Ludo Geysels
Uit de reeks "Stripped" 1 987 (zie ook pagina IS I)
Woord vooraf Deze uitgave sluit aan bij een kleine reeks die door Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen is opgezet. Na " 1 990. Fragmenten van kunst in België" ( 1 990) en " 1 980- 1 990. Fragmenten van architectuur in België" ( 1 992), verschijnt nu "Fragmenten van fotografie in België"( 1 994).
Inhoudsopgave
Een fotografische attitude: van afbeelding tot verbeelding door Johan M. Swinnen blz. 1 23 De keuze van Pool Andries
blz. I 28
De keuze van Johan De Vos
blz. 1 38
De keuze van Johan M. Swinnen
blz. 1 48
Podia voor de fotografie in België door Pool Andries
blz. 1 58
Het ligt telkens in de bedoeling om een overzicht te bieden van wat zich in pakweg de afgelopen I 0 jaar op deze diverse tenreinen heeft afgespeeld. De titels "Fragmenten ... " zijn voor sommigen te voorzichtig gekozen, maar getuigen in elk geval van realiteitszin. Te grote nederigheid is ongepast, maar de pretentie om (zoals in deze jongste editie) IS jaar fotografie in een selectie van 30 foto's en evenveel fotografen te willen weergeven, is ongeloofwaardig. Een selectie van 30 fotografen inderdaad. Aan drie selectieheren werd gevraagd om elk een keuze te maken van I 0 fotografen en een foto uit hun oeuvre. Door Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen werd slechts één selectiecriterium aangereikt, nl. "een overzicht van de Belgische fotografie binnen de plastische kunst". Een aantal toepassingsgebieden van fotografie werden daardoor niet in aanmerking genomen (reclame-, mode-, .. .fotografie); deze uitsluiting houdt evenwel geen waardeoordeel in. Verder maakten Pool Andries, Johan De Vos en Johan M. Swinnen een volstrekt vrije keuze, persoonlij k en momentgebonden, daarom niet willekeurig en elk ingegeven door de manier waarop ze met fotografie omgaan. Het gaat hier dus niet om dé ultieme keuze. "Fragmenten van fotografie" is een verantwoorde, individuele selectie die mag leiden tot inzicht in en waardering van het medium.
Vormgeving
Rob Buytaert Annemie Vandezande
De fotogravure voor dit nummer werd vervaardigd door
Auteursidentificaties Correctie
Pool Andries studeerde kunstgeschiedenis aan de Universiteit Gent. Hij was kunstrecensent voor het dagblad De Standaard en is lid van de Belgische Vereniging van Kunstcritici. Sinds 1980 is hij verbonden aan het Museum voor Fotografie te Antwerpen. Johan De Vos studeerde Film en Fotografie aan het Sint Lucasinstituut te Brussel. Hij is directeur van de Stedelijke Academie voor Schone Kunsten te Sint-Niklaas en schrijft recensies over fotografie in diverse kranten en tijdschriften. Johan M. Swinnen studeerde de fotografie en film aan het Hoger Sint-Lucasinstituut te Brussel en is licenciaat in de cultuurwetenschappen (V.U.B.). Hij is directeur van het Nationaal Hoger Instituut en de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten te Antwerpen. Hij is tevens actief als kunstcriticus op het tenrein van de fotografie voor Radio 3
Hans Devisscher, Gent Eindredactie en produktie
Rudy Vercruysse Manc Devos Geert Verstaen
Kortrijksesteenweg I 1 42A 9051 Sint-Denijs-Westrem 09/220.40.40
Druk
Drukkerij Erasmus, Wetteren
lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers
Een fotografische attitude: van afbeelding tot verbeelding Fotografie is in Vlaanderen sinds de jaren 70-80 een volwaardig en authentiek medium geworden, dat toont hoe fotografen met "de dingen des levens" omgaan en laat zien hoe zij proberen vat te krijgen op de hen omringende werkelijkheid. De fotografen in Vlaanderen tonen erg verscheiden werk. Er is binnen hun ceuvre aandacht voor actuele kunst, met aandacht voor diverse stromingen en opvattingen. Vanzelfsprekend geldt voor alle fotografen dat hun werk, d.w.z. het artistieke of het creatieve beeld, centraal staat, maar er is ook sprake van een wisselwerking tussen kunstwerk en theorie waarbij enerzijds de theorie bepalend kan zijn voor het beeld en anderzijds het beeld de theorievorming beïnvloedt. Het is aangenaam om in ons land actief te "zijn" in een milieu dat een thuishaven wil zijn voor een fotograaf maar ook voor de talrijke kunstliefhebbers van Vlaanderen en verre omstreken. Het initiatief dat in Alden Biesen genomen werd op het terrein van de fotografie kan tot de belangrijkste bijdragen gerekend worden, samen met de start van de Fotomusea te Antwerpen en Charleroi. Na de successen van de twee vorige edities van het "International Seminar on Photography" met als thema's "Landscape" ( 1 989) en "Hu man Scenes" ( 1 99 I ) werd werk gemaakt van de derde editie "History: his & her story". Voor 1 993 werden vijf gastdocenten gekozen in wiens werk op één of andere manier een (kunst)historische reflectie aanwezig is op het menselijke gedrag.
Het thema "History: his & her story" handelde over de algemene en specifieke kwaliteiten van het medium fotografie. Als de fotografie van gisteren het beeld van vandaag bepaalt, dan is het hoog tijd dat de traditie eens in een helderder daglicht wordt geplaatst. Daartoe nodigde Aksent vzw vijf fotografen uit die zich juist kenmerken door hun eigenzinnige en talentrijke manier van fotograferen. Het zijn niet alleen fotografen met een persoonlij ke visie, maar zij vertellen ons ook iets over de samenleving of beter nog over onze aardbol: "NV De Wereld". Voor 1 995 is het thema " Fotobiografie". Fotografie heeft zich gedurende de afgelopen decennia in België en de ons omringende landen sterk ontwikkeld. Niet alleen in kwalitatief opzicht, maar ook omdat "een fotografische attitude" is gevormd. Fotografie speelt in de huidige samenleving, waar visuele beelden bijna overal aanwezig zijn, een uiterst belangrijke rol. Fotografie levert daarmee een belangrijke bijdrage aan de kwaliteit van het bestaan van velen: de professioneel, de liefhebber en de kijker. Met het medium fotografie kan immers op een hedendaagse wijze uitdrukking worden gegeven aan het streven naar spreiding van kunst en cult uur. En het is deze bekommernis die de curatoren willen benadrukken: vorming geven door het verzorgen van workshops en het organiseren van tentoonstellingen en lezingen. Een basisstandpunt is dat fotografie meer is dan techniek alleen en dat men een fotobeeld vanuit meerdere gezichtspunten moet bekijken om de visie en de inhoud te doorgronden.
Bert Danckaert
Uit de reeks "Orientaties VI" 1992
1 23
Fotografie: een poort naar de toekomst
Mondiaal bekeken speelt de Vlaamse fotografie een kleine rol, maar historisch gezien heeft sinds 1 839 het toen nog jonge België een schamierfunctie gespeeld bij de verspreiding van het medium. Zowel de Fransman Daguerre als de Brit Tal bot zagen ons land geschikt als podium om hun ontdekkingen wereldwijd te propageren. Ze vonden in België een openheid en nieuwsgierigheid naar nieuwe technieken en een interesse voor kunst. Er is helaas nog te weinig bekend qua onderzoek en publikaties om ons cultureel erfgoed op dit gebied naar behoren te kunnen profileren. We moeten er dan ook werk van maken en de basis leggen om alsnog de eigen traditie in heden en verleden scherp te stellen en voor een breder publiek toegankelijk te maken. Kan je trouwens wel van België spreken als van een natie, vooral wanneer het om cultuur gaat? Als betrekkelijk jong land, geografisch onbepaald (zonder natuurlijke grenzen) is het niet meer dan een polit iek gegeven, opgedeeld op basis van de historische ontwikkelingen uit het verleden. Er wonen verschillende gemeenschappen, het gezicht gekeerd naar respectievelijk Franse, Nederlandse en Duitse buren. Onze cultuur is niet alleen doordrenkt van de invloed van deze naburige neven, maar draagt ook de sporen van andere culturen, waarvan de aanwezigheid eveneens historisch verklaard kan worden. België heeft terecht de naam verworven van "culturele smeltkroes". De venmenging van al die verschillende ideeën vanuit zo'n verschillende horizon, de absorptie van al die waarden van buitenaf vormen samen misschien geen werkelijke cultuur, maar wel degelijk een niet te ontkennen rij kdom. Daarom spreekt men in België niet zozeer van scholen en stromingen, maar veeleer- en dit geldt niet alleen voor fotografie, maar ook voor alle andere kunstvormen van individuele uitdrukkingswijzen. Het blijft onmogelijk artiesten met het predikaat "Made in Belgium" in een hokje te stoppen omdat ze bij geen enkele familie horen. Het is daarom dat de fotografen zich dan ook alleen maar kunnen waanmaken door hun talent en hun eigen originaliteit. iets beter had hen niet kunnen overkomen. Is het één misschien een verklaring voor het ander ? En inderdaad, rekening houdend met het aantal inwoners behoort ons land waarschij nlijk tot die gemeenschappen die de meeste internationaal bekende - en erkende- fotografen uitzenden. In België kwamen in de jaren vijftig Serge Vandercam, Frank Philippi, Robert Besard, Bert Bracke, Filip Tas, Antoon Dries, Marcel Penmantier, Julien Coulommier en nog enkele anderen zeker op een internationaal niveau. Van de huidige generatie venmelden we graag o.a. Dirk Braeckman, Harry Gruyaert, Carl De Keyzer, Ben Hansen, Frank Toussaint, Lu do Geysels, Raf De Smedt, Bert Danckaert, Nadine Tasseel, Spank Moons, Hilde Braet, Dany Lobe, 1 24
Paul Van den Abeele, Jan Carlier en Bart M ichielsen. Fotografie is bij uitstek een kunstvorm die op een geëngageerde en bewustmakende wijze een avant-garderol kan spelen: als voor-ziener in de maatschappelij ke en de artistieke wereld. Juist nooit eerder dan nu kenden we bij een aantal fotografen zo'n beeldende stroomversnelling. De blik en de visie van de fotografen is er door aangescherpt en men manipuleert de camera zonder verzachtende spelregels. Hoewel de belangstelling en de waardering voor fotografie, ook van het publiek, in de laatste jaren toeneemt, wordt in het kunstbeleid nog altijd te weinig aandacht besteed aan de ontwikkeling ervan. Tekens van licht
Toch merken we dat juist doordat de foto in onze maatschappij een zo alledaags verschijnsel is geworden, de waarde en het eigene ervan noch door het publiek - veelal zelf regelmatig in de weer met een camera - noch door de media voldoende wordt onderkend. Het onderwijs, en het kunstonderwijs in het bijzonder, laat bij vakken als o.a. maatschappijleer, esthetica, literatuur, kunstgeschiedenis, communicatiemedia en expressie veel kansen onbenut om fotografie in te schakelen en haar te leren "zien" en dus te "appreciëren". Geef de Uonge) fotografen tentoonstellingskansen en publikatiemogelijkheden zodat ze over de schouders van de belangstellenden kunnen meekijken naar de reacties en opmerkingen. Dat kan de fotografen in staat stellen om enige afstand te nemen van hun werk en om hun ideeën te laten groeien. Op tenmijn kan dit de basis zijn die kan leiden tot een volwaardig kunstenaarschap. De fotografen uit Vlaanderen bewijzen door hun inzet, talent en enthousiasme alvast dat hun werk mag en ook door velen kan bekeken worden. Als we kijken naar hun foto's, zien we ook dat er op een subtiele wijze een betrokkenheid is met de post-moderne theorieën en items als deconstructie. Al deze invalshoeken geven de fotografen meer opinies. Kortom, een openheid wordt gecreëerd om op een artistieke wijze de wijde wereld in te trekken. De fotograaf probeert in een beeld uitdrukking te geven aan zijn relatie tot die werkelijkheid. Fotografie en realiteit zijn hier verweven begrippen. Deze specifieke relatie staat bekend als de fotografische paradox, hetgeen wil zeggen dat in één en hetzelfde (fotografische) beeld een grote gelijkenis met de werkelij kheid en tegelijkertijd een illusionaire vervreemding van de realiteit aanwezig is. De manier waarop fotografen in hun werk betekenissen aanbrengen en met betekenissen omgaan om hun ideeën weer te geven, is een onderdeel van de eigen stijl, het eigen taalgebruik van de fotograaf. Het inzicht in al deze betekenisgevende technieken en de eigen manier waarop dat in het werk tot uitdrukking komt, kenmerkt de fotograaf die de fotografie als beeldende kunst-discipline beoefent. Men kan dus spreken van
Dany Lobe
Blow-up VI 1 99 1
Frank Toussaint
Nachtleven 1993 1 25
SpankMoons Zelfportret
\988
Hilde Braet Portret 1991
1 26
een "culturele component" en een "duidelijk kunstaspect". Dit betekent echter niet dat fotografie één van de disciplines van beeldende kunst is. Dit zou haar tekort doen, ze is méér, gelet op het paradoxale, ze is in ieder geval "anders". Het lijkt ons noodzakelijk dat er over het gewenste overheidsbeleid vanuit cultuur en onderwijs op het terrein van de fotografie meer openheid en helderheid ontstaat. Het zou inderdaad nuttig zijn om met fotografen, historici, kunstcritici, museumconservators, mediaverantwoordelijken en docenten fotografie aan tafel te gaan zitten om een toekomstgericht beleidsvoorstel uit te werken. Is de foto het document van het kijken zelf of eerder de weergave van het gekeken hebben ? Deze fotografen kijken rondom hen en begrenzen de werkelij kheid in een beeld. Als een fotograaf naar zijn model kijkt om te fotograferen is dat 'n ogenblik van spanning, een moment van wederzijdse taxatie. Een fotograaf, beter gezegd de fotograaf, bevriest dit contact. Een foto schept een afstand en verandert het heden zichtbaar in verleden. Daarom is een kunstwerk precies dat roerloze moment waarin kijken is verstijfd
tot staren. Voor de maker - hier de fotograaf - is het werk een herinnering aan een werkelijk moment van spanning (alleen al het werk willen maken) en aan de toestanden ervoor en ema. Maar voor ieder is dat moment onzichtbaar geworden, opgesloten achter het kunstwerk. Het "in beeld brengen" sluit de verbeelding niet uit en biedt rijke mogelijkheden. In deze verbeelding in de dubbele zin van het woord vindt de kunst haar bestaan en toekomst. Johan M. Swinnen
Paul Van den Abeele Fred Bervoets
1 983
1 27
De keuze van Pool Andries Alain Chabeau
Alain Chabeau fotografeert eenvoudige, alledaagse voorwerpen, meestal van bescheiden afmetingen. Deze voorstellingen verwerven echter een monumentaal karakter. Alleszins zijn de afbeeldingen beduidend groter dan de afgebeelde voorwerpen zelf Een uniforme belichting en symmetrische bladvulling versterken nog hun monolitische karakter en onmiskenbare fysieke aanwezigheid. In de gewone, alledaagse omgang met fotografische afbeeldingen aanvaarden we als vanzelfsprekend, en zonder daar telkens bewust bij stil te staan, dat foto's steeds en in elke omstandigheid secundair zijn aan de werkelijkheid. Foto's kunnen daarom een substituut vormen voor een in tijd of ruimte onbereikbare werkelijkheid. Het omgekeerde houdt geen steek. In de fotografie gaat de werkelijkheid aan de afbeelding vooraf. Toch lijkt deze stelling in het werk van Alain Chabeau te worden ondergraven. De afbeeldingen die hij presenteert lijken veel "gewichtiger" dan de voorwerpen zelf die werden afgebeeld. Chabeau stelt in zijn beelden deze voorwerpen immers ter beschouwing, onttrokken aan elke voorafgaande utilitaire, metaforische of emotionele context. Hij ontneemt ze elke connotatie, reduceert ze tot een aan tijd en ruimte onttrokken aanwezigheid. Een open situatie waarin ruimte ontstaat voor filosofische mijmering. Enkele minder opvallende aspecten in de presentatie van deze werken ondersteunen deze lectuur. De foto's van Alain Chabeau werden afgedrukt op gewoon fotopapier en vervolgens gemaroufleerd op schildersdoek Men zou nog kunnen opwerpen dat dit een louter praktische oplossing is geweest voor een technisch probleem van presentatie. Tegen deze interpretatie pleit evenwel de vaststelling dat de fotograaf telkens boven- en onderaan een strook van dit doek zichtbaar heeft gelaten. Hij wil dat dit doek wordt waargenomen en in de beschouwing wordt betrokken. Hij lij kt te streven naar een ambigu'r'teit, een tegenspraak tussen fotografie en schilderij. Deze ambigu'1teit betreft echter niet zozeer de technische kenmerken van deze beide media als wel een veel wezenlijker onderscheid. Fotografie verwijst in de eerste plaats naar een vooraf gegeven werkelijkheid. Tekening of schilderij daarentegen verwijzen vóór alles naar een auteur die optreedt als handelend subject. Dit aspect wordt door Alain Chabeau trouwens expliciet naar voor geschoven in de mate dat in zijn werken ook de sporen van het borstelend aanbrengen van de ontwikkelaar zichtbaar blij ven. Door het in elkaar laten opgaan van fotografie en schilderkunst, het opheffen van de tegenspraak tussen beide, komen de voorstel lingen van 1 28
Alain Chabeau terecht in een niemandsland, een neutraal gebied tussen objectiviteit en subjectiviteit. In deze "leegte", dit ijle domein, verwerven ze een "gewichtigheid" die aan de wetten van de zwaartekracht onttrokken blij ft. Alain Chabeau onthult in zijn werk aspecten van een subjectieve en filosofische omgang met de wereld van de dingen. De taal die hij daarbij hanteert is die van de fotografie, waarvan hij de eigenheid op bijzonder intelligente wijze benut. Daardoor kan zijn werk tevens worden gelezen als een theoretische reflectie op het medium fotografie en zijn dubbelzinnige relatie tot de werkelij kheid.
Alain Chabeau
Zonder titel 1 992 Foto op papier, gemaroufleerd op doek. 1 90 x 1 24 cm
Een gesprek met de fotograaf in zijn atelier werd ooit afgerond, na een lange stilte, met de verklaring: "Wat eigenlij k nog niet ter sprake is gekomen maar wat ik in feite in mijn werken wil leggen, is mijn overtuiging dat de dingen de mensen overleven, dat, ten opzichte van de eindigheid van de mens, de dingen als het ware buiten de tij9 staan of hun eigen tijd kennen."
laten verleiden tot deze metaforische lectuur van wat we toch allereerst herkennen als een alledaags tafereeltje, een plaatje uit het familie-album. De middelen waarmee de fotograaf dit effect heeft bereikt zijn spaarzaam gebruikt, en wellicht daardoor ook zo efficiënt. Een wat ongewone beeldsnit, de blik naar beneden gekanteld, met snel verlopend perspectief. Bewegingsonscherpte. Dramatisch diepe zwarten waarin enkele witte vlekken hard oplichten.
Jan Carlier
Terugblikkend op het hele oeuvre van Jan Cartier wordt duidelijk dat de hier afgebeelde foto daarin een beslissende wending markeert. Rond 1980 liet Carlier zich voor het eerst opmerken met verstilde, sterk uitgepuurde beelden waaruit elk verhalend element was weggezuiverd, en waarin de menselijke aanwezigheid meestal was teruggebracht tot een grijze, transparante schim. Lege ruimten, kale wanden, gangen, trappen, beton. Een onherbergzame wereld die de mens zichzelf heeft gevormd.
Omtrent de hier afgebeelde situatie kan geen enkel misverstand bestaan. Kinderen in volle actie op de piste van een autoscooter, geconcentreerd en het hele lijf gespannen, de blik vooruit op nergens. Een kermistoestand En toch beantwoordt deze beschrijving, die eenieder zal beamen, niet aan wat we allen, kijkend naar deze foto, onweerstaanbaar ervaren. Kinderen als donkere schimmen, onherkenbaar en anoniem, voortgejaagd, gegrepen in een spiraalbeweging, overgeleverd aan de machine waarin ze als genageld lij ken vast te zitten. De spiraal van het leven, gedreven door onzichtbare en oncontroleerbare krachten, in voortdurende versnelling een vage toekomst of een onbestemd einde tegemoet. Het is opmerkelij k hoe gemakkelijk we ons
jan Carlier
Zonder titel
1983
Museum voor Fotografie, Antwerpen (FD:O I 85/2/1 I )
Korte tijd later exposeerde Jan Carlier foto's waarvan de toon, letterlij k en figuurlijk, donkerder was geworden, en waarin een menselijke figuratie een belangrijkere plaats was gaan innemen. Soms gaat het om de kinderen van de fotograaf zelf. In deze visionaire beelden verschijnen ze als kwetsbare wezens, overgeleverd aan de wereld die hen omsluit. Het vermoeden groeit dat de fotograaf uiting geeft aan 1 29
de eigen existentiële onrust, zijn bekommernis en bezorgdheid. Tot die groep behoort ook de hier besproken foto, die meer dan tien jaar later, nog niets van zijn actualiteit en zeggingskracht heeft ingeboet. Sinds 1 984 realiseerde Jan Carlier een reeks monumentale werken waarin dezelfde thematiek op een meer abstracte en georganiseerde wijze werd uitgewerkt. Zij bestaan telkens uit een aantal afdrukken op formaat 50 x 60 cm die naast en boven elkaar worden gemonteerd tot een groot rechthoekig vlak. We zien één beeld, dat uit stukken werd samengelegd In een ongedefinieerde ruimte duiken uit het duister gezichten en fragmenten van gezichten op. Soms zijn ze onscherp, bewogen, of nauwelijks belicht. Af en toe kijken we tegen een schouder aan, of een hals. Figuren bewegen zich in alle richtingen, hun blikken schieten door mekaar. Tevergeefs zoeken we naar een centrum, een structuur of samenhang. We ontdekken slechts vaagheid en onzekerheid, onlogische relaties tussen de samenstellende delen. Het langzaam doordringend besef dat deze beelden constructies zijn, en dat bij de realisatie ervan verschillende negatieven werden gebruikt, doet aan deze ervaring geen afbreuk. I ntegendeel zelfs. Het wordt duidelijk dat in het produktieproces zelf reeds de schizofrenie, de diepe onrust van deze beelden ligt besloten. Stephen Sack
"Histoire Naturelle", het hoofdwerk van de 1 8de-eeuwse Franse natuurwetenschapper Graaf de Buffon ( 1 707- 1 788) vormt een merkwaardige poging om het gehele planten- en dierenrijk in één alomvattend en logisch systeem onder te brengen. De hedendaagse lezer zal echter geamuseerd vaststellen dat ook hier de wetenschappelijke theorieën werden
uitgetekend op maat van de toen geldende vooroordelen en denkbeelden. Wat zich aandient als objectieve waarheid blijkt in de eerste plaats de afspiegeling van een subjectieve en tijdsgebonden verhouding tot de werkelijkheid te zijn. Stephen Sack fotografeerde de achterkanten van de gravures waarmee de luxe-editie van "Histoire Naturelle" werd geïllustreerd. Door de jaren is de oliehoudende inkt waarmee deze prenten werden gedrukt in de papiervezel doorgedrongen, zodat de lij nen zich ook op de keerzijde vaag zijn gaan aftekenen. Sack kleurt deze zwart-wit foto's bruin om en presenteert ze gemonteerd in houten magazijnen en afdrukramen, zoals die destijds gebruikt werden door fotografen toen zij nog met glasplaten werkten. Deze presentatievorm geeft aan deze afbeeldingen volume en onderlijnt hun object-karakter. Verschillende niveau's van werkelijkheid en abstractie vallen in dit werk op dubieuze wijze samen. Wat de fotograaf ons toont, kunnen we beschouwen als authentieke, oorspronkelijke voorwerpen. Als fotografische beelden verwijzen ze tegelijk ook naar een hieraan voorafgaande werkelij kheid, met name de doordrukken op de achterkanten van de gravures in het werk van Graaf de Buffon. Deze doordrukken hebben zich gevormd "naar beeld en gelijkenis" van de prenten op de voorkant. In relatie tot de foto's hebben deze prenten het statuut van model of "voor-beeld". Ten overstaan van de werkelijkheid die ze afbeelden, of pretenderen af te beelden, zijn ze evenwel secundair. Blij ft dan de vraag of dit "voor-beeld van eerste orde", datgene wat deze prenten willen afbeelden, moet worden beschouwd als oorspronkelijke werkelijkheid, dan wel als een abstractie die slechts vorm heeft kunnen krijgen binnen de wetenschappelijke theorieën van Graaf de Buffon. Het antwoord op deze vraag is niet belangrijk.
-·
Stephen Sack
Uit de reeks "Noffub" 1 992
Installatie Museum voor Fotografie, Antwerpen, 1993
1 30
' .
Enkel de vraagstelling telt. Stephen Sack wil met zijn werk geen waarheden aantonen. Integendeel, het is zijn bedoeling al te simpele opvattingen over de waarheid te ontmaskeren. Zijn strategie is vaak die van de omkering: de abstractie wordt vertaald tot unieke werkelijkheid, de unieke werkelij kheid geabstraheerd. Door de tijd uitgesleten portretten, zoals op munten of grafstenen, versch ij nen in fotografische uitvergrotingen als primitieve schematische voorstellingen van de mens. Opnamen van de pictogrammen die voorkomen op verkeerslichten bij oversteekplaatsen voor voetgangers onthullen dat die nooit identiek zijn. Bij uitvergroting nemen ze de allure aan van individuele personages. In vogelpoep tekenen zich dansende figuren af Microscopische opnamen van details in 1 9de-eeuwse, door de tijd reeds aangetaste en uitgebleekte stereofoto's toveren een wonderbaarlijk bestiarium tevoorschijn. Beelden hebben zowel de kracht om de tijd open te breken als de kracht om de tijd te dichten. Wat wij werkelij kheid noemen is vaak een kwestie van perspectief in tijd en ruimte. Het zijn emstige onderwerpen die in het werk van Stephen Sack op een ontwapenend relativerende manier ter sprake worden gebracht. Dirk Braeekman
In zijn werken, die we voorlopig en gemakshalve als portretten zullen omschrijven, dringt Dirk Braeekman op onverbloemde wijte door tot het fYsieke bestaan van zijn modellen, gevaarlijk maar behoedzaam balancerend op de grens tussen discretie en voyeurisme. Zijn foto's creëren afstand en nabijheid tegelijkertijd. Deze vrouwen suggereren beschikbaarheid en worden daardoor ook ongenaakbaar. Zij lijken vermoeid, en daardoor niet langer kwetsbaar. De confrontatie is dwingend en onontkoombaar, frontaal en onbeschaamd, zodat we als beschouwer enkel nog kunnen wijken en ons verschuilen achter wederzijdse anonimiteit. We noemden de foto's van Braeekman portretten, maar men kan zich afvragen of deze omschrijving wel terecht is. In de portretfotografie gaat men er traditioneel van uit dat doorheen de beschrijving van het uiterlijke van de geportretteerde ook iets van de waardigheid, het gevoelsleven en de innerlijke kwaliteiten van de betrokken persoon tot uitdrukking wordt gebracht. De foto's van Dirk Braeekman blijken het tegendeel te willen bewijzen. Braeekman zit zijn modellen met de camera op het vel, en hij toont wel eens wat in de regel niet wordt getoond. Fysiek geven deze mensen zich ombeschaamd en zonder restrictie bloot. Het grauwe, armoedige decor suggereert overgave en
onderworpenheid. Maar hun ziel blijft ongenaakbaar. Voorbij de huid blijft de mens onbereikbaar. Voelen we ons aanvankelijk misschien nog superieur, neerkijkend op een blijkbaar willoos aan onze blik overgeleverd slachtoffer, dan groeit nadien het besef van eigen onmacht. Het is de kijker die is overgeleverd aan het komplot dat werd gesmeed tussen fotograaf en geportretteerde.
Dirk Braeekman
Chris I, Gent 1 992
Deze foto's kunnen slechts ontstaan uit een band van vertrouwen tussen fotograaf en model: wederzijdse medeplichtigheid, een pact, hoe tijdelijk ook. Tussen beide groeit een samenspraak, een vorm van ruilverkeer. Fotograaf en model bepalen beide het resultaat, in dialoog of in wederzijdse uitdaging. De kijker blijft ten allen tijde uitgesloten. Hij wordt teruggewezen naar zichzelf en heeft aan deze intimiteit geen deel. Hem rest slechts de speculatie, en daarin geeft hij zichzelve bloot. De schaamte of de schaamteloosheid die hij in de andere meent te herkennen is in feite de zijne. Deze foto's zijn geen portretten, zij tonen niet. De afgebeelde personen blijven eeuwige vreemden. Dat is de fascinerende kracht van deze beelden. Zij suggereren inhouden, maar geven die niet prijs. Die belofte houdt ons geboeid. Zij suggereren intimiteit, maar creëren na enige tijd vooral een gevoel van afstand. We raken onvermijdelij k verstrikt in een dubbele lectuur. Zijn de afgebeelde personen geportretteerden of zijn het modellen. Worden zij tentoongesteld, of stellen zij zich tentoon ? Zijn het individuen, met hart en ziel, en met een eigen verhaal, 1 31
Paul Sochacki
Zonder titel 1 989/ 1 990 Tweedelig. foto op papier en lood Museum voor Fotografie, Antwerpen (FD:0593/8/ I I )
of zijn het slechts acteurs, menselij ke objecten ? Kan deze tegenspraak worden opgelost ? Misschien is dit de zin van deze beelden: getuigenis af te leggen van een zoektocht naar menselijk contact. Een confrontatie met de naakte werkelijkheid als poging of middel om een lijfelijke begrensdheid te doorbreken. Paul Sochacki
Het oeuvre van Paul Sochacki vonmt een voortdurende mijmering over de cyclus van leven en dood, van verschijnen en verdwijnen, en over de dualiteit van man en vrouw, licht en duisternis. Op inventieve wijze wordt deze thematiek vertaald naar het medium fotografie zelf dat daardoor op zich reeds een metaforische betekenis verwerft. De werken van Paul Sochacki zijn vrijwel steeds het resultaat van een fotografisch beeldend proces dat zijn verloop kent in de tijd. Licht genereert duisternis, duisternis genereert licht. Paul Sochacki beschouwt zichzelf niet als fotograaf, maar als beeldend kunstenaar. Hij gebruikt weliswaar het medium fotografie, maar zijn foto's zijn niet, zoals gebruikelijk, verwijzingen naar een externe wereld. Het zijn autonome beelden die hun eigen werkelijkheid willen uit dragen. Aanvankelij k realiseerde Sochacki vrij grote werken. Opnamen van gewone voorwerpen of naaktfiguren werden uitvergroot, op ruwe wijze met de spons ontwikkeld en gefixeerd, en vervolgens met verf bijgewerkt. Elk werk was de vastlegging van de interactie tussen de kunstenaar en een gegeven figuratie. Vooral het fysieke optreden van de kunstenaar, als veruitwendiging van een mentaal proces, kon hierin worden afgelezen. Het kwetsbare of 1 32
zelfs beschadigde karakter van deze werken, hun vergankelijkheid (omdat ze niet volledig werden gefixeerd) onderstreepte de opvatting van de kunstenaar dat het kunstwerk als object niet los kan worden gezien van een scheppingsproces. Een volgende reeks werken bestond uit dramatisch geënsceneerde portretopnamen die werden overgebracht op porselein en ingebakken onder een glazuurlaag. Het resultaat lijkt op de porseleinfoto's die men vroeger aantrof op grafstenen. De fotograaf realiseert hier een merkwaardige omkering van begrippen als tijd en eeuwigheid, leven en dood. Momentopnamen, als beelden van de dood, voor eeuwig bewaard onder beschenmend glazuur, althans zolang de drager, het porselein, niet wordt gebroken. In een recente groep werken, waartoe ook het hier ge'il lustreerde tweeluik behoort, wordt het fotografische proces nog duidelijker gehanteerd als metafoor voor een metafysisch denken. Het fotogram krijgt daarin een vooraanstaande rol toegewezen. Het onbelichte fotopapier draagt in zich een potentiële vonm. Deze vonm kan slechts worden gerealiseerd, tot leven worden gebracht, door blootstelling aan het licht. Maar in dit proces van geboren worden gaat ook de potentialiteit verloren. Het zwarten van het fotopapier moet worden begrepen als een vonm van afsterven. Het afschenmen van het fotopapier tegen het licht. met lood of fotografische gouache, verzekert het behoud van potentie, maar verhindert de vonm zich te manifesteren. Bij het fotogram tekent de reeds bestaande vonm, het object, zich overigens negatief af op het blad fotopapier. Aanwezigheid wordt vertaald tot afwezigheid. Objecten worden tekens, tekens worden objecten.
