Marktwerking in de Leidinggebonden Energiesector

Marktwerking in de Leidinggebonden Energiesector

Ministerie van Economische Zaken

22 juli 1999

Arthur D. Little International, Inc Willemswerf - Boompjes 40 PO Box 540 3000 AM Rotterdam The Netherlands

Inleiding

Dit Dit onderzoek onderzoek is is in in korte korte tijd tijd door door Arthur Arthur D. D. Little Little uitgevoerd uitgevoerd voor voor het het Ministerie Ministerie van van Economische Economische Zaken, Zaken, met met als als doel doel een een kwalitatief kwalitatief overzicht overzicht te te geven geven van van de de huidige huidige situatie situatie en en ontwikkelingen ontwikkelingen van van marktwerking marktwerking in in de de leidinggebonden leidinggebonden energiemarkt. energiemarkt. Dit Dit rapport rapport beschrijft beschrijft de de huidige huidige situatie, situatie, de de ontwikkelingen ontwikkelingen en en geeft geeft aanbevelingen aanbevelingen ten ten aanzien aanzien van van marktwerking marktwerking gebaseerd gebaseerd op op onze onze beste beste professionele professionele inschatting. inschatting. Het Het is is een een interpretatie, interpretatie, hetgeen hetgeen een een gevolg gevolg is is van van het het kwalitatieve kwalitatieve karakter karakter van van het het onderzoek, onderzoek, de de brede brede vraagstelling, vraagstelling, de de diversiteit diversiteit van van spelers, spelers, de de grote grote turbulentie turbulentie in in de de markt markt en en het het ontbreken ontbreken van van een een actueel actueel kwantitatief kwantitatief overzicht. overzicht. Arthur Arthur D. D. Little Little kan kan derhalve derhalve in in geen geen enkel enkel opzicht opzicht verantwoordelijk verantwoordelijk worden worden gehouden gehouden voor voor enige enige schade schade aan aan derden, derden, veroorzaakt veroorzaakt door door beslissingen beslissingen en en acties acties die die worden worden genomen genomen of of juist juist niet, niet, gebaseerd gebaseerd op op dit dit document. document.

99070563.ppt WT/SV

1

Inleiding

Het Ministerie van Economische Zaken heeft Arthur D. Little gevraagd een onderzoek te doen naar marktwerking in de leidinggebonden Energiemarkt • Nu het segment grote energie-afnemers in 1999 voor het eerst zijn leveranciers vrij mag kiezen kan marktwerking optreden in de leidinggebonden Energiemarkt • Door de vele snel-opeenvolgende veranderingen in de Energiesector en doordat de lancering van de eerste groep vrije klanten recent plaats heeft gevonden, is het nog moeilijk om het geïntroduceerde beleid te evalueren • In het kader van het dit najaar te verschijnen Energierapport heeft het Ministerie van Economische Zaken gevraagd om een kwalitatief overzicht van de marktwerking in Nederland om haar beleidsvisie te kunnen aanscherpen • Arthur D. Little heeft de huidige situatie van marktwerking en ontwikkelingen onderzocht door middel van gesprekken met relevante marktpartijen, recent verschenen artikelen in de media en desk-research • Arthur D. Little heeft getracht met de verkregen informatie een zo objectief mogelijk beeld te vormen en waar mogelijk aanbevelingen gedaan voor verbetering van marktwerking

99070563.ppt WT/SV

2

Inhoud

11

Onderzoekskader Onderzoekskader voor voor marktwerking marktwerking

22

Productiemarkt Productiemarkt Elektriciteit Elektriciteit

33

Leveringsmarkt Leveringsmarkt Elektriciteit Elektriciteit

44

Productiemarkt Productiemarkt Gas Gas

A A

Indicatoren Indicatoren marktwerking marktwerking en en kwantitatieve kwantitatieve studie studie

B B

Geïnterviewden Geïnterviewden en en referenties referenties

99070563.ppt WT/SV

3

Onderzoekskader voor marktwerking

1

Vóór het bespreken van de resultaten van het onderzoek wordt kort ingegaan op de energiemarkt, de interpretatie van het begrip marktwerking en de onderzoeksaanpak • De energiemarkt is te onderscheiden in een elektriciteitsen een gasmarkt • De elektriciteitsmarkt en de gasmarkt kunnen worden ingedeeld in een productie- en een leveringsmarkt • Het onderzoek is op gestructureerde wijze uitgevoerd door bestaande theorieën, feiten en opinies van marktpartijen met elkaar in verband te brengen

99070563.ppt WT/SV

4


1

De energiemarkt is te onderscheiden in een elektriciteitsen een gasmarkt

Gasmarkt

Elektriciteits Elektriciteits Aanbieders: Aanbieders:

••kolen, kolen,nuclear, nuclear, olie, olie,wind, wind,etc. etc. ••handelaren handelaren ••import import

Elektriciteit Elektriciteit LeveringsLeveringsbedrijven bedrijven

Elektriciteits Elektriciteits Afnemers Afnemers

Elektriciteits Elektriciteits Aanbieders Aanbieders

(met (metbehulp behulpvan vangas) gas)

Gas Gas Aanbieders Aanbieders

Gas Gas LeveringsLeveringsbedrijven bedrijven Gas Gas Afnemers Afnemers

Elektriciteitsmarkt 99070563.ppt WT/SV

5


1

De electricteitsmarkt kan worden ingedeeld in een productie- en een leveringsmarkt

Elektriciteitsmarkt Traditionele Traditionele producenten producenten

Nieuwe Nieuwe producenten producenten en en zelf-opwekkers zelf-opwekkers

“Vrije” “Vrije” eindgebruikers eindgebruikers

“Productiemarkt” Elektriciteit

Import Import

Nationaal transport-netten (TenneT)

LeveringsLeveringsbedrijven bedrijven

“Leveringsmarkt”

Handelaren Handelaren en en Brokers Brokers

Export Export

Elektriciteit

“Gebonden” “Gebonden” eindgebruikers eindgebruikers

Distributie-netten (regionale netwerkbedrijven)

99070563.ppt WT/SV

6


1

De elektriciteitsmarkt kan worden ingedeeld in een productie- en een leveringsmarkt (vervolg) Omschrijving van de diverse aanbieders en vragers Traditionele Traditionele producenten producenten

De Devier viergrootschalige grootschaligeNederlandse Nederlandse (voormalige (voormaligeSEP) SEP)elektriciteitselektriciteitsproducenten producenten

Brokers Brokers

Partijen Partijendie dieaanbieders aanbiedersen envragers vragersbij bij elkaar brengen maar zelf geen elkaar brengen maar zelf geen elektriciteit elektriciteitkopen kopen

Nieuwe Nieuwe producenten producenten en en zelf-opwekkers zelf-opwekkers

Andere Anderedan danvoormalige voormaligeSEP SEP producenten die elektriciteit producenten die elektriciteitleveren leveren aan aanhet hetNederlandse Nederlandsenetwerk netwerk

Export Export

Import Import

Elektriciteit Elektriciteitdie dievanuit vanuithet hetbuitenland buitenland Nederland ingevoerd wordt Nederland ingevoerd wordt


Eindgebruikers Eindgebruikersdie diezelf zelfhun hun elektriciteitsleverancier mogen elektriciteitsleverancier mogen kiezen kiezen

LeveringsLeverings Leveringsbedrijven bedrijven

Partijen Partijendie dieelektriciteit elektriciteitleveren leverenaan aan overwegend eind-gebruikers overwegend eind-gebruikers


Eindgebruikers Eindgebruikersdie dietot totresp. resp.2002 2002en en 2007 2007verplicht verplichtzijn zijnelektriciteit elektriciteitvan vande de vergunninghouder af te nemen vergunninghouder af te nemen

Handelaren Handelaren

Partijen Partijendie dieelektriciteit elektriciteitinkopen inkopenen en verkopen door pro-actief prijsverkopen door pro-actief prijsverschillen verschillente tezoeken zoeken

Elektriciteit Elektriciteitdie dievan vanNederland Nederlandnaar naar het buitenland uitgevoerd wordt het buitenland uitgevoerd wordt

99070563.ppt WT/SV

7


1

De gasmarkt kan worden ingedeeld in een productie- en een leveringsmarkt

Gasmarkt “Producenten” “Producenten” in in Nederland Nederland


“Productiemarkt” Gas

LeveringsLeveringsbedrijven bedrijven

Handelaren Handelaren en en Brokers Brokers

“Leveringsmarkt” Gas


Import Import Export Export

Nationaal transport-netwerk (Gasunie)

Distributie-netwerk (regionale distributiebedrijven)

99070563.ppt WT/SV

8


1

De gasmarkt kan worden ingedeeld in een productie- en een leveringsmarkt (vervolg)

Omschrijving van de diverse aanbieders en vragers “Producenten” “Producenten” in in Nederland Nederland

Gasproducenten Gasproducentendie diein inNederland Nederland gas winnen en zelf aan gas winnen en zelf aanhet hetnet net leveren en Gasunie* leveren en Gasunie*

Brokers Brokers

Partijen Partijendie dieaanbieders aanbiedersen envragers vragersbij bij elkaar brengen maar zelf geen elkaar brengen maar zelf geengas gas kopen kopen

Import Import

Gas Gasdat datvanuit vanuithet hetbuitenland buitenland Nederland Nederlandingevoerd ingevoerdwordt wordt

Export Export

LeveringsLeverings Leveringsbedrijven bedrijven

Partijen Partijendie diegas gasleveren leverenaan aan overwegend eind-gebruikers overwegend eind-gebruikers


Eindgebruikers Eindgebruikersdie diezelf zelfhun hun gasleverancier mogen gasleverancier mogenkiezen kiezen


Partijen Partijendie diegas gasinkopen inkopenen enverkopen verkopen door pro-actief prijsverschillen door pro-actief prijsverschillente te zoeken zoeken


Eindgebruikers Eindgebruikersdie dietot totresp. resp.2002 2002en en 2007 2007verplicht verplichtzijn zijngas gasvan vande de vergunninghouder vergunninghouderaf afte tenemen nemen

*Gasunie wint zelf geen gas

Gas Gasdat datvan vanNederland Nederlandnaar naarhet het buitenland uitgevoerd wordt buitenland uitgevoerd wordt

99070563.ppt WT/SV

9


1

De resultaten van de gasmarkt in dit rapport hebben betrekking op de productiemarkt omdat de afnemers in de gasleveringsmarkt nog gebonden zijn • Ruim 90% van de huidige groep vrije afnemers* in de gasmarkt wordt direct via het landelijke Gasunienet beleverd (niet via het distributie-netwerk van de distributiebedrijven) en valt onder de “productiemarkt” • Bij elektriciteit worden wel nagenoeg alle vrije klanten via de lokale distributienetten beleverd (>99%) • In tegenstelling tot de elektriciteitsleveringsmarkt is daarom in de gasleveringsmarkt pas van een substantieel aantal vrije klanten sprake wanneer de volgende tranche klanten in 2002 vrijkomt • Omdat in de gasleveringsmarkt op dit moment nog geen sprake is van marktwerking richten we ons in dit rapport op de gasproductiemarkt

*(klanten met afname >10 miljoen m3 per jaar) 99070563.ppt WT/SV

10


1

Het onderzoek is op gestructureerde wijze uitgevoerd door bestaande theorieën, feiten en opinies van marktpartijen met elkaar in verband te brengen • Voor het onderzoek is een raamwerk gehanteerd waarin vier voorwaarden zijn gedefinieerd voor marktwerking, voortbouwend op de theorieën van “perfect competition”en “competitive forces” • Voor elke energiemarkt zijn bij ieder van de marktwerkingsvoorwaarden indicatoren geïdentificeerd • Gebaseerd op deze marktwerkingsindicatoren zijn stellingen geformuleerd die zijn voorgelegd aan diverse marktpartijen • De uitkomsten van de interviews zijn vergeleken met recente artikelen in de media, gegevens uit desk research en opinies van internationale Arthur D. Little experts

99070563.ppt WT/SV

11


1

Voor het onderzoek is een raamwerk gehanteerd waarin vier voorwaarden zijn gedefinieerd voor marktwerking, voortbouwend op de theorieën van “perfect competition” en “competitive forces”* Voorwaarden voor marktwerking Geen Geen barrières barrières voor voor toetoe- of of uittreding uittreding Regelgevend

Effecten van marktwerking De prijs van het product is zodanig dat maximale kostenefficiëntie optreedt en marges zo laag mogelijk zijn

Technisch

Klanten hebben keuzevrijheid

Groot Groot aantal aantal aanbieders aanbieders

Marktwerking

Groot Groot aantal aantal vragers vragers

Aanbieders en vragers treden op in concurrentie met elkaar

Klanten zijn tevreden

PrijsPrijstransparantie transparantie en en productproducthomogeniteit homogeniteit

Bronnen:

Er vindt innovatie plaats

-ADL methodologie voor “Competitive Intensity” -Perfect Competition: uit “Introduction to Economics”, van Stephen Dobson en Susan Palfreman, Oxford University Press, 1999 -“Competitive Strategy: Techniques for analysing industries and competitors”, Michael E. Porter, Simon & Schuster, 1980

99070563.ppt WT/SV

12


1

Voor elke energiemarkt zijn bij ieder van de marktwerkingsvoorwaarden indicatoren geïdentificeerd in lijn met een kwantitatieve studie van EIM* Toe- & uittredingsbarrières Technische Regelgeving randvoorwaarden • Marktopening en afscherming buitenland • Goed functionerende TPA • Doorzichtigheid regelgeving • Overgangsregelingen/ bestaande afspraken • Internationale afstemming wet & regelgeving

Onderhandelingspositie Aanbieders • Producenten – Aantal, concentratie – Publieke / private – NL / buitenlandse – Nieuwsoortig • Importaandeel • Handelaren, brokers (aantal, omzet) • Handelsaandeel APX • Nichevorming, specialisaties

• Netwerkcapaciteit nationaal • Interconnectorcapaciteit • Programma Verantwoordelijkheid operationeel

Marktwerking Prijstransparantie & Producthomogeniteit • Soorten elektriciteitsproducten • Publicaties van prijzen en tariefstructuren • Doorzichtigheid Netwerktarieven & regels

Voorbeeld**: Indicatoren ‘Productiemarkt Elektriciteit’ Effecten • Arbeidsproductiviteit productie • Prijs-kostenmarge

Onderhandelingspositie Vragers • Leveringsbedrijven – Aantal, concentratie – Publieke / private – Joint ventures • Grootverbruikers – Aantal – Inkoopcombinaties – Switchen, keuzevrijheid • Exportaandeel • Handelaren, brokers (aantal, omzet) • Handelsaandeel APX

• Prijsvariatie • Reservecapaciteit prod. • Portfolio contracten • Innovatie / invest. R&D • Branding / marketing • Account management • Klanttevredenheid

* Deze studie is uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken; zie Appendix B ter referentie. 13 99070563.ppt WT/SV ** Zie appendix A voor de indicatoren in de overige energiemarkten


1

Gebaseerd op deze marktwerkingsindicatoren zijn stellingen geformuleerd die zijn voorgelegd aan of getoetst door diverse marktpartijen*

Min. Min. Econ. Econ. Zaken Zaken

EMH EMH

GZO GZO

Pechiney Pechiney

ABN ABN ••AMRO AMRO

ENECO ENECO

ING ING Barings Barings

Philips Philips

APX APX

Enercom Enercom

Mobil Mobil Europe Europe Gas Gas (MEGAS) (MEGAS)

PMG PMG

Akzo Akzo Nobel Nobel

EnergieNed EnergieNed

Nedcar Nedcar

Q8 Q8

CBS CBS

Enron Enron

NRE NRE

Schiphol Schiphol

Delta Delta

EZK EZK

NS NS Reizigers Reizigers

Telegraaf Telegraaf

Distrigas Distrigas

Gasunie Gasunie

NUON NUON ENW ENW

TenneT TenneT

DSM DSM

GCN GCN

Nutsbedrijf Nutsbedrijf Westland Westland

UNA UNA

DTE DTE

GGR GGR

Parenco Parenco

Vattenfall Vattenfall

* Zie ook Appendix B

99070563.ppt WT/SV

14


1

De uitkomsten van de interviews zijn vergeleken met recente artikelen in de media, gegevens uit desk research en opinies van internationale Arthur D. Little experts • De mate van marktwerking is geïnventariseerd door op directieniveau een groot aantal marktpartijen te interviewen • Daarnaast zijn recent verschenen artikelen verzameld en geanalyseerd • Objectiviteit is nagestreefd door zo veel mogelijk feiten te verzamelen en partijen met verschillende belangen te vragen naar hun mening • Bij verschillen in de gegevens of afwijkende meningen is in de vorm van een discussiegroep of door aanvullende interviews verdere informatie over dit onderwerp verzameld • De verwachte ontwikkelingen uit de kwantitatieve EIM studie* zijn getoetst met dit kwalitatief onderzoek (zie Appendix A)

* Deze studie is uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken; zie Appendix B ter referentie. 99070563.ppt WT/SV

15


1

Toelichting bij het lezen van de resultaten van het rapport

Een Een overzicht overzicht geven geven hoe hoe momenteel momenteel de de stand stand van zaken is rond marktwerking in de energiesector van zaken is rond marktwerking in de energiesector

Doel Doel

De resultaten van het onderzoek zijn voor de deelmarkten* van de Energie sector steeds ingedeeld in:

1

2

Marktoverzicht en spelers

Bevindingen van het onderzoek

3

Samenvattend overzicht van marktwerking

Illustra-

Toelichting bij de bevindingen aanbod

tieve artikelen

afname Marktwerking

Topzin: Conclusies van de bevindingen

(met karakteristieken zoals aantal & soort spelers, aanbod, afname)

Bevindingen Geen barrières

Barrières

Suggesties

*Productiemarkt Elektriciteit, Leveringsmarkt Elektriciteit, Productiemarkt Gas

99070563.ppt WT/SV

16

Inhoud

22

11


22

Marktwerking elektriciteitsproductiemarkt is Marktwerkingin inde deProductiemarkt elektriciteitsproductiemarkt isgoed goedop opgang gangaan aanhet het Elektriciteit Productiemarkt Elektriciteit komen, maar de overheid dient nog aanvullende maatregelen te nemen komen, maar de overheid dient nog aanvullende maatregelen te nemen

33


44


A A


B B


99070563.ppt WT/SV

17

Productiemarkt Elektriciteit

2

Overzicht Elektriciteitsmarkt*

Elektriciteitsmarkt Traditionele Traditioneleproducenten producenten


Aantal: Aantal:44 (Una (/Reliant), (Una (/Reliant),Epon, Epon, EZH EZH(/Preussen), (/Preussen),EPZ) EPZ) Netto Nettoproductie: productie:60330 60330GWh GWh (61%) (61%)

Aantal: Aantal:officieel officieel650 650 (in de praktijk (in de praktijkmeer**) meer**)

Leverings Leveringsbedrijven bedrijven “Productie markt” Nieuwe Nieuweproducenten producentenen en zelf-opwekkers zelf-opwekkers Productievermogen: Productievermogen: 27240 27240GWh GWh(25%) (25%)

Elektriciteit Totale afzet: 99509 GWh (incl. zelfopwekkers)

Import Import 11939 11939GWh GWh (14%) (14%) (Duitsland, (Duitsland,België, België, Frankrijk, Frankrijk,Noorwegen) Noorwegen)

77grote grotespelers spelers(Nuon/ENW, (Nuon/ENW, PMG, PMG,Edon, Edon,Eneco, Eneco, Enercom, Enercom,Remu, Remu,Delta) Delta) bezitten bezittenruim ruim95% 95%van vanhet het aantal aantalaansluitingen aansluitingen

“Leveringsmarkt” Elektriciteit

Netto verbruik via het net (excl. zelf-opwekkers): 83295 GWh

Handelaren Handelaren&&Brokers Brokers Handelaren: Handelaren:~10 ~10(Entrade, (Entrade, Enron, Enron,Vattenfall, Vattenfall,Treadon, Treadon,etc.) etc.) Brokers: Brokers:tenminste tenminste22 (Norwegian (NorwegianEnergy Energy Brokers Brokers//AEB, AEB,Prebon) Prebon)

“Gebonden” “Gebonden” eindgebruikers eindgebruikers Aantal: Aantal: ~7 ~7miljoen miljoen

Export Export 206 206GWh GWh (0.2%) (0.2%)

Nationaal transport-netten (TenneT) *Aantallen GWh zijn van 1998, aantallen spelers van 1999; bronnen: EnergieNed (“Elektriciteit in Nederland”), interviews met marktpartijen

Distributienetten (regionale netwerkbedrijven) **Dit blijkt uit interviews, zie ook pagina 52 99070563.ppt WT/SV

18


2

Marktwerking in de elektriciteitsproductiemarkt wordt behandeld aan de hand van het raamwerk van marktwerkingsvoorwaarden en effecten Toe- & uittredingsbarrières

R

T Regelgeving Regelgeving

Technische Technische randvoorwaarden randvoorwaarden

E

Marktwerking

A

OnderhandelingsOnderhandelingspositie positie Aanbieders Aanbieders

P

V

Effecten Effecten

OnderhandelingsOnderhandelingspositie positie Vragers Vragers

Prijstransparantie Prijstransparantie & & Producthomogeniteit Producthomogeniteit

99070563.ppt WT/SV

19

R


Regelgeving

Toelichting bij de bevindingen 1

2

In In publicaties publicaties van van de de NVE* NVE* aangaande aangaande marktwerking marktwerking op op de de Scandinavische Scandinavische elektriciteitsmarkt, elektriciteitsmarkt, zijn zijn een groot aantal aanwijzingen dat de ontwikkelingen positief zijn en eindverbruikers een groot aantal aanwijzingen dat de ontwikkelingen positief zijn en eindverbruikers inderdaad inderdaad voordeel voordeel ondervinden ondervinden van van liberalisering liberalisering van van de de markt. markt. Genoemde Genoemde resultaten resultaten zijn zijn een een sterke sterke daling daling in in ‘‘ wholesale’ wholesale’elektriciteitstarieven elektriciteitstarieven op op de de spotmarkt spotmarkt (Elspot). (Elspot). Daarnaast Daarnaast heeft heeft onderzoek onderzoek op op de de marges marges voor voor energiebedrijven energiebedrijven voor voor verschillende verschillende verbruikercategorieën verbruikercategorieën uitgewezen uitgewezen dat dat de de margeverschillen margeverschillen tussen huishoudelijk en industrieel verbruik aan het afnemen is. Tenslotte is het tussen huishoudelijk en industrieel verbruik aan het afnemen is. Tenslotte is het aantal aantal van van leverancier leverancier wisselende wisselende gebruikers gebruikers sterk sterk aan aan het het toenemen. toenemen. Ondermeer Ondermeer uit uit de de lijst lijst van van APX APX spelers spelers blijkt blijkt de de belangstelling belangstelling van van buitenlandse buitenlandse spelers spelers op op de de Nederlandse Nederlandse markt. markt. Participanten Participanten zijn zijn onder onder meer meer Vattenfall, Vattenfall, Enron, Enron, Preussen Preussen Elektra, Elektra, Electrabel, Electrabel, VEW. VEW. Diverse Diverse andere andere buitenlandse buitenlandse spelers spelers staan staan op op het het punt punt te te participeren participeren in in de de APX. APX. Ook Ook op op basis basis van van interviews interviews gehouden gehouden met met reeds reeds vrije vrije eindgebruikers eindgebruikers blijken blijken buitenlandse buitenlandse partijen partijen actief actiefte tezijn zijnin inhet hetbenaderen benaderenvan vandeze dezepartijen partijenen envaak vaakmee meete tedingen dingenin inaanbestedingen. aanbestedingen. Hoewel Hoewel privatisering privatisering van van de de Nederlandse Nederlandse energiebedrijven energiebedrijven door door de de Nederlandse Nederlandse overheid overheid wordt wordt afgehouden, afgehouden, zijn zijn bij bij uiteenlopende uiteenlopende traditionele traditionele spelers spelers onderhandelingen onderhandelingen gaande gaande over over privatisering, privatisering, waarvan waarvan sommige sommige al al in in vergevorderd vergevorderd stadium stadium (UNA-Reliant). (UNA-Reliant). Maar Maar ook ook energie energie ondernemingen ondernemingen met met uiteenlopende uiteenlopende Europese Europese nationaliteiten nationaliteiten hebben hebben interesse interesse getoond getoond voor voor diverse diverse bedrijven bedrijven binnen binnen de de Energie-sector Energie-sector evenals evenals ondernemingen ondernemingen welke welke nog nog niet niet direct direct verbonden verbonden zijn zijn aan aan de de elektriciteitssector elektriciteitssector in in Nederland Nederland zoals zoals Shell. Shell. Uit Uit interviews interviews blijkt blijkt ook ook dat dat het het wettelijk wettelijk kader kader in in Nederland Nederland voor voor marktwerking marktwerking in in de de elektriciteitssector elektriciteitssector door door buitenlandse buitenlandse partijen partijen doorgaans doorgaans als als ruim ruim voldoende voldoende wordt wordt gekwalificeerd. gekwalificeerd. De De wijze wijze waarop waarop afsplitsing afsplitsing van van de de netwerkbedrijven netwerkbedrijven isis georganiseerd, georganiseerd, de de wijze wijze van van toezicht toezicht en en de de op op termijn termijn volledige volledige liberalisering liberalisering van van de de markt markt worden worden daarin daarin als als positieve positieve elementen elementen gezien. gezien.

3

Nederlandse Nederlandse partijen partijen hebben hebben doorgaans doorgaans eveneens eveneens vertrouwen vertrouwen in in het het kader kader dat dat door door de de wet wet isis vastgelegd. vastgelegd. De De voorbereidingen voorbereidingen die die zij zij treffen treffen in in afwachting afwachting van van marktwerking, marktwerking, onder onder meer meer door door het het uitbouwen uitbouwen van van handelscapaciteiten handelscapaciteiten en en participatie participatie in in de de APX, APX, illustreert illustreert hun hun geloof geloof in in de de ontwikkeling ontwikkeling van van de de markt. markt.

T

A

V

EE

P

2

Artikelen in de Media BUITENLANDSE COMBINATIE KOMT NAAR STROOMBEURS Het Zweedse stroombedrijf Sydkraft en het Duitse Hamburgische Electricitats-Werke (HEW) worden met een gezamenlijk bedrijf actief op de Nederlandse stroombeurs APX. De joint venture denkt in augustus met de stroomhandel te kunnen beginnen. Zij zien de Nederlandse beurs als een opstap om in andere Europese markten actief te worden als daar ook een stroombeurs wordt geopend. HEW wekt zelf stroom op en is ook een distributiebedrijf voor stroom, gas en warmte. (ANP, 26 februari 1999)

TERMIJNHANDELAAR MET NOREN IN STROOMBEURS AMSTERDAM - Haighton & Ruth, een Nederlandse bemiddelaar in termijnen optiecontracten, start een samenwerking met het Noorse Norwegian Energy Brokers. De samenwerking gaat onder de naam Amsterdam Energy Brokers (AEB) op de Amsterdamse stroombeurs APX handelen in stroom en andere energiecontracten. M. Grob, directeur van Haighton & Ruth, ziet het nieuwe bedrijf als een springplank om ook in andere landen actief te worden als daar een stroombeurs van start gaat. Dan denkt hij vooral aan Frankrijk en Duitsland, markten die vele malen groter zijn dan de Nederlandse. (Het Financieele Dagblad 13 april 1999)

OVERSPANNEN AMBITIES De Nederlandse elektriciteitsbedrijven hebben of ze nu willen of niet zin in de vrije markt. Om er zeker van te zijn dat de stroombeurs er zou komen en een woordje mee te kunnen spreken over het beleid, kochten Pnem/Mega, Una en ENW/Nuon zelfs de maximale 10% van de aandelen Ook buitenlandse giganten stappen met grote zakken geld de Nederlandse stroommarkt op. Endesa (Spanje), Vattenfall (Zweden), Electrabel (België) en Southern (VS) hebben een 10%-belang in de stroombeurs en ook Enron (VS) laat met een 5%-belang merken Nederland serieus te nemen als brug naar de rest van continentaal Europa. De Belgische stroomproducent Electrabel maakte onlangs bekend een Nederlands kantoor te openen en heeft belangstelling voor (een belang in) Nederlandse productiebedrijven. Enron en Vattenfall hebben al een verkoopkantoor en Reliant uit Houston zelfs een productiebedrijf (Una). (Het Financieele Dagblad 19 juni 1999)

4

Marktpartijen Marktpartijen geven geven aan aan dat dat de de relatie relatie tussen tussen gas gas en en elektriciteit elektriciteit binnen binnen de de huidige huidige wetgeving wetgeving onvoldoende onvoldoende wordt wordt erkend. erkend. Convergentie Convergentie van van deze deze twee twee markten markten en en het het niet niet geharmoniseerd geharmoniseerd zijn zijn van van de de wetgeving, wetgeving, maakt maakt het het geïntegreerde geïntegreerde bedrijven bedrijven moeilijker moeilijker invulling invulling te te geven geven aan aan hun hun strategie strategie (dit (dit geldt geldt voor voor Multi-utilities Multi-utilities maar maar ook ook voor voor verticaal verticaal geïntegreerde geïntegreerde bedrijven bedrijven als als PNEM/MEGA). PNEM/MEGA). Voor Voor energie-distributiebedrijven energie-distributiebedrijven met met voornamelijk voornamelijk gasklanten gasklanten biedt biedt de de ongelijke ongelijke opening opening van van de de gasgas- en en elektriciteitsmarkt elektriciteitsmarkt juist juist kansen. kansen. Gasklanten Gasklanten die die nog nog gebonden gebonden zijn zijn tot tot 2002, 2002, kunnen kunnen wel wel al al vrij vrij zijn zijn voor voor elektriciteit. elektriciteit. Distributeurs Distributeurs hebben hebben voor voor hun hun gebonden gebonden gasklanten gasklanten een een voordeel voordeelwat watbetreft betreft elektriciteitslevering elektriciteitsleveringten ten opzichte opzichte van van andere andere aanbieders. aanbieders. Ten Ten eerste eerste kunnen kunnen zij zij als als enige enige gecombineerde gecombineerde elektriciteitselektriciteits- en en gasdiensten gasdiensten leveren leveren (bijv. (bijv. één één factuur). factuur). Bovendien Bovendien kunnen kunnen zij zij gebruik gebruik maken maken van van hun hun gegarandeerde gegarandeerde toegang toegang tot tot de de klant klant (reclame, (reclame, sales, sales, verbruiksinfo, verbruiksinfo, etc). etc). Daarnaast Daarnaast bemoeilijkt bemoeilijkt volgens volgens DTE DTE de de voor voor elk elk product product (elektriciteit, (elektriciteit, gas, gas, water, water, afval) afval) verschillende verschillende regelgeving regelgeving de de controle controle ter ter voorkoming voorkoming van van kruissubsidiëring kruissubsidiëring bij bij met met name name multi-utilities. multi-utilities.

