KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN JAARVERSLAG 2008

KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN

JAARVERSLAG 2008

Inhoud Organisatiestructuur van de K.U.Leuven........................................... 1 Onderwijs ........................................................................................... 5 1. Globale beleidslijnen voor het universitair onderwijs ...................................................... 5 2. Kwaliteitszorg voor het onderwijs.................................................................................... 8 3. Opleidingenaanbod ....................................................................................................... 16 4. Gebruik van een andere onderwijstaal dan het Nederlands ......................................... 23 5. Onderwijs- en examenregelingen ................................................................................. 26 6. Gegevens over studenten ............................................................................................. 31 7. Examencontract ............................................................................................................ 35 8. Internationale relaties .................................................................................................... 35 Tabellen............................................................................................................................. 46

Onderzoek ....................................................................................... 57 1. Onderzoeksbeleid ......................................................................................................... 57 2. Kwaliteitsbewaking ........................................................................................................ 72 3. Financiering................................................................................................................... 74 4. Personeelsbestand........................................................................................................ 80 5. Onderzoeksresultaten ................................................................................................... 82 6. Besluit............................................................................................................................ 84 Tabellen............................................................................................................................. 87

Academisering ................................................................................. 95 1. Dimensie onderzoeksbeleid en kwaliteitszorg .............................................................. 96 2. Dimensie personeel....................................................................................................... 98 3. Dimensie financiële middelen ..................................................................................... 101 4. Dimensie onderzoeksresultaten.................................................................................. 103 5. Dimensie integratie onderzoek in onderwijs ............................................................... 106

Diversiteitsbeleid............................................................................ 109 1. Globale beleidsvisie: diversiteit als meerwaarde ........................................................ 109 2. Diversiteitsbeleid: een tweesporenbeleid.................................................................... 109 3. Universiteitsoverschrijdende acties............................................................................. 112 4. Aanmoedigingsfonds................................................................................................... 112

Personeel....................................................................................... 115 1. Een personeelsbeleid voor de toekomst ..................................................................... 120 2. Personeelsbeleid voor academisch personeel ........................................................... 120 3. Personeelsbeleid voor ATP......................................................................................... 124 4. Opleidingsaanbod en -beleid ...................................................................................... 126

Sociale voorzieningen voor studenten........................................... 127 1. Voorwoord en financiële middelen .............................................................................. 127 2. Dienst Studentenhuisvesting....................................................................................... 127 3. Voedingssector: universiteitsrestaurants Alma ........................................................... 130

1

4. Studentenadviesdiensten............................................................................................ 131 5. Gezondheidssector ..................................................................................................... 134

Studentenparticipatie ..................................................................... 139 De resultatenrekening van de K.U.Leuven .................................... 141 1. Invoering van het nieuwe boekhoudbesluit: implicaties voor de resultatenrekening .. 141 2. Bespreking van de resultaten van 2008...................................................................... 142

De balans van de K.U.Leuven ....................................................... 149 1. Inleiding ....................................................................................................................... 149 2. Activa........................................................................................................................... 149 3. Passiva ........................................................................................................................ 150

Wetenschappelijke dienstverlening ............................................... 155 K.U.Leuven Campus Kortrijk ......................................................... 157 1. Algemeen beleid.......................................................................................................... 157 2. Studentenwerving en studentenleven ......................................................................... 158 3. Advies en begeleiding bij studie en studiekeuze ........................................................ 159 4. Dienst Postacademische vorming............................................................................... 159 5. Impulscentrum voor onderwijsvernieuwing ................................................................. 160 6. Bibliotheek................................................................................................................... 160 7. Informaticabeleid ......................................................................................................... 160 8. Algemeen beheer ........................................................................................................ 161 9. Studentenvoorzieningen ............................................................................................. 162 10. Universitaire parochie ............................................................................................... 162 11. Externe relaties ......................................................................................................... 163

Universitaire Ziekenhuizen ............................................................ 165 1. Organisatorische aspecten ......................................................................................... 165 2. Strategisch plan voor de volgende 5 jaren.................................................................. 165 3. Ruimtelijke aspecten ................................................................................................... 166 4. Financiële middelen .................................................................................................... 166

Universitaire Parochie.................................................................... 167

2

ORGANISATIESTRUCTUUR VAN DE K.U.LEUVEN 1.

De K.U.Leuven heeft haar bestuurlijke zetel op het adres Oude Markt 13, 3000 Leuven. Als rechtspersoon heeft de K.U.Leuven haar juridische grondslag in de wet van 12 augustus 1911 (laatst gewijzigd in 1965 en 1971) die rechtspersoonlijkheid verleent aan de K.U.Leuven, de Université Catholique de Louvain, de Vrije Universiteit Brussel en de Université Libre de Bruxelles. Op grond van de overeenkomst tot oprichting van een associatie met instellingen voor hoger onderwijs rond de K.U.Leuven, ondertekend op 10 juli 2002, is de universiteit lid van de Associatie K.U.Leuven v.z.w.

2.

Bestuurlijke organen op het niveau van de universiteit

2.1

De basisregeling van de interne structuur is opgenomen in het Organiek reglement, dat wordt vastgesteld door de Inrichtende Overheid op advies van de Raad van Bestuur. Verdere interne regelingen, inzonderheid inzake de structuur van groepen, faculteiten, departementen en diverse andere organen worden geregeld in het Gewoon reglement betreffende de structuur van de universiteit en in de groepsreglementen. In 2008 heeft de Inrichtende Overheid in haar vergadering van 9 juli het Organiek reglement van de universiteit aangepast. In de tekst is duidelijker vastgelegd welke daden van bestuur door welke beleidsorganen gesteld worden. Daarnaast zijn enkele bevoegdheidsverschuivingen en een aantal delegaties van bevoegdheden opgenomen. Na het Organieke reglement zal ook het Gewoon reglement betreffende de structuur van de universiteit nog moeten worden aangepast, zodat het nieuwe Organiek reglement op een correcte wijze verbijzonderd wordt.

2.2

De Inrichtende Overheid is de constituerende autoriteit van de universiteit. Zij bestaat uit de aartsbisschop, de diocesane bisschoppen van het Nederlandse taalgebied in België, vertegenwoordigers van de universiteit waaronder de voorzitter van de Raad van Bestuur en de ererectoren en vertegenwoordigers van de Associatie K.U.Leuven. De Raad van Bestuur is het orgaan dat de verantwoordelijkheid voor het universitair bestuur en de middelen van de universiteit draagt tegenover derden. Naast de leden van het College van Bestuur (zie verder) omvat deze raad ook een aantal leden aangewezen buiten de universiteit en twee studentenvertegenwoordigers. De externe leden maken de meerderheid uit van deze raad. De Academische Raad draagt de verantwoordelijkheid voor het gehele academisch beleid. Hij is samengesteld uit de leden van het College van Bestuur, de decanen, vier studentenvertegenwoordigers, drie vertegenwoordigers van het assisterend academisch personeel en het bijzonder academisch personeel, drie vertegenwoordigers van het zelfstandig academisch personeel en één vertegenwoordiger van het administratief en technisch personeel. De academisch ombudsman zetelt in de raad met raadgevende stem. De Universiteitsraad (samenkomst van Raad van Bestuur en Academische Raad) heeft een adviserende rol van algemeen-strategische aard (opdrachtverklaring, visietekst, …). De Bijzondere Universiteitsraad (externe leden Raad van Bestuur, leden Academische Raad minus de leden van het College van Bestuur, studentenvertegenwoordigers Raad van Bestuur die geen lid zijn van de Academische Raad) heeft onder andere taken in verband met de evaluatie van de zittende rector en de leden van het College van Bestuur.

2.3

Het uitvoerend bureau van zowel de Raad van Bestuur als van de Academische Raad is het ‘College van Bestuur’ (CvB). Het bestaat uit de rector, de algemeen beheerder, de vicerectoren bevoegd voor de hun toegewezen wetenschapsgroep en voor de Campus Kortrijk en ten hoogste vier vicerectoren belast met het onderzoeksbeleid, het onderwijsbeleid, het studentenbeleid en het internationaliseringsbeleid. De huidige functie-invulling van de vicerectoren is: - drie vicerectoren die elk als groepsvoorzitter het beleid coördineren van respectievelijk de Groep Humane Wetenschappen, de Groep Wetenschap & Technologie en de Groep Biomedische Wetenschappen; - de vicerector Campus Kortrijk; - drie vicerectoren voor respectievelijk onderzoeksbeleid, onderwijsbeleid en studentenbeleid. Het College van Bestuur draagt de verantwoordelijkheid voor het dagelijks bestuur en de beleidsvoorbereiding.

Organisatiestructuur van de K.U.Leuven

1

Aan elk CvB-lid werd bovendien een specifiek beleidsdomein ter opvolging toegewezen, met name: - personeel en diversiteit; - universiteit en maatschappij; - administratieve vereenvoudiging; - operationalisering Associatie K.U.Leuven; - universiteitsbibliotheek; - internationalisering, ontwikkelingssamenwerking, cultuur en sport; - wetenschapscommunicatie. 2.4

De rector wordt verkozen door een ruim kiescollege bestaand uit de leden van het zelfstandig academisch personeel die voor onbepaalde duur voltijds verbonden zijn aan de universiteit met inbegrip van de Universitaire Ziekenhuizen, de buitengewoon hoogleraren met ten minste een halftijdse opdracht en vertegenwoordigers van het assisterend academisch personeel en van het bijzonder academisch personeel, van de studenten en van het administratief en technisch personeel. De kandidaat-rectoren moeten zowel de opdrachtverklaring als de visietekst van de K.U.Leuven onderschrijven.

2.5

Eigen organen van de Campus Kortrijk zijn de campusrector van de Campus Kortrijk (vicerector K.U.Leuven), de Interfacultaire Raad die het academisch beleid in de Campus Kortrijk bepaalt en het Bestuurscomité.

2.6

De Universitaire Ziekenhuizen hebben een eigen beheersstructuur die een ruime mate van bestuurlijke verantwoordelijkheid draagt voor het gehele ziekenhuisbedrijf. De organen van de Universitaire Ziekenhuizen zijn: - het Bestuurscomité; - de gedelegeerd bestuurder of de algemeen directeur van de Universitaire Ziekenhuizen; - het Directiecomité. Met het oog op het organiseren van het overleg tussen de Groep Biomedische Wetenschappen en de Universitaire Ziekenhuizen werd een permanente overlegcommissie opgericht.

2.7

Diverse centrale adviescolleges zijn opgericht voor specifieke beleidssegmenten. Vooral te vermelden zijn: - Onderzoeksraad, Raad voor Onderzoeksbeleid en IOF-raad; - Onderwijsraad en ICTO-adviesraad; - Ondernemingsraad; - Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk; - Bestuurscomité Academisch Vormingsinstituut voor Leraren; - ICTS-raad; - Bibliotheekraad; - Stuurgroep Internationalisering; - Interfacultaire Raad voor Ontwikkelingssamenwerking; - Commissie Cultuur; - Raad voor Studentenvoorzieningen.

2.8

Samenstelling belangrijkste bestuursorganen Inrichtende Overheid Voorzitter: Godfried Danneels Leden: Patrick Hoogmartens, Paul Van Den Berghe, Roger Vangheluwe, Luc Van Looy, Jan Smets, Georges De Graeve, Jean-Pierre Rammant, Willy Duron, William De Groote, Lodewijk Genoe, Jozef Clijsters, Norbert Van Broekhoven, Karel Van Liempt, Luc Santens, Eric Vankeirsbilck, Rob Lenaers. Yvan Bruynseraede, Noel Devisch, Norbert D'hulst, Roger Dillemans, Vic Goedseels, André Oosterlinck, Hugo Paemen, Theo Peeters, Jef Roos, Walter Van Gerven, Marc Vervenne, Karel Vinck. Carine Boonen, Julien De Wilde, Robert Jonckheere, Matthias Lannoo, Philippe Michiels, Martine Reynaers, Theo Rombouts, Mieke Van Hecke, Paul Charles Verhaeghe, Secretaris: Freddy Jochmans

Organisatiestructuur van de K.U.Leuven

2

Raad van Bestuur Voorzitter: Jef Roos Leden: - de rector: Marc Vervenne - de algemeen beheerder: Koenraad Debackere - de vicerectoren: Karen Maex, Mark Waer, Filip Abraham, Piet Vanden Abeele, Paul De Boeck, Mart Buekers, Ludo Melis - externe leden: Pol Bamelis, Ann Demeulemeester, Christine Dekkers, Willy Duron, Philippe Michiels, Jan Smets, Eric Stroobants, Charles-Louis van Arenberg, Frans van Daele, Patrick Vanden Avenne, - vertegenwoordigers studenten: Maarten Gerard, Arne Smeets Commissaris van de Vlaamse regering: Jos Bosmans Afgevaardigde van financiën: Daniel Ketels Lid met raadgevende stem: Roger Vangheluwe Waarnemer: Freddy Jochmans Secretaris: Els Heylen Academische Raad Voorzitter (rector): Marc Vervenne Leden: - de algemeen beheerder: Koenraad Debackere - de vicerectoren: Karen Maex, Mark Waer, Filip Abraham, Piet Vanden Abeele, Paul De Boeck, Mart Buekers, Ludo Melis - de decanen: Lieven Boeve, Antoon Vandevelde, Paul Van Orshoven, Joep Konings, Emmanue Gerard, Luk Draye, Patrick Onghena, Jan Beirlant, Ludo Froyen, Pol Coppin, Bernard Himpens, Alfons Verbruggen, Rik Gosselink - vertegenwoordigers personeel: - ZAP: Louis Vos, Joseph Indekeu, Raf Sciot - AAP-BAP: Kristof De Witte, Lies Geris, Lies Langouche - ATP: Ivo Jacobs - vertegenwoordigers studenten: Arne Smeets, Wouter Teerlinck, Wouter Rerren, Stijn Geysenbergh, Waarnemer: Els Heylen Commissaris van de Vlaamse regering: Jos Bosmans Lid met raadgevende stem: Othmar Vanachter, ombuds Secretaris: Freddy Jochmans College van Bestuur Voorzitter (rector): Marc Vervenne Leden: - de algemeen beheerder: Koenraad Debackere - de vicerectoren: Karen Maex, Mark Waer, Filip Abraham, Piet Vanden Abeele, Paul De Boeck, Mart Buekers, Ludo Melis - vertegenwoordiger studenten: Arne Smeets Waarnemers: Flora Carrijn, Dirk De Ceulaer, Willy Indeherberge (vanaf september 2008) Commissaris van de Vlaamse regering: Jos Bosmans Secretaris: Els Heylen, Freddy Jochmans 3.

Bestuurlijke organen op het niveau van de groepen, faculteiten en departementen In de loop van 2005 is de herstructurering van de zogenaamde benedenbouw van de universiteit uitgewerkt en opgenomen in de interne reglementen van de K.U.Leuven. Sindsdien is de universiteit onderverdeeld in groepen en daaronder in faculteiten en, overeenkomstig het groepsreglement, in departementen of daarmee gelijkgestelde entiteiten. In die faculteiten waar het groepsreglement niet voorziet in een departementale structuur of vergelijkbare entiteiten rechtstreeks onder de groep, neemt de faculteit ook de departementale bevoegdheden over.

3.1

De groepen De universiteit is ingedeeld in drie groepen, met name Humane Wetenschappen, Wetenschap & Technologie en Biomedische Wetenschappen. De organen van een groep zijn het Groepsbestuur, het Bijzonder Groepsbestuur en de Groepsraad.

Organisatiestructuur van de K.U.Leuven

3

3.2

De faculteiten De faculteiten (dertien in totaal) zijn bevoegd voor onderwijs- en studentenaangelegenheden. Zij zijn buiten de Groep Humane Wetenschappen niet langer bevoegd voor wetenschappelijk onderzoek. De faculteiten hebben als organen de Faculteitsraad, de decaan, de Permanente Onderwijscommissies (POC’s) en eventueel het Faculteitsbestuur.

3.3

De departementen De departementen, behalve in de Groep Humane Wetenschappen, vormen de hoofdindeling voor de onderzoekstaken van de universiteit en zijn gestructureerd volgens onderzoeksdomeinen. Ze hebben bevoegdheden met betrekking tot het wetenschappelijk onderzoek en de wetenschappelijke dienstverlening en verstrekken, in opdracht van de faculteit die het betrokken onderwijs organiseert, academisch en voortgezet academisch onderwijs. Ze staan tevens in voor het intern personeelsbeleid ten aanzien van het academisch personeel. Er zijn 34 departementen. Zij worden geleid door een Departementsraad, een Departementsbestuur en een departementsvoorzitter. In de Groep Biomedische Wetenschappen is de departementale structuur afgestemd op de structuur van de Universitaire Ziekenhuizen. In de Groep Humane Wetenschappen bestaat er geen departementale structuur rechtstreeks onder de groep en nemen de faculteiten bijgevolg de departementale bevoegdheden over. De faculteiten van deze groep zijn verder onderverdeeld in onderzoekseenheden.

4.

Diverse groepsoverschrijdende en dienstverleningsorganen

4.1

Buiten deze gestroomlijnde structuur zijn er nog diverse groepsoverschrijdende of gelijkaardige structuren van diverse aard: - Hoger Instituut voor de Arbeid (HIVA); - Instituut voor Levende Talen (ILT); - Katholiek Documentatie- en Onderzoekscentrum (KADOC); - Leuvense Universiteit Caritas Samenwerkingsverband (LUCAS); - Overlegcentrum voor Ethiek; - K.U.Leuven Energie-instituut; - Leuven Statistisch Onderzoekscentrum; - Interfacultair Centrum voor Agrarische Geschiedenis (ICAG).

4.2

Ten slotte moet melding worden gemaakt van een belangrijke dienst voor onderzoeksvalorisatie: K.U.Leuven Research and Development (LRD). LRD staat in voor een actieve transferpolitiek van onderzoeksresultaten naar de industrie, handel en andere sectoren en wordt ondersteund, beheerd en aangestuurd door het Bestuurscomité LRD. LRD heeft de status van een exploitatie waarvan de inkomsten en uitgaven afzonderlijk worden geboekt.

Organisatiestructuur van de K.U.Leuven

4

ONDERWIJS 1

Globale beleidslijnen voor het universitair onderwijs

1.1

Algemene strategische beleidsdoelen

De strategische beleidsdoelen voor onderwijs worden geformuleerd in het strategisch plan 2007-2012, in het bijzonder in afdeling 4.1. (http://www.kuleuven.be/overons/pdf/academische_strategie_ KULeu ven.pdf) en in het onderwijsbeleidsplan 2006-2009 (http://www.kuleuven.be/onderwijs/beleidsinfo/ onderwijsbeleidsplan2006.pdf). De K.U.Leuven wil de studenten een geïntegreerd vormingsproject aanbieden, waarin zij voor een bepaald wetenschapsdomein of voor twee gerelateerde domeinen grondige kennis en kunde kunnen opbouwen binnen een breed kader. In dit proces ontwikkelen de studenten een onderzoekende houding, waarbij inzicht, vaardigheden, attitudes en dispositie tot integratie komen. Deze geïntegreerde vorming zal hen in staat stellen een eigen project en visie te ontwikkelen, verantwoordelijkheid op te nemen voor zichzelf in een houding van levenslang leren en van openheid voor de samenleving, de maatschappij en de wereld, zich te engageren door constructief en kritisch te handelen. Dit onderwijsproject beoogt de vorming van de student als persoon en van de gemeenschap waarin de student intreedt als burger die zich hierdoor voortdurend vernieuwt. Het project confronteert de student en door hem de samenleving met de grenzen van het weten en richt de focus op het verkrijgen van inzicht in wat weerstand biedt aan het kennen. Het beoogt de student deskundigheid te geven die hem toelaat als partner deel te nemen aan de maatschappelijke ontwikkeling en innovatie. Deze algemene visie vertaalt zich in een aantal doelstellingen op het vlak van het opleidingsaanbod en de onderwijskundige invulling ervan. De bachelor is de plaats om een breed vormingsproject te ontwikkelen. De master geeft op deze brede basis een vorming met sterke focus en het doctoraat laat de student toe actief te participeren aan de ontwikkeling van inzicht en innoverende kennis. De ontwikkeling van deze visie impliceert dat de student en zijn leren centraal staan, maar wel in een constante dialoog met de docent en de medewerkers waarbij de universiteit als gemeenschap die lerend zoekt haar ware vorm krijgt. Bijzondere aandacht is nodig voor de instroom, doorstroom en uitstroom van een steeds meer gevarieerde populatie studenten. Ook de vorming van de docenten en de waardering van de onderwijsopdracht zijn een belangrijke bekommernis van het onderwijsbeleid. In de realisatie van het onderwijs streeft de universiteit uitmuntendheid en uitstraling na. Zij voorziet hiertoe motiverende structuren, een transparant beslissingskader dat dicht aansluit bij de actoren, docenten en studenten, die de onderwijsopdracht realiseren, en een performante, maar discrete opvolging van de kwaliteit. Hierdoor groeit een diepgewortelde kwaliteitscultuur op het vlak van het onderwijs. De onderwijsopdracht is niet alleen de zaak van studenten en docenten; zij betreft de universiteit als geheel. Een efficiënte ondersteuning door een gemotiveerde en goed gevormde administratie, een vlot werkend informaticasysteem en een goede materiële infrastructuur, waar laboratoria, bibliotheken en leercentra een prominente plaats innemen en zich steeds vernieuwen, is hierbij cruciaal. Ook het uitbouwen van een vast middenkader voor onderwijsondersteuning in de faculteiten en de diensten is een belangrijke doelstelling van het beleid. De financiering van het onderwijs via een duidelijk allocatiemodel en via projecten voor innovatie zijn belangrijke hefbomen. Het onderwijsbeleid van de K.U.Leuven treedt ook in constante dialoog met de partners in de associatie. Deze dialoog betreft zowel de visie op onderwijs zoals verwoord in het plan voor onderwijsontwikkeling van de associatie, als de daadwerkelijke en succesrijke uitbouw van schakelprogramma’s en andere overstapmogelijkheden. 1.2

Visie op onderwijs

Wat de visie op onderwijs betreft, heeft de K.U.Leuven zich voor 2008 drie concrete doelstellingen gesteld: het nader expliciteren van de relatie tussen onderwijs, onderzoek en professionele oriëntatie,