Carl De Keyzer
Carl De Keyzer is wellicht zowel in binnen- als in buitenland, de meest bekende Belgische fotograaf Dat hoeft niet noodzakelijk een proeve van kwaliteit te zijn. Maar het zegt wel iets over zijn werk én over het publiek. Die twee kunnen het blijkbaar goed met elkaar vinden. En dan kan je niet anders dan je afVragen hoe dat komt. Naast een boekje met vroeg werk, uitgegeven in eigen beheer, heeft Carl De Keyzer tot nog toe drie belangrijke publikaties op zijn palmares: "India" ( 1 987), "Homo Sovieticus" ( 1 989) en "God lnc." ( 1 992). Uit deze laatste reeks, gewijd aan godsdiensten en sekten in de Verenigde Staten, werd de hier afgebeelde foto gekozen. Bekijken we deze foto, en inventariseren we wat we zien. Velen zullen daarbij reeds haperen, want ze beginnen graag met het omschrijven van het
onderwerp, en dat ontbreekt klaarblijkelijk. Daarom moet je wel het hele beeld rond. Vooraan twee jonge vrouwen in een strandstoel; een van beide is zwaarlijvig. Tussen hen een Amerikaanse vlag, blij kbaar vastgemaakt aan de achtersteven van een zware motor. Uiterst rechts, tegen de rugsteun van de motor, een radiotoestel. Verder op de achtergrond, een tweede groep, gevormd door een aantal motorrijders en een luxueuze auto. Rechts daarvan nog een tweede auto. Tussen beide groepen door wandelt een man in T-shirt en shorts. Hij draagt een "levensgroot" kruis in zijn armen. Zijn aanwezigheid krijgt geen directe verklaring. Links in de lucht, een wimpel met daarop: "Miss Harley Davidson Autograph Party".
Carl De Keyzer
Daytona Beach, Florida
1991 Magnum Photos
Bij gebrek aan een duidelijk onderwerp of een samenhangende structuur, kan je al deze elementen niet onmiddellijk op mekaar gaan betrekken. je kan ze slechts op een rijtje plaatsen, en dan krijg je een opsomming zoals: strand, bikers, stars & stripes, kruisbeeld, auto's, radio ... Een allegaartje waarin zich na 133
enige tijd toch lijn begint af te tekenen: Verenigde Staten, consumptiemaatschappij, christendom ... Zwaarbeladen begrippen die hier in een alledaags tafereeltje schijnbaar toevallig worden samengebracht. Carl de Keyzer is een geboren fotograaf Hij heeft "oog". Dat heb je, of dat heb je niet. Je kan het aanscherpen, maar niet aanleren. Hij verstaat de kunst om uit het decor van elke dag, of dit nu India, Rusland of de Verenigde Staten is, situaties te isoleren die niet eenduidig kunnen worden benoemd of beschreven, maar juist door hun complexiteit en hun onbepaaldheid iets kunnen oproepen van de gelaagdheid van een cultuur. Situaties die kunnen worden gelezen als verdichtingen van een ruimere wereld waarin allerlei krachten, denkbeelden, nonmen en waarden op elkaar inspelen. Het brede succes van deze beelden moet wellicht worden verklaard uit het feit dat zij, op een eerste niveau, zo helder leesbaar zijn. Herkenbare toestanden, een ruime dosis anekdotiek, vaak een vleugje humor. De emst van deze beelden wordt je niet opgedrongen. Deze foto's willen niets bewijzen, maar laten de mogelijkheid open om dingen zelf te ontdekken. Gilbert Fastenaekens
Foto's thematiseren altijd op een of andere manier het begrip tijd. Het zijn in de tijd van de foto is immers altijd en onvenmijdelijk verschillend van het zijn in de tijd van de afgebeelde werkelij kheid. In het moment van de opname wordt die werkelijkheid onherroepelijk naar het verleden verwezen. Doorheen de geschiedenis van de fotografie zijn er steeds fotografen geweest die aan dit aspect meer dan terloopse aandacht hebben geschonken. Gilbert Fastenaekens is een van hen. Zijn oeuvre is een zoektocht naar uitdrukkingsmogelijkheden om een subjectieve ervaring van de werkelij kheid en de tijd te verzoenen met hun objectieve, fotografische beschrijving. In zijn recente werken toont Fastenaekens "plekken", plaatsen in de natuur die op zichzelf misschien niets bijzonders hebben, maar die de fotograaf intens in beschouwing heeft genomen en waanmee hij op die manier ook een band heeft ontwikkeld. Plaatsen die voor hem projectievelden zijn geworden waarop fysieke ervaringen en metafysische mijmeringen samensmelten. Uit de discrepantie tussen het belangeloze karakter van het motief enerzijds, en de intensiteit van de door de fotograaf geïnvesteerde aandacht en emotie anderzijds, groeit in deze werken een subtiele spanning die de ontvankelijke beschouwer in haar greep neemt. In de beschouwing van deze beelden ervaart hij de gedrevenheid van de fotograaf. zijn engagement. Een confrontatie met de dingen en de 134
tijd, een confrontatie ook met het eigen ik, in de tijd en met de dingen. De hier geïllustreerde foto dateert uit een iets vroegere periode en behoort tot een groep waarin de hoger beschreven thematiek aan bod komt op een minder henmetische manier. Het beeld als vertolker van een subjectieve belevenis, een ervaring van plaats en tijd, wordt in deze werken ondersteund door metaforische of symbolische elementen. De overlblij fselen van een industriële architectuur verschijnen in bijgaande foto als restanten van een verdwenen cultuur, een archeologische site: geschiedenis, toegedekt door de tijd, gestolde duur. Ook de duisternis rukt dit tafereel weg uit de reële tijd en ruimte. De witte streep links bovenaan verleent aan dit beeld een kosmische dimensie: het parcours dat een ster heeft afgelegd tijdens de lange, nachtelijke belichtingstijd. We staan oog in oog met een werkelijkheid die niet de onze is, die behoort tot een andere wereld. Van deze beelden gaat vervreemding uit, en juist daardoor werpen zij de kijker ook terug op zichzelf Tegenover het mysterieuze, het niet grijpbare, het onbegrijpelijke, het ons overtreffende, ervaren we het sterkst onze betrekkelijkheid. Maar anderzijds is het slechts vanuit deze nederigheid dat we uit onszelf kunnen breken om in dialoog te treden met de werkelijkheid. Misschien kan het werk van Gilbert Fastenaekens nog het best worden begrepen en geïnterpreteerd in het licht van de theorie van "het Sublieme". Fastenaekens is een romanticus. H ij wil opgaan en zich verliezen in de dingen, om zo zichzelf terug te vinden.
Gilbert Fastenaekens
Hagondange, France 1 985
jean-Louis Vanesch
De hedendaagse fotografie heeft een merkwaardige voorliefde voor de duisternis. Alsof men bang is of onmachtig om te tonen. De omgang met de werkelijkheid lijkt problematisch te zijn geworden. De dingen hebben hun vanzelfsprekende betekenis, die ze ontleenden aan een welomschreven plaats en functie in een ruimer filosofisch, ideologisch en maatschappelijk bestel, verloren. Hoe rijm je dat met het wezen van de fotografie zelf? Jean-Louis Vanesch beweegt zich al enkele jaren in het rijk van de duisternis. De reeks "Arbos", die opnamen omvat uit een periode van meerdere jaren, wordt gevormd door de abstracte patronen, zwart op wit of grijs, die ontstaan wanneer men stammen of takken van bomen onderbelicht of in tegenlicht fotografeert. Men herkent geen bomen of takken meer. Men ervaart gebolsterde, vegetatieve kracht. De fysieke begrenzing wordt opgeheven. Deze beelden hebben een niet te definiëren driedimensionaliteit De werkelijkheid wordt geabstraheerd. De anekdote wijkt voor de essentie. De fotograaf was venrast én opgezet toen hij de gelijkenis, en naar zijn aanvoelen ook verwantschap ontdekte tussen deze foto's en de grote tekeningen van de Amerikaanse beeldhouwer Richard Senra.
alsof de fotograaf, letterlijk, een pas achteruit heeft gedaan. De blik in de wereld is wijder geworden. Er verschijnt opnieuw, zij het vaag en duister, een herkenbare figuratie. Een "reposoir" is een rustaltaar. Dat suggereert een tij delijk halt houden, om dingen te overdenken. Het is in deze beelden inderdaad alsof de blik is blijven haperen, alsof de geziene werkelij kheid zich in een mijmering heeft vertaald tot een droombeeld. De plaats van de opname, de namen van de kinderen in het beeld, zij zijn vergeten. Deze beelden willen ons niet de wereld tonen. Veeleer leggen zij getuigenis afvan de existentie van de fotograaf. Van zijn voorzichtige, beschouwende omgang met de dingen. Van zijn fijngevoeligheid voor vormen, geuren en geluiden. De vaagheid en de duisternis, de aarzeling in het beeld, wekt bij de kijker geen frustratie. Integendeel. hij ervaart geborgenheid. Want de plaatsen en taferelen die hem worden getoond, lijken hem merkwaardig vertrouwd. Alsof deze beelden sinds lang reeds sluimerden in zijn geheugen, en ook deel uitmaken van zijn geschiedenis. Ook in deze foto's streeft Jean-Louis Vanesch naar de vertolking van een essentie. Bijkomstigheden worden weggeschraapt H ij wil voorbij de oppervlakte van de dingen geraken, voorbij de grenzen van een hier en nu. Daarom zoekt hij de duisternis op en de stilte. Waar vormen en geluiden bijna verdwijnen, verwerven zij immers hun volste betekenis.
In zijn meer recente foto's, die worden samengebracht onder de titel "Reposoirs", lijkt het
jean-Louis Vanesch Uit de reeks "Reposoirs"
1991
135
Patriek Poels
Majdanek. douchezaal met toegang tot de gaskamers
1993 Patriek Poels
In de periode 1 992- 1 993 bezocht de Hasseltse fotograaf Patriek Poels een aantal voormalige concentratie- en uitroeiingskampen op het grondgebied van Duitsland en Polen. Tijdens deze reizen ontstond een reeks opnamen van de terreinen en overblijvende gebouwen, stille getuigen van een recente geschiedenis. De opnamen werden gerealiseerd met een zogenaamde gaatjescamera, een lensloze camera waarvan het objectief werd vervangen door een eenvoudig gaatje. Uit de omvangrijke en homogene reeks werd de hierbij afgebeelde foto gekozen. Dat mag een enigszins willekeurige keuze worden genoemd, want tenslotte draagt elke foto uit de reeks vrijwel dezelfde boodschap uit. Het beeld is grijs en wazig. De randen vertonen vlekken. Het perspectief is enigszins vertekend. Alsof we kijken met de ogen toegeknepen. Wat precies werd afgebeeld laat zich slechts moeizaam identificeren: een lege kale ruimte, zonder duidelijke functie of bestemming. Enkel de lezing van het bijschrift verlost ons uit de onzekerheid: "Majdanek, douchezaal met toegang tot de gaskamers". Een korte, zakelijke beschrijving, zonder pathetiek, die aan dit beeld evenwel plots een heel ander statuut toekent. Geconfronteerd met deze informatie wordt men zich des te scherper bewust van de schamelheid van deze beelden, van hun (opzettelij ke) primitieve 1 36
stunteligheid en hun bescheiden afmetingen, die in schril contrast staan met de ontzettende historische en emotionele dimensie van de afgebeelde werkelij kheid. Maar tegelij kertijd groeit het besef dat die werkelijkheid inderdaad wel eens proporties kan aannemen die bij voorbaat aan elke poging tot adequate beschrijving ontsnappen. Waar deze kampen voor staan, wat zich hier heeft afgespeeld, wat zij hebben "betekend" en wat zij vandaag nog steeds "betekenen", dat kan een schamele foto niet verbeelden. De fotograaf kan slechts getuigenis afleggen van deze onmacht, en deze onmacht tot de zijne maken. De stunteligheid van de techniek wordt ingezet als metafoor. Op die manier kan de fotograaf getuigenis afleggen van zijn schamelheid tegenover het ontzettende, verpletterende gewicht van de waarheid. Een waarheid die men slechts durft te aanschouwen met dichtgeknepen ogen.
Marc Trivier
Mark Trivier is een fotograaf met een vrij beperkt, maar coherent oeuvre, dat op onregelmatige tijdstippen opduikt in het tentoonstellingscircuit als een onvoltooid opus dat steeds opnieuw wordt herwerkt, bijgeschaafd, herschikt. Een momentopname daarvan biedt het boek "Photographies" dat verscheen in 1 988 naar aanleiding van tentoonstellingen in het Centre Régional de la Photographie Nord Pas-de-Calais en in het Musée de I'Eiysée te Lausanne. In dit boek worden verschillende reeksen binnen het oeuvre van de fotograaf niet alleen naast maar gedeeltelijk ook door mekaar gepresenteerd. Als kijker kan de boodschap niet worden misbegrepen. Deze verschillende reeksen houden verband met elkaar. Hoewel de motieven kunnen verschillen, is de achterliggende drijfveer dezelfde gebleven.
Eén beeld bleef nog onbesproken, hoewel het mij steeds bijzonder heeft geïntrigeerd, vooral binnen de context van dit oeuvre. Het staat ongeveer in het midden van het boek, tussen de portretten. Het is een winternaakte boom waarvan de onderste, uitgezakte takken werden geschoord. Hij vertoont de sporen van onbarmhartig snoeiwerk, wat heeft geresulteerd in een overwoekering met wilde scheut. Een zielig hoopje ellende, ook al weet je: het is maar een boom.
Het boek opent met een reeks portretten van bekende kunstenaars, schrijvers en filosofen: Frank Auerbach, Francis Bacon, Samuel Becket, Thomas Bernhard, Jorge-Luis Borges, William S. Burroughs, Jean Dubuffet, Michel Foucault, Robert Frank, Jean Genet, Bram Van Velde ... Een indrukwekkende galerij, door de fotograaf bijeengebracht toen hij vooraan in de twintig was. Het zijn zonder uitzondering figuren die met hun werk "littekens" hebben nagelaten in de westerse cultuur. Zij hebben elk op hun manier en binnen hun domein de maatschappij een spiegel voorgehouden waarin die haar eigen waanzin kon ontdekken. De meeste geportretteerden zijn mensen op leeftijd. Fysiek lij ken ze uitgeblust. Hun blikken zijn vermoeid, naar binnen gekeerd. Mark Trivier maakt van hen geen helden. Deze reeks portretten van bekende figuren wordt, heel onopvallend, onderbroken door enkele gelijkaardige portretten, ditmaal van onbekende, en slechts met voornaam genoemde personen. Allen zijn kennelijk mentaal gestoord. Wie de onderschriften niet leest heeft niets gemerkt. Genie en dementie komen dicht bij mekaar. Marc Trivier
De waanzin wordt nog opgedreven in de daarna volgende beelden die werden gemaakt in slachthuizen. Gruwelijke foto's. Niet omdat ze medelijden wekken met de geslachtofferde dieren, maar omdat zij de grenzeloze hoogmoed tonen van de mens, zijn beestachtigheid, zijn dierlijke moordlust. Onwillekeurig associeer ik ze met beelden die ik heb gezien van nazi-uitroeiingskampen. Maar ook een andere lectuur blijft mogelijk: Bataille, Artaud, Kantor... We moeten de waanzin onder ogen durven zien, aan den lijve durven ondergaan, om haar nadien, gelouterd te kunnen ontstijgen.
Bram Van Velde, Grimaud 1 98 1
De laatste foto in het boek is een opname van een reeds half afgebroken slachthuis: een ruïne, en toch ook een beeld van bevrijding, alsof de hele etterboel is opengespat 1 37
De keuze van Johan De Vos Raf De Smedt
Bij dit beeld is er weinig toevallig. De maker heeft het zorgvuldig samengesteld en gefotografeerd. Zo en niet anders.
Raf De Smedt (0 Sint-Niklaas 1 940) is onder andere docent aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten van Antwerpen. Hij leert zijn studenten zorgvuldig een beeld opbouwen en wijst hen op het respect voor de intimiteit van de dingen. Hij maakt beschouwende, mysterieuze foto's.
In het midden staat een plantaardig ding, met nogal verwarde bladeren en scheuten die in alle richtingen neerhangen en daarboven twee smalle blaren die elk een bocht nemen in de tegenovergestelde richting. Van tussen die bladeren schiet er dan scheefweg een smalle stengel met bovenaan een nogal dun bloemblad dat eindigt op een komma.
Raf De Smedt
Zonder titel
1 19 1
Deze foto werd i n kleur afgebeeld op p. I 60.
De achtergrond bestaat uit een doek dat beschilderd werd met brede zwarte strepen. De verf verdeelde zich hierbij niet gelij kmatig over de vlakken maar korrelde vast rond de vezels van de ondergrond en van zichzelf De plant werd van bovenuit belicht door een spotlicht dat een ronde vlek maakt op het horizontale vlak. Dit smalle harde licht tekent de bladeren bleek en donker. Contrastrijk. De achtergrond met de donkere strepen (waarvan er één vertrekt vanuit het midden en met een zelfzekere zwaai in de richting van de rechterbovenhoek trekt) is zacht verlicht. Ik zag hoe Raf De Smedt zijn foto's in zwarte lij sten kaderde en soms zelfs in - letterlijk - zware loden constructies. Het werk wordt er gewichtig door. Deze foto is omgeven door een degelijke zwarte band en vierkant. Dit duidelij k afgebakende beeld heeft verder niets te maken met onze omgeving, met de beweeglijke impressies die we dagdagelij ks meemaken. Maar toch heeft het te maken met de werkelij kheid, maar dan met de werkelijkheid die we kennen als we onze ogen d ichtdoen bijvoorbeeld, of met de oerbeelden die, zonder dat we het willen, in onze genen gedraaid zitten. Er is iets merkwaardigs in het werk van Raf De Smedt: het vertrekt vanuit het zwart. H ij creëert eerst een donkere ruimte, een zwarte diepte, een binnenste. Zwart is geen kleur, het is zelfs niet de afwezigheid van kleur, zwart kan nooit een materie zijn: het is diepte, een begrip, een dimensie. En voor sommige fotografen is zwart het fundament. En in dat zwart worden dan voorzichtig enkele elementen geplaatst, oerelementen, dingen die gegrceid zijn, ze worden er schaars belicht en geven zodoende maar ten dele hun vorm prijs. In het binnenste van het donkere beeld blijft het mysterie nog altijd aanwezig. Deze foto leunt aan bij de klassieke beeldende tradities. In ieder geval al door het feit dat de maker zich werkelijk gedraagt als een maker en niet als mede toeschouwer.
1 38
Jacques Sonck
Het hoofd is verschrikkelijk. De oogleden, de neus, de hoeken van de lippen, de oren zelfs, de haren en de rimpels, ze trekken naar beneden. Het gezicht is mager en ingestort en het lichaam eronder bestaat haast niet meer, het is alleen nog een sleutelbeen en verder wat dons, en dieper, niets. Schrale wittigheid. Mensen die er verschrikkelijk uitzien laten zich gewillig fotograferen door Jacques Sonck en hij doet het met zorg. In vooraanzicht, duidelij k, voor een witte achtergrond, bij eenvoudig licht (er is een nogal diffuse lichtbron en ze staat hoog). Het hoofd staat in het midden. Jacques Sonck (0 Gent 1 949) brengt op een haakse manier het onwaarschijnlijke in beeld. Hij toont beelden die we kennen en toch voor het eerst zien. Hij is tegelij k wreed en bescheiden, gewoon en extravagant. En deze foto is in ieder geval onvergetelijk.
Jacques Sonck
Zonder titel 1 990
1 39
Daniël Brunemer
Paula 1 99 1
Xavier Rombouts
Xavier Rombouts fotografeerde deze vrouw terwijl ze l ichtjes gebukt staat onder de zware tent. Het was vorig jaar in Jordanië. Haar kleed is scherp, zoals ook de pluisjes onderaan de mouw van haar toch al enigszins versleten pull, de steken van het zware tentzeil (die de brandende Afrikaanse zon in kleine overstraalde puntjes doorlaten) en de nagel van haar duim. Haar ogen integendeel zijn onscherp. De ogen zijn zwart omlijnd en we kunnen niet meteen zien hoe het komt. Zijn ze bijgetekend of zijn het gewoon de zwarte haartjes rondom, die deze bocht zo krachtig omlijnen ? De zwarte bollen zijn eigenlijk klein en het wit is groot en binnen die zwarte bollen is er dan nog de grote lichte vlek: het licht dat van achter de fotograaf komt. Het lijkt even of de vrouw boven hem kijkt; ze doet het in ieder geval met een grote emst die onderstreept wordt door een brede mond. Bij deze foto zien we geen schaduwen omdat alles in het beeld schaduw is. Het licht is overal behalve onder dit zware tentzeil. In deze zee van licht is er een intieme donkere plek. Het is een plaats waar de ogen zich moeten aanpassen. Het is een plaats waar men lichtjes moet voorover bukken, een lage plek en daar heeft deze vrouw misschien maar gedurende een fractie van een seconde zo gekeken in de richting van de fotograaf Xavier Rombouts is een stille man die stille foto's maakt. Zijn foto's zijn niet zo bekend en dat komt omdat hij zo bescheiden is. Het is ook door die bescheidenheid dat de mensen op die manier naar hem kijken, en dat er een eerbiedige stilte ontstaat, een moment van niets tijdens hetwelk er veel mogelijk is.
Daniël Brunemer
Blote meisjes met een bleke huid zijn bloter dan de blote meisjes met een donkere huid. Dit meisje weet het en ze kijkt (er is pijn) naar de fotograaf De achtergrond bestaat uit gekreukt karton. N iets is zacht in deze foto. De fotograaf heeft het dit meisje niet gemakkelijk gemaakt. Er is een spanning, er is koud licht, er is twijfel. Maar ook de kijker wordt niet gerust gesteld. Het beeld bergt een mysterie. Daniël Brunemer is de fotograaf en het meisje heet Paula. Bij een portret verwijst men soms enkel naar de voomaam. Dat gebeurt bij koningen en prinsen, maar ook bij modellen en animeermeisjes. Enerzijds kunnen we deze vrouw in al haar naaktheid aanschouwen en anderzijds is dit een gesloten en geheimzinnige foto. Daniël Brunemer kan als fotograaf het ordinaire een indringende allure geven. 1 40
Met ordinair bedoel ik niet "gewoon", maar "plat", "ontdaan van goede smaak", "vulgair" zelfs. Daniël Brunemer (0 Lobbes 1 955) maakte op die manier bijvoorbeeld ook pornografische foto's die op een vulgaire manier aandoenlijk mooi zijn.
Onscherpte lijkt een fout, maar soms, en zeker bij deze foto is het een beveiliging, een soort schroom, een laagje menselijkheid om de confrontatie zachter te maken. Scherpte is vaak teveel. Als kijker moeten we niet teveel zien. Xavier Rombouts (0 Lier 1 939) is geen professioneel fotograaf. Hij maakt het werk voor zichzelf, bescheiden en toch met een haast maniakale aandacht voor het beeld en met groot respect voor zijn onderwerp.
Xavier Rombouts
Bedoeïenenvrouw, Jordanië (omgeving Petra) 1 99 3
141
Herman Selleslags
Zonder titel 1 983
Herman Selleslags
Een vrouw die in de armen ligt van een andere vrouw. Ze heeft een witte strik in het haar en draagt een verleidelijke jurk. Het schouderbandje hangt een beetje los, ze lacht een gaaf gebit bloot, boven haar enkel is er ook nog een wit bandje.
Marc De Blieck
Om door dit landschap te rijden heeft men een vier maal vier nodig. De weg eindigt en het landschap begint, het is een Vlaams landschap en het grijs van de lucht is er eindeloos. De opname is gemaakt met een technische camera en een negatiefformaat van 20 x 25 cm. Als de foto goed geprint is dan kan men de sneeuwkristallen voelen aan de grassprietjes die anderhalve meter van de camera verwijderd waren en de takken tellen aan de bomen twee kilometer verder. Maar de lucht is niet te schatten. Vlaanderen heeft een zeeklimaat. Over het land hangen er meestal wolken die het landschap elk moment een ander aanschijn geven. De aarde is er nattig en reflecteert de lucht. Bij deze foto is het grijs belangrijk, alsook de nuances van bijna wit naar bijna zwart en de betekenis die dat heeft voor een mens. Deze foto is verwondering, het is een poging om een beperkte wijdsheid in te pakken. De fotografie leent zich niet om landschappen in beeld te brengen. De grootse afstanden, de lumineuze luchten laten zich niet gemakkelijk vertalen op een klein formaat en in de grijzen tussen het wit van wit papier en het zwart van zwart papier. Veel fotografen proberen het dan met pathetische trucs, met dreigende onweerswolken of pittoreske kerktorens of Brabantse boerenpaarden. Marc De Blieck doet het simpel, en het is even wennen. Marc De Blieck (0 Sint-Niklaas 1 958) is kunstschilder en toch gebruikt hij de foto's niet als ondersteuning van zijn schilderwerk. De foto's die hij maakt zijn voluit foto's en ook een eindprodukt.
1 42
Marc De Blieck
Zonder titel 1 993
Het schilderij in de achtergrond is niet meteen een meesterwerk en hangt lichtjes scheef Links bevindt zich nog een derde - eveneens zwartharige vrouw. Rechts staat een kristallen staande lamp - of wat er voor moet doorgaan - op een wiebelig onderstel. De foto is genomen in het hotel Rozier te Antwerpen tijdens een joodse bruiloft. De fotograaf is Herman Selleslags maar toch ik kan mijn ogen niet afhouden van de twee vrouwen die zo uitbundig en wellustig samen zijn (zouden ze lichtjes beschonken zijn ?). Hun handen strelen mekaar en de rechterhand van de zittende dame vertoont een lichte bewegingsonscherpte. De j urk van de liggende dame valt net boven haar knie op een kiertje. Deze foto werd niet gedrukt, ze werd niet tentoongesteld, ze werd niet ingelijst en de naam van de fotograaf staat er nergens op vermeld. Een andere afdruk van deze opname maakt deel uit van een huwelijksreportage en werd op die manier ook verkocht samen met de andere foto's (waarvan de meeste iets plechtiger zullen zijn als deze, neem ik aan). De fotograaf heeft om een of andere, tamelijk toevallige reden die foto nog eens voor zichzelf gemaakt en deze vergroting (30 x 40 cm op barietpapier) rustte maanden en jaren in een doos tussen honderden andere dozen tot ze - ook dit is tamelijk toevallig - uitgekozen werd om voor een heel klein beetje de foto te worden van het patrimonium van de betere Belgische foto's van de laatste twintig jaar. Ik zou er ook nog kunnen op wijzen dat de foto op enkele plaatsen niet erg goed geretoucheerd is (er zijn een paar plekjes boven het lampje links), dat de witte lijn van het plafond bovenaan de foto scheef loopt, dat er helemaal onderaan een storende stoelleunig in beeld komt, of dat het haar van de dames niet echt zwart is (het beeld is op die plaats onderbelicht). Ik ben er trouwens ook van overtuigd dat de fotograaf toen hij die opname maakte zo verleid was door het wellustige tafereeltje dat hij de dame links in beeld niet gezien heeft en dat ze er dus gewoon toevallig bij staat. En toch vind ik dit een belangrijke foto. Ik ben een fan van Herman Selleslags die erin slaagt om af en toe, op het onverwachts, foto's te maken die ik nooit meer vergeet, foto's die me ontroeren, die ik herken, die me verleiden, die me weemoedig maken. Foto's zonder enige artistieke pretentie, foto's die men alleen
maar kan maken als men zichzelf niet te beroerd voelt om altijd een fototoestel bij zich te dragen, en op een jongensachtige manier zich te laten verleiden door de dingen die maar heel kort zijn, en heel intiem. Herman Selleslags (0 Antwerpen 1 938) is de zoon van een notoir fotograaf Hij fotografeert al vele jaren voor het theater, in vast dienstverband voor Humo en verder als zelfstandig professioneel voor zo ongeveer iedereen die het hem vraagt en ervoor wil betalen. In Humo worden veel van zijn foto's erg klein afgedrukt en verdrongen door de tekst, maar worden ze wel in grote oplage verspreid. We kunnen de uitgevers zeker niet betichten van een overdadige drang naar esthetisering. De foto's van Herman Selleslags krijgen een ordinaire behandeling. Terwijl er in Vlaanderen hordes jonge fotoreporters die bevallige, lichtjes moraliserende foto's produceren, oefent de al wat oudere Herman Selleslags iets minder druk uit op de kijker. Als hij hier een luxueuze situatie laat zien is dat geen toeval. Herman Selleslags vloog niet naar Ruanda om er de stervende kinderen in beeld te brengen en niet naar Bosnië om er die andere domme oorlog te verslaan. Hij is niet te dom, of te lui of te gierig ofte bang om het te doen, maar hij fotografeert gewoon de dingen die hij kent, die hem omringen, de verleidelij ke maar tegelijkertijd ook treurige taferelen van de mensen. Mensen zien zelden iets nieuws, mensen zien variaties op de dingen die ze eigenlijk al kennen. Daarom is het verstandig om de beelden te maken van herkenbare (en waarom niet anekdotische) situaties. Dat gaat ons aan, dat is zelfs opwindend. Geef toe. Colette Van der Stricht
Fotogrammen kan men thuis maken, alleen. Het kan spelend met licht en fotomateriaal en zelfs zonder fototoestel, maar één ding moet men weten: licht wordt zwart. I n de jaren twintig werden er veel fotogrammen gemaakt, het waren de mensen van het Bauhaus die het deden, op zoek naar nieuwe vormen, op zoek naar een nieuwe wereld, hopend op schoonheid en zelfs op toeval. Colette Van der Stricht (0 Gent 1 949) doet het nog altijd. De foto heeft vleugeltjes en een stroming onderaan. Ze toont een rare vierkantige vogel. Een onscherp beest.
1 44
Stan Caudron
Stan Caudron fotografeert momenten die zo kort zijn dat ze eigenlijk nooit bestaan hebben. Hij brengt de poëzie in beeld die we met het blote oog niet kunnen waarnemen. Hij doet het met een klein toestelletje dat hij kan opplooien en meedragen in zijn broekzak.
Colette Van der Stricht
Zonder titel 1 989 Fotogram
Het meisje duikt in de man. Ze speelt een spelletje met de grote mens en hij heeft een overstraalde witte nek. Het is een winterfoto met laag licht en een frisse intimiteit. Er staat een tafel in de achtergrond en we zouden kunnen zeggen dat ze stoort in het beeld, maar ze moet er staan, want haar aanwezigheid verhoogt de geloof.vvaardigheid. De foto wordt er gewoner door, minder kunstfoto-achtig. Stan Caudron fotografeert voor niets. Hij neemt foto's en deelt ze dan weer uit. Hij is een amateur die zijn werk laat rondslingeren. Hij wordt vertederd en vertedert op zijn beurt de kijkers, hij beleeft de fotografie als - letterlijk - een volks-kunst, een medium dat dicht bij de mensen staat, een manier om met mensen te spreken. De foto's van Stan Caudron zijn grofkorrelig en dat komt omdat hij een hooggevoelige film gebruikt, en eigenlijk is hijzelf ook zo. Dat merk je.
Stan Caudron
Zonder titel
Georges Charlier
De foto toont twee reusachtige zanderige puntmutsen. Ze zijn gedrapeerd met glinsterende kristallen en slingers van ochtendlijke spinnewebben. Vooraan tussen de twee monumenten staat een wit bordje met daarop vier woorden. Met een loep lees ik de woorden: PICEA en GLA .. De tekst staat op de foto maar hij is zo klein dat ik hem zelfs met een vergrootglas niet kan lezen. Maar toch staat h ij erop. Als ik het niet kan lezen ligt dat niet aan de foto maar aan miJ. De opname werd gemaakt door Georges Charlier in de plantentuin van Meise met een camera met een negatiefformaat van 20 x 25 cm. De opname die hier voor me ligt is een contactafdruk Ze is niet groter dan het negatief en ze werd geprint op mat zwart papier. Het geeft de foto een waardige verschijning, iets van zacht satijn. Jean-Paul Brohez
De hondjes liggen door mekaar en het bleke beest kijkt scheefweg naar iets dat hem interesseert. De foto werd vanuit een laag standpunt genomen. Vanuit het hondenperspectief De foto's van Jean-Paul Brohez zien we zelden alleen, wel in kleine groepjes, in een rij met kleine zwarte lijstjes of in een boek. Het zijn foto's die stuk voor stuk kleinigheden laten zien, hondjes bijvoorbeeld zoals hier, maar veel landschappen ook. Het zijn foto's waarin onze ogen vrijblijvend kunnen rondwandelen omdat niets opvallend de aandacht vraagt. De hondjes liggen op een keukenvloer met grote en witte vlakken en op die manier vormen ze een grapje. Niet om mee te lachen, maar om - heel kort van te genieten. De foto's van Brohez zijn een aaneenschakeling van nutteloosheden maar vooral ook onverklaarbaarheden. Ik heb het altijd al moeilijk gevonden om de foto's van Brohez C Siegburg 1 959) onder woorden te brengen. Het lijkt me een kwaliteit.
jean-Paul Brohez
Zonder titel 1992
Georges Charlier (0 1 954) maakt bedachtzame foto's. Hij is de vakman d ie alle fotografische middelen nauwlettend onder controle houdt: het moment van de opnamen, het standpunt tegenover de achtergrond, de keuze van de film, de keuze van het fototoestel, het contrast van het papier, de materie van het papier en vooral de tonen van grijs. Het is duidelijk dat hij hier geen in het oog springende foto wilde maken. Er zijn geen sterke zwart wit contrasten, geen spectaculair standpunt. De puntmutsen werden enigszins van opzij gefotografeerd bij het grijze licht van de morgen. De kristallen werden niet fotografisch opgepept. Ze bevinden zich in het binnenste van de foto. En als Georges Charlier voor deze grijswaarden koos, dan is dat een bewuste keuze want meer dan welke fotograaf ook weet hij de toon en de kleur in beeld te bepalen. Hij is in die mate begeesterd door de toonwaarden in beeld en in die mate ontgoocheld over de manier waarop fotograveurs en drukkers de foto's ontwaarden dat hij zelf een fotogravure en drukkerij opgestart heeft. Enkel met de bedoeling om een nooit geziene beeldkwaliteit te kunnen bekomen. Georges Charlier is een veel gevraagd publiciteitsfotograaf Hij maakt beelden die - vergroot tot twintig vierkante meter - de aandacht van de kijker moeten wekken en verleiden. Hij is daar een meester in, maar tegelijkertijd beschouwt hij deze fotografie als een vak apart.