BARRIÈRES NAAR MULTI-UTILITIES IN NEDERLAND Met de liberalisatie van de nutsmarkten in Europa wordt slechts gedeeltelijk een einde gemaakt aan de fragmentatie van deze markten. Overheden zullen ook de schotten tussen de afzonderlijke markten zoals elektriciteit, gas, telecommunicatie en water moeten afbouwen. Zolang dat niet gebeurt, zullen de voorwaarden waaronder de afzonderlijke nutsdiensten kunnen worden aangeboden, onderling grote verschillen laten zien. Dit staat allerlei synergieeffecten bij de marketing van deze diensten in de weg. (Energie Nederland, 27 oktober 1998)

* NVE: Norwegian Water Resources and Energy Directorate, verantwoordelijk voor o.a. de regulering van energie transport

99070563.ppt WT/SV

20

R


Regelgeving

T

A

V

EE

P

2

De meeste spelers verwachten dat het huidige kader voldoende garanties biedt voor marktwerking op termijn Bevindingen 1

Het Het Nederlandse Nederlandse kader kader voor voor marktwerking marktwerking lijkt lijkt op op hoofdelementen hoofdelementen op op het het kader kader in in Noorwegen, Noorwegen, alwaar alwaar de de beoogde beoogde resultaten resultaten van van marktwerking marktwerking zichtbaar zichtbaar worden worden

2

Buitenlandse Buitenlandse marktpartijen marktpartijen hebben hebben vertrouwen vertrouwen in in het het huidige huidige kader kader van van de de elektriciteitsmarkt elektriciteitsmarkt

3

Ook Ook Nederlandse Nederlandse spelers spelers zien zien het het huidige huidige wetgevende wetgevende kader kader als als een een goed goed startpunt startpunt voor voor marktwerking marktwerking

4

De De meeste meeste spelers spelers verwachten verwachten dat dat verschillen verschillen in in de de wetgeving wetgeving voor voor gas gas en en elektriciteit elektriciteit remmend remmend zal zal werken werken op op de de ontwikkeling ontwikkeling van van de de elektriciteitsmarkt elektriciteitsmarkt

99070563.ppt WT/SV

21

R


Regelgeving


2 3 4

5

Producenten Producenten zijn zijn intensief intensief op op zoek zoek naar naar mogelijke mogelijke samenwerking samenwerking of of fusie-partners fusie-partners ter ter versterking versterking van van hun hun concurrentiepositie. concurrentiepositie. Daarbij Daarbij wordt wordt gezocht gezocht naar naar kapitaalkrachtige kapitaalkrachtige partners partners met met ervaring ervaring op op liberale liberale markten markten die die de de nodige nodige competenties competenties kunnen kunnen inbrengen. inbrengen. Ook de onduidelijkheden rond de hoogte van de bakstenen houdt potentiële Ook de onduidelijkheden rond de hoogte van de bakstenen houdt potentiële investeerders investeerders in in het het duister duister omtrent omtrent de de te te dragen dragen kosten kosten en en maakt maakt het het onmogelijk onmogelijk een een goed goed onderbouwd onderbouwd bod bod op op de de producenten producenten uit uit te te brengen. brengen. Dit Dit werkt werkt belemmerend belemmerend bij bij de de privatisering privatisering van van de de producenten. producenten. De De rolverdeling rolverdeling tussen tussen DTE, DTE, EZ, EZ, TenneT TenneT en en EnergieNed EnergieNed blijkt blijkt in in de de praktijk praktijk onduidelijk. onduidelijk. In In de de interviews hebben de genoemde spelers allen aangegeven te wachten op initiatief van de interviews hebben de genoemde spelers allen aangegeven te wachten op initiatief van de andere andere partijen, partijen, waardoor waardoor vertragingen vertragingen ontstaan ontstaan tijdens tijdens het het liberaliseringsproces*. liberaliseringsproces*. De De onafhankelijkheid onafhankelijkheid van van netwerkbedrijven netwerkbedrijven alsmede alsmede TenneT TenneT wordt wordt door door veel veel spelers spelers in in twijfel twijfel getrokken, getrokken, onder onder andere andere als als gevolg gevolg van van het het ontbreken ontbreken van van duidelijke duidelijke gedragsregels gedragsregels en en door ss die door de de huisvesting huisvesting samen samen met met voormalige voormalige collega’ collega’ die momenteel momenteel een een commerciële commerciële functie functie vervullen. vervullen. De De snelheid snelheid waarmee waarmee de de DTE DTE duidelijkheid duidelijkheid kan kan geven geven over over regels regels ten ten aanzien aanzien van van transporttarieven transporttarieven en en beschikbare beschikbare capaciteit capaciteit isis van van grote grote invloed invloed op op de de toetreding toetreding van van nieuwe nieuwe spelers, spelers, maar maar zal zal ook ook van van grote grote invloed invloed zijn zijn op op het het switchgedrag switchgedrag van van klanten klanten en en op op de de reactiviteit reactiviteit van van de de traditionele traditionele spelers. spelers. De De meeste meeste marktpartijen marktpartijen zijn zijn terechtgekomen terechtgekomen in in een een nieuwe en onbekende situatie. Uit interviews blijkt dat veel marktpartijen niet weten wat nieuwe en onbekende situatie. Uit interviews blijkt dat veel marktpartijen niet weten wat hen hen te te wachten wachten staat staat bij bij het het betreden betreden van van de de vrije vrije markt markt en en behoefte behoefte hebben hebben aan aan verdere verdere verduidelijking. verduidelijking. Dit Dit heeft heeft voornamelijk voornamelijk betrekking betrekking op op TPA TPA en en de de transport-tarieven transport-tarieven en en de de daarbijbehorende daarbijbehorende rechten, rechten, plichten plichten en en te te volgen volgen procedures. procedures. In In hun hun vraag vraag naar naar meer meer duidelijkheid duidelijkheid hebben hebben spelers spelers aangegeven aangegeven het het gevoel gevoel te te hebben hebben van van het het kastje kastje naar naar de de muur muur te worden gestuurd. Dit leidt tot terughoudendheid in het betreden van de vrije markt*. te worden gestuurd. Dit leidt tot terughoudendheid in het betreden van de vrije markt*. Quote Quote ““new new entrant” entrant”:: ””Omdat Omdat we we pas pas in in December December 1999 1999 weten weten wat wat de de daadwerkelijke daadwerkelijke tarieven tarieven zijn zijn en en wie wie welke welke importcapaciteit importcapaciteit krijgt, krijgt, wordt wordt het het jaar jaar 2000 2000 mogelijk mogelijk een een verloren verloren jaar jaar voor voor de de elektriciteitsmarkt elektriciteitsmarkt en en met met name name voor voor de de new new entrants. entrants. Transporttarieven Transporttarieven en en transportcapaciteit transportcapaciteit zouden zouden minimaal minimaal vier vier maanden maanden van van tevoren tevoren bekend bekend moeten moeten zijn” zijn” De De schijnbare schijnbare onafhankelijke onafhankelijke signalen signalen die die de de overheid overheid afgeeft afgeeft op op verschillende verschillende beleidsterreinen, beleidsterreinen, bijv. bijv. op op het het gebied gebied van van duurzaam, duurzaam, CO2-reductie, CO2-reductie, nucleair, nucleair, privatisering privatisering etc, etc, leiden tot een verhoogde onzekerheid bij de marktspelers. Dit complex van signalen leiden tot een verhoogde onzekerheid bij de marktspelers. Dit complex van signalen bevordert bevordert geen geen proactieve proactieve houding houding van van de de traditionele traditionele NL NL spelers spelers en en hun hun huidige huidige aandeelhouders aandeelhouders en en resulteert resulteert tevens tevens in in een een afwachtende afwachtende houding houding van van new new entrants entrants *Verwacht wordt dat dit een overgangsverschijnsel is.

T

A

V

EE

P

2

Artikelen in de Media AMERIKAANS MONSTERBOD OP STROOMPRODUCENT LUIDT SNELLE PRIVATISERING NEDERLANDSE ENERGIESECTOR IN De Texaanse utility Reliant Energy heeft vorige week voor ongeveer 4,5 miljard gulden de randstedelijke stroomproducent UNA gekocht. De overname van UNA luidt volgens insiders uit de energiesector een snellere privatisering in dan waar het ministerie van EZ mee rekening heeft gehouden. Door de hoogte van het bod van de Amerikanen is de verwachting dat meerdere aandeelhouders van energiebedrijven snel tot verkoop over willen gaan (Energie Nederland, 18 maart 1999) BAKSTENENOVEREENKOMST OP DE HELLING NA AMERIKAANS BOD OP UNA Met de beoogde overname van UNA voor 4,5 miljard gulden door Reliant Energy is de overeenkomst tussen de elektriciteitsproductiesector en de rijksoverheid volledig van de baan. Daarmee lijkt een forse streep te worden gehaald door de politieke afronding van de elektriciteitswet. Minister Jorritsma liet tijdens het wetgevingsoverleg maandag 15 maart weten zich ernstig te zullen beraden op de nieuwe ontstane situatie. Jorritsma: ‘Als blijkt dat de draagkracht van de productiebedrijven groter is dan wij hebben berekend ten tijde van het grootschalig productiebedrijf - en dat lijkt nu het geval - dan zal ik daar serieus rekening mee houden bij de verdeling van de niet-marktconforme kosten.’ (Energie Nederland, 18 maart 1999) TWEEDE KAMER STELT VOORWAARDEN BIJ PRIVATISERING PRODUCTIEBEDRIJVEN De Tweede Kamer vindt dat het elektriciteitsproductiebedrijf UNA zijn aandelen aan Reliant Energy pas mag verkopen na toestemming van de minister van Economische Zaken, nadat de Elektriciteitswet door de Eerste Kamer is aanvaard en als UNA voldoende verzekert dat het de verplichtingen zal aanvaarden die voortvloeien uit de ontvlechting van de Overeenkomst van Samenwerking. Dit geldt eveneens voor andere productiebedrijven die hun aandelen in de toekomst willen vervreemden. (Energie Nederland, 7 april 1999) RELIANT DREIGT OVERNAME UNA AF TE BLAZEN DEN HAAG Het Amerikaanse Reliant dreigt zich terug te trekken uit de Utrechts-NoordHollandse energieproducent Una. ‘De deal is helemaal nog niet zeker’zegt Reliant directeur Bob Harvey die stelt dat de politiek het afronden van de transactie vertraagt. Vooral de onzekerheid over de omvang en verdeling van de ‘niet-marktconforme kosten’ onder de vier Nederlandse stroomopwekkers speelt Reliant parten. (de Volkskrant 30 juni 1999) ELEKTRICITEITSBEDRIJVEN WILLEN NIET VAN KOLEN AF Het kabinet moet in 2010 de CO2 uitstoot met 6 procent verminderen ten opzichte van 1990. Dat betekent in Nederland een vermindering met 25 mln ton. Daarvan moet de elektriciteitssector een kwart opbrengen door versnelde sluiting van kolencentrales en de omschakeling van kolen naar het schonere, maar duurdere aardgas. Na de oliecrisis van de jaren zeventig wilde de overheid voor de stroomvoorziening minder afhankelijk worden van de olieprijs, dus schakelde de sector deels over op kolen. Nu maakt de sector zich op voor de politieke wens voor een Europese vrije stroommarkt. Dat betekent dat de kosten omlaag moeten, terwijl de voorstellen uit de klimaatnota de sector minimaal 360 miljoen gulden kosten. (ANP, 23 juni 1999) 99070563.ppt WT/SV

22

R


Regelgeving

T

A

V

EE

P

2

De tijdigheid, consistentie en transparantie van de implementatie van de elektriciteitswet dient nog veel aandacht te krijgen Bevindingen 1

Voortdurende bakstenen’ Voortdurende onduidelijkheid onduidelijkheid omtrent omtrent de de gevolgen gevolgen van van de de afhandeling afhandeling van van ‘‘ bakstenen’ schrikt schrikt potentiële potentiële investeerders investeerders af af

2

De De rolverdeling rolverdeling tussen tussen partijen partijen als als DTE, DTE, EZ, EZ, TenneT TenneT en en EnergieNed EnergieNed is is nog nog niet niet uitgekristalliseerd uitgekristalliseerd

3

Waarborgen Chinese Waarborgen voor voor ‘‘ Chinese walls’ walls’tussen tussen netwerk netwerk en en levering levering zijn zijn nog nog niet niet duidelijk duidelijk genoeg genoeg

4

De De onduidelijkheid onduidelijkheid in in regels regels en en procedures procedures bij bij toetreding toetreding tot tot de de vrije vrije markt markt zorgt zorgt mede mede voor voor terughoudendheid terughoudendheid van van marktpartijen marktpartijen

5

Prioriteitstelling Prioriteitstelling voor voor en en verandering verandering van van maatschappelijke maatschappelijke beleidsdoelstellingen beleidsdoelstellingen compromitteert compromitteert doelstellingen doelstellingen ten ten aanzien aanzien van van marktwerking marktwerking

Suggesties • DTE dient tijdelijk vergroot te worden om tijdigheid en maximale kwaliteit van implementatie van regelgeving te realiseren, ook moet DTE een duidelijke tijdslijn vaststellen en communiceren voor de transitieperiode • De overheid dient een coherent standpunt te ontwikkelen ten aanzien van de relevante beleidsdoelstellingen (duurzaam, CO2, marktwerking, privatisering etc.) • Goede communicatie naar marktpartijen van de rolverdeling tussen partijen als EZ, DTE en TenneT en de te volgen procedures voor toetreding tot de vrije markt en het verkrijgen van TPA door publicatie op bijvoorbeeld internet • Stimuleren van gedragscodes en fysieke scheiding (geografisch) van werknemers van netwerkbedrijven ten opzichte van andere marktspelers 99070563.ppt WT/SV

23

R


Technische voorwaarden

Toelichting bij de bevindingen 1 2

De De Nederlandse Nederlandse interconnectiecapaciteit interconnectiecapaciteit (11185 (11185 MW MW operationeel operationeel belastbaar) belastbaar) in in relatie relatie tot tot het het opgestelde productievermogen (14590 MW) is hoog in vergelijking met het buitenland. Deze opgestelde productievermogen (14590 MW) is hoog in vergelijking met het buitenland. Deze interconnectiecapaciteit interconnectiecapaciteit lijkt lijkt voldoende voldoende om om grootschalige grootschalige import import mogelijk mogelijk te te maken, maken, maar maar isis een een theoretische theoretische en en niet niet effectieve effectieve waarde. waarde. De De effectieve effectieve importcapaciteit importcapaciteit blijkt blijkt in in de de praktijk praktijk veel veel lager lager te te liggen liggen dan dan de de som som van van fysieke fysieke interconnector-capaciteiten interconnector-capaciteiten vanwege vanwege een een aantal aantal redenen. redenen. Allereerst Allereerst dient dient er er altijd altijd één één lijn lijn in in reserve reserve te te worden worden gehouden gehouden (n-1 (n-1 redundantie). redundantie). Daarnaast Daarnaast isis het het netwerk netwerk in in Europees Europees verband verband dusdanig dusdanig vermaasd nn 60% vermaasd dat dat de de afgelopen afgelopen periode periode vaak vaak zo’ zo’ 60% van van de de import import via via de de interconnector interconnector in in Maasbracht het land instroomt, wat daarmee de bottleneck vormt in importcapaciteit. Maasbracht het land instroomt, wat daarmee de bottleneck vormt in importcapaciteit. Het Het netwerk netwerk in in het het achterland achterland van van Duitsland Duitsland en en België België biedt biedt bovendien bovendien te te weinig weinig capaciteit capaciteit om om uitbreiding uitbreiding aan aan de de Nederlandse Nederlandse kant kant effectief effectief te te laten laten zijn. zijn. Daarnaast Daarnaast vinden vinden de de afgelopen afgelopen tijd tijd uiteenlopende uiteenlopende onderhoudswerkzaamheden onderhoudswerkzaamheden aan aan het het net net plaats, plaats, welke welke een een negatief negatief effect effect hebben hebben op op de de importcapaciteit. importcapaciteit. TenneT TenneT en en de de omringende omringende Independent Independent System System Operators Operators (Duitsland (Duitsland en en België), België), gaan gaan er er vooralsnog vooralsnog vanuit vanuit dat dat de de maximale maximale importcapaciteit importcapaciteit tussen tussen de de 3250 3250 en en de de 3500 3500 MW MW ligt. ligt. Binnen Binnen deze deze 3500 3500 MW MW claimt claimt TenneT TenneT 300 300 MW MW voor voor wederzijdse wederzijdse (internationale) (internationale) bijstand bijstand bij bij calamiteiten. calamiteiten. 1550 1550 MW MW wordt wordt geclaimd geclaimd voor voor de de langlopende langlopende contracten contracten met met het het buitenland buitenland (loopduur (loopduur uiteenlopend uiteenlopend van van 2000 2000 tot tot 2021) en 1150 MW voor contracten die in het begin van 1999 zijn gesloten en normaal gesproken 2021) en 1150 MW voor contracten die in het begin van 1999 zijn gesloten en normaal gesproken eindigen eindigen eind eind 1999. 1999. De De resterende resterende 500 500 MW MW wordt wordt gelijkelijk gelijkelijk verdeeld verdeeld tussen tussen de de korte korte termijn termijn bilaterale bilaterale markt markt en en de de APX. APX. TenneT TenneT hanteert hanteert voorlopig voorlopig de de regel regel dat dat lange lange termijn termijn contracten contracten voorrang voorrangkrijgen krijgenop opkorte kortetermijn termijncontracten contracten

T

A

EE

V P

2

Artikelen in de Media STROOMBEURS APX BEPERKT IN GROOTTE GRONINGEN De stroombeurs APX en de bilaterale spotmarkt krijgen een beperkte omvang. Minister A. Jorritsma van Economische Zaken heeft in de nieuwe Elektriciteitswet 500 MW gereserveerd in het nationale transportnet. Dat is 4% van het opgestelde vermogen in Nederland en 5% van de hoogste belasting die mogelijk is. Zonder de reservering zou er helemaal geen via de beurs verhandelbare stroom door het volle Nederlandse net kunnen, aldus de minister. Jorritsma heeft verder bepaald dat langjarige contracten voor kortere gaan. Ook wordt voorrang verleend aan contracten die minimaal 50 weken lopen. Jorritsma: “Op deze wijze is het voor afnemers mogelijk om vooraf zekerheid te krijgen omtrent de verdeling van capaciteit.” (Het Financieele Dagblad 9 maart 1999)

BEPERKINGEN VAN ELEKTRICITEITSNET FRUSTREREN APX AMSTERDAM Beperkingen van het elektriciteitsnet frustreren de handel op de stroombeurs, de Amsterdam Power Exchange (APX). Met name de onderhoudswerkzaamheden van TenneT, de beheerder van het Nederlandse elektriciteitsnet, liggen de handel in de weg, zo verklaarde de woordvoerder van de APX gisteren tijdens de officiële opening in Amsterdam. TenneT gaf pas afgelopen vrijdagmiddag aan de APX te kennen dat het grensoverschrijdende transport van stroom tot 24 juni slechts beperkt kan plaatsvinden. Dit heeft er toe geleid dat enkele orders moesten worden teruggedraaid, waardoor enkele handelaren verliezen moesten incasseren. Doordat Duitse en Belgische marktpartijen minder op de stroombeurs kunnen handelen, wordt de liquiditeit aangetast. (Het Financieele Dagblad 17 juni 1998)

STROOMBEURS WORSTELT MET DALENDE OMZET

3

4

Nederlandse Nederlandse producenten producenten zouden zouden meer meer import import mogelijk mogelijk maken maken door door zelf zelf meer meer te te exporteren. exporteren. De De producenten producenten hebben hebben echter echter geen geen activiteiten activiteiten binnen binnen hun hun huidige huidige organisaties organisaties ontplooid ontplooid waarmee waarmee actief actiefhandel handelin inde debuitenlandse buitenlandsemarkt marktkan kanworden wordenontwikkeld. ontwikkeld.Tegen Tegende delage lageprijzen prijzenwaartegen waartegen momenteel uit het buitenland elektriciteit wordt geleverd zijn de Nederlandse bedrijven momenteel uit het buitenland elektriciteit wordt geleverd zijn de Nederlandse bedrijven niet niet in in staat staat te te leveren leveren en en dus dus in in het het buitenland buitenland marktaandeel marktaandeel te te veroveren. veroveren. Daarbij Daarbij komt komt dat dat de de regelingen regelingen voor voor toegang toegang op op het het net net en en de de openstelling openstelling van van de de markt markt in in het het buitenland buitenland vaak vaak minder minder mogelijkheden mogelijkheden biedt biedt voor voor new new entrants entrants dan dan in in Nederland. Nederland. Aangezien Aangezien de de dreiging dreiging van van levering levering door door buitenlandse buitenlandse producenten producenten beperkt beperkt isis tot tot het het maximum maximum wat wat geïmporteerd kan worden, kunnen producenten een strategie volgen waarbij geen prijsconcurrentie geïmporteerd kan worden, kunnen producenten een strategie volgen waarbij geen prijsconcurrentie wordt wordt aangegaan, aangegaan, maar maar waarbij waarbij de de productie productie wordt wordt afgestemd afgestemd op op het het resterende resterende deel deel van van de de markt. markt. Daardoor Daardoor zijn zijn feitelijk feitelijk twee twee aparte aparte markten markten ontstaan ontstaan (internationale (internationale markt markt begrensd begrensd door door de de importimportcapaciteit s. capaciteit en en de de NL-markt NL-markt voor voor de de huidige huidige NL NL producenten) producenten) met met verschillende verschillendeprijsniveau’ prijsniveau’ s. Zeer Zeer recente plannen van Tennet om de capaciteit uit te breiden kunnen dit effect beperken. recente plannen van Tennet om de capaciteit uit te breiden kunnen dit effect beperken.

Nog voordat de Amsterdam Power Exchange vandaag officieel geopend wordt, zijn de omzetten op de nieuwe stroombeurs al weggezakt. Volgens directeur Bert den Ouden komt dat doordat de capaciteit op het elektriciteitsnet voor import en export van stroom beperkt is. (de Volkskrant, 16 juni 1999)

TENNET BREIDT CAPACITEIT STROOMIMPORT VERDER UIT AMSTERDAM. TenneT, de beheerder van het hoogspanningsnet gaat op korte termijn investeren om de capaciteit van het stroomnet uit te breiden. Op termijn behoort een importcapaciteit van 5000 MW tot de mogelijkheden. Dat is 1500 MW meer dan er nu geïmporteerd kan worden. Stroombeurs APX juicht de uitbreidingsplannen toe. De nog jonge beurs heeft baat bij meer grensoverschrijdende capaciteit omdat dit de mogelijkheden tot handel bevordert. Dit jaar heeft de APX maar 250 MW ruimte voor import. Bij capaciteitsproblemen aan de grens annuleerde Tennet tot voor kort als eerste de APX contracten. Tennet-directeur G. Zijl heeft de beurs toegezegd de APX niet meer als eerste van het net te weren bij problemen. (Het Financieele Dagblad, 22 juli 1999, bron: Energie Nederland)

99070563.ppt WT/SV

24

R


Technische voorwaarden

T

A

V

EE

P

2

De fysieke importcapaciteit, maar meer nog de beschikbaar gestelde capaciteit, beperkt de marktwerking in internationale context, zolang de Nederlandse spelers niet actief exporteren Bevindingen 1

De De fysieke fysieke importcapaciteit importcapaciteit van van Nederland Nederland is is relatief relatief hoog hoog ten ten opzichte opzichte van van de de buurlanden buurlanden

2

In In de de praktijk praktijk is is de de importcapaciteit importcapaciteit beperkt beperkt door: door: (1) (1) langlopende langlopende contracten contracten met met buitenbuitenlandse landse partijen, partijen, (2) (2) de de wijze wijze waarop waarop het het Nederlandse Nederlandse netwerk netwerk in in het het Europese Europese netwerk netwerk vermaasd vermaasd is is en en (3) (3) reserves reserves die die nodig nodig zijn zijn om om betrouwbaarheid betrouwbaarheid van van transport transport te te garanderen garanderen

3

De De traditionele traditionele Nederlandse Nederlandse partijen partijen exporteren exporteren nauwelijks nauwelijks elektriciteit, elektriciteit, waardoor waardoor er er geen geen extra extra ruimte ruimte ontstaat ontstaat voor voor import import

4

Door Door de de geringe geringe beschikbare beschikbare importcapaciteit importcapaciteit is is marktwerking marktwerking in in internationaal internationaal perspectief perspectief slechts slechts beperkt beperkt mogelijk mogelijk

Suggesties • Stimuleer internationale afstemming van netbeheer, coördinatie en dispatch om rekening te houden met de internationale handel in elektriciteit • Door niet marktconforme leveringscontracten nu af te kopen, komt ruimte vrij voor marktwerking door import • Een onafhankelijk onderzoek is nodig naar de beschikbare importcapaciteit en de wijze van capaciteitstoewijzing door TenneT (nu door langlopende contracten voorrang te geven boven kortlopende) al was het maar om de onafhankelijke positie van TenneT te bevestigen • Transmissie- en interconnectorcapaciteit is een schaars goed en kan via marktmechanismes toegewezen worden. Bijvoorbeeld door verhandeling op de stroombeurs • Onderzocht dient te worden of er voordelen zijn van een splitsing van het eigendom van de infrastructuur van het transmissienetwerk en de functie van Independent System Operator (de voordelen zouden kunnen zijn dat de investeringen meer op economische gronden worden gerechtvaardigd dan op technische gronden en er op kortere termijn initiatieven ontstaan tot aanleg van nieuwe infrastructuur). 99070563.ppt WT/SV

25

R


Aanbieders


Het Het protocol protocol tussen tussen de de distributiesector distributiesector en en de de productiesector productiesector biedt biedt de de producenten producenten weliswaar weliswaar een een gegarandeerde gegarandeerde bron bron van van inkomsten inkomsten tot tot eind eind 2000 2000 door door een een volledige volledige dekking dekking van van de de productiekosten productiekosten en en een een bijdrage bijdrage aan aan de de bakstenen, bakstenen, het het verbiedt verbiedt de de producenten producenten ook ook mee mee te te dingen dingen naar naar vrije vrije eindgebruikers. eindgebruikers. Deze Deze buffer buffer naar naar de de vrije vrije markt markt resulteert resulteert erin erin dat dat producenten producenten nog nog maar maar in in beperkte beperkte mate actief zijn in het treffen van voorbereidingen. Doordat het protocol in de wet verankerd mate actief zijn in het treffen van voorbereidingen. Doordat het protocol in de wet verankerd isis ter ter dekking dekking van van de de bakstenen, bakstenen, isis deze deze buffer buffer tegen tegen marktwerking marktwerking verder verder versterkt. versterkt. Het Het verlies verlies aan aan afzet afzet doordat doordat vrije vrije klanten klanten switchen switchen naar naar buitenlandse buitenlandse aanbieders, aanbieders, wordt wordt via via het het protocol protocol omgeslagen omgeslagen over over de de distributiebedrijven distributiebedrijven tot tot een een bedrag bedrag van van maximaal maximaal 150 150 miljoen miljoen gulden. gulden. Nu Nu dit dit tekort tekort hoger hoger uitpakt, uitpakt, wordt wordt er er heronderhandeld heronderhandeld met met de de productiesector productiesector over over wie wie de de kosten kosten gaat gaat dragen. dragen. Hierdoor Hierdoor vallen vallen de de bakstenen bakstenen mogelijk mogelijk hoger hoger uit uit en en verzwakt verzwakt de de concurrentiepositie concurrentiepositie van van de de producenten producenten verder. verder.

T

A

V

EE

P

2

Artikelen in de Media BUITENLAND WERPT BARRIÈRES OP VOOR TOEGANG NEDERLANDSE ENERGIE Nog steeds is er geen duidelijk antwoord op de vraag wie de additionele kosten zal moeten betalen als vrije stroomafnemers vertrekken naar leveranciers die niet gebonden zijn aan de bestaande Protocol-afspraken. Door dit protocol zijn de Nederlandse stroomproducenten en distributeurs met handen en voeten aan elkaar gebonden voor wat betreft de landelijke stroomafname en de kosten die optreden als onvoldoende capaciteit wordt ingekocht bij de Nederlandse productiebedrijven. Naarmate meer stroomafnemers hun heil elders zoeken, rijzen de kosten, veroorzaakt door de protocolafspraken, voor de energiebedrijven en hun gebonden klanten de pan uit. (Energie Nederland, 23 februari 1999) NEDERLANDSE BEDRIJVEN ZIJN NIET ACTIEF IN HET BUITENLAND

2

De De Nederlandse Nederlandse producenten producenten zijn zijn op op dit dit moment moment niet niet of of nauwelijks nauwelijks actief actief op op de de internationale internationale markt. markt. Als Als gevolg gevolg van van het het gebrek gebrek aan aan risicodragend risicodragend vermogen, vermogen, het het te te laat laat zich zich organiseren organiseren op op acquisitie acquisitie van van klanten klanten en en de de afspraken afspraken die die gemaakt gemaakt zijn zijn binnen binnen het het protocol, protocol, doen doen de de Nederlandse Nederlandse producenten producenten op op dit dit moment moment niet niet mee mee met met het het spel spel om om marktaandeel marktaandeel te te veroveren. veroveren. Hierdoor Hierdoor isis de de discussie discussie over over marktbarrières marktbarrières in in Duitsland Duitsland en en België België gedeeltelijk gedeeltelijk theoretisch theoretisch van van aard. aard.

Nederlandse bedrijven zijn echter nog nauwelijks actief op buitenlandse markten. Deels komt dat omdat de ondernemingen tot voor kort zeer versnipperd waren en vooral met zichzelf in de weer waren. Ook na enkele grote fusies tellen Nederlandse bedrijven qua Europese slagkracht nog nauwelijks mee. Nederlandse bedrijven zijn, mede als reactie op de buitenlandse concurrentie, weliswaar de kosten aan het terugbrengen, maar zijn via de in februari afgesloten collectieve arbeidsovereenkomst voor 35.000 werknemers gebonden aan een ontslagverbod. Sneller fors snijden in het personeelsbestand om de verhevigde buitenlandse concurrentie te attaqueren zit er daarom niet in. (Het Financieele Dagblad 25 februari 1999)

3

De De huidige huidige producenten producenten zijn zijn op op dit dit moment moment niet niet in in staat staat op op prijs prijs te te concurreren concurreren met met buitenlandse buitenlandse marktpartijen marktpartijen die die aanbiedingen aanbiedingen doen doen op op de de Nederlandse Nederlandse markt. markt. Dit Dit als als gevolg gevolg van van de de positie positie van van de de huidige huidige aandeelhouders, aandeelhouders, de de positie positie van van het het huidige huidige management, management, het het protocol protocol en en de de discussie discussie rond rond de de ‘‘ bakstenen’ .. De bakstenen’ De prijzen prijzen die die aangeboden aangeboden worden, worden, met met name name vanuit vanuit Duitsland, Duitsland, liggen liggen regelmatig regelmatig onder onder het het niveau niveau van van de de variabele variabele kosten kosten die die de de Nederlandse Nederlandse producenten producenten zelfs zelfs na na volledige volledige sanering sanering met met de de huidige huidige productiemiddelen productiemiddelen zouden zouden kunnen kunnen bereiken. bereiken. Als Als gevolg gevolg hiervan hiervan zijn zijn een een aantal aantal centrales centrales in in Nederland Nederland op op non-actief non-actief gezet gezet en en trekken trekken de de huidige huidige producenten producenten zich zich terug terug tot tot het het punt punt waarop waarop de de import-capaciteit import-capaciteit verdere verdere toetreding toetreding van van buitenlandse buitenlandse spelers nn 30% spelers begrenst begrenst (tot (tot maximaal maximaal zo’ zo’ 30% als als gevolg gevolg van van de de 3500 3500 MW MW importcapaciteit). importcapaciteit). Hierdoor Hierdoor ontstaat ontstaat een een splitsing splitsing van van de de markt markt in in twee twee delen, delen, één één markt markt voor voor voornamelijk voornamelijk basislast basislast waarop waarop niet niet Nederlandse Nederlandse producenten producenten actief actief zijn zijn met met uiterst uiterst scherpe scherpe prijzen prijzen (tot (tot zelfs zelfs 2,2 2,2 cent cent op op de de grens) grens) en en een een markt markt waarop waarop de de Nederlandse Nederlandse producenten producenten actief actief zijn, zijn, vooralsnog vooralsnog tegen tegen protocol protocol prijzen. prijzen. Ook Ook bij bij het het opheffen opheffen van van het het protocol protocol zouden zouden de de producenten producenten op op deze deze Nederlandse Nederlandse markt markt de de eerst eerst komende komende jaren jaren door door op op elkaar elkaar te te anticiperen anticiperen (gaming), (gaming), de de prijzen prijzen hoog hoog kunnen kunnen houden. houden. Op Op de de langere langere termijn termijn zal ss op zaldit ditaanleiding aanleidingzijn zijnvoor voorde detoetreding toetredingvan vanIPP’ IPP’ op de de Nederlandse Nederlandse markt markt en en de de aanleg aanleg van van nieuwe nieuwe (privaat (privaat gefinancierde) gefinancierde) interconnector-verbindingen. interconnector-verbindingen. Als ss plannen Als Tennet’ Tennet’ plannen van van capaciteitsuitbreiding capaciteitsuitbreiding tot tot 5000 5000 MW MW gerealiseerd gerealiseerd worden worden kan kan bijna bijna 50% 50% van van de de vraag vraag door door import import beantwoord beantwoord worden worden (mits (mits er er niet niet additionele additionele beperkingen beperkingen in in het het Duitse Duitse en en Belgische Belgische achterland achterland zijn). zijn). Hierdoor Hierdoor nemen nemen alternatieven alternatieven toe toe voor voor afnemers, afnemers, wordt wordt de de prijsdruk prijsdruk groter groter en en wordt wordt een een mogelijke mogelijke tweedeling tweedeling van van de de markt markt kleiner. kleiner.