Onderwijs

5

het uitwerken van de dimensie internationalisering in deze visie, het verder afstemmen van de visie op onderwijs van de universiteit en deze van de partners in de associatie. De eerste twee doelstellingen werden opgenomen door de Onderwijsraad. Dit centrale adviesorgaan heeft, wat de eerste doelstelling aangaat, een grondige reflectie gevoerd naar de specifieke rol van de dimensie onderzoek in de masteropleidingen, ook in relatie tot de positie van deze opleidingen ten opzichte van de bachelor en van het doctoraat, en een kritische doorlichting van de toepasbaarheid van het begrip competentie op de universitaire opleidingen. Het werk van de Onderwijsraad heeft enerzijds een onmiddellijke impact op de verdere ontwikkeling van de curricula en vormt anderzijds een opstap voor de grondige bespreking en bijstelling van de in 1999 geformuleerde visie op onderwijs die de K.U.Leuven plant in de periode 2009-2010, zoals ook gevraagd door de Bijzondere Academische Raad tijdens de reflectievergadering van juni 2008. Internationalisering was het centrale thema bij de reflectiedag van de Onderwijsraad bij het begin van het academiejaar 2007-2008; in opvolging van deze dag werd door die raad een nota over het talenbeleid opgesteld en goedgekeurd door de Academische Raad van de K.U.Leuven. De derde doelstelling was het voorwerp van bijzondere aandacht voor de afgevaardigden van de K.U.Leuven in de Associatieraad voor onderwijs, waarvan de vicerector onderwijs co-voorzitter is. Het resultaat is een uitgewerkt meerjarenplan voor onderwijs dat goedgekeurd werd door de Academische Raad van de K.U.Leuven en door de Raad van Bestuur van de Associatie K.U.Leuven evenals een beleidsplan voor 2009; in het eerste document tekent de Associatie en met haar de K.U.Leuven een visie uit over samenwerking in zake onderwijs, het multicampus concept en de articulatie van de verschillende profielen. 1.3

Kwaliteitszorg in onderwijs

Het streven naar uitmuntendheid en uitstraling in onderwijs en het daartoe rationeel en kwalitatief verantwoord inzetten van middelen, is één van de concrete doelstellingen uit het strategisch plan van de K.U.Leuven die aan de basis ligt van de activiteiten in het kader van de interne kwaliteitszorg met betrekking tot het onderwijs. Centraal in de realisatie van deze doelstelling staat de verdere ontwikkeling van een cultuur van zorg en engagement voor onderwijs, de waardering van de inspanningen van de leden van de universitaire gemeenschap voor de onderwijsopdracht en de ontwikkeling van de instrumenten die nodig zijn om de kwaliteit van het onderwijs te ontwikkelen en te garanderen. Deze ambities moeten worden gekaderd in een rationele inzet van schaarse middelen. De dialoog tussen alle onderwijsbetrokkenen over wat onderwijskwaliteit is en hoe die verder kan worden ontwikkeld staat centraal. Deze dialoog vindt zowel informeel als formeel plaats binnen diverse gremia, waaronder de Permanente OnderwijsCommissies, Faculteitsraden, de Onderwijsraad en haar werkgroepen. Deze dialoog wordt mee gevoed door centrale en facultaire ondersteuningsdiensten vanuit hun specifieke expertise. In 2008 is het thema kwaliteitszorg één van de meest centrale bekommernissen geweest van het onderwijsbeleid aan de K.U.Leuven. Vier doelstellingen werden onderscheiden: de ontwikkeling van een universiteitsbrede kwaliteitscultuur, mede in het kader van de mogelijke introductie van een instellingsaudit; de vernieuwing van de kwaliteitszorg ten aanzien van de curricula; de opvolging van de onderwijsevaluatie van opleidingsonderdelen, ook in relatie tot de waardering van onderwijs in de individuele dossiers van de docenten, en het toetsbeleid. De K.U.Leuven besteedt grote zorg aan de voorbereiding en de opvolging van de visitaties van haar opleidingen. Het uitwerken van de zelfevaluatierapporten wordt ondersteund en de verschillende visitaties worden nauwgezet opgevolgd. Dit systeem van kwaliteitszorg werd in de loop van 2008 verder uitgebouwd door het invoeren vier jaar na de visitatie, dus halfweg de cyclus, van een balansmoment, waarop de opleiding in dialoog treedt met de diensten onderwijsbeleid en met een commissie bestaande uit externe en interne leden om een stand van zaken op te maken, de evoluties te bespreken en vooral de plannen te toetsen. Het voorstel werd uitgewerkt binnen de Vaste Werkgroep Kwaliteitszorg en de Onderwijsraad en door de Academische Raad goedgekeurd. De eerste balansmomenten zijn gepland in het voorjaar 2009.

Onderwijs

6

In 2006-2007 werd een nieuwe elektronische bevraging van de studenten ter evaluatie van de opleidingsonderdelen met succes geïntroduceerd. Deze bevraging werd in 2007-2008 heropgenomen om te peilen naar de opleidingsonderdelen die in de vorige ronde niet konden worden bevraagd. De resultaten van deze bevragingen en de wijze waarop er met de bevindingen wordt omgegaan in de individuele personeelsdossiers, bij benoeming, bevordering en evaluatie, werden in de loop van 2008 ten gronde besproken en de procedures, vooral met betrekking tot de transparantie van de eindwaarderingen, verder verfijnd. De invoering van het instrument laat toe de waardering voor de onderwijsinspanningen van de docenten op een meer expliciete wijze in te brengen in de personeelsdossiers; het wordt dan ook ten zeerste geapprecieerd door de instanties die belast zijn met de besluitvorming in deze delicate materie. Ook de visitatiecommissies spraken hun waardering uit voor dit aspect van de kwaliteitszorg. De kwaliteit van de evaluaties van studenten is een permanent aandachtspunt binnen de K.U.Leuven. Naast de start van een omvattend project dat de ontwikkeling van een integraal toetsbeleid beoogt, werd in 2008 vooral aandacht besteed aan plagiaat. De Onderwijsraad ontwikkelde een visie op plagiaat en een beleid dat als voornaamste doelstelling de preventie van plagiaat heeft, maar dat aandacht heeft voor fraude door plagiaat bij examens en proeven. In dit kader werd ook overgegaan tot de selectie en de aankoop van een elektronische omgeving die als detectie- en ondersteuningsinstrument zal dienen. 1.4

Flexibilisering - invoering diplomaruimte - (her)oriënteringsbeleid

In 2007-2008 ging nog veel aandacht naar de verdere implementatie van het zogenaamde flexibiliseringsdecreet. In samenspraak met de associatie werd verder gewerkt aan de procedure en het registratiesysteem voor het valoriseren van Eerder Verworven Competenties (EVC’s). De procedures rond de toelating tot een bacheloropleiding zonder diploma secundair onderwijs, de toelating tot geïndividualiseerde trajecten en de EVC-aanvragen werden verder op punt gesteld. In 2007-2008 werden 8 aanvragen voor toelating tot inschrijvingen voor academiejaar 2008-2009 ontvangen die allen zijn gehonoreerd. Er werden 38 geïndividualiseerde trajecten aangevraagd, waarvan 1 werd geweigerd. Tijdens academiejaar 2007-2008 werden er 8 EVC-procedures opgestart, in de zin dat ten minste een intakegesprek met de kandidaat heeft plaatsgevonden. Daarnaast werden een aantal vragen gesteld die niet tot een intakegesprek leidden. Twee van de opgestarte procedures resulteerden in een bewijs van bekwaamheid, de andere procedures werden stopgezet. In de context van diversiteitsbeleid werd bijzondere aandacht besteed aan gerichte acties om doelgroepen aan te trekken en te begeleiden. Daarbij wordt aandacht besteed aan, onder andere, de groep van studenten met een functiebeperking, allochtone studenten en werkstudenten. Dit zijn ook prioritaire doelgroepen voor de projecten in het kader van het Aanmoedigingsfonds aan de K.U.Leuven. Flexibilisering vereist een verhoogde aandacht voor begeleiding bij de studenten bij het maken van keuzes. Er werd dan ook verder uitvoering gegeven aan het in 2006-2007 goedgekeurde beleidsplan met betrekking tot studietrajectbegeleiding. Daarbij werd aandacht besteed aan de volgende thema’s: drop-out, de gevolgen van de invoering van de diplomaruimte en het leerkrediet op studie- en studentenbegeleiding, en de toegang tot het monitoraat. Een grondige analyse van de effecten van de huidige onderwijs- en examenreglementering leidde tot de conclusie dat enerzijds heel wat groepen studenten niet meer duidelijk te vatten zijn in het huidige programma(studie)jaarsysteem en anderzijds de diversificatie tot een zeer moeilijk technisch beheersbaar systeem leidde. Om de studentendoorstroom te optimaliseren is de discussie opgestart om vanaf 2009-2010 ook aan de K.U.Leuven – in navolging van meerdere associatiepartners en andere universiteiten in Vlaanderen – te komen tot een meer geïntegreerde opleidingsbenadering. Een mogelijk positief neveneffect hiervan is een administratieve vereenvoudiging. Studenten worden dan niet meer beoordeeld volgens vaste pakketten opgedeeld in jaarstructuren, maar kunnen hun opleidingen vrijer construeren in een diplomaruimtemodel en worden ook met tussentijdse progressiecontrole pas finaal beoordeeld over het geheel van een opleiding. In 2008 keurde de Academische Raad de invoering van een opleidingsmodel, aan de K.U.Leuven diplomaruimte genoemd, principieel goed. Ten slotte werd er in 2008 een algemeen implementatieplan opgesteld.

Onderwijs

7

1.5

Onderwijsinnovatie en -ondersteuning

Tot 2007 beschikten de universiteiten over specifieke middelen in het kader van het onderwijsontwikkelingsplan. Deze middelen worden vanaf 2008 in de gewone werkingsmiddelen opgenomen. De K.U.Leuven is overtuigd van het grote belang om binnen haar werking specifieke posten binnen de begroting te behouden voor de ondersteuning van onderwijs en voor onderwijsinnovatie. Ze heeft daarom beslist enerzijds 30 VTE te voorzien voor de creatie van een permanent kader ter ondersteuning van het onderwijs en anderzijds een jaarlijkse som van 2.000.000 euro te bestemmen voor projectwerking. De 30 VTE bestemd voor onderwijsondersteuners heeft het mogelijk gemaakt vanaf 1 januari 2008 in elke faculteit en op de Campus Kortrijk ten minste één voltijdse functie aan het kader toe te voegen om als stafmedewerker het onderwijsbeleid verder vorm te geven. In het geheel werden hiertoe 21 mandaten voorzien. 1 mandaat werd toegewezen aan de lerarenopleiding en 8 mandaten werden voorbehouden voor de algemene onderwijsdiensten. Dit initiatief, dat zeer gunstig werd onthaald door de academische gemeenschap, zal toelaten een actief beleid inzake onderwijs verder gestalte te geven in diensten en faculteiten. Voor projectwerking onderwijs wordt 2.000.000 euro op jaarbasis voorbehouden. Deze som wordt verdeeld over drie rubrieken: de OnderwijsInnovatieprojecten (OI-projecten) [1.000.000], het OnderwijsOntwikkelingsFonds van de Associatie K.U.Leuven (OOF-projecten) [500.000 of 50% van het OOF] en de impulsprojecten voor onderwijs [500.000]. De K.U.Leuven beschouwt onderwijsinnovatie niet als een doel op zich, maar als een bijdrage tot de verbetering van de kwaliteit van het onderwijs, als een middel om het leren van de student optimaal te ondersteunen. OI-projecten en vergelijkbare projecten in de associatie (OOF-projecten) zijn een belangrijke hefboom om onderwijsinnovatie te realiseren. De OI-projecten zijn erop gericht het onderwijsconcept van de K.U.Leuven van begeleide zelfstudie gestalte te geven. Bijzondere aandacht wordt besteed aan de consolidatie van de resultaten bereikt in projecten en aan de disseminatie ervan. Alle projecten verbinden zich ertoe om hun bevindingen te documenteren en initiatieven te nemen om ze te verspreiden, zowel intern binnen de eigen opleidingen en de eigen universiteit als extern, buiten de instelling. Expliciete steun van de betrokken POC’s (Permanente OnderwijsCommissies) is een basisvereiste, zodat een integratie in de betreffende curricula kan worden gerealiseerd. OI-projecten kunnen ook niet los gezien worden van de bredere initiatieven inzake kwaliteitszorg. De uitwerking ervan moet bijdragen tot een meer optimale realisatie van het onderwijskundig referentiekader of van het facultair onderwijsbeleid van één of meer studierichtingen. De OOF-projecten op het niveau van de associatie zijn eveneens een prioriteit van de K.U.Leuven. De vicerector onderwijs is voorzitter van het comité dat de OOF-projecten opvolgt en de selectieprocedure organiseert. Alle projecten moeten in overeenstemming zijn met de onderwijsvisie van de Associatie K.U.Leuven. Ze moeten zich eveneens situeren binnen (ten minste één van) de zes onderwijskundige domeinen waarbinnen de associatie actief wenst te zijn: onderwijskundige professionalisering, kwaliteitszorg, flexibilisering, curriculumontwikkeling, innovatieve werkvormen en leermiddelen, studie- en studentenbegeleiding. Tenslotte werd op de rubriek impulsprojecten een aantal initiatieven gefinancierd die de verdere implementatie van het plagiaatbeleid, de diplomaruimte, de internationalisering en de schakelprogramma’s tussen professionele bachelors en academische masters beogen. 2

Kwaliteitszorg voor het onderwijs

2.1

Interne onderwijskwaliteitszorg

Het algemene kader voor kwaliteitszorg van het onderwijs van de K.U.Leuven bevat enerzijds de organisatorische inbedding ervan en anderzijds de opzet van het kwaliteitszorgsysteem volgens de kwaliteitscyclus. Binnen dit kader nemen elke faculteit en daarbinnen alle Permanente OnderwijsCommissies (POC’s) op het niveau van de opleidingen hun verantwoordelijkheid en geven zij concreet invulling aan de verschillende componenten van het kwaliteitssysteem.

Onderwijs

8

De zorg voor kwaliteit vereist de samenwerking van iedereen die bij het onderwijs betrokken is. Deze samenwerking krijgt aan de K.U.Leuven gestalte in de POC’s. Iedere opleiding heeft een verantwoordelijke POC, geleid door een programmadirecteur en bestaande uit professoren, assistenten en studenten. Hun taak bestaat erin het curriculum te bewaken en permanent toe te zien op de kwaliteit van de opleiding. Concreet betekent dit dat de POC verantwoordelijk is voor de uitbouw van een curriculum dat inhoudelijk, onderwijskundig en organisatorisch coherent is, de vakspecialisatie overstijgt en de nodige aandacht besteedt aan waardevorming. Essentieel in de uitbouw is het opstellen en regelmatig bijwerken van het onderwijskundig referentiekader enerzijds, waarin onder meer de doelen van de opleiding worden geëxpliciteerd, en de syllabi per opleidingsonderdeel anderzijds. Eens een curriculum is uitgetekend en geïmplementeerd volgt de POC de uitvoering ervan permanent op. Zij vervult tevens een sleutelrol in initiatieven die gericht zijn op onderwijsvernieuwing. De POC is ook bij uitstek verantwoordelijk voor de permanente kwaliteitszorg ten aanzien van de opleiding. Zij of een door haar samengestelde POC-subcommissie coördineert en organiseert de periodieke evaluatie van het curriculum als geheel en van de afzonderlijke opleidingsonderdelen. De kwaliteitszorg aan de K.U.Leuven doorloopt 4 fasen: de definiëring van onderwijsvisie, de implementatie van het onderwijs, de evaluatie van het onderwijs en de opvolging ervan. In de eerste fase, de definiëring van de onderwijsvisie, heeft de K.U.Leuven als instelling omschreven wat zij verstaat onder goed onderwijs en heeft zij aangegeven waar ze met het onderwijs naartoe wil. Elke opleiding heeft dit nader uitgewerkt in het onderwijskundig referentiekader. Om de kwaliteit van het onderwijs ex ante te bewaken wordt de kwaliteit van de curriculumvoorstellen zorgvuldig afgewogen vooraleer tot implementatie over te gaan. De implementatie van de plannen gebeurt in de tweede fase. Het behoort tot de directe verantwoordelijkheid van de POC en de docenten die daarbij kunnen rekenen op de ondersteuning van de facultaire onderwijsondersteuners en/of van de centrale onderwijsondersteunende diensten zoals Dienst Universitair Onderwijs (DUO), Dienst Onderwijsbeleid (DOWB), Ludit, AVNet enzovoort. De derde fase draait rond de evaluatie van het onderwijsgebeuren. Met de systematische bevraging van curricula en opleidingsonderdelen enerzijds en de uitbouw van een omkadering voor evaluaties ad hoc anderzijds wil de K.U.Leuven de kwaliteit van het onderwijs systematisch opvolgen. Alle curricula worden in hun globaliteit ten minste eenmaal om de acht jaar grondig geëvalueerd in het kader van een curriculumevaluatie die voorafgaat aan de visitatie. Deze periodieke interne curriculumevaluatie vormt het scharnierpunt tussen de interne kwaliteitszorg en de externe kwaliteitsbewaking. In het voorjaar van 2008 heeft de Academische Raad beslist dat voortaan tussen twee curriculumevaluaties een stand van zaken wordt opgemaakt door de introductie van het zogenaamde balansmoment. Dit houdt een gesprek in tussen de opleidingsverantwoordelijken (decaan, vicedecaan onderwijs en de programmadirecteurs) en een aan de opleiding externe commissie (met onder andere een vertegenwoordiger van het beroepsveld en een extern ZAP-lid). Ook de afzonderlijke opleidingsonderdelen worden periodiek geëvalueerd. Sinds 2005-2006 wordt een nieuw evaluatiesysteem geïmplementeerd. Dit systeem volgt twee sporen waarvan elk spoor een eigen finaliteit heeft: kwaliteitsverbetering en kwaliteitsgarantie. Evaluaties met het oog op kwaliteitsverbetering willen docenten in hoofdzaak feedback geven over de onderwijskwaliteit en hen ondersteunen bij activiteiten die zij nemen om hun onderwijs te optimaliseren. Ten minste eenmaal om de vier jaar worden alle opleidingsonderdelen in een initiatief betrokken. De tweejaarlijkse evaluaties met het oog op kwaliteitsgarantie zijn gericht op het aantoonbaar maken van onderwijskwaliteit. De resultaten ervan stromen, zij het gecontextualiseerd, automatisch door naar het onderwijsdossier van de docenten. Voor de evaluaties in het kader van de kwaliteitsgarantie werd een instrument ontwikkeld dat elektronische bevraging van studenten en rapportering aan docenten toelaat. Instrument en aanpak werden op basis van een proefproject bijgesteld en in 2006-2007 universiteitsbreed geïmplementeerd. In 2007-2008 werd de aanpak opnieuw geëvalueerd en werden de lerarenopleidingen, en de twee- en driejaarlijkse opleidingsonderdelen bevraagd die in het academiejaar 2007-2008 werden aangeboden. Los van de voornoemde periodieke evaluaties kan een POC of individuele docenten zelf het initiatief nemen om een opleiding, respectievelijk een opleidingsonderdeel, te evalueren.