1 46
Georges Charlier
Zonder titel 1993
En tenslotte dit
In dit land zijn veel fotografen op een emstige en vaak bescheiden manier bezig met fotografie. Het zijn er veel, want er is een grote concentratie aan foto-opleidingen (een twintigtal), fotoclubs (meer dan vierhonderd) en eindeloos veel instanties en organisaties die interesse tonen voor het medium.
De fotografen in dit land zijn serieus, dat komt misschien omdat ze in een grijs land wonen, en van een nogal katholieke afkomst zijn.
Ik denk niet dat het zinvol is om de fotografie te promoten als een kunstvonm. Dat lijkt me schadelijk voor de eigenheid van de fotografie en voor de eigenheid van onze Belgische fotografen. Fotografie is een vluchtig medium, het is gebonden aan tijd en plaats, het is kwetsbaar en ingrijpend zoals alle dingen die aan tijd en plaats gebonden zijn, de intimiteit bijvoorbeeld, de herkenbaarheid ook, de weemoed, de erotiek, de verliefdheid, de grote emoties.
1 47
De keuze van Johan M . Swinnen
Antoon Dries C 1 9 I 0) is van beroep tandarts. Als fotograaf is hij autodidact. Altijd heeft hij zich geïnteresseerd voor de moderne kunstrichtingen wat ook te merken is aan zijn fotowerken. Reeds vroeg sloot hij aan bij een kring van fotoliefhebbers (fotokring IRIS) waar hij nog steeds een actieve rol in speelt. Hij vertegenwoordigt binnen zijn generatie kunstfotografen het type van de amateur die met een enorme gedrevenheid het medium fotografie te lijf gaat.
van de fotografie zijn bij Dries zo nauw verweven dat ze in iedere reeks een totaliteit vormen. De onderwerpen die hij kiest behoren, zeker de laatste jaren, tot zijn privé-sfeer; het zijn waarnemingen van de intieme dagelijkse elementen die hem omringen. Daarbij bouwt hij zo'n reeks op met de wisselingen van het licht, zodat het begrip tijd in zijn verloop er een essentieel bestanddeel van wordt. Het ceuvre van Antoon Dries is in grote mate autobiografisch omdat de problematiek die hij verbeeldt zijn houding weergeeft, niet alleen ten overstaan van zijn leefwereld maar ook en vooral van het leven zelf
De artistieke evolutie van Antoon Dries loopt enigszins parallel met de ontwikkeling van de actuele kunst. Begonnen met het experimenteren van de diverse fotografische technieken binnen de klassieke compositieschema's evolueerde hij na de Tweede Wereldoorlog in de richting van de zogenaamde "subjectieve fotografie" waarbij het niet-figuratieve element een voorname rol speelde. Daarna begon hij te werken met reeksen, in een uitgezuiverde stijl die formeel met de Minimal Art kon vergeleken worden. Daarbij is hij steeds verdergegaan in een voortdurend uitzuiveringsproces. De private en publieke dimensie
Antoon Dries is een onderzoeker die het medium bestudeert en systematisch - stap voor stap peilt naar de mogelijkheden qua techniek en inhoud. Zijn onderwerpen zijn eenvoudig, simpel en voor de hand liggend, maar hij weet de rijkdom ervan in beelden om te zetten. Vanaf de vroege jaren zeventig ging hij zijn fotowerk presenteren als een zakelijk registrerende, beschouwende fotografie. Hij maakte gebruik van reeksen, sequenties of cycli. Hierin ging hij experimenteren met tijd en beweging om hetzelfde onderwerp op wisselende ogenblikken vast te leggen. Uiteraard was dit voor velen een radicale breuk, daar
Antoon Dries
Antoon Dries
Zonder titel 199 1
zijn thematiek immers vanaf het midden van de jaren vijftig tot en met vandaag een voortdurende refiectie op het leven en op de tijd is, op de ononderbroken kringloop van verschij nen en verdwijnen, van geboren worden, opgrceien en afsterven, van orde die ontstaat uit chaos. Kortom, een cyclus waaraan de hele natuur, en dus ook de mens is onderworpen. Bart Miehielsen
Bart Miehielsen (0 1 952) geeft uitdrukking aan een eigen wereld met zijn foto's en fotoreeksen over onder meer homo-erotische thema's, waarin hij zijn associaties op grond van de vormen en kleuren die zich manifesteren, vrij spel geeft. Zijn fotoreeksen bouwen zich op als in een droom, waarin zwart-wittinten, kleurwaarden en compositievormen op een vanzelfsprekende manier samengaan en het ene beeld het andere spontaan oproept. Bart Miehielsen toont verfrissende nieuwe beelden, foto's met een gemotiveerde zeggingskracht waarin emoties en ervaringen de grondslag vormen van een nieuwe visuele dialoog. Zijn werk gaat terug i n de geschiedenis tot die tijd van de Grote Meesters die in hun schilderijen op enigmatische wijze ruimte, licht en de diepte van lumineuze tonen wisten weer te geven. Immers, de belangstelling van Miehielsen gaat uit naar romantische, esthetische composit ies met rijke, geëvoceerde sensuele symbolen. Het zijn bespiegelingen van de schoonheid van de mensen die voor hem poseren of het zijn zelfportretten. Een onderwerp als "Over-druk" dat handelt over castratie-angst, werkte hij uit in een dynamische serie die het dramatische aspect van zijn "ensceneringen" sterk visualiseert. Hij houdt het leven vast, om de dood op afstand te houden. Een andere reeks is "Mulieri", een portrettenreeks van kunstenaars. Eerst ontstond de idee om een portrettenreeks van bekende Vlamingen te maken, maar die evolueerde, doorheen het zoeken naar een invalshoek om er een bijkomende inhoudelijke en vormelijke d imensie aan te geven, tot dit ambitieus en veelzijdig project. Als een logisch vervolg op de sequens "Over-druk" ging hij op zoek naar "het vrouwelijke aspect van de man", of duidelij ker "het vrouw-zijn in de man". Het was niet zijn bedoeling een reeks travestie-portretten van bekende mensen te realiseren, maar wel naar een karakterportret te evolueren. Hij probeerde op basis van interviews en gesprekken met de kunstenaar in kwestie een antwoord te vinden op de vraag: "Welke vrouwen vind je boeiend ?", "Hoe zou je je voelen indien je als vrouw in deze wereld zou staan ?", "Hoe zou je (willen) zijn als vrouw ?" en "Hoe zou je er dan uit zien ?". Aan de hand van persoonlijke gesprekken werd er dan verder gewerkt en uiteindelijk gezocht naar kleding en accessoires.
Bart Miehielsen verplicht zichzelf het subjectieve geheugen te visual iseren om tot de kern van zijn fotografische visie en beeldtaal te komen. Zijn onderwerpen worden benaderd als studie- en studio-objecten die zorgvuldig uitgelicht worden. De onderwerpen worden verlost van de sentimentele geladenheid en vastgelegd in een heel afstandelijke schoonheid. Dit geeft een dynamiek die het dramatische aspect van zijn "ensceneringen" verhoogt. Hijzelf zegt hierover: "Wat een boek voor een schrijver is, betekent een foto voor mij. Een kans om bepaalde thema's - op de door mij doorleefde manier - weer te geven. Thema's die mij bezighouden zijn: eenzaamheid, vrijheid, liefde, haat, seksualiteit. Universele en veel behandelde thema's, maar geen reden om ze niet opnieuw aan te snij den."
BartMiehielsen
Mulieri 111 1 992
Bart Miehielsens fotowerken tonen energie, kracht en macht. In het Amerikaans omschrijft men dit als "photographic power". Deze specifieke Amerikaanse uitdrukking in het fotografisch jargon is Bart Miehielsen op het lijf geschreven. Hij bezocht de laatste jaren meermaals New York op zoek naar de roots van de fotokunstenaar Robert Mapplethorpe. "Photographic power" geeft iets aan van 1 49
krachtverhoudingen, van macht en invloed, als men wil. Maar Bart Miehielsen gebruikt zijn tederheid om deze zware begri ppen al dromend en liefdevol vast te leggen in al zijn foto's, of het nu gaat om jonge mannen of om een aronskelk. Hij vraagt daarbij niet om duiding, commentaar of een getuigenis. Nee, gelukkig is zijn benadering niet moralistisch. Het enige wat hij van ons verlangt is dat we gewoonweg "kijken". Hij zegt hierover: "Ik hanteer fotografie om mijn waameming en beleving vorm te geven. Het is een persoonlijke relatie, mijn "ik" in relatie tot de buitenwereld. Maar daarom is mij n subjectiviteit niet minder waardevol voor derden. Door tentoon te stellen wil ik juist de anderen een kans geven zich te confronteren met de door mij gekozen thema's. Herken je dingen of verwerp je ze ? Laat het je koud of prikkelen ze je ?"
Recentelij k toonde Ben Hansen landschapsfoto's uit de Pyreneeën waar hij zijn zoektocht naar de fundamentele relatie tussen de mens en de natuur verder zet. Voorheen waren zijn zwart-wit foto's maximaal 1 9 x 1 9 cm. Nu werkt hij op formaat 40 x 50 cm. Hij heeft de opening willen scheppen door grotere landschappen op een groter formaat af te drukken. Dit heeft hem toegelaten te werken met de relatie tussen het menselijk lichaam - zo klein - en die grootse natuur met zijn zeer boeiende lichtomstandigheden. Hiervoor heeft hij een beroep gedaan op meditatiehoudingen die de mens toelaten op zoek te gaan naar zijn eigen kem en wezen. De natuurlijke elementen in het landschap zijn voor Hansen de aarde (rotsen, bomen ... ), water en lucht. En dat wat fotografie zo boeiend maakt: LICHT.
Ben Hansen
Het fotografische werk van Ben Hansen
(0 1 940) is geen verlengstuk van zijn denkwereld, maar
wel van zijn diep doorleefde gevoelswereld. Volgens Ben Hansen is de relatie "model-natuurlandschap" zeer belangrijk. Hij wil het lichaam (liever: lijfelijkheid) integreren in de natuur. Tijdens deze zoektocht naar de oerelementen ontdekt hij verschillende materies als stenen, gras, modder, water ... die hij een grote symbolische waarde toekent. Ind ien hij getroffen raakt door een landschap zal hij d iverse keren dezelfde plek opzoeken en bestuderen. Niet alleen de lichtomstandigheden, maar ook de zintuiglijke waameming is voor hem belangrijk. Zo vertoefde hij regelmatig in het Noordhollandse Dollard. Hijzelf spreekt erover als "een landschap met een organisch karakter, een plek met een gevoel van levend leven, maar ook van totale dood". Toch ging hij zich daar thuisvoelen. Zijn gestolde levenservaringen en emoties uit hij in zijn fotografie. Zijn foto's vormen een inventaris van zijn gevoelswereld. Dit artistiek proces laat hem opgaan in een groter geheel dat zich situeert in het universum. Hij toont de kijker de buik als een natuurlijk en organisch-vrouwelijk middelpunt in relatie tot de plantaardige omgeving. Kortom, gevoelens en een duidelijk suggestief fotobeeld gaan samen. Hansen is getroffen door instincten waarbij modder (aarde en water) en de vrouw één geheel vormen, één symbool van de vruchtbaarheid. De moederlijke natuur is ondubbelzinning: de vrouw, tegelijk moeder en minnares, is geheel bedekt met deze vreemde materie en blijkt de materie tot leven te brengen; anderzijds l igt de vrouw in foetushouding de totale eenwording, de ultieme symbiose. Zijn foto's doen soms denken aan de bronzen beelden van Rodin. Vaak werkt hij met een tweeluik waar eenzelfde negatief is afgedrukt op gewoon papier, behandeld met selenium, en één in platinadruk. Twee procédés met verrassende resultaten. I SO
Ben Hansen
Zonder titel 1 98 1
Ludo Geysels
Ludo Geysels (0 1 944) is als fotograaf een buitenbeentje. Begrippen als extravagant, demonisch, barok, bizar zijn enkele van de uitspraken die men vaak kan noteren uit de mond van degenen die geconfronteerd worden met zijn werk. Vele fotoliefhebbers en kunstcritici weten met hem geen raad. Zijn persoonlijke benadering van het medium wordt in eigen land door een heleboel kenners niet geapprecieerd. Sommigen beweren zelfs dat hij geen fotograaf zou zijn, laat staan een kunstenaar, maar een leider van één of ander morbide of demonisch circus. Anderen negeren hem of komen naar zijn werk kijken in "Galerie De Zwarte Panter" als hij niet in de buurt is. Velen zijn verontrust over hem en zijn foto's, maar nog veel meer over zijn ideeën. Het plezierige is juist dat Geysels tegen deze hypocrisie te keer gaat. Hij presenteert en verdedigt zich niet met holle woorden maar uitsluitend met foto's. Het is boeiend zo'n fotograaf als Geysels te hebben die zijn bevrijdende ideeën in beeld brengt: ensceneringen van tableaux-vivants in een stijl die technisch zeer verzorgd en ordelijk is, maar waar de inhoud anarchie voorstelt. In zijn geënsceneerde fotografie wil Ludo Geysels de realiteit transcenderen, aangezien het voor hem niet mogelijk is om zijn abstracte ideeënwereld via de werkelijkheid te concretiseren. Hij regisseert dus bepaalde situaties rond een thema, zoals een filmregisseur dit zou doen. Achter elke grote serie van Ludo Geysels schuilt een leidmotief In "Het Autistisch Verbond" beschrijft hij op zijn manier het onvermogen tot communicatie. In de reeks 'Thisorder" visualiseert hij de chaos die onvermijdelijk ontstaat bij intermenselijke betrekkingen. De accenten mogen dan verschillen van serie tot serie, de geveelswereld en de symboliek blijven identiek; wij worden geconfronteerd met naakte mannen en vrouwen waarvan het lichaam met modder is besmeurd of beschilderd met de motieven van hun stam. Zij bewegen zich in een gesloten ruimte en grijpen terug naar hun primitieve roots, waar enkel het essentiële geldt en geen sociale of culturele taboes heersen. Nochtans gaat het hier over onze moderne wereld. In de reeks "Modem" rekent Ludo Geysels af met de machtrelatie, het eeuwige verleidingsspel gebaseerd op dominantie: in een broedertwist om de gunst van een vrouw wint de sterkste van de twee mannen. Deze foto's van geweld, kwelling en kracht doen qua esthetiek denken aan het werk van "de Nieuwe Wilden" waarmee hij zich ook verwant voelt. In de serie "Scotoma" speelt hij in op het thema van de waarneming. Het scatoom is de blinde plek in het gezichtsveld (gezichtsvemauwing). Een belangrijk element bij Geysels is de overweging dat die werkelijkheid er wel is, maar op zich niets betekent of op zijn minst verschillende betekenissen kan hebben. Daarom weigert Geysels bij voorbaat autoritaire verklaringsmodellen aan de kijker op te dringen.
Hij toont een wereld in verval, waarin hij aandacht vraagt om "scherp" te kijken.
Ludo Geysels
Zonder titel 1994
Over zijn recente fotowerk "Neon" schreef Willem Elias als inleiding in de portfolio zeer erudiet het volgende: "Als een guldenvlies verbindt ditzelfde klimopblad de eindpunten van een ketting als teken van de menselijke broederschap. Maar wordt de sterkte van de keten niet bepaald door de zwakste schakel ? En is deze niet zijn onblusbaar verlangen het licht te stelen op onbereikbare hoogten en de aarde te vergeten, een gedachte waarvoor de klimop symbool staat ? Lux lucet in tenebris, sed tenebrae eam non comprehenderunt." In het reuvre van Ludo Geysels valt het moeilijk om op de achtergrond de sfeer van "Galerie De Zwarte Panter" uit te wissen. De fotograaf zit er midden in, al vindt hijzelf dat zijn werk verbaler is en nauwer aansluit bij de literatuur dan bij de beeldende kunst.
151
J ohan M. Duyck
JohanM. Duyck
De foto's van Johan M. Duyck (0 1 95 1 ) tonen niet onmiddellijk een documentair gebeuren. Hij toont ons wel actieve gebeurtenissen. Het is hem te doen om de suggestie, het aanbrengen van een gevoelen, een bewijs van "ik ben er". Duyck koos niet voor de gemakkelijke oplossing van een snapshot, en loopt ook niet gewichtig te doen over grote en kleine waarheden. Het spontane in zijn werk, samen met de doordachtheid van zijn persoonlij ke visie en culturele achtergrond, resulteert in een aangenaam kijken naar vaak verrassende beelden. Soms ironisch dan weer eens cynisch maar geestelij k onderhoudend voor wie ervan kan genieten. En wie zou dat niet indien de klemtoon ligt op het terrein van de intermenselijke verhoudingen. Vandaar ook de gesplitste foto's of liever: twee foto's naast elkaar die elkaar aanvullen, corrigeren, afstoten, vernietigen. Hij toont hoe hijzelf zoekt om met anderen een harmonieuze verhouding aan te gaan en om een graad van overeenstemming na te streven. Zijn fotobeelden confronteren ons met een tegenstelling: enerzijds de waarheid der gebeurtenis (anders kon hij het niet fotograferen) en anderzijds de leugen van de waarheid (de montage, het samenbrengen van twee beelden, de ingreep van hem op de onderwerpen). De dikke zwarte streep tussen de twee foto's spreekt hierover duidelij ke taal. De strijd is duidelij k voelbaar, maar nooit zo irriterend dat ook de diepgang en de zingeving erdoor vernietigd worden. De oplossing ligt niet in de opheffing van de tegenstelling die verborgen zit in de twee beelden, maar in het menselijk zinvolle van de handelingen die vaak de liefde, relaties en de dagelijkse zingeving als thema hebben.
1982
Het masker
Duycks foto's tonen aan dat hij met zijn kunstenaarsogen zelf beslist wanneer, wat en hoe er zal gefotografeerd worden. Zijn onderwerpen zijn niet alleen een decor, niet alleen een toevallig aanwezig ruimtelijk gegeven, maar vormen het geëngageerd uitzicht dat ze aan hun omgeving en milieu geven op het ritme van de hartslag van Johan M. Duyck. 1 52
Carl Uytterhaegen
de reeks "Ora pro nobis" 1 979- 1 984
Uit
Carl Uytterhaegen
Carl Uytterhaegen (0 1 944) is voortdurend bezig met het fotograferen van wat rondom hem gebeurt. Hij tracht zijn onderwerp zo direct mogelijk te benaderen, of hij nu een landschap of een portret in beeld wil brengen. Hijzelf zegt over zijn foto's: "Voor mij is fotografie een samenbundelen van een beleven in een beeld, met als open mogelijkheid voor anderen er een beleven in terug te vinden ofte projecteren. Kunst of geen kunst, het belangrijkste is dat er goede foto's zijn, en als het kunst moet zijn wil ik foto's als dusdanig aanvaarden, gewoon als een berusten in het moeten. Is het niet zo, dat de kunsthistorici ons uit traditie kunnen opdringen wat kunst moet zijn of worden ?" En ook nog: "Of iemand overtuigend met fotografie bezig is, is recht evenredig met hoe intens overtuigend hij leeft. Of iemand zijn fotografie overtuigend is, is recht evenredig met hoe intens overtuigend hij die beleeft." Carl Uytterhaegen mag dan huiverig staan tegenover kunst en het artistiek fotomilieu, hij is een uitstekend fotograaf die documenteert, iets achter laat voor de volgende generatie, die "goed doet" voor de natuur en de bewoners. Fotografie kan veel, maar ook niet alles, zijn foto's dwingen echter wel tot "kijken" en opnieuw tot "kijken", omdat hij begrepen heeft dat fotografie creatief gezien "selecteren" is uit de realiteit,
veel weglaten en alleen het essentiële tonen is. Dat is de stijl van Carl Uytterhaegen. De vorige fotografiecurator van het Museum of Modem Art in New York, John Szarkowski, heeft de fotografie opgedeeld in spiegels en vensters. De spiegels zijn verwant met een romantische visie, dat wil zeggen: "The romantic view is that the meanings of the world are dependent on our own understandings." En de vensters hebben meer betrekking op een realistische traditie, dat wil zeggen: "lt is the realistic view that the world exists independent of hu man attention." Deze vergelijking inspireerde Willem Elias in een tekst over een reeks foto's van kerkhoven van Carl Uytterhaegen tot het volgende: "De spiegels zeggen meer· over de kunstenaar en de vensters meer over de wereld. Ik dacht oorspronkelijk bij Carl Uytterhaegen vensters op het kerkhof te vinden, maar ontmoette spiegelbeelden van een mens." Kortom, Carl Uytterhaegen heeft steeds vanuit een warm, nostalgisch gevoel zijn scherpe herinneringen van toen omgezet in scherpe beelden van nu.
1 53
in geometrische vormen. Dan keert Tas definitief de rug naar het louter artistieke, en vanaf de jaren zestig beoefent hij de "live-fotografie": het zichtbaar maken van de realiteit. ledere kunstenaar is een kind van zijn tijd en Filip Tas is zich na een periode van bewustwording en geloof in de kracht van de "fototaal" vanaf de jaren zeventig gaan ontplooien in de reportagefotografie, portretfotografie, collagefotografie en stedelijke fotografie. Het samenbrengen van voor elkaar vreemde elementen is een stijlfiguur die veel is toegepast in de fantastische kunst, het magisch-realisme, het surrealisme. De hoge realiteitswaarde van fotografie geeft deze werkwijze een fascinerende toets zoals dat trouwens reeds vroeg in de geschiedenis van de fotografie te zien is geweest. De wereld, de een heid van kracht en beweging is in de natuur waar te nemen, in een gelaat, een steen of een vlek zonlicht. De subtiele suggesties die uitgaan van configuraties van wolken en stenen, van vorm en totaliteit, maken van een foto een ontmoetingsplaats van waaruit een avontuurlijke reis kan beginnen door een landschap van bespiegeling, van innerlijke zelfWaarneming. Men treft in de foto's van Filip Tas een schijnbaar gemakkelijke, maar toch doorleefde poëzie aan. De knipoogjes naar de kijker vormen de rode draad doorheen zijn werk. H ij zoekt in zijn werk niet naar al te sterke emotie die de aandacht zou afleiden, maar bewaart welbewust tussen de kijker en het uiteindelijke fotobeeld een afstand die de nieuwsgierigheid aanscherpt. Kortom, hij toont ons op het eerste gezicht een eenvoudig fotografisch beeld, maar achter iedere foto schijnt een stem ons toe te spreken met een vervreemdende klank van heimwee naar wat één van zijn geliefde dichters J .C. Bloem ooit formuleerde als "de nooit-gesproken tederheden". Liliane Vertessen Filip J. Tas
"Ik zie niet dubbel zei Wim" (uit de reeks "Portretten") 1987
Filip J. Tas
Filip J. Tas (0 1 9 I 8), boegbeeld van de Belgische fotografie, bezit een archief dat het resultaat is van een halve eeuw fotograferen. Fotobeelden van een stad aan de stroom die in een aantal opzichten dezelfde is gebleven, maar in een aantal andere één en ander heeft moeten prijsgeven. Veel van wat Tas' camera heeft geregistreerd, is er niet meer. Het is opgeofferd aan wat "de vooruitgang" wordt genoemd, hoewel het, zeker bij het bekijken van deze foto's, absoluut niet duidelijk is wie of wat erop is vooruitgegaan. Bij een kritische rondgang doorheen zijn ceuvre valt op dat hij voortdurend met een grote sensibiliteit op een veranderend tijdsklimaat heeft ingespeeld. Tot in de jaren veertig is de fotografie van Tas esthetiserend, maar na de oorlog sluit zijn kunst aan bij de vooroorlogse ontwikkelingen en vooral bij de kunst in de Verenigde Staten. In de jaren vijftig komt Tas onder de indruk van de abstracte kunst en experimenteert hij met grijstinten tussen wit en zwart
1 54
Ook al kan men het werk van Vertessen C 1 954) in geen enkel hokje plaatsen, het heeft zijn weg gevonden naar de plaatsen, zoals de Neue Galerie-Sammlung te Aken, waar kunst zich thuis voelt. Alhoewel Vertessen steeds hetzelfde onderwerp kiest, de kunstenares is haar eigen model, is haar werk steeds in evolutie. De eerste erotisch geladen masochistische scènes worden in later werk vervangen door beelden uit de wereld van de glitter. Maar ook als Vertessen put uit het beeldenarsenaal van de show, de schijn, blijft de uitstraling beladen met dramatiek. De foto's worden steeds groter, de lijst wordt plexi en de neonopschriften worden vervangen door heuse architectuur-fragmenten en monumentale sculpturen. De dramatiek van de fotografische beelden haalt echter steeds de overhand op de frivole marge. De beelden van Vertessen blijven bij, zowel in de betekenis van "ze blijven hun kijkers bij", als in de andere betekenis: "de eigenzinnige voorstellingen blijven de tijd bij". Haar fotowerk wordt vaak in verband gebracht met dat van Cindy Sherman: ook zij hanteert immers de stereotypische travestie en de
Liliane Vertessen
Zonder titel geënsceneerde pose als basisstrategie. De pseudo zelfportretten van Vertessen vormen een gefingeerd en erotisch alter ego. De kunstzinnige toeschouwer wordt gereduceerd tot ordinaire voyeur. Andere foto's worden aangevuld met objecten of ingevuld in een groter geheel en krijgen zo een ruimtelijk karakter. ledere kunstenaar beeldt zichzelf uit, vertelt zichzelf, verbeeldt zichzelf Liliane Vertessen doet dit dus ook. Haar werk zou kunnen in verband gebracht worden met body-art. Toch staat zij wellicht dichter bij de schilderkunst dan wat bij de werkelijke body-art is geweest, in die mate dat body-art zich vooral uitte
door de performance, door acties die de kunstenaar deed in het publiek. Wat ergens wel verband houdt met body-art is het feit dat ze haar eigen lichaam gebruikt als drager en als materie, als onderwerp. Vertessens werk is natuurlij k erotisch en er is ook een exotische kant aan. Er is in haar werk een zwaar geladen symbolische kant, een sensuele kant de vrouw als seksueel symbool. Dat is heel duidelijk in de houdingen, de kledij, het gebruik van leder als kledij, het steeds zichzelf voorstellen. De mannelijke partner wordt in feite nooit afgebeeld of wordt enkel symbolisch in allerlei toestanden, fallische symbolen of 1 55
architectonische ruimte. Zijn onderwerp blijft altijd herkenbaar. Het verschaft hem de mogelijkheid om vooral vanuit een noodzakelijke, fundamentele behoefte te weten waar hij staat, zijn positie te bepalen tegenover de omringende werkelijkheid. En dat is juist voor mij één van de grote constanten in de vrije kunst. En het is met die constante, dat hij zich bezighoudt. Tegelijkertijd betekent die constante ook dat punt waar we de beperkingen van de mens gaan ervaren. Het is er dus om te doen dat spanningsveld te overbruggen en de beperktheden in te zien van het mensdom én tegelijkertijd toch te proberen vat te krijgen op de werkelijkheid. Het zijn die spann ingsvelden die men in de opstelling en de visie van deze kunstenaar heel duidelij k ervaart. Greep krijgen op de werkelijkheid betekent dus inderdaad vragen stellen over die werkelijkheid. En de eerste werkelij kheid die zich opdringt is de eigen werkelijkheid: de werkelijkheid van hem als autonome fotograaf. Het is vanuit die vraagstelling dat zijn werk is gegroeid. Het komt er alleen maar op aan de toekomst te zien als een mogelijke stap met risico's, net zoals het kind bijvoorbeeld zijn eerste stap zet en niet weet of het zal vallen, rechtstaan, of het ergens ongelukkig zal struikelen. De mens zet over het algemeen maar één keer de stap in het leven, terwijl de kunstenaar een tweede keer die stap probeert te zetten, namelijk een stap zetten zonder te weten waar hij uitkomt, zonder te weten waar het succes van die stap ligt, zonder te weten hoe de publieke respons op die stap zal zijn, alleen maar rekening houden met de noodzakelijkheid en drang om die stap te zetten. Dat vind ik een enorme betekenisvolle daad: bezig zijn met dingen, waarvan men niet weet waar men uitkomt en ze toch doen op de eerste plaats voor zichzelf en op de tweede plaats om te proberen in communicatie te treden met de samenleving.
objecten opgevoerd. En ondanks dat direct subjectieve in haar werk ervaar ik persoonlijk daarin ook een kant die ik magisch zou noemen. Liever nog "bezwerend". Het doet denken aan totems, aan altaren en aan rituelen. Dus, van afbeelding tot verbeelding. Of niet soms ? Juul Vandevelde
Voor juul Vandevelde ( 1 942) betekent bezig zijn met autonome fotografie een beroep, een beroep dat een roeping is. Het is hem niet alleen te doen om een job. Nee, het is voor hem een medium, een middel om te exploreren en te experimenteren. En net op dezelfde wijze exploreert hij ook de werkelijkheid, zoals hij ook als "mens" exploreert. Hij gaat uit van een aan de realiteit ontleend gegeven: een natuurbeeld, het theater, een menselijke gestalte, een voorwerp of een 0
1 56
juul Vandevelde
New York 1 974
Is de foto het document van het kijken zelf of eerder de weergave van het gekeken hebben ? De fotograaf kijkt rondom hem en hij begrenst de werkelijkheid in een beeld. Als een fotograaf naar zijn model kijkt is dat een ogenblik van spanning, een moment van wederzijdse taxatie. Een foto, beter gezegd de fotograaf, bevriest dit contact. Een foto schept een afstand en verandert het heden zichtbaar in het verleden. Daarom is een foto precies dat roerloze moment waarin kijken is verstijfd tot staren. Voor Juul Vandevelde is het werk een herinnering aan een werkelijk moment van spann ing (alleen al het werk willen maken) en aan de toestanden ervoor en ema. Maar voor ieder is dat moment Onzichtbaar geworden, opgesloten achter de foto. De beelden kunnen voor ons geen herinnering ' of herkenning zijn, alleen maar projectie - dus aanleiding tot inleven: beelden die alleen nog maar met ieders eigen werkelijkheid vervuld kunnen worden. Juul Vandevelde reorganiseert onze reactie op de werkelijkheid. Het zijn dagelijkse dingen uitgebeeld in
het "beleven" van die dag. Het is zeker geen gedwongen verhaal. Dit alles is gebaseerd op het ogenblik van de beleving, dus ook van de opname. Het "in beeld brengen" sluit de verbeelding niet uit en biedt rijke mogelijkheden. In deze verbeelding in de dubbele zin van het woord vindt de autonome fotografie haar bestaan en toekomst. En dat weet Juul Vandevelde maar al te goed. Sinds 1 968 reeds. Walter De Mulder
Walter De Mulder (0 1 933) is enorm begaan met de vergankelijkheid der dingen en legt op een bijna fanatieke wijze beelden vast waarvan h ij houdt. Zijn werk heeft iets zeer nostalgisch, zijn camera doet meer dan registreren alleen. Hijzelf zegt hierover: "Ik zie fotografie hoe langer hoe meer als een document, eerder dan als kunst. Het is een vastleggen van dingen die onze kleinkinderen niet meer zullen weten bestaan: de natuur, het landleven, sommige gebruiken ... Vroeger werd veel meer in die zin gefotografeerd dan nu. De hedendaagse life-fotografie in niet zeer bewust. Dat zou moeten herzien worden." H ij gaat ervan uit dat om het even welke creatie slechts overtuigend kan overkomen, wanneer de maker iets te vertellen heeft, eerlijk is, nooit gekunsteld doet, en het métier beheerst. Vrij vertaald "geëngageerd, eerlijk talent". Een mooi voorbeeld vindt hij de Amerikaanse fotograaf Eugene Smith die voor hem de meest fascinerende figuur is uit de fotowereld. De fotoboeken van Smith beschouwt hij als bijbels van de fotografie.