VATTENFALL-TOPMAN NYQUIST WIL 30% GOEDKOPERE STROOM LEVEREN ‘De komst van het Zweedse Vattenfall naar de Nederlandse markt en zijn belangstelling voor de Amsterdam Power Exchange kan een enorme stimulans betekenen voor de ontwikkeling in de handel van elektriciteit.’ Carl-Erik Nyquist, topman van het negentig jaar oude Zweedse energie-bedrijf verwacht over niet al te lange tijd de Nederlanders stroom kan leveren tegen een prijs die dertig procent lager ligt dan het huidige stroomtarief - belastingen en transportkosten daargelaten. (Energie Nederland, 7 april 1999) CONCURRENTIE MAAKT STROOM DUURDER Toegenomen buitenlandse concurrentie en overcapaciteit op de elektriciteitsmarkt leiden ertoe dat de productie van stroom in Nederland duurder wordt. Productiebedrijven zijn genoodzaakt kolencentrales tijdelijk te sluiten waardoor ze minder efficiënt werken. Dit stelt een aantal Nederlandse elektriciteitsproducenten. De producenten EPZ in het zuiden en EZH in Zuid-Holland sluiten hun kolengestookte centrales tijdelijk omdat zij de elektriciteit niet meer kwijt kunnen. Het gaat hierbij om de kolencentrales in Borssele en op de Maasvlakte. Eerder werd een deel van de Amercentrale in Geertruidenberg al tijdelijk stilgelegd. Woordvoerders van EPZ en EZH geven toe dat de concurrentie vanuit met name Duitsland daarvan de oorzaak is. (Het Financieele Dagblad, 28 april 1999)

99070563.ppt WT/SV

26

R


Aanbieders

T

A

V

EE

P

2

De traditionele producenten ontplooien door het protocol nauwelijks marktactiviteiten en verliezen marktaandeel tot voorlopig maximaal 30% Bevindingen Traditionele NL-producenten NL-producenten zijn zijn door door het het protocol protocol tot tot eind eind 2000 2000 verzekerd verzekerd van van afzet afzet en en 1 Traditionele bijbehorende bijbehorende inkomsten, inkomsten, maar maar kunnen kunnen hierdoor hierdoor geen geen marktactiviteiten marktactiviteiten ontplooien ontplooien richting richting vrije vrije klanten klanten 2

Traditionele Traditionele NL-producenten NL-producenten hebben hebben zich zich te te laat laat voorbereid voorbereid op op de de internationale internationale markt markt en en lijken lijken post-protocol post-protocol geen geen kans kans te te maken maken

3

Productiecentrales Productiecentrales in in Nederland Nederland worden worden op op non-actief non-actief gezet gezet omdat omdat ze ze niet niet op op prijs prijs kunnen kunnen concurreren concurreren met met buitenlandse buitenlandse aanbieders aanbieders waardoor waardoor de de Nederlandse Nederlandse producenten producenten genoegen genoegen moeten moeten nemen nemen met met een een kleinere kleinere rol rol door door marktverlies marktverlies van van (voorlopig) (voorlopig) maximaal maximaal 30% 30%

Suggesties • Uitgaande van het idee dat vergroting van de importcapaciteit niet direct wenselijk of mogelijk is, zal de concurrentiepositie van in Nederland gesitueerde producenten moeten verbeteren door bijv. sanering en het vinden van buitenlandse partners. Zo wordt de kans groter dat er export ontstaat en wordt de fysieke importcapaciteit van minder belang omdat er financiële stroomcontracten ontstaan in beide richtingen. Als gevolg hiervan kan een tweedeling in de markt (70/30) worden tegengegaan. • De overheid moet in Europees verband actief het speelveld tussen Nederlandse, Duitse, Belgische en Franse spelers egaliseren op ten minste de volgende punten: Brandstofbelasting, CO2-reductie beleid of heffingen, bakstenen en bijdrage aan kosten van het netwerk door centrale dan wel decentrale producenten. • Door het protocol op korte termijn te herstructureren en de noodzaak weg te nemen tot het maken van post-protocol afspraken, kan de groei van niet marktconforme kosten worden afgeremd en kunnen producenten meedingen naar vrije klanten • Niet markt-conforme productiecapaciteit dient zo snel mogelijk te worden gesaneerd. Het verdient aanbeveling om de markt de waarde van deze assets te laten bepalen, bijvoorbeeld door veiling van verliesgevende contracten • Het zoeken naar buitenlandse partners en het faciliteren van de privatisering is op korte termijn noodzakelijk om de snelle achteruitgang in concurrentiepositie van de Nederlandse productiesector te keren 99070563.ppt WT/SV

27

R


Aanbieders


Naast Naast Nederland Nederland isis ook ook op op Europese Europese schaal schaal grootschalige grootschalige consolidatie consolidatie gaande. gaande. Marktpartijen Marktpartijen zien zien in in dat ss van dat consolidatie consolidatie nodig nodig isis om om de de risico’ risico’ van lange lange termijn termijn investeringen investeringen te te kunnen kunnen dragen. dragen. Bovendien Bovendien isis het het creëren creëren van van voldoende voldoende financiële financiële draagkracht draagkracht nodig nodig om om ““predatory predatory pricing” pricing”strategie strategie te te kunnen kunnen volhouden volhouden als als er er door door de de Europese Europese overcapaciteit overcapaciteit een een ““shake-out” shake-out”zal zal gaan gaan plaatsvinden. plaatsvinden.

T

A

V

EE

P

2

Artikelen in de Media PREUSSENELEKTRA LONKT NAAR TRACTEBEL Het Duitse elektriciteitsbedrijf PreussenElektra onderhandelt over een fusie met het Belgische nutsbedrijf Tractebel. PreussenElektra is onderdeel van het conglomeraat Veba. Het Belgische Tractebel valt onder het Franse concern Suez Lyonnaise des Eaux. (Het Financieele Dagblad , 24 juni 1999) BRITSE EASTERN AAST OP STROOMPRODUCENT EZH

2

Doordat Doordat in in de de elektriciteitsmarkt elektriciteitsmarkt diverse diverse additionele additionele diensten diensten geleverd geleverd kunnen kunnen worden worden en en contracten contracten op op verschillende verschillende wijze wijze kunnen kunnen worden worden opgebouwd opgebouwd worden worden prijzen prijzen minder minder transparant. transparant. Desondanks Desondanks blijft blijft elektriciteit elektriciteit voor voor het het overgrote overgrote deel deel een een commodity. commodity. Producenten Producenten zijn zijn zich zich daarom daarom aan aan het het concentreren concentreren op op het het vergroten vergroten van van de de kostenefficiëntie, kostenefficiëntie, met met name name door door te te consolideren consolideren en en schaal schaal te te vergroten. vergroten.

AMSTERDAM De Zuid-Hollandse stroomproducent EZH wordt begeerd door het Britse Eastern. De Britten hebben maandag bevestigd dat zij in de race zijn. 'Wij hebben een niet-bindend bod gedaan in de eerste fase van de inschrijving. Het is minder dan pound 800 mln', zegt een woordvoerder. EZH zoekt samen met zakenbank Morgan Stanley naar bieders, nadat eerdere besprekingen met Shell en Eneco zijn mislukt. Eind deze maand moet duidelijk zijn welke twee tot drie bieders overblijven. Naast Eastern circuleren namen als Britse National Power en de Duitse bedrijven Preussen Elektra en RWE. Eastern wil in Europa meerdere bedrijven overnemen of joint ventures aangaan. Het Britse bedrijf heeft met het Noord-Hollandse distributiebedrijf ENW al een handelsbedrijf in gas. Eastern had eerder ook belangstelling voor het Utrechtse stroombedrijf Una, maar dat gaat naar het Amerikaanse Reliant. Eastern heeft zelf centrales met 7000 megawatt vermogen. EZH heeft 1770 megawatt staan. (Het Financieele Dagblad 11 mei 1999)

3

4

Uit Uit interviews interviews isis gebleken gebleken dat dat een een groot groot aantal aantal partijen partijen in in de de markt markt verwachten verwachten dat dat op op termijn termijn 10 10 grote grote spelers spelers zullen zullen overblijven. overblijven. Deze Deze spelers spelers worden worden verwacht verwacht op op een een Europees Europees niveau niveau actief actief te te zijn. zijn.

De De verwachting verwachting isis dat dat in in elektriciteitsproductie elektriciteitsproductie een een aantal aantal niche-markten niche-markten overblijven overblijven waarin waarin gespecialiseerde gespecialiseerde producenten producenten zullen zullen opereren. opereren. Dergelijke Dergelijke niches niches zullen zullen zich zich gaan gaan concentreren concentreren rond rond twee twee typen typen markten. markten. Ten Ten eerste eerste de de markt markt voor voor alternatieve alternatieve opwekking; opwekking; met met een een opkomend opkomend belang belang van van emissierechten emissierechten en en duurzame duurzame opwekking opwekking en en een een toenemend toenemend aantal aantal stimuleringsinstrumenten stimuleringsinstrumenten als als bijvoorbeeld ,, richten bijvoorbeeld ‘groencertificaten’ ‘groencertificaten’ richten partijen partijen zich zich specifiek specifiek op op opwekking opwekking door door middel middel van van wind, wind, biomassa biomassa of of warmtekracht warmtekracht koppeling koppeling in in combinatie combinatie met met grote grote industriële industriële verbruikers. verbruikers. Ten Ten tweede tweede de de markt markt voor voor grootschalige grootschalige afnemers; afnemers; er er zijn zijn producenten producenten die die zich zich met met lange lange termijn termijn contracten contracten op op specifieke specifieke takken takken van van de de industrie industrie toeleggen toeleggen als als bijvoorbeeld bijvoorbeeld havens havens of of basis-chemie basis-chemie en en met met infrastructuur infrastructuur en en aanvullende aanvullende diensten diensten nauwkeurig nauwkeurig inspelen inspelen op op de de klantbehoeften. klantbehoeften.

PREUSSEN KOOPT EZH EN BELOOFT NIET TE SNIJDEN AMSTERDAM. Het Duitse Preussen Elektra koopt de Zuid-Hollandse elektriciteitsproducent EZH. Het overnamebedrag wordt vanmiddag bekend gemaakt, maar zal naar verwachting rond de f 2,5 miljard liggen. Directeur J. Verwer verklaarde gisteren dat de Duitsers niet van plan zijn in de cappaciteit van EZH te gaan snijden. Dit ondanks een overcapaciteit op de sterk concurrerende Duitse markt waar EZH zich na de overname meer en meer op gaat richten. Het Britse Eastern en het Belgische Electrabel zijn afgevallen. Preussen heeft ook belangstelling voor de noordelijke stroomproducent Epon. Nu EZH in handen komt van de Duitsers lijkt een aankoop daarvan op problemen te stuiten met de mededingingsautoriteit en de Dienst Toezicht Elektriciteit (Dte). “Als het zover komt gaan we dat zeker toetsen”, aldus een Dte-woordvoerder. Volgens Verwer had ook het Franse EdF belangstelling, maar wilde EZH daar niet mee in zee vanwege de moeilijk toegangbare Franse markt. (Het Financieele Dagblad 16 juli 1999) SHELL EN ENECO TEKENEN ‘LETTER OF INTENT’GEZAMENLIJK HANDELSBEDRIJF De olie- en gasmultinational Shell en het Zuid-Hollandse energieconcern ENECO hebben eind vorige week een intentieverklaring ondertekend voor een gezamenlijk energiehandelsbedrijf. Het handelsbedrijf, dat mogelijk in de loop van 1999 van start gaat, zal zich op internationale schaal richten op de in- en verkoop van elektriciteit voor industriële afnemers. Van de joint-venture op handelsgebied verwachten beide partijen veel voordelen. Shell kan door de samenwerking haar belangen in de elektriciteitsmarkt verder uitbouwen; ENECO heeft aan het wereldwijd opererende olieconcern een strategische partner met veel marketingexpertise op het gebied van energie. (Energie Nederland, 8 december 1998)

99070563.ppt WT/SV

28

R


Aanbieders

T

A

V

EE

P

2

Op Europese schaal wordt verwacht dat een 10-tal grote producenten overblijft en verder een aantal niche spelers Bevindingen 1

Consolidatie Consolidatie op op Europese Europese schaal schaal is is in in volle volle gang gang

2

Omdat Omdat de de Europese Europese elektriciteitsmarkt elektriciteitsmarkt voornamelijk voornamelijk een een kostgedreven kostgedreven commodity commodity markt markt is, is, is is het het belang belang van van schaalgrootte schaalgrootte significant significant toegenomen toegenomen

3

Marktpartijen nn 10 Marktpartijen verwachten verwachten dat dat er er op op termijn termijn zo’ zo’ 10 grote grote spelers spelers overblijven overblijven in in de de Europese Europese markt markt

4

Naast Naast de de grote grote spelers spelers ontstaan ontstaan niche-spelers niche-spelers die die zich zich richten richten op op verschillende verschillende industrieindustriesegmenten segmenten (havens, (havens, basis-chemie, basis-chemie, etc.) etc.) of of wijzen wijzen van van opwekking opwekking (duurzaam, (duurzaam, wkk) wkk)

99070563.ppt WT/SV

29

R


Aanbieders


Investeringen Investeringenin induurzame duurzameenergie energieals alswind, wind,biomassa biomassaen enfotovoltaïsch, fotovoltaïsch,maar maarook ookin innieuw nieuwte tebouwen bouwen warmtekracht-installaties warmtekracht-installaties en en zelfs zelfs grootschalige grootschalige IPP-projecten IPP-projecten worden worden in in het het huidige huidige klimaat klimaat van van lage lage prijzen, prijzen, overcapaciteit overcapaciteit en en onzekere onzekere marktontwikkelingen marktontwikkelingen vaak vaak vooruitgeschoven vooruitgeschoven omdat omdat de de rentabiliteit rentabiliteit van van dergelijke dergelijke investeringen investeringen hoogst hoogst onzeker onzeker is. is. De De bestaande bestaande capaciteit capaciteit isis veelal veelal reeds reeds afgeschreven afgeschreven en kan al tegen marginale kostprijs worden ingezet. Zeker duurzame opwekking heeft en kan al tegen marginale kostprijs worden ingezet. Zeker duurzame opwekking heeft in in dit dit kader kader een een achterstand achterstand daar daar deze deze wijze wijze van van productie productie over over het het algemeen algemeen duurder duurder isis dan dan conventionele conventionele opwekking, opwekking, zeker zeker als als in in een een business business case case moet moet worden worden aangetoond aangetoond dat dat dekking dekking van van de de integrale integrale kostprijs kostprijs haalbaar haalbaar is. is.

T

A

V

EE

P

2

Artikelen in de Media ONTWIKKELING WARMTEKRACHT STAGNEERT DOOR LIBERALISERING Door de veranderende wetgeving en de liberalisering van de energiemarkt dreigen de investeringen in warmtekrachtkoppeling (wkk) in snel tempo onrendabel te worden. Liberalisering leidt tot daling van de elektriciteitsprijs en van de daaraan gekoppelde terugleververgoedingen en de warmteprijs. Ook de speciale lagere tarieven voor wkk-gas vervallen. De gasprijs wordt capaciteitsafhankelijk gemaakt. Kleinschalige warmtekracht met een ongunstig afnamepatroon, zoals in de tuinbouw en in de bebouwde omgeving, krijgt te maken met een prijsverhoging voor gas. (Energie Nederland, 2 februari 1999)

Elektriciteitsopwekking Elektriciteitsopwekking (van (van gas) gas) met met lage lage bedrijfstijden bedrijfstijden heeft heeft de de inkooptarieven inkooptarieven zien zien stijgen stijgen door door de de capaciteitscomponent capaciteitscomponent van van de de in in januari januari 1999 1999 ingevoerde ingevoerde CdS CdS tarieven tarieven van van de de Gasunie. Gasunie. Dit Dit heeft heeft met met name name impact impact op op de de kleinschalige kleinschalige productie productie die die wat wat betreft betreft rentabiliteit rentabiliteit gevoeliger gevoeliger isis voor voor gasprijzen gasprijzen en en vaker vaker lage lage bedrijfstijden bedrijfstijden heeft heeft dan dan grootschalige grootschalige producenten. producenten. WKK WKK met met lage lage bedrijfstijden bedrijfstijden ondervindt ondervindt een een additioneel additioneel nadeel nadeel omdat omdat de de lage lage WKK-gastarieven WKK-gastarieven zijn zijn vervallen. vervallen. WKK WKK krijgt krijgt te te maken maken met met een een relatief relatief grotere grotere prijstoename prijstoename bij bij de de invoering invoering van van het het CdS CdS tarief. tarief. Uit Uit berekeningen berekeningen van van EnergieNed EnergieNed blijkt blijkt dat dat de de inkoopkosten inkoopkosten van van gas gas toenemen toenemen voor voor WKKWKKinstallaties installaties met met minder minder dan dan 5000 5000 uur uur bedrijfstijd bedrijfstijd per per jaar, jaar, daarboven daarboven nemen nemen de de inkoop-kosten inkoop-kosten af. af. Het ss wordt Het opzetten opzetten van van nieuwe nieuwe kleinschalige kleinschalige WKK’ WKK’ wordt hierdoor hierdoor vaak vaak moeilijker moeilijker en en de de marges marges van van huidige ss komen huidige WKK’ WKK’ komen onder onder druk druk te te staan: staan: ••om ss rendabel om deze deze WKK’ WKK’ rendabel te te maken maken zal zal men men vaker vaker moeten moeten kiezen kiezen voor voor een een energie-opslagsysteem energie-opslagsysteem (barrière (barrière == grotere grotere investering), investering), hetgeen hetgeen een een laag, laag, constant constant gasprofiel gasprofiel mogelijk mogelijk maakt. maakt. ••of en of men men kan kan door door ‘‘ en groupe’ groupe’een een WKK-instalatie WKK-instalatie te te nemen nemen de de bedrijfstijden bedrijfstijden verhogen, verhogen, maar maar de de barrière barrière isis dan dan om om geïnteresseerde geïnteresseerde partners partners te te vinden. vinden.

2

De De huidige huidige onzekerheid onzekerheid met met betrekking betrekking tot tot de de toekomstige toekomstige elektriciteitsprijs elektriciteitsprijs maakt maakt het het investeerders investeerders moeilijk moeilijk een een harde harde onderbouwing onderbouwing te te geven geven voor voor investeringen. investeringen. Het Het beschikbaar beschikbaar zijn zijn van van derivaten derivaten als als futures, futures, forwards forwards en en opties opties stellen stellen investeerders investeerders in in staat staat deze deze onzekerheden onzekerheden weg weg te te nemen nemen en en daarmee ss te daarmee de de investeringsrisico’ investeringsrisico’ te verlagen. verlagen.

OOK VRIJE STROOMHANDELAAR MOET KUNNEN LEVEREN In tegenstelling tot de enorme dealing rooms van Amerikaanse elektriciteitsbedrijven waar de handel voor een groot deel van de winst zorgt is de sinds 25 mei actieve Nederlandse stroombeurs met name een middel om overschotten en tekorten weg te werken. 'Er wordt hier totaal niet gespeculeerd op de behoefte aan stroom in de toekomende tijd', aldus Smits. 'We hebben geen continue handel, lopen nauwelijks risico's en hebben meestal toch voldoende stroom beschikbaar.' Smits ziet de beurs voorlopig alleen als een andere manier van inkopen. Pas als er afgeleide financiële producten zoals derivaten, futures en opties op stroompakketten komen, is de verwachting dat het grote geld in de handel gaat zitten. (Het Financieele Dagblad 16 juni 1999) ENECO EN SHELL WILLEN NIEUWE STROOMCENTRALE AMSTERDAM De Zuid-Hollandse energiedistributeur Eneco heeft vergevorderde plannen om samen met Shell-dochter Intergen een tweede grote elektriciteitscentrale te bouwen in het Europoort-gebied. De nieuwbouw zet de bedrijfsvoering van de vier grote Nederlandse stroomproducenten onder druk. Deze partijen kampen met overcapaciteit en hebben een productiepark dat gedeeltelijk produceert tegen hogere kosten dan een nieuwgebouwde moderne gascentrale. Eneco voert een offensief om zijn marktaandeel bij industriële klanten te vergroten. Daarom wil het energieconcern beschikken over eigen 'low cost'-productiecapaciteit. (Het Financieele Dagblad 21 april 1999) DELTA GAAT MET NOREN EIGEN STROOM OPWEKKEN

3

Investeringsbeslissingen Investeringsbeslissingen zoals zoals door door Intergen Intergen in in de de Europoort Europoort zijn zijn nog nog niet niet getekend. getekend. Men Men wacht wacht af af omdat omdatmen menwaarschijnlijk waarschijnlijkbehoefte behoefteheeft heeftaan aanmeer meerduidelijkheid duidelijkheidomtrent omtrentde deprijsontwikkeling. prijsontwikkeling.Gezien Gezien de de huidige huidige mogelijkheden mogelijkheden om om met met de de integrale integrale kostprijs kostprijs (op (op basis basis van van de de huidige huidige brandstofkosten) brandstofkosten) van van nieuw nieuw te te bouwen bouwen centrales centrales te te kunnen kunnen produceren produceren onder onder de de marginale marginale kostprijs kostprijs van van reeds reeds bestaande bestaande afgeschreven afgeschreven centrales centrales bestaat bestaat er er wel wel veel veel belangstelling belangstelling en en zijn zijn er er volop volop studies studies aan aan de de gang. gang. Een ss en ss Een beperkt beperkt aantal aantal projecten projecten lijken lijken toch toch van van start start te te gaan, gaan, waaronder waaronder Norsk Norsk Hydro’ Hydro’ en Delta’ Delta’ Sluiskil. Sluiskil.

Het Zeeuwse energiebedrijf Delta gaat met het Noorse Hydro Energy een elektriciteitscentrale bouwen die de twee bedrijven, als de centrale in 2003 klaar is, samen gaan exploiteren. Hoewel nu ruim voldoende elektriciteitscentrales in Nederland staan om het land van stroom te voorzien, denken Delta en Norsk Hydro de elektriciteit goedkoper te kunnen opwekken dan hun concurrenten. Delta heeft via een gasleidingennet dat het samen met het zuidelijke energiedistributiebedrijf Pnem/Mega heeft gebouwd, toegang tot goedkoop Brits gas. De Noren produceren zelf gas in Noorwegen. (Het Financieele Dagblad , 7 juli 1999)

*Bron: EnergieNed

99070563.ppt WT/SV

30

R


Aanbieders

T

A

V

EE

P

2

Investeringen in nieuwe productiecapaciteit (bijvoorbeeld duurzaam, WKK maar ook grootschalig) worden voorlopig minder waarschijnlijk als gevolg van dalende prijzen Bevindingen Op het het gebied gebied van van duurzame duurzame energie, energie, warmtekrachtinstallaties warmtekrachtinstallaties en en grootschalige grootschalige centrales centrales 1 Op worden worden verdere verdere ontwikkelingen ontwikkelingen en en investeringen investeringen in in de de komende komende paar paar jaar jaar geremd geremd door door daling daling van van de de prijzen prijzen Een andere andere beperkende beperkende factor factor voor voor investeringen investeringen is is vooralsnog vooralsnog het het gebrek gebrek aan aan financiële financiële 2 Een instrumenten instrumenten (futures (futures en en forwards) forwards) die die zekerheid zekerheid over over de de toekomstige toekomstige prijs prijs van van elektriciteit elektriciteit bieden bieden Marktspelers stellen stellen zich zich hierom hierom terughoudend terughoudend op op ten ten aanzien aanzien van van investeringen investeringen in in 3 Marktspelers productiecapaciteit: productiecapaciteit: studies studies vinden vinden weliswaar weliswaar plaats, plaats, maar maar investeringsbeslissingen investeringsbeslissingen worden worden vaak vaak nog nog niet niet genomen genomen

Suggesties • Door emissierechten te koppelen aan typen opwekking kan een ‘level playing field’worden gecreëerd waarin duurzame energie en WKK betere kansen hebben op een vrije markt. Door dit internationaal aan te pakken wordt oneigenlijke concurrentie door bijv. bruinkool- en steenkoolcentrales uit bijvoorbeeld Duitsland tegengegaan

99070563.ppt WT/SV

31

R


Vragers


De De oorspronkelijke oorspronkelijke protocol-afspraak protocol-afspraak gaat gaat uit uit van van een een volledige volledige dekking dekking van van de de productiekosten productiekosten door door de de gezamenlijke gezamenlijke distributiebedrijven. distributiebedrijven. Hierdoor Hierdoor moeten moeten deze deze betalen betalen voor voor de de volledige volledige productiekosten, productiekosten, ook ook als als ze ze minder minder dan dan de de afgesproken afgesproken hoeveelheid hoeveelheid afnemen. afnemen. In In het het protocol protocol was was al al een een restpost restpost opgenomen opgenomen om om het het eventuele eventuele afnametekort afnametekort op op te te vangen vangen welke welke volgens volgens een een voorafgesproken voorafgesproken verdeelsleutel verdeelsleutel (het (het historisch historisch debiet) debiet) door door de de distributeurs distributeurs zou zou worden worden gedekt. gedekt. Indien Indien deze deze restpost restpost boven boven de de 150 150 miljoen miljoen per per jaar jaar uitstijgt, uitstijgt, wordt wordt er er met met de de productiesector productiesector heronderhandeld heronderhandeld over over wie wie de de kosten kosten daarvan daarvan dienen dienen te te dragen. dragen. De De feitelijke feitelijke situatie situatie in in 1998 1998 en en de de te te verwachten verwachten situatie situatie in in 1999 1999 en en 2000 2000 leidt leidt tot tot een een groter groter tekort tekort dan dan voorzien voorzien en en als als gevolg gevolg daarvan daarvan zullen zullen de de Nederlandse Nederlandse producenten producenten en en distributeurs distributeurs nog nog geruime geruime tijd tijd onenigheid onenigheid hebben hebben over over wie wie deze deze kosten kosten dienen dienen te te dragen. dragen.

T

A

V

EE

P

2

Artikelen in de Media PROTOCOL-AFSPRAKEN EN INTERPRETATIE E-WET BRENGEN ENERGIEBEDRIJVEN IN ONGUNSTIGE CONCURRENTIEPOSITIE De landelijk netbeheerder TenneT (gestimuleerd door het ministerie van Economische Zaken) staat namelijk niet toe dat de energiedistributiebedrijven een zelfstandige importbevoegdheid hebben voor vrije klanten. TenneT eist dat de energiebedrijven bij import een verklaring van vrije klanten aan TenneT overleggen. De energiebedrijven zijn hierdoor niet in staat een portfoliomanagement op te bouwen, waardoor klanten vaak niet of te laat een passend aanbod krijgen. Als gevolg hiervan treedt er verlies van omzet op, waardoor productiekosten nog verder stijgen. (Energie Nederland, 2 februari 1999)

In In de de praktijk praktijk kunnen kunnen individuele individuele incentives incentives voor voor de de distributiebedrijven distributiebedrijven om om import import te te faciliteren faciliteren groter groter zijn zijn dan dan de de mogelijke mogelijke negatieve negatieve impact impact op op de de bedrijven bedrijven voortvloeiende voortvloeiende uit uit het het protocol. protocol. Men Men zou zou verwachten verwachten dat dat het het niet niet rendabel rendabel isis om om buitenlandse buitenlandse stroom stroom te te betrekken betrekken vanwege vanwege het het ‘take‘takeor-pay’ or-pay’karakter karakter van van het het protocol. protocol. Indien Indien echter echter minder minder wordt wordt afgenomen afgenomen dan dan in in het het protocol protocol isis ingeschat, take-or-pay’ ingeschat,gaat gaatde dekWh kWhprijs prijsnavenant navenantomhoog. omhoog.Hierdoor Hierdoorworden wordendeze deze‘‘ take-or-pay’kosten kosten effectief effectief omgeslagen omgeslagen over over de de gezamenlijke gezamenlijke distributeurs distributeurs (tot (tot een een maximum maximum van van 150 150 miljoen miljoen NLG) NLG) die die het het protocol protocol hebben hebben ondertekend. ondertekend. Als Als gevolg gevolg hiervan hiervan isis het het mogelijk mogelijk dat dat de de individuele individuele inkomsten inkomsten uit uit facilitatie facilitatie hoger hoger zijn zijn dan dan de de verliezen verliezen door door het het verhogen verhogen van van de de kWh kWh prijs. prijs. NEDERLANDSE SPOORWEGEN KIEST VOOR ENECO EN PREUSSEN ELEKTRA Het energieconcern ENECO en het Duitse Preussen Elektra zullen in 1999 stroom leveren aan de Nederlandse Spoorwegen (NS). Volgens een woordvoerder van de Nederlandse Spoortwegen is ENECO het enige energiedistributiebedrijf in Nederland dat er in is geslaagd om een concurrerend totaalpakket aan te bieden.

2

Uit Uit interviews interviews blijkt blijkt dat dat reeds reeds een een aantal aantal buitenlandse buitenlandse contracten contracten zijn zijn afgesloten. afgesloten. Dit Dit aantal aantal isis beperkt beperkt doordat doordat de de barrières barrières tot tot switchen switchen voor voor vrije vrije eindgebruikers eindgebruikers nog nog aanzienlijk aanzienlijk zijn. zijn. Allereerst Allereerst hebben hebben klanten klanten het het gevoel gevoel weinig weinig inzicht inzicht te te hebben hebben in in de de rechten rechten en en plichten plichten van van eindgebruikers, eindgebruikers, leveranciers leveranciers an annetwerkbeheerders. netwerkbeheerders. Bovendien Bovendien isis het het klanten klanten veelal veelal niet niet duidelijk duidelijk welke welke procedures procedures gevolgd gevolgd moeten moeten worden worden bij bij het het toegang toegang verkrijgen verkrijgen tot tot de de vrije vrije markt. markt. Partijen Partijen die die daadwerkelijk daadwerkelijk zijn zijngeswitched geswitched maken maken melding melding van van omslachtige omslachtige en en langdurige langdurige procedures*. procedures*. Tenslotte Tenslotte zijn zijn vrije vrije klanten klanten veelal veelal gebonden gebonden aan aan hun hun huidige huidige leveranciers leveranciers doordat doordat zij zij afnemers afnemers zijn zijn van van aanvullende aanvullende diensten. diensten. Nederlandse Nederlandse distributeurs distributeurs zijn zijn betrokken betrokken bij bij facilitatie facilitatie van van levering levering door door buitenlandse buitenlandse partijen partijen en en leveren leveren in in dergelijke dergelijke constructies constructies een een aantal aantal diensten diensten in in aanvulling aanvulling op op de de buitenlandse buitenlandse contracten contracten als als programma-verantwoordelijkheid. programma-verantwoordelijkheid.

3

Veel Veel afnemers afnemers zijn zijn zich zich voornamelijk voornamelijk aan aan het het oriënteren oriënteren op op prijs prijs en en lijken lijken kort kort lopende lopende contracten contracten tot tot één één jaar jaar te te verkiezen verkiezen in in verband verband met met de de dalende dalende elektriciteitstarieven. elektriciteitstarieven. Met Met name name de de intransparantie intransparantie van de’ van ‘‘ de’marktprijs marktprijs en en de de onzekerheid onzekerheid van van de de mate mate waarin waarin prijzen prijzen gaan gaan dalen dalen vormen vormen momenteel momenteel nog nog een een rem rem op op hun hun activiteit. activiteit.

*Verwacht wordt dat dit een overgangsverschijnsel is.

(Energie Nederland, 12 januari 1999)

GEBONDEN KLANTEN BEWEGEN ZICH OP DE VRIJE MARKT Ahold wil een gezamenlijke rekening en graag met kwantumkorting. Het bedrijf is ter voorbereiding het interne totale energieverbruik aan het inventariseren. Het gaat daarbij om enorme hoeveelheden. Het levensmiddelenconcern wil af van de 670 aparte afrekeningen voor AH-filialen bij de 30 regionale energiebedrijven. Ahold wil een gezamenlijke rekening en graag met kwantumkorting. (Het Financieele Dagblad 5 september 1998)

99070563.ppt WT/SV

32

R


Vragers

T

A

EE

V P

2

Distributeurs en industriële afnemers zijn de vrije markt aan het verkennen

Bevindingen 1

2

3

Distributeurs Distributeurs hebben hebben tot tot eind eind 2000 2000 verplichtingen verplichtingen aan aan de de productiesector productiesector door door het het protocol protocol Tot Tot op op heden heden zijn zijn slechts slechts een een beperkt beperkt aantal aantal contracten contracten met met het het buitenland buitenland afgesloten. afgesloten. Deze Deze worden worden doorgaans doorgaans gefaciliteerd gefaciliteerd door door de de Nederlandse Nederlandse distributeurs distributeurs Voorlopig Voorlopig zijn zijn industriële industriële afnemers afnemers voornamelijk voornamelijk aan aan het het oefenen oefenen met met vrije vrije levering levering

Suggesties • In de praktijk blijkt het protocol niet te leiden tot volledige kostendekking van de producenten en tegelijkertijd zowel distributeurs als vrije afnemers te benadelen in vrije marktwerking. Het verdient dan ook aanbeveling oplossingen te zoeken voor de marktwerking beperkende effecten van het protocol.

99070563.ppt WT/SV

33

R


Prijstransparantie


2

De De energiebedrijven energiebedrijven zijn zijn zich zich in in toenemende toenemende mate mate bewust bewust van van de de toenemende toenemende concurrentiedruk en behandelen prijsinformatie dan ook confidentieel. concurrentiedruk en behandelen prijsinformatie dan ook confidentieel. Hetzelfde Hetzelfde geldt geldt voor voor afnemers. afnemers.

Contracten Contracten voor voor vrije vrije industriële industriële afnemers afnemers zijn zijn maatwerk. maatwerk. Doordat Doordat in in deze deze contracten contracten uiteenlopende uiteenlopende aanvullende aanvullende diensten diensten worden worden geboden, geboden, andere andere termijnen termijnen zijn zijn opgenomen opgenomen en en verschillende verschillende voorwaarden voorwaarden zijn zijn gesteld, gesteld, zijn zijn de de prijzen prijzen onderling onderling moeilijk moeilijk vergelijkbaar vergelijkbaar en en derhalve derhalve intransparant. intransparant. De De aanbiedingen aanbiedingen van van de de verschillende verschillende leveranciers leveranciers aan aan de de industrie industrie zijn dusdanig verschillend dat klanten door de bomen het bos niet meer zien. In reactie zijn dusdanig verschillend dat klanten door de bomen het bos niet meer zien. In reactie hierop hierop zijn zijn er er nu nu een een aantal aantal brokers brokers actief actief geworden geworden in in de de Nederlandse Nederlandse markt. markt.