Onderwijs

9

De vierde en laatste fase betreft de opvolging van de onderwijsevaluaties. Ook hier zijn in eerste instantie de POC en de individuele docenten de hoofdverantwoordelijken. Zij worden daarin ondersteund door facultaire onderwijsondersteuners en door de centrale onderwijsondersteunende diensten, in het bijzonder DUO en DOWB. Opvolgingsinitiatieven kunnen velerlei vormen aannemen. Zo zijn er initiatieven op het vlak van onderwijskundige vorming en op het vlak van onderwijsinnovatie of curriculumhervorming. 2.2

Visitatierooster van het beschouwde en komende academiejaar

De K.U.Leuven neemt deel aan de onderwijsvisitaties zoals gepland door de Vlaamse Interuniversitaire Raad en is nauw betrokken bij het interuniversitaire overleg over het visitatieprotocol. Als basisinformatie voor de visitatiecommissie maakt een commissie van professoren, assistenten en studenten onder leiding van een facultair coördinator een zelfevaluatierapport over de betrokken opleidingen. Zij worden hierin ondersteund door de Dienst Universitair Onderwijs. In de fase van de eindredactie van het zelfevaluatierapport en van de voorbereiding van de het eigenlijke bezoek speelt de facultair coördinator een belangrijke rol, daarin ondersteund door de Dienst Onderwijsbeleid. In het academiejaar 2007-2008 bezochten volgende visitatiecommissies de K.U.Leuven: OostEuropese talen en culturen, bouwkunde, statistiek - financial and actuarial engineering, criminologische wetenschappen, kerkelijk recht, archeologie en kunstwetenschappen, sociaal werk. In hetzelfde academiejaar werden de visitatierapporten gepubliceerd voor de opleidingen toerisme, politieke en sociale wetenschappen, vergelijkende en internationale politiek, overheidsmanagement en -beleid, European politics and policies, sociologie, social policy analysis, quantitative analysis in the social sciences, slavistiek en Oost-Europakunde, bouwkunde, statistiek, statistics, financial and actuarial engineering. 2.3

Opvolging van de aanbevelingen van de visitatiecommissies

Aan de K.U.Leuven legt elke opleiding uiterlijk één jaar na de publicatie van het visitatierapport een opvolgingsverslag voor aan de Academische Raad. Het verslag beschrijft de concrete opvolging van de aandachtspunten die expliciet werden aangeduid in het visitatierapport en in de zwakteanalyse van het zelfevaluatierapport. De opvolgingsverslagen worden eerst grondig besproken op centraal niveau samen met de vicerector Onderwijsbeleid, de vicerector van de betrokken groep, decaan, vicedecaan, facultair coördinator en programmadirecteur en de institutioneel coördinator. Nadien volgt een bespreking door de Academische Raad en het Groepsbestuur, ook over blijvende aandachtspunten. De opvolgingsverslagen Oosterse studies, rechtsgeleerdheid, biologie, pedagogische wetenschappen, bio-ingenieurswetenschappen, Engelstalige economische opleidingen, fysica, sterrenkunde, industrial management kwamen in 2007-2008 aan bod. De opvolgingsverslagen master-na-masteropleidingen geneeskunde, communicatiewetenschappen, toerisme, politieke wetenschappen, sociologie waren in 2008-2009 ook al aan de orde. De Campuskrant K.U.Leuven brengt hierover verslag uit, zie: http://www.kuleuven.ac.be/ck/. In dit verslag beperken we ons tot enkele belangrijke bijsturingen: - nauwkeurige omschrijving van opleidingsdoelen in kennis, vaardigheden en attitudes; - optimalisering van de keuzemogelijkheden en wegwerking van enkele overlappingen; - betere invulling van het concept begeleide zelfstudie en optimalere tijdsverdeling; - uitbreiding van stimulerende leeromgeving via (inter-)actieve werkvormen en stages; - verbeteringen van de elektronische leeromgeving voor opdrachten en toetsen; - meer aandacht voor begeleiding en feedback bij werkopdrachten en verhandelingen; - betere evenwichtige verdeling en versterking van de onderwijscapaciteit waar nodig; - verruiming van de internationalisering en mobiliteit van zowel studenten als docenten; - stopzetting of herprofilering van opleidingen omwille van een ongunstige evaluatie; - meer samenwerking met de alumni en uitbreiding van contacten met het werkveld. Vanaf 2008-2009 worden de opleidingen vier jaar na de onderwijsvisitatie geëvalueerd door een balanscommissie. De Dienst Onderwijsbeleid levert een voorbereidend dossier dat een schets geeft van de opleidingen en uitnodigt tot reflectie over mogelijke evoluties. 2.4

Accreditatie

Het decreet betreffende de herstructurering van het hoger onderwijs in Vlaanderen van 3 april 2004 voerde in Vlaanderen een accreditatiestelsel in. Op de accreditatieaanvragen (in totaal 62) die in 2007-2008 werden ingediend bij de NVAO volgde een positief accreditatiebesluit. Voor de opleiding

Onderwijs

10

master of natural tropical resources management werd in het voorjaar van 2008 een aanvraag voor een tijdelijke erkenning ingediend bij de minister van Onderwijs, die de erkenning ook toestond. In het academiejaar 2007-2008 werd tussen Vlaanderen en Nederland overleg opgestart over de invulling van het visitatie-accreditatiestelsel in het licht van de tweede accreditatieronde (vanaf 2012). Op VLIR niveau nam de K.U.Leuven deel aan de discussie in de VLIR-VLHORA-werkgroep Nieuw Accreditatiestelsel, de werkgroep onderwijs en de werkgroep kwaliteitszorg en accreditatie. Intern aan de K.U.Leuven voedden de plannen om in Nederland en Vlaanderen instellingsaudits te introduceren, mee de discussie over het robuuster maken van het intern kwaliteitszorgsysteem. Dit thema werd opgenomen door de Onderwijsraad die er een hoofdthema van maakte voor het werkjaar 2008-2009. 2.5

Centrale onderwijsondersteunende diensten en raden

2.5.1 Dienst Onderwijsbeleid (DOWB) De Dienst Onderwijsbeleid is een beleidsondersteunende dienst en coördineert als dusdanig de voorbereiding en uitvoering van het onderwijsbeleid aan de K.U.Leuven. Dit impliceert de volgende kerntaken: - samen met facultaire en centrale instanties het onderwijsbeleid voorbereiden, inclusief de besluitvorming op het College van Bestuur en de Academische Raad; - de beleidsopties zoals genomen door het College van Bestuur/Academische Raad operationaliseren; - de uitvoering van het beleid zowel op centraal als op facultair niveau ondersteunen en opvolgen; - de samenwerking tussen de K.U.Leuven en de Associatie K.U.Leuven met betrekking tot onderwijs coördineren; - verzorgen van de relatie met de overheid met betrekking tot onderwijs; - toegepast wetenschappelijk onderzoek over het hoger onderwijs verrichten. De algemene opdracht wordt gerealiseerd door de werking van de Dienst Onderwijsbeleid te organiseren rond de volgende inhoudelijke pijlers: - onderwijsinnovatie (coördinatie en opvolging van onderwijsinnoverende initiatieven gefinancierd met centrale middelen en overheidsgelden, onder meer het Onderwijsontwikkelingsplan, convenants, OI-projecten, …) (zie 3.5.1); - curriculumontwikkeling en onderwijsaanbod (onder meer de coördinatie van de advisering van de curriculumvoorstellen en programmawijzigingen, coördinatie van de administratieve verwerking en presentatie in programmagids en externe databanken, impact van flexibilisering, …) (zie 3.4); - kwaliteitszorg (beleidsmatige omkadering van initiatieven die gericht zijn op de verbetering van de onderwijskwaliteit, onder meer initiatieven gericht op zowel periodieke als ad hoc evaluatie van het onderwijs en de opvolging ervan, voorbereiden van visitatie, begeleiding en opvolging van accreditatieproces, beleidsmatige ondersteuning en verankering van onderwijskundige vorming, …) (zie 2.1, 2.2, 2.3, 2.4 en 3.4.3); - onderwijstraject met inbegrip van regelgeving (operationalisering van de taken van de centrale assessmentcommissie met betrekking tot EVC/EVK (Eerder Verworven Competenties/Eerder Verworven Kwalificaties), toekennen van geïndividualiseerde trajecten, toelating tot bacheloropleiding zonder diploma S.O.; beleidsondersteuning en -opvolging met betrekking tot studietrajectbegeleiding, EVC/EVK en diversiteit; ondersteuning bij interpretatie van interne en externe regelgeving); - datamanagement: informatieverzameling en -analyse en rapportering betreffende studenten, onderwijs en onderwijsbeleid (onder meer actuele gegevens over studentenaantallen, slaagcijfers, marktaandeel, dataverzameling in het licht van de rapporteringsplicht aan de overheid, opvolgen van ontwikkelingen in binnen- en buitenland met betrekking tot onderwijsbeleid, …) (zie 6); - juridisch advies (opvolging van decretale en wettelijke ontwikkelingen en verplichtingen, toetsing van (voor)genomen beleidsbeslissingen aan decretale kader, …) (zie onder andere 5.2). Over de verschillende actiedomeinen heen heeft de Dienst Onderwijsbeleid een belangrijke taak op het vlak van communicatie en informatie over onderwijsbeleid, door middel van: website onderwijs, specifieke websites (plagiaat, leerkrediet, diplomaruimte), ‘cockpit’ voor onderwijsverantwoordelijken, bijeenkomst decanen, vicedecanen onderwijs en programmadirecteurs, infosessies, presentaties voor

Onderwijs

11

buitenlandse delegaties over (aspecten van) onderwijsbeleid van de K.U.Leuven, folders, bijdrage in vormingsinitiatieven van DUO. Als beleidsondersteunende dienst richt de dienst zich tot diegenen die verantwoordelijk zijn voor de voorbereiding, beslissing en uitvoering van het beleid op de verschillende niveaus. DOWB ondersteunt het beleid van de vicerector onderwijs, het College van Bestuur en de Academische Raad, groepsbesturen en faculteiten. De dienst vervult een coördinerende rol ten aanzien van de beleidsadvisering van de Onderwijsraad, de vaste en ad hoc werkgroepen via inhoudelijke input, het verzorgen van het secretariaat en de redactie van adviezen. Extern vertegenwoordigt DOWB de K.U.Leuven in onderwijsgerelateerde overlegorganen op het niveau van de Associatie K.U.Leuven, de VLIR, de VLOR en de overheid. 2.5.2 Dienst Universitair Onderwijs (DUO) Door het ten dienste stellen van onderwijskundige expertise beoogt de Dienst Universitair Onderwijs in eerste instantie onderwijsverstrekkers, opleidingen en faculteiten te ondersteunen bij het aanbieden van kwaliteitsvol onderwijs. Daarnaast heeft de dienst ook een adviserende functie ten aanzien van beleidsmakers op zowel het centrale als op het facultaire niveau. In het academiejaar 2007-2008: - verzorgde DUO de onderwijskundige begeleiding en leverde praktische ondersteuning aan de commissies die de interne algemene onderwijsevaluaties uitvoeren. De dienst tracht vooral te bewerkstelligen dat de uitkomsten van kwaliteitszorginitiatieven gebruikt worden als input voor verdere optimalisering van het onderwijs aan de K.U.Leuven; - bood DUO ondersteuning bij inhoudelijke vragen in verband met curriculumontwikkeling. Volgende thema’s kwamen daarbij aan de orde: aanboren van en inspelen op nieuwe doelgroepen, het ontwikkelen van specifieke vaardigheden bij studenten, de onderzoeksgebaseerde uitbouw van de opleiding, de afstemming van opleidingsonderdelen binnen het curriculum en de functie van stage en meesterproef daarin; - organiseerde DUO verschillende onderwijskundige vormingen (zie ook 2.6). Doelgroepspecifieke vormingen richten zich tot specifieke doelgroepen zoals beginnende docenten. Algemene vormingen richten zich tot alle leden van het onderwijzend personeel van de K.U.Leuven. De vormingen op maat ten slotte zijn vormingen die op vraag van een specifieke doelgroep, faculteit, departement, programmadirecteurs, enzovoort kunnen ingericht worden rond een zelfgekozen onderwerp; - bood DUO onderwijskundige ondersteuning bij het uitdenken, ontwikkelen, implementeren of evalueren van (al dan niet gesubsidieerde) onderwijsvernieuwende activiteiten. Bijzondere aandacht blijft uitgaan naar het zinvol inzetten van nieuwe functionaliteiten binnen Toledo (zie 3.6.2), het gebruik van actieve studiewerkvormen en het inlassen van tussentijdse (formatieve) evaluatiemomenten. Verder verleende de dienst op verzoek van docenten, faculteitsverantwoordelijken of POC’s logistieke en onderwijskundige ondersteuning bij onderzoek van onderwijsproblemen, evaluatie van studieprogramma’s, examens en studietijdmetingen (zie 3.4.2). Tijdens het academiejaar 2007-2008 werd verder geïnvesteerd in de uitbouw van de netwerkfunctie van de dienst. Tal van medewerkers van de dienst zijn vertegenwoordigd in facultaire organen, commissies en werkgroepen. Door effectief deel uit te maken van overlegorganen binnen de faculteiten detecteert de dienst snel vragen en wordt het onderwijsondersteunend aanbod van de dienst kenbaar gemaakt aan de faculteiten. Met hetzelfde doel blijft DUO intensief investeren in de samenwerking met facultaire onderwijsondersteuners, onder meer maandelijkse overlegmomenten tussen DUO en de facultaire onderwijsondersteuners. Tijdens deze intervisiesessies is er gelegenheid tot ervaringsuitwisseling, mogelijkheid tot disseminatie van ‘good practices’ en wordt er werk gemaakt van het (verder) verdeskundigen van facultaire onderwijsondersteuners. 2.5.3 Dienst Permanente Vorming (DPV) De Dienst Permanente Vorming heeft als doelstellingen het informeren, adviseren en ondersteunen, ontwikkelen, en vertegenwoordigen op het vlak van permanente vorming (PV).

Onderwijs

12

DPV zorgt voor het bekendmaken van de PV-activiteiten van de K.U.Leuven via de e-agenda, brochures, affiches, advertenties, Campuskrant en verschillende websites. De brochure PV werd in 2008 op 21.910 exemplaren verzonden via Campuskrant, 1.803 keer gedownload, en op 988 stuks verdeeld naar bibliotheken en opleidingscentra. De website van DPV scoorde circa 11.939 hits en de e-agenda ruim 68.618 hits. Via de infolijn, infomail en het infoloket ontving de dienst 291 infovragen van externen. Circa 8.000 euro werd geïnvesteerd in kleine mediacampagnes om het PV-aanbod van de K.U.Leuven naar een breed publiek bekend te maken. Binnen de K.U.Leuven geeft DPV advies en ondersteuning bij de organisatie van PV op facultair, interfacultair en centraal niveau. Organisatoren van PV informeren zich bij de dienst over actuele ontwikkelingen binnen het domein en over de praktische organisatie van vormingsactiviteiten (inschrijvingen, financiën, enz.). In 2008 werd voor 16 programma’s, waaronder verschillende postgraduaten, intensief advies verleend met betrekking tot concept, evaluatie, certificering, enz. Via de infolijn en infomail ontving de dienst 139 infovragen van internen. De dienst zorgt voor de implementatie van overheidsinitiatieven met betrekking tot levenslang leren. In overleg met de faculteiten ontwikkelt DPV interfacultaire PV-initiatieven. De dienst biedt dan gedurende een periode van maximum drie jaar advies, administratieve ondersteuning, hulp bij de logistieke organisatie en algemene coördinatie. In 2007-2008 coördineerde DPV de ontwikkeling en organisatie van de opleidingen ‘Kwaliteitszorg, een multidisciplinaire aanpak in een biotechnologische, biomedische en farmaceutische omgeving’ en ‘Sociale bemiddeling in organisaties’. DPV trad in 20072008 ook op als dienstencentrum voor de verzelfstandigde interfacultaire opleidingen ‘Bemiddeling in familiezaken’ en ‘Multidisciplinair forensisch onderzoek’. DPV heeft een adviserende functie ten aanzien van het centrale onderwijsbeleid van de K.U.Leuven. In 2008 werden de beleidslijnen over permanente vorming aan de K.U.Leuven verder verfijnd, onder meer op het vlak van de samenwerking met externen. De dienst vertaalt ook beleidsbeslissingen op onderwijskundig, administratief en financieel vlak naar procedures en richtlijnen voor PV. Hiervoor wordt deelgenomen aan tal van werkgroepen en wordt intensief overlegd met andere diensten binnen K.U.Leuven. DPV participeerde actief in het beleid van het Vliebergh-Senciecentrum. Ten slotte vertegenwoordigt DPV de K.U.Leuven in netwerken voor permanente vorming, o.a. via de stuurgroep Permanente Vorming van de associatie en EUCEN (European Universities Continuing Education Network). Sinds december 2008 is Permanente Vorming een onderdeel van AVNet geworden. 2.5.4 AVNet Tijdens het afgelopen academiejaar werd de missie van AVNet scherper en duidelijker gesteld: AVNet ontwikkelt multimediaproducten en mediasystemen en ondersteunt het goed gebruik van nieuwe audiovisuele educatieve technologieën ten behoeve van multicampusonderwijs en andere communicatieprocessen in het Kennis- en Competentienetwerk K.U.Leuven. Binnen haar eerste kerntaak concentreert AVNet zich op de ontwikkeling van multimediaproducten. Het hele proces, van concept tot distributie van het product, kan door AVNet zelf gerealiseerd worden. Zo werden er in het 2008 64 multimediaproducties opgestart. Via de distributiecatalogus op AVNet werden in 2008 116 producties verkocht. AVNet biedt ook hulp aan de docent (of student) die een deel of het geheel van het multimediaproduct zelf wil realiseren: uitlenen van apparatuur (926 ontleningen), digitaliseren en kopiëren van audiovisueel materiaal (243 opdrachten), en ter beschikking stellen van videomontagefaciliteiten (243 reservaties voor individuele gebruikers). Tevens besteedt AVNet bijzondere aandacht aan de manier waarop (multi-)mediaproducten binnen de onderwijsomgeving gepresenteerd worden. Het geheel van de hiervoor benodigde apparatuur (harden/of software) noemen we mediasystemen. AVNet onderscheidt daarbij twee werelden: ‘mediasystemen in de fysieke wereld’ voor presentaties in fysieke ruimtes (auditoria, seminarielokalen, enz.) en daarnaast ‘mediasystemen in de virtuele wereld’. Voor deze laatste wereld worden systemen

Onderwijs

13

ontwikkeld voor online gebruik (bv. een uploadtool voor streaming media, een videojukebox, enz.) en voor mobiel gebruik (bv. podcasting). AVNet beschouwt het als haar tweede kerntaak het gebruik van nieuwe educatieve audiovisuele technologieën te ondersteunen binnen het kader van multicampusonderwijs. Dit is onderwijs dat plaatsvindt tussen twee of meer geografisch verspreide locaties. Die afstand kan overbrugd worden door fysieke of virtuele mobiliteit, of een combinatie van beide. AVNet wil de technologische mogelijkheden binnen deze verschillende vormen van mobiliteit bestuderen, uittesten en mede zorgen voor integratie ervan binnen K.U.Leuven. In het kader van deze kerntaak werden 353 activiteiten begeleid in auditoria, waaronder 222 videoconferenties (168 videoconferenties gingen door bij AVNet, 54 op locatie). Een speciale plaats in het geheel van multicampusondersteuning is weggelegd voor het Studiecentrum Open Universiteit. De belangrijkste activiteiten betreffen het geven van informatie en advies aan belangstellenden, evenals de organisatie van de studiebegeleiding van de studenten en de opendeurdagen. Deze activiteiten omvatten individuele informatie en advies, collectieve informatiemomenten, begeleiding van studieplanning en studievoortgang, evenals inhoudelijke studiebegeleiding en de organisatie van examens en examenbegeleiding. In 2008 noteerden we 566 nieuwe inschrijvingen op moduleniveau voor het Studiecentrum Open Universiteit Leuven (tegenover 507 in 2007). Daarmee handhaaft het Studiecentrum Leuven zijn positie in het totale aantal nieuwe inschrijvingen in 2008 in Vlaanderen, met 11,68% (tegenover 9,75% in 2007) op een vierde plaats. Het totale aantal inschrijvingen op moduleniveau voor Vlaanderen daalde met 6,74%. Naast het materieel ondersteunen van al deze processen, blijft AVNet zich echter ook focussen op advies en kennisoverdracht rond multimedia en multicampus. Hiervoor werden trainingen, workshops en seminaries opgezet voor docenten, onderwijsondersteuners en andere begeleiders. Deze vormingsinitiatieven staan open voor medewerkers van de K.U.Leuven en voor de Associatie. Extra aandacht dit jaar ging naar het associatiebreed uitrollen van de streaming video service van AVNet, VideoLAB: een hele reeks workshops in een heel aantal instellingen van de associatie vonden plaats. De vormingsinitiatieven van AVNet zijn ook alsmaar vaker te volgen via videoconferentie en worden vaak opgenomen en achteraf online beschikbaar gesteld. AVNet streeft ernaar haar dienstverlening voortdurend te evalueren, te verbeteren en af te stemmen op de toekomst. Naast de dienstverlening t.a.v. de ganse universitaire gemeenschap wil AVNet zich dan ook profileren als een expertisecentrum, van waaruit de ondersteuningsrol op academische wijze kan gevoed worden. Zo wordt de ondersteuning voor het onderwijs aan de K.U.Leuven geënt op een eigen ontwikkelde know-how en ervaring, verworven in wetenschappelijk gefundeerd (implementatieen ontwikkelings-)onderzoek. Voor deze pro-actieve rol werd in 2008 onder andere aan volgende projecten gewerkt: VENUS (http://www.venus-project.net/), WEBCEF (http://www.webcef.eu/), VMBASE (http://vm-base.europace.org/), REVICA (http://www.revica.europase.org), OOP-project multimedia en genetwerkt e-leren, en dit onder meer in samenwerking met Coimbra, LERU, VLIR-UOS en EuroPACE. Deze laatste is een internationale v.z.w. die haar operaties en secretariaat toevertrouwt aan AVNet. Het is een trans-Europees consortium van universiteiten en organisaties met als doel de ontwikkeling en ondersteuning van genetwerkte e-leeractiviteiten in een internationale context te stimuleren. 2.5.5 Academisch Vormingscentrum voor Leraren (AVL) AVL organiseert – in overleg met de respectieve faculteiten – de universitaire lerarenopleidingen, richt nascholingen in voor leraren, en stimuleert vakdidactisch en onderwijskundig onderzoek. 2007-2008 was het academiejaar waarin de vernieuwde lerarenopleiding van start ging. Omdat verscheidene specifieke lerarenopleidingen (SLO’s) vanaf dan faculteitsoverschrijdend werden georganiseerd, werd ook de structuur van de lerarenopleidingen in het organigram aangepast. AVL zelf bleef ressorteren onder de directe bevoegdheid van de vicerector Onderwijsbeleid en het Vliebergh-Senciecentrum (VSC) bleef integraal deel uitmaken van AVL. De 11 SLO’s worden nu, gegroepeerd per Permanente Onderwijscommissie (POC), geplaatst onder de diensten van de drie groepen. De praktijklectoren kregen op deze wijze een nieuwe plaats in het organigram. Vanaf september 2008 werd het AVL-team uitgebreid met drie ATP-leden (0,5 VTE voor Biomedische Wetenschappen, 0,5 VTE voor Wetenschap & Technologie, 1 VTE voor Humane Wetenschappen). Zij