In een gesprek vertelde Walter De Mulder me dat hij alleen maar die dingen die echt zijn wil fotograferen. Reportage en documenten. In het Hongaars gebruikt men een heel mooi synoniem voor fotograferen, namelijk "bewaren". Ik denk dat Walter De Mulder dit het belangrijkst vindt in de fotografie.
Walter DeMulder
Johan M. Duyck 1983
Walter De Mulder heeft een voorliefde voor de zuivere fotografie. Zijn werk is geen subjectieve fotografie, geen zelfexpressie met in de vormgeving het accent op het zogenaamde creatieve ingrijpen. Zijn werk is fotografisch zuiver, in de sensibi liteit van het object. De typische stijl van Walter De Mulder is herkenbaar. Hij houdt van directheid, eenvoud en hij werkt steeds met het aanwezige licht. En over zijn werk als docent fotografie zegt hij: "Deze jongeren tonen mij vaak nieuwe mogelijkheden in de fotografie en zijn bijzonder krit isch. We bespreken heel wat foto's en ik geloof dat men op die wijze leren kan wat fotografie werkelijk betekent". ·
1 57
Podia voor de fotografie in België Kunst kan slechts overleven wanneer zij binnen een maatschappij zowel een cultureel als een financieel draagvlak behoudt. Zo zijn de plastische kunsten ingebed in een netwerk van musea en galerieën, beurzen, critici en recensenten, gespecialiseerde tijdschriften, uitgeverijen, kunstscholen, subsidieregelingen ... Deze instellingen treden op als bemiddelaar tussen kunstenaar en publiek. Zij bieden de kunstenaar een podium om zich te manifesteren, voorwaarde om een artistieke dialoog op gang te brengen, en creëren een markt, noodzakelij k om financieel te overleven. De fotografie is van dit systeem lange tijd uitgesloten gebleven. Haar ambiguë positie tussen kunst en dagelijks bestaan maakte haar immers verdacht. Een ruimer besef van het feit dat de fotografie naast haar utilitaire karakter ook een culturele en zelfs artistieke betekenis kon verwerven, kwam er pas na de Tweede Wereldoorlog. Voor een definitieve doorbraak moesten we zelfs wachten tot de jaren 70. In eigen land moet de pioniersrol worden vermeld van Galerie Paule Pia in Antwerpen ( 1 9741 986). De aflossing werd onder meer waargenomen door Galerie 't Pepertje in Diepenbeek ( 1 98 1 - 1 986) en Galerie XYZ in Gent ( 1 982- 1 989). Deze initiatieven gaven blijk van een bewonderenswaardige inzet, maar bij ontstentenis van een werkelijke markt werd dit engagement onvoldoende beloond. In deze situatie lijkt langzaam maar zeker verbetering te komen. Toch blijkt uit de hiernavolgende - selectieve lijst van plaatsen en instellingen die in dit land de fotografie een podium bieden, dat het aandeel van de openbare instellingen daarin overweegt. Privé initiatieven kunnen ook vandaag enkel overleven wanneer zij de fotografie integreren in een breder kunstaan bod, of wanneer zij zich organiseren als vereniging zonder winstoogmerk. Pool Andries
1 58
I . Fotomusea
ProvinciaalMuseum voor Fotografie
Dir. Marl< Andries; wetenschappelijke leiding Pool Andries Waalse Kaai 47, 2000 Antwerpen Tel. 03/2 1 6.22. I I Fax 03/248.52.28 Het Provinciaal Museum voor Fotografie is ontstaan uit de vroegere afdeling Foto & Film van het Sterckshof, toen Provinciaal Museum voor Kunstambachten, te Deume. De afdeling werd opgericht na het succes van de tentoonstelling " 1 25 jaar Fotografie", in 1 965 georganiseerd op initiatief van wijlen ir. Karel Sano. Op 23 oktober 1986 kon het Museum voor Fotogratie officieel de deuren openen in het voormalige pakhuis Vlaanderen aan de gedempte Zuiderdokken te Antwerpen. In de loop van 1 994 werd het museum gerenoveerd en uitgebreid. Voortaan beschikt het op de benedenverdieping over twee zalen voor tijdelijke tentoonstellingen en een auditorium. De permanente museumopstelling op de eerste en tweede verdieping werd grondig hertekend en besteedt voortaan meer aandacht aan de fotografische esthetiek Het museum gaat prat op een verzameling historische camera's die wordt beschouwd als een van de meest uitgebreide ter wereld. Ook de verzameling fotografische prenten staat op een internationaal niveau. Het tentoonstellingsprogramma is gevarieerd en internationaal getint. Overzichtstentoonstel lingen werden gewijd aan Lee Friedlander, Duane Michals, L.P.T. Dubais de Néhaut, Leonard Misonne, René Guiette, Julien Coulommier en Antoon Dries. De hedendaagse Belgische fotogratie kwam aan bod in groepstentoonstellingen zoals "Mises-en-Scène" en "Jonge Helden". "Door de enkele werl<.ing van het licht...", de tentoonstelling waarmee het museum in 1989 de 1 50ste ve�aardag van de uitvinding van de fotografie herdacht, belichtte de introductie van dit nieuwe medium in België en Nederland. De catalogus bij deze
tentoonstelling werd een standaardwerk. In het kader van Antwerpen 93 werd onder de titel "Antwerpen 93: een stad gefotografeerd" werl<. getoond en gepubliceerd dat in opdracht werd gerealiseerd door Hans Aarsman, Heinz Cibulka, John Davies, André Gelpke en Bernard Plossu. Op het programma voor volgend jaar staan onder meer tentoonstellingen met werl<. van Nan Goldin en Martin Parr. Het museum is partner in het project "Documentaire Foto opdrachten Vlaanderen", een initiatief van de Vrienden van de Provinciale Musea Antwerpen en het Provinciebestuur van Antwerpen. jaarlijks zal minimaal één tentoonstelling en boek worden geproduceerd met werl<. dat in opdracht werd gerealiseerd. Het eerste volume, met landschaps opnamen van Lucas jodogne, kwam onlangs van de pers. Het museum bezit een rijke bibliotheek die toegankelijk is voor het publiek. Musée de la Photographie (Centre d'Art Contemporain de la Communauté française de Belgique)
Dir. Georges Vercheval I I avenue Paul Pastur, 6032 Charleroi/Mont-sur Marchienne Tel. 07 1 /43.58.10 Fax 071/36.46.45 Het Musée de la Photographie dankt zijn bestaan aan de inzet en bezieling van Georges Vercheval. In 1979 richtte hij de vereniging Photographie Ouverte op, die in 1 980 reeds een eerste Triënnale Internationale de la Photographie organiseerde. Vanaf 1 981 ontwikkelde Photographie Ouverte, onder de benaming Galerie du Musée de la Photographie, een regelmatige tentoonstellings activiteit in een pand dat daartoe ter beschikking werd gesteld door de stad Charleroi. Ook de Franse Gemeenschap plaatste haar schouders onder dit initiatief en op 25 april 1 987 opende het Musée de la Photographie zijn deuren in het voormalige karmelietessen klooster van Mont-sur Marchienne, deelgemeente van Charleroi. Het museum blijft tot voo�aar 1 995 gesloten wegens ingrijpende restauratie- en
verbouwingswerl<.en. Zijn reputatie dankt het Musée de la Photographie vooral aan een dynamisch tentoonstellingsbeleid, waarin de totnogtoe georganiseerde triënnales een voorname plaats innamen. Bijzondere aandacht ging uit naar overzichts tentoonstellingen, telkens met publikatie, gewijd aan Belgische fotografen zoals Edmond Fierlants, Emile Chavepeyer, Charles Leirens, Roland d'Ursel en Gilbert de Keyser. In 1 993 publiceerde het museum "Pour une Histoire de la Photographie en Belgique", een lijvig repertorium van de Belgische fotogratie van 1839 tot heden. De bibliotheek is toegankelijk voor het publiek. Het museum publiceert een eigen informatiebulletin. Op hetzelfde adres is "Archives de Wallonie" gevestigd. Deze instelling verzamelt niet alleen historische fotografische documenten over het leven in Wallonië maar werkt ook samen met hedendaagse fotografen rond actuele sociale thema's. 2. Fotogalerieën
Espace Photographique Contretype
Dir. jean-Louis Godefroid Hotel Hannon I avenue de la Jonction, I 060 Bruxelles Tel. 02/538.42.20 Fax 021538.99. 1 9 Non-profit fotogalerie, waarvan de werl<.ing wordt gesteund door de Franse Gemeenschap en de gemeente Sint-Gillis. Sinds 198 1 is de galerie gevestigd in het Hotel Hannon, een art-nouveau woning die in 1 903 werd gebouwd voor Edouard Hannon, een vooraanstaand amateur fotograaf. Het programma is internationaal en legt de klemtoon op actuele tendensen. Tot de Belgische fotografen die door Contretype worden verdedigd behoren Gilbert Fastenaekens, Daniël Brunemer, André Jasinski, Dirl<. Braeckman, Marc Trivier, Anne Denis en Jean-Louis Vanesch. Contretype publiceert een tweemaandelijks informatie bulletin waarin ook wordt bericht over de tentoonstellingen die de galerie extra-muros presenteert.
Galerie CatherineMayeur
Oir. Catherine Mayeur 24 rue des Renards, I 000 Bruxelles TeL 02/513.06.29 Fax 02/640.84.0 I Catherine Mayeur was tot 1988 als wetenschappelijk medewerker verbonden aan het Musée de la Photographie te Charleroi maar startte een eigen galerie voor fotografie en hedendaagse kunst. Tot de fotografen die door de galerie worden verdedigd behoren Gilbert Fastenaekens, Christian Meynen, Jacques Vilet. Marc Deneyer, Alain Chabeau en Michel Couturier. In de toekomst wil de galerie in toenemende maté extra-muros opereren.
Fotografiecircuit Vlaanderen
Coördinator: Jan Van Braeekhoven Lange Lozanastraat 124, 20 I 8 Antwerpen Tel. 03/237. 1 1.06 02/737.32. 1 7 Organiseert rondreizende fototentoonstellingen in een vijftiental culturele centra in Vlaanderen. De kwaliteit van het aanbod en ook van de tentoonstellingsruimten zelf is ongelijk. Galerie Périscope
Oir. Jean-Luc Deru 20 rue du Mouton Blanc, 4000 Liège Tel. 04 1 /26. 1 0.03 Espace Parallèle
Galerie DB.S
Oir. lnge de Bisschop en Marc Steeulorum Vlaamse Kaai 75, 2000 Antwerpen TeL 03/237.83.05 Fax 03/234. 1 I .06 Ging in 1 980 van start onder de naam Galerie Portfolio. Het programma is eclectisch en zonder commerciële toegevingen. De galerie introduceerde bij het Belgische publiek onder meer het werk van Nicholas Nixon, Mark Klett, Hans Aarsman, Guido Guidi, Knut Maron en Craigie Horsfield. In 1 993 verhuisde de galerie naar een pand gelegen tegenover het Museum voor Fotografie. Sindsdien programmeert zij op onregelmatige tijdstippen "oefeningen in vergelijkende fotografie": tentoonstellingen waarin werk van fotografen die op het eerste gezicht weinig met elkaar gemeen hebben in dialoog wordt geplaatst. Fotogalerie CCH Cultureel Centrum Hasselt
Oir. Jean-Pienre Grootaers; secr. Vera Dumon Kunstlaan 5, 3500 Hasselt Tel. 011/22.99.3 1 Fax 0 I 1 /24.32.07 De Fotogalerie van het Cultureel Centrum in Hasselt bestaat bijna 20 jaar en vervult in Limburg zonder twijfel een belangrijke infonmatieve functie. De kwaliteit van het aanbod is wisselend maar haalt een behoorlijk gemiddelde.
Anciennes Ecuries de I'Abbaye 7a rue du Rouge-Cioître, I I 60 Bruxelles Tel. 02/675.27.23
Trefcentrum Y'
Vrije Universiteit Brussel Pleinlaan 2, I 050 Brussel TeL 02/641.23.25 ProvinciaalMuseum Hasselt
Zuivelmarkt 44, 3500 Hasselt TeL 01 1 /2253.2 1 36 rue de la Victoire, I 060 Bruxelles Tel. 02/53854.66 Fax 02/534.42.06
Galerie Willy D'Huysser
Grote Zavel 35, I 000 Brussel TeL 02/5 I I .37.04 Fax 02/5 1 4.42.45 Galerie Rodolphe janssen
35 rue de Livourne, I 050 Bruxelles
Mutsaardstraat 3 1 , 2000 Antwerpen TeL 03/232.41.6 1 L. Frarynlaan 30, 2050 Antwerpen TeL 03/219.26.72 SISA, Stedelijk Instituut voor Sierkunsten en Ambachten
Cadixstraat 2, 2000 Antwerpen TeL 03/23 1 .00.78 Hoger Instituut voor Beeldende Kunsten Sint-Lucas
6. Varia
NARAFI
International Seminar on Photography - Alden Biesen
Victor Rousseaulaan 75. I I 90 Brussel Tel. 02/34452. 1 3
Fnac-galerieën
Groen plaats, 2000 Antwerpen Tel. 03/231.2056 Fax 03/232.97.22 City 11, Nieuwstraat I 0, I 000 Brussel Tel. 02/209.22.34 Veldstraat 88, 9000 Gent Tel. 09/223.40.80 I place du Maréchal Foch, 4000 Liège TeL 04 1 /22.0 1 .29 Fax 04 1 /22.21. 1 3 3. Culturele instellingen en galerieën voor hedendaagse kunst die regelmatig fotografie programmeren
Galerie Etienne Tilman
59 rue de Stassart, I 050 Bruxelles Tel/Fax 02/512. 1 1 .2 1 Carine Campo Gallery
Vlaamse Kaai 3 I , 2000 Antwerpen Tel. 03/238.98.37 GalerieMicheline Szwajcer
Verlatstraat 1 4, 2000 Antwerpen Tel. 03/237. I 1.27 RuimteMorguen
Koninklijke Academie voor Schone Kunsten
Academiestraat 2, 9000 Gent Tel. 09/223.8 1 .02 Fax 09/223.52.3 1 Hoger Instituut voor Beeldende Kunsten Sint-Lucas
Zwarte Zustersstraat 30, 9000 Gent TeL 09/225.42.90 Hoger Instituut voor Visuele Kommunikatie en V�rmgeving
Waalse Kaai 21-22. 2000 Antwerpen Tel. 03/248.08.45
Weg naar As 50, 3600 Genk Tel. 0 1 1 /35.995 1
American Cultural Center
Galerie Vega
Bastionsquare I c. I 050 Brussel TeL 02/5 I 3.38.30 Fax 02/5 1 1 .9652
5 rue de Strivay, 4 1 22 Plainevaux Tel. 041/80.22.70 Fax 04 1 /80.43. 1 I
Stedelijke Academie voor Schone Kunsten
Le Botanique (Centre Culture! de la Communauté française de Belgique)
Na het verdwijnen van "Clichés" had België geruime tijd geen eigen kwaliteitsmagazine voor fotografie meer. In september 1994 verscheen evenwel het eerste nummer van een nieuw tweemaandelijks tijdschrift Thèmes. Het wil zich exclusief wijden aan de reportagefotografie en wordt uitgegeven door John Vink, als fotograaf aangesloten bij het agentschap Magnum, en Alain D'Hooghe. Redactie: I 05 avenue Emile de Béco, I 050 Bruxelles. Tel. 02/64055.22 Fax 02/640. 1 850 Abonnementen: Faut Voir, 1 4 rue des Touristes, I 170 Bruxelles
Paleizenstraat 70, I 2 I 0 Brussel Tel. 02/2 1 7.05.89
Galerie Guy Ledune
20 rue Edmond Picard, I 060 Bruxelles Tel. 02/343.88.80 Fax 02/34652.73
5. Tijdschriften Thèmes
Koninklijke Academie voor Schone Kunsten en Nationaal Hoger Instituut voor Schone Kunsten
Technicum Galerie Debras-Bical
Arrêt sur l'lmage
Le Gallery 7 rue du Grand Cerf, I 000 Bruxelles Tel. 02/5 I I .80.35
4. Nederlandstalige scholen (selectie)
Tweejaarlijkse fotomanifestatie met tentoonstellingen en workshops door internationaal venrnaarde fotografen. Eerstvolgende editie van 23 tot 28 juli 1 995. Organisatie: Aksent v.z.w., Herckenrodeplein I , 3600 Genk Tel. 0 I 1 /23.45.30 Fax 0 I 1 /23.45.3 1 AMARANT v.z.w.
In het kader van haar cursussen kunstgeschiedenis en kunstactualiteit richt deze vereniging ook lezingen in gewijd aan onderwerpen uit de fotografie. "De Witte Raaf', de tweemaandelijkse kunstkrant die wordt uitgegeven door Amarant, besteedt uitgebreid aandacht aan de fotografische actualiteit. Pool Andries
Kunstlaan I 2, 3500 Hasselt Academie voor Schone Kunsten
Boonhenstraat I 3, 9100 Sint-Niklaas Tel. 03/776.33.00
236 rue Royale, I 210 Bruxelles Tel. 02/217.63.86
1 59
Bijvoegsel bij OKV 1994/4 OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAANDEREN Tweeëndertigste jaargang oktober-november-december 1994/nr. 4 driemaandelijkse periodiek voor inwijding in de beeldende kunsten door reprodukties, teksten en radiouitzendingen.
Mededel ingen Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen op BRTN-radio
Uitgave van Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen v.z.w. onder de auspiciën van de Vlaamse provincies en in samenwerking met de B.R.T.N.
"Fragmenten van fotografie
Verantwoordelijke uitgever:
bij Radio I in 'Eenhoorn' op dinsdag 6 december tussen 13.30u. en IS.OOu.
in België" komt aan bod:
Rudy Vercruysse
Secretariaat, redactie en abonnementendienst Kasteelstraat 97 - 8700 Tielt tel.: 05 1 /42.42.99 fax.: 05 1 140.84.78
bij Radio 2 in 'Het Narrenschip' op donderdag 8 december tussen 20.00u. en 22.00u. bij Radio 3 in 'De Kunstberg' op woensdag 7 december tussen 18.30u. en 20.00u.
B.T.W.-nummer: 427. 1 90. 1 76
Bankrelaties: 448-000736 1 -87 220-0722400-77 000-0099920- I 0 1 35.20 (NL) Dit Mededelingenblad werd samengesteld door: Rudy Vercruysse, Marijke Declercq Marc Devos en Geert Verstaen.
bij radio Donna in 'Foyer' op maandag 5 december tussen IS.OOu. en 17.00u.
O KV-Verloti ngsactie 1 99 5
Eerste prijs Een bronssculptuur van Hubert M innebo
u i t een gel imiteerde reeks van 5 stuks. Waarde: 72 000 fr
jaargang 1 994 Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen
I . Kasteel van Gaasbeek 2. Hans Memling 3 . Provinciaal Gallo-Romeins Museum Tongeren
4. Fragmenten van fotografie in België
1 ra 1 Lid van d e Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers
Hubert Minnebo
U3rugge, 1940)
Deze "Medelingen"
Volgende editie
zijn een bijvoegsel bij
(verschijnt eind januari)
de OKV-aflevering nr. 4 van de jaargang 1 994:
Fragmenten
M iddel eeuwse
van fotografie in België
Auteurs:
Auteur: Marjan Buyle
Pool Andries, Johan De Vos, Johan M. Swinnen
Sedert 1970 heeft Hubert Minnebo zich gewijd aan bronssculpturen. De beelden, in de hem zo eigen stijl, worden in zijn atelier in Stalhille gegoten volgens het verloren was-procédé. Zijn creaties zijn zowel monumentaal, als handzame formaten. Ook gouden juwelen maakt hij volgens dezelfde techniek. In zijn sculpturen zijn duidelijke invloeden merkbaar van oude beschavingen, vooral uit Zuidoost-Azië dat hij op verschillende reizen bezocht.
BRTN
Departen1ent Cultuur
Mfiche Op TV2, elke donderdag om 22 .30u. Op TV 1 , elke zaterdag om l 2 . 30u.( herhaling) Affi che bestaat uit volgende delen:
AGENDA: een vlugge en vlotte montage van een tiental komende of lopende tentoonstellingen, concerten, theater- en dansvoorstellingen
AccENT: een korte reportage over een acrueel kunstgebeuren, waarin de betrokken kunstenaar centraal staat. Intervieuws door Régine Clauwacrt
APART: nieuw of bestaand beeldmateriaal over een manifestatie in de (ruime) kunstsfeer Kortom , een actueel en informatief programma over kunst in al haar vormen. Het programma wordt verzorgd door Jan Blondcel en Marianne Soetewey (regie), Régine Clauwaert (samenstelling, redactie en presentatie ) , Johan vanden Loock (samenstelling en produktie), Katrien Wanten (assistentie) en Hilde de Palmenacre (grafiek ) .
BRTN Departement Cultuur Tekens op TV2, elke donderdag om 20.30u.
2
Aansluitend bij de vroegere uitgaven "Fragmenten van kunst in België" (1990) en "Fragmenten van architectuur in België" (1991) wil deze editie een overzicht bieden van de fotografie in België vanaf ca. 1980 tot nu. Een inleidend artikel situeert de fotografie binnen de plastische kunst en de Belgische fotografie binnen een internationale con text. Een informatief luik wijst de weg naar musea voor foto grafie, fotogaleries en fotogra fieopleidingen. Hoofdmoot is evenwel de keu ze door de drie selectieheren: Pool Andries,Johan De Vos en Johan M. Swinnen., van drie maal tien foto's, telkens vergezeld van een commentaar. Hun keu ze drukt hun visie uit op de ont wikkelingen binnen de Belgische fotografie.
Losse n u m m e rs Losse nummers kosten 200,-fr. of 1 1 ,-NLG
Bestellen kan door storting op rekening 448-0007361-87 (in België) of 135.20 (in Nederland) van Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen, met vermelding van de titel van de aftevering
Spelregels gratis tickets U kan een gratis ticket bekomen door een gele briefkaart te sturen naar Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen, Kasteelstraat 97, 8700 Tielt. Bij de tentoonstellingen die een gratis ticket aanbieden, vindt u onderaan het artikel een blauwe balk met het aantal ter beschikking gestelde tickets. Door loting wordt bepaald wie een ticket krijgt toegestuurd. Let op:
I . één ticket per
tentoonstelling en per persoon 2. één ticket per gele briefkaart 3. de gewenste tentoonstelling vermelden
Program ma 1 99 5
I
Abon nement
Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen
Abonnementsgeld / 995: onveranderd 700,-BF
Aflevering I Middeleeuwse muurschilderingen
door Mnarja Buyle verschijnt eind januari Aflevering 2
In de abonnementsprijs voor 1 995 zijn begrepen:
Het Provinciaal Museum Sterckshof Zilvercentrum
door Leo de Ren verscijnt eind april Aflevering 3
Vanuit Nederland kan u ook abonnee worden!
I . vier thematische afleveringen
41,5
het program ma 1 995
opbergband)
Affichekunst
vindt u op deze pagina.
door Leen van Dijck, Karel Scheerlinck en Robert Lucas verschijnt midden september
2. vier M ededel i ngen bladen ze worden samen met de
Uitsluitend door storting van
B ruggen als kunstwerken
Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen verstuurd,
door Marc Dubois, jos Vanden breeden e.a. verschijnt midden november
. � ergband)
135.20
van OKV in Tielt. Graag vermelden:
of 970,-fr.
"1995".
(met opbergband) op rekeningnummer 448-000736 1 -87 van Openbaar
24 tot
Kunstbezit i n Vlaanderen, Tielt.
De Mededelingen brengen
G raag vermelden:
u actuele kunstinformatie:
" 1 995"
tentoonstellingskalender,
gesteld door de programmatie
op gironummer
(zonde
32 pagina's.
Het programma werd samen
opbergband)
dan dat: u st OO,-fr.
worden eveneens in kleur gedrukt en tellen
of 59,5 NLG (mét
N iets •�•oa nvno
afleveringen van
Aflevering 4
NLG (zonder
museum- en
commissie van Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen die
tentoonstellingsnieuws;
vergadert onder het
daarnaast aanbiedingen
voorzitterschap van de heer
Aandacht!
van kunstwerken,
Gerrit Defreyne, gedeputeerde voor cultuur van de provincie
kunstboeken
West-Vlaanderen en voorzitter
tegen gereduceerde
met duidelijke vermelding van uw naam en adres.
prijzen,
U zou ons een dienst bewijzen i n d ien u bij
nocturnebezoeken, ...
herabonnering uw abonneenummer zou vermelden .
3. de OKY Museumkaart 1 995
oms lag waarin deze aflevering zit.
a.i. van Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen v.z.w .. Leden zijn (in alfabetische volgorde):
de heer jos van de Breeden, directeur van het Sint-Lukas-ar chief, Brussel; de heer Willy Bultereys, professor-directeur en bestuur- . der van Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen v.z.w.; de heer Rob Buytaert, vormgever, Antwerpen; de heer Luc Demeester, directeur-uitgever Lannoo, Tielt; de heer Robert Hoozee, conservator van het Museum voor Schone Kunsten, Gent; de heer Paul Huvenne, adjunct conservator Rubenshuis, Antwerpen; de heer Willy Juwet, directeur generaal van de Administratie Kunst, Departement WVC., Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap; de heer Rik Sauwen, producer BRTN, Departement Cultuur; de heer Johan Valcke, directeur Vlaams Instituut voor het Zelfstandig Ondernemen, Dienst Kunstambacht; de heer Rudy Vercruysse, directeur Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen v.z.w., Tielt;
Maak a.u.b. gebruik van bijgaand betalingsformulier
Dit
abonneenummer vindt u op het
etiket van de
met d e z e kaart recupereert u gemakkelijk
KANTOOR :
uw abonnementsgeld via
= O KV
allerlei reducties op
AB . N
tentoonstellingen (waarvan de toegangsprijzen steeds hoger worden) en publikaties; in zowat
100 Vlaamse
musea mag u met de
V E R C R U Y S S E.
R .
KA STEE L S TRAAT 8 700
97
TI ELT
OKV-museumkaart gratis binnen of krijgt u een aangename reductie.
U 1995 abonnee te worden
Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen biedt verschillende manieren om in
de heer jan Walgrave, conservator Provinciaal Veiligheidsinstituut, Antwerpen; mevrouw Birgit Waeterloos, ad junct-uitgever Lannoo, Tielt.
of te blijven! Zie Openbaar Kunstbezit i n Vlaanderen op bladzijde
5
Til
kt o b e r / N o v e�
à la carte
Hernieuw uw abonnement vóór 3 1 december 1 994 en neem deel aan de jaarlijkse verlotingsactie!
Wilt u er volgend jaar
I
ook bij zijn? Op donderdagavon d 2 6 mei 1 994 had d e
Ann Cambier en Philippe Malfeyt weten met liederen van o.m. john Dowland en Orlandus Lassus ..
prijsuitreiking plaats van de O KV-verlotingsactie 1 994. De gelu kkige winnaars en talrijke genodigden werden vergast op een ontvangst door gastheer Frans van Praet in het Antwerpse Mercator Orteliushuis.
De avond werd muzikaal opgeluisterd door Ann Cambier, sopraan, en Philippe Malfeyt op luit. de talrijke gasten aangenaam te boeien.
Hoofdprijs van de OKV verlotingsactie was een Sevilla zitje, ontworpen door Frans van Praet en uitgevoerd in kristal door Val Saint-Lambert. Naast de hoofdprijs werden in het Mercator-Orteliushuis ook de prijzen voor de steun abonnees uitgereikt. De winnende families waren aanwezig en mochten een cheque in ontvangst nemen voor een meerdaags verblijf in een Duits luxe-hotel. Na de prijsuitreiking werd aan winnaars en genodigden een verzorgde receptie aangeboden door Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen.
Frans van Praet in gesprek met de winnaars van het Sevilla-zitje, de familie Vanderwaerden uit Denderleeuw.
foto's: Johan Luyckx, Antwerpen
Marc Depuydt, directeur van Val Saint-Lambert bewees ons de eer om het kristallen zitje aan de prijswinnaars te komen wegschenken.
4
Koen Foubert van de firma ASM overhandigt de hotelcheque aan de heer en mevrouw Dierick.
I
D u bbel-
Open baar Ku nstbezit
O KV Verlotingsactie Eerste prijs
I
i n Vlaanderen à la carte
Een overzicht van de verschillende mogelijkheden om zich te abonneren. 700,- BF 41,5 NLG 600,- BF*
abonnement Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen 1995
970,- BF 59,5 NLG 870,- BF*
abonnement Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen 1995 + opbergband
1.000,- BF 58,5 NLG
steunabonnement Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen 1995
1.270,- BF 76,5 NLG
steunabonnement Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen 1995 + opbergband
2.950,- BF 185,- NLG
kunstboek 'De 19de Eeuw van België' + abonnement Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen 1995
3.220,- BF kunstboek "De 19de Eeuw van België" 203,- NLG + abonnement Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen 1995 + opbergband 1600,- BF 1500,- BF*
abonnement "M&L" + abonnement Openbaar Kunst bezit in Vlaanderen 1995
I
abon nement
Voor d e liefhebbers: een dubbelabonnement! M&L en Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen M&L staat voor Monumenten en Landschappen en is een boeiend en kleurrijk tijdschrift over monumenten- en landschaps zorg. M&L verschijnt zes maal per jaar. In iedere editie worden vier onderwerpen i. v.m. restauratie en conservatie van monumenten indringend besproken en met een zeer verzorgde kleurenfoto grafie uitvoerig gemustreerd. Bovendien bevat ieder nummer een artikel over landschapszorg. M&L telt 64 bladzijden èn 16 pagina's 'Binnenkrant". Deze 'Binnenkrant" is het actuele luik en bevat tentoon stellingsnieuws, berichten over Colloquia, restauraties, beschermingen, publikaties, ... Een abonnement op M&L kost normaal
1 . 1 5 0 , - B F;
een
abonnement op Openbaar
1.900,-BF
Een bronssculptuur van Hu bert Minnebo
abonnement "M&L" + steunnabonnement Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen 1995
1.870,- BF 1770,- BF*
abonnement "M&L' + abonnement Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen 1995 + opbergband Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen
2.170,- BF
abonnement 'M&L' + steunabonnement Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen 1995 + opbergband Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen
Waarde: 72 000 fr.
Een gecombineerd abonnement op jaargang 1 995
Hoogte: 3 I cm Uit een gelimiteerde reeks van 5 stuks.
Kunstbezit i n Vlaanderen kost 700,-BF.
van M&L
iedere gift een fiscaal attest vanaf 1.000,- BF
en Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen kost maar 1 .600,-BF
Tweede t.e.m. I 0 I e prijs Cinema Metropale in Brussel
Een reeks van 10 prentbrief-kaarten en een tekstboekje in een stij lvol mapje (15,5xll cm). De postkaarten zijn geselecteerd uit de reportagefoto's die in 1933 door fotograaf Willy Kessels werden genomen. Cinema Metropale werd gebouwd in 1932 en geldt als voorbeeld van "modernistische' stijl uit de jaren '30. Het zuiver functionele gebouw is een realisatie van architect Blomme die duidelijk werd beïnvloed door Le Corbusier. In het interieur van de bioskoopzaal "bouwde" Zadkine een monu-mentaal hoogreliëf (llx 4 m). Een uitgave van het Sint-Lucasarchief, Brussel.
De prijzen gemerkt met een * Dit zijn prijzen die alleen geldig zijn voor CJP-leden die bij betaling hun CJP-nummer vermelden. CJP staat voor Cultureel jongeren Paspoort. Info: CJP, Waterkrachtstraat 36, 1040 BrusseL
(i.p.v. 1 .850,-BF)
Zie ook de advertentie op blz. 1 7.
Fiscale attesten Er zijn verschillende mogelijkheden om abonnee te worden op Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen, jaargang 1995. Er bestaat evenwel nog een manier om de werking van Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen v.z.w. effectief te steunen, namelijk door een gift te storten waarvoor wij U een fiscaal attest geven. Hartelijk dank bij voorbaat! Voor de jaren 1993, 1994 en 1995 is Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen v.z.w. erkend als culturele instellingen die gemachtigd is om fiscale attesten uit te reiken. Dit wil zeggen dat een gift die aan Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen v.z.w. wordt geda;:tn, binnen bepaalde grenzen van het totale netto-inkomen van de schenker mag worden afgetrokken, op voorwaarde dat het bedrag van die gift ten minste 1.000,-BF bedraagt en de begiftigde daarvoor een reglementair kwijtschrift uitreikt. Om als aftrekbare gift in aanmerking te komen moet het bedrag geheel om niet worden overgemaakt.
P u b l i katies
Extra-verloti ngsactie
I
I
voor steu nabonnementen
Een steunabonnement kost 1 .000,-fr. i.p.v. 700,-BF (met opbergband 1 .270,-fr. i.p.v. 970,-BF)
Ste u n e n d e abon nees d i e i ntekenen vóór 3 I decem ber 1 9 94 nemen u i teraard o o k d e e l aan d e n o r m a l e verloti ngsactie, maar speciaal voor hen voorziet Openbaar K u n stbezit i n V l aa n d e ren maar l i efst 4 extra p rijzen.