T

A

V

EE

P

2

Artikelen in de Media STROOMBEURS APX BEPERKT IN GROOTTE GRONINGEN De stroombeurs APX en de bilaterale spotmarkt krijgen een beperkte omvang. Minister A. Jorritsma van Economische Zaken heeft in de nieuwe Elektriciteitswet 500 MW gereserveerd in het nationale transportnet. Dat is 4% van het opgestelde vermogen in Nederland en 5% van de hoogste belasting die mogelijk is. Zonder de reservering zou er helemaal geen via de beurs verhandelbare stroom door het volle Nederlandse net kunnen, aldus de minister. Jorritsma heeft verder bepaald dat langjarige contracten voor kortere gaan. Ook wordt voorrang verleend aan contracten die minimaal 50 weken lopen. Jorritsma: Op deze wijze is het voor afnemers mogelijk om vooraf zekerheid te krijgen omtrent de verdeling van capaciteit. (Het Financieele Dagblad 9 maart 1999)

MEER DAN 10% NEDERLANDS STROOMVERBRUIK VIA BEURS VERHANDELEN IS MOGELIJK

3

Als Als gevolg gevolg van van de de allocatie allocatie van van maximaal maximaal 250 250 MW MW importcapaciteit importcapaciteit in in 1999, 1999, het het protocol protocol en en het het gebrek gebrek aan aan derivaten, derivaten, kan kan voorlopig voorlopig de de handel handel via via de de APX APX in in elektriciteit elektriciteit niet niet uitstijgen uitstijgen boven boven de de 22 aa 3% 3% van van het het totale totale verbruik verbruik in in NL. NL. Terwijl Terwijl marktpartijen marktpartijen op op dit dit moment moment al al veel veel verder verder zouden zouden willen willen gaan gaan en en volumes volumes boven boven de de 10% 10% niet niet onwaarschijnlijk onwaarschijnlijk zijn, zijn, zoals zoals blijkt blijkt uit uit vraag vraag en en aanbod aanbod bij bij de de APX APX en en de de omzet omzet die die op op de de spotmarkt spotmarkt in in de de Nordpool Nordpool in in Scandinavië Scandinavië wordt wordt gehaald gehaald (Nordpool (Nordpool >15%). >15%). Als Als plannen plannen van van TenneT TenneT om om de de capaciteit capaciteit uit uit te breiden doorgaan kan dit uitkomst bieden voor de APX (zie artikel op pagina te breiden doorgaan kan dit uitkomst bieden voor de APX (zie artikel op pagina 24). 24).

Op dinsdag 25 mei werden de eerste officiële 280 MegaWatturen verhandeld. De omzet bedroeg circa 2% van de totale dagelijkse behoefte aan Nederlandse elektriciteit. APXdirecteur Den Ouden is tevreden. “Tien procent zou op termijn kunnen, maar is sterk afhankelijk van een aantal ontwikkelingen, zoals de introductie door APX van een betere functionaliteit voor de grensoverschrijdende capaciteit. Daardoor kunnen we im- en export salderen. Als we dan ook nog wat meer vragende buitenlandse partijen erbij krijgen zouden we eventueel zelfs in staat zijn om naar hogere volumes toe te gaan. We zijn dan minder gebonden aan de huidige volumes en transportcapaciteit. In wezen komt het erop neer dat we met het buitenland meer willen en kunnen doen dan de fysieke capaciteit toelaat.” APX is nu een spotmarkt. Er zijn echter twee nieuwe producten in ontwikkeling. “Het eerste nieuwe product betreft de kortere termijnmarkt. Daarbij gaat het over het verhandelen van onbalansen. Door te handelen kunnen partijen hun onbalans bij de landelijk netbeheerder TenneT wegwerken. Men moet dan denken aan een termijn van enkele uren.” Een ander product dat al ver in ontwikkeling is, is het zogenaamde ‘bulletinboard’. Den Ouden: “Dat is bestemd voor de wat langer lopende contracten met termijnen als weken en maanden. Partijen worden daarmee in staat gesteld om snel tot bilaterale contracten te komen. Goed toepasbaar in Nederland en in het buitenland”. (Energie Nederland, 8 juni 1999)

4

Momenteel Momenteel wordt wordt de de dynamiek dynamiek van van de de prijs prijs op op de de spotmarkt spotmarkt voor voor een een groot groot deel deel bepaald bepaald door door de de protocolprijs protocolprijs vanwege vanwege het het gebrek gebrek aan aan importcapaciteit. importcapaciteit. Pas Pas als als de de importbeperkingen importbeperkingen zijn zijn verholpen verholpen en en er er voldoende voldoende volume volume verhandeld verhandeld wordt wordt zal zal de de spotprijs spotprijs als richtlijn kunnen gaan dienen. als richtlijn kunnen gaan dienen. De De APX APX concurreert concurreert binnen binnen Europa Europa met met name name met met stroombeurzen stroombeurzen die die aan aan het het ontstaan ontstaan zijn zijn in in Duitsland. Duitsland. Er Er is is nu nu een een kort kort tijdsbestek tijdsbestek waarin waarin de de APX APX de de kans kans heeft heeft zijn zijn voorsprong voorsprong internationaal internationaal uit uit te te bouwen. bouwen. Echter Echter met met de de huidige huidige restricties restricties in in de de Nederlandse Nederlandse markt markt zijn zijn er er al al de de eerste eerste signalen signalen dat dat spelers spelers hun hun interesse interesse aan aan het het verliezen verliezen zijn zijn

STROOMBEURS KRIJGT DUITSE CONCURRENTIE Amsterdam De Amsterdam Power Exchange (APX), de Nederlandse elektriciteitsbeurs die begin mei officieel van start moet gaan, krijgt concurrentie vanuit het buitenland. De Deutsche Borse liet gisteren weten in samenwerking met de New York Mercantile Exchange (Nymex) eind dit jaar ook een elektriciteitsbeurs op te zetten. Beide beurzen mikken onder meer op Duitse energiebedrijven en industriële grootverbruikers als deelnemer van de elektriciteitsbeurs. De Deutsche Borse en de Nymex willen echter meteen met een termijnbeurs beginnen, waar termijncontracten op elektriciteit worden verhandeld. De APX begint in eerste instantie met een spotmarkt, en hoopt daarna een termijnmarkt op te richten. (Het Financieele Dagblad 23 april 1999)

99070563.ppt WT/SV

34

R


Prijstransparantie

T

A

V

EE

P

2

De prijs van het commodity-product is vooralsnog intransparant Bevindingen 1

Elektriciteits-prijzen Elektriciteits-prijzen zijn zijn voor voor zowel zowel verbruikers verbruikers als als leveranciers leveranciers strategische strategische informatie informatie en en worden worden doorgaans doorgaans niet niet gepubliceerd gepubliceerd

2

Door Door de de toenemende toenemende variëteit variëteit in in voorwaarden voorwaarden en en geleverde geleverde diensten diensten in in energie-contracten energie-contracten worden worden de de commodity-prijzen commodity-prijzen minder minder transparant transparant

3

Het Het marktaandeel marktaandeel van van stroom stroom verhandeld verhandeld via via de de beurs beurs is is voorlopig voorlopig maar maar klein klein en en draagt draagt weinig weinig bij bij aan aan het het vergroten vergroten van van prijstransparantie prijstransparantie in in de de markt markt

4

Zolang Zolang de de fysieke fysieke internationale internationale handelscapaciteit handelscapaciteit beperkt beperkt is is en en het het protocol protocol bestaat, bestaat, zal zal de de APX APX een een randverschijnsel randverschijnsel blijven blijven en en maar maar beperkt beperkt kunnen kunnen bijdragen bijdragen aan aan prijstransparantie prijstransparantie

Suggesties

• Door een grotere allocatie van importcapaciteit aan de APX toe te kennen en/of het protocol op te heffen kan de transparantie van marktprijzen worden vergroot door toenemende handel op de APX

99070563.ppt WT/SV

35

R


Prijstransparantie


Uit Uit ervaring ervaring op op andere andere termijnmarkten termijnmarkten isis gebleken gebleken dat dat de de spotmarkt spotmarkt als als een een richtlijn richtlijn kan kan gaan gaan dienen dienen voor voor bilaterale bilaterale contracten. contracten. Afhankelijk Afhankelijk van van het het soort soort contract, contract, met met betrekking betrekking tot tot type type last last (basis, (basis, mid mid of of piek), loopduur van het contract en voorwaarden zal een specifieke grondslag voor prijsbepaling piek), loopduur van het contract en voorwaarden zal een specifieke grondslag voor prijsbepaling plaatsvinden plaatsvinden die die gerelateerd gerelateerd isis aan aan de de spotprijs. spotprijs.

T

A

V

EE

P

2

Artikelen in de Media TERMIJNHANDELAAR MET NOREN IN STROOMBEURS AMSTERDAM - Haighton & Ruth, een Nederlandse bemiddelaar in termijnen optiecontracten, start een samenwerking met het Noorse Norwegian Energy Brokers. De samenwerking gaat onder de naam Amsterdam Energy Brokers (AEB) op de Amsterdamse stroombeurs APX handelen in stroom en andere energiecontracten. M. Grob, directeur van Haighton & Ruth, ziet het nieuwe bedrijf als een springplank om ook in andere landen actief te worden als daar een stroombeurs van start gaat. Dan denkt hij vooral aan Frankrijk en Duitsland, markten die vele malen groter zijn dan de Nederlandse. (Het Financieele Dagblad 13 april 1999)

2

Doordat Doordat de de markt markt op op het het moment moment intransparant intransparant is, is, bestaan bestaan er er ruime ruime mogelijkheden mogelijkheden voor voor arbitrage. arbitrage. Prijzen Prijzen liggen liggen immers immers door door prijsintransparantie prijsintransparantie ver ver uiteen uiteen en en aanbieders aanbieders en en afnemers afnemers kunnen kunnen elkaar elkaar maar maar moeilijk moeilijk vinden. vinden. In In reactie reactie op op de de vele vele mogelijkheden mogelijkheden zijn zijn brokers brokers en en handelaren handelaren naar naar de de Nederlandse Nederlandse markt markt aan aan het het komen. komen. Hun Hun activiteiten activiteiten zorgen zorgen er er echter echter voor voor dat dat de de intransparantie intransparantie afneemt afneemt en en marktwerking marktwerking op op gang gang komt, komt, waardoor waardoor hun hun eigen eigen bestaanrecht bestaanrecht op op termijn termijn minder minder zal zal worden. worden. Er Er zijn zijn op op dit dit moment moment al al een een aantal aantal brokers brokers en en handelaren handelaren op op de de Nederlandse Nederlandse markt: markt: -- Prebon, Prebon, AEB, AEB, Enron, Enron, Traedon, Traedon, Entrade, Entrade, Sets, Sets, Vattenfall, Vattenfall, etc. etc. Het Het aantal aantal zal zal nog nog verder verder toenemen toenemen zolang zolang de de huidige huidige intransparantie intransparantie blijft blijft bestaan. bestaan.

99070563.ppt WT/SV

36

R


Prijstransparantie

T

A

V

EE

P

2

Verwacht wordt dat de stroombeurs in toenemende mate een referentieprijs geeft Bevindingen 1

Stroom Stroom verhandeld verhandeld op op de de APX APX zal zal naar naar verwachting verwachting op op termijn termijn dienst dienst gaan gaan doen doen als als referentieprijs referentieprijs voor voor bilaterale bilaterale contracten contracten in in de de productie-markt productie-markt

2

Brokers Brokers en en handelaren handelaren zorgen zorgen op op termijn termijn voor voor meer meer prijstransparantie prijstransparantie door door het het bij bij elkaar elkaar brengen brengen van van vraag vraag en en aanbod aanbod en en het het voeren voeren van van de de onderhandelingen onderhandelingen

99070563.ppt WT/SV

37

R


Effecten


Om Om zich zich te te kunnen kunnen onderscheiden onderscheiden van van andere andere aanbieders aanbieders isis er er in in de de markt markt een een aanzet aanzet tot tot nieuwe nieuwe contractvormen contractvormen gesignaleerd. gesignaleerd. Het Het gros gros van van deze deze contractvormen contractvormen onderscheiden onderscheiden zich zich op op basis basis van: van: •• tijdstip tijdstip (bijvoorbeeld (bijvoorbeeld door door het het bieden bieden van van interruptible interruptible power power supply), supply), •• vorm vorm(contracten (contractenverschillen verschillenafhankelijk afhankelijkvan vanhet hetafnameprofiel) afnameprofiel) •• risico (bijvoorbeeld elektriciteitsprijs geïndexeerd risico (bijvoorbeeld elektriciteitsprijs geïndexeerd aan aan de de bauxietprijs bauxietprijs voor voor aluminiumproducenten), aluminiumproducenten), •• kwaliteit kwaliteit (bijvoorbeeld (bijvoorbeeld het het doen doen van van leveringsgaranties) leveringsgaranties) Sommige Sommige aanbieders aanbieders bieden bieden bovenop bovenop het het commodity commodity product product een een aantal aantal aanvullenden aanvullenden diensten diensten aan. aan. Producten Producten die die worden worden aangeboden aangeboden zijn: zijn: projectontwikkeling projectontwikkeling en en facility facility management management van van productieproductieinstallaties; installaties; energie-monitoring energie-monitoring en en efficiency-verbetering; efficiency-verbetering; contracten contracten met met resultaatgarantie; resultaatgarantie; overnemen overnemen van van Programma Programma Verantwoordelijkheid; Verantwoordelijkheid; regelingen regelingen voor voor aanvullende aanvullende leveringszekerheid leveringszekerheid (bijv. (bijv. filters, filters, UPS, UPS, e.d.). e.d.).

T

A

V

EE

P

2

Artikelen in de Media RESERVERING VOOR REORGANISATIE HALVEERT RESULTAAT EPZ Ondanks een productiestijging van ruim 15% heeft EPZ vorig jaar het resultaat met ruim de helft zien dalen. Dat verschil komt vooral door de reservering van 50 miljoen voor de lopende reorganisatie van het bedrijf. Die reorganisatie - met een reductie van 400 arbeidsplaatsen eind volgend jaar - is nodig vanwege de concurrentie op de zich snel ontwikkelende vrije markt, stelt EPZdirectievoorzitter Hein Van Meegen bij de presentatie van het jaarverslag 1998 op 26 mei in Eindhoven. (Energie Nederland, 8 juni 1999)

RESULTAAT EPON STIJGT TOT BIJNA 89 MILJOEN

2

In In de de markt markt wordt wordt melding melding gemaakt gemaakt van van kortingen kortingen voor voor de de grootverbruikers grootverbruikers tussen tussen de de 20 20 en en 40% 40% ten ten opzichte opzichte van van de de oorspronkelijke oorspronkelijke commodity commodity prijzen. prijzen. Ook Ook zijn zijn vrije vrije gebruikers gebruikers benaderd benaderd door door de de eigen eigen aanbieders aanbieders met met kortingen kortingen op op de de huidige huidige prijzen prijzen in in reactie reactie op op een een algemene algemene aanvraag. aanvraag. Het Het vooruitzicht vooruitzicht huidige huidige grote grote klanten klanten te te verliezen verliezen waardoor waardoor de de vaste vastekosten kostenper perkilowattuur kilowattuuroplopen oplopenen ende deonderhandelingspositie onderhandelingspositiein inbilaterale bilateraleverdragen verdragenop opde devrije vrije markt markt terugloopt terugloopt dwingt dwingt deze deze ondernemingen ondernemingen tot tot een een actief actief beleid beleid in in het het vasthouden vasthouden van van klanten klanten door door het het geven geven van van kortingen. kortingen.

Het hogere resultaat was een gevolg van de verlaging van de operationele- en rentekosten en een hogere beschikbaarheid van het productiepark. EPON heeft in 1998 een reorganisatieplan in gang gezet dat tot een substantiële verlaging van de operationele kosten moet leiden. Verwacht wordt dat de totale kosten van dit programma 120 miljoen zullen bedragen. Het personeelsbestand zal met ongeveer 300 medewerkers worden teruggebracht tot 700. (Energie Nederland, 29 juni 1999)

ENERGIESECTOR WIL GRIJZE HAREN KWIJT

3

Er Er isis momenteel momenteel 250 250 MW MW beschikbaar beschikbaar voor voor handel handel op op de de APX, APX, terwijl terwijl er er animo animo isis voor voor meer meer dan dan 1000 1000 MW. MW. Bilateraal Bilateraal lijkt lijkt er er nog nog meer meer belangstelling belangstelling te te zijn, zijn, maar maar ook ook hier hier isis de de beschikbare beschikbare capaciteit capaciteit door door toewijzing toewijzing door door TenneT TenneT beperkt. beperkt.

Nederlandse energiebedrijven gaan de concurrentie aan met het buitenland. Om die slag aan te kunnen moet naar schatting een vijfde van de 40.000 banen in de sector verdwijnen. De vergrijzing van het werknemersbestand maakt dat mogelijk. De werkgevers in de branche denken onder meer met een eigen vut-regeling veel overtolligen kwijt te kunnen.

4

Er Er zijn zijn elektriciteitsproducenten elektriciteitsproducenten die die reducties reducties plannen plannen in in personeelskosten personeelskosten tussen tussen de de 25 25 en en 30%. 30%. Klanten Klanten van van deze deze partijen partijen spreken spreken echter echter de de verwachting verwachting uit uit dat dat reducties reducties tot tot 50% 50% mogelijk mogelijk en en noodzakelijk noodzakelijk zijn zijn om om concurrerend concurrerend te te worden worden Drie Drie van van de de vier vier producenten producenten zijn zijn bezig bezig een een partner partner te te zoeken zoeken ter ter versterking versterking van van hun hun concurrentiepositie. concurrentiepositie. Reliant Reliant heeft heeft een een intentieverklaring intentieverklaring voor voor de de overname overname van van UNA; UNA; EZH EZH isis na na het het afketsen afketsen van van de de onderhandelingen onderhandelingen met met Eneco Eneco en en Shell Shell met met diverse diverse andere andere partijen partijen in in gesprek; gesprek; EPON EPON heeft heeft de de interesse interesse gewekt gewekt van van onder onder meer meer Preussen Preussen Elektra Elektra nadat nadat zowel zowel NUON NUON als als PMG-Edon PMG-Edon aangegeven aangegeven hadden hadden geen geen interesse interesse te te hebben hebben in in het het voortzetten voortzetten van van het het eigendom; eigendom; EPZ EPZ wordt wordt onderdeel onderdeel van van PMG-Edon PMG-Edon en en staat staat dus dus in in tegenstelling tegenstelling tot tot de de drie drie overige overige grootschalige grootschalige producenten producenten niet niet in in de de verkoop. verkoop.

(Het Financieele Dagblad , 11 maart 1999)

STROOMSECTOR ONTVANGT WARME INTERESSE VAN ABN AMRO 'Er moet nog veel gebeuren. De energiebedrijven worden straks commerciële ondernemingen met hun klanten als belangrijkste 'asset'. Zij moeten commerciële kennis opbouwen. De cruciale vraag is: wat is de toekomstige winstontwikkeling van de bedrijven. Daarover willen wij meer duidelijkheid. De Nederlandse elektriciteitsmarkt groeit nauwelijks. Het gaat ons tenslotte om de mogelijkheden om geld te verdienen. Alle geïnteresseerde partijen hebben daarover natuurlijk een 'gut feeling'. Elektriciteit is tenslotte een basisproduct dat over veertig jaar ook nog nodig is. Verder moeten de bedrijven bepalen welke strategie zij gaan volgen.' (directeur-generaal drs J.C. ten Cate van ABN Amro, Het Financieele Dagblad 11 augustus 1998)

99070563.ppt WT/SV

38

R


Effecten

T

A

V

EE

P

2

De effecten van marktwerking beginnen zich merkbaar af te tekenen Bevindingen 1

De De diversiteit diversiteit in in contractvormen contractvormen in in de de markt markt is is het het afgelopen afgelopen jaar jaar toegenomen toegenomen

2

Vrije Vrije eindgebruikers eindgebruikers hebben hebben over over het het algemeen algemeen de de kosten kosten van van elektriciteitsinkoop elektriciteitsinkoop kunnen kunnen reduceren, reduceren, ofwel ofwel door door van van leverancier leverancier te te switchen, switchen, of of doordat doordat de de huidige huidige leverancier leverancier als als gevolg gevolg van van de de verhoogde verhoogde marktdruk marktdruk zijn zijn prijsstelling prijsstelling heeft heeft aangepast aangepast

3

De De mogelijkheden mogelijkheden tot tot handel handel worden worden benut benut tot tot het het maximum maximum van van de de beschikbare beschikbare importcapaciteit importcapaciteit

4

Elektriciteitsproducenten Elektriciteitsproducenten plannen plannen grootschalige grootschalige reorganisaties reorganisaties en en zijn zijn op op zoek zoek naar naar partners partners ter ter versterking versterking van van hun hun concurrentiepositie concurrentiepositie

99070563.ppt WT/SV

39


2

Marktwerking in de elektriciteitsproductiemarkt is op gang aan het komen, maar de overheid dient nog aanvullende maatregelen te nemen Toe- & uittredingsbarrières Technische Regelgeving randvoorwaarden • De meeste spelers verwachten dat het huidige kader voldoende garanties biedt voor marktwerking op termijn • De tijdigheid, consistentie en transparantie van de implementatie van de elektriciteitswet dient nog veel aandacht te krijgen

Onderhandelingspositie Aanbieders • De traditionele producenten ontplooien door het protocol nauwelijks marktactiviteiten en verliezen marktaandeel tot maximaal 30% • Op Europese schaal wordt verwacht dat een 10-tal grote producenten overblijft en verder een aantal niche spelers • Investeringen in nieuwe productiecapaciteit (bijvoorbeeld duurzaam en WKK, maar ook grootschalig) worden voorlopig minder waarschijnlijk als gevolg van dalende prijzen

• De fysieke importcapaciteit, maar meer nog de beschikbaar gestelde capaciteit, beperkt de marktwerking in internationale context, zolang de Nederlandse spelers niet actief exporteren

Marktwerking Prijstransparantie & Producthomogeniteit • De prijs van het commodityproduct is vooralsnog intransparant • Verwacht wordt dat de stroombeurs in toenemende mate een referentieprijs geeft

Onderhandelingspositie Vragers

Effecten

• De effecten van marktwerking beginnen zich merkbaar af te tekenen

• Distributeurs en industriële afnemers zijn de vrije markt aan het verkennen

Perceptie huidige situatie: Geen barrières voor marktwerking of duidelijke effecten zichtbaar Middelgrote barrières voor marktwerking of beperkte effecten zichtbaar Grote barrières voor marktwerking of minieme effecten zichtbaar 99070563.ppt WT/SV

40

Inhoud

33

11


22


33

Er Erzijn zijngeen geenstructurele structurelebarrières barrièresvoor voormarktwerking marktwerkingin inde deelektriciteitselektriciteitsLeveringsmarkt Elektriciteit leveringsmarkt, de traditionele leveranciers hebben echter Leveringsmarkt Elektriciteit leveringsmarkt, de traditionele leveranciers hebben echter nog nog een een aanzienlijke aanzienlijketransformatie transformatiedoor doorte tegaan gaan

44


A A


B B


99070563.ppt WT/SV

41

Leveringsmarkt Elektriciteit

3

Overzicht Elektriciteitsmarkt*

Elektriciteitsmarkt Traditionele Traditioneleproducenten producenten


Aantal: Aantal:44 (Una (/Reliant), (Una (/Reliant),Epon, Epon, EZH EZH(/Preussen), (/Preussen),EPZ) EPZ) Netto Nettoproductie: productie:60330 60330GWh GWh (61%) (61%)

Aantal: Aantal:officieel officieel650 650 (in de praktijk (in de praktijkmeer**) meer**)

Leverings Leveringsbedrijven bedrijven “Productie markt” Nieuwe Nieuweproducenten producentenen en zelf-opwekkers zelf-opwekkers Productievermogen: Productievermogen: 27240 27240GWh GWh(25%) (25%)

Elektriciteit Totale afzet: 99509 GWh (incl. zelfopwekkers)

Import Import 11939 11939GWh GWh (14%) (14%) (Duitsland, (Duitsland,België, België, Frankrijk, Frankrijk,Noorwegen) Noorwegen)

77grote grotespelers spelers(Nuon/ENW, (Nuon/ENW, PMG, PMG,Edon, Edon,Eneco, Eneco, Enercom, Enercom,Remu, Remu,Delta) Delta) bezitten bezittenruim ruim95% 95%van vanhet het aantal aantalaansluitingen aansluitingen

“Leveringsmarkt” Elektriciteit

Netto verbruik via het net (excl. zelf-opwekkers): 83295 GWh

Handelaren Handelaren&&Brokers Brokers Handelaren: Handelaren:~10 ~10(Entrade, (Entrade, Enron, Enron,Vattenfall, Vattenfall,Treadon, Treadon,etc.) etc.) Brokers: Brokers:tenminste tenminste22 (Norwegian (NorwegianEnergy Energy Brokers Brokers//AEB, AEB,Prebon) Prebon)

“Gebonden” “Gebonden” eindgebruikers eindgebruikers Aantal: Aantal: ~7 ~7miljoen miljoen

Export Export 206 206GWh GWh (0.2%) (0.2%)

Nationaal transport-netten (TenneT) *Aantallen GWh zijn van 1998, aantallen spelers van 1999; bronnen: EnergieNed (“Elektriciteit in Nederland”), interviews met marktpartijen

Distributienetten (regionale netwerkbedrijven) **Dit blijkt uit interviews, zie ook pagina 52 99070563.ppt WT/SV

42


Regelgeving

3

Marktwerking in de elektriciteitsleveringsmarkt wordt behandeld aan de hand van het raamwerk van marktwerkingsvoorwaarden en effecten Toe- & uittredingsbarrières

R



E

Marktwerking

A


P

V

Effecten Effecten



99070563.ppt WT/SV

43

R


Regelgeving


T

A

V

EE

P

3

Artikelen in de Media

Het Het management management van van de de distributiebedrijven distributiebedrijven wordt wordt geconfronteerd geconfronteerd met met een een moeilijk moeilijk te te managen managen dualiteit. dualiteit. Enerzijds Enerzijds moet moet een een deel deel van van de de firma firma zich zich volledig volledig commercieel commercieel gaan gaan opstellen opstellen terwijl terwijl een een ander onderdeel zich kan gedragen als nutsbedrijf naar captive klanten. Het commerciële deel ander onderdeel zich kan gedragen als nutsbedrijf naar captive klanten. Het commerciële deel blijft blijft geremd geremd door door de de cultuur cultuur van van het het deel deel dat dat captive captive klanten klanten bedient. bedient. Een Een aantal aantal van van de de geïnterviewde geïnterviewde distributiebedrijven distributiebedrijven vragen vragen en en verwachten verwachten dat dat de de liberalisatie liberalisatie zal zal worden worden versneld versneld en en de de vrijmaking vrijmaking van van de de derde derde tranche tranche vervroegd vervroegd wordt wordt van van 2007 2007 naar naar 2004/2005 2004/2005

2

3

De De huidige huidige spelers spelers erkennen erkennen dat dat de de situatie situatie rond rond de de netwerktarieven netwerktarieven chaotisch chaotisch is. is. De De meeste meeste spelers spelers hebben hebben er er echter echter vertrouwen vertrouwen in in dat dat er er binnen binnen afzienbare afzienbare tijd tijd (12 (12 maanden) maanden) meer meer transparantie transparantie zal zal ontstaan ontstaan als als TPA TPA niet niet meer meer via via onderhandeling onderhandeling hoeft hoeft plaats plaats te te vinden, vinden, maar maar daadwerkelijk daadwerkelijk door door de de DTE DTE gereguleerd gereguleerd wordt. wordt. De De huidige huidige intransparantie intransparantie weerhoudt weerhoudt nieuwe nieuwe spelers spelers en en klanten klanten er er momenteel momenteel van van om om op op korte korte termijn termijn te te switchen. switchen.

De De voormalige voormalige distributiebedrijven distributiebedrijven hebben hebben pas pas recentelijk recentelijk het het netwerk netwerk van van het het leveringsbedrijf leveringsbedrijf afgesplitst. afgesplitst. Hoewel Hoewel de de scheiding scheiding volgens volgens de de wet wet heeft heeft plaatsgevonden, plaatsgevonden, isis het het niet niet altijd altijd duidelijk duidelijk hoe hoe kosten kosten gealloceerd gealloceerdmoeten moeten worden. worden. Ook Ook het het in in de de praktijk praktijk tegengaan tegengaan van van concurrentievervalsende concurrentievervalsende informatiestromen informatiestromen tussen tussen het het leveringsbedrijf leveringsbedrijf en en het het netwerkbedrijf netwerkbedrijf isis moeilijk, moeilijk, daar daar er er vaak vaak nog nog geen geen scheiding scheiding van van locatie locatie of of van van informatiesysteem informatiesysteem heeft heeft plaatsgevonden. plaatsgevonden. Objectieve Objectieve allocatie allocatie van van kosten kosten kan kan echter echter niet niet altijd altijd plaatsvinden. plaatsvinden. Veelal Veelal moet moet een een keuze keuze worden worden gemaakt gemaakt ten ten aanzien aanzien van van de de grondslag grondslag van van kostenallocatie kostenallocatie zoals zoals bijvoorbeeld bijvoorbeeld in in het het geval geval van van facturatie facturatie (moeten (moeten kosten kosten worden worden toebedeeld toebedeeldop opbasis basisvan vanomzet omzetof ofaantal aantalklanten?) klanten?) Daar Daar komt komt bij bij dat dat de de DTE DTE een een betrekkelijk betrekkelijk kleine kleine organisatie organisatie isis in in vergelijking vergelijking tot tot buitenlandse buitenlandse zusterorganisaties zusterorganisaties (ook (ook als als men men rekening rekening houdt houdt met met de de kleinere kleinere scope scope van van activiteiten) activiteiten) en en daardoor daardoor mogelijke mogelijke kruissubsidiëring kruissubsidiëring of of concurrentie concurrentie vervalsende vervalsende informatiestromen informatiestromen moeilijk moeilijk aan aan de de kaak kaak kan kan stellen. stellen. Deze Deze kruissubsidiëring kruissubsidiëring en en informatiestromen informatiestromen kunnen kunnen plaatsvinden plaatsvinden op op drie drie vlakken: vlakken: tussen tussen het het netwerk netwerk en en het het leveringsbedrijf, leveringsbedrijf, tussen tussen activiteiten activiteiten voor voor vrije vrije klanten klanten en en gebonden gebonden klanten klanten en en tenslotte tenslotte tussen tussen activiteiten activiteiten ten ten behoeve behoeve van van elektriciteit elektriciteit en en andere andere producten producten als als gas gas en en water. water. Nieuwe Nieuwe toetreders toetreders tot tot deze deze markt markt zouden zouden dan dan ook ook graag graag zien zien dat dat de de liberalisering liberalisering en en regulering regulering van van de de markt markt versneld versneld wordt wordt om om de de mogelijkheid mogelijkheid van van anti-competitief anti-competitief gedrag gedrag van van zo zo kort kort mogelijke mogelijke duur duur te te laten laten zijn. zijn.

99070563.ppt WT/SV

44

R


Regelgeving

T

A

V

EE

P

3

Hoewel de tijdigheid, consistentie en transparantie van de implementatie van de elektriciteitswet nog veel aandacht dient te krijgen, verwachten de meeste spelers dat het huidige kader voldoende garanties biedt voor marktwerking op termijn Met verwijzing naar de bevindingen over het kader van regelgeving en technische voorwaarden in de elektriciteitsproductiemarkt, gelden voor de leveringsmarkt tevens de volgende bevindingen:

Bevindingen 1

De De distributeurs distributeurs zeggen zeggen te te worden worden belemmerd belemmerd in in hun hun omschakelingsproces omschakelingsproces door door het het trage trage tempo tempo waarin waarin liberalisering liberalisering is is gepland gepland (met (met name name consumenten consumenten 2007) 2007)

2

Vooralsnog Vooralsnog wordt wordt toegang toegang tot tot de de distributienetwerken distributienetwerken geregeld geregeld via via een een vorm vorm van van onderhandelde onderhandelde toegang, toegang, waardoor waardoor tarieven tarieven (tot (tot 2000) 2000) uiteenlopen uiteenlopen en en ondoorzichtig ondoorzichtig zijn zijn

3

Nieuwe Nieuwe marktpartijen marktpartijen maken maken zich zich zorgen zorgen over over de de mogelijkheden mogelijkheden van van de de bestaande bestaande spelers spelers tot tot kruissubsidiëring kruissubsidiëring en en concurrentievervalsend concurrentievervalsend informatiegebruik informatiegebruik

Suggesties • Marktpartijen zouden graag zien dat de fasering van de liberalisering wordt versneld, met name voor de consumentenmarkt naar 2004 of 2005 • DTE dient tijdelijk vergroot te worden om voldoende waarborgen te kunnen geven ten aanzien van heldere kostenallocatie. Hiermee kan tevens de piek in werk voor DTE tijdens de opstartfase worden opgevangen 99070563.ppt WT/SV

45

R


Technische randvoorwaarden


2

3

T

A

V

EE

P

3


Er Er zijn zijn geen geen gevallen gevallen bekend bekend waarin waarin structureel structureel sprake sprake was was van van het het ontstaan ontstaan van van beperkingen beperkingen in in bepaalde ss binnen bepaalde delen delen van van het het netwerk netwerk in inregio’ regio’ binnen Nederland. Nederland. De De beperkende beperkende factor factor ligt ligt niet niet binnen binnen Nederland Nederland maar maar zijn zijn de de verbindingen verbindingen met met het het buitenland. buitenland.