Onderwijs

14

fungeren als aanspreekpunt voor de studenten en staan in voor de administratieve ondersteuning van de programmadirecteurs. Als gevolg van het feit dat de K.U.Leuven sedert de hervorming van de lerarenopleiding nog slechts één diploma ‘Leraar’ zal afleveren, werd gezocht naar een grotere integratie, met respect voor de eigenheid van de diverse SLO’s. Via programmawijzigingen werd bijvoorbeeld een grotere eenvormigheid van het keuzeluik gerealiseerd. In het bestuurscomité van AVL werd beslist om de examencommissies te laten samenvallen met de 4 POC’s. Uniforme regels werden via het onderwijsen examenreglement in alle SLO’s van toepassing. Bijzondere aandacht ging naar het afstemmen van de praktijkcomponent. Onder leiding van prof. Marion Crauwels werd een stuurgroep stages opgericht, die een eenvormig stageconcept voor alle SLO’s moet ontwerpen. Intussen werd ook een elektronisch systeem van stageregistratie ingevoerd, ter berekening van de mentoruren voor het Ministerie van Onderwijs. Ter coördinatie en studentenbegeleiding van stagiairs die kiezen voor een traject huiswerkof studiebegeleiding (zoals het Leuvense Buddyproject) werd een praktijklector (0,15 VTE) ingezet. AVL hecht veel belang aan het stimuleren van vakdidactisch onderzoek. Daarom werd in de begroting van 2008 een deel van de werkingsmiddelen hiervoor gereserveerd. Deze middelen werden enerzijds besteed aan de organisatie van een reeks ‘Leuvense seminaries voor vakdidactisch onderzoek’ en anderzijds na een selectieronde ter beschikking gesteld van drie vakdidactische onderzoeksprojecten. In de door AVL geredigeerde reeks Cahiers voor didactiek verschenen drie nieuwe nummers in 2008. In samenwerking met VSC werd op 21 mei 2008 een studienamiddag georganiseerd om de mentorcoaches van de scholengemeenschappen vertrouwd te maken met de nieuwe programma’s en het vernieuwde stageopzet en om van gedachten te wisselen over de verwachtingen inzake de begeleiding van stagiairs. Daarnaast organiseerden de VSC-afdelingen nog 39 nascholingen over diverse vakinhoudelijke thema’s. De structuur van VSC werd in 2008 hervormd. Naar analogie met de lerarenopleidingen werden de 26 VSC-afdelingen gebundeld in 11 SLO’s. Elke SLO kreeg een nascholingsverantwoordelijke. Die 11 nascholingsverantwoordelijken vormen samen het VSC-bestuur. VSC-vertegenwoordigers namen deel aan besprekingen met andere nascholingscentra met het oog op meer structurele samenwerkingsmogelijkheden. 2.5.6 Onderwijsraad en andere werkgroepen De Onderwijsraad is het centrale adviesorgaan voor onderwijsaangelegenheden en moedigt initiatieven aan om de kwaliteit van het onderwijs aan de K.U.Leuven te bevorderen. De Onderwijsraad bestaat uit de vicedecanen onderwijs (of facultaire academische onderwijsverantwoordelijken), assistenten, studenten, de vicerector onderwijs, de vicerector studentenbeleid, een onderwijsdeskundige, de directeur van de Dienst Onderwijsbeleid (DOWB) en de adviseur onderwijsaangelegenheden. De meeste adviezen van de Onderwijsraad worden voorbereid door werkgroepen die elk voor de voorbereiding en ontwikkeling van een welbepaald thema verantwoordelijk zijn. In het academiejaar 2007-2008 besteedde de Onderwijsraad veel aandacht aan de voorbereiding van de invoering van de diplomaruimte en adviseerde de Academische Raad over verschillende deelaspecten van deze thematiek. Daarnaast bracht de Onderwijsraad ten behoeve van de Academische Raad adviezen uit over talenbeleid, de elektronische indiening en archivering van de masterproef, de kwaliteitszorg ten aanzien van curricula, de ervaringen met de eerste universiteitsbrede bevraging in het kader van de online onderwijsevaluatie, plagiaat, het verlenen van vrijstellingen. Rond een aantal thema’s wordt de discussie voortgezet in 2008-2009 waaronder de implementatie van de diplomaruimte en toetsbeleid. Naast de Onderwijsraad zijn ook een aantal permanente werkgroepen actief. De Vaste Werkgroep Curriculumhervorming staat in voor de advisering van de Academische Raad en groepsbesturen in verband met de ontwikkeling en de hervorming van onderwijsprogramma's. In de loop van 2007-2008 ging de aandacht nog steeds uit naar het afronden van de invoering van de bachelor-masterstructuur (master-na-masteropleidingen) en naar de advisering van enkele nieuwe opleidingen die werden voorbereid, postgraduaten en programmawijzigingen. De Vaste Werkgroep Kwaliteitszorg heeft als algemene opdracht de activiteiten van de K.U.Leuven op het vlak van de kwaliteitszorg richting te geven. Hij werkt beleidsvoorstellen uit en begeleidt in een latere fase de implementatie van de genomen beslissingen. Deze werkgroep volgde onder meer de implementatie op van het nieuwe evaluatiesysteem voor afzonderlijke opleidingsonderdelen en bracht een advies uit over indicatoren voor onderwijskwaliteit. In 2007-2008 werkte de Vaste Werkgroep Studie- en Studentenbegeleiding

Onderwijs

15

voornamelijk rond de volgende thema’s: drop-out van studenten, de impact van het leerkrediet en de diplomaruimte op studie- en studentenbegeleiding, transparante informatie voor studenten over studiebegeleiding. De Vaste Werkgroep OI-projecten beoordeelt, stimuleert en begeleidt Onderwijsinnovatieprojecten (OI-projecten) (zie ook 3.5.1). De ICTO-adviesgroep (adviesgroep voor Informatie en CommunicatieTechnologie in het Onderwijs) formuleert aanbevelingen omtrent het zinvol inzetten van ICT in het onderwijs. In academiejaar 2007-2008 hadden de activiteiten in hoofdzaak betrekking op mobiel leren, instrumenten voor kwaliteitsverzekering en benchmarking in eleren en een beleid rond open onderwijs. 2.6

Onderwijskundige vorming voor docenten en assistenten

Het vormingsaanbod van DUO heeft als belangrijkste doel de implementatie van Begeleide zelfstudie op het niveau van opleidingen en opleidingsonderdelen te ondersteunen. Het doelgroepspecifieke aanbod bestond in 2007-2008 uit de volgende opleidingen: - vorming voor beginnende docenten, bestaande uit een collectief aanbod en intervisies. 21 docenten namen deel; - vorming voor beginnende assistenten in 7 faculteiten ingericht in samenwerking met facultaire onderwijsondersteuners. Deelname aan deze opleidingen werd niet geregistreerd; - vorming voor facultaire onderwijsondersteuners, bestaande uit thematische bijeenkomsten en intervisies. Deze vormingen telden gemiddeld 15 deelnemers. Het algemene aanbod richtte zich tot alle ZAP'ers en AAP'ers/BAP'ers en omvatte workshops over de volgende thema’s: portfolio, elektronisch toetsen, Toledo. Daarnaast investeerde DUO in 2007-2008 in initiatieven die door of in samenwerking met facultaire onderwijsondersteuners binnen verschillende faculteiten op maat werden uitgewerkt. Verschillende types van initiatieven werden aangeboden: - studiedagen: bv. de studiedag over ‘Begeleide zelfstudie en evaluatie’ in de Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen; - workshops op maat voor docenten: bv. de workshop ‘De syllabus doorgelicht’ voor de opleiding biochemie, de workshop over Toledo in de Faculteit Geneeskunde, de ‘Hapjes Onderwijs’ in de Groep Wetenschap & Technologie; - vormingstraject voor docenten: bv. seminaries over ‘doelstellingen formuleren’ en ‘peer review of teaching’ binnen de Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen. Elk van deze initiatieven laat bij uitstek toe de onderwijskundige vorming in te bedden in andere initiatieven die opleidingen en faculteiten in samenwerking met DUO nemen om de kwaliteit van hun onderwijs te verbeteren (zie 2.5.2). Op associatieniveau tenslotte was DUO als volgt betrokken bij onderwijskundige vorming: - de opleidingen die onder het toezicht van de WgOKP in 2007-2008 werden aangeboden, werden opgevolgd vanuit DUO: ‘Verzorg je stem!’, ‘Examineren’, ‘Activerend lesgeven’, ‘Zinvol inzetten van je digitale leeromgeving’ en ‘Begeleiden van groepen studenten’; - de hierboven vermelde sessie rond ‘Activerend lesgeven’ werd niet alleen opgevolgd, maar ook verzorgd door DUO; - de workshop ‘Hoe kom ik tot een goede OOF-projectaanvraag?’ werd uitgewerkt en verzorgd in samenwerking met DOWB. 3

Opleidingenaanbod

3.1

Opleidingen

3.1.1 Bachelor- en initiële masteropleidingen - tweedecyclusopleidingen De K.U.Leuven organiseerde 49 bacheloropleidingen, waarvan tien gedeeltelijk en geneeskunde volledig ook te Kortrijk werden georganiseerd. Onderwijskunde werd enkel te Kortrijk georganiseerd. Voor twee opleidingen werden ook Engelstalige equivalenten aangeboden. Een overzicht geordend

Onderwijs

16

per faculteit is beschikbaar in het archief van de programmagids op http://www.kuleuven.be/onderwijs/ aanbod2007/opleidingen/N. Op drie uitzonderingen na die reeds eerder waren gestart, werden in het academiejaar 2007-2008 voor het eerst initiële masteropleidingen aangeboden. In totaal werden 76 initiële masteropleidingen aangeboden. Er werden ook 29 anderstalige equivalenten aangeboden (waarvan 28 Engelstalige en één Franstalige). Bovendien werden twee Erasmus Mundus-opleidingen aangeboden. Uitdovend werden nog 28 tweedecyclusopleidingen aangeboden, waarvan één met Engelstalige equivalent. Een overzicht geordend per faculteit is beschikbaar in het archief van de programmagids op http://www.kuleuven.be/onderwijs/aanbod2007/opleidingen/N. Bij de Erkenningscommissie werd in maart 2008 voor één initiële masteropleiding met taalequivalent een naamswijziging aangevraagd (master in de samenleving, recht en religie / master of society, law and religion); voor drie initiële masteropleidingen werd een Engelstalige equivalent aangevraagd (master of literary studies, master of business economics, master of information management). Deze aanvragen werden allen ingewilligd. 3.1.2 Master-na-masteropleidingen - voortgezette academische opleidingen In 2007-2008 organiseerde de K.U.Leuven 21 Nederlandstalige master-na-masteropleidingen (waarvan twee ook in een Engelstalige equivalente versie werden aangeboden), 36 Engelstalige en één Spaanstalige. Bovendien werd één Erasmus Mundus-opleiding aangeboden. Uitdovend werden nog 24 voortgezette academische opleidingen aangeboden. Een overzicht geordend per faculteit is beschikbaar in het archief van de programmagids op http://www.kuleuven.be/onderwijs/ aanbod2007/opleidingen/N. Bij de Erkenningscommissie werd in maart 2008 voor twee master-na-masteropleidingen de indaling gevraagd (master of international business economics, master of financial economics). Verwijzend naar de bevindingen van de ‘Ministeriële Commissie optimalisatie en rationalisatie van het hoger onderwijslandschap en -aanbod’ en het door de minister van Werk, Onderwijs en Vorming ingestelde moratorium voor wat de financierbare opleidingen betreft, gaf de Erkenningscommissie een negatief oordeel, zonder afbreuk te willen doen aan de kwaliteit van het dossier. In 2007-2008 werd de opleiding European master in human rights and democratisation voor het eerst ingericht als nieuwe master-na-masteropleiding, na macrodoelmatigheidsonderzoek en toets nieuwe opleiding. 3.1.3 Doctoraatsopleidingen Alle faculteiten organiseerden voor de doctorandi een gestructureerde doctoraatsopleiding (zie http://www.kuleuven.be/onderwijs/aanbod2007/opleidingen/N voor het overzicht van de opleidingen geordend per faculteit voor het academiejaar 2007-2008). 3.1.4 Specifieke lerarenopleidingen - academische lerarenopleidingen Tijdens het academiejaar 2007-2008 ging de vernieuwde lerarenopleiding van start. Deze werd aangeboden met 11 specifieke lerarenopleidingen. De uitdovende academische lerarenopleidingen werden nog aangeboden voor studenten die hiervoor eerder ingeschreven waren. Een overzicht geordend per faculteit is beschikbaar in het archief van de programmagids op http://www.kuleuven.be/ onderwijs/aanbod2007/opleidingen/N. 3.1.5 Interfacultaire colleges Lessen voor de eenentwintigste eeuw Het interfacultaire college ‘Lessen voor de eenentwintigste eeuw’ startte in 1994-1995 en biedt de mogelijkheid om kennis te maken met de ontwikkelingen in verschillende disciplines. In dertien lessen wordt vanuit diverse disciplines toekomstgericht gereflecteerd over mens, maatschappij en wetenschap. In 2007-2008 kwamen volgende thema’s aan bod: België en Kyoto - Beeld en cultus. Over het beeldverbod in de Joods-christelijke traditie - Naar een duurzame voedselvoorziening in de

Onderwijs

17

tropen op grond van bodem en water - Voeding, het verschil tussen weten en eten - Relaties van kinderen thuis en op school: benaderd vanuit de gehechtheidtheorie - Het Vlaamse onderwijs, tussen meritocratie en egalitarisme - De crisis van het milieu: ook voor theologen een uitdaging - Taalkundig humoronderzoek: state of the art en perspectieven - Bier brouwen, verleden, heden en toekomst Leven tot het bittere einde? Euthanasie bij personen met dementie - De Verenigde Staten en (in) de wereld. Een analyse van de binnenlandse krachtlijnen in het buitenlandse beleid van een gecontesteerde grootmacht - Navelstrengbloed: private of publieke goudmijn voor de toekomst? In 2007-2008 woonden 800 geïnteresseerden deze lessen bij, waarvan 450 studenten deelnamen aan de examens. De 'Lessen' waren ook via videoconferentie te volgen in KHBO te Brugge. Ze werden uitgegeven onder de titel ‘Denken en weten over de wereld, in de reeks ‘Lessen voor de eenentwintigste eeuw’, volume 14, bij Universitaire Pers Leuven. Sinds 2007-2008 is er een Engelstalige variant met eigen programma en publicatie: http://www.hiw.kuleuven.be/eng/lectures/ programme0708.html. Er waren hiervoor 150 deelnemers. Initiatie tot ondernemen Om studenten een wetenschappelijk onderbouwd inzicht te verschaffen in het proces van ondernemen wordt sinds 1997-1998 een algemeen interfacultair keuzeopleidingsonderdeel ‘Initiatie tot ondernemen’ aangeboden. Dit opleidingsonderdeel omvat drie ongeveer evenwaardige componenten: (1) zeven theoretische lessen met aansluitende discussie over ondernemerschap, (2) diverse praktijkgetuigenissen van ondernemers en gevalsstudies, (3) zelfwerkzaamheid en groepswerk voor de ontwikkeling van een ondernemingsplan via een schriftelijk en mondeling rapport. ‘Initiatie tot ondernemen’ kan als keuzevak opgenomen worden door alle studenten uit de masteropleidingen, de master-na-masteropleidingen en de doctoraatsopleidingen, overeenstemmend met de modaliteiten in het eigen studieprogramma. In 2007-2008 waren er 164 studenten ingeschreven. Genderstudies Vanaf 1999-2000 wordt het college 'Genderstudies' georganiseerd. Volgende thema's kwamen in 2007-2008 aan bod: Voorbij het scheidend denken: empirisch-rationalistische wetenschapsmodellen onder kritiek vanuit genderperspectief - De dunne grens tussen privé en publiek. Gender en maatschappelijke participatie - Beter zonder geslacht? Zin en onzin van de juridische categorie 'geslacht' - Sport: van onderdrukkende naar bevrijdende kracht? - Vrouwenrechten in onze samenleving. Een nieuwe kijk op emancipatie? - De uitvinding van het moderne lichaam (m/v) - ‘Je hebt mijn hart verwond met één van je ogen.’ Gender en kunst in de middeleeuwen - Gezocht: m/v: wetenschapper en ingenieur - Waarom vrouwen beter verdienen (maar mannen meer krijgen). Een kritische kijk op de sekseloonkloof - Beyond Gender Difference to a Theory of Care - Vier vrouwelijke rolmodellen in het hindoeïsme: een godin-echtgenote, een epische heldin, een klassieke romanfiguur, een hedendaagse milieuactiviste. In 2007-2008 namen 185 studenten deel aan de examens van dit college. Interdisciplinary Perspectives on Development and Cultures De Interfacultaire Raad voor Ontwikkelingssamenwerking startte vanaf 2001-2002 de lessenreeks ‘Interdisciplinary Perspectives on Development and Cultures’. Dit college beoogt de problematiek van ontwikkeling en culturen een verruimde wetenschappelijke onderbouw te bieden en maatschappelijke weerklank te geven aan de ontwikkelingsproblematiek. De lessenreeks wordt als keuzevak aangeboden aan de studenten van de masteropleidingen. Er zijn tien lessen waarin telkens twee sprekers hun stellingen over een onderwerp naar voor brengen. De lezingen worden gevolgd door een debat. In 2007-2008 volgden 153 studenten deze lessenreeks en 55 studenten legden examen af. 3.2

Samenwerking met andere universiteiten en hogescholen

3.2.1 Samenwerking in het kader van de Associatie K.U.Leuven De Associatie K.U.Leuven, momenteel bestaande uit de K.U.Leuven en twaalf hogescholen, bestaat sinds 10 juli 2002. Hiermee liep ze vooruit op de bepalingen van het structuurdecreet van 4 april 2003 over de herstructurering van het hoger onderwijs in Vlaanderen. De instellingen van de associatie verenigden zich om samen de uitdagingen voortvloeiend uit de Bolognaverklaring te realiseren en een sterke positie in te nemen in het Europese hoger onderwijslandschap.

Onderwijs

18

De Associatie K.U.Leuven wil een voortrekkersrol spelen in de hervormingen naar de bachelormasterstructuur in het Vlaamse hoger onderwijs. Door de competenties van de associatiepartners te bundelen beoogt ze een kwaliteitsverbetering van onderwijs, onderzoek en maatschappelijke dienstverlening. Het zwaartepunt van de werking van de associatie ligt bij een groot aantal raden, stuurgroepen en werkgroepen die specialisten uit de verschillende instellingen samenbrengen en expertise uitwisselen. De structuur van de adviesorganen is opgevat als een matrix, met enerzijds drie algemeen beleidsgerichte raden: m.n. de Associatieraad voor onderwijs, de Associatieraad voor onderzoek en de Associatieraad voor studentenbeleid. Dwars op deze drie raden werken een aantal thematische groepen die dwarsverbanden bekijken, bv. internationalisering, communicatie, kwaliteitszorg. Deze raden en stuurgroepen sturen op hun beurt werkgroepen aan. De adviesorganen van de associatie zijn actief rond uiteenlopende thema's zoals accreditering en kwaliteitszorg, flexibilisering, lerarenopleiding, ICT & logistiek, onderzoeksplatform kunsten, internationalisering en andere. De samenwerking op onderwijsvlak is een belangrijke prioriteit voor de Associatie K.U.Leuven en werd geconcretiseerd in het Meerjarenplan voor onderwijsvernieuwing en -verbetering (2008-2013). De associatieleden hebben 10 thema's geformuleerd waarrond zij zullen samenwerken: bama, flexibilisering, innovatieve werkvormen en leermiddelen, studie- en studentenbegeleiding, diversiteit, onderwijskundige professionalisering, internationalisering, onderzoek naar onderwijs, permanente vorming en onderwijskwaliteitszorg. Tot 2007 stelden alle partners 10% van de aanvullende middelen die zij voor hun onderwijsontwikkelingsplan van de Vlaamse overheid ontvingen ter beschikking van het Onderwijsontwikkelingsfonds (OOF). Op 16.03.2007 keurde de Raad van Bestuur van de associatie een voorstel van nieuw financieringsmodel voor het OOF goed. De instellingen leverden in 2008 dezelfde bijdrage als in 2007, waarbij elke instelling participeert aan het fonds volgens de associatieverdeelsleutel. Een belangrijke uitdaging voor de associatie is de academisering van de hogeschoolopleidingen van twee cycli. Binnen de nieuwe bama-structuur moeten deze opleidingen omgevormd worden tot volwaardige academische bachelors en masters. Dit veronderstelt een stevige verankering in het wetenschappelijk onderzoek dat gerealiseerd moet worden in samenwerking met de universiteit. Momenteel werken begeleidingscommissies per opleiding aan de concretisering van de academiseringstrajecten. Naast de onderzoeksmatige inbedding wordt tevens aandacht besteed aan de koppeling onderwijs - onderzoek. Binnen de Associatie K.U.Leuven kunnen de studenten kiezen uit een breed, gevarieerd en kwalitatief onderwijsaanbod. Dankzij de intensieve samenwerking en kennis van elkaars curricula kunnen de instellingen aan hun studenten vlotte overstapmogelijkheden aanbieden naar een opleiding die het beste aansluit bij hun interesses en capaciteiten. In samenhang hiermee realiseren de partners een scherpe differentiatie van de opleidingprofielen, zodat studenten duidelijk weten voor welke opleiding ze kiezen. Ook werkt de Associatie K.U.Leuven over de grenzen van de instellingen heen aan een systeem om elders verworven competenties en eerder verworven kwalificaties te valoriseren. Dit zijn slechts enkele illustraties van de inspanningen van de Associatie K.U.Leuven om flexibeler onderwijs aan te bieden. Daarnaast biedt de associatie de kans om bestaande expertise en ervaring (bv. inzake kwaliteitsbewaking, onderwijskundige professionalisering, permanente vorming, ...) uit te wisselen. Docenten kunnen onderling afspraken maken over het uitwisselen van studiemateriaal, gezamenlijke projecten, enzovoort. Een concreet voorbeeld is de associatiebrede digitale leeromgeving Toledo. 3.2.2 Samenwerking met universiteiten en hogescholen, ook buiten de Associatie K.U.Leuven Er was in 2007-2008 interuniversitaire samenwerking voor 29 voortgezette academische en masterna-masteropleidingen. Voor 17 opleidingen wordt samengewerkt met Vlaamse universiteiten en voor 12 met buitenlandse universiteiten.

Onderwijs

19

De K.U.Leuven had in 2007-2008 centrale bilaterale akkoorden met 15 prioritaire buitenlandse partneruniversiteiten in Europa, Noord-Amerika, Azië en Zuid-Afrika (zie ook: http://www.kuleuven.be/internationaal/akkoorden/centraal_bilateraal_overzicht.html). In het totaal hebben de K.U.Leuven en de afzonderlijke faculteiten 513 internationale akkoorden voor samenwerking rond onderwijs en onderzoek, uitwisseling en projecten met buitenlandse partners (zie: http://www.kuleuven.be/internationaal/databank/result.php). Tussen meerdere faculteiten van K.U.Leuven en UCL bestaat er een wederzijds akkoord voor het volgen van aparte opleidingsonderdelen. Dit is ook het geval tussen de faculteiten Rechtsgeleerdheid en Geneeskunde van K.U.Leuven en ULB. De Faculteit Ingenieurswetenschappen heeft uitwisselingsprogramma's met de FPMons, ULB en ULiège. Met UHasselt wordt samengewerkt voor doctoraatsopleidingen, de masteropleiding motorische revalidatie en kinesitherapie en de bacheloropleiding rechten. Voor de specialisatieopleiding master of nuclear engineering is er samenwerking tussen K.U.Leuven, UGent, VUBrussel, ULiège, UCL, ULB en met Studiecentrum voor Kernenergie / Centre d’ Etude de l’ Energie Nucléaire, SCK-CEN. Voor de masteropleiding geografie is er samenwerking met VUBrussel. Voor bepaalde opleidingen bundelt de K.U.Leuven haar krachten met associatieleden en hogescholen uit andere associaties. Voor de schakel- en voorbereidingsprogramma’s naar en de masteropleiding in het toerisme is er samenwerking tussen drie universiteiten en zes hogescholen. Vanaf 2008-2009 is ook UHasselt partnerinstelling. Aan de specialisatieopleiding ‘industrial management’ werken zowel de Hogeschool West-Vlaanderen, Institut Catholique d’Arts et Métiers Lille als de Katholieke Hogeschool Sint-Lieven mee. De K.U.Leuven heeft onderwijsinnovatieprojecten met associatieleden, maar ook met UGent, UHasselt en Karel de Grote-Hogeschool. In het Impulscentrum voor onderwijsvernieuwing bundelen de Campus Kortrijk, de Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen en de Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende innoverende krachten rond onderwijs. Met de Koninklijke Militaire School (KMS) werkt de K.U.Leuven samen op wetenschappelijk, technisch en pedagogisch vlak. Zo wordt er academisch en technisch personeel uitgewisseld voor concrete opdrachten en voor de organisatie van conferenties. Ook worden studenten uitgewisseld. 3.3

Permanente vorming

Permanente vorming omvat het geheel van de na- en bijscholingen die de universiteit buiten de academische opleidingen, voortgezette academische opleidingen (manama), doctoraatsopleidingen en initiële lerarenopleiding organiseert. Het is een open vormingsaanbod voor afgestudeerden met een diploma van een hogeschool of universiteit (of gelijkwaardig door ervaring) dat gericht is op de actualisatie, specialisatie of verbreding van hun kennis en kunde. Concreet gaat het om lezingen, studiedagen, workshops, langlopende vormingsprogramma’s en postgraduaten. In 2007-2008 vonden aan de K.U.Leuven 752 activiteiten voor permanente vorming plaats. De organisatie was gespreid over de faculteiten en diensten van de Groep Biomedische Wetenschappen (202), de Groep Humane Wetenschappen (396) en de Groep Wetenschap & Technologie (34). Ook de Campus Kortrijk (107), centra en instituten zoals KADOC en LUCAS organiseerden permanente vorming (13). De meeste activiteiten voor permanente vorming (646) zijn kortlopend: lezingen, studiedagen, congressen of workshops. Daarnaast waren er 7 lezingenreeksen en 99 langlopende vormingsprogramma’s van tenminste 90 studie-uren die een getuigschrift permanente vorming afleverden (66) of een postgraduaatdiploma (33). Het aantal centraal ingeschreven studenten voor deze langlopende initiatieven bedroeg in totaal 1.116. Dit is in vergelijking met het vorige academiejaar (716) een stijging met meer dan 50%.