In dit en vorige Mededelingen bladen werd U telkens een hotel in Duitsland voorgesteld. Steunende abonnees maken kans op een uiterst verzorgd verblijf in één van deze hotels.
Laten wij vooraf duidelijk stellen dat bij deze prijzen niet zijn inbegrepen: - uw verplaatsing naar en van het hotel - de dranken (tenzij anders vermeld) Alle win naars worden
Ongeduldig?
Jaarboek Architectuur
Alle toeristische informatie over
Vlaanderen 1 990- 1 99 3
Duitsland kan u gratis bekomen
1 994, Ministerie van d e Vlaamse Gemeenschap, 30 x 22,5 cm, 224 blz., rijk geillustreerd in kleur en zwart-wi� 1 250,-BF. ISBN 90-403-0034-8
op volgend adres : Duitse Nationale Dienst voor Toerisme A. De Broeckstraat 54-56
I 1 40 Brussel 02/245.97.00
per s oon l i j k verwittigd. Reservaties zijn mogelijk bij alle erkende reisbureaus.
Steunprijs I
Steunprijs 2
Steunprijs 3
Steunprijs 4
Berghotel Hoher Knochen te Schmallenberg een verblijf van 2 overnachtingen met ontbijtbuffet voor 2 personen in een dubbele kamer.
Hotel Fairway te Baden-Baden: een verblijf van 2 overnachtingen met ontbijtbuffet voor 2 personen in een dubbele kamer.
Kurhotel te Bad-Ems: een verblijf van 2 overnachtingen met ontbijtbuffet voor 2 personen in een dubbele kamer.
Rema Hotel Bellevue te Traben-Trarbach: een verblijf van 2 overnachtingen met ontbijtbuffet voor 2 personen in een dubbele kamer.
Hernieuw uw abonnement vóór 3 1 december 1 994 en neem deel aan de jaarlijkse verlotingsactie.
De jaarl ij kse O KV kunstboekaan bieding "De 19de Eeuw i n België. Architectuur en interieurs' door Française Dierkens-Aubry en Jos Vandenbreeden 1994, Uitgeverij Lannoo, Tielt 33 x 25 cm, 228 blz. met 350 illustraties, waarvan 200 in kleur, gebonden in vollinnen band met stofwikkel ISBN 90 209 221 1
6
Deze monumentale uitgave laat ons kennismaken met de enorme diversiteit aan stijlen die de 19de eeuw in België heeft gekend. De opeenvolging van neostijlen (neoclassicisme, neogotiek, eclecticisme, neorenaissance en de aanzetten tot art nouveau) heeft ertoe bijgedragen dat de vorige eeuw een zeer uitgebreide waaier aan architectonische vormen ontwikkelde. Naast de aandacht voor monu menten hebben de auteurs voldoende oog voor de schoon heid van de privé-woningen, de knappe interieurs en het wisselende stadsbeeld. De fotografie van Christine Bastin en Jacques Evrard neemt een belangrijk aandeel in deze uitgave. Daar waar de architectuur verdwenen is, wordt ze in dit boek getoond aan de hand van originele bouwtekeningen en oude foto's.
Het boek kost 2.950,-BF. Vanuit Nederland:
1 85,-NLG. In deze prijs is evenwel uw abonnementsgeld op de jaargang 1 995 van Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen inbegrepen.
Het boek wordt U door Uitgeverij Lannoo gratis toegestuurd. Let op!
De opbergband is niet in deze prijs begrepen. U kan die bestellen door 270,-BF bij te storten, dus: 3.220,-BF i.p.v. 2.950,-BF. Vanuit Nederland: 203,-NLG i.p.v. 185,-NLG. Deze aanbieding geldt t.e.m. 31 december 1994. Zie ook de folder die bij deze zending is gevoegd.
Abonnees uit Nederland: graag uw aandacht a.u.b. Met aandrang willen wij U vragen om uw abonnementsgeld uitsluitend te betalen op onze Postbankrekening 135.20. Alle andere betalingsvormen veroorzaken onnodige bankkosten.
Het eerste "jaarboek Architectuur Vlaanderen" is een publikatie van de Vlaamse Gemeenschap. Het jaarboek wordt uitgegeven door het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap en kwam tot stand dank zij het initiatief van Minister van Cultuur Hugo Weckx. Het idee van het jaarboek werd aangebracht door de Stichting Architektuurmuseum uit Gent. Het jaarboek wil iedereen die met "bouwen" te maken heeft sensibiliseren om architecturale kwaliteit als essentieel criterium te hanteren voor toekomstige projecten. In tegenstelling tot wat de titel laat vermoeden, zal deze editie tweejaarlij ks verschijnen; dit om de kwaliteit van de teksten en de projecten te garanderen. Het Jaarboek bevat, naast een voorwoord van de Minister en twee inleidende essays door resp. Geert Bekaert en Marc Dubois, twee grote delen. Enerzijds brengt het 7 essays die trachten een zinvol discours over architectuur op gang te brengen. het gaat om volgende bijdragen: 1990-1993: een keerpunt voor de stedebouw? (Marcel Smets); Overheidsopdrachten in België en in Vlaanderen (Francis Strauven); Open Stad. Stedebauw en architectuur in de culturele hoofdstad {Pieter Uyttenhove); Architectuur en stedelijk wonen in Vlaanderen (André Loeckx); Buitenlandse architecten in Vlaanderen (Greet Paulissen); Brussel, gemiste kansen en open perspectieven (Evert Lagrou); Een voorbeeld van ruimtelijk beleid in een provinciestad: stedebouw en architectuur in Eeklo (Filip de Pau).
Marc And ries
I In een tweede deel worden 32 opmerkelijke bouwrealisaties, uitgevoerd tussen 1990 en 1993, besproken en uitvoerig met beeldmateriaal gedocumenteerd. Het gaat zowel om bouw als om verbouwing: privé-woningen, winkels, kantoorgebouwen, een cultureel centrum, tot het Belgisch Paviljoen in Sevilla en de Aue Paviiions op het voorbije Documenta. De editie wordt afgerond met een overzicht van de bestaande architectuurprijzen, architectuur tentoonstellingen en dito publikaties. Gerardus Mercator Rupelmundanus
o.l.v. Marcel Wathe/et /994, Mercatorfonds Paribas, 34 x 26 cm, 448 blz., /innen band met goudstempe/ing, geplastificeerde omslag en cassette, 500 illustraties, waarvan 450 in kleur, edities: NL,F Prijs: 4.900,-BF
Uitgeverij Mercatorfonds werd zowat 30 jaar geleden genoemd naar Gerard Mercator. Dat aan deze humanist n.a.v. de vierhonderdste verjaardag van zijn dood een monumentaal boek wordt gewijd, is bijna de logica zelve. 'Gerardus Mercator Rupelmundanus' is zonder meer één van de mooiste en meest indrukwekkende boeken uit de reeks van 250 titels die het Mercatorfonds Paribas tot nu toe heeft gerealiseerd. Door de Minister van Cultuur van de Vlaamse Gemeenschap Hugo Weckx werd aan deze uitgave bovendien de titel van Cultureel Ambassadeur van Vlaanderen toegekend. 'Gerardus Mercator Rupel mundanus" is geen biografisch werk in de traditionele betekenis. Het boek bestaat uit 5 delen. Het eerste deel belicht de traditionele middeleeuwse carto-
grafie waarin de gebrekkige wetenschappelijke kennis werd aangevuld met fantasie en mythologie. Een apart hoofdstuk is gewijd aan de herontdekking van het werk van Ptolemaeus, t.e.m. de uitgave door Mercator van dit basiswerk. De drie bijdragen van het tweede deel hebben een biografisch karakter. Twee hoofdstukken gaan over het leven van Mercator resp. in de Nederlanden (1516-1525) en in Duisburg (1552-1594) waar zijn groot cartografisch oeuvre tot stand kwam. Het derde hoofd stuk belicht de intellectuele wereld waarin hij actief was. De negen hoofdstukken van het derde deel zijn aan specifieke aspecten van Mercators intellec tuele activiteit gewijd: het werk terrein van de 16de-eeuwse uomo universalis, met o.m. een kijkje in zijn bibliotheek en een uiteenzetting over de Mercator projectie. In het vierde deel worden enkele van Mercators voornaamste werken in hun politieke en culturele context besproken: de globes, de Kaart van Vlaanderen, de Kaarten van Frankrijk, ... Het vijfde en laatste deel behandelt de cartografische activiteiten van Mercators zonen en kleinzonen. Tenslotte wordt onderzocht hoe de kennis over Mercator door de eeuwen heen is overgeleverd. De uitgave wordt vervolledigd met: de transcriptie van de veilingcatalogus van Mercators bibliotheek, een chronologie, een uitgebreid notenapparaat, tabellen, grafieken en een selectieve bibliografie.
Eindelijk weer th uis Omzwervingen. Literatu ur, en al meteen bij de Bezige Bij. I b iza. Vol van het leven en teruggefloten door een leger. H uwen. Jou rnalist. Press and P.R. Manager bij Agfa. Achttien boeken. Manager bij het Provinciaal M u seum yoor Fotografie i n Antwerpen. Vier jaar literaire stilte. Studies wijsbegeerte. En nu: alle draden samengeknoopt: "Thuis".
Het leven is een boek. 'Het doet goed weer in dat boek thuis te zijn," zegt Marc Andries. Hij kijkt terug, ziet overal huizen. 'Huizen spelen een belangrijke rol in mijn leven. Het ouderlijk huis in Duffel en een vader die schreef en componeerde. Lubberhuizen die mijn eerste boek ' Schaduw op de huid"- uitgaf. Van het einde van de wereld naar de republiek der letteren: Amsterdam. Met Wim Zaal op kamer. Op de Oudezijdsvoorburgwal. Vervolgens naar de zon. Ibiza. Claus zat daar. En Nooteboom. Schierbeek. Cremer. De broer van Toonder. Ik was twintig en de koning van Spanje te rijk: een mooi huis, zwembad, huishoud ster en vooral: vrienden. Het leger. Het kon niet leger: het koude Vlaanderen en een verras sende levensduurte. Van de pen alleen leven lukte niet meer. Het jonge gezin moest te vreten hebben, nietwaar? Mijn dochter woont nu in een huis waarin mijn vrouw en ik gingen nestelen. Ik kom daar graag. Er klinkt kindergeschrei.' Marc Andries ziet ook stapelhuizen: 'Agfa is een ge droomde werkgever. Sociaal bezield ook. Neem het restaurant: een gastenrestaurant
Mag je alleen met genodigden bin nen. Ook de grote baas. Zonder gasten zwaaien alleen de deuren van het bedrijfsrestaurant open. Geen voorkeursbehandeling voor directie of kaderleden dus. Sedert een tweetal jaren is ook het Museum voor Fotografie een open huis voor mij. Een huis dat ik mee mocht helpen inrichten. Dat pas de deuren opende. Dat blijft ruiken naar uitdagingen. De bibliotheek moet bijvoorbeeld nog opgefrist worden. En er moeten steeds nieuwe en steeds wisselende tentoonstellingen ontwikkeld worden.' Presocraat Dernocritus briefde: 'Ik ben van mijn tijdgenoten degene die het grootste gedeelte van de Aarde heeft bereisd en de raarste dingen heeft onderzocht; en ik heb ontelbaar veel luchten en landen gezien; en ik heb de meeste geleerde mannen horen spreken; en in de compositie van geometrische figuren, met het bijbehorende bewijs, heeft niemand me overtroffen, zelfs niet de zoge naamde arpedonapten.' Dernocritus kwam thuis in Athe ne. Wijsbegeertestudent Andries zoekt hem daar regelmatig op. 'Zijn stelling dat de wereld is samengesteld uit
atomen en leegte spreekt me wel aan. Ik vind dat ook terug in de fotografie. In een emulsie zitten alle potentialiteiten. Ik geloof tevens dat een mens de optelsom is van zijn en andermans verleden. We zijn composities van dat verleden. Mijn nieuwe roman is daar een projectie van, opgebouwd uit autobiografische elementen: het vertelperspectief wisselt. centraal staan echter een huis en een portret. Het boek is een uitvergroting van een kortverhaat Hugo Bousset vindt het aansluiten bij mijn debuut, het schrijven ervan was blijkbaar een thuiskomen. Als werktitel hanteerde ik 'Het Portret', maar de titel is 'Thuis'. Eindelijk thuis. En toch geen luie rust. Ik voel me rustig omdat ik zie hoe in de don kere kamers van bewustzijn en onderbewustzijn verborgen facetten, zich verschuilende verdringingen, buiten mij om vervlochten draden, verleden en heden, processen en evoluties zich langzamerhand beginnen af te tekenen. Het beeld wordt almaar scherper, dwingt me om te kijken en toont wat is en niet is. In 'Thuis' krijgen schaduwen na men en gezichten en ik door grond de schaduw op mijn huid.' Marc Andries kijkt nogmaals en citeert Heraclitus (de Duistere), de filosoof van het vuur en het worden: 'De mooiste verbinding wordt gevormd door de tegenstellingen, en alle dingen ontstaan uit strijd.' Paul De Moor
foto Joris Luyten
Gerard Mercator: Atlas van Europa
portfolio, 45 x 32 cm, 96 blz; tekst, 100 illustraties waarvan 80 in kleur, 18 kaarten in facsimile; Prijs: 2. 900, -BF
Naast dit boek brengt het Mercatorfonds een facsimile uitgave van 18 kaarten uit Mercators 'Atlas van Europa'. De kaarten zijn zeer getrouw, in kleur en op ware grootte gere produceerd. In een bijgevoegd boekdeel worden de kaarten van de atlas door bijdragen van een vijftal internationaal gerenom meerde historici gesitueerd in het cartografisch oeuvre van Mercator; tevens wordt de geschiedenis van de atlas uiteen gezet. De kaarten zijn losbladig en kunnen worden ingelijst. Het geheel wordt aangeboden in een luxueuze portfolio. 7
P rovinciaal M useum
I
voor Fotografie, Antwerpen N a een grond ige renovatie en herin richting heropende het Provinciaal Museum voor Fotografie op 28 oktober opnieuw de poorten van het pakh uis "Vlaanderen". Stijn Streuvels fotograaf
De eerste tentoonstelling op de affiche is om heel wat redenen bijzonder, maar de voornaamste formuleert directeur Marc Andries: "het museum toont de onbekende foto's genomen door Stijn Streuvels omdat het... gewoon zeer goede foto's zijn". Uit zijn voegen
In 1986 nam het Provinciaal Museum voor Fotografie zijn intrek in het pakhuis 'Vlaanderen", gelegen aan de Waalse Kaai van de gedempte Zuiderdokken te Antwerpen.
tentoongesteld, is er nu vol doende ruimte om de twee duidelijk te scheiden. Op de gelijkvloerse verdieping loodst men de bezoeker door een wereld van lenzen, diafragma's, 19de-eeuwse portretstudio's... Een verdieping hoger illustreert het Museum voor Fotografie de inhoudelijke evolutie: van de eerste statige portretten met minutenlange belichtingstijden tot de fotografie van vandaag met zijn vele gezichten: kunstfotografie, modefotografie, journalistieke fotografie, technische fotografie...
opdrachten Vlaanderen", een initiatief van de vzw "Vrienden van de Provinciale Musea' in samenwerking met de Koning Boudewijnstichting. Met dit project wordt voor het eerst in Vlaanderen een ernstig foto opdrachtenbeleid tot stand gebracht. Dergelijke officiële opdrachten bestonden reeds in vele Europese landen, in Wallonië en in Brussel. Vanuit een stuurgroep, gevormd door eminente specialisten, werden de krachtlijnen bepaald en de eerste opdracht gedefinieerd. Het algemene thema is de versnelde transformatie van bebouwde en open ruimten en het leven dat zich in deze ruimten afspeelt. Bovendien moeten de foto's bijzondere aandacht besteden aan de spanningen die dergelijke
pilootproject Omwille van de grootschaligheid van de opdracht werd besloten om stapsgewijs onderdelen van de opdracht aan diverse fotografen toe te kennen. Een eerste keuze viel op Lucas jodogne !Hasselt, 1959) die bekend staat als landschaps fotograaf. Uit zijn gerealiseerde opnamen voor de opdracht werden er veertig gekozen die het visuele confiict tussen vroegere, bestaande en te verwachten landschapssituaties duidelijk maken. Deze foto's blijven eigendom van het Museum voor Fotografie en zullen later, samen met teksten, opgenomen worden in een boek dat de neerslag moet vormen van deze eerste officiële foto opdracht.
komen. Portretfotografie, persfotografie, modefotografie, reclamefotografie, wetenschap pelijke fotografie... Bovendien worden de ruimten niet uitsluitend voorbehouden aan professionele fotografen maar krijgen ook amateurs de kans om hun foto's aan het publiek te tonen. De vaste collectie waardevolle foto's van het Museum voor Fotografie wordt geherwaardeerd en krijgt een eigen ruimte op de eerste verdieping.
Wat u momenteel kan zien in het hernieuwde Museum voor Fotografie zetten we even op een rijtje: "Stijn Streuvels, fotograaf' (tot 4 december - Lieven Gevaertzaal); "Lucas jodogne: overgangen": (tot 4 december - Galerie); "Het Kaartspel van Amok": (tot 4 december - Agora); " H et derde Oog het andere Oog": een kijk op de leefwereld van personen met een mentale handicap (tot 5 februari - Foto-Atelier). Vanaf 9 december staan drie
'Goede vrienden' (zonder datum),
"De poppen van Prutske' 11920!, Stijn Streuvels. Collectie Provinciaal
Stijn Streuvels
Stijn Struevels. Collectie Provinciaal
Affiche
nieuwe tentoonstellingen op
Archief West- Vlaanderen.
25 jaar geleden overleed één van de bekendste schrijvers in Vlaanderen: Stijn Streuvels !pseudoniem voor Frank Lateurl. Streuvels was niet alleen een knap schrijver, maar was ook zijn hele leven lang een hartstochtelijk fotograaf. De fotohistoricus jan Cappens wil met deze expositie aantonen dat Streuvels veel meer was dan een schrijver die occasioneel foto's nam voor het familiealbum. Qua stijl hield Streuvels zich afzijdig van stilistische tendensen of compositorische tradities. Hij ging zijn eigen weg, met weloverwogen composities en zorgvuldig geënsceneerde taferelen. De merkwaardige foto's van Stijn Streuvels hangen te kijk in de "Lieven-Gevaertzaal'.
Archief West-Vlaanderen.
In de vier nieuwe tentoon stellingsruimten voor tijdelijke tentoonstellingen (Lieven Gevaertzaal, Galerie, Agora en Foto-Atelier) zullen alle aspecten van de fotografie aan bod
de affiche.
Het werd echter snel duidelijk dat het museum uit zijn voegen dreigde te barsten wegens de toenemende tentoonstellings activiteiten, het succes van de educatieve dienst en de steeds groeiende collecties. In 1993 kocht het Provinciebestuur van Antwerpen twee aanpalende bouwvallige panden in de Lakenstraat. De huizen werden volledig vernieuwd en sluiten nu perfect aan bij het reeds bestaande museumgedeelte. Twee wordt vijf
Het nieuwe museum beschikt over vijf ruimten voor tentoonstellingen en over een volledig uitgerust auditorium. Bovendien werd het tentoonstellingsconcept grondig herschikt. Waar voorheen het technische aspect van de geschiedenis van de fotografie (toestellen, studio's, fotografische procédés..J en het inhoudelijke aspect samen werden
veranderingen oproepen: spanningen tussen stad en platteland, tussen traditie en moderniteit, tussen economie en cultuur, tussen individu en gemeenschap.
"Het Beste Merk voor Fotowerk" brengt een beeld van honderd jaar Gevaert reclame (tot 5 februari Lieven-Gevaertzaal); "Charles Leirens ( 1 888-
Industrie ten hoogte van de
1 964)": 82 oorspronkelijke
Zandvlietsluis Antwerpen.
afdrukken van Charles
Landschappen
Foto van Lucas jodogne voor het
Leirens, kunstminnaar, eerste
In een eerste fase fungeert de provincie Antwerpen als
project Documentaire Foto-opdrachten
directeur van het Paleis voor
Vlaanderen.
Schone Kunsten te Brussel, en getalenteerd fotograaf (tot
5 februari - Galerie);
"Foto's van Jacques Sonck" (tot
5 februari - Agora)
Praktische informatie: Provinciaal Museum voor Fotografie, Waalse Kaai 47, 2000 Antwerpen,
I
Foto-opdracht
03/2 1 6.22. 1
In de "Galerie" kan u kennis maken met de landschapsfoto's van Lucas Jodogne. Deze foto's vormen het eerste luik van het project 'Documentaire Foto-
Open: dagelijks van
I0
tot 1 7u. Gesloten op maandag.
9
Tentoonstel l i ngsnieuws
De Warande,
I
I
Tu rnhout Accent op eigentijdse kunst Het aantal culturele centra i n Vlaanderen met een aparte i nfra-stru ctuur voor beeldende kunst is gering. Nog geringer in aantal zij n de centra met een eigen tentoonste l l ingsbeleid geaccentueerd op eigentijdse beeldende kunst. Het oudste cultureel centrum in Vlaanderen, de Warande i n Turnhout, speelt sinds haar o ntstaan i n 1 979 op dit vlak een belangrijke voortrekkersrol.
Ontdekkingsreis
Twee grote opties kenmerken het tentoonstellingsbeleid van de Warande. Enerzijds wil men een platform bieden aan jonge kunstenaars om, vaak voor het eerst, de confrontatie aan te gaan met het publiek. Anderzijds worden elk jaar enkele informatieve tentoonstellingen georganiseerd voor een breed publiek. Zo loopt er vanaf 16 december de tentoonstelling "H.M. Stanley. Ontdekkingsreiziger in dienst van de Koning". Het Museum van Midden-Afrika te Tervuren heeft doorheen de jaren belangrijke Stanley-collecties verworven. Hieruit werd een tentoonstelling samengesteld die aan de hand van documenten, foto's, schilderijen, tekeningen, beelden en andere objecten... het relaas doet van de vier expedities die
journalist-ontdekkingsreiziger Henri-Morton Stanley 0841-1904) heeft geleid. Laboratorium
Jan Cools, coördinator beeldende kunst van de Warande, definieert de opdracht van De Warande als een laboratoriumfunctie voor eigentijdse kunst. Aan schier onbekende kunstenaars wordt de mogelijkheid geboden om de confrontatie aan te gaan met het publiek, met andere kunstenaars en met zichzelf. Aan andere, meer gevestigde, kunstenaars wordt gevraagd in te spelen op de zeer specifieke tentoonstellingsruimte. De Warande werd gebouwd in de jaren zeventig en is gekenmerkt door een soort "brutalistische" architectuur: hoge betonnen wanden, engepleisterde
bakstenen, verschillende niveaus. Vooral de engepleisterde muren speelt de tentoonstellingsmakers parten omdat de ruwe baksteen tezeer de aandacht trekt. Net als de rest van het gebouw is ook de tentoonstellingsruimte, na 25 jaar intensief gebruik, aan een flinke face-lift toe. Multipel
Van 3 tot 31 december tonen Hugo Draulans en Leen Voet hun werk in De Warande. Op 7 januari gaat een tentoonstelling van start met sculpturen van Philip Aguirre, Philip Huyghe en Luk Van Soom. Deze tentoonstelling is het resultaat van een gezamenlijke actie van de culturele centra van de Provincie Antwerpen om eigentijdse kunst dichter bij het publiek te brengen. Van iedere kunstenaar is een multiple te koop tegen een zeer democratische prijs. De kunstbende
En er gebeurt uiteraard nog veel meer in De Warande op het vlak van de beeldende kunst. Er zijn de ateliers voor kinderen. Er is "De Kunstbende' een autonoom actieve groep van jongeren die een jaar lang rond één project werkt (dit jaar "Don Quichot') . Er is de volwas senencursus kunstgeschiedenis in samenwerking met Amarant, de kunstreizen, de rondleidingen, de educatieve werking naar de scholen toe...
Antwerpen Archief en Museum voor het Vlaamse Cultuurleven, Antwerpen Een kwestie van smaak. Menu's, kookboeken en culinaire archivalia
26 november tot 25 maart /995
Menukaarten verschijnen pas voor het eerst in het begin van de 19de eeuw. Met tekeningen versierd, vormen ze een noodzakelijk onderdeel van de tafeldecoratie. De menukaart laat toe vooraf reeds te genieten van wat zal worden voorgeschoteld. Vaak werden de menukaarten bewaard als aandenken en waren ze voorzien van de handteke ningen van de aanwezigen. Zo vormen ze een unieke bron van informatie. De menukaart verschijnt samen met de 'service à la russe", de gerechten worden daarbij nà elkaar i.p.v. allemaal tegelijk op tafel gebracht. Vanaf 1860 verschijnen ook steeds meer restaurants naar Frans model, ontmoetingsplaatsen voor de verwende burgerij die steeds nieuwe en meer verfijnde gerechten verwacht. Gastronomische essays en restaurantgidsen worden geschreven door experts fijnproevers. Ook worden vanaf dan kookboeken uitgegeven voor beroepskoks en voor burgers.
in Centrum 't Elzenveld valt samen met de presentatie van een monografie en beschrijvede catalogus, uitgegeven door Lannoo. Centrum 't Elzenveld,
Sint-jorispand, Sint-jorispoort 27bis, 03/223.56.28 deSingel, Antwerpen Willy Van Der Meeren. Wonen & Building design
8 december tot 5 februari /995
Willy Van Der Meeren heeft veertig jaar lang met een ongewone inventiviteit velerlei vormen van beschutting ontworpen: een huis op wielen, een huis als een bouwdoos, een huis in gewapend beton, daken van triplex, van gewapend polyester, plafonds van poly urethaan opgehangen als waren
Archief en Museum voor het Vlaamse Cultuurleven,
H.M. STANLEY Ontdekkingsreiziger in dienst van de Koning
Praktische informatie
Minderbroedersstraat 22, 2000
De Warande, Warandestraat 42,
Antwerpen, 03/232.55.80
2300 Turnhout, 0 1 4/4 1 .94.94.
Open: van di tot zat. van 10 tot 17u.. Gesloten op maandag en zondag. Toegang: 75 fr. individueel; 30 fr. voor groepen en reductiekaarten; gratis voor scholen en inwoners van Antwerpen
De tentoonstellingsruimte is open van dinsdag tot en met zaterdag van 1 4 tot 1 8u., op zondag van I 0 tot 1 2u. en van 1 4 tot 1 8u. Op andere ogenblikke� is een bezoek mogelijk na telefonische afspraak.
Het CECA-huis van architect Willy Van Der Meeren op de Luikse Internationale bouwbeurs in 1954
De Warande is gesloten op 25, 26 en 3 1 december en Toegang: gratis
I
januari.
Centrum 't Elzenveld, Antwerpen Vic Gentils
25 november tot IS januari 1995 Vic Gentils (1919) studeerde van 1934 tot 1942 aan de Academie en het Hoger Instituut voor Schone Kunsten te Antwerpen. Hij start als schilder, maar geeft vanaf 1957 de voorkeur aan beeldhouwen. Sinds 1960 assem bleert hij reliëfs en beelden uit ge brand hout, piano's, kasten en al lerlei andere elementen. Gentils was medestichter van G58 Hessenhuis en van de nieuwe Vlaamse School te Antwerpen. De tentoonstelling 10
het zeildoeken... Steeds hield hij zich afzijdig van de overwegende formalistische trends in het Belgische architectuurklimaat Met de resultaten van zijn experimenten hebben architecten, fabrikanten en bouwfirma's hun voordeel gedaan. In die zin bevat zijn oeuvre verschillende mijlpalen in de ontwikkeling van de architectuur in België. Doorheen zijn gehele loopbaan ontdekken we een constante, namelijk 'research". Dat uit zich in gebouwen waarin, naast de rationele aanpak, een nieuwe sensibiliteit opduikt en waarin
Tentoonstellingsnieuws
Van Der Meeren blijk geeft van zijn openheid voor frisse ideeën en experimenten. De indrukwekkende carrière van Van Der Meeren wordt volledig belicht. deSingel,
Desguinlei 25, 2018 Antwerpen, 03/248.38.00 Open: di. tot zon. van 14 tot 18u.. Gesloten op maandag, op 24, 25 december en op I januari Toegang: gratis Rondleidingen op afspraak: Acanthus vzw, 03/239.06.38
1930 of later, telden niet of nauwelijks mee op de kunstscène van de jaren '60, '70 en '80. Dit omdat hun kunst bewust geënt bleef op klassieke schoonheid en waarden. Het Koninklijk Museum stelt enkele van deze kunstenaars in de kijker: Jef Van Grieken, Maurice Van den Dries, Raf Coorevits, André Roelant, Harold Van de Perre en Cecilia Vanderbeek. Koninklijk Museum voor Schone Kunsten,
ÎlB-Toren, Antwerpen Antwerpen
Antwerpen Ernst Barlach
18 december tot 26 februari 1995
onder de V-bommen
tot 16 december
Op 13 oktober 1944 viel de eerste V2-bom neer op Antwerpen. In de daarop volgende maanden zouden deze vreselijke "vergeldingswapens' een zware tol eisen in Antwerpen. De V-bommen dienden eigenlijk om de Antwerpse haven en de geallieerde aanvoerlijnen te vernietigen. Maar de slecht gerichte of neergehaalde projectielen kwamen her en der op de stad terecht en eisten honderden mensenlevens. Als bij wonder bleef de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal onge-schonden. De tentoonstelling wordt vervolledigd met foto's anno 1944 en met originele VI-en V2onderdelen.
In het werk van de Duitse beeldhouwer, tekenaar, graficus en schrijver Ernst Barlach (18701938) gaat het vooral om de mens die hij niet als een individu opvat, maar als een wezen dat in zijn angst en wanhoop een symbolische vorm geeft aan zijn innerlijke roerselen. In hun op vereenvoudiging van de vorm gebaseerde realisme vormen de door beeldhouwer Barlach ontwikkelde figuren een contrast met de nerveus expressieve vormen van veel van zijn tijdgenoten. Barlach meent dat de stad overloopt van opgeklopte "geestesschoonheid"
KB-Toren, Fernand Collin-zaal,
Eiermarkt 20, 2000 Antwerpen Open: elke werkdag van 9 tot 16u., op donderdag van 9 tot 18u. Toegang: gratis Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Antwerpen Klassieke Schoonheid
tot 4 december
Een aantal grafische kunstenaars en aquarellisten, geboren rond Italiaans landschap, Raf Coorevits
en trekt zich terug in de uitgestrektheid van zijn landelijke Mecklenburg. Daar hervindt hij de eenvoudige schoonheid van werkende boeren op het veld. Ook als verteller en toneel schrijver is Barlach een beeldend kunstenaar. In zijn literaire werk gebruikt hij het hoekige idoom van de streektaal. Zijn teksten wekken de landelijke figuren uit hun verstarring. Barlachs tekeningen en grafische werken bevatten dezelfde ruimtelijkheid als zijn beeldhouwwerken en vertonen tezelfdertijd het dramatische karakter en de ondoorgrondelijke humor van zijn literaire werk. De retrospectieve tentoon stelling in het Koninklijk Museum
voor Schone Kunsten is het resultaat van een samenwerking met het Ernst Barlach Museum in Wede!. Zij toont de verschillende perioden in het werk van Barlach, vanaf het nog geheel hij het naturalisme en Jugendstil aansluitend vroege werk tot aan de werken uit de laatste jaren van zijn leven. Koninklijk Museum voor
Engeland en riskeerden strenge gevangenis-straffen. Zo overleed de Antwerpse drukker Christoffel van Ruremund in de Londense gevangenis nadat hij een lading Nieuwe Testamenten naar Engeland vervoerd had. Deze bijzondere betrekking tussen Antwerpen en Engeland beklemtoont de Europese rol van de Antwerpse drukkers in het verleden.
Provinciaal Museum Sterckshof - Zilvercentrum , Antwerpen-Deurne Augsburgs zilver in België
tot 4 december
Schone Kunsten,
Plaatsnijdersstraat 2, 2000 Antwerpen, 03/238.78.09 Open: dagelijks van 10 tot 17u., gesloten op maandag. Toegang: 100 fr. - 80 fr. voor studenten, groepen, 60+ 50 fr. voor jongeren tot en met 18 jaar - gratis voor kinderen, ICOM, Vlaamse Museumvereninging, scholen. Museum Plantin-Moretus,
Museum Plantin-Moretus,
Vrijdagmarkt 22-23, 2000 Antwerpen, 03/233.02.94 of 03/232.24.55 Open: dagelijks van 10 tot 17u. Gesloten op maandag, 1-2 nov. en 25 dec. Toegang: 75 fr., 30 fr. voor groepen, -18, studenten en + 3pas, gratis voor scholen Rondleidingen: Dienst voor Toerisme 03/232.01.03, Acanthus vzw 03/239.06.38
Antwerpen Antwerpen, dissident typografisch centrum
Collectie Koninklijke Museo voor Kunst
Provinciaal
in de 1 6de eeuw.
Diamantmuseum,
De rol van de Antwerpse
Antwerpen
drukkers in de godsdienst
Belgisch Briljant.
strijd in Engeland.