Het Het postzegeltarief postzegeltarief isis geen geenincentive incentivevoor voor de de producent producent om om productiecapaciteit productiecapaciteit in in te te zetten zetten in in de de omgeving omgeving van van de de afnemer, afnemer, het het transporttarief transporttarief isis immers immers afstandsonafhankelijk. afstandsonafhankelijk. Deze Deze tariefstructuur tariefstructuur stelt stelt leverancier leverancier in in staat staat om, om, onafhankelijk onafhankelijk van van waar waar de de fysieke fysieke elektriciteitsproductie elektriciteitsproductie staat, staat, elke elke afnemer afnemer in in Nederland Nederland te te beleveren. beleveren.

Als Als er er door door intensievere intensievere handel handel meer meer transportstromen transportstromen door door Nederland Nederland zullen zullen gaan gaan lopen, lopen, bijv. bijv. als als op op grotere grotere schaal schaal wordt wordt geïmporteerd geïmporteerd van van de de oostgrens oostgrens naar naar de de randstad, randstad, isis het het mogelijk mogelijk dat dat het het nationaal nationaal netwerk netwerk en/of en/of de de regionale regionale verbindingen verbindingen worden worden overbelast overbelast en en lokaal lokaal constraints constraints zullen zullen ontstaan. ontstaan. Vooralsnog Vooralsnog bestaat bestaat de de algemene algemene verwachting verwachting dat dat het het nationale nationale net net op op korte korte termijn termijn geen geen problemen problemen zal zal gaan gaan opleveren. opleveren. De De capaciteit capaciteit van van en en wijze wijze waarop waarop het het landelijke landelijke koppelnet koppelnet isis ingericht ingericht zou zou dat dat moeten moeten garanderen. garanderen.

99070563.ppt WT/SV

46

R



T

A

V

EE

P

3

Momenteel zijn er nauwelijks technische beperkingen voor marktwerking in de leveringsmarkt Bevindingen 1

2

3

Tot Tot op op heden heden zijn zijn er er op op het het binnenlandse binnenlandse netwerk netwerk nauwelijks nauwelijks beperkingen beperkingen geweest geweest en en ook ook voor voor de de nabije nabije toekomst toekomst lijkt lijkt het het netwerk netwerk binnen binnen de de landsgrenzen landsgrenzen goed goed gedimensioneerd gedimensioneerd Hierdoor Hierdoor zijn zijn leveringsbedrijven leveringsbedrijven binnen binnen Nederland Nederland in in staat staat alle alle klanten klanten te te beleveren beleveren Pas Pas als als op op veel veel grotere grotere schaal schaal internationaal internationaal elektriciteit elektriciteit verhandeld verhandeld gaat gaat worden worden is is het het mogelijk mogelijk dat dat er er zich zich beperkingen beperkingen voor voor gaan gaan doen doen

99070563.ppt WT/SV

47

R


Aanbieders


De De traditionele traditionele distributiebedrijven distributiebedrijven zijn zijn de de afgelopen afgelopen tijd tijd op op grote grote schaal schaal aan aan het het consolideren consolideren (geografische uitbreiding). Daarbij wordt door deze bedrijven over het algemeen (geografische uitbreiding). Daarbij wordt door deze bedrijven over het algemeen een een strategie strategie van van horizontale horizontale integratie integratie (multi-utility) (multi-utility) aangehouden aangehouden (onder (onder meer meer door door NUON/ENW, NUON/ENW, PME, PME, Delta, Delta, etc.). etc.). In In mindere mindere mate mate zijn zijn distributiebedrijven distributiebedrijven ook ook verticaal verticaal aan aan het het integreren integreren om om productievermogen productievermogen in in hun hun portefeuille portefeuille te te houden houden (PME, (PME, Delta, Delta, ENECO). ENECO). Naar Naar verwachting verwachting zal zal de de consolidatie consolidatie op op termijn termijn resulteren resulteren in in vier vier spelers. spelers. Een Een enkele enkele speler speler neemt neemt niet niet deel deel aan aan concentratie concentratie en en kiest kiest voor voor een een strategie strategie van van het het leveren leveren van van extra extra toegevoegde toegevoegde waarde. waarde. Deze Deze richt richt zich zich op op een een marktniche marktniche (bijv. (bijv. Nutsbedrijf Nutsbedrijf Westland Westland op op tuinders) tuinders)

T

A

V

EE

P

3

Artikelen in de Media FUSIE NUON, ENW, GAMOG EN EWR ROND (ANP, 27 mei 1999)

VEBA/PREUSSEN ELEKTRA WERKEN GESTAAG AAN VERSTERKING POSITIE OP ENERGIEMARKT IN NOORD-WEST-EUROPA (Energie Nederland, 12 januari 1999)

ENERGIESECTOR MOET EUROPESE ALLIANTIES AANGAAN, NATIONAAL ZIJN ER NAUWELIJKS OVERLEVINGSKANSEN

2

Marktpartijen nn tien Marktpartijen spreken spreken de de verwachting verwachting uit uit dat dat op op termijn termijn zo’ zo’ tien spelers spelers in in de de zakelijke/ zakelijke/ industriële industriële markt markt actief actief zullen zullen zijn, zijn, voornamelijk voornamelijk vanwege vanwege het het feit feit dat dat voordelen voordelen van van schaalvergroting schaalvergroting groot groot zijn zijn en en de de marges marges gering. gering. Het Het gaat gaat hier hier om om de de vier vier overblijvende overblijvende traditionele traditionele spelers spelers en en nog nog een een zestal zestal buitenlandse buitenlandse spelers. spelers. Naar Naar verwachting verwachting gaat gaat het het hier hier om om Zweedse, Zweedse, Amerikaanse, Amerikaanse, Engelse, Engelse, Belgische, Belgische, Franse Franse en/of en/of Duitse Duitse partijen. partijen. Het Het feit feit dat dat er er grote grote consensus consensus isis over over de de verwachting verwachting ten ten aanzien aanzien van van het .. Als het aantal aantal spelers spelers leidt leidt vaak vaak tot tot een een ‘self-fulfilling ‘self-fulfilling prophecy’ prophecy’ Als de de invloedrijke invloedrijke spelers spelers allen allen eenzelfde eenzelfde beeld beeld hebben hebben van van de de toekomstige toekomstige situatie situatie isis de de kans kans groot groot dat dat het het ook ook werkelijk werkelijk gebeurt. gebeurt.

(Energie Nederland, 12 januari 1999)

PNEM/MEGA EN EDON VINDEN ELKAAR IN GELIJKGESTEMDE STRATEGIE (Energie Nederland, 2 februari 1999)

PNEM/MEGA-EDON TE KLEIN VOOR EUROPESE CONCURRENTIE

3

In In de de leveringsmarkt leveringsmarkt aan aan consumenten consumenten bestaat bestaat de de verwachting verwachting dat dat niet-traditionele niet-traditionele leveranciers leveranciers met met ervaring ervaring in in retail-marketing retail-marketing een een rol rol gaan gaan spelen. spelen. In In reeds reeds geliberaliseerde geliberaliseerde markten markten als als in in de de VS, VS, Engeland Engeland en en Scandinavië Scandinavië wordt wordt energie energie verkocht verkocht via via bijvoorbeeld bijvoorbeeld supermarkten supermarkten of of tankstations. tankstations.

(Het Financieele Dagblad 26 januari 1999)

ENERCOM EN ENECO WERKEN AAN ALLIANTIE

Ook Ook in in Nederland Nederland zijn zijn met met dergelijke dergelijke concepten concepten de de eerste eerste proeven proeven gestart. gestart. Zo Zo isis in in Helmond Helmond een een proef proef gaande gaande met met kaartmeters kaartmeters bij bij eindgebruikers eindgebruikers waarbij waarbij de de kaarten kaarten in in de de supermarkt supermarkt tegen tegen betaling betaling opgewaardeerd opgewaardeerd kunnen kunnen worden. worden. Een Een dergelijke dergelijke constructie constructie heeft heeft bovendien bovendien een een positief positief effect effect op op het het terugdringen terugdringenvan vanhet hetenergieverbruik. energieverbruik. Partijen Partijen die die grote grote competenties competenties hebben hebben opgebouwd opgebouwd in in de de retail-marketing retail-marketing als als KPN, KPN, Albert Albert Heijn, Heijn, Postbank, Postbank, VISA, VISA, Wehkamp Wehkamp worden worden genoemd genoemd als als de de leveringsbedrijven leveringsbedrijven aan aan kleinverbruikers kleinverbruikers van van de de toekomst. toekomst. De De eerste eerste verkenningen verkenningen door door dit dit soort soort bedrijven bedrijven zijn zijn momenteel momenteel gaande gaande

(Het Financieele Dagblad 20 april 1999)

FUSIE UTRECHTSE ENERGIEBEDRIJVEN REMU EN GCN EEN FEIT (Energie Nederland, 8 juni 1999)

NUON ENW ZOEKT ALLIANTIE MET REMU (Het Financieele Dagblad 19 december 1998)

4

Uit Uit gesprekken gesprekken met met diverse diverse marktpartijen marktpartijen blijkt blijkt dat dat de de perceptie perceptie bestaat bestaat dat dat de de kansen kansen van van ‘new ‘new entrants’ entrants’niet niet gelijk gelijk zijn zijn in in het het winnen winnen van van marktaandeel marktaandeel in in het het voormalige voormalige concessiegebied concessiegebied van van de de ‘‘ incumbent’ .. Deze incumbent’ Deze perceptie perceptie wordt wordt veroorzaakt veroorzaakt door door de de traditionele traditionele positie positie van van de de leveringsbedrijven leveringsbedrijven in in het het netwerkbedrijf, netwerkbedrijf, het het feit feit dat dat deze deze bedrijven bedrijven veelal veelal niet niet op op grote grote locaties locaties gesitueerd gesitueerd zijn zijn en en dat dat tussen tussen de de werknemers werknemers onderling onderling doorgaans doorgaans nog nog een een collegiale collegiale verbintenis verbintenis bestaat. bestaat.

NUON KOOPT GOOIS DISTRIBUTIEBEDRIJF REGEV (Het Financieele Dagblad 1 december 1998)

99070563.ppt WT/SV

48

R


Aanbieders

T

A

EE

V P

3

Het aantal Nederlandse leveringsbedrijven neemt verder af door consolidatie, maar wordt gecompenseerd door een toenemend aantal buitenlandse spelers resulterend in meer dan tien spelers op termijn Bevindingen 1

Door Door consolidatie consolidatie en en overnames overnames zal zal het het aantal aantal Nederlandse Nederlandse spelers spelers afnemen afnemen tot tot 44

2

Door nn 10 Door toetreding toetreding van van internationale internationale spelers spelers zullen zullen op op termijn termijn naar naar verwachting verwachting zo’ zo’ 10 aanbieders aanbieders overblijven overblijven op op de de zakelijke zakelijke markt markt

3

In In de de consumentenmarkt consumentenmarkt is is de de verwachting verwachting dat dat naast naast de de traditionele traditionele spelers spelers ook ook nieuwe nieuwe spelers spelers van van buiten buiten de de sector sector zullen zullen toetreden toetreden

4

Zolang Zolang de de traditionele traditionele leveringsbedrijven leveringsbedrijven nauwe nauwe banden banden hebben hebben met met de de distributie distributie netwerkbedrijven netwerkbedrijven zal zal naar naar verwachting verwachting marktwerking marktwerking in in de de leveringsmarkt leveringsmarkt belemmerd belemmerd worden worden

99070563.ppt WT/SV

49

R


Aanbieders


Consolidatie Consolidatie van van de de Nederlandse Nederlandse energiesector energiesector isis in in volle volle gang. gang. De De fusies fusies en en integratieprocessen integratieprocessen van van diverse diverse Nederlandse Nederlandse energiebedrijven energiebedrijven zoals zoals de de PMG-groep PMG-groep en en Edon, Edon, van van NUON, NUON, ENW, ENW, EWR EWR en en GAMOG, GAMOG, van van de de Enercomleden Enercomleden en en van van Eneco Eneco en en Shell Shell vragen vragen de de meeste meeste aandacht aandacht van van het het management, management, waardoor waardoor de de ontwikkelingen ontwikkelingen van van marktcompetenties marktcompetenties en en het het opbouwen opbouwen van van een een internationaal internationaal opererende opererende organisatie organisatie vertraagd vertraagd worden. worden. Bovenop Bovenop de de reorganisaties reorganisaties treffen treffen een een aantal aantal directies directies van van bovenstaande bovenstaande spelers spelers nu nu al al voorbereidingen voorbereidingen voor voor verregaande verregaande samenwerking samenwerking met met een een grote grote buitenlandse buitenlandse speler, speler, hetgeen hetgeen extra extra aandacht aandacht vraagt. vraagt. Ook Ook de de erfenis erfenis uit uit het het verleden verleden van van een een technisch technisch georiënteerde georiënteerde cultuur cultuur hindert hindert de de energie-bedrijven energie-bedrijven in in de de omslag omslag naar naar een een meer meer marktgeoriënteerde marktgeoriënteerde organisatie. organisatie. Een Een gebrek gebrek aan aan commerciële commerciële mensen mensen maakt maakt rekrutering rekrutering nodig nodig op op hetzelfde hetzelfde moment moment dat dat afvloeiing afvloeiing van van meer meer technisch technisch georiënteerd georiënteerd personeel personeel aan aan de de gang gang is. is. Daarnaast Daarnaast missen missen de de ““incumbents” incumbents”de de IT-competenties IT-competenties benodigd benodigd voor voor het het ontwikkelen ontwikkelenvan van““customer customercare” care”concepten. concepten.

2

3

4

De De Nederlandse Nederlandse bedrijven bedrijven kunnen kunnen met met hun hun regionale regionale aandeelhouders aandeelhouders maar maar moeilijk moeilijk een een bovenregionale bovenregionale strategie strategie voeren. voeren. Deze Deze aandeelhouders aandeelhouders zijn zijn gericht gericht op op de de regionale regionale belangen belangen en en zijn zijn doorgaans ss op doorgaans niet niet bereid bereid risico’ risico’ op zich zich te te nemen nemen die die het het verbeteren verbeteren van van de de concurrentiepositie concurrentiepositie met met zich zich meebrengt. meebrengt. Daarnaast Daarnaast zijn zijn deze deze aandeelhouders aandeelhouders ook ook niet niet in in staat staat om om het het extra extra kapitaal kapitaal te te verschaffen verschaffen dat dat benodigd benodigd isis voor voor het het omschakelingsproces. omschakelingsproces.

T

A

V

EE

P

3

Artikelen in de Media ENERGIE-DISTRIBUTIEBEDRIJVEN STAPELEN FUSIE OP REORGANISATIE ALS VOORBEREIDING OP DE VRIJE MARKT P&O manager PNEM-MEGA Groep: ‘Ten aanzien van het personeel zijn we flink gaan reorganiseren. Oude functies vervielen, mensen moesten op nieuwe banen solliciteren. We zijn gestart met een scherpe selectie van management, er zijn call-centers ingericht en accountmanagers functies gemaakt om met de toekomstige vrije klanten om te gaan. Voordeel bij de fusie was dat beide ondernemingen hun bedden vooraf goed hadden opgemaakt. Ook is er een aantal activiteiten tijdelijk weer inbesteed in verband met het werkgelegenheids-probleem. Dat bespaart aanzienlijk in je out-of-pocket-kosten (Energie Nederland, 7 april 1999)

ENERGIEGIGANT WERKT AAN BEURSGANG Energiebedrijf Pnem/Mega Groep gaat binnen een a twee jaar een eerste stap zetten in de privatisering van de onderneming. Op die termijn zal het bedrijf een eerste tranche van circa 10% van de aandelen onderbrengen bij institutionele beleggers. Deze stap moet uitmonden in een beursnotering over vijf jaar. (directeur ir W.K.Wiechers , Het Financieele Dagblad 28 februari 1998)

ENERGIEBEDRIJVEN VORMEN POTENTIELE GOUDMIJN

Energiebedrijven Energiebedrijven zijn zijn daarom daarom doorgaans doorgaans op op zoek zoek naar naar private private investeerders investeerders die die het het bedrijf bedrijf een een meer meer marktgerichte focus kunnen geven en bovendien kunnen investeren in de doorgaans weinig marktgerichte focus kunnen geven en bovendien kunnen investeren in de doorgaans weinig solvabele solvabele ondernemingen. ondernemingen. Publieke Publieke aandeelhouders aandeelhouders zijn zijn in in sommige sommige gevallen gevallen eveneens eveneens op op zoek zoek naar naar de de juiste juiste private partner. Daarbij wordt enerzijds gekeken naar de maatschappelijke belangen als leveringsprivate partner. Daarbij wordt enerzijds gekeken naar de maatschappelijke belangen als leveringszekerheid zekerheid en en milieu, milieu, maar maar ook ook werkgelegenheid. werkgelegenheid. Anderzijds Anderzijds kan kan de de publieke publieke aandeelhouder aandeelhouder met met de de vrijkomende vrijkomende gelden gelden andere andere maatschappelijke maatschappelijke doeleinden doeleinden gaan gaan nastreven. nastreven.

GRONINGEN - Nederlandse gemeenten en provincies maken flinke winst wanneer ze hun aandelen in de 30 energiedistributiebedrijven verkopen. De waarde van de leveranciers van gas, elektriciteit en kabeltelevisie is naar verwachting hfl. 20 mrd tot hfl. 30 mrd. Dat is 30- tot 50-maal de oorspronkelijke inleg van de overheden. Zo blijkt uit een analyse door deze krant van de financiële cijfers van 1997 van 29 energiebedrijven.

Een Een aantal aantal van van de de new new entrants entrants actief actief op op de de Nederlandse Nederlandse markt markt zijn zijn reeds reeds ingesteld ingesteld op op opereren opereren in in een een competitieve competitieve markt, markt, veelal veelal doordat doordat hun hun eigen eigen thuismarkt thuismarkt al al geruime geruime tijd tijd geliberaliseerd geliberaliseerd isis (bijvoorbeeld (bijvoorbeeld Enron, Enron, Vattenfall Vattenfall en en Eastern). Eastern). Deze Deze bedrijven bedrijven hebben hebben in in de de Nederlandse Nederlandse markt markt geen geen last last van van ““legacy” legacy”-problemen. -problemen. Maar Maar ook ook de de buitenlandse buitenlandse energie energie multi-nationals multi-nationals als als Electrabel Electrabel en en RWE RWE die die nog nog niet niet volledig volledig aangepast aangepast zijn zijn aan aan competitieve competitieve markten markten scoren scoren vaak vaak beter beter op op het het gebied gebied van: van: schaalgrootte, schaalgrootte, commerciële commerciële competenties, competenties, geografische geografische spreiding spreiding en en financiële financiële draagkracht draagkracht en en hebben hebben derhalve derhalve een een betere betere overlevingskans overlevingskans dan dan de de Nederlandse Nederlandse spelers spelers op op de de Europese Europese markt. markt. Sommige Sommige traditionele traditionele spelers spelers erkennen erkennen hun hun achterstand achterstand ten ten opzichte opzichte van van deze deze partijen partijen en en gaan gaan strategische strategische partnerships partnerships aan. aan.

HAARLEMMERMEER WIL NUTSBEDRIJF VERKOPEN

Met Met uitzondering uitzondering van van de de aankondiging aankondiging van van PMG-Edon PMG-Edon voor voor het het openen openen van van een een kantoor kantoor in in Duitsland, Duitsland, zijn zijn er er geen geen concrete concrete plannen plannen van van andere andere spelers spelers bekend bekend om om energie-handelsactiviteiten energie-handelsactiviteiten in in het het buitenland buitenland te te ontplooien. ontplooien. Hierdoor Hierdoor missen missen ze ze nu nu de de kans kans om om internationaal internationaal hun hun aanwezigheid aanwezigheid op op te te bouwen, bouwen, hetgeen hetgeen cruciaal cruciaal isis om om later later een een rol rol van van betekenis betekenis te te kunnen kunnen spelen. spelen. Wel Wel ondernemen ondernemen Nederlandse Nederlandse energiebedrijven energiebedrijven op op beperkte beperkte schaal schaal activiteiten activiteiten activiteiten activiteiten in in het het buitenland buitenland op op het het gebied gebied van van energie-advisering. energie-advisering.

(Het Financieele Dagblad 1 augustus 1998)

Het College van B&W van de gemeente Haarlemmermeer onderzoekt de verkoop van zijn lokale energiebedrijf. Op dit moment is de gemeente enige aandeelhouder van Nutsbedrijf Haarlemmermeer, dat aan 55.000 klanten gas levert en 44.000 kabeltelevisieabonnees heeft. (Energie Nederland, 23 februari 1999)

EDON IN ZEE MET ENERGIEGIGANT PREUSSEN ELEKTRA EDON, het energieconcern dat levert in het Noord-Oosten van Nederland, heeft begin december aangekondigd met de Duitse energiegigant Preussen Elektra te gaan samenwerken. EDON zal 10% tot 20% van haar totale stroomafzet bij Preussen Elektra inkopen en die - goedkopere - Duitse stroom gaan verkopen aan Nederlandse grootverbruikers. EDON zegt zelf niet in staat te zijn de concurrentie aan te kunnen met andere Nederlandse energiedistributiebedrijven die bereid zouden zijn stroom onder kostprijs te verkopen. (Energie Nederland, 12 januari 1999)

99070563.ppt WT/SV

50

R


Aanbieders

T

A

V

EE

P

3

De huidige interne focus van de traditionele aanbieders laat veel ruimte over voor nieuwe spelers en leidt tot een onoverbrugbare achterstand in internationale context Bevindingen 1

Traditionele Traditionele aanbieders aanbieders zijn zijn momenteel momenteel met met name name intern intern gefocusseerd gefocusseerd door door consolidatieslagen consolidatieslagen en en zijn zijn nog nog maar maar net net begonnen begonnen met met de de opbouw opbouw van van competenties competenties en en voorbereidingen voorbereidingen voor voor het het 2002 2002 segment segment

2

Traditionele Traditionele aanbieders aanbieders zijn zijn bovendien bovendien gehinderd gehinderd in in het het versterken versterken van van hun hun concurrentiepositie concurrentiepositie door door de de belangen belangen van van de de huidige huidige publieke publieke aandeelhouders aandeelhouders

3

In In tegenstelling tegenstelling tot tot de de ““incumbents” incumbents”hoeven hoeven de de ““new new entrants” entrants”zich zich geen geen zorgen zorgen te te maken maken over over de de ““legacy” legacy”-kosten -kosten in in hun hun organisaties organisaties en en kunnen kunnen zich zich een een voorsprong voorsprong verwerven verwerven door door hun hun marktgerichte marktgerichte aanpak aanpak

4

Buitenlandse Buitenlandse energie energie multi-nationals multi-nationals zijn zijn in in hoog hoog tempo tempo bezig bezig hun hun concurrentiepositie concurrentiepositie in in de de Europese Europese liberaliserende liberaliserende markten markten te te verbeteren, verbeteren, terwijl terwijl Nederlandse Nederlandse aanbieders aanbieders vooralsnog vooralsnog internationaal internationaal nauwelijks nauwelijks actief actief zijn zijn

Suggesties • Privatisering van energiebedrijven moet worden gestimuleerd om deze ondernemingen de kans te bieden zich beter voor te bereiden op vrije marktwerking. Dit kan eveneens een bijdrage leveren aan het vergroten van de internationale focus 99070563.ppt WT/SV

51

R


Vragers


2

In In de de markt markt heerst heerst met met name name voor voor de de eerste eerste tranche tranche onduidelijkheid onduidelijkheid over over wie wie er er nu nu vrijkomt vrijkomt en en wie wie niet. niet. De De wet wet isis daar daar niet niet duidelijk duidelijk over over en en spreekt spreekt van: van: ““een een vrij vrij afnemer afnemer isis een een natuurlijke natuurlijke persoon persoon of of een een rechtspersoon rechtspersoon die die beschikt beschikt over over een een aansluiting aansluiting op op een een net net met met een een beschikbaar beschikbaar gesteld gesteld elektrisch elektrisch vermogen vermogen van van meer meer dan dan 22 MW MW per per aansluiting” aansluiting”.. Daar Daar de de zinsnede zinsnede beschikbaar beschikbaar gesteld gesteld elektrisch vermogen niet éénduidig is, heeft de wetgever hierop een aanvulling elektrisch vermogen niet éénduidig is, heeft de wetgever hierop een aanvulling gemaakt gemaakt die die zegt zegt dat dat daaronder daaronder moet moet worden worden verstaan: verstaan: ““het het vermogen vermogen dat dat een een eindverbruiker eindverbruiker mag mag afnemen afnemen op op grond grond van van het het contract contract dat dat hij hij met met een een elektriciteitsbedrijf elektriciteitsbedrijf heeft heeft gesloten gesloten om om een een aansluiting aansluiting op op het het net net te te krijgen krijgen en en waarvoor waarvoor hij hij heeft heeft betaald. betaald. Op Op grond grond van van dit dit contract contract isis aan aan de de eindverbruiker eindverbruiker dit dit vermogen vermogen beschikbaar .. Deze beschikbaar gesteld” gesteld” Deze zinsnede zinsnede wordt wordt door door de de DTE DTE geïnterpreteerd geïnterpreteerd in in de de zin zin dat dat een een eindverbruiker eindverbruiker vrij vrij isis in in de de keuze keuze van van elektriciteitsleverancier elektriciteitsleverancier indien indien "het "het vermogen vermogen dat dat die die eindverbruiker eindverbruiker in in werkelijkheid werkelijkheid ook ook afneemt afneemt en en waarvoor waarvoor hij hij op op zijn zijn eindafrekening eindafrekening betaalt betaalt tenminste tenminste 22 MW MW bedraagt” bedraagt”.. Aangezien Aangezien deze deze laatste laatste interpretatie interpretatie het het werkelijk werkelijk verbruik verbruik betreft, betreft, kan kan het het al al dan dan niet niet vrij vrij zijn zijn van van een een klant klant per per definitie definitie pas pas bij bij de de eindafschrift eindafschrift aan aan het het einde einde van van het het jaar jaar worden worden vastgesteld. vastgesteld. Door Door het het pas pas achteraf achteraf kunnen kunnen vaststellen vaststellen zal zal hier hier in in de de praktijk praktijk onduidelijkheid onduidelijkheid en en onenigheid onenigheidover overblijven blijvenbestaan. bestaan.

T

A

V

EE

P

3

Artikelen in de Media BEDRIJVEN STICHTEN INKOOPCOMBINATIE VOOR ELEKTRICITEIT Dertien bedrijven in de Amsterdam regio gaan gezamenlijk elektriciteit inkopen via een stichting die vorige maand is opgericht. Het is de eerste particuliere inkoopcombinatie van stroom in Nederland. Alle deelnemende bedrijven zijn op grond van de nieuwe Elektriciteitswet vrij in de keuze van elektriciteitsleverancier. De stichting, die op initiatief van de Amsterdamse Industrie Vereniging is ontstaan, zal voor haar deelnemers afspraken maken voor de inkoop van stroom. Onder de deelnemende bedrijven zitten o.a. Mobil Chemical Amsterdam, Shell International Chemicals, Bloemenveiling Aalsmeer en Schiphol Utility Services (Energie Nederland, 7 april 1999)

Uit Uit interviews interviews blijkt blijkt dat dat in in de de praktijk praktijk meer meer dan dan 650 650 klanten klanten ““vrij” vrij”zijn. zijn. Om Om versneld versneld toegang toegang te te krijgen krijgen tot tot de de vrije vrije markt markt wordt wordt namelijk namelijk door door ondernemingen ondernemingen getracht getracht een een aantal aantal constructies constructies toe toe te te passen: passen: •• Inkoopcombinaties Inkoopcombinaties worden worden opgezet opgezet waarin waarin zowel zowel vrije vrije als als niet-vrije niet-vrije klanten klanten deel deel hebben hebben •• Klanten kunnen nu hun huidige contracten al verpanden aan buitenlandse spelers, Klanten kunnen nu hun huidige contracten al verpanden aan buitenlandse spelers, waarbij waarbij deze deze laatsten laatsten het het verschil verschil tussen tussen de de eigen eigen prijs prijs en en de de prijs prijs van van de de huidige huidige leverancier leverancier bijpassen bijpassen en en uitkeren uitkeren aan aan de de klant. klant. De De klant klant moet moet als als tegenprestatie tegenprestatie een een contract contract tekenen tekenen waarin waarin opgenomen opgenomen isis dat dat hij hij voor voor een een bepaalde bepaalde periode periode na na liberalisering liberalisering klant klant blijft blijft •• Klanten Klanten nemen nemen contractueel contractueel meer meer af af dan dan ze ze zelf zelf nodig nodig hebben hebben en en leveren leveren het het resterende resterende deel deel door door aan aan een een andere andere (vrije) (vrije) afnemer afnemer •• Klanten Klanten noemen noemen hun hun fysieke fysieke aansluitingscapaciteit aansluitingscapaciteit als als argument argument om om boven boven de de wettelijk wettelijk vereiste vereiste 22 MW MW capaciteit capaciteit voor voor liberalisering liberalisering te te komen komen •• Er Er zijn zijn klanten klanten die die de de individuele individuele aansluitingen aansluitingen optellen optellen en en op op basis basis van van de de som som van van de de aansluitingen aansluitingen stellen stellen dat dat ze ze vrij vrij zijn. zijn. •• Tenslotte Tenslotte isis er er de de categorie categorie die die het het gewoon gewoon doet doet en en afwacht afwacht wat wat de de tegenactie tegenactie isis van van de de traditionele traditioneleleverancier leverancier Daarnaast Daarnaast zijn zijn niet niet vrije vrije eindgebruikers eindgebruikers aan aan het het lobbyen lobbyen ter ter versnelling versnelling van van het het liberaliseringsproces liberaliseringsproces

3

Leveringsbedrijven Leveringsbedrijven zijn zijn terughoudend terughoudend bovenstaande bovenstaande praktijken praktijken van van afnemers afnemers bij bij de de toezichthouder toezichthouder aan aan de de kaak kaak te te stellen stellen vanwege vanwege een een aantal aantal redenen. redenen. Ten Ten eerste eerste zou zou dit dit op op de de langere langere termijn termijn tegen tegen de de leveringsbedrijven leveringsbedrijven gaan gaan werken werken als als deze deze afnemers afnemers vrij vrij komen. komen. De De gedachte gedachte isis dat dat ““je jeje jeklant klantniet niet verraadt” verraadt”.. Indien Indien je je dat dat wel wel doet doet ben ben je je deze deze klant klant zeker zeker kwijt kwijt zodra zodra deze deze vrij vrij komt. komt. Ten Ten tweede tweede geldt geldt dat dat bij bij de de vorming vorming van van inkoopcombinaties inkoopcombinaties je je mogelijk mogelijk ook ook de de vrije vrije klant klant kwijt kwijt raakt. raakt. Ten Ten derde derde isis een een dergelijke dergelijke ontwikkeling ontwikkeling slecht slecht voor voor het het imago, imago, doordat doordat de de perceptie perceptie ontstaat ontstaat dat dat je je als als bedrijf bedrijf de de oude oude monopoliemacht monopoliemacht uitoefent uitoefent in in plaats plaats van van klantgericht klantgericht bezig bezig bent. bent. 99070563.ppt WT/SV

52

R


Vragers

T

A

V

EE

P

3

Ook de niet-vrije klanten proberen versneld toegang te krijgen tot de vrije markt en sommigen zijn hierin geslaagd Bevindingen 1

De De regels regels voor voor het het al al dan dan niet niet vrijkomen vrijkomen van van afnemers afnemers zijn zijn onduidelijk onduidelijk

2

Een Een beperkte beperkte groep groep niet niet vrije vrije klanten klanten heeft heeft door door toepassing toepassing van van uiteenlopende uiteenlopende constructies constructies toegang toegang gezocht gezocht tot tot de de vrije vrije markt markt (met (met wisselend wisselend succes) succes)

3

Leveringsbedrijven Leveringsbedrijven treden treden doorgaans doorgaans niet niet op op tegen tegen gebonden gebonden klanten klanten die die zichzelf zichzelf vrij vrij hebben hebben verklaard verklaard

99070563.ppt WT/SV

53

R


Prijstransparantie


2

T

A

V

EE

P

3


Vanwege Vanwege de de grote grote strategische strategische waarde waarde van van leveringsprijzen, leveringsprijzen, zijn zijn een een aantal aantal leveringsbedrijven leveringsbedrijven begonnen facturatie .. Daarbij begonnen met met het het aanbieden aanbieden van van ‘‘ facturatie diensten’ diensten’ Daarbij krijgt krijgt het het leveringsbedrijf leveringsbedrijf rekeningen rekeningen als als elektriciteit, elektriciteit, water water en en gas gas van van andere andere leveranciers leveranciers aangeleverd aangeleverd en en integreert integreert deze deze tot tot één één rekening rekening welke welke aan aan de de klant klant gestuurd gestuurd wordt. wordt. Door Door het het uitvoeren uitvoeren van van deze deze dienst dienst krijgt krijgt de de leverancier leverancier inzicht inzicht in in prijzen prijzen van van andere andere aanbieders aanbieders en en kan, kan, zodra zodra de de klant klant vrij vrij wordt wordt aanbieden aanbieden zelf zelf de de levering levering te te verzorgen. verzorgen. Daarnaast Daarnaast geeft geeft deze deze dienst dienst het het leveringsbedrijf leveringsbedrijf de de kans kans zich zich verder verder voor voor te te bereiden bereiden op op multi-site multi-site klanten. klanten. Een Een aantal aantal spelers spelers beginnen beginnen zich zich meer meer te te richten richten op op het het leveren leveren van van diensten diensten rond rond het het commodity commodity product product met met name name voor voor het het midden midden segment. segment. Een Een aantal aantal van van de de producten producten die die momenteel momenteel geboden geboden worden worden of of in in ontwikkeling ontwikkeling zijn: zijn: energie energie efficiency efficiency adviezen, adviezen, service service garanties, garanties, installatie installatie financiering, financiering, besparingsgaranties, besparingsgaranties, rekening rekening consolidatie, consolidatie, last-profiel last-profiel gedifferentieerde gedifferentieerde tarieven, tarieven, afschakel afschakel tarieven tarieven etc. etc. Door Door in in contracten contracten verschillende verschillende combinaties combinaties van van diensten diensten en en garanties garanties te te bieden bieden worden worden aanbiedingen aanbiedingen van van verschillende verschillende leveranciers leveranciers moeilijk moeilijk vergelijkbaar, vergelijkbaar, wat wat afnemers afnemers ervan ervan weerhoudt weerhoudt te te switchen. switchen. Doordat Doordat tevens tevens een een band band met met de de afnemer afnemer wordt wordt gelegd gelegd (de (de leverancier leverancier leert leert de de bedrijfsvoering bedrijfsvoering en en precieze precieze wensen wensen van van de de klant klant kennen kennen door door het het leveren leveren van van diensten) diensten) wordt wordt de de kans kans op op switchen switchen nog nog verder verder verkleind. verkleind. In In telecom telecom vindt vindt op op soortgelijk soortgelijk wijze wijze packaging packaging plaats plaats van van commodity commodity en en diensten, diensten, waarin waarin dermate dermate veel veel keuzevrijheid keuzevrijheid wordt wordt geboden geboden dat dat vergelijkbaarheid vergelijkbaarheid van van aanbiedingen aanbiedingen onmogelijk onmogelijk wordt. wordt. Ook Ook in in deze deze industrietak industrietak wordt wordt het het switchgedrag switchgedrag van van klanten klanten beperkt beperkt als als gevolg gevolg hiervan. hiervan.