Onderwijs

20

3.4

Curriculumbewaking

3.4.1 Doelstellingen van de opleidingen Deze werden opgenomen in het Hoger Onderwijsregister en staan beschreven in de programmagids van de K.U.Leuven (zie http://www.kuleuven.be/onderwijs/aanbod2007/opleidingen/N voor het overzicht van de opleidingen geordend per faculteit voor het academiejaar 2007-2008). 3.4.2 Wijze van meten van studietijd Aan de K.U.Leuven worden er 2 kwantitatieve methoden gebruikt voor het meten van de studietijd: het tijdschrijven (dagboekmethode) en het schatten achteraf. Via deze methoden wordt de studietijd van de normstudenten kwantitatief in kaart gebracht. Op basis van de bekomen resultaten kan worden nagegaan of de studiebelasting al dan niet overeenkomt met de normen die het universiteitsdecreet stelt. De keuze voor een bepaalde methode is ondermeer afhankelijk van de onderzoeksvraag (aard van gegevens die een opleiding wil verzamelen), het studentenaantal en de diversiteit binnen de opleiding (studenteninstroom, samenstelling van de opleiding). Binnen de Associatie K.U.Leuven verzamelt een werkgroep de expertise over studietijdmetingen van de verschillende associatiepartners. Er wordt gewerkt aan gemeenschappelijke uitgangspunten en definities en in het kader van een OOF-project werden er nieuwe instrumenten uitgewerkt om niet alleen studietijd maar ook studiebevorderende en -belemmerende factoren in kaart te brengen (via vragenlijsten). Tijdens het academiejaar 2007-2008 werd er in 36 opleidingssemesters een studietijdmeting uitgevoerd. Studietijdmetingen werden opgezet in het kader van de interne curriculumevaluatie naar aanleiding van een externe visitatie maar ook in het kader van kwaliteitsverbetering op opleidingsniveau. 3.4.3 Curriculumevaluatie Alle opleidingen aan de K.U.Leuven worden om de 8 jaar grondig geëvalueerd (cf. punt 2.1). Deze periodieke interne curriculumevaluatie vormt het scharnierpunt tussen de interne kwaliteitszorg enerzijds en de externe kwaliteitsbewaking anderzijds. Zij biedt de POC en alle onderwijsbetrokkenen in de eerste plaats de gelegenheid om de eigen opleiding vanuit het opleidingsspecifiek referentiekader grondig te bekijken. Tegelijkertijd levert de curriculumevaluatie het materiaal dat nodig is voor het opstellen van het zelfevaluatierapport ter voorbereiding van de visitatie. Hoewel het evaluatieproces voor alle curriculumevaluaties aan de K.U.Leuven een zelfde patroon kent, beslist de subcommissie van de POC autonoom over de aanpak en invulling van de curriculumevaluatie. Zij krijgt daarbij inhoudelijke en logistieke ondersteuning van DUO. In de planning van deze periodieke evaluaties wordt rekening gehouden met het visitatierooster. In 2006-2007 werden curriculumevaluaties opgestart voor de opleidingen die in 2008 betrokken waren bij de visitaties sociaal werk, verpleegkunde en vroedkunde, criminologische wetenschappen, kerkelijk recht, archeologie en kunstwetenschappen, medisch-sociale wetenschappen en musicologie. 3.5

Onderwijsvernieuwing

3.5.1 Projectmatige financiering van onderwijsinitiatieven De K.U.Leuven beschouwt onderwijsinnovatie niet als een doel op zich, maar als een bijdrage tot de verbetering van de kwaliteit van het onderwijs, als een middel om het leren van de student optimaal te ondersteunen. OI-projecten (OnderwijsInnovatieprojecten) en vergelijkbare projecten in de associatie (projecten van het OnderwijsOntwikkelingsFonds, OOF) zijn een belangrijke hefboom om onderwijsinnovatie te realiseren. Tot 2007 werden zowel de OI- als de OOF-middelen gefinancierd met OOP-middelen. Vanaf 2008 maken de OOP-middelen deel uit van de gewone begroting. Desalniettemin blijft de K.U.Leuven in haar begroting middelen voorzien om onderwijsinnovatie via projecten te stimuleren. Dit wijst op het belang dat de K.U.Leuven hecht aan de constante vernieuwing en verbetering van haar onderwijs.

Onderwijs

21

Tijdens het academiejaar 2007-2008 werd de elfde OI-ronde georganiseerd. Bij docenten van de K.U.Leuven werd een oproep gelanceerd om projecten in te dienen. Een budget van € 1.300.000 werd hiervoor voorzien. De OI-projecten zijn erop gericht het onderwijsconcept van de K.U.Leuven van Begeleide zelfstudie gestalte te geven. Voor de elfde ronde werden een aantal aandachtspunten geformuleerd m.b.t. volgende thema’s: ontwikkeling van een integrale leeromgeving, innovatieve werkvormen (met bijzondere aandacht voor de overgang secundair onderwijs - universiteit), interdisciplinariteit, kwaliteitsvolle evaluatie, koppeling onderzoek en onderwijs, internationalisering, inspelen op diversiteit en opvolging externe en interne kwaliteitszorg. Vijftien projectaanvragen werden ingediend. Op advies van verschillende visitatiecommissies en individuele beoordelaars werd door de werkgroep OI-projecten vastgesteld dat geen enkel van de ingediende projecten voor de elfde ronde voor financiering kon worden voorgedragen als men dezelfde regels en afspraken zou hanteren als de vorige jaren. Dit leidde tot de moeilijke beslissing om geen enkel van de ingediende projectaanvragen goed te keuren. Op basis van een grondige reflectie over de opzet en de selectieprocedure van de OIprojecten werkte de werkgroep OI-projecten aan een nieuw voorstel om de OI-middelen vanaf academiejaar 2008-2009 te besteden. In juli 2008 stemde de Academische Raad met dit voorstel in. De formule van de OI-projecten werd verbreed: zowel een verbreding van de mogelijke groep van initiatiefnemers als een verbreding van de inhoud van de projecten. De OI-projecten werden de Onderwijsprojecten. Een nieuwe oproep werd gelanceerd, waarvoor projectaanvragen konden worden ingediend tot 9 september 2008. 19 projectaanvragen werden ingediend. De selectieprocedure vond plaats in het begin van het academiejaar 2008-2009. In het najaar van 2007 vond een evaluatie plaats van de onderwijsinnovatieprojecten. De resultaten van de studie gaven aan dat er duidelijke indicaties zijn dat de investering in dergelijke projecten zinvol is. De 15 projecten die als casus gehanteerd werden, hebben een belangrijke, langdurige bijdrage geleverd aan de kwaliteit van het onderwijs aan de K.U.Leuven. De OOF-projecten op het niveau van de associatie zijn eveneens een prioriteit van de K.U.Leuven. De vicerector Onderwijsbeleid is voorzitter van het comité dat de OOF-projecten opvolgt en de selectieprocedure organiseert. Tijdens het academiejaar 2007-2008 werd de zesde ronde georganiseerd. Dit was een open ronde: er werden geen prioritaire thema’s naar voren geschoven. Alle projecten moesten wel in overeenstemming zijn met de onderwijsvisie van de Associatie K.U.Leuven en aansluiten bij het Meerjarenplan 2008-2013 van de associatie. Het voorziene budget was 1.000.000 euro. 28 intentieverklaringen werden ingediend. Uiteindelijk werden 8 projecten geselecteerd met een looptijd van twee jaar. Daarnaast liepen in het academiejaar 2007-2008 nog steeds allerlei centrale initiatieven in het kader van resterende OOP-middelen, zowel binnen de faculteiten als op het niveau van de K.U.Leuven als geheel. De faculteiten kunnen de OOP-middelen nog besteden tot en met het academiejaar 20092010. Onderwijsbeleid blijft dit opvolgen. De academische overheid heeft er ook voor geopteerd om vanaf januari 2008 aan elke faculteit ten minste 1 mandaat toe te kennen aan een stafmedewerker onderwijs. Naast de continuering van de projectmatige financiering van onderwijsinnovatie, is er dan ook in het post-OOP tijdperk gekozen voor blijvende ondersteuning op faculteitsniveau. 3.5.2 TOLEDO In oktober 2007 is gestart met een nieuwe versie van het LMS, Blackboard. In deze omgeving werden een heel aantal tools herwerkt; voorbeelden hiervan zijn: een nieuw discussieforum, een nieuw puntenboek. Hiervoor werden opleidingen aangeboden en workshops georganiseerd. Naast de aangepaste tools heeft de nieuwe versie van het LMS enkele nieuwe mogelijkheden die zeer relevant kunnen toegepast worden binnen de K.U.Leuven-context. Zo bestaat de mogelijkheid van ‘adaptive release’. Dit betekent informatie binnen de leeromgeving op een bepaald moment aan een beperkte doelgroep ter beschikking te stellen of informatie ter beschikking te stellen nadat de student een bepaalde doelstelling heeft gehaald. Zo wordt een vak binnen de leeromgeving een gepersonaliseerde werkplek voor de student. Via de tool ‘early warning system’ kan de docent opvolgen wanneer een student de vereiste doelstellingen niet haalt en wanneer de student extra begeleiding of hulpmiddelen nodig heeft. De docent stelt hiertoe meetpunten in en kan worden verwittigd wanneer een student die meetpunten niet bereikt.

Onderwijs

22

Er werden nieuwe services toegevoegd aan Toledo. Er werd een WIKI en Blog service opgezet. Elke docent kan WIKI’s aanvragen voor zijn vak en elke student kan een persoonlijke Blog aanvragen. WIKI’s kunnen aldus op een veilige manier worden ingezet als groepstool. Blogs worden gebruikt als een logboek dat kan gebruikt worden voor stagebegeleiding. De contentmodule en het gebruik van elektronische portfolio’s werd verder gestimuleerd. Er werd de mogelijkheid gegeven aan docenten om de templates ter beschikking te stellen aan hun studenten die hierop dan hun eigen portfolio kunnen baseren. Daarnaast werden een aantal beheertools aangemaakt zodat de docenten een overzicht kunnen krijgen van de hun toegestuurde portfolio’s die zij moeten nakijken en evalueren. 4

Gebruik van een andere onderwijstaal dan het Nederlands

4.1

Inleiding

Het Structuurdecreet van 4 april 2003 legt aan de Vlaamse instellingen voor hoger onderwijs op om jaarlijks verantwoording te geven over het gebruik van andere onderwijstalen dan het Nederlands. De nadere regels betreffende de wijze van deze verantwoording zijn bepaald in het besluit van de Vlaamse regering van 11 juni 2004 (B.S. 8 november 2004). De K.U.Leuven rapporteerde reeds in haar jaarverslag 2004, maar nog beperkt, over het gebruik van andere onderwijstalen dan het Nederlands. Een eerste uitgebreid en apart verslag betreffende het taalgebruik in het academiejaar 2004-2005 werd volgens de richtlijnen van het besluit van de Vlaamse regering opgesteld. Sindsdien herneemt de K.U.Leuven in haar jaarverslag de taalrapportering die ook als apart verslag volgens bovenvermeld besluit en met een door het Departement Onderwijs en Vorming opgestelde sjabloon moet opgesteld worden. Onderstaande rapportering betreft het academiejaar 2007-2008 en bevat alle feitelijke gegevens met betrekking tot het opleidingenaanbod in een andere taal dan het Nederlands, zowel voor de opleidingen in de bama-structuur als de opleidingen in de uitdovende structuur. Het biedt een globaal overzicht van het taalbeleid van de K.U.Leuven zoals dat binnen de decretale kaders vorm krijgt. 4.2

Doelstellingen en resultaten

De K.U.Leuven heeft een jarenlange traditie in het aanbieden van opleidingen en opleidingsonderdelen in een andere taal dan het Nederlands. Daarbij is het wetgevend kader dat het gebruik van andere onderwijstalen dan het Nederlands regelt steeds richtinggevend geweest. Dit betekent onder meer dat voor de academische basisopleidingen die in het Engels worden aangeboden ook telkens een Nederlandstalige variant bestaat. Het aanbieden van opleidingen in een andere taal dan het Nederlands (meestal het Engels) heeft tot doel, enerzijds, in te spelen op het groeiende internationale karakter van het studentenpubliek. De K.U.Leuven oefent immers een belangrijke aantrekkingskracht uit op buitenlandse studenten. Meer dan honderd nationaliteiten zijn vertegenwoordigd in het studentenpubliek van de universiteit; meer dan 16% van de studenten heeft niet de Belgische nationaliteit en bijna 9% een niet-EU nationaliteit. Anderzijds vindt de K.U.Leuven het ook voor haar Vlaamse studenten van belang dat ze reeds tijdens hun opleiding kunnen kennismaken met een Europese en internationale context. Zo worden zij optimaal voorbereid op een leefwereld en arbeidswereld die ook in toenemende mate Europese en internationale kenmerken vertoont. Dit wordt gerealiseerd door studentenuitwisselingen (onder meer in het kader van Socrates-Erasmus), het aantrekken van gastdocenten en het aanbieden van opleidingen en opleidingsonderdelen in andere talen dan het Nederlands. 4.3

Anderstalige opleidingsonderdelen

De K.U.Leuven biedt in de academische initiële opleidingen 1.248 ‘unieke’ opleidingsonderdelen aan in een andere onderwijstaal dan het Nederlands (uniek in de zin van een andere code en titel; inhoudelijk kan er wel overlap zijn). Daarbij gaat het om opleidingsonderdelen die een vreemde taal tot onderwerp hebben, opleidingsonderdelen die door gastprofessoren in een andere taal dan het Nederlands gedoceerd worden, opleidingsonderdelen die in anderstalige opleidingen

Onderwijs

23

geprogrammeerd zijn en (sporadisch) opleidingsonderdelen waar het onderwerp of het gebruikte studiemateriaal het gebruik van een andere onderwijstaal dan het Nederlands verantwoorden. Het gebruik van een andere taal dan het Nederlands is in bacheloropleidingen decretaal beperkt tot maximaal 10% van het opleidingsprogramma. Voor het bepalen van die grens worden de opleidingsonderdelen die een vreemde taal tot voorwerp hebben, niet meegenomen en evenmin de anderstalige opleidingsonderdelen die studenten aan een andere instelling voor hoger onderwijs volgen. K.U.Leuven houdt zich aan deze beperking. De K.U.Leuven houdt vanaf het academiejaar 2006-2007, louter ten behoeve van de taalrapportering, gegevens bij over de taal van de docenten. De K.U.Leuven stelt zich garant dat bij de aanstelling van personeel een voldoende kennis van de voor het onderwijs noodzakelijk internationale standaardtaal aanwezig is en dat dit via de interne kwaliteitszorg wordt bewaakt. Studenten hebben het recht om ook voor anderstalige opleidingsonderdelen examen in het Nederlands af te leggen. Voor alle opleidingen op het niveau van bachelor en initiële master is dit fundamenteel recht ingeschreven in de onderwijsregeling van de K.U.Leuven. Het aantal studenten dat van dit recht gebruikt maakt, kan echter niet zonder meer worden vastgesteld. De procedure om dit recht uit te oefenen, is sterk decentraal opgevat en wordt bovendien soepel geïnterpreteerd, om de studenten maximaal de kans te geven van dit recht gebruik te maken. Een exacte inventarisatie van het aantal gevallen zou echter een doorgedreven administratie vereisen en dit zou een aanzienlijke administratieve overlast voor de docenten creëren. In de voortgezette opleidingen is het aandeel niet-Nederlandstalige opleidingsonderdelen groter. Ook hier gaat het in hoofdzaak om opleidingsonderdelen die geprogrammeerd zijn in niet-Nederlandstalige opleidingen. Het gaat om 798 ‘unieke’ opleidingsonderdelen (uniek in de zin van: met een andere code). Sommige opleidingsonderdelen worden evenwel in meer dan één opleiding aangeboden. 4.4

Anderstalige opleidingen

Bij de academische initiële opleidingen bedraagt het aanbod van opleidingen in een andere onderwijstaal dan het Nederlands een dertigtal Engelstalige opleidingen. Ook een aantal voortgezette academische opleidingen en master-na-masteropleidingen wordt aangeboden in een andere taal dan het Nederlands. Het gaat in totaal om 37 opleidingen, die meestal het Engels als onderwijstaal hanteren. Ook hier geldt de algemene motivering om opleidingen in een andere onderwijstaal dan het Nederlands aan te bieden. De opleidingen richten zich in het algemeen op een internationaal studentenpubliek, wensen voor Vlaamse studenten een internationale ervaring mogelijk te maken en zijn vaak gespecialiseerd in specifieke vakgebieden die het gebruik van het Engels als onderwijstaal rechtvaardigen. Overigens moet hier opgemerkt worden dat de Erkenningscommissie de wenselijkheid en macrodoelmatigheid van het anderstalig aanbod aan opleidingen heeft onderzocht en goedgekeurd, bovendien zonder dat zij expliciet om een motivering van het gebruik van de onderwijstaal gevraagd heeft. 4.5

Opleidingen met een internationaal karakter

In het academiejaar 2007-2008 werden door de K.U.Leuven drie Erasmus Mundus-opleidingen aangeboden: - Erasmus Mundus master in adapted physical activity; - Erasmus Mundus master in nanoscience and nanotechnology; - Erasmus Mundus master of bioethics. In het academiejaar 2007-2008 werden door de K.U.Leuven vier ICP-opleidingen aangeboden: - master of human settlements; - master of water resources engineering; - master of food technology; - master of molecular biology.

Onderwijs

24

4.6

Communicatie

De studenten vinden informatie over het taalbeleid van de K.U.Leuven, waaronder de gedragscode van de universiteit, in de online programmagids (http://www.kuleuven.be/onderwijs/aanbod/ opleidingen/N/index.htm). Via het elektronisch leerplatform Toledo kunnen docenten daarbovenop per opleidingsonderdeel bijkomende informatie over de taalregeling geven indien toepasselijk. 4.7

Overzicht van de kennistoetsen

Voor de anderstalige opleidingen of opleidingsonderdelen worden de taalvereisten bepaald in de onderwijsregeling van de opleiding zoals vermeld in de online programmagids (http://www.kuleuven.be/onderwijs/aanbod/opleidingen/N/index.htm). Als taalvereisten worden gesteld, gaat het in het algemeen om een minimumscore op de TOEFL-test van 213 op 300 of van 7 op de IELTS-test van de British Council. In een aantal gevallen zijn de eisen echter strenger. Bijlage 11 bevat een volledig overzicht van de toegangsvoorwaarden van de voortgezette academische opleidingen aan de K.U.Leuven. 4.8

Gedragscode

De K.U.Leuven heeft de decretale vereisten inzake het gebruik van een andere onderwijstaal dan het Nederlands verwerkt in haar interne reglementering. In de onderwijsregeling van de K.U.Leuven is volgende gedragscode met betrekking tot de taalregeling opgenomen: a) Algemene bepaling van onderwijs- en bestuurstaal De onderwijstaal van de K.U.Leuven is het Nederlands. Om specifieke redenen kunnen, met inachtneming van de wettelijke en decretale voorschriften, andere talen gebruikt worden. Waar dit het geval is, wordt dit expliciet aangegeven. Opleidingsonderdelen die in het Nederlands worden georganiseerd, worden ook in het Nederlands geëvalueerd. Als bestuurstaal hanteert de K.U.Leuven het Nederlands. Met het oog op een vlotte communicatie met studenten, academici, diensten of instellingen kan ook een internationale forumtaal gebruikt worden. b) Opleidingsonderdelen die in elk geval in een andere taal worden georganiseerd De volgende opleidingsonderdelen worden in elk geval grotendeels of geheel georganiseerd in een internationale taal: - de opleidingsonderdelen die een vreemde levende taal tot onderwerp hebben; - de opleidingsonderdelen die gedoceerd worden door anderstalige gastprofessoren; - de opleidingsonderdelen die in onderlinge overeenstemming tussen de student en de faculteit die verantwoordelijk is voor een opleiding, in de context van een anderstalige universiteit in België of in het buitenland worden gevolgd. Deze opleidingsonderdelen worden geëvalueerd in de taal waarin ze worden onderwezen. c) Andere opleidingsonderdelen die in een andere taal worden georganiseerd Bewust van het belang om haar studenten voor te bereiden op het functioneren in een internationale context, biedt de K.U.Leuven in haar Nederlandstalige opleidingen de mogelijkheid aan om andere dan de in 4.8.b. vermelde opleidingsonderdelen gedeeltelijk ook in een andere taal dan het Nederlands te volgen. Deze mogelijkheid wordt bij de opbouw van het programma verantwoord op basis van de meerwaarde voor de student en de functionaliteit van het gebruik van een vreemde taal voor dat opleidingsonderdeel. De opleidingsonderdelen waarvan delen worden gedoceerd in een andere taal dan het Nederlands, staan als zodanig aangegeven in de programmagids en de syllabi van de opleiding. Conform de decretale bepalingen wordt het aantal van deze mogelijkheden in een bacheloropleiding beperkt tot, uitgedrukt in studiepunten, maximum 10% van de gehele bacheloropleiding.