Hedendaagse diamant
tot 31 december
c reaties van Jo Den Haerynck
Antwerpen was in de 16de eeuw een toevluchtsoord voor Engelsen op de vlucht voor de in tolerantie van de Engelse kerk onder Hendrik VIII en Elisabeth I. In de eerste helft van de 16de eeuw publiceerden Antwerpse drukkers hervormingsgezinde werken. Dit tegen de verbods bepalingen van de Engelse katholieken in. In de tweede helft van de 16de eeuw stelden de Antwerpse drukkers hun persen ter beschikking van gevluchte Engelse lutheranen en katholieken. Sommige Antwerpse drukkers smokkelden hun edities naar Crispijn van den Quebome,
Portret van koningin Elizabeth I, Stedelijk Prentenkabinet Antwerpen
Ruiter, Augsburg. Marx Weinold 11670·1674!.
18 november tot 31 december
De juweelcollecties van Jo Den Haerynck zijn vaak opgebouwd rond bepaalde thema's. Zo ontwerpt zij juwelen die een speelse en originele combinatie zijn van met stof overtrokken knopen en edelmetaal.
De knopen zijn vervangbaar en kunnen aangepast worden aan de kledij waarbij het juweel gedragen wordt. Speciaal voor deze gelegenheid creëerde Jo den Haerynck enkele diamantjuwelen waarbij de knopen overtrokken zijn met antieke stoffen. Deze juwelen worden gepresenteerd in combinatie met vergelijkbare antieke zijden weefsels en kant uit de collectie van het Provinciaal Textiel- en Kostuummuseum Vrieselhof te Oelegem. Provinciaal Diamantmuseum,
Lange Herentalsestraat 31-33, 2000 Antwerpen, 03/231.86.45 Open: dagelijks van 10 tot 17u ..
en Geschiedenis, Brussel, inv. 251.
Tijdens de 17de en 18de eeuw floreerde de stad Augsburg als zil ver-en handelscentrum. Augsburgs edelsmeedwerk kwam o.a. in Belgische kerken en religieuze centra terecht. In een eerste luik van de expositie wordt aan de hand van het kerkelijk zilver, -monstransen, cibories, kelken, ... -de produktie, de stilistische evolutie en de verspreiding van het Augsburgs zilver in België uitgediept. Belangrijke opdrachtgevers en
schenkers worden daarbij belicht, waaronder de prins-bisschoppen van Luik en de familie von Thurn und Taxis. Burgerlijk zilver komt in het tweede luik aan bod: pronkzilver, reisserviezen en eenvoudiger zilverwerk. Augsburgs zilver is tot op de dag van vandaag zeer in trek bij verzamelaars.
1 1
Tentoonstellingsnieuws
Provinciaal Museum Sterckshof
Nationaal Scheepvaartmuseum,
Zilvercentrum, Hooftvunderlei 160, 2100 Antwerpen-Deurne, 03/360.52.50 Open: dagelijks van 10 tot 17.30u.. Gesloten op maandag Toegang: 200 fr. gezinstarief; ISO fr. individueel; 100 fr. reductiekaarten Geleide bezoeken op aanvraag 1.500 fr.
Steenplein I, 2000 Antwerpen, 03/232.08.50 Open: dagelijks van 10 tot 16u.4S. Gesloten op maandag, 2S en 26 december Toegang: gewoon museumtarief Rondleidingen: Stedelijke Gidsenbeurs, 03/232.01.03 Ronny Van de Velde,
Met meer dan driehonderd foto's, vijftig schilderijen, collages en tekeningen, zestig objecten, een ruime keuze aan grafisch werk en documenten, hangt de tentoonstelling een breed en gedetailleerd beeld op van het veelzijdige oeuvre van Man Ray. Leidraad door de tentoonstelling is Marchel Duchamps portret van zijn vriend Man Ray: 'MAN RA Y, n.m. synon. de joie jouer jouir".
Antwerpen Nationaal
Man Ray
R o n n y Van de V e l d e ,
Scheepvaartmuseum,
tot /8 december
Ij zerenpoortkaai 3, 2000 Antwerpen, 03/216.30.4 7 Openingstijden: dagelijks van 10 tot 18 u., gesloten op maandag Toegang: ISO,-fr. Groepen van minstens IS personen, school groepen, studenten, CJP en 6S+ : 100,-fr.; kinderen tot 12: gratis Catalogus: 'Man Ray 18901976', 3S2 pagina's, 31x24cm., gebonden met stofwikkel, 300 afbeelden, teksten in het Engels van Man Ray en André Breton: 1800,-fr.
Antwerpen Schipperen op de Schelde
tot 31 december
De tentoonstelling schetst een beeld van de problematiek van de beloodsing, betonning en bebakening van de Schelde vanaf de scheiding der Nederlanden tot en met vandaag.
De Antwerpse loodsschoener nr. 5 von het Belgisch Loodswezen op een woelige zee. Frans Hendrik se, /886, collectie Nationaal Scheepvaartmuseum Antwerpen.
Uitgangspunt vormt het Scheldereglement. het verdrag tussen Nederland en België, dat reeds meer dan ISO jaar bepaalt hoe de scheepvaart via de Westersehelde op een veilige manier de Belgische havens kan bereiken. De gevolgen van dit verdrag hadden en hebben nog steeds vérstrekkende gevolgen voor de ontwikkeling van de Antwerpse haven.
Man Ray (1890-1976) is een van de weinige kunstenaars die de geest van deze tijd treffend en blijvend hebben verbeeld. Vastbesloten om modern kunstenaar te worden, verkeert de jonge Man Ray te midden van de Newyorkse avant-garde en neemt gretig de invloeden op van de nieuwste Europese tendensen. Hij geeft radicale magazines uit, begint te foto graferen. leert Marcel Duchamp kennen en is gangmaker van dada in Amerika. Als hij in 1921 naar Parijs trekt, wordt hij vlug de meest vernieuwende fotograaf in de modewereld. Terwijl hij succesvol commerciële opdrachten uitvoert, springt hij vrij om met genres en technieken: hij ondekt de rayograph. het procédé van de solarisatie, maakt films, schildert, tekent, assembleert raadsel achtige werken. Bij het uitbreken van de tweede wereldoorlog wijkt hij uit naar de Verenigde Staten waar hij zich volledig aan zijn pietorale oeuvre wijdt. Zijn terugkeer naar Parijs in 19SI Iuidt een nieuwe creatieve fase in. Meteen het begin van zijn erkenning als virtuoos en volwaardig kunstenaar. 'Noir et blanche' (1926!, Man Ray.
Berchem Desert Tracks, aboriginal kunst uit Centraal Australië
13januari tot 26 maart
In de meest afgelegen woestijngebieden van Centraal Australië heeft zich sinds de jaren 70 een van de belangrijkste Australische kunststromingen ontwikkeld: de "Western Desert Style'. Ruim 70 schilderijen geven een verrassend beeld van de meest recente ontwikkelingen. Met behulp van moderne middelen als acrylverf en doek wordt de oeroude traditie van tekenen in het zand, op rotsen en op gebruiksvoor werpen nieuw leven ingeblazen. In de doeken wordt de onverbrekelijke band tussen mens en land keer op keer aangetoond.
Volkskundemuseum, Antwerpen Droomwereld van poppen
6 december tot opri/ 1995
Kern van de tentoonstelling 'Droomwereld van poppen" zijn de 130 mooiste poppen uit de collectie van het Volkskunde museum. Deze poppen worden in een decorum gepresenteerd, terwijl 140 andere poppen opgesteld zijn in een werkopstelling. De poppen dateren hoofdzakelijk uit de periode 18S0-1920 toen de produktie van poppen in België een hoogtepunt kende, maar er zijn ook poppen bij uit de 18de eeuw. Naast poppen vervaardigd in de Belgische ateliers, zijn er ook schitterende exemplaren te bekijken afkomstig uit alle Europese landen. Niet alleen sierpoppen staan te kijk, maar ook authentiek speelgoedpoppen en etalage poppen. Deze laatste zijn niet de poppen zoals u die kent uit modezaken, maar de 'mannequins' uit de 19de eeuw, poppen van ongeveer 60 cm. die aangekleed werden met de nieuwste mode en zo naar de winkels werden gezonden. Volkskundemuseum,
Gildekamerstraat 2-6, 03/220.86.63 Open: elke dag van 10 tot 17u., behalve op maandag. Gesloten op 2S december en 2 januari. Toegang: 75 fr., groepen 20 fr. 12
Cultureel Centrum,
Margaretha van Oostenrijk verbleef van 1507 tot haar dood in 1530 te Mechelen. En in de 18de eeuw stond Mechelen onder Oostenrijks bewind met Maria Theresia en jozef 11. In Oostenrijk speelden kinderen vooral met houten speelgoed, zeer bekend zijn de Grödener poppen met beweegbare ledematen. Er zijn prachtige antieke exemplaren te zien. Ook zijn er enkele poppenhuizen en marionettentheaters, treinen en tinnen soldaatjes. De hedendaagse Oostenrijkse speelgoedfabrikanten stellen pluchen speelgoed, kunstenaars poppen, miniatuurtreinen, gezelschapspelen, speelkaarten en kinderfietsen tentoon. Speelgoedmuseum,
© Stichting I NMA/Lies Wajer
Een fotoserie en verschillende video's geven een beeld van de imposante omgeving, de natuur waarmee de kunst onlosmakelij k verbonden is.
Nekkerspoel 21, 2800 Mechelen, OIS/55.70.75 Open: dagelijks van 10 tot 17u., ge sloten op maandag Toegang: 120 fr. voor volwassenen, 100 fr. voor groepen en kinderen tot 12 jaar, 80 fr. voor groepen kinderen tot 12 jaar I nfo-kantoor, Rupelmonde Meet- en navigatie
Cultureel Centrum Berchem,
instrumenten
Driekoningenstraat 126, 2600 Berchem, 03/239.59.08 Open: dagelijks van 10 tot 17u., gesloten op maandag Toegang: gratis
tot 4 december
Speelgoed museum, Mechelen Europa Ludens Oostenrijk
tot /9 maart 1995
Elk jaar wordt een tentoonstelling ingericht onder de naam 'Europa Ludens' (het spelende Europa). Dit jaar staat 'Europa Ludens' in het teken van Oostenrijk dat een belangrijke historische rol speelde in ons land. Dankzij Maximiliaan van Oostenrijk werd Mechelen in 1490 graafschap.
De geleerde Gerard Mercator bouwde zijn meetinstrumenten zelf: kwadranten, zonnewijzers, kompassen, passers, ... Het bewerken van metaal voor deze meetkundige objecten leerde hij bij de Leuvense goudsmid Gaspar Van der Heyden. Op aanbeveling van Granvelle vervaardigde Mercator in 1542-43 wiskundige instrumenten voor keizer Karel. Deze apparaten, gebruikt voor oriëntatie, waren bijzonder geschikt voor militaire operaties. Ook voor Granvelle zelf ontwierp Mercator instrumenten en astrologische ringen. Mercator ontwikkelde ook revolutionaire apparatuur VOIX topogra sche
Tentoonstellingsnieuws
opmetingen die de basis legden van de moderne landmeetkunde.
17u., zon. van JO tot 17u. Gesloten op maandag, 2S, 26 december en I januari 199S Toegang: 100 fr. individueel; 80 fr. voor groepen en reductiekaarten; SO fr. voor scholen Rondleidingen op afspraak 03/777.29.42 kosten 1.000 fr.
Info-kantoor, Rupelmonde
Open: dagelijks van 13 tot 17u.. Gesloten op maandag. Toegang: SO fr. Rondleidingen op aanvraag: 03/744.03.44 kosten 7SO fr. -
Brabant
Mercatormuseum, Sint-N iklaas Mercator & zijn boeken
Belgisch Centrum van het
3 december tot 30januari
Beeldverhaal, Brussel
Enkele jaren geleden ontdekte men een 19de-eeuwse transcriptie van de veilingcata logus "Catalogue vande boucken des gheleerden wijtberoemden wereldtbeschrijver Gerardi Mer cator", die in 1604 in Leiden gepubliceerd werd naar aanleiding van de openbare
Luikse aquarellen
Mittéï aan de schildersezel.
tot 8januari 1995
De Luikenaar Mittéï is een oude bekende uit de Klassieke Belgische strip. Deze begaafde stripauteur heeft vooral een voorliefde voor het landschap pelijk decor dat hij schildert in aquarel. Deze tentoonstelling stelt een keuze voor van een veertigtal werken uit zijn omvangrijke oeuvre. Van ljsland tot de Costa Brava, van Normandië tot Corsica, telkens slaagde Mittéï erin de ziel van het landschap in zijn aquarellen te vatten. Zijn geboortedorp, Cheratte, op de heuvels buiten Luik, schilderde hij ontelbare keren. Deze Luikse aquarellen zijn een unieke gelegenheid om de onbekende zijde van Mittéï te leren kennen. ·
Belgisch Centrum van het Beeldverhaal,
Zandstraat 20, 02/219.19.80 verkoping van de zogenaamde "bibliotheek" van Gerard Mercator (JSI2-IS94l. Ongeveer 1000 titels vermeldt deze catalogus. Zowat de helh daarvan kan onder de noemer "geschiedenis' worden gevat. Theologische en mathematische werken vertegenwoordigen elk op hun beurt twintig procent van het totale aandeel. Mercators boekenverzameling getuigt van een veelzijdigheid die past bij het typisch 16de-eeuwse ideaal van de homo universalis, de geleerde die een ruime belangstelling koesterde voor alle vormen van kennis. De tentoonstelling "Mercator & zijn boeken" biedt de bezoeker aldus een inzicht in de bibliotheek van een humanist en wijst hem de weg in de geestelijke achtergrond van een geleerde die ons tot vandaag vermag te boeien. Mercatormuseum,
Zwijgershoek (Zamanstraat 49), 9100 Sint-Niklaas Open: van di. tot zat. van 14 tot
Fendation pour I'Architecture, Brussel Luchttuigen 1 900- 1 958 en Panamarenko
4 oktober tot 31 december
De eeuwenoude droom van de mens om de zwaartekracht te overwinnen werd begin deze eeuw werkelijkheid. In het Brusselse "Fondation pour I'Architecture' richt men tot eind dit jaar een blik op de hemel. Tussen de utopische plannen van visionaire architecten en ingenieurs, ooit getekend om werkelijkheid te worden, plaatst men de tekeningen en lucht tuigen van een kunstenaar: Panamarenko. Door de spectaculaire vooruit gang van de techniek in het begin van de 20ste eeuw komt de verovering van het luchtruim in een stroomversnelling. Als zelfs vliegen lukt, moet alles mogelijk zijn. De creativiteit van architecten en ingenieurs blijkt onuitputtelijk en men maakt
modernistische plannen voor opblaasbare vliegtuigen en demonteerbare ondergrondse luchthavens. Maar ook de constructies op aarde krijgen een nieuwe betekenis. Dankzij de afstand verwerft men een inzicht in de stedelijke structuren. Vanaf 1958, jaar van de Wereldten toonstelling in Brussel, gaat het vliegen alsmaar meer deel uit maken van het gewone leven. Tot Panamarenko wordt vliegen opnieuw een droom maakt. De ontwerpen voor zijn eigenzinnige vlieg-tuigen uit de periode 1966-80 worden opgenomen in de diverse delen van de tentoonstelling. Een nieuw Panamarenka-vliegtuig wordt voorgesteld: de Pepto Bismo-Fire Work Flyer. Fendation peur I'Architecture,
Kluisstraat SS, JOSO Brussel, 02/649.02.59 Open: dinsdag tot vrijdag, van 12.30 tot 19 uur. Zaterdag en zon dag, van IJ tot 19 uur. Gesloten op maandag. Toegang: 200,-fr. Galerij van de Kredietbank,
naar het Palazzo Ruspoli in Rome. james Ensor was een zeer virtuoos kunstenaar, bekend als schilder, tekenaar en etser van satirische en humoristische onderwerpen, landschappen, marines, interieurs en stillevens. Vooral zijn fantastische kunst is beroemd. Deze getormenteerde kunstenaar creëerde groteske fantasieën bevolkt met gemaskerden, skeletten en demonen. Minder bekend zijn de geëtste landschappen en intieme portretten. De etsen zijn per thema tentoongesteld. Ensors etsproduktie bestaat uit 133 num mers en is voor het eerst volledig te zien. Van de toegevoegde etsen behoren er inmiddels vijf tot de kunstcollectie van de bank en zes werden geleend uit privé verzamelingen. Galerij van de Kredietbank,
Grote Markt 19, 1000 Brussel, 02/SI7.56.71 Open: dagelijks van IJ tot 18u., gesloten op maandag Toegang: gratis Rondleidingen: 02/SI7.57.02
Brussel
Koninklijke Musea voor Schone Kunsten, Museum voor Moderne Kunst, Brussel Het verborgen museum. Ontdekkingstocht in de reserves
tot /8 december
Ongeveer 130 schilderijen en beeldhouwwerken worden uit de depots van het Museum voor Oude en Moderne Kunst gehaald. Ze werden tot nu toe zelden of nooit tentoongesteld. Sommige werken werden voor deze gelegenheid speciaal gerestaureerd. In chronologische volgorde ziet men portretten, landschappen, stillevens en genrestukken van de 16de tot de 20ste eeuw. Een video-montage met als titel "Achter de schermen van het Museum" handelt over het dagdagelijkse museumleven en wordt doorlopend gepresenteerd. Een wetenschappelijke catalogus, gemustreerd met kleurenreprodukties en zwart witfoto's wordt gepubliceerd in het Frans en het Nederlands. Koninklijke Musea voor Schone
James Ensor.
-
Kunsten, Museum voor
De volledige etsproduktie
Koninklijke Bibliotheek
Moderne Kunst.
tot 18 december
Albert I, Brussel
Koningsplein 1-2, 1000 Brussel Open: dagelijks van JO tot 17u. Gesloten op maandag. Toegang: IS0-120-80 fr. Catalogus: 9SO fr.
Mercator
In 1989 kocht de Kredietbank 122 etsen van james Ensor (1860-1949) die zich in een Amerikaanse privé-verzameling bevonden. Daarmee bracht de Kredietbank zeer waardevol cultuurgoed terug naar België. De verzameling is zo befaamd dat regelmatig om bruikleen wordt gevraagd. Zo was deze collectie reeds te zien in de musea van Deinze, Oostende, Weimar, Mol en Bremen. Volgend jaar verhuizen de etsen 'Duivels die mif sarren'.james Ensor, ets, l895, l/4x/54mm. Verzameling Kredietbank.
7januari /995
Met de tentoonstelling "Mercator" herdenkt de Koninklijke Bibliotheek Albert I het overlijden van Gerard Mercator. De tentoonstelling schetst de evolutie van de cartografie vanaf de tijd toen de kaarten nog gegraveerd werden tot op op onze dagen waar alles via de computer verloopt. Met een groot aantal kaarten wordt het belang van de cartografie gemustreerd: eerst voor de grote ontdekkingstochten, later voor de economische expansie en het beheer van de natuurlijke rijkdommen en tegenwoordig voor het leefmilieu. Door de nauwkeurigheid van de actuele kaarten is de cartografie geëvolueerd tot een onmisbare beheer- en beslissingsinstrument. Koninklijke Bibliotheek Albert I
Keizerslaan 4, 1000 Brussel, 02/SI9.53.11 Open: dagelijks van 9 tot 17u., be halve op zondag. Gesloten op 2S en 26 december
Koninklijke Musea voor Schone Kunsten, Museum voor Oude Kunst, Brussel Van Vouet tot David. Franse schilderkunst uit de 1 7de en 1 8de eeuw
29 november-12 februari 1995
Het Museum voor Oude Kunst bezit een rijk gevarieerde verzameling 17 de- en 18de eeuwse Franse schilderkunst. Het merendeel van deze werken zijn bij ingewijden bekend als zeer belangrijke stukken, zoals "De moord op Marat" van Jean jacques David. Maar ook de werken van Sirnon Vouet, Claude Lorrain, Philippe de Champaigne, jean-Baptiste Greuze en Hubert Robert ontbreken niet in deze indruk wekkende collectie. Bij deze verzameling verschijnt voor het eerst een weten schappelijke catalogus geschreven door M. Pacco-Picard.
13
Tentoonstellingsnieuws
Koninklijke Musea voor Schone
Museum voor Blinden,
Kunsten, Museum voor Oude
Brussel
Kunst,
Sierkunsten in de
Regentschapsstraat 3, 1000 Brussel Open: dagelijks van 10 tot 12u. en van 13 tot 17u., gesloten op maandag Toegang: gratis
Nederlanden tijdens de Bourgondische en Habsburgse periode
tot /8 juni 1995
Koninklijk Museum van het Leger en van Krijgsgeschiedenis, Brussel "Ik was 20 in '45"
2 december-IS mei /995
Deze tentoonstelling wordt de meest volledige retrospectieve tentoonstelling over de Tweede Wereldoorlog die ooit ter wereld werd georganiseerd. Het Legermuseum wil met dit initiatief haar steentje bijdragen tot de internationale herdenkingsplechtigheden van de SOste verjaardag van de Bevrijding. De bedreiging van het Nazisme in de jaren '30, de uitbarsting van het oorlogs geweld in 1940. tot het einde van W.O. 11 met de ultieme A-bom op Hiroshima in 1945, worden indringend voorgesteld. In het didactische gedeelte komt de geschiedenis van W.O. 11 op chronologische en thematische wijze aan bod. Kaarten, foto's, do cumenten en archiefstukken die nen als illustratie. In het tweede deel wordt het publiek op dynamische wijze geconfron teerd met feiten en gebeurte nissen van 50 jaar geleden. Levensgrote driedimensionele decors en audiovisuele media dompelen de toeschouwer onder in de sfeer van toen. Belangrijkste, pedagogische doel van deze expositie is de jeugd van vandaag te informeren en te sensibiliseren. De collectie in het Leger museum is samengesteld uit ob jecten en archivalia uit het 'Rijks instituut voor Oorlogs documentatie" van Amsterdam, het "Deutsches Historisches Mu seum" van Berlijn, "Le Mémorial" van Caen, het 'Imperia! War Museum" van Londen, het 'Auschwitz Memorial" in Polen, e.a.. "Ik was 20 in '45" is een pleidooi voor vrede en verdraagzaamheid en tegelijk een eerbetuiging aan de Bevrijders. Koninklijk Museum van het Leger en van Krijgsgeschiedenis,
Jubelpark 3, 1040 Brussel
14
Metselriewerk, fragment van mausoleum van Franck van Haelen.
"Molly Peters", 1 966, Panamarenko. Naarden
Courtesy: F. Becht,
Kalksteen, 139/-1398. Calleetie Koninklijke Musea vaar Kunst en Geschiedenis, Brussel.
foto M.�H. Williot Parmentier
De ISde en 16de eeuw zijn een schitterende tijd voor de Nederlanden. Economie en daardoor ook de kunsten floreerden. Met verschillende artistieke disciplines, zoals beeldhouwwerk, tapijtweverij, keramiek, wapenrusting, ... uit deze periode, kan de blinde of slechtziende bezoeker op de tentoonstelling kennismaken. Het fijne houtsnijwerk van een retabel, de laat-gotische vormen en de renaissancistische ornamenten in de steensculptuur, de technische bijzonderheden van textiel, keramische voorwerpen en tin kunnen stuk voor stuk met de handen worden ontdekt.
De tentoonstelling legt het accent op de rol van deze model-galerij naar gelijkaardige galerijen toe en naar het publiek dat avant-garde kunst nog niet gewend was. De belangrijkste kunstenaars waarmee de Wide White Space galerij werkte waren Panamarenko, Marcel Broodthaers en Joseph Beuys. Hun oeuvre vormt de kern van de expositie. Typisch voor de werking van de Wide White Space was dat de kunstenaars zelf instonden voor alle drukwerk. Uitnodigingskaarten, affiches en andere tentoon stellingsdesign wordt dan ook getoond. In 1977 sloot Wide White Space haar activiteiten met werken van L. Weiner.
De leiddraad door deze veel zijdige tentoonstelling is het onbekend gebleven reisverslag 'Voyage en Orient" van Jean Baptiste Van Moer (1819-1884). Deze Brusselse schilder reisde in 1880-1881 door Egypte in gezelschap van Prins Henri de Mérode de Westerlo en Graaf Auguste d'UrseL De reis voerde van Alexandrië naar de grens met Nubië. Memphis, Elephan tine, Philae, Thebe en Karnak met het dal der Koningen werden bezocht. Authentiek fotomateriaal getuigt van het "toerisme" in die tijd. Kameel en ezel zijn de belangrijkste transportmiddelen. De Egyptereizen van toen illustreren ook het oriëntalisme, de eigen Westerse kijk op het Islamitische Oosten. De fotografische technieken en verschillende drukprocédés komen aan bod in de catalogus onder de titel "Egypte bekeken van onder het zwarte doek". En in verband met fotografie en egyptologie dient William Fox Talbot vermeld te worden. Hij ontwikkelde in 1846 de 'talbotypie" gebruikt voor het drukken van een belangrijke hië roglyfische inscriptie. ABB-Galerij, Hoekgebouw
Diestsevest-Diestsestraat, 3000 Leuven Open: dagelijks van 9 tot 16u., zat. van 14 tot 17u., gesloten op zondag Toegang: gratis
Paleis voor Schone Kunsten,
Koningsstraat 10, 1000 Brussel, 02/507.84.64
Predikherenkerk, Leuven
M u s e u m voor B l i n d e n ,
Eenheid op papier. De
Jubelpark 10, 1040 Brussel, 02/74171.14 Open: dagelijks van 9.30 tot 17u., zat., zon. en feestdagen van 10 tot 17u .. Gesloten op maandag en op 25 dec. Toegang: gratis
Nederlanden in kaart van
Paleis voor Schone Kunsten, Brussel Wide White Space 1 9661 976
tot 3/ december
De Wide White Space galerij opende te Antwerpen in 1966 met de 'Milkyway Happening' van Lohaus, Heyrman en Panamarenko. De galerij werd geleid door Anny De Decker en Bernd Lohaus. Deze tentoonstellingszaal werd het voorbeeld van een historische avant-garde galerij, door de kunstenaars waarmee ze samen werkte en door de verzamelaars die zich errond schaarden.
ABB-Galerij, Leuven
Keizer Karel tot Willem I
Palmen en tempels.
tot 4 december
Fotografie in Egypte in de 1 9de eeuw
tot 3 december
Van in de 16de tot in de 19de eeuw zijn veel meer kaarten
gemaakt die de Nederlanden als geheel voorstelden dan afbeeldingen van de noordelijke en zuidelijke provincies afzonderlijk. De kaarten van de XVII Provinciën behoren bovendien tot de fraaiste en kostbaarste exemplaren van de kaartenkunst in de wereld.
De expositie "Eenheid op papier' brengt in het unieke kader van de pas gerestaureerde Leuvense Predikherenkerk ruim ISO kaarten bij elkaar die de Nederlanden voorstellen. Kunststukken op atlasformaat wisselen af met wandkaarten van meer dan 2m2. Ze zijn fascinerend versierd met wapenschilden en kleder drachten, met oude stadsgezich ten en scheepstypes, met allego rische beelden en historische figuren. Alle kaarten van de Nederlanden in de beroemde vorm van een leeuw, de Leo Belgicus, zijn aanwezig. De tentoonstelling biedt de bezoeker een nooit eerder gerealiseerde kennismaking met één van de belangrijkste luxe industrieën die bij ons een hoge bloei gekend hebben. Ze laat daarnaast ook ontdekken dat historische kaarten eigenlijk veel meer tonen dan zij op het eerste gezicht laten zien. Voor de argeloze kijker van vandaag worden verborgen boodschappen en betekenissen blootgelegd. Vanuit een originele invalshoek ontwikkelt "Eenheid op papier" een vernieuwende kijk op de politieke, dynastieke, militaire, economische en culturele geschiedenis van de Lage Landen gedurende drie cruciale eeuwen. Vorstenportretten en genealo gieën, historieschilderijen en taferelen van feesten of veld slagen, spotprenten en spreken de documenten, vullen de tentoonstelling aan. Audiovisuele programma's en interactieve opstellingen zorgen ervoor dat de massa informatie op een boeiende manier toegankelijk
Tentoonstel/ingsnieuws
wordt. De expositie is een initia tief van de Stad Leuven, de K.U.Leuven en het Davidsfonds. Voor OKV-abonnees bedraagt de toegangsprijs 1 35,-fr. op vertoon van hun Museumkaart.
Nationaal Jenevermuseum,
Provinciaal Museum
Hasselt
en Actualiteitscentrum,
Jenever en Likeur in Kleur.
Hasselt
Belgische jenever- en
Dialogues
likeuraffiches 1 885- 1 940
tot 22januari /995
tot 31 december
Predikheren kerk,
Onze-Lieve-Vrouwestraat, Leuven, 016/22.45.64. Open: dinsdag tot en met donderdag van 9.30 tot 17.00 uur. Vrijdag doorlopend van 9.30 tot 21.30 uur. Zaterdag en zondag van 13.30 tot 18.30 uur. Gesloten op elke maandag en op I november. Toegang: 200,fr.
Limburg
foto NJH, Eddy Donkers
Begijnhof - Centrum voor Kunsten, Hasselt De actualiteit van de mythe i n de beeldende kunst
tot /8 december
Het Centrum voor Kunsten is gevestigd in het heringerichte en uitgebreide Begijnhof van Hasselt. Het centrum stelt zich tot doel een cultureel middelpunt te zijn, dat voeling houdt met de hedendaagse scheppende kunstenaars. Daar naast wenst het centrum de filosofische discussie over kunst en maatschappij nieuw leven in te blazen. Daarom alvast deze tentoonstelling over de rol en de waarde van de mythe in de beeldende kunst. Antieke thema's en archetypen worden tot vandaag gebruikt om alle facetten van de Westeuropese menswording gestalte te geven. Hanteert de moderne mens dan nog ge meenschappelijke beelden 1 In deze tentoonstelling wordt nagegaan hoe kunst en cultuur reageren op het huidige mensbeeld en met welke symbolen en mythes aan de existentiële problemen van de actuele mens vorm wordt gegeven. Kunstenaars als Jan Cox, Jean Bilquin, Y sbrandt, Serge Vandercam en Bruno Dyckmans vertalen de mythe in kunstwerken. Begijnhof - Centrum voor Kunsten,
Zuivelmarkt 33, 3500 Hasselt
Aan het einde van de 19de eeuw groeide de Belgische jenever- en likeurproduktie zienderogen. Nieuwe en grootschalige promotiemiddelen waren noodzakelijk. In Parijs sierden grote lithografische beeldaffiches sinds 1875 het straatbeeld. In België verschijnen de eerste plakkaten in 1885. Op de oude reclamebiljetten worden handtekening van de stoker-opdrachtgever, de bedrijfsgebouwen, de fies of stoop en de tentoonstellings medailles monumentaal weergegeven. Later, in navolging van ontwerper Jules Chéret overheerste de voorstelling van een aantrekkelijke jonge vrouw die de drank aanprijst. Tconaan gevend waren de drukkerijen A. Bénard in Luik, 0. De Rycker & Mendel en J.L. Goffart in Brussel. Luikse en Limburgse stokerijen deden beroep op Bénard. De Belgische wet-Vandervelde (1919) legde het drankverbruik aan banden, om die reden werden interieuraffiches voor sterke drank vervangen door publiciteit voor laaggradige aperitieven. De nieuwe affiches waren ook meer consument gericht. Nationaal Jenevermuseum,
Witte Nonnenstraat 19, 3500 Hasselt, Oll/24.1l.44 Open: van di. tot vrijd. van 10 tot 17u., zat., zon. en feestdagen van 14 tot 18u.. Groepsbezoeken volgens af spraak. Gesloten op maandag, 1-2-11 nov., 25-26 dec.. Toegang: 80-60 fr. Rondleidingen op afspraak, Oll/24.11.44, 750 fr.
"Dialogues' is een beeldend parcours dat wil aanzetten tot een fundamentele refiectie om trent het begrip "Kunst". De discussie over het beladen woord "postmodernisme" staat hierbij centraal. Het concept van "Dialogues" is uitgewerkt in verschillende tentoonstellings luik en, het monumentaal werk van Alighiero E. Boetti is hierbij van groot belang. Boetti realiseerde met zijn 'post project" een installatie die de intieme ervaring van een tekening koppelt aan de over weldigende ervaring van tijd en plaats. Guy Bleus, een bekend Limburgs Mail-Art kunstenaar werd gevraagd een historise rende installatie te maken, met als thema "de geschiedenis van het overbrengen van berichten". De tentoonstelling wordt vervolledigd met kunst geredu ceerd tot een postkaart of tot een boek, en met kunstwerken die de link leggen naar de actualiteit van de hedendaagse kunstproduktie. Deze generatie jonge kunstenaars schuift het begrip communicatie naar voren en toont hoe zij zelf als bemiddelaars optreden in het 'kunstbedrijr.