3

4

In In eerdere eerdere studies studies met met betrekking betrekking tot tot het het leveringsbedrijf leveringsbedrijf zijn zijn de de marges marges in in een een competitieve competitieve omgeving omgeving op op maximaal maximaal 2% 2% geschat. geschat. Naarmate Naarmate de de levering levering meer meer het het commodity-product commodity-product benadert benadert en en toegevoegde toegevoegde waarde waarde afneemt afneemt zal zal de de marge marge verder verder de de wholesale wholesale prijs prijs gaan gaan benaderen benaderen en en kan kan de de spotprijs spotprijs op op de de APX APX meer meer en en meer meer gaan gaan dienen dienen als als een een referentieprijs. referentieprijs.

Evenals Evenals in in de de productiemarkt productiemarkt faciliteren faciliteren handelaren handelaren en en brokers brokers het het bijeen bijeen brengen brengen van van vraag vraag en en aanbod aanbod en en vergroten vergroten daarmee daarmee de de marktwerking. marktwerking. Er Er zijn zijn momenteel momenteel diverse diverse brokers brokers en en handelaren handelaren actief actief in in de de markt, markt, voornamelijk voornamelijk nog nog voor voor de de grotere grotere afnemers. afnemers. Het Het isis te te verwachten verwachten dat dat handelaren handelaren en en brokers brokers op op termijn termijn (als (als ook ook de de volgende volgende tranche tranche vrij vrij is) is) ook ook naar naar de de middelgrote middelgrote afnemers afnemers zullen zullen stappen. stappen. Daarnaast Daarnaast zijn zijn er er in in de de markt markt ook ook energie-consulenten energie-consulenten actief actief die die adviseren adviseren op op het het gebied gebied van van energie-onderhandelingen energie-onderhandelingen en en besparingen. besparingen. Deze Deze zorgen zorgen ook ook voor voor prijsconvergentie prijsconvergentie zonder zonder prijzen prijzen te te publiceren publiceren

99070563.ppt WT/SV

54

R


Prijstransparantie

T

A

V

EE

P

3

De prijs van het commodity-product is vooralsnog intransparant; een verbetering in de nabije toekomst is niet te verwachten door toenemende diversiteit in contracten (load-profielen, diensten, looptijd) Bevindingen 1

Elektriciteits-prijzen Elektriciteits-prijzen zijn zijn voor voor zowel zowel verbruikers verbruikers als als leveranciers leveranciers strategische strategische informatie informatie en en worden worden doorgaans doorgaans niet niet gepubliceerd gepubliceerd

2

Diversiteit Diversiteit in in contracten contracten zal zal gaan gaan toenemen toenemen door door meer meer variatie variatie in in voorwaarden voorwaarden en en geleverde geleverde diensten diensten waardoor waardoor prijzen prijzen minder minder transparant transparant worden worden

3

De De prijs prijs op op de de APX APX kan kan op op termijn termijn als als richtlijn richtlijn dienen dienen zolang zolang de de toegevoegde toegevoegde waarde waarde van van diensten diensten van van leveranciers leveranciers relatief relatief beperkt beperkt is is

4

Handelaren Handelaren en en brokers brokers zorgen zorgen op op termijn termijn voor voor meer meer prijstransparantie prijstransparantie door door het het bij bij elkaar elkaar brengen brengen van van vraag vraag en en aanbod aanbod en en het het voeren voeren van van de de onderhandelingen onderhandelingen

99070563.ppt WT/SV

55

R


Effecten


Leveranciers Leveranciers in in Nederland Nederland zijn zijn momenteel momenteel de de interne interne efficiëntie efficiëntie aan aan het het verhogen verhogen door door intensief intensief schaal schaal te te vergroten vergroten middels middels fusies fusies en en overnames overnames ter ter versterking versterking van van de de internationale internationale concurrentiepositie. concurrentiepositie. Ook Ook zijn zijn diverse diverse ondernemingen ondernemingen in in dat dat kader kader de de multi-utility multi-utility strategie strategie verder verder aan aan het het doorvoeren, doorvoeren, vanwege vanwege de de additionele additionele voordelen voordelen die die te te behalen behalen zijn. zijn. Door Door het het voeren voeren van van meerdere meerdere producten ssgediversifieerd producten worden worden immers immers kosten kosten gespreid gespreid over over de de te te voeren voeren utility-producten, utility-producten, risico’ risico’ gediversifieerd en en klanten klanten gebonden. gebonden. In In dit dit veranderingsproces veranderingsproces isis de de aandacht aandacht van van het het management management vooral vooral gericht gericht op op de de interne interne organisatie organisatie en en wordt wordt aan aan de de strategie strategie voor voor internationale internationale positionering positionering weinig weinig aandacht aandacht besteed, besteed, evenals evenals het het opbouwen opbouwen van van een een aanwezigheid aanwezigheid op op buitenlandse buitenlandse markten. markten. Het Het veranderingsproces veranderingsproces gaat gaat immers immers gepaard gepaard met met grote grote personele personele reorganisaties, reorganisaties, waardoor waardoor het het management management veel veel tijd tijd intern intern besteed. besteed.

2

Voor Voor het het verkrijgen verkrijgen van van nieuwe nieuwe capabilities capabilities op op het het gebied gebied van van marketing, marketing, branding branding en en sales sales vindt vindt actief actief rekrutering rekrutering plaats. plaats. Dit Dit vindt vindt plaats plaats op op een een tijdstip tijdstip dat dat het het aantal aantal werknemers werknemers met met een een technische technische achtergrond achtergrond drastisch drastisch dient dient te te worden worden gereduceerd. gereduceerd. Leveringsbedrijven Leveringsbedrijven zijn zijn daarom daarom intensief intensief bezig bezig met met een een herscholing herscholing van van het het huidige huidige personeel. personeel. Door Door de de recentelijk recentelijk afgesloten afgesloten CAO CAO zijn zijn de de energiebedrijven energiebedrijven niet niet in in staat staat om om op op korte korte termijn termijn hun hun personeelsoverschot personeelsoverschot te te verkleinen. verkleinen. Om Om het het teveel teveel aan aan personeel personeel toch toch efficiënt efficiënt in in te te zetten zetten zijn zijn bedrijven bedrijven op op diverse diverse terreinen terreinen actief. actief. Zo Zo wordt wordt overtollig overtollig personeel personeel ingezet ingezet bij bij het het bezorgen bezorgen van van de de rekeningen ss opgezet rekeningen bij bij de de afnemers, afnemers, worden worden uitzendbureau’ uitzendbureau’ opgezet om om diensten diensten te te verlenen verlenen aan aan derden derden en en isis men s. men betrokken betrokken bij bij outplacement-programma’ outplacement-programma’ s. Gezien Gezien de de hoge hoge gemiddelde gemiddelde leeftijd leeftijd van van werknemers werknemers bij bij de de voormalige voormalige nutsbedrijven nutsbedrijven isis het het ook ook waarschijnlijk waarschijnlijk dat dat een een groot groot gedeelte gedeelte van van de de afvloeiing afvloeiing gaat gaat plaatsvinden plaatsvinden via via natuurlijk natuurlijk verloop verloop of of vervroegde vervroegde uittreding. uittreding. De Debudgetten budgettenvoor voormarketing marketingen enbranding brandingnemen nementoe, toe,maar maarblijven blijvenlaag laagin invergelijking vergelijkingtot totde de budgetten budgetten in in andere andere marktsectoren marktsectoren (bijv. (bijv. Telecom). Telecom). De De kleine kleine leveringsbedrijven leveringsbedrijven adverteren adverteren voornamelijk voornamelijkregionaal regionaalin inonder ondermeer meerdagdag-en enweekbladen weekbladenen enrichten richtenzich zichmeer meerop opde dehuishoudelijke huishoudelijke klant. klant. De De grotere grotere leveringsbedrijven leveringsbedrijven daarentegen daarentegen zijn zijn in in hun hun marketingcampagnes marketingcampagnes meer meer nationaal nationaal gericht gericht en en richten richten zich zich bovendien bovendien meer meer op op de de zakelijke zakelijke markt. markt. Daarbij Daarbij maken maken de de grotere grotere leveranciers leveranciers bovendien bovendien gebruik gebruik van van marketinginstrumenten marketinginstrumenten als als radio radio en en tv, tv, maar maar ook ook sponsoring. sponsoring. In In de de ontwikkeling ontwikkeling van van een een meer meer marktgerichte marktgerichte benadering benadering zijn zijn spelers spelers op op verschillende verschillende terreinen terreinen actief. ss ontwikkeld. actief. Zo Zo worden worden er er in in toenemende toenemende mate mate loyaliteits-programma’ loyaliteits-programma’ ontwikkeld. Ook Ook worden worden er er reeds reeds voorbereidingen facturatie .. Daarnaast voorbereidingen getroffen getroffen voor voor de de multi-site multi-site klanten klanten door door middel middel van van ‘‘ facturatie diensten’ diensten’ Daarnaast vindt vindt er er ontwikkeling ontwikkeling en en levering levering plaats plaats van van producten producten en en diensten diensten als als service service garanties, garanties, advisering, advisering, comfort-producten, comfort-producten, eco-stroom eco-stroom en en nieuwe nieuwe financiële financiële producten producten als als risico-deling. risico-deling.

3

Afnemers Afnemers geven geven aan aan dat dat betrouwbaarheid, betrouwbaarheid, maar maar vooral vooral prijs prijs vooralsnog vooralsnog de de belangrijkste belangrijkste aankoopcriteria aankoopcriteria blijven blijven in in de de keuze keuze van van leverancier. leverancier. Aangezien Aangezien betrouwbaarheid betrouwbaarheid meer meer een een zaak zaak isis van van het het netwerkbedrijf netwerkbedrijf betekent betekent dit dit dat dat de de nadruk nadruk ligt ligt op op het het onderscheidend onderscheidend vermogen vermogen in in prijs. prijs. Pas Pas als als op op termijn termijn de de prijzen prijzen van van de de verschillende verschillende leveranciers leveranciers gaan gaan convergeren convergeren zodat zodat prijsverschillen prijsverschillen praktisch praktisch niet niet meer meer bestaan, bestaan, wordt wordt verwacht verwacht dat dat andere andere criteria criteria in in belang belang zullen zullen toenemen. toenemen.

T

A

EE

V P

3

Artikelen in de Media FLINKE WINSTSTIJGING ENECO Eneco heeft over het boekjaar 1998 een winst behaald van 181 miljoen gulden. In 1997 bedroeg de winst 144 miljoen. Ondanks de toenemende concurrentie in de markt voor de elektriciteitslevering aan grote industriële klanten, wist Eneco alle grote klanten te behouden en daarnaast enkele klanten in andere regio’s te winnen. (Energie beursbulletin, juli/augustus 1999) MARKT SLAAT ALLERWEGEN TOE VOOR NEDERLANDSE ENERGIEBEDRIJVEN Bijna alle bedrijven laten een afname van het personeelsbestand zien. Nieuwe organisatie-vormen en concentratie van activiteiten leiden bij veel bedrijven tot boventallig personeel. Anderzijds eisen nieuwe activiteiten anders en/of hoger opgeleid personeel. Meer en meer verschuift de aandacht van reorganisaties en afvloeiingsregelingen naar meer positieve activiteiten. Scholing en opleiding van personeel krijgen veel aandacht. Naast interne herplaatsingen is de aandacht vooral gericht op een kwalitatieve verbetering van alle lagen van het personeel. (Energie Nederland, 8 juni 1999)

NUON OPENT CALL CENTERS Klanten van het Gelders/Friese energiebedrijf NUON worden voortaan voor al hun energievragen te woord gestaan vanuit twee call-centers. Call centers zijn door veel dienstverlenende bedrijven al opgericht. Energiebedrijven staan nog aan het begin van deze manier van klantenservice. (Energie Nederland, 7 april 1999)

ENERGIESECTOR BEREIKT AKKOORD OVER NIEUWE CAO De bedrijven in de energiebranche en de daaraan gelieerde telecom-, milieu- en afvalbedrijven hebben een CAO voor 1999. Kern van het cao-akkoord is een loonsverhoging van 2,4%, een structurele verhoging van de eindejaarsuitkering met 0,5% en een werkgarantie tot 1 januari 2002. De Enb-cao geldt voor circa 37.000 werknemers. (Energie Nederland, 23 februari 1999) NEGEN PROCENT EINDHOVENSE HUISHOUDENS GEBRUIKT GROENE ENERGIE 65.000 Eindhovense huishoudens zijn overgestapt op groene energie als gevolg van een decemberactie door het Nutsbedrijf Regio Eindhoven (NRE). Dat is zo’n 9% van de bevolking van de lichtstad. Dit jaar gaat het Eindhovense nutsbedrijf ook grote elektriciteitsafnemers interesseren voor groene energie. (Energie Nederland, 18 maart 1999)

99070563.ppt WT/SV

56

R


Effecten

T

A

V

EE

P

3

Omdat de focus van traditionele Nederlandse leveringsbedrijven nog voornamelijk op kostenreductie ligt, nemen hun inspanningen op customer management gebied maar beperkt toe Bevindingen 1

Leveranciers Leveranciers zijn zijn momenteel momenteel intern intern gericht gericht ter ter vergroting vergroting van van de de efficiëntie efficiëntie

2

Activiteiten Activiteiten op op marketing, marketing, branding branding en en salesgebied salesgebied nemen nemen toe, toe, maar maar blijven blijven beperkt beperkt in in vergelijking vergelijking tot tot andere andere industrieën industrieën

3

De De reden reden hiervoor hiervoor is is dat dat men men de de kosten kosten beperkt beperkt wil wil houden, houden, omdat omdat men men verwacht verwacht dat dat prijs prijs voorlopig voorlopig het het primaire primaire aankoopcriterium aankoopcriterium blijft blijft van van de de klant klant

99070563.ppt WT/SV

57


3

Er zijn geen structurele barrières voor marktwerking in de elektriciteitsleveringsmarkt, de traditionele leveranciers hebben echter nog een aanzienlijke transformatie door te gaan Toe- & uittredingsbarrières Technische Regelgeving randvoorwaarden

• Hoewel de tijdigheid, consistentie en transparantie van de implementatie van de elektriciteitswet nog veel aandacht dient te krijgen, verwachten de meeste spelers dat het huidige kader voldoende garanties biedt voor marktwerking op termijn

Onderhandelingspositie Aanbieders • Op termijn zullen er meer dan 10 aanbieders overblijven hetgeen voldoende is voor marktwerking • De interne focus van de traditionele aanbieders laat veel ruimte over voor nieuwe spelers en leidt tot een onoverbrugbare achterstand in internationale context

• Momenteel zijn er nauwelijks technische beperkingen voor marktwerking in de leveringsmarkt

Marktwerking Prijstransparantie & Producthomogeniteit • De prijs van het commodityproduct is vooralsnog intransparant; een verbetering in de nabije toekomst is niet te verwachten door toenemende diversiteit in contracten (loadprofielen, diensten, looptijd)


• Ook de niet-vrije klanten proberen versneld toegang te krijgen tot de vrije markt en sommigen slagen hierin

Effecten

• Omdat de focus van traditionele Nederlandse leveringsbedrijven nog voornamelijk op kostenreductie ligt, nemen hun inspanningen op customer management gebied maar beperkt toe


58

Inhoud

44

11


22


33


44

De kent vijf Degasproductiemarkt gasproductiemarkt kentnu nuen envoor voorde dekomende komende vijfjaar jaarslechts slechts Productiemarkt Gas Productiemarkt Gas beperkte marktwerking beperkte marktwerking

A A


B B


99070563.ppt WT/SV

59

Productiemarkt Gas

4

Specifieke kenmerken van de gasmarkt vormen logische en gegronde redenen waarom marktwerking daar beperkter optreedt dan in de elektriciteitsmarkt Het Hethierna hiernageschetste geschetstebeeld beeldvan vande degasmarkt gasmarktis ispuur puurgebaseerd gebaseerdop opmarktwerking marktwerkingen enop opNederland. Nederland. Een vergaande invoering van marktwerking in de Nederlandse gasmarkt is niet zonder meer Een vergaande invoering van marktwerking in de Nederlandse gasmarkt is niet zonder meerwenselijk wenselijkvanwege vanwegeandere, andere, voor voorde degasmarkt gasmarktspecifieke specifiekedoelstellingen doelstellingen(zoals (zoalshet hetzuinig zuinigomspringen omspringenmet metde degrondstof grondstofaardgas aardgasen ende deaardgasbaten aardgasbaten voor voorde deNederlandse Nederlandseoverheid). overheid).Voordat Voordatwij wijgefundeerde gefundeerdeen enweloverwogen weloverwogenaanbevelingen aanbevelingenkunnen kunnendoen doenover overhet hetbeleid beleid ten aanzien van gas, zouden wij marktwerking op Europese schaal moeten bekijken en ook de andere doelstellingen ten aanzien van gas, zouden wij marktwerking op Europese schaal moeten bekijken en ook de andere doelstellingen moeten moetenmeenemen. meenemen.Dit Ditvalt valtechter echterbuiten buitende descope scopevan vandit ditonderzoek. onderzoek.

Specifieke Specifieke kenmerken kenmerken

Impact Impact op op marktwerking marktwerking

••Aardgas Aardgaswordt wordtbeschouwd beschouwdals alseen eenschaarse schaarsegrondstof grondstofen en belangrijke levensbehoefte, waarmee zuinig dient te worden belangrijke levensbehoefte, waarmee zuinig dient te worden omgesprongen omgesprongen

••Het Hetgecontroleerd gecontroleerdop opde demarkt marktbrengen brengenvan vangas gasbeperkt beperkthet het gasaanbod en voorkomt daarmee grote prijsdruk gasaanbod en voorkomt daarmee grote prijsdruk

••Gas Gasisiseen eenbelangrijke belangrijkebron bronvan vaninkomsten inkomstenvoor voorde deoverheid overheid en de financiering van de uitvoering van het beleid en de financiering van de uitvoering van het beleid

••Het Hetstreven strevennaar naarmaximale maximaleconcurrentie concurrentieop opde deNederlandse Nederlandse gasmarkt gasmarktverlaagt verlaagtde deinkomsten inkomstenen enisiswaarschijnlijk waarschijnlijkniet niet bevorderend voor de Nederlandse economie bevorderend voor de Nederlandse economie

••Het Hetgeringe geringeaantal aantalgrote grotegasbronnen gasbronnenin inons onswerelddeel werelddeelisisde de oorzaak dat er slechts een gering aantal relevante oorzaak dat er slechts een gering aantal relevante aanbieders aanbiedersbestaat bestaat ••Het Hetfeit feitdat datNederland Nederlandgrote grotegasreserves gasreservesheeft heeftmet metlage lage productiekosten, biedt een groot natuurlijk concurrentie productiekosten, biedt een groot natuurlijk concurrentie voordeel voordeel ••De Deprijsstelling prijsstellingvan vangas gaswordt wordtniet nietdirect directbepaald bepaalddoor doorhet het marktmechanisme in de gasmarkt, maar hangt af van de marktmechanisme in de gasmarkt, maar hangt af van de olieprijs olieprijs

••Het Hetgeringe geringeaantal aantalgrote grotespelers spelersspeelt speeltoligopolistisch oligopolistischgedrag gedrag in de hand en beperkt de concurrentie in de hand en beperkt de concurrentie ••De Deconcurrentie concurrentievan vanbuitenlands buitenlandsgas gasin inNederland Nederlandisisbeperkt beperkt door o.a. transportkosten. Op Europees niveau zijn de door o.a. transportkosten. Op Europees niveau zijn de mogelijkheden mogelijkhedenvoor voorconcurrentie concurrentiein inprincipe principebeter. beter. ••Een Eenexterne externereferentieprijs referentieprijsbeperkt beperktprijsconcurrentie prijsconcurrentietussen tussen gasbedrijven. Hierdoor kunnen klanten niet maximaal gasbedrijven. Hierdoor kunnen klanten niet maximaal profiteren profiterenen enwordt wordtoligopolistisch oligopolistisch gedrag gedragniet niettegengegaan. tegengegaan. 99070563.ppt WT/SV

60

Productiemarkt Gas

4

Overzicht Gasmarkt*

Gasmarkt “Producenten” “Producenten”NL NL


Voornamelijk Voornamelijk22spelers: spelers: Gasunie, Gasunie,MEGAS MEGAS(andere (andere spelers spelersals alsNAM, NAM,ELF, ELF,Amoco, Amoco, leveren leverenaan aanGasunie) Gasunie)

100-150 100-150klanten klanten (~45% (~45%van vanverbruik: verbruik: 3 ~22 ~22miljard miljardm m3))

Leveringsbedrijven Leveringsbedrijven

3 Totale Totalewinning: winning:76.3 76.3miljard miljardm m3

“Productiemarkt” gas Totale afzet NL: 83.1 miljard m3

77grote grotespelers spelers(Nuon/ENW, (Nuon/ENW, PMG, PMG,Edon, Edon,Enercom, Enercom, Eneco, Eneco,Remu, Remu,Delta) Delta) bezitten bezitten95% 95%van vanhet het aantal aantalaansluitingen aansluitingen


Voornamelijk VoornamelijkGasunie, Gasunie, MEGAS, MEGAS,Entrade**, Entrade**, Traedon** Traedon**en enDelta Delta

Import Import 3 Import: Import:6.8 6.8miljard miljardm m33 (Gasunie: 4.3 miljard m 3,

(Gasunie: 4.3 miljard 3m , overig: overig:2.5 2.5miljard miljardm m3)) (o.a. (o.a.Gasunie, Gasunie,MEGAS, MEGAS,Statoil, Statoil, BP-Amoco, BP-Amoco,Centrica, Centrica,Eastern) Eastern)

Nationaal transport-netwerk (Gasunie)

Brokers Brokers geen geen

Export Export 3 Export: Export:36.8 36.8miljard miljardm m33 (Gasunie: 36.4 miljard m (Gasunie: 36.4 miljard3 m3 overig: overig:0.4 0.4miljard miljardm m3))

“Leveringsmarkt” gas

Verbruik in NL: 47.1 miljard m3 (waarvan Gasunie: 43.4 miljard m3 (92%))

“Gebonden” “Gebonden” eindgebruikers eindgebruikers ~6.5 ~6.5miljoen miljoenklanten klanten (55% (55%van vanverbruik: verbruik: 3 ~26 ~26miljard miljardm m3))

Distributie-netwerk (regionale distributiebedrijven)

*Volumes zijn van 1998 (eenheden: m3 “Slochteren kwaliteit”), aantallen spelers van 1999. bronnen: CBS, Gasunie en interviews met marktpartijen **De handelspoten van traditionele leveringsbedrijven 99070563.ppt WT/SV

61

Productiemarkt Gas

Regelgeving

4

Marktwerking in de gasproductiemarkt wordt behandeld aan de hand van het raamwerk van marktwerkingsvoorwaarden en effecten Toe- & uittredingsbarrières

R



E

Marktwerking

A


P

V

Effecten Effecten



99070563.ppt WT/SV

62

R

Productiemarkt Gas

Regelgeving


2

Zoals Zoals blijkt blijkt in in het het ““plan plan van van gasafzet” gasafzet”isis voor voor additionele additionele export export van van de de Gasunie Gasunie alleen alleen toegestemd toegestemd als als kan kan worden worden aangetoond aangetoond dat dat een een gasreserve gasreserve overblijft overblijft waarmee waarmee Nederland Nederland nog nog 25 25 jaar jaar aan aan zijn zijn gasbehoefte gasbehoefte kan kan voldoen. voldoen. Doordat Doordat ook ook de de andere andere grote grote gasexporteurs gasexporteurs (Noren, (Noren, Russen, Russen, Algerijnen) Algerijnen) gas gas gecontroleerd gecontroleerd op op de de markt markt brengen brengen blijft blijft het het aanbod aanbod relatief relatief beperkt beperkt en en wordt wordt druk druk op op de de prijzen prijzen begrensd gehouden. begrensd gehouden.

Marktwerking Marktwerking zal zal de de prijs prijs van van aardgas aardgas uiteindelijk uiteindelijk onder onder druk druk zetten. zetten. Hierdoor Hierdoor zullen zullen de de aardgasbaten aardgasbaten van van de de overheid overheid teruglopen. teruglopen. In In de de perceptie perceptie van van de de marktpartijen marktpartijen speelt speelt dit dit een een rol rol in in de de mate mate waarin waarin de de Nederlandse Nederlandse overheid overheid marktwerking marktwerking in in gas gas wil wil creëren. creëren.

T

A

V

EE

P

4

Artikelen in de Media POLITIEK DEBAT GASWET GAAT OOK OM BEHOUD STERKE CONCURRENTIEPOSITIE VAN NEDERLAND De stapsgewijze liberalisering moet eraan bijdragen dat de Nederlandse gasreserves zoveel mogelijk worden ontwikkeld en de nationale welvaart blijven bevorderen. Gemiddeld ontvangt de Nederlandse schatkist ongeveer 70 cent van iedere gulden die aan de gaswinning wordt verdiend, tot nu toe. De vraag is in hoeverre Nederland aldus kan blijven concurreren met de omringende gasproducerende, im- en exporterende landen. Lagere prijzen, betere dienstverlening en een meer gedifferentieerd productenpakket behoren tot de mogelijkheden. Daar tegenover staat dat Nederland ruwweg de helft van zijn aardgas exporteert. Ons land heeft daarom voordeel bij een hoog prijsniveau, waarbij Nederland zich overigens niet uit de markt zal laten prijzen. (Energie Nederland, 8 juni 1999)

NIEUWKOMER COMPASS ENERGY NOEMT GASWETSVOORSTEL PERSPECTIEFLOOS De voorstellen ten aanzien van de Nederlandse gasmarkt dragen een sterk defensief karakter. Het Nederlands perspectief staat voorop, zonder dat de ontwikkelings-mogelijkheden in een Europese energiemarkt voor de industrie hierbij actief worden betrokken. Een sterk defensief beleid in een sterk veranderende omgeving leidt veelal niet tot een kansrijke toekomst voor de betrokken industrie.

3

De De belangrijkste belangrijkste internationale internationale concurrenten concurrenten (Noren; (Noren; Russen; Russen; Algerijnen) Algerijnen) van van de de Gasunie Gasunie vallen vallen niet niet onder onder de de EU EU gas gas directieven. directieven. De De marktpartijen marktpartijen denken denken dat dat de de Nederlandse Nederlandse overheid overheid er er mede mede daarom daarom voor voor kiest kiest voorzichtig voorzichtig te te zijn zijn in in de de invoering invoering van van marktwerking. marktwerking. Dit Dit kan kan een een achterstand achterstand van van de de Gasunie Gasunie ten ten opzichte opzichte van van de de internationale internationale concurrentie concurrentie voorkomen. voorkomen. Voorbeelden Voorbeelden waar waar de de gaswet gaswet minder minder vergaand vergaand isis dan dan de de elektriciteitswet: elektriciteitswet: •• Slechts Slechts administratieve administratieve scheiding scheiding levering levering en en netwerkbedrijf netwerkbedrijf (hierdoor (hierdoor komt komt het het voor voor dat dat de de afdeling afdeling verkoop verkoop van van Gasunie Gasunie de de transporten transporten van van de de nieuwe nieuwe leveranciers leveranciers over over het het Gasunie Gasunie netwerk 98-’ 99) netwerk moet moet regelen; regelen; situatie situatie ‘‘ 98-’ 99) •• Negotiated Negotiated TPA TPA met met de de dominante dominante speler speler in in de de markt markt in in plaats plaats van van regulated regulated TPA TPA •• Geen Geen gas-regulator gas-regulator wel wel een een elektriciteitsregulator elektriciteitsregulator

(Energie Nederland, 8 juni 1999)

GASWET BESCHERMT NATIONAAL BELANG De grootste bedreiging voor de positie van de Gasunie en het tot nu toe door de regering gevoerde gasbeleid wordt veroorzaakt door de komst van aardgas uit buitenlandse bronnen. Er gaat dan gas-to-gas competition’ aan de bron optreden. Dat zou weleens de productie uit Nederlandse gasvelden kunnen schaden, met alle gevolgen van dien voor de staatsinkomsten uit het gas. Daarom is er in het ontwerp van de Gaswet voor gekozen om de toegang tot het gasnet niet op voorhand volledig open te gooien voor concurrerend gas uit buitenlandse bronnen. (Het Financieele Dagblad , 7 april 1999)

REGELGEVING BEPERKT VRIJE HANDEL GAS

4

Als Als politiek politiek prioriteit prioriteit wordt wordt gegeven gegeven aan aan andere andere doelstellingen doelstellingen (zoals (zoals hierboven hierboven isis genoemd), genoemd), moet moet men men voor voor lief lief nemen nemen dat dat marktwerking marktwerking slechts slechts beperkt beperkt kan kan bestaan bestaan

Entrade heeft nog niet zo lang geleden protest aangetekend tegen de voorwaarden en prijzen waartegen Gasunie haar netten ter beschikking stelt voor gebruik door derden. Entrade heeft dat gedaan omdat enkele elementen uit de door Gasunie gehanteerde tariefstructuur anti-competitief zijn. Deze structuur stelt Gasunie in staat om de prijzen hoog te houden op plaatsen waar de concurrentie moeilijk kan komen. Hoewel de Europese commissie het in principe eens is, zal ze ‘wegens tijdsgebrek’vooralsnog niet ingrijpen. DELTA vindt dat de Nederlandse overheid er wel iets aan moet doen. Want de onderhandelbare toegang tot het net is niets anders dan een door Gasunie gedicteerde tarifering, die in feite de ontwikkeling van een vrije markt beperkt. (Energie Beursbulletin)

99070563.ppt WT/SV

63

R

Productiemarkt Gas

Regelgeving

T

A

V

EE

P

4

Als gevolg van verscheidene doelstellingen heeft de Nederlandse overheid een kader gecreëerd waarbinnen marktwerking maar in beperkte mate kan ontstaan Bevindingen 1

Het Het overheidsbeleid overheidsbeleid ten ten aanzien aanzien van van het het zorgvuldig zorgvuldig omgaan omgaan met met onze onze gasreserves gasreserves houdt houdt het het gasaanbod gasaanbod beperkt, beperkt, waardoor waardoor de de prijsdruk prijsdruk gematigd gematigd blijft blijft

2

De De Nederlandse Nederlandse overheid overheid heeft heeft in in zekere zekere mate mate een een ““conflict conflict of of interest” interest”tussen tussen het het streven streven naar naar marktwerking marktwerking en en financiering financiering van van het het overheidsbeleid overheidsbeleid (of (of delging delging van van de de staatsschuld) staatsschuld) uit uit aardgasbaten aardgasbaten

3

De De door door Economische Economische Zaken Zaken in in navolging navolging van van de de Europese Europese Gas Gas richtlijn richtlijn voorgestelde voorgestelde gaswet gaswet biedt biedt minder minder potentieel potentieel voor voor marktwerking marktwerking dan dan de de elektriciteitswet elektriciteitswet

4

Zolang Zolang er er belangrijke belangrijke andere andere maatschappelijke maatschappelijke doelstellingen doelstellingen zijn zijn zal zal marktwerking marktwerking zich zich beperkt beperkt ontwikkelen ontwikkelen

Suggesties • Door een pro-aktieve gas regulator te creëren (bijvoorbeeld door de scope van de DTE uit te breiden) kan marktwerking beter worden gefaciliteerd • Het opzetten van regulated TPA (i.p.v. negotiated) verschaft meer duidelijkheid over de toegangsvoorwaarden en biedt betere garanties voor een level-playing field tussen aanbieders met eigen netwerk en aanbieders zonder netwerk. • De perceptie van mogelijke kruissubsidiëring en oneigenlijk gebruik van informatie door de Gasunie en gasdistributeurs kan deels worden weggenomen door ontbundeling van netwerk en levering, met speciale aandacht voor: – Scheiding van het management van netwerk en levering – Geografische scheiding van netwerk- en leveringsactiviteiten om de perceptie van informatie uitwisseling weg te nemen 99070563.ppt WT/SV

64

R

Productiemarkt Gas



2

T

A

V

EE

P

4


3 3 In In 1998 1998 was was het het Nederlands Nederlands gasverbruik gasverbruik 47.1 47.1 miljard miljard m m3en en werd werd 36.8 36.8 miljard miljard m m3 vanuit vanuit Nederland geëxporteerd. In theorie kan de Nederlandse gasmarkt door het buitenland Nederland geëxporteerd. In theorie kan de Nederlandse gasmarkt door het buitenland beleverd beleverd worden van swaps of fysieke import). In de praktijk isis dit nog zeer beperkt (import worden (bijv. (bijv. met met behulp behulp van swaps of fysieke import). In de praktijk dit nog zeer beperkt (import in in 3 1998: 1998: 6.8 6.8 miljard miljard m m3).). Dit Dit isis voor voor een een deel deel te te verklaren verklaren door door de de relatief relatief lage lage gasprijzen gasprijzen in in Nederland Nederland en en de de nabije nabije ligging ligging van van gasvelden, gasvelden, waardoor waardoor buitenlands buitenlands gas gas door door additionele additionele transportkosten transportkosten moeilijk moeilijk kan kan concurreren. concurreren.