Onderwijs

25

In een initiële masteropleiding wordt het aantal bepaald door de functionaliteit ervan in de opleiding. In een master-na-masteropleiding staat het de faculteit vrij om het aantal anderstalige opleidingsonderdelen te bepalen. Behalve in het geval van de master-na-masteropleidingen heeft de student in dat geval het recht om de examens over de hier bedoelde opleidingsonderdelen in het Nederlands af te leggen. Hij richt hiertoe een aanvraag tot de voorzitter van de examencommissie van het programmajaar waarin het opleidingsonderdeel zich situeert, uiterlijk drie weken voor het begin van de betrokken examenperiode. d) Opleidingen volledig in een andere taal Ten behoeve van het internationale studentenpubliek biedt de K.U.Leuven zowel op het niveau van de bacheloropleidingen, de initiële masteropleidingen als van de master-na-masteropleidingen een aantal opleidingen integraal in een andere taal aan. Voor bacheloropleidingen en initiële masteropleidingen wordt voorzien in een voldoende equivalente Nederlandstalige opleiding, waarop de regels onder 4.8.b. en 4.8.c van toepassing zijn. Dit is niet het geval voor enkele opleidingen die specifiek zijn uitgewerkt ten behoeve van buitenlandse studenten en die erkend zijn als International Course Programme in het kader van de ontwikkelingssamenwerking door de Vlaamse Interuniversitaire Raad. Deze uitzondering geldt evenzeer voor opleidingen die erkend zijn in de context van Erasmus Mundus. Voor master-na-masteropleidingen en postgraduaatopleidingen wordt in principe geen Nederlandstalige taalvariant uitgebouwd. Deze opleidingen kunnen zowel door anderstalige studenten als door Nederlandstaligen gevolgd worden. Alle studenten, ook de Nederlandstaligen die deze opleidingen volgen, leggen het examen af in de taal van de opleiding of het opleidingsonderdeel indien de taal hiervan verschilt van die van de gehele opleiding. e) Kwaliteitsbewaking De K.U.Leuven staat bij de aanstelling van haar personeel ervoor garant dat een voldoende kennis van de voor het onderwijs noodzakelijk internationale standaardtaal aanwezig is. Bij de interne kwaliteitsbewaking van opleidingen wordt dit aspect bewaakt. 5

Onderwijs- en examenregelingen

5.1

Onderwijsregeling

5.1.1 Overzicht studiegelden Voor alle opleidingen werden in 2007-2008 de interuniversitair afgesproken studiegelden gevraagd, uitgezonderd voor opleidingen met een duidelijk internationaal of een beroepsvoorbereidend karakter. Er wordt soms een onderscheid gemaakt tussen studenten die al dan niet komen uit landen die behoren tot de Europese hoger onderwijsruimte (EHOR). Een verminderd studiegeld is mogelijk voor studenten uit ontwikkelingslanden, voor studenten in het kader van samenwerkingsakkoorden tussen universiteiten en andere instellingen (bv. International Course Programs: ICP), voor studenten die rechtstreeks instromen uit de tweede cyclus en om specifieke sociale redenen. 5.1.2 Toelatingsvoorwaarden Voor de bacheloropleidingen golden algemene toelatingsvoorwaarden die zijn opgenomen in de algemene informatie van de programmagids (raadpleegbaar in het archief op http://www.kuleuven.be/ onderwijs/aanbod2007/info/algemeen/n/060403.htm#afd22). Voor de masteropleidingen, schakel- en voorbereidingsprogramma’s, postgraduaten en doctoraatsopleidingen werden binnen de decretale bepalingen afzonderlijke voorwaarden uitgewerkt per opleiding. De toelatingsvoorwaarden werden per opleiding opgenomen in het Hoger Onderwijsregister en in de programmagids van de K.U.Leuven (zie http://www.kuleuven.be/onderwijs/aanbod2007/ opleidingen/N voor het overzicht van de opleidingen geordend per faculteit voor het academiejaar 2007-2008).

Onderwijs

26

5.1.3 Informatie en begeleiding van aspirant-studenten De Cel Onderwijscommunicatie richt zich exclusief op de potentiële student en zijn omgeving. Zij zorgt voor zowel geschreven als digitale onderwijsinformatie en organiseert activiteiten met de bedoeling de instroom van bachelors en masters aan de K.U.Leuven te optimaliseren door toekomstige studenten en hun omgeving overtuigende en kwaliteitsvolle informatie aan te bieden via verschillende (collectieve) kanalen. Op basis van studiewerk, analyses, enquêtes en cijfermateriaal werkt zij een rekruteringsbeleid uit en bouwt expertise op op vlak van onderwijs, onderwijsaanbod, instroom, studiekeuze, … Voor toekomstige bachelors worden de brochures ‘Kiezen voor Leuven’, ‘Studeren aan de K.U.Leuven’, ‘Wegwijs in bachelors en masters’, 14 verschillende bachelorbrochures en ‘Starten in Leuven’ ieder jaar bijgestuurd. Voor toekomstige masters werden in 2007-2008 een reeks masterfolders (96) gemaakt (gedrukt of digitaal) en een Nederlandstalig en Engelstalig overzicht. Naar aanleiding van de Masterbeurs werd ook een masterkrant gemaakt. Laatstejaars secundair onderwijs, scholen en CLB’s kregen om de drie maanden via gerichte mailings algemene informatie over de K.U.Leuven (Kiezen voor Leuven, Starten in Leuven, Campuskrant). Tevens werden ook uitnodigingsfolders gestuurd voor de infodagen, de algemene en de extra infodag en de Open Lesweek. De webpagina’s voor toekomstige studenten werden geoptimaliseerd en beter gestructureerd en alle opleidingen kregen een eigen fiche die voortdurend up-to-date gehouden wordt. Voor studiekeuzebegeleiders in scholen en CLB’s werd een nieuwe e-nieuwsbrief opgestart die vier keer per jaar verstuurd wordt. Voor dezelfde doelgroep werd een studiedag over het leerkrediet georganiseerd. Tijdens het academiejaar 2007-2008 werden 38 infoactiviteiten (presentatie over het Hoger Onderwijs en informatie over de K.U. Leuven) in scholen georganiseerd, de meeste in samenwerking met een hogeschool uit de associatie, meestal voor zesdejaarsleerlingen en hun ouders, soms ook voor leerkrachten. Daarmee werden 7.320 mensen bereikt. Traditioneel werd met een grote groep informatoren deelgenomen aan de 5 driedaagse Studie-informatiedagen (SIDin), en aan de KISSdagen die samen met K.U.Leuven-Campus Kortrijk, de hogescholen KATHO en KHBO worden georganiseerd in Brugge en Kortrijk. In februari en maart 2008 werden alle studierichtingen K.U.Leuven voorgesteld op 3 specifieke infodagen. 4.274 toekomstige studenten namen hieraan deel. Ouders meegerekend bezochten 9.772 personen de facultaire infodagen. Daarnaast werden 2 algemene infodagen (met infomarkt en medewerkers van elke studierichting) georganiseerd (995 respectievelijk 827 deelnemers). Voor de eerste maal werd tijdens de herfstvakantie een ‘Open lesweek’ georganiseerd waarbij de laatstejaarsleerlingen les konden volgen, samen met de gewone studenten, verspreid over de verschillende faculteiten. In totaal namen 2.196 leerlingen hieraan deel die samen 5.432 lessen volgden. Informatie werd ook gebracht op de infodagen die de Turkse Unie in mei/juni organiseerde voor studenten van Turkse afkomst in Beringen en Genk. Voor de eerste maal werd een folder voor de ouders gemaakt in het Turks en Arabisch. Deze folder werd via relevante verenigingen en CLB’s verspreid. In 2007-2008 werd voor de tweede maal een Masterbeurs georganiseerd samen met de partnerhogescholen uit de associatie, dit jaar in het kader van de ‘Dag van de student’. De infobeurs werd uitgebreid. Naast informatie over masters en bachelor-nabachelors werd ook informatie gegeven over master-na-masters en permanente vorming. Er waren 1.084 studenten ingeschreven en uit een telling op de dag zelf bleken een 2.000 studenten de beurs bezocht te hebben. In het najaar van 2007 werd voor de derde maal de Kinderuniversiteit georganiseerd, 3 zaterdagen waarop kinderen van 9 tot 13 jaar les konden volgen in de aula, proefjes konden doen en met Leuven kennis maken. 12 professoren gaven een les uit hun domein op een toegankelijke manier. 900 kinderen namen aan de lessen deel. 5.1.4 Begeleiding van studenten 5.1.4.1

Studietrajectinformatie

Tijdens het spreekuur, individuele gesprekken op afspraak, groepstrainingen en info-activiteiten adviseert en begeleidt de Dienst Studieadvies studenten en toekomstige studenten tijdens diverse momenten van hun leertraject. Studieadvies beschikt hiertoe over een mediatheek met documentatie over studierichtingen aan de K.U.Leuven en over studeren en werken in binnen- en buitenland. T.o.v. het vorige werkingsjaar stellen we een stijging vast van het aantal studenten dat beroep deed op de Dienst Studieadvies voor studie-informatie (+ 12,2%). 3.949 aspirant-studenten en studenten uit

Onderwijs

27

binnen- en buitenland contacteerden de dienst en kregen individueel advies over studeren aan de K.U.Leuven, over studiemogelijkheden in binnen- en buitenland en hun intrede op de arbeidsmarkt. Voor deze studenten werden in totaal 4.984 vragen geregistreerd. Het aantal contacten via telefoon en e-mail bedroeg samen 11.639. De meerderheid van deze vragen werden gesteld door personen die reeds ingeschreven waren als student aan de K.U.Leuven (47,6%), terwijl 43,3% van de informatievragers overwogen om te komen studeren aan de K.U.Leuven. Wat de K.U.Leuven-studenten betreft, studeerde 17% van hen in een eerste bachelorjaar, 17,4% in een verder studiejaar uit de bacheloropleiding en 28,7% studeerde in een masteropleiding. 4% volgde één van de schakelprogramma’s. Studietrajectvragen waren afkomstig van studenten uit alle K.U.Leuven-faculteiten. Vragen van toekomstige studenten waren vooral afkomstig van studenten uit het secundair onderwijs (34,7%), studenten uit een professionele bacheloropleiding (27,9%), studenten met een academisch bachelordiploma behaald aan een andere universiteit (11,5%) en masterstudenten uit andere universiteiten (28,7%). De vragen hadden in hoofdzaak betrekking op studie-informatie over bachelor- en/of masteropleidingen aan de K.U.Leuven (60,5%), verder studeren in het buitenland (13,3%) en tewerkstelling (5,42%). Voor de laatstejaarsstudenten die interesse hebben om in het buitenland verder te studeren of onderzoek te verrichten organiseerde de Dienst Studieadvies drie infosessies: - een introductiesessie over toelatingsprocedures en beurzen: 300 aanwezigen; - een buitenlanddag (organisatie in samenwerking met het International Office) met een uitgebreide infomarkt en infosessies met vertegenwoordigers van verschillende landen en diverse organisaties: 1.200 bezoekers; - een infoavond over ‘verder studeren of onderzoek doen in de Verenigde Staten’: 230 toehoorders. De informatie op de website met betrekking tot verder studeren in het buitenland werd ook geoptimaliseerd en geïntegreerd in een ruimere studentensite ‘naar het buitenland’. Tevens werden studenten en onderzoekers ondersteund bij een aantal beursaanvragen. Informatie met betrekking tot verder studeren aan de K.U.Leuven werd ook voorzien tijdens de Jobinfodag, tijdens de Masterbeurs die door Onderwijscommunicatie werd georganiseerd, en via informatiesessies georganiseerd door studentenkringen en faculteiten. In samenwerking met het Centre d’Information et d’Orientation van de UCL werden ook gezamenlijke infosessies georganiseerd waarbij de verdere studiemogelijkheden werden voorgesteld aan laatstejaars uit de respectievelijke universiteiten. Tevens werd informatie gebracht met betrekking tot verdere studiemogelijkheden aan de K.U.Leuven op diverse info-activiteiten georganiseerd door partners uit de associatie. Teneinde ook studiekeuzebegeleiders in het secundair onderwijs te informeren met betrekking tot onderwijskundige vernieuwingen in het hoger onderwijs en zo de overstap tussen secundair en hoger onderwijs te verbeteren, werd samengewerkt met KHMechelen in het kader van de studiedag ‘Het onderwijs in evolutie: een brug tussen Secundair en Hoger Onderwijs’ die zij organiseerden op 13 december 2007. Daarnaast werden op vraag van externe organisaties een aantal interactieve workshops rond 'studiekeuze' en 'studeren in het hoger onderwijs' gegeven. In 2007-2008 deden we dit voor 2 secundaire scholen uit regio Leuven. We bereikten hiermee een 250-tal leerlingen. Daarnaast werd ook een workshop op maat uitgewerkt én uitgevoerd voor twee groepen van allochtone studenten. Hiermee bereikten we een 15-tal leerlingen. 5.1.4.2

Studiebegeleiding en heroriëntering

Naast de studie-informatie biedt de dienst Studieadvies ook studiebegeleiding aan (zowel nietvakspecifieke leerproces- als trajectbegeleiding in functie van heroriëntering). Deze begeleiding is complementair t.a.v. de begeleiding die voorzien wordt door facultaire studiebegeleiders. Studenten worden door monitoren en facultaire studietrajectbegeleiders doorverwezen of komen op eigen initiatief. Tijdens het academiejaar 2007-2008 werden 1.499 studenten begeleid. 63% van hen waren studenten uit eerste bachelor en 37% van deze studenten studeerden in een schakel- en voorbereidingsprogramma's, tweede-derde bachelor en masterstudenten. In het kader van deze begeleidingsgesprekken (N= 2.703) werden ook 358 uitgebreide testonderzoeken uitgevoerd. Deze onderzoeken gebeuren vooral tijdens de maand juli en september in het kader van een heroriënteringsbegeleiding. Tijdens het academiejaar wordt ook regelmatig via elektronische vragenlijsten gepeild naar motivatie, studiehouding, interessepatroon, faalangst, studievaardigheden.

Onderwijs

28

Er worden ook trainingen georganiseerd waarbij studenten in kleine groepen hun studie- en planningsvaardigheden verbeteren (11 groepen 'Doelgericht studeren' en 5 groepen 'Studiemanagement'). Studieadvies richt zich ook tot internationale studenten. Zo werden bijvoorbeeld workshops in het Engels gegeven in verband met exameneisen en studie-aanpak. Zowel wat betreft het aantal studenten (+ 19,5%) als wat betreft de duur van de begeleiding (aantal gesprekken + 30,5%) stellen we een stijging vast van het aantal studenten dat beroep doet op de Dienst Studieadvies. Studieadvies nam verschillende vormingsinitiatieven op zich: 5 middaglezingen (dyslexie in het hoger onderwijs, studentenengagement, concentratieproblemen en ADHD, ...), overlegplatformen voor ervaringsuitwisseling, informatiesessies voor nieuwe studie(traject)begeleiders aan de K.U.Leuven, een training in gesprekstechnieken enz. 5.1.5 Begeleiding van studenten met een functiebeperking Met de vorming van de Cel Studeren met een functiebeperking vanaf oktober 2007 werd de organisatie van de dienstverlening aan studenten met een functiebeperking versterkt conform de eerdere beslissing van de Raad voor Studentenvoorzieningen. De begeleiding van alle studenten met een functiebeperking wordt in deze Cel gepositioneerd bij de centrale functie van zorgcoördinator, hierbij ondersteund door een aantal administratieve en inhoudelijke medewerkers en aangestuurd door een formeel domeinverantwoordelijke (1 VTE). De bestaande zorgcoördinatie van 1,5 VTE werd hierbij ook uitgebreid met 1 VTE, met nadruk op de zorgcoördinatie van studenten met psychiatrische functiebeperkingen. De inspanningen vanuit Dienst Studieadvies en de Stafdiensten binnen Studentenvoorzieningen liggen tijdens dit jaar vooral op vlak van de implementatie van deze nieuwe structuur. De Cel heeft zich geprofileerd als een centraal aanspreekpunt rond studeren met een functiebeperking en is gestart met de optimalisering van reeds bestaande procedures en vormen van ondersteuning. De input vanuit het lopende OOP-project ‘Uitbouw steunpunt studeren met een handicap, chronische ziekte of dyslexie’ (2005-2008) werd hierbij zoveel mogelijk benut. Dit heeft onder andere geresulteerd in een duidelijke visie en opdrachtbepaling van de Cel, een aantal gemeenschappelijke principes van begeleiding, afspraken rond dossierbeheer en registratie, duidelijke communicatie naar (aspirant)studenten en onderwijsgerelateerde actoren (docenten, studietrajectbegeleiders en ombudsen), en een specifieke website (www.kuleuven.be/functiebeperking). Als multidisciplinair overlegplatform rond het begeleidingsaanbod werd de Overleggroep Inclusie gevormd. Vanuit haar opdracht van het bijdragen aan de realisatie van inclusief onderwijs nam de Cel het initiatief tot oprichting van de Werkgroep Digitale toegankelijkheid, daarbij verderbouwend op de samenwerking tussen IBM en K.U.Leuven (2005-2007) en de expertise van de Afdeling Docarch van het Departement Elektrotechniek. Ook aan de Werkgroep Fysieke toegankelijkheid nam de Cel deel. De Cel schreef twee projecten uit voor de besteding van het Aanmoedigingsfonds, aansluitend bij de noden op het vlak van digitale toegankelijkheid (Digitale toegankelijkheid aan de K.U.Leuven en inzet van ICT als facilitator voor studenten met dyslexie) en op het vlak van stagebegeleiding (Stages van studenten met een functiebeperking). Beide projecten konden begin academiejaar 2008-2009 opgestart worden voor een looptijd van 1 jaar. Uit de registratiegegevens (op basis van de afspraken van de VLOR) blijkt dat in totaal 634 studenten met een functiebeperking begeleid werden tijdens academiejaar 2007-2008. Dit is een stijging van 30% tegenover het voorgaande academiejaar. De studenten zijn als volgt verdeeld over de 8 subgroepen: - 51 studenten met een motorische functiebeperking; - 22 studenten met een auditieve functiebeperking; - 31 studenten met een visuele functiebeperking; - 112 studenten met chronische ziekte; - 209 studenten met een psychiatrische functiebeperking (incl. 78 studenten met AD(H)D); - 16 studenten met meervoudige functiebeperking; - 6 studenten met een overige functie-uitval; - 187 studenten met een leerstoornis.

Onderwijs

29

5.1.6 Doorstroming van afgestudeerden van hogescholen Er is een grote instroom van sociaal werk naar de gelijknamige master, sociologie, criminologische wetenschappen, psychologie en pedagogische wetenschappen; van het studiegebied onderwijs naar pedagogische wetenschappen; van toegepaste psychologie en orthopedagogie naar psychologie en criminologische wetenschappen; van rechtspraktijk naar rechten; van verpleegkunde en vroedkunde naar de gelijknamige master; van logopedie en audiologie naar de gelijknamige master; van communicatiebeheer naar communicatiewetenschappen; van toerisme naar de gelijknamige master; van toegepaste informatica naar informatica; van industriële wetenschappen naar ingenieurswetenschappen. Bij de master-na-masteropleidingen is er een grote instroom van toegepaste taalkunde naar taal en bedrijf en bedrijfseconomie; van masteropleidingen van hogescholen naar internationale betrekkingen en conflictbeheersing; van industriële wetenschappen naar bedrijfseconomie, milieuwetenschap en technologie, industrial management, veiligheidstechniek, artificial intelligence. 5.1.7 Toelating afgestudeerden hogeschoolonderwijs van twee cycli tot doctoraat Voor een houder van een hogeschooldiploma geldt de algemene toelatingsvoorwaarde voor de inschrijving voor de voorbereiding van een doctoraatsproefschrift, namelijk het bezit van een diploma van een voor het doctoraatsonderzoek relevante masteropleiding (of een equivalent diploma hoger onderwijs) én zich onderscheiden hebben, hetzij tijdens de studies hetzij na de studies. De kandidaatdoctorandus dient een aanvraag in bij de facultaire doctoraatscommissie die oordeelt over de relevantie van het masterdiploma, de geschiktheid van de kandidaat en de vorm van een eventuele bijkomende toelatingsproef. Het opleggen van een bijkomende toelatingsproef kan voor de houders van een masterdiploma van een hogeschoolopleiding enkel ad hoc, gemotiveerd, dus niet systematisch omwille van het diploma. Er zijn volgende opties voor een kandidaat-doctorandus met een masterdiploma uit een hogeschool: - een kandidaat krijgt onvoorwaardelijk toegang tot het doctoraat en krijgt een aanstelling als doctoraatsbursaal of wetenschappelijk medewerker; - een kandidaat krijgt provisionele of voorwaardelijke toegang tot het doctoraat waarbij bijkomende opleiding wordt opgelegd die binnen het jaar moet worden afgelegd. Hierbij kan de kandidaat worden aangesteld met een aanloopbeurs (d.w.z. doctoraatsbeurs korter dan 1 jaar). Mits gunstige evaluatie wordt zijn/haar doctoraatsbeurs nadien verlengd (tot in het totaal maximum 48 maanden); - de omvang en vereisten van het bijkomende werk kunnen zodanig zijn dat dit het best uitgevoerd wordt in een predoctoraal statuut, waarbij de kandidaat zich registreert als predocstudent. De kandidaat kan aangesteld worden als wetenschappelijk medewerker. 5.2