Open: op aanvraag, juni-sep. elk weekend van 14 tot 18u., juli-aug.: elke weekdag van 10 tot 17u., maandag gesloten Toegang: 60 fr. - 40 fr. reducties
Dommelhof - Provinciaal Insti tuut voor Cultuur en Sport,
Toekomstlaan 5, 3910 Neer pelt, 011/64.27.05 Nationaal Museum van de Speelkaart, Turnhout
Stedelijk Museum
25 jaar Nationaal Museum
Stellingwerff-Waerdenhof,
van de Speelkaart, 1 969-
Hasselt
1 994
200 Jaar Lithografie
Kaartenmakers i n Wallonië
tot 23 december
tot 31 december
De lithografie, of steendrukkunst, werd door A. Senefelder in 1796 te München uitgevonden. Op het oppervlak van een vlakke steen wordt een voorstelling getekend of gegraveerd. Vervol gens wordt de steen geprepareerd met kleurstof en afgedrukt. Een lithografie is dus een door steendruk verkregen prent. De tentoonstelling kadert in een totaalproject rond lithografie dat ontwikkeld werd n.a.v. het 20-jarig bestaan van de Afdeling Lithografie van de Stedelijke Academie voor Schone Kunsten van Hasselt, en het gelijktijdig ca. 200-jarig bestaan van de lithografie als kunstvorm. Het Museum belicht de geschiedenis en de techniek van de lithografie en toont een internationale selectie uit lithografische kunstwerken.
Het Museum van de Speelkaart bestaat dit jaar 25 jaar. Twee tentoonstellingen zetten het feestjaar in. Een eerste expositie besteedt aandacht aan het 25jarig bestaan aan de hand van documenten, foto's en collectie stukken. De tweede tentoon stelling toont speelkaarten uit Wallonië in het bezit van het museum.
Stedelijk Museum Stellingwerff Waerdenhof,
Provinciaal Museum en Actualiteitscentrum,
Maastrichterstraat 85, 3500 Hasselt, Oll/24.10.70
Zuivelmarkt
33, 011/21.02 66, 3500 Hasselt
Dommelhof-Provinciaal
'Cartes de tarauts'.
I nstituut voor Cultuur &
Gerard Bodet, Luik, midden IBde eeuw.
Sport, Neerpelt
Collectie Nationaal Museum van de
Stedelijk Museum
Lucas Pellens - Stefan
Speelkaart, Turnhout.
De Waag, Hasselt
Custers
Het vijfde stedelijk museum
7januari tot /2 februari /995
is geopend
Het vijfde stedelijk museum in Hasselt opende zijn deuren en kreeg als naam "De Waag'. Het Limburgs Kultuurfonds wist een zeer interessante collectie meet- en weeginstrumenten te verwerven in Namen. Na meerdere contacten en onderhandelingen met het Stadsbestuur werd overeen gekomen deze collectie, binnen het kader van de stedelijke musea, permanent voor het publiek toegankelijk te stellen. Het Museum "De Waag' ligt op een steenworp afstand van het toekomstige Modemuseum en het Nationaal Jenevermuseum Stedelijk Museum De Waag,
Het kunstenaarsduo Lucas Pellens en Stefan Custers werkt met primitieve materialen. Het bouwen en construeren met twijghout is hun handelsmerk. Net zoals het gebruikte materiaal lijkt de techniek om dit materiaal te verwerken primitief. Maar toch gaat dit duo doordacht en berekend te werk als zij hun rijzige bouwwerken van takkenhout realiseren. Boomstammen worden van hun takken ontdaan, de takken worden verbrand. De stammen worden verzaagd en het zaagsel en de schors worden verbrand. Het gezaagde hout wordt geschaafd. En een ingenieuze constructie volgt volgens een ernstige "planning'.
Het kaartspel werd in Europa geïntroduceerd in de 14de eeuw. Tijdens de 15de en de 16de eeuw concentreerden speel kaartenmakers zich in het zuidelijk deel van België, vooral in Doornik. Deze eigen speelkaarten produktie werd vergemakkelijkt door de aanwezigheid van papiermolens in Wallonië. Wallonië bleef een belangrijke speelkaartenproducent tot in de 19de eeuw. Bekend zijn de producenten Gisaine (Dinant) en Dieudonné (Grevenmacher). Kaartenmakers trachtten hun beroep te beschermen. Her en der werd illegaal gewerkt om te ontsnappen aan de speelkaartenbelasting. Spellen werden o.m. naar Frankrijk gesmokkeld.
Bonnefantenstraat, 3500 Hasselt 15
Tentoonstellingsnieuws
Nationaal Museum van de Speelkaart,
Druivenstraat 18, 2300 Turnhout, 014/41.56.21 Open: dagelijks van 14 tot 17u., zondag van 10 tot 12u. en van 14 tot 17u., gesloten op maandag Toegang: 70 fr.; 50 fr. voor jongeren tot 16 jaar, 60+ en groepen; gratis voor kinderen tot 10 jaar
Oost-Vlaandere n
herdacht die op het Campo Santo begraven zijn. Aan de andere kant, de kant van de steenweg, worden levende kunstenaars gehuldigd die via het Cultureel Comité St.-Amands berg de laatste 25 jaar aan bod kwamen. Deze installatie wil volgens Van Geluwe het besef van tijd, plaats en ruimte terug actualiseren. De installatie in de kapel stelt de relativiteit van leven en dood centraal.
Deurle Koen Theys & Herman Pitz
tot 18 december
Koen Theys (31) en Hermann Pitz (38), verenigd in één tentoonstelling door het teken '&'. Ook al heeft het werk van Koen Theys niets te maken met het werk van Hermann Pitz, toch zijn er overeenkomsten tussen hun werk. Beiden zijn geïnteresseerd in het decor. Pitz stelt zijn decor -installatie 'In jürgens Auge' voor. Theys toont fotomontages van Vlaamse huisjes en een maquette voor het decor van een theaterbewerking van Kafka's 'Het Hol'. Theys en Pitz zijn ook alle twee gefascineerd door de stolling van de tijd. Een zegelring waarin de gestolde wasdruppels zijn uitgehold, is het werk van Pitz. Theys legt de realiteit van het gestolde vast in rubber of in fotografisch-digitale media. Koen Theys & Hermann Pitz bouwen duidelijk aan hun eigen traditie, los van de stromingen van de nieuwe kunst. Ter gelegenheid van deze tentoonstelling wordt een multipel van Koen Theys aangeboden (6.500 frJ. De oplage is beperkt tot 25 exemplaren. Museum Dhondt Dhaenens,
Museumlaan 14, 9831 Deurle, 09/282.51.23 Catalogus: 250 fr. Campo Santokapel, Gent Johan Van Geluwe
tot 18 december
Johan Van Geluwe is directeur, conservator en archivaris van zijn eigen museum, het imaginaire 'Museum of Museums'. Hij presenteert in de kapel op het Campo Santo een installatie. Over een rode loper wordt de toeschouwer naar een tafel voor het altaar geleid. Aan de ene zijde, de kant van het kerkhof worden overleden kunstenaars 16
-
Museum voor Sierkunst, Gent "Au Clair de la Lune".
interpretaties van de interna-tio nale Art Nouveau, ontwikkelde Van der Hoef zich tot de meest baanbrekende vertegenwoordiger van de Nieuwe Kunst. Dit eerst op het vlak van aardewerk, later in de penningkunst. Het is voor het eerst dat zowel penningen, als beelden, keramiek, zilver en grafisch werk in één expositie worden getoond.
25 vrijkoorten
Glas en zilver i n dialoog Campo Santokapel,
Museum Dhondt Dhaenens,
Museum voor Sierkunst,
Jan Breydelstraat 5, 9000 Gent, 09/225.66.76 Open: dagelijks van 9u.30 tot 17u., gesloten op maandag Toegang: 80 fr., 40 fr., 20 fr. en gratis Rondleidingen op aanvraag: 09/225.66.76
Antwerpse Steenweg, St.-Amandsberg, 9000 Gent Open: vrijd., zat. en zon. van 11 tot 19u. Catalogus: 250 fr. Museum voor Sierkunst, Gent "Meubles d'en F rance", "Föret - Meubles I maginaires", "ART-N ET-WORK Dimensies in lijnen lnterlacing", Glas van Floris Meydam, Drukdecors op Maastrichts aardewerk
tot 11 december
V.I.A. (Valorisation de l'lnnovation dans I'Ameublement) ontwikkelt activiteiten en diensten ten voordele van zowel jonge beginnende als van gevestigde meubeldesigners. V.I.A. stelt zich ook als taak de Franse meubelontwerpen, produktiemethodes en de uitvoerders in het buitenland te promoten. Het tweede gedeelte van deze expositie, 'F6ret', is gewijd aan de imaginaire meubels van Christian Astuguevieille (48). Vervolgens visualiseren Michael Brennand Wood (GB), Betty Cuykx (B), Jacques Lortet (F) en Lucie Schenker (CH) het concept 'art-net-work'. Netwerken kunnen verschillende vormen aannemen, dimensies in lijnen of uitgewerkt als 'interla cing'. Dan is er glas van Floris Meydam, één van de bekendste en belangrijkste glaskunstenaars van Nederland. Onderscheidingen kreeg hij ondermeer voor het Becel-fiesje (1970), de jampotten van De Betuwe (1970) en de sausfiesjes van Calvé (1972). Maar de unica van Floris Meydam gaan uiter aard nog verder dan deze voor beelden. Het laatste gedeelte van de expositie is gewijd aan de drukdecors op Maastrichts aar dewerk. Driehonderd voorwer pen, koperen platen en drukvel len demonstreren deze typisch 19cJe.eevwse versierrrgstechniek.
januari tot maart 1995
'Au Clair de la Lune" demonstreert de mysterieuze dialoog tussen het heldere glas en het schitterende edelmetaal. De combinaties van deze twee materialen ontdekken we al in de Oudheid. Kunstmatig gekleurd glas bij de Romeinen werd verkregen door de toevoeging van metaaloxiden. Zilver werd vaak gebruikt om karaffen, kommen en drinkglazen te vatten. Deze traditie begint in Byzantium, gaat over de I?de eeuwse bokalen en 19deeeuwse wijnkaraffen en leidt tot avant-garde design uit onze tegenwoordige tijd. Glas kan men kleuren en decoreren met zilver. Bekend is de toepassing op opafineglas in de 19de eeuw. Bij églomisé-glas werd de voorstelling gegraveerd in bladgoud of zilver op de achterzijde van een glasplaat. De diverse (oude en nieuwe) technieken worden tijdens dit tentoonstellingsproject gepre senteerd door kunstenaars uit diverse disciplines en met telkens andere achtergrond. Museum voor Sierkunst, Gent Chris van der Hoef. Nieuwe Kunst en Art Déco
januari tot maart 1995
Chris van der Hoef (1875-1933) was medailleur, beeldhouwer en keramist. Vooral in de penning kunst was Van der Hoef een grootmeester. Hij vernieuwde en verrijkte de penningkunst op geheel eigen wijze. Rond 1900 behoorde hij tot de avant-garde van de Nederlandse kunstnijverheids ontwerpers. Daarbij was zijn contact met beeldhouwer Lambertus Zijl van beslissende invloed, omdat deze laatste open stond voor nieuwe tendensen op decoratief gebied. Vanuit het inspirerende milieu van L. Zijl en J. Mendes da Costa, die experimenteerden met eigen
Oudheidkundig Museum van de Bijloke, Gent Neogotiek i n België 1 800- 1 9 1 4
tot 31 december
100 jaar geleden overleed baron jean-Baptiste Béthune, voorman van de neogotiek in België. Dat is de aanleiding tot een grote overzichtstentoonstelling over de Belgische neogotiek. Neogotische kerkelijke kunst, architectuur, schilderkunst en design uit de periode 1800-1914 komen ruimschoots aan bod. De eerste neogotische creatie, het Sint-Vincentiusschrijn uit Soignies, dateert van 1800 en is een mooi voorbeeld van de speelse 'troubadourstijl'. Middeleeuwse thema's worden ook verwerkt in salonschilderkunst J.-B. Béthune is de belangrijkste vertegen woordiger van de rijpe neogotiek (1850), hij inspireert zich op de Engelsman Pugin. Glasschilderkunst en polychromie komen weer in de belangstelling, ambachtelijkheid wordt weer in ere hersteld dankzij de Sint Lucasscholen, waarvan Béthune de geestelijke vader is. De weelde aan retabels, kelken, monstransen, reliekschrijnen, schilderijen, meubelen, keramiek, textilia, ... bewijzen een ongeëvenaard vakmanschap. Hoogtepunt van de tentoon stelling is ongetwijfeld de
spectaculaire tiara van paus Pius IX (1871) die door Bourdon in Gent werd vervaardigd. Dit tentoonstellingsproject loopt parallel met de grote Pugin tentoonstelling in Londen en de tentoonstelling over de Duitse edelsmid F.X. Hellner in Kempen (Dl. Oudheidkundig Museum van de Bijloke,
Godshuizenlaan 2, 9000 Gent, 09/223.34.59 Open: dagelijks van 9.30 tot 17u. Toegang: 200 fr. - 140 fr. voor groepen, Gentenaars, 60+, CJP en studenten - 80 fr. voor scholen - gratis voor -12 jaar. Speciaal N.M.B.S.-ticket Nocturnes op aanvraag, tel. 09/225.11.06 Witte Zaal, Hoger Instituut Sint-Lucas, Gent Spektakel-stad
tot 16 december
De tentoonstelling 'Spektakel stad" in de Witte Zaal van het Hoger Instituut Sint-Lucas te Gent toont een fotografische evocatie van de stad door fotografe Griet Blomme. Deze fotografe is reeds jarenlang gefascineerd door het fenomeen 'stad". Haar zwart-witbeelden tonen pittige momentopnamen van de broeierige on-natuur van de stad. Zij worden geconfronteerd met kleurbeelden die realistische tijdsopnamen van de stedelijke periferies laten zien. In deze tentoonstelling plaatst Griet Blomme haar werk tegenover een referentiekader van eigenzinnige beelden van andere fotografen dat ons duidelijk maakt hoe uiteen lopend, manifest, schokkend of verstild elk van hen uitdrukking geeft aan de energie van de stad.
Tentoonstel/ingsnieuws
Witte Zaal, Hoger I nstituut Sint-Lucas,
Posteernestraat 64, 9000 Gent, 09/225.42.90 Open: maandag tot vrijdag. van Bu30 tot 18u30. Toegang: gratis
West-Vlaandere n
'De bevroren Leie te Kortrijk". Mart he De Spiegeleir (1897 -1991) schildert een sereen kersttafereel met de titel "Intimiteit". Ook werk van A Caullet, A Saverys, A Schelfhout, e.a. is te zien. De expositie wordt omlijst met gedichten van Bernleff, Germonpré, Gezelle, Kopland e.a. Broei museum,
Broelmuseum, Kortrijk Winter i n het Museum
I Z november tot ZO maart 1 995
Grondlegger van het sneeuwlandschap in de schilderkunst is zonder twijfel Pieter Brueghel de Oude. Geïnspireerd door Brueghel schilderde Roeland Savery (1574-1639) de 'Plundering van een dorp". De intimiteit van het witbesneeuwde dorp staat in schril contrast met het ruw geweld van de plunderende soldaten. Louis Pierre Verwee (1806-1877) legde zich speciaal toe op winterlandschappen. zoals
Broeikaai 4, 8500 Kortrijk, 056/25.78.92 Open: dagelijks van 10 tot 12u. en van 14 tot 17 u., gesloten op maandag, 25 dec. en I jan. Toegang: gratis Stedelijk Museum voor Schone Kunsten, Oostende Belgische Stilleven- en Bloemenschilderkunst 1 75 0- 1 9 1 4
tot 30 januari /995
Voor het eerst wordt de Belgische stilleven- en bloemen schilderkunst zo uitvoerig behandeld. Aan de hand van een
honderdtal schilderijen wordt de evolutie van deze nauw verwante genres getoond, vanaf het neo-classicisme tot en met de post-impressionistische stromingen. Tijdens de 18de en 19de eeuw was het gebruikelijk dat een schilder voor één enkel genre koos. jan-jozef Verhagen, Martin Van Dorne, Pieter Faes, Henri Rebbe, e.a. illustreren het geschilderde stilleven en bloem stuk van het rococo tot de romantiek. Het realistische stilleven wordt vertegenwoordigd door de werken van Jean-Baptiste Robie, Hubert Bellis, Jean Capeinick en Willem Linnigjr.. Dan zijn er james Ensor, Willy Finch, Péricles Pantazis, Anna Boch die het stilleven en bloemstuk in impressionistische stijl schilderen. Speciale aandacht gaat naar vrouwelijke kunstenaars: Berthe Art, Louise Dehem, Ange Drumaux en Alice Ronner, die hun versies van het bloemen stilleven schilderden rond 1900. Symbolistische werk van Spilliaert ontbreekt niet en de tentoon-
stelling wordt afgesloten met enkele post-impressionistische uitlopers, zoals jan De Clerck, Lucie jacquart, Arthur Navez, . . .
Stedelijk Museum voor Schone Kunsten,
Wapenplein, 8400 Oostende, 059/80.53.35 Open: dagelijks van 1 0 tot 12u. en van 14 tot 17u.. Gesloten op dinsdag, 25 dec. en I jan.
BBL
U hoeft niet te kiezen I Openbaar Kunstbezit in Vl aanderen is een kunsttijdschrift (si nds 1 96 3 ) d a t m e t zorg en 30 jaar ervari ng
Een gecombineerd abonnement op
jaargang t 9 9 5 van
wordt samengesteld.
M&L
V i er maal per jaar verschijnt een thematische aflevering van :tr;--m• 4U pagina's i n klare ��;t.:'l. ci ui•delijke taal en ldig ustreerd in
en
Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen kost
M&L staat voor Monumenten en Landschappen en is een boeiend en kleurrijk tijdschrift over monumenten- en landschapszorg. M&L verschijnt zes maal per jaar. In iedere editie worden vier onderwerpen i . v . m .
maar t . 600, -BF (i . p .v. t . 8 50, - BF)
U kan zich abonneren door storting u i t-gebreide tentoonsteil i ngskalender. ledere abonnee ontvangt een gratis Museumkaart die gratis toegang biedt of reductie i n een 1 00- tal vlaamse musea. DE ONDERWERPEN VAN DE JAARGANG 1 995 ZIJN: I . M iddeleeuwse muursch i l derkunst 2. Het Zi lvercentrum Sterckshof 3. Affichekunst 4 . Bruggen als kunstwerken
A B O N N EMENTS PRIJ S : 7 0 0 , - B F
van het vereiste bedrag op rekeningnummer 448-0007361-87 van OKV 1 . 1 50 , - BF voor een abon nement op M&L 700 , - BF voor een abonnement op Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen
voor een gezamenlijk abonnement op M&L en Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen t . 600,-BF
uw voordeel : 250 , - BF.
uitvoerig geïllustreerd. Bovendien bevat ieder nummer een artikel over landschapszorg. M&L telt 64 bladzijden èn 1 6 pagina's "Bi nnenkrant". Deze "Bin nenkrant" is het actuele luik en bevat tentoonstel l i ngs - n ieuws, berichten over Collquia, restauraties, beschermingen, publikaties, . . .
A B O NNE MENTSPRIJ S : 1 . 1 5 0 , - B F
telkens m e t vermelding "jaargang 1 995"
17
Fotografiec i rcuit
Tentoonste l l i n gsagenda
I
I
Aalbeke
Menen
0. C. Aalbeke,
O.C. 't Ghelandt,
Krugerstraat 9 • 10/12-5/1: Dany Lobe • 7/1-8/2: Bernard Antkowiak • 11/2-9/3: Michel Stevens Antwerpen
Waalvest • tot 8/12: Greet Verlinden • 10/12-5/1: Frank Balboa • 7/1-8/2: Luc Van Muylem • 11/2-9/3: Dany Lobe
CC. Luchtbal
Sint-Truiden
Columbiastraat 110 • tot 6/12: Krist Demasure: Naar aanleiding van .. • 9/12-31/12: jan Kempenaers • 6/1-7/2: Eli Peeters • 10/2-7/3: Wim Van Capellen
CC. De Bogaard,
Minderbroedersstraat 29 • tot 7/12: Chris Walraed • 9/12-4/1: Eva Poorter • 6/1-8/2: Leo Hasenbroekx • 10/2-8/3: Bart Leye
Efcker-lk centrum
Strambeek-Bever
• 5/12-30/12: Hilde Braet • 2/1-31/1: Paule Biement • 6/2-28/2: Raymond Mallentjer
C.C. Strombeek-Bever,
Bornem
CC. Bornem
• tot 5/12: Eli Peeters • 7/12-31/12: Wim Van Capellen • 4/1-6/2: Davy Breyne • 8/2-6/3: Hilde Braet Hasselt
C.C. Hasselt
Kunstlaan 5 • tot 18/12: Jo Brunenberg • 6/1-19/2: Nadine Tasseel Heist-op-den-Berg
C.C. Zwaneberg, Bergstraat
• tot 6/12: Bart Leye • 9/12-31/12: Krist Demasure: Naar aanleiding van ... • 6/1-7/2: jan Kempenaers • 10/2-7/3: Eli Peeters Heusden-Zolder
C.C. Heusden-Zolder,
Dekenstraat 40 • tot 7/12: Leo Hasenbroekx • 9/12-4/1: Bart Leye • 6/1-8/2: Krist Demasure: Naar aanleiding van .. • 10/2-8/3: jan Kempenaers Hoeselt
CC. Hoeselt,
Europalaan 2 • tot 7/12: Eva Poorter • 9/12-4/1: Leo Hasenbroekx • 6/1-8/2: Bart Leye • 10/2-8/3: Krist Demasure: Naar aanleiding van .. Knokke-Heist
C.C. Knokke-Heist
050-61.37.61, Meerlaan 30A • tot 8/12: Michel Stevens • 10/12-5/1: Chris Walraed • 7/1-8/2: Eva Poorter • 11/2-9/3: Leo Hasenbroekx Kortrijk
C.C. Kortrijk,
Sint-/ 3enskerkhof 8 • tot 8/12: Dany Lobe • 10112-511: Bernard Antkowiak • 7/1-8/2: Michel Stevens • 11/2-9/3: Chris Walraed Marke
O.C. Marke,
Hellestraat 6 • tot 8/12: Frank Balboa • 10/12-5/1: Luc Van Muylem • 7/1-8/2: Dany Lobe • 11/2-9/3: Bernard Antkowiak
Gemeenteplein • tot 5/12: jan Kempenaers • 7/12-31/12: Eli Peeters • 4/1-6/2: Wim Van Capellen • 8/2-6/3: Davy Breyne Tielt
CC. Tielt,
St.-Michielsstraat 9 • tot 8/12: Bernard Antkowiak • 10/12-5/1: Michel Stevens • 7/1-8/2: Chris Walraed • 11/2-9/3: Eva Poorter Turnhout
C.C. Turnhout,
Warandestraat 42 • tot 5/12: Wim Van Capellen • 7-31/12: Davy Breyne • 4/1-6/2: Hilde Braet • 8/2-6/3: Paule Biement Wevelgem
O.C. Wevelgem,
Iepenstraat 20 • tot 8/12: Roger Van Namen • 10/12-5/1: Greet Verlinden • 7/1-9/2: Frank Balboa • 11/2-9/3: Luc Van Muylem
België Provincie Antwerpen
Archief en Museum voor het Vlaamse Cultuurleven
Minderbroedersstraat 22, 03/232.55.80 • 26 nov.-25 feb. l995: 'Een kwestie van smaak". Menu's en culinaire archivalia (•)
Leuvenstraat 32, 03/238.59.60 • 10 dec.-19 febr.: Boyd Webb (GBl • 10 dec.-19 febr.: Aankopen van de Vlaamse Gemeenschap (1992-1993) Nationaal Scheepvaartmuseum
Steenplein I, 03/232.08.50 • tot 31 dec.: "Schipperen op de Schelde" (•)
Ellen Augustijnen, Hugo De Smaele, André Detloff, Piet Raemdonck, e.a. Deurne
Provinciaal Museum voor Kunstambachten Sterckshof Zilvercentrum
Hooftvunderlei 160, 03/324.02.07 of 03/324.71.76 • tot 4 dec.: Augsburgs zilver in België ( •)
Centrum 't Elzenveld
Provinciaal Centrum Arenberg
Edegem
Lange Gasthuisstraat 45, 03/223.56.28 • 25 nov.-15 jan. 1995: Vic GentiJs (•) • 9 dec.-8 jan. 1995: Liev Beuten, wandtapijten
Arenbergstraat 28, 03/202.46.11 • dec.-jan.: Tentconstelling Amateurtoneel • febr.-15 maart: Christine Pluymers, fotografie
Gemeentelijk Kunstcentrum Huis Hellemans
Provinciaal Diamantmuseum
Lille
Cultureel Centrum Luchtbal
Lange Herentalsestraat 31-33, 03/231.86.45 • 18 nov.-31 dec.: "Belgisch Briljant". Hedendaagse diamantcreaties van jo Den Haerynck (•)
Galerij 't Zand VZW
Balsakker 28, 2275 Lille, 014/88.04.72 • tot 18 dec.: Guy Maclot. Ruimtelijk werk
Provinciaal Museum voor Fotografie
Salons van het Tivofi Kasteel
Colombiastraat IlO, 2030 Antwerpen, 03/542.49.40 • 12 nov.-18 dec.: "Out of Print": British Printmaking 1946-197 6 Dagbladmuseum
Lombardenvest 6, 03/887.01.78 • tot 31 dec.: D-Day, 50 jaar na de landing. Normandië 6 juni 1944 de Singel
Desguinlei 25, 03/2 48.38.00 • 8 dec.-5 febr. l995: Willy Van Der Meeren. Wonen & Building design (•) Hessenhuis
Falconrui 53, 03/232.84.28 • 28 jan.-23 apr. l995: "Artes do Fogo". Een eeuw kunsten van het vuur, keramiek, glas, glazuur uit de Portugese collectie Padua Ramos • 28 jan.-23 apr. l995: Hedendaagse creaties van de keramist Querubim (p) • 28 jan.-23 apr. l995: Oosterse invloed op Portugese keramiek jordaenshuis
Reyndersstraat 6, 03/232.84.28 • 18 nov.-23 dec.: Christine Clinckx en Sven 'tjolle, sculpturen KB-Toren
Waalse Kaai 47, 03/216.22.11 • tot 4 dec.: Stijn Streuvels fotograaf (•) • tot 4 dec.: Lucas jodogne, in het kader van 'Documentaire Foto opdrachten Vlaanderen' • IJ nov.-4 dec.: Het Kaartspel van AMOK • 18 nov.-5 febr. 1995: Het Derde Oog het andere Oog. Een kijk op de leefwereld van personen met een mentale handicap • 9 dec.-5 febr. l995: 'Het Beste Merk voor Fotowerk" Honderd jaar Gevaert reklame • 9 dec.-5 febr. l995: Charles Leirens. Schenking Virginia Haggard-Leirens • 9 dec.-5 febr. l995: Jacques Sonck, n.a.v. het verschijnen van zijn fotoboek bij de Kunstbank Ronny Van de Velde
Ijzerenpoortkaai 3, 03/216.30.47 • tot 18 dec.: Man Ray 1890-1976 (•)
Strijdersstraat 14, 03/457.22.44 • 3-23 dec.: Moderne en oude I konen
Mechelen
Antwerpsesteenweg 92, 015/20.95.82 • tot 18 dec.: André Goezu Speelgoedmuseum
Nekkerspoel 21, 015/55.70.75, • tot 19 ma. 1995: 'Europa Ludens Oostenrijk" (•) Rupelmonde
Graventoren
Mercatoreiland • tot 4 dec.: Meet- en Navigatie instrumenten. Overzicht van toestellen voor navigatie en landmeetkunde ten tijde van Mercator (•) Sint-N iklaas
Mercatormuseum
Zwijgershoek, Zamanstraat 49 Museumtuin • 3 dec.-30 jan. 1995: Mercator en zijn boeken. De veilingcatalogus van de boeken van G. Mercator, Leiden, Thomas Bassen, 1604 (•) Rekemzaal
• 4 dec.-8 jan.: jaarlijkse tentoonstelling Wase kunstkring
Eiermarkt 20, 03/202.96.33 • tot I apr.l995: Milieutechnologie (Technocentrum) • tot 16 dec.: Antwerpen onder de V-bommen (F. ColJin zaaD (•)
Gildekamersstraat 2-6, 03/220.86.63 • 6 dec.-apr. 1995: Poppen uit de eigen verzameling
Koninklijk Museum voor Schone Kunsten
Berchem
Brussel
C.C. Berchem
Belgisch Centrum van het Beeldverhaal
Leopold de Waelplaats 1-9, 03/238.78.09 • tot 4 dec.: Klassieke Schoonheid: tekeningen en aquarellen (•) • tot 11 dec.: Amédée Cortier. Een retrospectieve tentoonstelling • 18 dec.-26 febr.: Ernst Barlach Museum Plantin-Moretus en Stedelijk Prentenkabinet
Vrijdagmarkt 22, 03/233.02.94 • tot 31 dec.: Antwerpen, dissident drukkerscentrum. De rol van de Antwerpse druk kers in de godsdienststrijd in Engeland ( •) Museum voor Hedendaagse Kunst
18
Antwerpen
Volkskundemuseum
Driekoningenstraat 126, 2600 Berchem, 03/239.59.08 • 12 nov.-18 dec.: Concordia discors • 13 jan.-26 maart: Aboriginal kunst Bornem
Cultureel Centrum Ter Di/ft
St.-Amandsesteenweg 41-43, 2880 Bornem, 03/889.75.63 • 19 nov.-11 dec.: 'Werken in Wallonië'. Foto's van Veronique Vercheval, jean-Luc Deru, Bernard Bay, Corrado Amati, Nelly Pouleur, Alexandre Schouben • 17 dec.-15 jan. l995: 'Tekening/prent". Werk van
Provincie Brabant
Zandstraat 20, 1000 Brussel, 02/219.19.80 • tot 8 jan. 1995: Mittéï aan de schildersezel. Luikse aquarellen (•) • tot 8 jan. 1995: Ricard Castells, de conquistador van de kleur • tot IS jan. 1995: De nieuwe schatten Bibfiotheca Wittockiana
Berneistraat 21-23, 1150 Brussel, 02/770.53.33 • 19 nov.-24 dec.: Het orakel van de avant-garde: lyre l'ame futuriste Cultureel Centrum Brussel
Sint-Nikolaasplein 5,
Tentoonstellingsagenda
1120 Brussel • tot 4 dec.: Albert Terken (schilderwerken) Fondati�n pour I' Architecture
Kluisstraat 55, 1050 Brussel, 02/649.02.59 • tot 31 dec.: Luchttuigen 1900-1958 en Panamarenko (•) Galerij van de Kredietbank
Grote Markt 19, 1000 Brussel, 02/517.56.72 • tot 18 dec.: james Ensor. De volledige etsproduktie (•) Koninklijke Bibliotheek Albert I
Kunstberg, 1000 Brussel, 02/519.53.11 • tot 5 jan. 1995: Gerard Mercator: van zeevaarder tot astronaut Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, afdeling Moderne Kunst
Koningsplein 1-2, 02/508.32.11 • tot 18 dec.: Het Verborgen Museum: ontdekkingstocht in de reserves ( •) • 12 jan. 1995 zijn de Musea voor Schone Kunsten gesloten Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, afdeling Oude Kunst
Regentschapsstraat 3, 02/508.32.11 • 29 nov.-12 febr. 1995: Van Vouet tot David in de Franse Schilderkunst !17de en 18de eeuw) (•) • 12 jan. 1995 zijn de Musea voor Schone Kunsten gesloten Koninklijk Museum van het Leger en van Krijgsgeschiedenis
Jubelpark 3, 1040 Brussel, 021733.44.93 • 2 dec. -15 mei 1995: "Ik was 20 in '45". Overzichtstentoonstelling van de Tweede Wereldoorlog (•) Le Botanique
Koningsstraat 236 • tot 8 jan. 1995: "Les métamorphoses de Nadar" Het Museum voor Blinden
Jubelpark 10, 1040 Brussel (ingang Nerviërslaan), 02/741.72.11 • tot 18 juni 1995: Sierkunsten in de Nederlanden tijdens de Bourgondische en Habsburgse periode (•) Paleis voor Schone Kunsten (hall)
Ravensteinstraat 23Koningsstraat 10, 02/507.84.66 • tot 31 dec.: Wide White Space (•) VUB - Ga/ery'
Trekentrum Y', Pleinlaan 2, 1050 Brussel, 02/641.23.25 • tot 2 dec.: Olivier Haleng. Fotografie Leuven
ABI>-galerij
Hoekgebouw DiestsevestDiestsestraat • tot 3 dec.: "Palmen en Tempels". Fotografie in Egypte in
de 19de eeuw (•)
• 26 nov.-22 jan. 1995: "Dialogues" (•)
Provinciemuseum P. van Humbeeck - M. Piron
Stedelijk Modemuseum
Mechelsevest 108, 016/22.28.93 • 2-25 dec.: Marc Horemans: lithografieën en tekeningen Predikherenkerk
Onze-Lieve-Vrouwstraat • tot 4 dec.: "Papieren Eenheid Kaarten van de Nederlanden sinds Mercator" (•) Strambeek-Bever
Cultureel Centrum Strambeek
Gemeenteplein, 1853 Strombeek-Bever, 02/267.4156/57 • 2-18 dec.: Vier Afrikaanse kunstenaars met schilderijen, keramiek en sculpturen • 23 dec.-9 jan.: Waalse Fotografie Tienen
Museum Het Toreke
Grote Markt 6, 016-81.73.19 • tot 18 dec.: Actuele Belgische kunst uit de verzameling Colle Vaalbeek
Kunstcentrum Vaalbeek
Prosperdreef 9, 016/40.32.08 • 4-18 dec.: Japanse prenten Provincie Limburg
Groenplein I, 011/23.96.21 • voorjaar 1995: officiële opening van het Modemuseum Stedelijk Museum Stel/ingwerffWoerdenhof
Maastrichterstraat 85, 011/24.10.70 • tot 23 dec.: 200 jaar lithografie van de Stedelijke Academie voor schone Kunsten van Hasselt (•) Stedelijk Museum De Waag
Bonnerantenstraat • Het vijfde stedelijk museum is geopend ( ) Heusden-Zolder
De Mijlpaal
Brugstraat 45A. 011/43.52.02 • tot 4 dec.: Walter Brems, unica en grafiek Herentals
Galerij Kunsthuis
Lierseweg 53, 014/22.59.77 of 014/21.53.30 • tot 4 dec.: Veerle Segers, etsen en l ino's • 10 dec.-8 jan.l995: Georges Libbrecht, schilderijen • 18 febr.-12 maart 1995: M. Wordragen Lommel
Beringen
De Adelberg
Casino Beringen
Adelbergpark I, 011/55.35.11 • 9 dec.-15 jan. 1995: Jos Geboers • 3 febr.-5 maart 1995: Goed Bekeken. Een tentoonstelling over gezichtsbedrog
Kioskplein 25, 011/42.15.26 • tot 11 dec.: Duitse grafiek • 16 dec.-8 jan.1995: Alfons Winterprij s • 13-29 jan.l995: Kunstkring Beringen • 4-12 febr.l995: Fotoclub Beringen • 14-26 febr.: Foto's Communicatieschool HOBOH Hasselt
Begijnhof, Centrum voor Kunsten
Zuivelmarkt 33, 011/21.15.90 • 19 nov.-18 dec.: De actualiteit van de mythe in de beeldende kunst (•) • 3-29 jan.: "Vertellingen". Werk van Johan Clijsters Cultureel Centrum
Kunstlaan 5, 011/22.99.31 • tot 23 dec.: 200 jaar lithografie (•) • tot 18 dec.: Hubert Minnebo: beelden en juwelen • tot 18 dec.: jo Brunenberg. Fotografie • 6 jan.-19 febr. 1995: Nadine Tasseel • 24 febr.-9 apr. 1995: Reportage-fotografie • 24 febr.-9 apr. 1995: Bea Nationaal jenevermuseum
Witte Nonnenstraat 19, 011/24.11.44 • tot 31 dec.: "jenever en likeur in kleur. Belgische jenever- en likeuraffiches 1880-1840" (•)
Neerpelt
Dommelhof- Provinciaal instituut voor Cultuur en Sport
• 27 jan.-19 febr.: De kus in het dagelijks leven en in de kunst • 19 nov.-4 dec.: Van Mercator tot Frimout. In het kader van de Vlaamse Wetenschapsweek • 3-12 maart 1995: Een dagboek voor de toekomst. De wereld van Anne Frank in België • 25 maart-7 mei 1995: Stanley, journalist en ontdekkingsreiziger (1841-1904) Cultureel Centrum Netwerk
De Ridderstraat 28, 053/78.89.81 • 1 7 dec.-20 jan. l 995:
Freya Maes
Stedelijk Museum Oud-Hospitaal
Oude Vismarkt 13, 053/70.26.60 • 18 nov.-18 dec.: Paul Van den Abeele, fotograaf-schildergraficus Deinze
Museum van Deinze en Leiestreek
Lucien Matthyslaan 3-5, 09/386.00.11 • tot 5 dec.: joan Barbara, spaanse etser • 28 jan.-20 maart: Antoon en Luc Van Parys, twee generaties beeldhouwers Dendermonde
Zwijvekemuseum
Nijverheidsstraat I, 052/21.30.18 • 26 nov.-19 maart 1995: Archief terug thuis Deurle
Museum Dhondt Dhaenens
Museumlaan 14, 091/82.51.23 • tot 18 dec.: Koen Theys & Herman Pitz Museum Leon De Smet
Museumlaan 18, 09/282.30.90 • 18 nov.-18 dec.: Kunstschilder Raf Van Cauwenberghe
Toekomstlaan 5, 0 I I /64.27.05
Gent
• tot 4 dec.: Hervé Martijn • 7 jan.-12 febr. 1995: Lucas Pellens - Stefan Custers (•) • 18 febr.-26 maart 1995: Anne Heyman
Campo Santokapel
Turnhout
Centrum voor Kunst en Cultuur St-Pietersabdij
de Warande
Warandestraat 42, 2300 Turnhout, 014/41.94.94 • 3-31 dec.: Leen Voet en Hugo Drau lans • 17 dec.-29 jan. l995: H.M. Stanley. Ontdekkingsreiziger in dienst van de Koning • 7 jan.-5 febr. l995: Philip Aguirre, Philip Huyghe en Luk Van Soom • 4 maart-16 apr.l995: Hans Vandekerckhove Nationaal Museum van de Speelkaart
Druivenstraat 18, 014/41.56.21 • tot 31 dec.: Kaartenmakers in Wallonië (•) Provincie Oost-Vlaanderen
Provinciaal M useum en Actualiteitscentrum
Aalst
Zuivelmarkt 33, 011/21.02.66
Molenstraat 51, 053/76.13.11
C.C. De Werf
Antwerpsesteenweg, St.-Amandsberg • 18 nov.-18 dec.: Johan Van Geluwe, installatie (•) St.-Pietersplein • tot 18 dec.: Provinciale Prijzen Beeldende Kunsten 1994. Grafiek, Fotografie en Kunstambachten • tot 8 jan. 1995: Fotografie en sociaal leven
door fotografe Griet Blomme • 12 dec.: filmavond "De man met de filmcamera" (1928) van de Russische avant-gardecineast Dziga Vertov. Auditorium I van het Hoger Sint-Lucasinstituut, Gent. Deelname 80 fr. Museum van Hedendaagse Kunst Gent
Citadelpark, 09/221.17.03 • december: gesloten • jan.-feb. 1995: "Tekeningen, grafiek en multiples uit de eigen collectie" Museum voor Sierkunst
jan Breydelstraat 5, 09/225.66.76 • tot 10 dec.: Franse meubelontwerpers voor V.I.A. • tot 10 dec.: Forêt - Imaginaire meubels • tot 10 dec.: ART - NET WORK Dimensies in lijnen interlacing • tot 10 dec.: Glas van Floris Meydam • tot 10 dec.: Drukdecors op Maastrichts aardewerk • jan.-maart: Chris Van Der Hoef, nieuwe kunst en art deco • jan.-maart: "Au cl air de la lune": glas. zilver in dialoog Oudheidkundig Museum van de Bijfake
Godshuizenlaan 2, 091/25.11.06 • tot 31 dec.: Neogotiek in België, 1800-1914 (•) Witte Zaal
Hoger Sint-Lucasinstituut Gent, Posteernestraat 64 • 22 nov.-16 dec.: "Spektakelstad". Een fotografische evocatie door Griet Blomme • 28 febr.-24 maart 1995: "Kunst en Stad". Een visie op Gent van verschillende kunstenaars Kruishoutem
Stichting Veranneman
Vandevoordeweg 2, 091/83.52.87 • tot 25 febr. 1995: 20 jaar Stichting Veranneman. 70 jaar Emiel Veranneman Otegem
Deweer Art Gal/ery
Tiegemstraat 6A, 056/64.48.93 • tot 18 dec.: A Painting Show( )
Galerie F / 7
Fortlaan 17, 09/222.00.33 • 12 nov. -18 dec.: Jacques Charlier. "Hoe waar vals kan zijn" (L'sprit du MaD Gele Zaal
Nonnemeersstraat 26, 09/235.37.03 • 14 nov.-6 jan.: recent werk van Raphaël Dua. Rendez-vous met Raphaël Dua op 16 december om 20u30.