Er Er zijn zijn een een achttal achttal belangrijke belangrijke buitenlandverbindingen. buitenlandverbindingen. Deze Deze zijn zijn voor voor het het merendeel merendeel export export stations, stations, met met uitzondering uitzondering van van de de stations stations Zelzate Zelzate en en Rysum, Rysum, die die voor voor import import worden worden gebruikt. gebruikt. Dit Dit najaar najaar wordt wordt begonnen begonnen met met een een aanpassing aanpassing van van het het exportstation exportstation Oude Oude Statenzijl Statenzijl voor voor import import van van Russisch Russisch gas gas (2001). (2001). Door Door de de prijsdaling prijsdaling van van Nederlands Nederlands gas gas (door (door daling daling van van de de olieprijs) olieprijs) en en de de koersstijging koersstijging van van de de pond pond Sterling Sterling isis de de import import vanuit vanuit Engeland Engeland via via Zelzate Zelzate beperkter beperkter gebleken gebleken dan dan verwacht. verwacht. Door Door de de geringe geringe import import worden worden andere andere spelers spelers dan dan de de Gasunie Gasunie hier hier beperkt beperkt om om te te exporteren exporteren door door middel middel van van ““swaps” swaps”.. Fysieke Fysieke export export via via Zelzate Zelzate isis momenteel momenteel niet niet mogelijk mogelijk vanwege vanwege de de hogere hogere gasdruk gasdruk aan aan Belgische Belgische kant kant en en het het ontbreken ontbreken van van een een ringleiding. ringleiding. Voor Voor deze deze aanpassingen aanpassingen moet moet men men ongeveer ongeveer 22 jaar jaarrekenen. rekenen.

3

Het Het netwerk netwerk van van de de Gasunie Gasunie isis ““krap” krap”gedimensioneerd. gedimensioneerd. Gasleidingen Gasleidingen omschakelen omschakelen van van richting richting kost kost een een aantal aantal dagen dagen vanwege vanwege technische technische redenen. redenen. Als Als stromen stromen daadwerkelijk daadwerkelijk in in een een andere andere richting richting gaan gaan lopen lopen zijn zijn aanpassingen aanpassingen aan aan het het netwerk netwerk nodig nodig (voor (voor kleinere kleinere aanpassingen aanpassingen rekent rekent Gasunie Gasunie een een jaar, jaar, voor voor ingrijpende ingrijpende aanpassingen aanpassingen 44 jaar). jaar). Het Het bouwen bouwen van van nieuwe nieuwe internationale internationale gasleidingen gasleidingen vraagt vraagt grote grote lange lange termijn termijn investeringen, investeringen, met met grote ss als grote risico’ risico’ als gevolg gevolg van van gasprijsfluctuaties. gasprijsfluctuaties. In In dit dit kader kader isis ““gaming” gaming”niet niet uit uit te te sluiten: sluiten: Gasunie Gasunie zou zou via via tariefaanpassingen tariefaanpassingen de de prijs prijs iets iets kunnen kunnen verlagen verlagen en en buitenlandse buitenlandse leveranciers leveranciers kunnen kunnen bij bij contractvernieuwingen contractvernieuwingen de de prijs prijs verhogen verhogen tot tot vlak vlak onder onder die die van van de de Gasunie. Gasunie. Hierdoor Hierdoor komt komt het het rendement rendement op op de de investeringen investeringen onder onder druk. druk.

99070563.ppt WT/SV

65

R

Productiemarkt Gas


T

A

V

EE

P

4

Voor import is er voorlopig voldoende ruimte in het netwerk, gezien het hoge netto exportsaldo Bevindingen 1

De De capaciteit capaciteit van van internationale internationale verbindingen verbindingen is is van van dezelfde dezelfde orde orde als als de de interne interne behoefte behoefte van van de de Nederlandse Nederlandse markt markt

2

De De internationale internationale gasleidingen gasleidingen zijn zijn met met uitzondering uitzondering van van de de stations stations in in Zelzate Zelzate (Zeeland) (Zeeland) en en Rysum Rysum (Noord-Groningen) (Noord-Groningen) gericht gericht op op export export

3

Mochten Mochten aanpassingen aanpassingen aan aan het het netwerk netwerk gewenst gewenst zijn zijn vergt vergt dit dit typisch typisch enkele enkele jaren. jaren. Het Het aanleggen aanleggen van van nieuwe nieuwe internationale internationale gasleidingen gasleidingen vraagt vraagt grote grote investeringen investeringen

99070563.ppt WT/SV

66

R

Productiemarkt Gas

Aanbieders


2

3

4

3 •• De De hoeveelheid hoeveelheid import import buiten buiten Gasunie Gasunie om om was was 2.5 2.5 miljard miljard m m3 in in 1998. 1998. De De relatief relatief lage lage gasprijs gasprijs maakt maakt Nederland Nederland voor voor omringende omringende landen landen niet niet bijzonder bijzonder interessant interessant voor voor de de import. import. •• Er Er zijn zijn nauwelijks nauwelijks mogelijkheden mogelijkheden voor voor andere andere spelers spelers dan dan Gasunie Gasunie voor voor het het bieden bieden van van netwerk netwerk gerelateerde gerelateerde diensten diensten (door (door eigendom eigendom van van het het netwerk netwerk en en bijna bijna alle alle gasopslagfaciliteiten). gasopslagfaciliteiten). Dit Dit wekt wekt bij bij klanten klanten de de perceptie perceptie op op van van kruissubsidiëring. kruissubsidiëring. Zo Zo zou zou er er sprake sprake zijn zijn van van hefboomwerking hefboomwerking in in de de dienstentarieven, dienstentarieven, bijvoorbeeld bijvoorbeeld als als men men goedkoop goedkoop zomergas zomergas wil wil inkopen inkopen uit uit de de UK. UK. In In dat dat geval geval neemt neemt het het verbruik verbruik van van Gasunie Gasunie gas gas af af en en komt komt men men in in een een relatief relatief veel veel duurdere duurdere netwerkdienstennetwerkdienstencategorie. categorie. Hierdoor Hierdoor kan kan de de mogelijkheid mogelijkheid tot tot goedkope goedkope import import in in de de praktijk praktijk veelal veelal niet niet worden worden benut. benut.

•• Entrade, Entrade, Delta, Delta, MEGAS MEGAS en en Statoil Statoil hebben hebben gezamenlijk gezamenlijk tenminste tenminste 13 13 klanten klanten in in Nederland. Nederland. Naar Naar schatting schatting zijn zijn maximaal maximaal 20 20 klanten klanten geswitcht. geswitcht. Men Men schat schat dat dat 25% 25% van van de de vrije vrije markt markt (in (in volume) volume) in in handen handen isis van van andere andere spelers spelers dan dan de de Gasunie. Gasunie. (21% (21% in in 1998). 1998). •• De De prijsverschillen prijsverschillen zijn zijn voor voor handelaren handelaren vrij vrij beperkt. beperkt. Hun Hun rol rol lijkt lijkt dichter dichter te te liggen liggen bij bij die die van van een een verkoopsagent verkoopsagent voor voor een een producent producent dan dan dat dat zij zij substantiele substantiele prijsverschillen prijsverschillen opzoeken opzoeken en en overschotten overschotten en en tekorten tekorten wegwerken. wegwerken. O.a. O.a. als als gevolg gevolg van van ““hourly hourlybalancing” balancing”op op verschillende verschillende stukken stukken netwerk netwerk (waardoor (waardoor op op zowel zowel hoofdleidingen hoofdleidingen als als aftakkingen aftakkingen elk elk uur uur boetes boetes gegeven gegeven kunnen kunnen worden) worden) kunnen kunnen brokers brokers geen geen rol rol van van betekenis betekenis spelen spelen in in de de Nederlandse Nederlandse markt. markt. •• De De kosten kosten van van onbalans onbalans (tussen (tussen contract contract en en werkelijke werkelijke afname afname en en levering) levering) worden worden door door marktmarktpartijen partijen beschouwd beschouwd als als erg erg hoog. hoog. Voor Voor het het teveel teveel gevraagde gevraagde gas gas wordt wordt dubbel dubbel tarief tarief berekend. berekend. Voor Voor het het teveel teveel geleverde geleverde gas gas wordt wordt slechts slechts de de helft helft vergoed. vergoed. Het Het isis niet niet duidelijk duidelijk of of deze deze boetes boetes kosten kosten gebaseerd gebaseerd zijn. zijn. De De perceptie perceptie in in de de markt markt bestaat bestaat dat dat marktpartijen marktpartijen wat wat dit dit betreft betreft benadeeld benadeeld worden worden ten ten opzichte opzichte van van Gasunie. Gasunie. Gasunie Gasunie biedt biedt wel wel een een oplossing oplossing aan aan door door middel middel van van ““flexibiliteitsflexibiliteitscontracten” contracten”.. Deze Deze worden worden door door marktspelers marktspelers niet niet altijd altijd als als een een goed goed alternatief alternatief beschouwd beschouwd omdat omdat men men het het als als zeer zeer duur duur ervaart ervaart en en niet niet de de verhouding verhouding van van de de prijs prijs tot tot de de kosten kosten kan kan doorzien. doorzien. •• Als Als gevolg gevolg van van het het geringe geringe aantal aantal spelers spelers en en het het beperkte beperkte gebruik gebruik van van swaps swaps isis de de relatie relatie tussen tussen fysieke fysieke leveringen leveringen en en financiële financiële contracten contracten nog nog sterk sterk aanwezig. aanwezig. Door Door het het relatief relatief geringe geringe aantal aantal transacties transacties kan kan de de markt markt voor voor gas gas in in Nederland Nederland worden worden gekarakteriseerd gekarakteriseerd als als niet-liquide. niet-liquide. Financiële Financiële transacties transacties zijn zijn nog nog gekoppeld gekoppeld met met de de fysieke fysieke levering. levering. •• De De grote grote vier vier producerende producerende partijen partijen voor voor de de Europese Europese markt markt zijn zijn de de Noren, Noren, Algerijnen, Algerijnen, Nederlanders Nederlanders en en Russen Russen •• De De relatie relatie tussen tussen overheid overheid en en deze deze gasbedrijven gasbedrijven isis in in alle alle gevallen gevallen duidelijk duidelijk aanwezig. aanwezig. •• De De prijs prijs van van gas gas wordt wordt door door alle alle partijen partijen op op basis basis van van het het marktwaardebeginsel marktwaardebeginsel vastgesteld, vastgesteld, waardoor waardoor de de gasprijs gasprijs gekoppeld gekoppeld isis aan aan de de prijs prijs van van alternatieve alternatieve brandstoffen brandstoffen •• Omdat Omdat grote grote exporteurs exporteurs gecontroleerd gecontroleerd gas gas op op de de markt markt brengen, brengen, staat staat die die prijs prijs weinig weinig onder onder druk. druk. •• Andere Andere relevante relevante spelers spelers zijn zijn o.a. o.a. Ruhrgas, Ruhrgas, Distrigas, Distrigas, Gaz Gaz de de France. France. Zij Zij zijn zijn weinig weinig actief actief op op de de Nederlandse Nederlandse markt. markt. Dit Dit kan kan verklaard verklaard worden worden door door het het feit feit dat dat zij zij grote grote contracten contracten hebben hebben met met Gasunie, Gasunie, een een prijzenoorlog prijzenoorlog in in niemands niemands belang belang lijkt lijkt te te zijn zijn en en enkele enkele dezelfde dezelfde aandeelhouders aandeelhouders hebben hebben (Shell, (Shell, Exxon). Exxon). Dit Dit kan, kan, naast naast het het feit feit dat dat de de Nederlandse Nederlandse gasbel gasbel een een natuurlijk natuurlijk conncurrentievoordeel conncurrentievoordeelbiedt, biedt, ook ook een een verklaring verklaring zijn zijn waarom waarom import import nog nog relatief relatief zeer zeer beperkt beperkt is. is. De De combinatie combinatie van van een een op op het het continent continent gedaalde gedaalde gasprijs gasprijs door door de de gezakte gezakte olieprijs olieprijs en en een een gestegen gestegen pond pond Sterling Sterling heeft heeft de de concurrentiepositie concurrentiepositie van van Brits Brits gas gas verzwakt. verzwakt.

T

A

V

EE

P

4

Artikelen in de Media EERSTE INTERCONNECTOR-GAS GELEVERD Op 1 oktober is Mobil gestart met de levering van Brits Interconnector-aardgas aan de kunstmestfabriek van Norsk Hydro Agri in Sluiskil (Zeeuws-Vlaanderen). Mobil was in 1996 het eerste bedrijf dat een verkoopcontract voor Brits, via de interconnector te leveren, aardgas af wist te sluiten met een industriële verbruiker op het Europese vasteland. De overeenkomst voorziet in de levering van zo’n 750 miljoen kubieke meter per jaar voor een periode tot vijftien jaar. (Energie beursbulletin, oktober 1998) BRITS GAS NAAR NOORD-HOLLANDSE PAPIERFABRIEK De in het Noord-Hollandse gevestigde Crown van Gelder Papierfabrieken en het energiebedrijf EnTrade bv van de PNEM/MEGA Groep hebben sinds 1 januari een contract voor de jaarlijkse levering van 84 miljoen kubieke meter aardgas. EnTrade levert Crown van Gelder het zogenoemde ‘Brits gas’, dat sinds oktober 1998 Nederland binnenkomt via de interconnector van Bacton (Engeland) naar Zeebrugge (België) (Energie Nederland, 12 januari 1999)

DELTA VERDRINGT GASUNIE MET PIJPLEIDING NAAR VLISSINGEN MIDDELBURG - Het Zeeuwse energiedistributiebedrijf Delta is van plan om een gastransportleiding aan te leggen die van Terneuzen door de Westerschelde naar Vlissingen loopt. De onderneming wil met deze gasleiding goedkoop Brits aardgas gaan leveren aan industriële grootverbruikers rond Vlissingen. Het Britse gas is per m3 enkele centen goedkoper dan gas van Gasunie… . Volgens Stoter zal Delta trachten een bestaand contract met Gasunie, dat voorziet in de levering van gas ten behoeve van kleinverbruikers, open te breken.

(Het Financieele Dagblad 2 april 1998)

VERKEERD INSCHATTEN CONTRACTCAPACITEIT KAN DUUR UITVALLEN Op de gasmarkt kost misschieten meer dan op de kermis. In het nieuwe Commodit Diensten Systeem van Gasunie wordt de aardgasprijs voor een belangrijk deel bepaald door de gecontracteerde uurcapaciteit. Echter, ook de afwijking tussen contractwaarden en werkelijk optredende waarde bepaalt hoeveel de afnemer uiteindelijk per kubieke meter moet betalen. Uit de grafiek blijkt dat het CDS ongunstig uitpakt voor afnemers met een lage bedrijfstijd en ook voor afnemers die moeilijk hun verbruik in kunnen schatten. Voor afnemers die beide eigenschappen combineren, zoals afnemers die het gas (mede) voor ruimteverwarming gebruiken, is de regeling zelfs zeer ongunstig. Het is echter zeer discutabel of de risico’s van het verkeerd inschatten zo eenzijdig bij de afnemers kunnen worden gelegd (Energie beursbulletin, November 1998)

99070563.ppt WT/SV

67

R

Productiemarkt Gas

Aanbieders

T

A

V

EE

P

4

De Nederlandse gasmarkt kent één dominante speler en een beperkt aantal aanbieders, de Europese markt wordt gekenmerkt door een oligopolistische marktdynamiek Bevindingen 1

De De Gasunie Gasunie voorziet voorziet in in ongeveer ongeveer 90% 90% van van de de totale totale Nederlandse Nederlandse gasconsumptie*, gasconsumptie*, bezit bezit het het landelijk landelijk netwerk netwerk en en levert levert alle alle netwerk-gerelateerde netwerk-gerelateerde diensten diensten

2

Op Op de de Nederlandse Nederlandse markt markt zijn zijn slechts slechts een een beperkt beperkt aantal aantal aanbieders aanbieders actief actief naast naast de de Gasunie. Gasunie. Handelaren Handelaren spelen spelen een een beperkte beperkte rol; rol; brokers brokers geen geen rol rol van van betekenis betekenis

3

Er Er zijn zijn vier vier grote grote en en enkele enkele middelgrote middelgrote spelers spelers in in de de Europese Europese markt markt die die oligopolistisch oligopolistisch gedrag gedrag vertonen vertonen

4

Wel Wel zijn zijn een een aantal aantal Britse Britse gasproducenten gasproducenten de de concurrentie concurrentie aangegaan aangegaan in in Nederland, Nederland, maar maar dit dit is is enigszins enigszins beperkt beperkt door door een een teruggelopen teruggelopen Nederlandse Nederlandse gasprijs gasprijs en en de de verwachting verwachting op op termijn termijn van van enkele enkele jaren jaren van van een een tekort tekort aan aan Engels Engels gas gas

Suggesties Boetes door “hourly balancing”kunnen hoog oplopen, zeker omdat deze op zowel hoofdlijnen als aftakkingen worden aangerekend. Het alternatief, flexibiliteitscontracten, wordt in de markt als erg duur beschouwd. Er dienen waarborgen te zijn dat voor iedere speler een goed alternatief voor de hoge boetes bestaat, om te voorkomen dat er een serieuze toetredingsbarrière voor netwerkgebruik is. Hiervoor dienen de flexibiliteitscontracten (controleerbaar) kostengebaseerd te zijn. Ook moeten boetes voor onbalans redelijk zijn door enigszins gerelateerd te zijn aan hierdoor gemaakte kosten. *92% in 1998

99070563.ppt WT/SV

68

R

Productiemarkt Gas

Vragers


2

De In De markt markt wordt wordt gefaseerd gefaseerd geliberaliseerd. geliberaliseerd. In 1999 1999 isis de de eerste eerste tranche tranche van van 100-150 100-150 afnemers afnemers 3 (verbruik (verbruik van van meer meer dan dan 10 10 miljoen miljoen m m3per per jaar) jaar) vrijgekomen, vrijgekomen, hetgeen hetgeen ~45 ~45 % % isis van van de de markt. markt. In In 2002 2002 33, ~20% van komt de middelste tranche (afnemers met een jaarlijks verblijf van meer dan 170.000 m komt de middelste tranche (afnemers met een jaarlijks verblijf van meer dan 170.000 m , ~20% van de de markt) markt) vrij, vrij, In In 2007 2007 zullen zullen alle alle afnemers afnemers vrij vrij zijn zijn om om hun hun leverancier leverancier te te kiezen kiezen

T

A

V

EE

P

4

Artikelen in de Media AKKOORD GASUNIE MET EDON EN ENERCOM OVER GASINKOOPCONTRACT Gasunie heeft met de gasdistributiebedrijven Edon en Enercom een akkoord gesloten over de inkoop van gas. Het akkoord voorziet onder andere in een prijsovereenkomst voor vier jaar en bevat enkele afspraken over gezamenlijke marketingactiviteiten. Daarnaast zal er een nadere studie komen naar de effecten van een nieuw tariefsysteem, dat vooruitloopt op de komende vrije gasmarkt in Nederland en Europa. Het is voor het eerst dat een deel van de energiedistributiesector een akkoord bereikt met Gasunie. Tot nu toe werden de onderhandelingen altijd voor de gehele sector gevoerd door EnergieNed.

De De distributiebedrijven distributiebedrijven zijn zijn voor voor de de inkoop inkoop van van gas gas voor voor gebonden gebonden klanten klanten aangewezen aangewezen op op de de Gasunie. Gasunie. Dat Dat betekent betekent dat dat de de gebonden gebonden klanten klanten tot tot resp. resp. 2002 2002 en en 2007 2007 niet niet kunnen kunnen profiteren profiteren van van prijsdalingen prijsdalingen door door marktwerking marktwerking op op de de vrije vrije markt, markt, tenzij tenzij Gasunie Gasunie redenen redenen ziet ziet om om eventuele eventuele prijsdalingen prijsdalingen in in de de vrije vrije markt markt alsnog alsnog van van toepassing toepassing te te verklaren verklaren voor voor de de gebonden gebonden klanten. klanten. De De prijs prijs van van de de ““grondstof” grondstof”gas gas isis namelijk namelijk het het merendeel merendeel van van de de kosten kosten van van gaslevering. gaslevering.

ENERGIENED VERWACHT WEINIG MARKTWERKING VAN NIEUWE GASWET

3

Zolang Zolang de de Gasunie Gasunie een een dominant dominant marktaandeel marktaandeel heeft, heeft, en en geen geen individuele individuele commodity-prijs commodity-prijs met met een een klant klant mogen mogen afspreken afspreken isis het het voordeliger voordeliger om om een een klant klant te te verliezen verliezen dan dan de de prijs prijs over over de de gehele gehele linie linie te te verlagen. verlagen. Dit Dit gezamenlijk gezamenlijk leidt leidt er er toe toe dat dat de de Gasunie Gasunie genoegen genoegen neemt neemt met met een een kleiner kleiner marktaandeel marktaandeel en en prijsconcurrentie prijsconcurrentie vermijdt. vermijdt. Aan Aan de de andere andere kant kant legt legt de de dominante dominante positie positie en en openbaarheid openbaarheid van van tarieven tarieven de de Gasunie Gasunie ook ook aan aan banden. banden. In In tegenstelling tegenstelling tot tot de de concurrentie concurrentie kan kan de de Gasunie Gasunie moeilijk moeilijk individuele individuele voorwaarden voorwaarden bieden bieden omdat omdat dan dan andere andere klanten klanten in in dezelfde dezelfde situatie situatie ““gediscrimineerd” gediscrimineerd”zouden zoudenworden. worden.

De minister stelt de beschermde afnemers prijsdalingen in het vooruitzicht. Uitsluitend de energiebedrijven worden hier echter op aangesproken, terwijl zij er een zeer beperkte invloed op hebben. Circa 80% van de huidige kleinverbruikertarieven bestaat uit belastingen (33%) en inkoopkosten (48%). De distributiekosten bedragen circa 19%, ongeveer de helft daarvan bestaat uit vaste kapitaalslasten en is dus niet beïnvloedbaar. Slechts 9 à 10% van de kosten kan door efficiencyverbetering worden beïnvloed. Dit heeft een marginaal effect op de tarieven. (Energie Nederland, 7 april 1999)

INKOOPPOSITIE ENERGIEBEDRIJVEN ZWAK IN NIEUWE AARDGASWET

4

Marktpartijen Marktpartijen zeggen zeggen dat dat alternatieve alternatieve aanbieders aanbieders ““Gasunieprijs-x” Gasunieprijs-x”(een (een vast vast bedrag bedrag net net onder onder de de Gasunie Gasunie prijs) prijs) bieden bieden en en hier hier verder verder niet niet over over onderhandelen. onderhandelen. In In feite feite vindt vindt er er hierdoor hierdoor geen geen mededinging mededinging om om de de klanten klanten plaats. plaats. Dit Dit leidt leidt tot tot een een oligopolistische oligopolistische marktdynamiek marktdynamiek waarin waarin de de klant klant slechts slechts een een beperkte beperkte onderhandelingskracht onderhandelingskracht heeft. heeft.

In het wetsvoorstel krijgen de Nederlandse energiedistributiebedrijven een zwakke inkooppositie voor gas, omdat ze gebonden blijven aan bestaande inkoopcontracten met de Gasunie. Bovendien regelt de ontwerp-Gaswet niets op het gebied van toegang tot gasopslagfaciliteiten. Het hebben van opslagfaciliteiten kan de energiebedrijven meer mogelijkheden bieden op goedkoper gas te leveren. Gasopslag biedt de bedrijven de mogelijkheid tot een beter inkooppatroon , waarmee op de lange termijn prijsfluctuaties worden opgevangen. (Energie Nederland, 18 maart 1999)

99070563.ppt WT/SV

69

R

Productiemarkt Gas

Vragers

T

A

V

EE

P

4

De onderhandelingspositie van de ongeveer 100 à 150 vrije klanten is over het algemeen laag en de distributiebedrijven zitten voor hun gebonden gebruikers vast aan Gasunie-contracten Bevindingen 1

100 100 àà 150 150 klanten klanten vormen vormen 45% 45% van van de de totale totale afname afname

2

Alle Alle distributiebedrijven distributiebedrijven in in Nederland Nederland zijn zijn voor voor de de gebonden gebonden klanten klanten contractueel contractueel verplicht verplicht hun hun gas gas van van de de Gasunie Gasunie af af te te nemen nemen

3

Het Het is is logisch logisch dat dat de de Gasunie Gasunie in in zijn zijn huidige huidige positie positie prijsconcurrentie prijsconcurrentie binnen binnen Nederland Nederland vermijdt vermijdt

4

Het Het feit feit dat dat de de Gasunie Gasunie de de prijsconcurrentie prijsconcurrentie niet niet aangaat aangaat leidt leidt er er toe toe dat dat de de andere andere aanbieders aanbieders een een prijs prijs relatief relatief ten ten opzichte opzichte van van de de Gasunie Gasunie aanbieden aanbieden en en hierdoor hierdoor geen geen onderhandelingsruimte onderhandelingsruimte bieden bieden aan aan klanten klanten

99070563.ppt WT/SV

70

R

Productiemarkt Gas

Prijstransparantie


T

A

V

EE

P

4


Aan Aan industriële industriële klanten klanten wordt wordt stookolie stookolie gehanteerd gehanteerd als als parameter parameter voor voor de de vaststelling vaststelling van van de de gasprijs, gasprijs, voor voor residentiële residentiële klanten klanten isis het het huisbrandolie. huisbrandolie. In In de de ons ons omringende omringende landen landen wordt wordt de de gasprijs gasprijs eveneens eveneens vastgesteld vastgesteld via via dit dit marktwaardeprincipe. marktwaardeprincipe.

GASPRIJZEN BLIJVEN STERK AFHANKELIJK VAN OLIE EN DOLLARKOERS Het gaswetsvoorstel dat Minister Jorritsma van Economische Zaken naar de Tweede Kamer heeft gestuurd voorziet, gelijk als in de elektriciteitsmarkt, in een geleidelijke vrijmaking van de gasmarkt.

2

Alle Alle tarieven tarieven zijn zijn duidelijk duidelijk gepubliceerd gepubliceerd op op de de Gasunie Gasunie internetsite internetsite (www.gasunie.nl). (www.gasunie.nl). Virtuele Virtuele aansluitpunten aansluitpunten en en afstandsafhankelijk afstandsafhankelijk transport transport tarieven tarieven maken maken het het moeilijk moeilijk voor voor concurrenten concurrenten om om transportvoordelen transportvoordelen te te benutten, benutten, omdat omdat die die slechts slechts kunnen kunnen beschikken beschikken over over fysieke fysieke aansluitpunten. aansluitpunten.

Of de gasprijzen door deze vrijmaking ook fors zullen dalen is nog niet duidelijk. De grootste effecten op de prijs zullen ook in de toekomst worden veroorzaakt door veranderingen in de olieprijs of door de dollarkoers. (Energie Nederland, 7 april 1999)

GASUNIE HANDELT NOG TEVEEL ALS EEN MONOPOLIST

3

De De prijs prijs van van aardgas aardgas wordt wordt bepaald bepaald in in relatie relatie tot tot de de olieprijs olieprijs en en dus dus niet niet in in relatie relatie tot tot de de kosten. kosten. De De grondslag grondslag van van de de transporttarieven transporttarieven isis onduidelijk onduidelijk (RTL (RTL // HTL HTL factoren, factoren, boetes boetes voor voor onbalans, onbalans, hefboomwerking hefboomwerking op op diensten) diensten) Ook Ook met met de de introductie introductie van van het het CdS CdS systeem systeem isis de de onderbouwing onderbouwing van van de de transporttarieven transporttarieven nog nog niet niet duidelijk, duidelijk, doordat doordat moeilijk moeilijk te te doorzien doorzien isis hoe hoe de de relatie relatie tot tot de de kosten kosten isis

De Gasunie handelt nog teveel als een monopolist. Het bedrijf rekent te hoge tarieven voor de doorvoer van gas over de Gasunie-leidingen. Directies van energiedistributeurs PNEM/MEGA en Delta zeiden dit bij de ingebruikname van de ZEBRA-pijplijn waarmee Brits gas in West-Brabant en Zeeuws Vlaanderen wordt geleverd. Ook nu PNEM/MEGA en Delta zelf goedkoop gas importeren, merken ze niet dat de Gasunie zich soepeler opstelt. (Energie Nederland, 6 oktober 1998)

99070563.ppt WT/SV

71

R

Productiemarkt Gas

Prijstransparantie

T

A

EE

V P

4

De prijs van het commodity product en de structuur van de aansluit-, transporten dienstentarieven lijken transparant, maar de relatie met de eigenlijke kostprijs is onduidelijk Bevindingen 1

De De prijs prijs van van het het commodity commodity product product is is gekoppeld gekoppeld aan aan de de olieprijs, olieprijs, net net als als in in de de ons ons omringende omringende landen landen

2

De De tarieven tarieven voor voor transport transport en en aansluiting aansluiting van van gas gas en en dienstverlening dienstverlening door door de de Gasunie Gasunie zijn zijn duidelijk duidelijk gepubliceerd gepubliceerd

3

De De relatie relatie tussen tussen de de eigenlijke eigenlijke kostprijs kostprijs en en de de gepubliceerde gepubliceerde tarieven tarieven is is onduidelijk onduidelijk

99070563.ppt WT/SV

72

R

Productiemarkt Gas

Effecten


De De gasprijs gasprijs isis niet niet gekoppeld gekoppeld aan aan de de kostprijs kostprijs en en er er vindt vindt geen geen prijsconcurrentie prijsconcurrentie plaats. plaats. Nieuwe Nieuwe dienstverlening dienstverlening en en marketing marketing vinden vinden op op beperkte beperkte schaal schaal plaats, plaats, omdat omdat productontwikkeling productontwikkeling geen geen speerpunt speerpunt van van de de aanbieders aanbieders is. is. De De investering investering in in branding branding isis laag laag en en de de nadruk nadruk ligt ligt op op het het ontwikkelen ontwikkelen van van een een betrouwbaar betrouwbaar imago. imago. Volgens Volgens marktpartijen marktpartijen isis het het account account management management en en klantenzorg klantenzorg nog nog in in een een pril pril stadium. stadium. Klanten Klanten bevestigen bevestigen dit. dit. Voor Voor de de klanten klanten isis dit dit geen geen groot groot probleem probleem omdat omdat zij zij met met name name belang belang hechten hechten aan aan lage lage prijzen prijzen en en leveringszekerheid. leveringszekerheid.