Examenregeling

Vanaf 2005-2006 wordt gewerkt met een geïntegreerd onderwijs- en examenreglement, dat een implementatie geeft aan de voorzichtige maar doordachte flexibiliseringsstrategie die de K.U.Leuven wenste te bewandelen. Daarbij werd nog niet resoluut gekozen voor het invoeren van een volledig creditsysteem, maar wordt de opleidingseenheid bewaard en tegelijkertijd de studievoortgang bewaakt door een modeltraject met programmajaren (=entiteiten van ongeveer 60 studiepunten). De K.U.Leuven stelt vast dat de veelheid van reglementerende aspecten zowel door de academici als studenten worden aangevoeld als een overjuridisering. Zowel voor 2007-2008 als voor 2008-2009 noopte de wijzigende wetgeving – vernieuwde lerarenopleiding, invoering van een leerkrediet voor studenten – tot nieuwe aanpassingen. waarbij het voor velen moeilijk wordt de precieze bepalingen die op een casus van toepassing zijn te vinden. Het versimpelen van de bestaande regelgeving wordt bijgevolg één van de hoofddoelstellingen voor de nabije toekomst. 5.2.1 Examenreglement Het examenreglement is opgenomen in het programmaboek. Voor het academiejaar 2007-2008 was er slechts een belangrijke (niet door wijziging van wetgeving vereiste) wijziging, nl. de verplichte aflevering van de situering van examenresultaten voor de studenten volgens een ECTS-stramien. De belangrijkste wijzigingen in 2008-2009 zijn enerzijds de verplichte juridische controle van alle

Onderwijs

30

facultaire aanvullende reglementen, anderzijds de elektronische mededeling van resultaten aan studenten. 5.2.2 Overdracht van examencijfers en regeling van vrijstellingen Het flexibiliseringsdecreet heeft het principe van ‘overdracht van examencijfers‘ afgeschaft. Een student haalt een creditbewijs (ten minste 10/20) of haalt dit niet. In dat laatste geval moet de student in een volgende examenperiode het opleidingsonderdeel opnieuw afleggen, tenzij tussentijds beslist is hem/haar te doen slagen voor een groter geheel. De K.U.Leuven past dit zonder meer toe. Vrijstelling kan gegeven worden aan studenten die reeds eerder aan de K.U.Leuven of elders slaagden voor een opleiding of opleidingsonderdeel. De vrijstelling wordt in dat geval in eerste orde gegeven op grond van een equivalentiebeoordeling. Daarnaast bestaat in uitvoering van het flexibiliseringsdecreet nu ook veel uitdrukkelijker de mogelijkheid om ‘elders verworven competenties‘ (dus niet het gevolg van een formele opleiding) te laten valoriseren. Een associatiebreed reglement is verder geconcretiseerd in het onderwijsreglement van de K.U.Leuven, terug te vinden in de programmagids (art. 5.2.3 van het onderwijsreglement). 5.2.3 Reglementering individueel aangepaste jaarprogramma's Afhankelijk van hun resultaten op een programmajaar kunnen studenten al of niet uitgebreid opleidingsonderdelen uit volgende jaren voorafnemen. De regels staan beschreven in rubriek 5.3.2 van het onderwijsreglement (terug te vinden in de programmagids). 5.2.4 Gelijkwaardigheidsbeslissingen De K.U.Leuven wordt vaak door de Vlaamse overheid om advies gevraagd over het bepalen van de gelijkwaardigheid van buitenlandse einddiploma's. De adviestermijnen zijn relatief kort en de beschikbare informatie is ook vaak eerder beperkt. Toch heeft men de indruk dat de overheid in het algemeen met gefundeerde adviezen rekening houdt. Formele beslissingen inzake gedeeltelijke gelijkwaardigheid worden door de K.U.Leuven niet genomen om te voorkomen dat een beslissing ook andere universiteiten zou engageren. 6

Gegevens over studenten

6.1

Input

De gegevens over studenten die in dit gedeelte van het jaarverslag opgenomen zijn, hebben betrekking op de studenten die tijdens het academiejaar 2007-2008 op de rol van de K.U.Leuven waren ingeschreven. De inputgegevens hebben betrekking op de situatie 1 februari 2008, de outputgegevens op de situatie einde academiejaar 2007-2008. Het in de tabellen opgenomen studiegebied ‘gecombineerde studiegebieden’ omvat alle opleidingen in niet-westerse talen en cultuur evenals de opleiding biomedische wetenschappen. Voor elk studiegebied worden gegevens opgenomen over de academische basis- en voortgezette opleidingen, de lerarenopleiding, het doctoraat en de doctoraatsopleiding. Alle andere soorten inschrijvingen (afzonderlijke vakken, post-academische vorming, interuniversitaire programma's, …) zijn samengenomen in de indicatie 'niet toegewezen'. 6.1.1 De totale studentenpopulatie aan de K.U.Leuven 6.1.1.1

Algemene evolutie

Op 1 februari van het academiejaar 2007-2008 telde de K.U.Leuven 33.802 inschrijvingen. Vergeleken met een jaar eerder betekent dit een toename van het aantal inschrijvingen met 1.292 (+4%). Ten opzichte van vijf academiejaren eerder steeg het totaal aantal inschrijvingen met 16% (Tabel 1).

Onderwijs

31

6.1.1.2

Naar studiegebied

De numeriek grootste studiegebieden zijn rechten, notariaat en criminologische wetenschappen (n=3.670, 10,9%), psychologie en pedagogische wetenschappen (n=3.452, 10,2%) en toegepaste wetenschappen (n=3.279, 9,7%) (Tabel 1). De toename van de totale studentenpopulatie wordt vooral gerealiseerd door een toename ten opzichte van het vorige academiejaar in de studiegebieden economische en toegepaste economische wetenschappen (+205), geneeskunde (+140) en rechten, notariaat en criminologische wetenschappen (+110). Procentueel stijgen sociale gezondheidswetenschappen (+7,1%), economische en toegepaste economische wetenschappen (+6,8%) en wetenschappen (+5,6%) het meest. Over een periode van vijf jaar (met als index het academiejaar 2003-2004) stijgen tandheelkunde (+39,3%), farmaceutische wetenschappen (+39,0%) en godgeleerdheid, godsdienstwetenschappen en kerkelijk recht (+34,8%) het meest. Zowel in aantal als in aandeel realiseren echter vooral de niet toegewezen studiegebieden een forse groei (+680 en +26,3%). Het aantal inschrijvingen daalt ten opzichte van vorig academiejaar vooral in de studiegebieden politieke en sociale wetenschappen (-115), toegepaste wetenschappen (-81) en taal- en letterkunde (-31). Over vijf jaar bekeken, dalen archeologie en biologische wetenschappen (-15,2%), wijsbegeerte en moraalwetenschappen (-12,6%) en toegepaste biologische wetenschappen (-11,1%). 6.1.1.3

Naar geslacht, nationaliteit en leeftijd van de studenten

Het overwicht van de vrouwen in de totale studentenpopulatie blijft. In 2007-2008 is 53,8% van de studenten vrouw (n=18.178) (Tabel 2). In 11 van de 18 studiegebieden zijn de vrouwen in de meerderheid. Zij maken twee derden of meer uit van het aantal studenten in de studiegebieden sociale gezondheidswetenschappen (88,7%), psychologie en pedagogische wetenschappen (82,1%), farmaceutische wetenschappen (75,5%) en taal- en letterkunde (73,0%). De mannen zijn met een tweederde meerderheid in de studiegebieden toegepaste wetenschappen (76,8%) en wijsbegeerte (67,4%). Naar nationaliteit zijn de Belgen de grootste groep (n=29.736, 88,0%) (Tabel 2). 6,2% heeft de nationaliteit van een andere EU-lidstaat en 5,8% komt van buiten de EU. Het aandeel niet-Belgen is daarmee ongeveer stabiel ten opzichte van het academiejaar 2005-2006 (van 12,2% naar 12,0%). De studenten van buiten de EU zijn vooral terug te vinden in de studiegebieden godgeleerdheid, godsdienstwetenschappen en kerkelijk recht (35,8%) en wijsbegeerte en moraalwetenschappen (25,5%), maar ook in de niet toegewezen opleidingen (11,9%) en de gecombineerde studiegebieden (10,4%). De leeftijdsverdeling van de studenten is stabiel ten opzichte van vorige academiejaren, met 71,5% van de studenten in de leeftijdsgroep 18 tot en met 23 jaar en 90,2% jonger dan 30 (Tabel 3). De verschillen tussen de studiegebieden moeten grotendeels worden toegeschreven aan verschillen in nominale studieduur en de aantallen studenten in opleidingen na de academische basisopleiding. 6.1.2 Generatiestudenten 6.1.2.1

Algemene evolutie

Een generatiestudent is, volgens de DTO-definitie, een student die voor het eerst ingeschreven is in het eerste jaar van een basisopleiding in het hoger onderwijs en op 1 februari nog is ingeschreven. Volgens deze definitie heeft de K.U.Leuven in 2007-2008 5.236 generatiestudenten (Tabel 4). 6.1.2.2

Naar studiegebied

Inzake generatiestudenten zijn de studiegebieden rechten, notariaat en criminologische wetenschappen (n=773), economische en toegepaste economische wetenschappen (n=633), toegepaste wetenschappen (n=549) en psychologie en pedagogische wetenschappen (n=511) de dichtstbevolkte studiegebieden.

Onderwijs

32

6.1.2.3

Naar geslacht en nationaliteit van de studenten

Zoals in de totale studentenpopulatie vormen de vrouwen de meerderheid in de populatie van generatiestudenten (n=2.893, 55,3%). Zij vormen een meerderheid in 11 van de 18 studiegebieden. De grootste concentraties vrouwen vinden we in sociale gezondheidswetenschappen (99,0%), psychologie en pedagogische wetenschappen (84,5%), farmaceutische wetenschappen (80,9%) en taal- en letterkunde (75,2%). Een overwicht aan mannelijke generatiestudenten zien we vooral in de studiegebieden toegepaste wetenschappen (75,6%) en wetenschappen (69,3%). De instroom van generatiestudenten is in grote mate een instroom uit België (95,4%). Slechts 3,8% van de generatiestudenten komt uit een andere EU-lidstaat, 0,8% heeft nog een andere nationaliteit. 6.1.2.4

Naar vooropleiding van de studenten

Het aandeel generatiestudenten met een vooropleiding algemeen secundair onderwijs vertoonde enkele jaren een licht dalende trend, maar stijgt nu terug met 1,5% tot 90,1% (Tabel 5). Binnen deze groep zijn de generatiestudenten met vooropleiding wetenschappen-wiskunde de grootste groep (n=1.268, 24,2%), gevolgd door Latijn-wiskunde (n=858, 16,4%). 6.1.3 Nieuwe niet-generatiestudenten In totaal stroomden 2.164 studenten in die niet eerder een inschrijving hadden aan de K.U.Leuven (Tabel 6). Van de nieuwe niet-generatiestudenten bezit 31% een hogeschooldiploma, 17,5% een universitair diploma (Tabel 7). Een groot deel van de nieuwe niet-generatiestudenten heeft een buitenlands diploma of een diploma uit de Franstalige Gemeenschap (33,6%). 6.2

Output

6.2.1 Examenresultaten De examenresultaten (Tabel 8) zijn berekend ten opzichte van het aantal studenten dat deelnam aan de examens. Dit geeft, vooral voor generatiestudenten, een hoger slaagpercentage in vergelijking met het slaagpercentage van het totaal aantal studenten ingeschreven op de rol. Van de generatiestudenten slaagde 48%. De slaagpercentages variëren echter sterk tussen de studiegebieden. De hoogste slaagpercentages vinden we in tandheelkunde (88,2%) en geneeskunde (87,7%). Ook over hele opleidingen heen bekeken zien we sterke variaties naargelang van het studiegebied, maar het slaagpercentage ligt algemeen genomen heel wat hoger en het totaal over alle studiegebieden heen is nergens lager dan 70%. 6.2.2 Diploma’s In 2007-2008 werden 7.934 diploma’s van academische basisopleidingen (bachelor, tweede cyclus en initiële master) uitgereikt aan de K.U.Leuven (Tabel 9). Het aantal bachelordiploma’s bedraagt 3.703, het aantal diploma’s tweede cyclus 2.314. In de initiële masteropleidingen werden 1.917 diploma’s uitgereikt. Het aantal diploma’s in de voortgezette opleidingen bedraagt 992. Tevens werden 571 diploma’s academische initiële lerarenopleiding uitgereikt. De verschillen tussen de studiegebieden naar het aantal uitgereikte diploma’s weerspiegelen grosso modo de verschillen die er ook inzake studentenaantallen van de onderscheiden studiegebieden bestaan. Voor gegevens over het aantal doctoraten aan de K.U.Leuven verwijzen we naar de pagina’s in dit verslag met betrekking tot onderzoek. 6.2.3 Opvolging arbeidsloopbaan Laatstejaarsstudenten worden op diverse manieren voorbereid op hun latere beroepsloopbaan. Hiervoor kunnen ze zowel terecht bij de centrale dienst Studieadvies als bij een aantal facultaire

Onderwijs

33

loopbaanbegeleiders. Informatie over deze loopbaanbegeleidingsactiviteiten werd gebundeld op de website ‘wegwijs arbeidsmarkt’ (www.kuleuven.be/arbeidsmarkt). In dit kader werden volgende activiteiten georganiseerd: - infosessies over tewerkstelling binnen verschillende sectoren: tijdens het academiejaar 2007-2008 werden 8 infosessies voorzien waarin tewerkstellingsmogelijkheden in diverse sectoren van de arbeidsmarkt werden belicht; - jobinfodag: een algemene jobinfodag die zich richt naar alle laatstejaarsstudenten uit alle studierichtingen K.U.Leuven werd georganiseerd op 20 februari 2008. 85 bedrijven namen hieraan deel, 1.775 laatstejaars registreerden hun CV op de CD-ROM die naar aanleiding van deze Jobinfodag werd aangemaakt en 1.300 studenten bezochten de beurs. Naast de infostands van bedrijven werd in samenwerking met de EURES-dienst van VDAB een infostand ‘werken in Europa’ opgebouwd waarvoor ook arbeidsbemiddelaars uit Finland, Frankrijk, Nederland, Spanje en Verenigd Koninkrijk werden uitgenodigd; - de K.U.Leuven vacaturedatabank blijft functioneren als contactpunt tussen werkgevers en laatstejaarsstudenten voor het doorgeven van vacatures. Bedrijven kunnen op deze databank informatie plaatsen over vacatures en stageaanbiedingen. Laatstejaarsstudenten, alumni en doctoraatsstudenten kunnen op deze databank hun CV plaatsen. Deze databank is door de VDAB erkend als dienst voor kosteloze arbeidsbemiddeling. Tijdens het academiejaar 2007-2008 werd de databank 35.900 keer geraadpleegd door werkzoekenden, waarvan 75% laatstejaarsstudenten, 15% alumni en 10% doctorandi. Tijdens dezelfde periode werden 2.455 vacatures en 82 stageaanbiedingen online geplaatst wat betekent dat er gemiddeld per dag 415 vacatures online staan. 3.827 werkgevers zijn momenteel op deze databank geregistreerd, terwijl 2.864 werkzoekenden hun CV op deze databank hebben geplaatst; - voor de sollicitatietraining ‘Eerste Hulp bij Solliciteren’ werden 6 groepen georganiseerd waaraan in totaal 84 studenten deelnamen. In het kader van de reeks ‘Competentiecursussen’ werden 2 cursussen ‘presentatietechnieken’ (24 deelnemers), 2 cursussen ‘onderhandelingstechnieken’ (29 deelnemers) en 2 cursussen ‘coaching’ (26 deelnemers) georganiseerd; - werken in het buitenland: in samenwerking met de EURES-consulent van VDAB werd een workshop in verband met werken in Europa georganiseerd. 40 studenten namen hieraan deel; - onderzoek loopbaanopbouw: alle personen die in juni-september 2007 aan de K.U.Leuven hun e academisch 2 cyclusdiploma behaalden kregen een elektronisch enquêteformulier toegestuurd. Hierin werd gepeild naar hun tewerkstellingssituatie en naar hoe de overgang van universiteit naar arbeidsmarkt verlopen was. Resultaten van deze enquêtes waren beschikbaar naar aanleiding van de infodagen februari/maart 2009. 6.2.4 Rendement toelatingsproeven Geneeskunde en tandheelkunde De Vlaamse overheid organiseert zelf een toelatingsexamen voor de opleidingen arts en tandarts. Voor het eerste bachelorjaar van de opleidingen geneeskunde en tandheelkunde 2007-2008 slaagden resp. 87 en 83% van de ingeschreven generatiestudenten en resp. 91 en 93% van de Belgische generatiestudenten. Slechts 13 van de 23 (57%) buitenlandse generatiestudenten slaagden in het eerste bachelorjaar geneeskunde en één van de drie (33%) buitenlandse generatiestudenten in het eerste bachelorjaar tandheelkunde slaagde. Ter vergelijking slaagde in het eerste bachelorjaar biomedische wetenschappen 42% van de Belgische generatiestudenten: dit is 50% lager. Vermelden we dat niet alle geslaagden in de toelatingsproef inschrijven voor de opleidingen geneeskunde of tandheelkunde. Sommige studenten beschouwen dit als een bekwaamheidstoets. Ingenieurswetenschappen Vanaf 2004-2005 werd het toelatingsexamen voor burgerlijk ingenieur en burgerlijk ingenieur-architect door de Vlaamse overheid afgeschaft. Wel bestaat er nog altijd de mogelijkheid voor de geïnteresseerde aspirant-studenten om aan een zelftest deel te nemen. De slaagpercentages voor de generatiestudenten in het eerste jaar ingenieurswetenschappen: algemeen en ingenieurswetenschappen: architectuur K.U.Leuven waren in 2007-2008 gemiddeld resp. 48 en 49%. In 20032004, toen er nog een toelatingsexamen was, lagen deze slaagpercentages respectievelijk 22 en 26 hoger, namelijk op resp. 70 en 75%.

Onderwijs

34

6.3

Financierbare studenten

De werkingsuitkeringen worden uitbetaald op grond van de forfaits voorzien in het overgangsdecreet. 7

Examencontract

7.1

Reglementering

De studenten kunnen aan de K.U.Leuven in de meerderheid van de opleidingen kiezen voor een formule van 'examencontract'. De reglementering inzake het bundelen van opleidingsonderdelen en slagen voor entiteiten is identiek als voor een gewone student. De student krijgt echter geen formele begeleiding en ondersteuning, ook niet via de elektronische leeromgeving. Sinds 2007-2008 bestaat voor een student de mogelijkheid om toch toegang te krijgen tot het elektronisch leerplatform na betaling van een forfaitair bedrag van 50 euro. Op die manier wordt de student in de mogelijkheid gesteld eenvoudiger kennis te nemen van de veronderstelde leerstof en moet een docent ook geen aparte communicatie voeren voor deze studenten. Omwille van de bijzondere intensieve begeleiding die bij sommige opleidingsonderdelen verondersteld wordt, blijven echter een beperkt gedeelte van de opleidingsonderdelen uitgesloten voor het volgen via een examencontract. Via een inschrijving voor een creditcontract kan de student toch nog – dan als volwaardig student - participeren aan die activiteiten. 7.2

Aantal ingeschreven examinandi voor examencontracten

In het totaal schreven in 2007-2008 168 studenten (78 mannen en 90 vrouwen) in met een examencontract. Het merendeel van de studenten is Belg (160 of 95%). Naar leeftijd is er een grotere variatie: van tieners tot veertigers, met een concentratie in de leeftijdsgroepen 22-25 jaar en 26-29 jaar. Inzake vooropleiding gaat het vooral om niet-generatiestudenten die meer dan een academiejaar geleden een diploma hoger onderwijs behaalden. Zij nemen veel minder dan vorig academiejaar een hoofdinschrijving (95 of 57%) en zijn vooral te vinden in de studiegebieden rechten, notariaat en criminologische wetenschappen, sociale wetenschappen en psychologie en pedagogische wetenschappen. 7.3

Resultaten examencontracten

De resultaten van studenten met een examencontract zijn niet erg gunstig. Van de 146 studenten waren er slechts 27 geslaagd (16%). 8

Internationale relaties

8.1

Inleiding

2008 was in veel opzichten een jaar waarin het internationaliseringsproces aan de K.U.Leuven nieuwe richtingen insloeg. Ook kwam de implementatie van de belangrijkste strategische beleidsopties op kruissnelheid. De beleidsoptie om een meer diepgaande relatie met een beperkt aantal relevante partners uit te bouwen vanuit een bottom-up benadering kreeg vorm. Het in 2007 opgezette partnerschap met de Chinese topuniversiteit Tsinghua werd concreet vertaald naar een specifieke en gecofinancierde onderzoekssamenwerking; ook de mobiliteit van studenten en docenten kwam langzaam maar zeker op gang. Het moeilijkste punt hierbij blijft voorlopig de afgesproken centrale studentenmobiliteit. Sinds de zomer van 2008 is de eerste vertegenwoordiging van de K.U.Leuven in het buitenland in haar lange geschiedenis een feit. Het K.U.Leuven - U.C.Louvain Beijing Office, aangestuurd door het International Office (IO), staat in voor de positionering van beide universiteiten in China. Zowel voor de Chinese partners als voor Leuvense academici met Chinese aspiraties vormt het Office het eerste informatiepunt. Bovendien werkt het proactief aan de uitbouw van een netwerk van alumni en andere belangrijke stakeholders. Ook met betrekking tot het andere grote groeiland in Azië, India, werd in 2008 gekozen voor een meer gerichte en intensieve samenwerking. De bestaande samenwerking werd in kaart gebracht en een