Provincie West-Vlaanderen Kortrijk
Begijnhof Sint-Eiizabeth
• tot 4 dec.: Cecilia Vicuiia. Installatie "Hilumbres/allqa Broeimuseum
Broeikaai 4 (ingang Burg, Tayaertstraat), 056/25.78.92 • tot 20 maart 1995: Winter in het Museum (•)
Hoger Instituut Sint-Lucas, Witte Zaal
Posteernestraat 64, 09/225.42.90 • 22 nov.-16 dec.: "Spektakelstad" een fotografische evocatie /9
Tentoonstellingsagenda
Cultureel Centrum. Benedengalerij
Hazelaarstraat 7, OS6/22.07.68 • tot 11 dec.: Retrospectieve tentoonstelling Em Oelieden (DJ • 7-29 jan. 199S: "Casino Memories". Vier Vlaamse fotografen en het oude Casino Kursaal • 7-29 jan. I99S: "Authentiek willen zijn ?". Li chaamsversiering • 4 febr.-S maart 199S: Werken in Wallonië • 8-30 apr.: Le Musée du Petit Format Generale Bank
• 19 -30 dec.: "Wol en krijt". Wandtapijten en pasteltekeningen Oostende
Gal/erie "De Peperbusse"
Prins Boudewijnstraat 7, OS9/70.28.80 • 2-24 dec.: Fred Maës: schilderijen en installaties Kunsthuis Loosveldt
Romestraat 41, OS9/70.52.73 • tot IS dec.: Foto-installaties van josepha Wegsteen Museum Ensorhuis
Vlaanderenstraat 27, OS9/80.53.3S • tot 31 mei 199S: "Ensor op foto", portretfoto's van Ensor uit de museum-verza meling Museum voor Schone Kunsten
Wapenplein, OS9/80.53.3S • tot 31 dec.: Werner Watty, kunstschilder • tot 30 jan. 199S: Belgische bloemen- en stilleven schilderkunst 17S0-1914 (•) • 4 febr.-26 maart 199S: Accrochage van de volledige James Ensor verzameling van het museum (schilderijen, tekeningen, monotypes, etsen, litho's) Provinciaal Museum voor Moderne Kunst
Romestraat 11, OS9/S0.81.18, • tot 11 dec.: jan Beekman • tot 11 dec.: Mario Molinari • 12 dec.- 17 maart 199S: het museum is gesloten Roeselare
Gase/west
Leenstraat 72, 8800 Roeselare, OSII23.37.11 • 28 jan.-12 febr. 199S: Tekeningen van Paul Vanhee • 18 febr.-S maart 199S: Schilderijen van Marie-Anne Moertgat Veurne
Internationaal Bakkerijmuseum W.P.
Zuidgasthoeve, Albert l-Iaan 2, OS8/31.38.97 • I jan.-31 maart 199S: Spreuken in de bakkerij Waregem
Kultuurcentrum de schakel
Schakelstraat 8, OS6/62.13.40
• 19 nov.-4 dec.: lsabelle Deslocver • 10-18 dec.: Schildersgilde "De Vierschaere"
Nederland Amersfoort
De zonnehof- centrum beeldende kunst
Zonnehof 4A, P.O. 699, 0031133.63.30.34 • tot 30 aprii i99S: Mondriaanhuis: Driedimensionale Typografie, Correctie 11 Amsterdam
joods Historisch Museum
jonas Daniël Meijerplein 2-4, 00/31/20/62S.42.29 • tot 22 jan. 199S: "De Groten van de Marge". Werk van jozef en lsaac lsraëls en andere Nederlands-joodse kunstenaars (184S-194SJ • 2S nov.-jan. I99S: Over leven in Sarajevo Rijksmuseum
Stadhouderskade 42, 00/31120/6 73.21.21 • tot 11 dec.: Schijnwerper op sculptuur • tot 12 feb. 199S: Sierpapier • tot 19 feb.I99S: Sits. Geschilderde katoen uit India Stedelijk Museum
Paulus Potterstraat 13, 00/31/20/S73.29.11 • tot I jan. 199S: Günter Förg. Schilderijen en sculpturen • tot I jan. 199S: Georg Baselitz. Recente schilderijen • tot I jan. 199S: Eugène Leroy. "De Vier jaargetijden", schilderijen • 19 nov.-1 jan. 199S: Sieraden 1960-1990 uit Amerikaans particulier bezit • 2 dec.-S febr. 199S: Nederlandse tekeningen 18901994 • 2 dec.-IS febr. I99S: Pierre Cu lot • 19 nov.-S feb. 199S: Georg Hendrik Breitner. 80 schilderijen, SO tekeningen, 40 foto's • eind dec.-S febr.: Uit depot. 2S jaar art & project Tropenmuseum - Koninklijk Instituut voor de Tropen
Linnaeusstraat 2, 00/31/20/S68.82.9S • tot 29 jan. I99S: "World of Love". Een wereld, vier gezinnen • I dec.-20 aug. I99S: Nomaden in Centraal-Azië Van Gogh Museum
Paulus Potterstraat 7, 00-31-20S70.52.00 • tot 14 jan. 199S: 'Droom en Fantasie'. Odilon Redon (18401916). Retrospectief • 10 feb.-S juni 199S: "In Perfect Harmony'. Schilderijen en lijst 18S0-1920
V/ooms Cultureel Centrum 'De Brakke Grond'
Nes 4S, 00/31120/622.78.60 • tot 4 dec.: Documentaire tentoonstelling over de Nederlandse periode van Rik Wouters • tot 4 dec.: Stadsfotografie van Tom Stappers, Carlo Valkenborgh, Stefan Keilens • 9 dec.-29 jan. I99S: 'Herinnering en Verlangen'. Vlaamse en Nederlandse schilders • 9 dec.-S febr. I99S: "Nachtleven'. Foto's van de Vlaamse fotojournalist Frank Toussaint 9 dec.-29 jan. I99S: "Tussen Nach tegaal en leeuwerik'. Fotografie • 3 febr.-S maart 199S: "De Materie - Inspiratiebron voor een Dramatische Vormge ving" Breda
Breda's Museum
Grote Markt 19, 00/31/76/22.31.10 • tot 4 dec.: 'Germinations 8', Europese Biënnale voor jonge kunstenaars
H O CHSAUERLAND - SCH MALLENBERG Schmallen berg is gelegen aan de zonnezijde van het 'Roothaar'-gebergte in het Hochsaue rland . Tevens ligt het vlak bij d e hoogste berg van het Sauerland: de 'Kahlen Asten' (841 m).
De Beyerd
Het Sauerland is vooral bekend om zijn loof- en dennenwoud. Uitgest i p pelde wandelwe g e n , natuu rleerpad e n , tri mpaden e n fietsroutes m a k e n het voor elke toerist h i e r interessant.
Boschstraat 22, 00/31176/22.50.2S • 17 dec.-29 jan. I99S: Jiri Kolàr: Hommage aan Mondriaan • 17 dec.-29 jan. I99S: Honderd kunstenaarsportretten van Arnold Newman. • 17 dec.-29 jan. I99S: Jacques van Alphen. Schilderijen • 17 dec.-19 febr.I99S: 'Crossing Over Changing Places'. Grafiek van 40 Amerikaanse kunstenaars
B E R G H OTEL, H O H E R K N O C H EN * * * * Romantisch e n zeer rustig gelegen hotel, op ongeveer 1 ,5 km van het do rpsce ntrum. I nfrastruktu u r Centrale receptie • Lift • Geze l l i g e taverne met open haard • Hotelbar • Fijn proeversrestaurant • Zonneterras met tu i n restaurant • G ri l l h u t • Parki ng • Overdekte garage • Zonnel igweide •
Dordrecht
Dordrechts Museum
Museumstraat 40, 00/31/78/13.41.00 • tot IS jan. 199S: 'Kleur & Raffinement". Tekeningen uit de Unicorno Collectie • 13 nov.-9 jan. 199S: Recente werken van Ger Lataster
Gratis sport- e n ontspanni ngsmogelijkheden U itgestippelde wandelwegen d i rekt vanaf het hotel • Overdekt zwembad • K i n d e rzwembadje • Tu rks stoombad • Sauna • W h i rlpool • Tafelte n n i s • O p e n l ucht schaakspel • Kin derspeeltuin • 'Knei pptret'-bekken • Klein voetbalveld •
Sp ort- e n ontspanningsmogelijkheden tegen k l e i n e vergoeding • Solari u m • Massage • Bi ljart • Speelautomaten • Openlucht t e n n i sveld
Eindhoven
Stedelijk Von Abbemuseum
Bilderdijklaan 10, 00/31140/38.97.30 • tot 31 dec.: 'De verzameling': een selectie uit de eigen collectie • van januari tot maart 199S is het museum gesloten Groningen
•
Sp ort- e n ontspanningsmogelijkheden in de omgeving Paard rij den • Vissen • G o l f : 9 holes i n Schmallenberg en i n Winterberg • M i n i g o lf • Wate rsport op d e Big gesee • Stoombootvaart op de Bigg esee
Groninger Museum
Museumeiland I, P.O. Box 90, 00/31/S0/18.33.43 • tot 31 dec.: Atelier Mendini 1990-1994 Helmond
Gemeentemuseum Helmond
Kasteelplein I, 00/31/49/204.74.7S • tot 4 dec.: "In dagen van papiernood'. Affiches in Nederland 1940-194S
Interessante excursie mogelijkheden •
De 'Karl May'-feesten te Eiste (van midden mei tot e i n d september) • Schl oss Berke b u rg • Fort f u n e n Panorama pretparken • B u rg Waldeck am Edersee • Sprookjes- e n d ierenpark t e W i l l i n g e n
Voor m e e r informatie kan U terecht b i j : Nationale D u itse D i enst voor Toerisme A. De Boec kstraat 54-56 B-1 1 40 B R USSEL Te l . (02) 245 97 00 Reservaties zijn mogelijk bij a l l e erkende re i s b u reaus.
21
Atel i e rs, c u rsussen
Tentoonstellingsagenda
I • 3 dec.-22 jan. l995: "Met Ot en Sien de winter in'. Originele schoolplaten en schoolboekillustraties • 18 dec.-19 maart 1995: "De maat der dingen'. jan Knap, Albrecht Schnider, Michel François, Frank Mandersloot
Frankrijk Parijs
Galeries nationales du Grand Palais
's Hertogenbosch
Place Clemenceau, 0033/1.44.13.17.30 • tot 9 jan. 1995: Gustave Caillebotte 1848-1894
Noordbrabants Museum
Musée d'Orsay
Verwersstraat 41, 00/31/73/13.38.34, • tot 8 jan. 1995: 'Heimwee naar . de klassieken". Beelden van Mathieu Kessels en zijn tijdgenoten, 1815-1840 • 21 jan.-23 apr. l995: Weense Schilderkunst uit de Biedermeiertij d
Rue de Lille 62, 0033/1.45.49.16.15 • tot 8 jan.l995: "Les Oubliés du Caire". Chefs-d'oeuvre des musées du Caire, lngres, Courbet. Monet, Rodin, Gauguin
Leiden
Het Koninklijk Penningkabinet
Rapenburg 28, 00/31/71/12.07.48 • tot I mei 1995: "Gewogen of bedrogen". Valsemunterij en geldwegen in de Nederlanden
en performances
Aalst
Cultureel Centrum De Werf
Molenstraat 51, 9300 Aalst • 6, 13, 20 dec.: 'Voorbereiding op de Mondriaantentoon stelling', lessenreeks door jacob Stevens. Telkens van 20 tot 22u. Inschrij vingen en inlichtingen: Amarant vzw, Hoogpoort 50, 9000 Gent, 09/233.03.24 Antwerpen
Museum voor Fotogrofte
Waalse Kaai 47, 2000 Antwerpen, 03/216.22.11 • Foto-ateliers voor jongeren en volwassenen rond de themata "Zelf de fotografie opnieuw uitvinden" en "Fotografie verder ontdekt" telkens 4 sessies van 2 uur. Prijs: 500,-fr. (11 tot 18 jaar) - IOOO,fr. voor volwassenen. Inlichtingen en inschrijvingen: Educatieve Dienst, Ann Van Dyck, tel.: 03/216.22.11.
programma en inschrijvingen voor deze cursussen op: 02/242.01.11 Gent
Museum voor Schone Kunsten
Citadelpark, 9000 Gent, 09/222.17.03 • Ateliers voor kinderen van 6 tot 12 jaar; telkens op zaterdag tussen IO.OOu.- 12.00 u. én op woensdag tussen 14.00u. en 16.00u. Prijs: 160,- fr. per keer, telefonisch in te schrijven per trimester • jeugdateliers tijdens de schooluren voor kinderen en jongeren van 5 tot 21 jaar, aangepast aan het niveau en telkens voorafgegaan door een rondleiding over een bepaald thema of een bepaalde periode Prijs per leerling: 100,- fr.; gratis voor Gentenaars en Gentse scholen (behalve tijdens tentoonstellingen). Aanvragen minstens 14 dagen op voorhand
Een reeks middagvoordrachten, telkens om 13u.30, afspraak Regentschapsstraat 3 aan de infobalie. Toegang: gratis. • 7 dec.: Helena Bussers: 'Dirck Van Baburen: de herder Daifilo geeft te drinken aan de prinses Granida" • 14 dec.: Hugo Lettens: "joseph Rulot: Het monument Nicolas Defrêcheux' Hasselt
Museum Stellingwerff-Woerdenhoff
Maastrichterstraat 85, 011-24.10.70 De eerste zaterdag van elke maand wordt om ISu. door een specialist een kunstwerk uit de museumcollectie voorgesteld: • 3 dec.: "Strijdtoneel van de Tiendaagse Veldtocht, Kermt 7 augustus 1831, aquarel, A. V on Geusau", door dr. Richard Boijen, titularis van het Documentatie centrum Koninklijk Museum van het Leger en van de Krijgsgeschiedenis Brussel
Rotterdam
Brussel
Museum Boymans-Van Beuningen
Jubelparkmuseum
Lommel
Museumpark 18-20, 00/31/10/441.94.00 • tot 8 jan. 1995: Glas zonder glans: gebruiksglas uit de bodem van Nederland en Vlaanderen 1300-1800 • tot 18 dec.: Nederlandse tekeningen 1800-1850, met meesters als Koek koek, Knip en Schelfhout • vanaf 4 dec.: "Grond". Beeldende kunst uit de jaren '80 • 18 dec.-feb. 1995: Rotterdam: de jaren zestig
jubelpark 10, 1040 Brussel, 02/741.73.31 • 4, 11, 18 dec.: 'Van tijd tot tijd, op bezoek bij onze voorouders'. Atelier bij de verzameling prehistorie, Gallo-Romeinen, Merovingers, vroege middel eeuwen en sierkunsten van de ISde tot de 19de eeuw. Voor kinderen van 6 tot 12 jaar. Bijdrage 130 fr. (V.E.D. 80 frJ Inlichtingen bij de Educatieve Culturele Dienst, 02/741.73.13
Cultureel Centrum De Adelberg
Museum voor Volkenkunde
Willemskade 25, 00/31/10/411.10.55 • tot 31 dec. '94: Leeuwen en draken: de mytische relatie tussen mens en dier Tilburg
De Pont Stichting voor Hedendaagse Kunst
Wilhelminapark I, 00/31/13/43.83.00 • tot 12 febr. 1995: jeff Wall (1946, Vancouver) Nederlands Textielmuseum
Goirkestraat 96, 00/31/13/42.22.41 • tot 15 jan. 1995: Kunst van zaken Venlo
Museum Van Bommel Van Dam
Deken van Oppensingel 6, 00/31/77/51.34.57 • tot 4 dec.: Overzichtstentoonstelling Rik Wouters
22
Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België
Regentschapsstraat 3, 1000 Brussel Een cursus kunstgeschiedenis over het landschap in 6 lessen. Afspraak telkens om 14u. in het leslokaal van de educatieve dienst, Regentschapsstraat 3. lnschrijvi(lg kost 1.200 fr. Inlichtingen: Educatieve Dienst: 02/508.34.50: • 2 dec.: jan Grieten: "Landschap en chorografie' • 9 dec.: Lut Pil: "Het 19de eeuwse pittoreske landschap in België' • 21 dec.: Steven jacobs: 'Land Art" • 23 dec.: Wim De Temmerman: 'Een filosofie van het landschap' Stichting Ladewijk De Roet
Liedtsstraat 27-29, 1210 Brussel. • Verschillende kunstcursussen zijn gepland voor het najaar '94 en het voorjaar, zoals "Aspecten van moderne en hedendaagse kunst in Vlaanderen/België", 'Beter leren kijken naar kunst", 'Beeldende kunst en maatschappij in de 19de en de 20ste eeuw", "Work-shop: een expressieve kennismaking met kunst'. Alle inlichtingen,
Lezingen Antwerpen
MUseum van Hedendaagse Kunst Antwerpen
Leuvenstraat, 03/238.59.60 Een reeks van zes voordrachten door jan Foncé, telkens op zon dag van 11 tot 12u.30. Bijdrage 100 fr. per voordracht, of 500 fr. voor de reeks. (Info: Educatieve Dienst) • 18 dec.: 'Obscure Camera", n.a.v. de tentoonstelling Boyd Webb • IS jan. 1995: 'Omtrent het postmodernisme', n.a.v. de tentoonstelling Aankopen van de Vlaamse Gemeenschap Brussel
Jubelparkmuseum
Jubelpark 10, 1040 Brussel, 02-741.73.31. 1nfo: Educatieve Dienst • 4 dec.: 'Kunstig, maar geen kunst, vroege Chinese reacties op de Europese schilderkunst", door Prof. dr. E. Zürcher, hoogleraar geschiedenis van Oost-Azië aan de R.U. Leiden. Om 10u.30. • 11 dec.: 'Tapa, hemelse stof uit Polynesië', door Francina Ferment, afdelingshoofd bij de K.M.K.G., verantwoordelijk voor de verzameling Polynesië-Micronesië • "Le fruit défendu - on the notion of the abcminabie and evil in Ancient Egypt", door Prof. dr. Paul j. Frandsen. Om 18u.30 Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België
Regentschapsstraat 3, 1000 Brussel
Adelbergpark I, 3920 Lommel, 011/55.35.11 • 14 dec.: 'Het werk van jos Geboers", door Harry Verloove, docent aan het Provinciaal Hoger Instituut voor Kunstonderwijs. Om 20u. in de vergaderzaal. Toegang: gratis Neerpelt
Dommelhof- Provinciaal Instituut voor Cultuur en Sport
Toekomstlaan 5, 3910 Neerpelt, 011/64.27.05 • 23, 30 jan. en 6, 13 febr. 1995: 4 lezingen over "Hedendaagse Stedebouw en stedelijke vernieuwing. Barcelona als model', door Odette Peterink. Telkens op maandagavond van 20 tot 23u. Bijdrage 1.000 fr. • 6, 13, 20 maart 1995: 3 lezingen over 'Hedendaagse fotografie", door Johan Swinnen. Telkens op maandagavond van 20 tot 23u. Bijdrage 750 fr.
Wandel voo rdrachten Brussel
Jubelparkmuseum
Jubelpark 10, 1040 Brussel, 02/741.73.31 Wandelvoordrachten, aanvang telkens om 14.30u. Bijdrage ISO fr.; studenten, CJP, 600, V.E.D., Per Musea 120 fr. Afspraak aan het onthaal aan de Albert -Eiisabeth ingang. Info: Educatieve en Culturele Dienst, 02/741.72.14. • 11 dec.: "Mesopotamië, Tweestromenland", door Greet Van Deuren
Ateliers, cursussen en performances
M useumn i euws
Gent
Museum voor Schone Kunsten
Citadelpark, 09/222.17.03 • Elke zondagmiddag van 10.30 tot 12.30u. organiseert de Educatieve Dienst van het Museum in samenwerking met de Vrienden van het Museum een wandelvoordracht. Prijs: 100 fr. 0 40 fr. ingang per deelnemer of 50 fr. 0 gratis toegang voor leden van de Vrienden van het Museum:
Theeceremonie jubelparkmuseum
Jubelpark 10, 1040 Brussel, 02/741.73.31 • 18 dec.: Demonstratie in het theepaviljoen van het Jubelparkmuseum. Gratis toegang. Afspraak bij de Albert Eiisabeth-ingang
Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België
Koningsplein 1-2, 1000 Brussel • In het kader van de tentoonstelling 'Het verborgen museum" organiseert de educatieve dienst een activiteit voor verenigingen die een inzicht biedt in de verschillende taken van een kunstmuseum. A.d.h.v. dia's en bezoeken ter plaatse kan u kennismaken met de proble-matiek van het verzamelen, bewaren, bestuderen en tentoonstellen van kunstwerken. Aanvraag 3 weken vooraf bij de Educatieve Dienst: 02/508.34.50. Bijdrage: 2.500 fr. voor een groep van max. 20 pers.
Wedstrijden • Internationale Exlibriswedstrijd Het Stadsbestuur van Sint Niklaas organiseert een Internationale Exlibriswedstrijd, in samenwerking met het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap,
met als thema: 'Ecologie". Er zijn verschillende prijzen aan verbonden. Drie prijzen vanwe ge de stad Gent, de Prijs Victor Stuyvaert, de Prijs Graphia, de Prijs van de Vriendenkring der Oud-Atheneumstudenten en de Prijs van de Vriendenkring Houtland Torhout. Alle inzendingen moeten vóór I januari 1995 toekomen op adres: Internationaal Exlibriscentrum, Regentiestraat 61-63, 9100 Sint-Niklaas • NAQI-Prijs De Naqi-prijs is een jaarlijkse bekroning van drie kunstwerken welke de 'Relatie Medici-patiënt' uitdrukken. De Naqi-prijs bedraagt S 3.000. De Naqi-prijs is bestemd voor oorspronkelijke tekeningen (potlood, houtskool, conté, inkt, pastel, aquarel, ...l en beeldhouwwerken welke aan de relatie 'patiënt-medici' expressie geven. Kunstenaars die willen deelnemen vragen meer informatie aan bij de Naqi Stichting, Kruisstraat 60 B, 3390 Tielt-Winge. De werken moeten voor IS mei 1995 ingeleverd worden op bovenstaand adres.
• Tech-Art Prijs De Vlaamse Ingenieurskamer organiseert voor de tiende maal de T ech-Art Prijs, ter bekroning van een vernieuwende creatie op technisch en artistiek gebied. De prijs bestaat uit een symbolische prijs, een verguld ei op marmeren voet, en een geldprijs van 100.000 fr. De inzending moet origineel zijn, zowel qua materialen, technieken als qua concept, nuttig zijn voor de gemeenschap en een uitstralingmogelijkheid hebben op internationaal niveau. Stuur een volledige omschrijving van uw werk met illustraties naar: Christine Malfeyt, Van Putlei 11, 2018 Antwerpen. Inlichtingen: 03/216.00.70
Dit aanbod geldt uitsluitend voor nieuwe abonnees die het afgelopen jaar geen abonnee zijn geweest. Toezending van het geschenk ge beun onmiddellijk
tza ontvangst
van het abonne mentsgeld.
WIE ZICH NU ALS NIEUWE ABONNEE MELDT VOOR 1994, ONTVANGT GRATIS ALS WELKOMSTGESCHENK :
•
VAN NU EN TOEN, STAALKAART VAN ARTIKELEN UIT ONS ERFDEEL Stuur de bon (of een kopie) naar : Stichting Ons Erfdeel, Murissonstraat 260, B-8931 Rekkem. Fax : 056 / 41 47 07
Een unieke bloemlezing van 360 bladzijden, met artikelen uit 32 jaargangen
(1957-1989)
van het algemeen-Nederlands cultureel tijdschrift Ons Erfdeel .
Uit deze periode is een keuze van veertig artikelen gemaakt. Deze hebben be trekking op een breed scala aan onderwerpen : de kunsten, media, internationale culturele betrekkingen, geschiedenis, culturele samenwerking, taal - en cul tuurpolitiek en diverse algemeen� JA , NOTEER MIJ ALS NIEUwE ABONNEE OP ONS ERFDEEL 1994 : maatschappelijke vraagstukken. Abonnementsprijs 1 .800 BEF voor 5 nummers (800 blz.) Daarmee geeft deze staalkaart NAAM : --------� een adequaat beeld van de veelzijdig heid van Ons Erfdeel, dat door zijn
ONS ERFDEEL
algemeen-Nederlands karakter en cultuurpolitiek engagement een eigen plaats verwierf in het culturele leven
van Nederland en Vlaanderen.
STRAAT :______________________�
POSTCODE :
_ _ _ _ _ _ _
0 IK STORT HEDEN
PLAATS : ____________________�
1 .800 BEF OP POSTREKENING 000-0907100-53 VAN STICHTING ONS ERFDEEL
0 IK BETAAL NA ONTVANGST VAN DE FACTUUR.
Datum :
Handtekening :
23