T

A

V

EE

P

4

Artikelen in de Media GASUNIE: OMZETDALING EN MEER CONCURRENTIE De Gasunie heeft vorig jaar te maken gehad met een omzetdaling en met meer concurrerend gasaanbod dat volgens het concern definitief zijn weg naar de Nederlandse markt heeft gevonden. Voor 1999 verwacht Gasunie een laag internationaal energieprijsniveau en een toenemende concurrentiedruk. Dit noopt de organisatie tot een verzwaard accent op kostenbeheersing en productiviteitsverhoging (Energie Nederland, 7 april 1999)

GASUNIE SCHRAPT ARBEIDSPLAATSEN VANWEGE OMZETVERLIES

2

Alleen Alleen Gasunie Gasunie kan kan diensten diensten leveren leveren omdat omdat eigendom eigendom van van het het netwerk netwerk hiervoor hiervoor een een vereiste vereiste is: is: •• Uurflexibiliteit Uurflexibiliteit en en ACQ-flexibiliteit ACQ-flexibiliteit •• Back-up Back-up services services •• Kwaliteitsaanpassingen Kwaliteitsaanpassingen Productontwikkeling Productontwikkeling isis geen geen speerpunt speerpunt en en er er wordt wordt verwacht verwacht dat dat in in de de komende komende jaren jaren maar maar beperkt beperkt verbetering verbetering en en differentiatie differentiatie van van diensten diensten zal zal optreden optreden

De Gasunie in Groningen schrapt de komende twee jaar 180 tot 230 arbeidsplaatsen. Gedwongen ontslag is daarbij niet aan de orde. De inkrimping bij Gasunie is nodig wegens omzetverlies als gevolg van de liberaliserende energiemarkt en de lage, aan de olieprijs gekoppelde, gasprijzen. (Energie Nederland, 18 maart 1999)

OOK DELTA ZAAGT AAN POTEN GASUNIE

3

Doordat Doordat buitenlandse buitenlandse leveranciers leveranciers voornamelijk voornamelijk geïnteresseerd geïnteresseerd zijn zijn in in het het leveren leveren van van basislast basislast zijn zijn afnemers afnemers met met gevarieerde gevarieerde afnameprofielen afnameprofielen aangewezen aangewezen op op de de Gasunie Gasunie voor voor flexibiliteitsdiensten. flexibiliteitsdiensten.

4

Om Om geloofwaardig geloofwaardig te te zijn zijn in in een een verbeterde verbeterde dienstverlening dienstverlening van van elektriciteit elektriciteit zullen zullen de de distributiebedrijven distributiebedrijven ook ook op op gasgebied gasgebied een een stap stap moeten moeten zetten. zetten. De De distributiebedrijven distributiebedrijven geven geven aan aan deze deze intentie intentienu nual alsteeds steedsmeer meerpraktisch praktischinhoud inhoudte tegeven. geven.

De pijpleiding vanuit Zelzate naar Bergen op Zoom is voor eenderde eigendom van Delta. Delta wil nu een aftakking maken die vanuit Terneuzen door de Westerschelde naar Vlissingen loopt. Via deze transportleiding, die een capaciteit krijgt van 2 tot 3 miljard kubieke meter per jaar, kunnen grote industriële afnemers in het Sloegebied (rond Vlissingen) bediend worden. Mogelijke klanten zijn Hoechst, de olieconcerns Total en Elf Atochem en de scheepswerf De Schelde. Een zekere afnemer is Dow Chemical in Terneuzen (circa 1 miljard kubieke meter per jaar), die voor 40% deelneemt in de kosten voor de aftakking (circa 35 miljoen gulden).

PROEF MET BETAALMETERS VOOR GAS BOEKT GOEDE RESULTATEN

5

In In het het onderzoek onderzoek zijn zijn geen geen significante significante aanwijzingen aanwijzingen gevonden gevonden voor voor belangrijke belangrijke ontwikkelingen ontwikkelingen bij bij de de aanbieders op het gebied van: arbeidsproductiviteit, innovatie, R&D bestedingen, branding en aanbieders op het gebied van: arbeidsproductiviteit, innovatie, R&D bestedingen, branding en marketing marketing en en account account management. management. Op het gebied Op het gebied van van klanttevredenheid klanttevredenheid isis er er wel wel anekdotisch anekdotisch bewijs bewijs dat dat vrije vrije klanten klanten steeds steeds minder minder tevreden tevreden zijn zijn met met het het gebrek gebrek aan aan keuzevrijheid keuzevrijheid

Energiebedrijf Obragas (Helmond e.o.) boekt met een proef met betaalmeters voor gasverbruik goede resultaten. De honderd bewoners van Uden die met de proef meedoen, besparen nu al zo’n 5% gas. De deelnemende bewoners betalen voor hun gasverbruik door een chipkaart op te laden bij een supermarkt. Als de gekochte hoeveelheid bijna verbruikt is, moeten de bewoners het tegoed op hun betaalmeter via de supermarkt opnieuw aanvullen. (Energie Nederland, 7 april 1999)

99070563.ppt WT/SV

73

R

Productiemarkt Gas

Effecten

T

A

V

EE

P

4

De effecten van marktwerking zijn momenteel beperkt en voorbehouden aan een kleine groep klanten Bevindingen Er is is nauwelijks nauwelijks sprake sprake van van mededinging mededinging (prijsverlaging) (prijsverlaging) en en toename toename van van klantenzorg klantenzorg 1 Er initiatieven, initiatieven, doordat doordat de de Gasunie Gasunie genoegen genoegen neemt neemt met met een een daling daling van van marktaandeel marktaandeel in in plaats plaats van van te te concurreren concurreren om om de de klant klant 2

Netwerk Netwerk gerelateerde gerelateerde diensten diensten worden worden vrijwel vrijwel uitsluitend uitsluitend door door Gasunie Gasunie geleverd, geleverd, waardoor waardoor er er weinig weinig innovatie innovatie plaats plaats vindt vindt

3

Alleen Alleen een een gering gering aantal aantal klanten klanten met met een een hoog hoog volume volume en en een een vlak vlak afname afname profiel profiel gedurende gedurende het het hele hele jaar jaar is is minder minder afhankelijk afhankelijk van van de de diensten diensten van van Gasunie Gasunie

4

Klanten Klanten die die via via distributiebedrijven distributiebedrijven afnemen afnemen krijgen krijgen dienstenniveaus dienstenniveaus voor voor gas gas die die gelijk gelijk zijn zijn aan aan elektriciteit elektriciteit en en profiteren profiteren hierdoor hierdoor van van de de servicetoename servicetoename die die in in die die markt markt plaatsvindt plaatsvindt

5

De De overige overige te te verwachten verwachten effecten effecten van van marktwerking marktwerking zijn zijn gering gering

99070563.ppt WT/SV

74

Productiemarkt Gas

4

De gasproductiemarkt kent nu en voor de komende vijf jaar slechts beperkte marktwerking Toe- & uittredingsbarrières Technische Regelgeving randvoorwaarden • Als gevolg van verscheidene doelstellingen heeft de Nederlandse overheid een kader gecreëerd waarbinnen marktwerking maar in beperkte mate kan ontstaan

Onderhandelingspositie Aanbieders • De Nederlandse gasmarkt kent één dominante speler en verder een beperkt aantal aanbieders, de Europese markt wordt gekenmerkt door vooral oligopolistische spelers

• Voor import is er voorlopig voldoende ruimte in het netwerk, gezien het hoge netto exportsaldo

Marktwerking Prijstransparantie & Producthomogeniteit • De prijs van het commodity product en de structuur van de aansluit-, transporten dienstentarieven zijn transparant, maar de relatie met de eigenlijke kostprijs is onduidelijk

Onderhandelingspositie Vragers • De onderhandelingspositie van de ongeveer 100 à 150 vrije klanten is over het algemeen laag en de distributiebedrijven zitten voor hun gebonden gebruikers vast aan Gasuniecontracten

Effecten

• De effecten van marktwerking zijn momenteel beperkt en voorbehouden aan een kleine groep klanten


75

Inhoud

A A

11


22


33


44


A A B B

Indicatoren Indicatorenmarktwerking marktwerking Indicatoren en Indicatoren marktwerking marktwerking en kwantitatieve kwantitatieve studie studie


99070563.ppt WT/SV

76

Marktwerkingsindicatoren


A

Voor de vier energiemarkten zijn bij ieder van de marktwerkingsvoorwaarden indicatoren geïdentificeerd in lijn met een kwantitatieve studie van EIM* (1) Toe- & uittredingsbarrières Technische Regelgeving randvoorwaarden • Marktopening en afscherming buitenland • Goed functionerende TPA • Doorzichtigheid regelgeving • Overgangsregelingen/ bestaande afspraken • Internationale afstemming wet & regelgeving

Onderhandelingspositie Aanbieders • Producenten – Aantal, concentratie – Publieke / private – NL / buitenlandse – Nieuwsoortig • Importaandeel • Handelaren, brokers (aantal, omzet) • Handelsaandeel APX • Nichevorming, specialisaties

Indicatoren ‘Productiemarkt Elektriciteit’



Effecten • Arbeidsproductiviteit productie • Prijs-kostenmarge

Onderhandelingspositie Vragers • Leveringsbedrijven – Aantal, concentratie – Publieke / private – Joint ventures • Grootverbruikers – Aantal – Inkoopcombinaties – Switchen, keuzevrijheid • Exportaandeel • Handelaren, brokers (aantal, omzet) • Handelsaandeel APX

* Deze studie is uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken; zie Appendix B ter referentie.

• Prijsvariatie • Reservecapaciteit prod. • Portfolio contracten • Innovatie / invest. R&D • Branding / marketing • Account management • Klanttevredenheid

99070563.ppt WT/SV

77



A

Voor de vier energiemarkten zijn bij ieder van de marktwerkingsvoorwaarden indicatoren geïdentificeerd in lijn met een kwantitatieve studie van EIM* (2) Toe- & uittredingsbarrières Technische Regelgeving randvoorwaarden • Marktopening en afscherming buitenland • Goed functionerende TPA • Doorzichtigheid regelgeving • Overgangsregelingen/ bestaande afspraken • Internationale afstemming wet & regelgeving

Indicatoren ‘Leveringsmarkt Elektriciteit’


Effecten • Arbeidsproductiviteit leveringsbedrijven • Prijs-kostenmarge

Onderhandelingspositie Aanbieders • Leveringsbedrijven – Aantal, concentratie – Publieke / private – Joint ventures • Handelaren, brokers (aantal, omzet) • Nichevorming, specialisaties



• Prijsvariatie NL & BL • Productdifferentiatie

• Vrije afnemers – Aantal – Switchen, keuzevrijheid – Inkoopcombinaties • Handelaren, brokers (aantal, omzet)


• Innovatie / invest. R&D • Branding / marketing • Customer Care • Klanttevredenheid

99070563.ppt WT/SV

78


Productiemarkt Gas

A

Voor de vier energiemarkten zijn bij ieder van de marktwerkingsvoorwaarden indicatoren geïdentificeerd in lijn met een kwantitatieve studie van EIM* (3) Toe- & uittredingsbarrières Technische Regelgeving randvoorwaarden • Marktopening en afscherming buitenland • Goed functionerende TPA • Doorzichtigheid regelgeving • Overgangsregelingen/ bestaande afspraken

Indicatoren ‘Productiemarkt Gas’

• Netwerkcapaciteit nationaal • Capaciteit internationale verbindingen

Effecten

• Arbeidsproductiviteit NAM en Gasunie

Onderhandelingspositie Aanbieders • Producenten – Aantal Europese – Concentratie – Publieke / private • Import buiten gasunie • Handelaren, brokers (aantal, omzet) • Nichevorming, specialisaties (gasopslag, producenten)

Marktwerking Prijstransparantie & Producthomogeniteit • Soorten gasproducten • Publicaties van prijzen en tariefstructuren • Doorzichtigheid Netwerktarieven & regels

Onderhandelingspositie Vragers • Leveringsbedrijven – Aantal, concentratie – Publieke / private – Joint ventures • Grootverbruikers – Aantal – Inkoopcombinaties – Switchen, keuzevrijheid • Export buiten Gasunie • Omzet handelaren


• Productiekosten • Portfolio contracten • Innovatie / invest. R&D • Branding / marketing • Account management • Klanttevredenheid

99070563.ppt WT/SV

79


Leveringsmarkt Gas

A

Voor de vier energiemarkten zijn bij ieder van de marktwerkingsvoorwaarden indicatoren geïdentificeerd in lijn met een kwantitatieve studie van EIM* (4) Toe- & uittredingsbarrières Technische Regelgeving randvoorwaarden • Marktopening en afscherming buitenland • Goed functionerende TPA • Doorzichtigheid regelgeving • Overgangsregelingen/ bestaande afspraken

Indicatoren ‘Leveringsmarkt Gas’

• Restcapaciteit landelijk netwerk • Restcapaciteit internationale verbindingen

Effecten • Arbeidsproductiviteit leveringsbedrijven • Prijs-kostenmarge

Onderhandelingspositie Aanbieders • Leveringsbedrijven – Aantal, concentratie – Publieke / private – Joint ventures • Handelaren, brokers (aantal, omzet) • Nichevorming, specialisaties

Marktwerking Prijstransparantie & Producthomogeniteit


• Prijsvariatie • Productdifferentiatie

• Vrije afnemers – Aantal – Switchen, keuzevrijheid – Inkoopcombinaties • Handelaren, brokers (aantal, omzet)

• Innovatie / invest. R&D • Klantentevr. technisch • Branding / marketing • Customer Care

• Soorten gasproducten • Publicaties van prijzen en tariefstructuren


99070563.ppt WT/SV

80

Kwantitatieve studie

A

Elektriciteitsmarkt Ontwikkelingen Ontwikkelingen volgens volgens kwantitatief kwantitatief onderzoek onderzoek EIM* EIM*

Productiemarkt Productiemarkt

••Meer Meerafnemers afnemersgaan gaanininde detoekomst toekomstzelf zelfimporteren, importeren,waardoor waardoorde de concentratie van producenten afneemt, zeker als nieuwe concentratie van producenten afneemt, zeker als nieuwegrootschalige grootschalige producenten producententoetreden toetredenen enkleinschalige kleinschaligeproductie productietoeneemt toeneemt ••Export Exporten endirecte directeimport importzijn zijnerg erglaag laagmaar maarzullen zullentoenemen toenemen

••Efficiëntie Efficiëntieen enarbeidsproductiviteit arbeidsproductiviteitisissterk sterkverbeterd verbeterden enzal zalbij bijeen een toename van concurrentie verder verbeteren toename van concurrentie verder verbeteren ••Prijs-kostenmarge Prijs-kostenmargeen enwinstgevendheid winstgevendheidzijn zijngestegen, gestegen,maar maarzal zal waarschijnlijk dalen door toegenomen concurrentie waarschijnlijk dalen door toegenomen concurrentie

Leveringsmarkt Leveringsmarkt

••Prijsverschillen Prijsverschillentussen tussenlanden landengaan gaandalen. dalen.Als Alsdeze dezeeenmaal eenmaalklein kleinzijn, zijn, neemt internationale handel niet verder toe, maar worden de prijzen neemt internationale handel niet verder toe, maar worden de prijzen acceptabel acceptabelgehouden gehoudendoor doorde dedreiging dreigingvan vanconcurrentie concurrentie

In In perspectief perspectief van van kwalitatief kwalitatief onderzoek onderzoek ADL ADL ••In Inlijn lijnmet metEIM EIMwordt wordteen eentoename toenamevan vandirecte directeimport importen endaarmee daarmeeeen een afname afnamevan vanconcentratie concentratievan vanproducenten producentenverwacht. verwacht.Door Doorde debeperkte beperkte capaciteit capaciteiten enhet hetvoorlopig voorlopiguitblijven uitblijvenvan vansubstantiële substantiëleexport, export,blijft blijftimport import voorlopig relatief beperkt** voorlopig relatief beperkt** ••Substantiële Substantiëleexport exportlijkt lijktop opkorte kortetermijn termijnonwaarschijnlijk onwaarschijnlijkomdat omdatde deproduproducenten momenteel hiertoe geen initiatief tonen, niet kunnen concurreren centen momenteel hiertoe geen initiatief tonen, niet kunnen concurreren tegen tegenbuitenlandse buitenlandseprijzen prijzenen enhun huneigen eigenpositie positiezouden zoudenverzwakken verzwakkendoor door zo de import-capaciteit van buitenlandse concurrenten te zo de import-capaciteit van buitenlandse concurrenten tevergroten vergroten ••Schaalvergroting Schaalvergrotingen eningrijpende ingrijpendeefficiëntieverbetering efficiëntieverbeteringzijn zijnvoorwaarden voorwaarden om op lange termijn te kunnen overleven bij concurrerende om op lange termijn te kunnen overleven bij concurrerendeprijzen prijzenen en kleine marges. De prijs kan zelfs onder de variabele kosten van kleine marges. De prijs kan zelfs onder de variabele kosten vande de producenten producentenkomen komente teliggen, liggen,gezien geziende delage lageprijs prijsdie dienu nusoms somsaan aande de grens grenswordt wordtaangeboden aangeboden(2,2 (2,2cent) cent) ••Prijsdruk Prijsdrukdoor doordreiging dreigingvan vanbuitenlandse buitenlandseconcurrentie concurrentieisisvoorlopig voorlopigbeperkt beperkt doordat de importcapaciteit beperkt tot 30% van de Nederlandse doordat de importcapaciteit beperkt tot 30% van de Nederlandse behoefte. behoefte.Waarschijnlijker Waarschijnlijkerisiseen eentweedeling tweedelingvan vande demarkt markt(30% (30%goedkoop goedkoop door het buitenland beleverd; 70% door binnenlandse producenten).** door het buitenland beleverd; 70% door binnenlandse producenten).**

••De Dedistributiebedrijven distributiebedrijvenbereiden bereidenzich zichvoor voorop opde devrije vrijemarkt marktdoor dooro.a. o.a. fusies, fusies,hetgeen hetgeenbijdraagt bijdraagtaan aaneen eentoename toenameininefficiëntie efficiëntieen enarbeidsarbeidsproductiviteit. productiviteit.De Deconcentratie concentratieneemt neemtverder verdertoetoe-en enhet hetaantal aantalspelers spelersaf. af. De concentratie kan weer afnemen als nieuwe partijen toetreden De concentratie kan weer afnemen als nieuwe partijen toetreden

••Verwacht Verwachtwordt wordtdat datde debinnenlandse binnenlandsefusiegolf fusiegolfzal zalresulteren resultereninineen een4-tal 4-tal spelers. spelers.Op Optermijn termijnverwacht verwachtmen mendat dattenminste tenminstetien tienspelers spelersactief actiefzijn zijnop op de Nederlandse markt, inclusief buitenlandse leveranciers. Dit is in lijn de Nederlandse markt, inclusief buitenlandse leveranciers. Dit is in lijn met metde deverwachtingen verwachtingenvan vanEIM EIM

••Prijs-kostenmarge Prijs-kostenmargeen enwinstgevendheid winstgevendheidzijn zijngelijk gelijkgebleven, gebleven,respectievelijk respectievelijk gestegen, maar gaan afnemen door druk op prijzen gestegen, maar gaan afnemen door druk op prijzen

••Wat Watbetreft betreftprijzen, prijzen,marges margesen enwinst winstwordt wordtde dedalende dalendetrend trendbevestigd bevestigddie die isisgesignaleerd door EIM gesignaleerd door EIM

••Prijsverschillen Prijsverschillentussen tussenindustrie industrieen enhuishoudens huishoudensen enprijsverschillen prijsverschillenmet met het buitenland zijn nog weinig afgenomen. Door toename het buitenland zijn nog weinig afgenomen. Door toenamevan van onderhandelingsmogelijkheden onderhandelingsmogelijkhedenen enopenstelling openstellingvan vaninternationale internationale markten wordt dit wel verwacht. markten wordt dit wel verwacht.

••Prijsverschillen Prijsverschillenzullen zullenop optermijn termijnkleiner kleinerworden. worden.In Ineerste eersteinstantie instantiezou zou echter een toename kunnen ontstaan als kruissubsidiëring echter een toename kunnen ontstaan als kruissubsidiëringten tenvoordele voordele van vanvrije vrijeindustriële industriëleklanten klantenniet nietvoorkomen voorkomenwordt wordt

* Gebaseerd op cijfers tussen 1990 en (hoofdzakelijk) 1997; zie ter referentie Appendix B ** Als de recente plannen van TenneT voor capaciteitsuitbreiding worden gerealiseerd, kan in de toekomst import en daarmee gerelateerde prijsdruk wel optreden

99070563.ppt WT/SV

81

Kwantitatieve studie

A

Gasmarkt Ontwikkelingen Ontwikkelingen volgens volgens kwantitatief kwantitatief onderzoek onderzoek EIM* EIM*

Leveringsmarkt Leveringsmarkt

Productiemarkt Productiemarkt

••Het Hetimportaandeel importaandeelisistoegenomen toegenomenen enzowel zowelimportimport-als als leveringsquotienten buiten de Gasunie om zijn leveringsquotienten buiten de Gasunie om zijnzelfs zelfssterk sterktoegenomen toegenomen ••Het Hetimportaandeel importaandeelen enimporten importenen enleveringen leveringenbuiten buitende deGasunie Gasunieom om nemen waarschijnlijk verder toe door toenemende vrijheid nemen waarschijnlijk verder toe door toenemende vrijheiden enconcentratie concentratie van vangrootverbruikers grootverbruikersen endistributiebedrijven distributiebedrijven

Reflectie Reflectie vanuit vanuit kwalitatief kwalitatief onderzoek onderzoek ADL ADL ••De Dedoor doorEIM EIMgenoemde genoemdesterke sterketoenames toenamesininimport importen enleveringensleveringensquotienten buiten Gasunie moeten genuanceerd worden quotienten buiten Gasunie moeten genuanceerd wordenomdat omdathet hetover over kleine iets’ kleinegetallen getallengaat gaat(‘ (‘ iets’ininvergelijking vergelijkingtot tot‘niets’ ‘niets’isisrelatief relatiefaltijd altijdgroot). groot). Bovendien Bovendienblijkt blijktinin1998 1998dat datleveringen leveringenbuiten buitenGasunie Gasunieom omgelijk gelijkzijn zijn gebleven geblevenen enimport importbuiten buitenGasunie Gasuniezelfs zelfsisisafgenomen afgenomen(met (met4%) 4%)

••De Depositie positievan vanGasunie Gasunieisisvooralsnog vooralsnogsterk sterk

••Activiteitstoename ActiviteitstoenameininNederland Nederlandvan vanandere anderespelers spelersdan danGasunie Gasuniewordt wordt wel verwacht, maar zal de dominante positie van Gasunie wel verwacht, maar zal de dominante positie van Gasunieniet nietwerkelijk werkelijk aantasten. aantasten.Op OpEuropees Europeesniveau niveauzijn zijner er44grote grotespelers spelersdie dieoligopolistisch oligopolistisch gedrag gedragvertonen. vertonen. ••Zolang Zolangde deGasunie Gasunieliever lievermarktaandeel marktaandeelprijsgeeft prijsgeeftdan danop opprijs prijs concurreert, draagt de toename van activiteiten buiten Gasunie concurreert, draagt de toename van activiteiten buiten Gasunieom omniet niet zoveel bij aan marktwerking in Nederland. Het nog kleine aantal zoveel bij aan marktwerking in Nederland. Het nog kleine aantalandere andere spelers spelerskan kandoor doorzijn zijnprijsniveau prijsniveauvlak vlakonder onderdat datvan vande deGasunie Gasuniete testellen stellen het oligopolistische gedrag in stand houden. het oligopolistische gedrag in stand houden.

••De Deconcentratie concentratievan vangasdistributiebedrijven gasdistributiebedrijvenisisbeduidend beduidendlager lagerdan dandie diebij bij elektriciteit en hun positie minder sterk elektriciteit en hun positie minder sterk ••Deze Dezeconcentratie concentratieneemt neemtmogelijk mogelijkaanvankelijk aanvankelijktoe toedoor doorfusies fusiesen en vervolgens af door toetreding van nieuwe partijen vervolgens af door toetreding van nieuwe partijen

••De Dezwakkere zwakkerepositie positievan vande degasdistributeurs gasdistributeurst.o.v. t.o.v.elektriciteit elektriciteitisisnaast naasteen een beperkte beperkteconcentratie concentratievan vandistributeurs distributeursvooral vooralte teverklaren verklarendoor doorde de dominante dominantepositie positievan vande deGasunie Gasunie ••Net als bij de elektriciteitsleveringsmarkt Net als bij de elektriciteitsleveringsmarktwordt wordtde deverwachting verwachtingvan vanEIM EIM van aanvankelijke concentratietoename en latere afname bevestigd van aanvankelijke concentratietoename en latere afname bevestigd

••Leveringsaandeel Leveringsaandeeldistributiebedrijven distributiebedrijvenzal zalmogelijk mogelijkafnemen afnemenomdat omdatmeer meer afnemers keuzevrijheid krijgen afnemers keuzevrijheid krijgen

••--

••Efficiëntie Efficiëntieneemt neemttoe, toe,winstgevendheid winstgevendheidook, ook,maar maarde deprijs-kostenmarge prijs-kostenmarge staat staatonder onderdruk druk ••Over Overde deontwikkeling ontwikkelingvan vanprijsverschillen prijsverschillentussen tussenindustriële industriëleen en huishoudelijke klanten is nog weinig te zeggen huishoudelijke klanten is nog weinig te zeggen

••Efficiëntie Efficiëntieblijft blijftinderdaad inderdaadverder verdertoenemen; toenemen;als alswinstgevendheid winstgevendheidsteeds steeds verder verdertoe toeblijft blijftnemen nemenlijkt lijktdat dateen eenteken tekenvan vaneen eengebrek gebrekaan aanserieuze serieuze concurrentie concurrentie •• --

* Gebaseerd op cijfers tussen 1990 en (hoofdzakelijk) 1997; zie ter referentie Appendix B

99070563.ppt WT/SV

82

Inhoud

B B

11


22


33


44


A A


B B

Geïnterviewden en referenties Geïnterviewden referenties Geïnterviewden en referenties Geïnterviewdenen en referenties

99070563.ppt WT/SV

83

Geïnterviewden & Referenties

B

Het beeld van marktwerking in de Energiesector is gevormd door middel van interviews en een discussiediner ABN ABN ••Amro Amro

dhr. dhr. H. H. Peek, Peek, Project Project Finance, Finance, Power Power Group Group

Gasunie Gasunie

dhr. dhr. D.L. D.L. Bensdorp, Bensdorp, Alg. Alg. Commercieel Commercieel Directeur Directeur

APX APX

dhr. dhr. B. B. den den Ouden, Ouden, Alg. Alg. Directeur Directeur dhr. R. Rameau, Mgr. Trading dhr. R. Rameau, Mgr. Trading && Operations Operations

ING ING Barings Barings

dhr. dhr. M.H.J. M.H.J. Baneke, Baneke, Corporate Corporate Finance Finance dhr. A.S. de Boer, dhr. A.S. de Boer, Project Project Finance Finance

Delta Delta

dhr. dhr. P. P. Stoter, Stoter, Alg. Alg. Directeur Directeur

Mobil Mobil Europe Europe Gas Gas (MEGAS) (MEGAS)

dhr. dhr. D. D. Woods, Woods, Managing Managing Director Director

DSM DSM

dhr. dhr. H.J. H.J. Fransen, Fransen, Manager Manager commerciële commerciële zaken zaken

NS NS Reizigers Reizigers

dhr. dhr. J. J. Barte, Barte, Senior Senior Inkoper Inkoper

DTE DTE

dhr. dhr. J.J. J.J. de de Jong, Jong, Directeur Directeur DTE DTE

NUON NUON ENW ENW

dhr. dhr. H.M. H.M. Meeuwissen, Meeuwissen, Sales Sales Mgr. Mgr. Industrie Industrie dhr. dhr. M.C. M.C. Lutgen, Lutgen, Manager Manager Divisie Divisie Industrie Industrie

ENECO ENECO

dhr. dhr. S. S. Beringer, Beringer, Directeur Directeur Strategie Strategie

Pnem Pnem Mega Mega Groep Groep

dhr. dhr. G.J.M. G.J.M. Prieckaerts, Prieckaerts, Directeur Directeur Mega Mega

Enercom Enercom

dhr. dhr. H.J. H.J. Bekedam, Bekedam, Directeur Directeur Marketing Marketing

TenneT TenneT

dhr. dhr. G.J. G.J. Zijl, Zijl, Alg. Alg. Directeur Directeur

EnergieNed EnergieNed

dhr. dhr. R.H.J. R.H.J. van van ‘t‘tHullenaar, Hullenaar, Alg. Alg. Directeur Directeur

UNA UNA

dhr. dhr. P. P. Koppen Koppen de de Neve, Neve, Alg. Alg. Directeur Directeur

Enron Enron

dhr. dhr. K. K. Hanks, Hanks, Director Director Regulatory Regulatory Affairs Affairs dhr. dhr. T. T. van van Biert, Biert, Manager Manager Regulatory Regulatory Affairs Affairs

Vattenfall Vattenfall

dhr. dhr. O. O. Hökstrand, Hökstrand, Director Director Operations Operations in in The The Netherlands Netherlands

99070563.ppt WT/SV

84


B

Dit beeld is vervolgens bevestigd door nog openstaande vragen te toetsen

Akzo Akzo Nobel Nobel

GGR GGR

Parenco Parenco

CBS CBS

GZO GZO

Pechiney Pechiney

Distrigas Distrigas

Min. Econ Min. Econ. Econ.. Zaken Zaken

Philips Philips

EMH EMH

Nedcar Nedcar

Q8 Q8

EZK EZK

NRE NRE

Schiphol Schiphol

GCN GCN

Nutsbedrijf Nutsbedrijf Westland Westland

Telegraaf Telegraaf

99070563.ppt WT/SV

85


B

Bij het onderzoek is gebruik gemaakt van referentiemateriaal

“Introduction “Introduction to to Economics” Economics” “Competitive “Competitive Strategy: Strategy: Techniques Techniques for for analysing industries and competitors” analysing industries and competitors” “Elektriciteit “Elektriciteit in in Nederland” Nederland” 1997 1997 & & 1998 1998 “Marktverkenning “Marktverkenning lange lange termijn”; termijn”; “Feiten” “Feiten” “Meting “Meting van van marktwerking marktwerking in in de de elektriciteitsen in de gassector” (concept) elektriciteitsen in de gassector” (concept) “Marktwerking “Marktwerking in in de de Gasmarkt” Gasmarkt” “De “De Nederlandse Nederlandse energiehuishouding” energiehuishouding” jaarcijfers 1997 ( en deel jaarcijfers 1997 (en deelvan van de de jaarcijfers jaarcijfers 1998 1998)) “Tariffs “Tariffs for for the the Use Use of of Distribution Distribution Networks” Networks” Artikelen Artikelen in in de de media: media:

Stephen Stephen Dobson Dobson en en Susan Susan Palfreman, Palfreman, Oxford Oxford University University Press, Press, 1999 1999

Michael Michael E. E. Porter, Porter, Simon Simon && Schuster, Schuster, 1980 1980 N.V. N.V. Samenwerkende Samenwerkende elektriciteits-producenten elektriciteits-producenten (Sep), (Sep), en en de de Vereniging Vereniging van van Energiedistributiebedrijven Energiedistributiebedrijven in in Nederland Nederland (EnergieNed), (EnergieNed), juni juni 1999 1999 N.V. N.V. Nederlandse Nederlandse Gasunie, Gasunie, maart maart 1999 1999

EIM, EIM, juni juni 1999 1999

Centrum Centrum voor voor Schone Schone Technologie Technologie en en Milieubeleid, Milieubeleid, Februari Februari 1998 1998

Centraal Centraal Bureau Bureau voor voor de de Statistiek Statistiek (CBS), (CBS), 1998 1998 (en (en 1999) 1999)

System System Tariff Tariff Issues Issues Working Working Group, Group, Eurelectric Eurelectric // Unipede, Unipede, December December 1998 1998 Het Het Financieele Financieele Dagblad, Dagblad, Energie Energie Nederland, Nederland, Energie Energie beursbulletin, beursbulletin, De De Volkskrant, Volkskrant, Algemeen Algemeen Nederlands Nederlands Persbureau Persbureau (ANP) (ANP)

99070563.ppt WT/SV

86

Marktwerking in de Leidinggebonden Energiesector

Recommend Documents