Onderwijs

35

verkennende missie vond plaats. Gezien de grote verschillen tussen België en India wat betreft de organisatie van het hoger onderwijs en het onderzoek en wat betreft de omstandigheden waarin deze evolueren, werd voorlopig afgezien van een eigen K.U.Leuven-vertegenwoordiging in India. De lessen die uit de missie, de groeiende interactie en het toenemend aantal Indiase studenten in Leuven konden worden getrokken, bleken voornamelijk nuttig bij het opzetten en de uitbouw van een Erasmus Mundus External Cooperation Window met India. Het Leuvense IO draagt in belangrijke mate bij tot het succes van dit nieuwe, door de Europese Commissie gefinancierde mobiliteitsconcept, na een eerste beperkte ervaring met Rusland. In 2007 richtte de K.U.Leuven haar doctoraatsscholen op; in 2008 werden de nieuwe rekruterings-, selectie- en aanstellingsprocessen voor nieuwe doctoraatsstudenten geïmplementeerd. Naast de voordelen die deze duidelijkere en meer gestroomlijnde autonome processen brachten, hadden zij echter ook een belangrijke invloed op de Selectieve Bilaterale Akkoorden (SBA’s) van de K.U.Leuven. Door de veralgemeende, wereldwijde toegang tot de vacante doctoraatsprojecten, hebben de SBA’s hun bestaansreden in dit verband verloren. In de nabije toekomst moeten we dan ook op zoek gaan naar nieuwe samenwerkingsvormen voor die partners waarmee we een bevoorrechte relatie wensen te behouden. Ook de inspanningen om de mogelijkheden van de centrale bilaterale akkoorden onder de aandacht van de academische gemeenschap te brengen, zullen in 2009 onverkort moeten worden verdergezet. Hiertoe ontwikkelde het IO in 2008 onder andere reeds een zo volledig mogelijk databestand dat de meest relevante samenwerkingsverbanden bundelt waarvan de K.U.Leuven of een van haar geledingen deel uitmaakt. Om tegemoet te komen aan de groeiende nood van de universiteit om zich internationaal te profileren met het oog op een gerichtere internationale rekrutering, werkte het IO in 2008, met de medewerking van DCOM en DOWB, een wervend concept voor een internationale programmabrochure uit. Dit nieuwe concept sluit nauw aan bij de noden en verwachtingen van de beoogde doelgroep. Voor het eerst werden de brochures wereldwijd verspreid via zowel interne (alumni via Campuskrant International) als externe (Wall Street Journal, diplomatieke posten,…) netwerken (37.000 exemplaren). De professionele adviezen die in 2008 werden ingewonnen met betrekking tot gerichte communicatiekanalen en studentenbeurzen in een aantal prioritaire landen (voornamelijk in Centraalen Oost-Europa), vormen de basis voor de uitbouw van een meer structurele aanwezigheids/rekruteringsstrategie in 2009. Om op termijn een grotere instroom van uitstekende masterstudenten uit de VS tot stand te brengen, werd in 2008 actief meegewerkt aan het uitzetten van de lijnen van het Euroscholarsprogramma, een samenwerkingsverband tussen 12 LERU-partners. Het wil zeer goede Amerikaanse bachelorstudenten ertoe aanzetten een semester door te brengen aan een Europese onderzoeksuniversiteit om er te werken aan een onderzoeksproject. Het programma kent een trage start. Eind 2008 werd, mede onder impuls van de K.U.Leuven, Flamenco boven de doopfont gehouden. Dit Vlaamse agentschap, waarin naast de betrokken overheidsdepartementen, via de associaties, het hele Vlaamse hogeronderwijslandschap vertegenwoordigd is, heeft tot doel de Vlaamse universiteiten en hogescholen te ondersteunen in hun internationaliseringsproces. Mits de nodige fondsen kunnen worden gevonden om deze ondersteuning meer dan een virtuele koepel (Study in Flanders) te laten zijn, lijkt dit een bijzonder positieve evolutie, waarvan in 2009-2010 de eerste voelbare resultaten mogen worden verwacht. Een groeiend aantal programma’s geeft vanuit de evolutie in het eigen curriculum invulling aan het internationaliseringsproces door samen te werken met buitenlandse partnerinstellingen. Vanuit de reeds aanwezige onderzoeksbanden werd op aansturen van o.m. de vicerector Onderwijsbeleid bekeken hoe met enkele bevoorrechte ‘domeinpartners’ een meer gerichte en diepgaande onderwijssamenwerking tot stand kan komen. Dit onderwijsgericht clusterproces zal in de loop van 2009 verder vorm krijgen. Ook de begeleiding en ondersteuning van de verdere internationalisering van de programma’s in het algemeen (met speciale aandacht voor de Erasmus Mundus programma’s) zal in 2009 in samenwerking met DOWB en DUO worden gestroomlijnd.

Onderwijs

36

In de tweede helft van 2008 gingen de voorbereiding en uitwerking van de lang aangekondigde ‘business case’ m.b.t. toelatingsprocessen van start. Dit zal het hele toelatingsproces voor de buitenlandse studenten stroomlijnen en vereenvoudigen en scholars en het interne administratieve proces optimaliseren. Het sluit aan bij wat ook in 2008 een permanent aandachtspunt was binnen de International Admissions and Mobility (IAM) Unit: de verdere professionalisering van het dossierbeheer, met bijzondere aandacht voor de expertise-uitbouw rond regionale credential evaluation. Dit maakt van de IAM-unit een steeds sterkere spil in het hele internationale toelatings- en subsidiëringsproces aan de K.U.Leuven, in nauwe samenwerking met en ter ondersteuning van de programma’s, faculteiten en doctoraatsscholen. Deze expertise wordt steeds meer ter beschikking gesteld van onze associatiepartners, die ook hun eigen inbreng doen. In het voorjaar van 2008 werd deelgenomen aan de zogenaamde exit wave van de International Student Barometer. Ook al lag de deelnameratio veel lager dan tijdens de entry wave in november 2007, toch bevestigden de resultaten min of meer de bevindingen van de enquête aan het begin van het academiejaar. De belangrijkste punten van lagere waardering waren de begeleiding bij de carrièreplanning, onduidelijkheid over assessment en vooral de beperkte contacten tussen buitenlandse en lokale studenten. Wat dit laatste betreft, hebben we ook in 2008 vanuit het IO proberen impulsen te geven om tot een meer interculturele werking te komen aan de K.U.Leuven. Dit is een voortdurend proces, waaraan nog veel werk is en waarbij de steun en medewerking van de studentenkringen (maar ook van Pangaea) onontbeerlijk is. Uit de Erasmuscijfers van de K.U.Leuven blijkt dat we als universiteit nog steeds vrij aantrekkelijk zijn voor buitenlandse Erasmusstudenten, maar dat de uitgaande studentenaantallen stagneren of dalen. We moeten op zoek naar een nieuw elan in het Erasmusverhaal aan de K.U.Leuven, waarbij opnieuw een grotere betrokkenheid van de verantwoordelijke academici dient betracht te worden. Dat onze studenten nog steeds interesse tonen voor een betekenisvolle buitenlandervaring bewijst het grote succes in 2008 van de reisbeurzen die VLIR en IRO ter beschikking stellen, gedeeltelijk te danken aan de bijzondere promotie-inspanningen in 2007-2008. Voor de voorbereiding van de studenten op een ervaring in een ontwikkelingsland werd, onder impuls van de Development Cooperation Unit (DCU) van het IO, opnieuw nauw samengewerkt met de associatiepartners. Deze omkadering gebeurt alsmaar professioneler. Ze heeft intussen ook geleid tot een bredere samenwerking op het vlak van ontwikkelingssamenwerking binnen de associatie, onder meer voor het project ‘Sharing Knowledge’. Ook werd samen met de associatiepartners een zogenaamde reisbeurzenfilm ontwikkeld die aspirantreizigers een beter inzicht geeft in het concept van de reisbeurzen. Het is daarom des te spijtiger dat Buitenlandse Zaken net nu beslist heeft om de fondsen voor deze reisbeurzen terug te schroeven. De core business van de DCU binnen het IO is de begeleiding en ondersteuning van de institutionele samenwerkingsprojecten van VLIR-UOS. Ook in de moeilijke budgettaire omstandigheden van 2008 werden deze lange-termijnprojecten op een zeer professionele manier omkaderd. De K.U.Leuven zal dan ook één van de twee nieuwe projecten die VLIR-UOS in 2008 aankondigde coördineren (La Molina, Lima, Peru) en actief participeren aan het tweede project (Limpopo, Zuid-Afrika). Door er in tijden van budgettaire crisis toch voor te kiezen om de doctoraatsbeurzen van de Interfacultaire Raad voor Ontwikkelingssamenwerking te indexeren en ze zo dichter bij het niveau van de andere doctoraatsbeurzen te brengen, heeft de K.U.Leuven in 2008 duidelijk aangetoond hoeveel belang zij hecht aan deze vorm van ontwikkelingssamenwerking. Bijzondere aandacht moet ook gaan naar het zeer gewaardeerde AUDIS/Edulink-project dat DCU opzette in Leuven en Louvain-la-Neuve, in samenwerking met enkele Europese en Afrikaanse partners. Dit project is gericht op expertisedeling m.b.t. internationaliseringsprocessen en universitaire organisatie. Een aantal deelnemende Afrikaanse partnerinstellingen heeft nadien in Afrika zelf een begin gemaakt met nieuwe structurele intra-Afrikaanse samenwerkingsverbanden.

Onderwijs

37

8.2

Internationale onderwijsprogramma’s en akkoorden

8.2.1 Samenwerkingsovereenkomsten met buitenlandse universiteiten De partneruniversiteiten waarmee de K.U.Leuven samenwerkt in het kader van haar centrale bilaterale akkoorden waren in 2007-2008: Radboud Universiteit Nijmegen (NL), Warsaw University (PL), University of Pennsylvania (USA), University of Illinois at Urbana-Champaign (USA), Kansai University Osaka (JAP), Waseda University Tokyo (JAP), Tsinghua University, Beijing (CHI), Commission of National Education, Beijing (CHI), University of Pretoria (ZA), University of Free State Bloemfontein (ZA), University of Stellenbosch (ZA), University of Cape Town (ZA) en University of Western Cape (ZA). Academische stafleden en doctoraatsstudenten kunnen in deze universiteiten een periode onderzoek doen, onderricht geven en zich specialiseren. De Leuvense doctoraatsstudenten maken nog niet optimaal gebruik van de mogelijkheid om hun onderzoek internationaal te toetsen en overleg te plegen met professoren van andere topuniversiteiten. Daarom plant het International Office in het voorjaar van 2009 een campagne om deze mogelijkheid breder bekend te maken. Aangezien Leuvense promotoren hun doctoraatsstudenten begeleiden bij de voorbereiding en uitvoering van de buitenlandse verblijven, zullen zowel de academici als de studenten zelf bij deze campagne worden betrokken. De start van de doctoral schools heeft grote veranderingen met zich meegebracht voor de organisatie van de Selectieve Bilaterale Akkoorden of SBA’s met partneruniversiteiten in China, Latijns-Amerika en de Russische Federatie. Tijdens de voorbereiding van de overgang van SBA-beurzen naar DBOFbeurzen (BOF-doctoraatsbeurzen voor internationale samenwerking met landen buiten de EER) werd voorzien dat geïnteresseerden van de SBA-universiteiten zich eerst kandidaat stellen voor selectie in het kader van de aangeboden DBOF-projecten, vervolgens in competitie gaan met andere kandidaten en ten slotte, na een succesvolle deelname aan de selectie, het label ‘SBA’ toegekend krijgen. Tijdens het academiejaar 2007-2008 vond de eerste oproep voor DBOF-beurzen plaats waaraan de SBApartners uit China, Latijns-Amerika en Rusland konden deelnemen. Na afloop van de selectie bleken de SBA-universiteiten geen aanvaarde kandidaten te hebben. Aangezien alle SBA-regio’s afwezig zijn in de finale lijst van geselecteerde kandidaten voor DBOF-beurzen, dient te worden onderzocht of SBA-universiteiten voldoende op de hoogte zijn van de mogelijkheden van het nieuwe systeem. Momenteel zijn de Chinese partners in het SBA-programma: Peking University, Tsinghua University (Beijing), Fudan University (Shanghai) en Zhejiang University (Hangzhou). In Latijns-Amerika is er samenwerking met: in Argentinië Universidad Nacional de Córdoba en Universidad Nacional de La Plata, in Bolivië Universidad Mayor de San Simón, in Brazilië Universidade de São Paolo, in Chili Pontificia Universidad Católica de Chile en Universidad de Chile, in Ecuador Universidad de Cuenca, Universidad Católica de Santiago de Guayaquil en Escuela Superior Politécnica del Litoral, in Mexico Universidad Nacional Autónoma de México, in Peru Universidad de Lima en Pontificia Universidad Católica del Perú. In de Russische Federatie zijn de partneruniversiteiten St. Petersburg State University en Kazan State University. De samenwerking met Tsinghua University resulteert in 2007-2008 in de lancering van het ‘Tsinghuafonds’ door de K.U.Leuven en het ‘K.U.Leuven Fund’ door Tsinghua University. Het bilaterale akkoord tussen beide universiteiten moedigt gezamenlijke wetenschappelijke activiteiten aan. De hoofddoelstellingen zijn: een duurzame onderzoekssamenwerking ontwikkelen; een toegevoegde waarde voor het onderzoek aan beide instellingen tot stand brengen; stafuitwisselingen stimuleren; en een platform creëren om externe internationale financiering aan te trekken, met een focus op de EU-kaderprogramma’s. Een gemengde evaluatiecommissie met leden uit de twee universiteiten selecteerde in juni 2008 10 gezamenlijke onderzoeksprojecten. Beide universiteiten stellen ook samen, volgens vooraf afgesproken verdeelsleutels, de nodige financiering ter beschikking. Jaarlijks zal een nieuwe oproep worden gelanceerd voor het indienen van onderzoeksprojecten in drie verschillende categorieën: nieuwe samenwerkingsprojecten (NEW), uitbreiding van bestaande internationale projecten met een partner uit Tsinghua University (PARTICIPATION) en voorbereidende activiteiten (EXPLORATION). In het kader van het akkoord met de China Scholarship Council (CSC) verwelkomde de K.U.Leuven in het academiejaar 2007-2008 5 nieuwe doctoraatsstudenten uit China. In totaal verblijven nu

Onderwijs

38

15 studenten met een CSC-beurs in Leuven. De doctoraatsbeurs die ze vanwege de Chinese overheid voor hun studieverblijf in Leuven ontvangen, is ontoereikend. De beslissing van het Universiteitsbestuur om een aantal extra vergoedingen ter beschikking te stellen, blijft dan ook gehandhaafd. 8.2.2 Buitenlandse studenten Buitenlandse doctorandi per studiegebied 2007-2008 (situatie op 01.02.2008) Wijsbegeerte en moraalwetenschappen Godgeleerdheid, godsdienstwet. en kerkelijk recht Taal- en letterkunde Geschiedenis Archeologie en kunstwetenschappen Rechten, notariaat en criminologische wet. Psychologie en pedagogische wetenschappen Economische en toegepaste economische wet. Politieke en sociale wetenschappen Sociale gezondheidswetenschappen Bewegings- en revalidatiewetenschappen Wetenschappen Ingenieurswetenschappen Bio-ingenieurswetenschappen Geneeskunde Tandheelkunde Farmaceutische wetenschappen Gecombineerde studiegebieden Totaal

Doctoraat 1 8 1 1 1 4 2 2 5 1 0 15 19 10 6 0 3 1 80

Doctoraatsopleiding 69 141 24 8 5 27 61 51 42 2 8 111 272 79 143 0 24 8 1.075

Bursalen -

-

-

-

Onderzoeksfonds – beurzen voor hoog gekwalificeerde doctorandi, meestal in de eindfase van hun doctoraat: 8 doctoraatsbursalen. DBOF-beurzen: 14. Externe financieringsbronnen: beurzen voor masterstudenten, predoctorandi, doctorandi, international scholars, specialisatiefellows en visiting scholars: 1.142 aanvragen in 2008. De Commissie Toelatingsbeleid beoordeelt alle aanvragen en kent een juridische kwalificatie toe aan beurs en bursaal. Ontwikkelingssamenwerking: VLIR-beurzen voor Institutionele Universitaire Samenwerking (IUS) en voor Eigen Initiatieven, en beurzen via NGO’s en via de Vlaamse Vereniging voor Ontwikkelingssamenwerking en Technologische Bijstand (VVOB): zie de rubriek ontwikkelingssamenwerking. Fondsen van de Vlaamse Gemeenschap (culturele akkoorden), het FWO, IWT, DWTC, de Interuniversitaire attractiepolen, toelagen van het Onderzoeksfonds (GOA, OT), ontvangsten van regionale, federale en internationale overheden, ontvangsten van de EU en VIS-projecten (Verkennende Internationale Samenwerking), fondsen van IMEC, K.U.Leuven Research & Development en de Universitaire Ziekenhuizen, ontvangsten van de privésector en op saldi van projecten: 1.142 bursalen. Vlaamse gemeenschap: 35 bursalen. DGOS-BTC: 24 bursalen. Erasmus Mundusbursalen, SBA-bursalen en bursalen in het kader van bilaterale akkoorden: zie de betreffende paragraaf.

Onderwijs

39

Vesta: een geïntegreerd onthaal voor buitenlandse gasten aan de K.U.Leuven Vesta staat voor onthaal, gastvrijheid en interculturele vorming. In september en februari, telkens voor de start van het semester, organiseert de Vestawerking van het International Office Orientation Days voor internationale studenten. Naast een welkomstdag en een dag met praktische informatiesessies, is er ook een interculturele dag, waarop de interculturele aspecten van het studeren aan de K.U.Leuven aan bod komen. De Orientation Days eindigen traditioneel met een trip naar Brugge (2 dagtrips in september, 1 dagtrip in februari). Nieuwe internationale doctorandi en onderzoekers kunnen deelnemen aan een speciale introductiesessie, georganiseerd in samenwerking met de personeelsdienst in september, november, februari en april. Meer en meer internationale studenten en onderzoekers komen reeds in de loop van de zomermaanden toe (vooral in augustus). Voor hen zijn er de Early Birds Meetings: een rondleiding met een drankje in het International Office of in Pangaea. Hiervoor wordt samengewerkt met PECS (het Programme in European Culture and Society van de Faculteit Letteren). Om het onthaal van internationale gasten te verbeteren en de integratie met de Vlaamse studenten en personeelsleden te bevorderen, bestaat er sinds 2005 het meter- en peterschap: Vlaamse studenten en personeelsleden onthalen en begeleiden internationale studenten en onderzoekers. In het voorjaar van 2008 werden 113 duo’s samengesteld en in het najaar 293. Personeelsleden en studenten kunnen deelnemen aan interculturele vormingssessies. In mei 2008 vonden workshops over interculturele communicatie en over intercultureel conflict management plaats en waren er ook vormingssessies over India: één over de Indische cultuur en één over het Indische onderwijssysteem. In het najaar van 2008 werd er voor de derde maal samengewerkt met het Dondeynehuis voor de lezingenreeks About Belgium; heel wat aspecten van onze Belgische politiek, economie en cultuur kwamen aan bod. Ook werd er meegewerkt aan Lectures for the XXIst Century van het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte, een Engelstalige versie van de ‘Lessen voor de Eenentwintigste Eeuw’. Het project Sharing Knowledge, dat is opgezet in samenwerking met de partners van de associatie K.U.Leuven en met middelen van VLIR/UOS, spoorde studenten en onderzoekers uit ontwikkelingslanden aan om hun culturele en wetenschappelijke kennis te delen met Vlaamse studenten uit de deelnemende hogescholen. 17 K.U.Leuven-studenten gaven samen 28 lessen. Vesta zorgde voor de praktische uitwerking: studenten mobiliseren en hen in contact brengen met de hogescholen. De International Contact Club (ICC), een vrijwilligersorganisatie die zich al bijna 40 jaar inzet om internationale onderzoekers en hun families een aanbod aan sociaal-culturele activiteiten (trips, rondleidingen, een sinterklaasfeest, enz.) aan te bieden, werd verder geïntegreerd in de Vestawerking van het International Office. ICC is niet langer ondergebracht in het Groot Begijnhof, maar organiseert zijn vergaderingen en inschrijfsessies in het International Office. In het najaar van 2007 werd voor de eerste keer een algemene bevraging georganiseerd bij alle internationale studenten van de K.U.Leuven (entry wave) in het kader van de International Student Barometer (ISB). Een tweede enquête vond plaats in het voorjaar van 2008 (summer wave). De resultaten werden in 2008 bekendgemaakt. Voor de bevraging werd samengewerkt met de Britse organisatie I-Graduate International Insight, die in heel de wereld dergelijke enquêtes organiseert, wat benchmarking mogelijk maakt. De K.U.Leuven scoorde bijzonder hoog op de volgende terreinen: een veilige en aangename leefomgeving, een grote expertise van professoren en docenten, uitstekende transportmogelijkheden en sportfaciliteiten. Ook de universitaire bibliotheken, het International Office, de Dienst Studentenadministratie, Pangaea en het international meeting centre kregen een uitstekende beoordeling. Minder hoge scores werden behaald in de volgende categorieën: de leef- en woonkosten, het persoonlijke onthaal bij aankomst, de lokale (Vlaamse) contacten en vrienden, advies over en de uitbouw van carrièremogelijkheden, de mogelijkheid om werkervaring op te doen en extra geld te verdienen. Het vermelden waard is dat 44% van de internationale studenten de K.U.Leuven actief wil aanbevelen en dat 42% hetzelfde zal doen wanneer ernaar wordt gevraagd.

Onderwijs

40

8.2.3 Europese onderwijsprogramma’s Lifelong Learning Programme/Erasmus Erasmus (gericht op het hoger onderwijs) blijft de voornaamste pijler van het overkoepelende Lifelong Learning Programme. Het leeuwenaandeel van de Europese subsidies gaat zoals steeds naar de studentenmobiliteit. Erasmusstudenten per land in 2007-2008 Gastland Cyprus Denemarken Duitsland Estland

Aantal Aantal uitgestuurd ontvangen 2 14 18 35 85 2 5

Finland Frankrijk Griekenland Hongarije Ierland Ijsland

16 151 3 3 10

8 42 19 41 13 5

Italië Litouwen Malta Nederland Noorwegen Oostenrijk Polen Portugal Roemenië Slovakije Slovenië Spanje Tsjechische Republiek Turkije Verenigd Koninkrijk Zweden Totaal

36 3 3 32 5 17 12 16 1 2 146 8

74 6 2 29 5 7 93 28 13 7 9 156 26

1 32

15 30

22 570

14 752

Erasmusstudenten per faculteit in 2007-2008 Faculteit

Aantal Aantal uitgestuurd ontvangen Godgeleerdheid 7 35 Wijsbegeerte 2 13 Rechtsgeleerdheid 106 192 Econ. en 79 112 Bedrijfswet. Sociale Wet. 61 79 Letteren 85 61 Psych. en Ped. W. 60 56 Geneeskunde 44 21 Farmac. Wet. 16 Bewegings- en 7 10 Revalidatiewet. Wetenschappen 11 35 Ingenieurswet. 45 99 Bio-ingenieurswet. 47 39 Totaal

570

752

Steeds meer Leuvense studenten maken ook van andere uitwisselingsmogelijkheden gebruik, zoals van de reisbeurzen voor ontwikkelingslanden en uitwisselingen in het kader van facultaire akkoorden met universiteiten buiten Europa. De andere Europese onderwijsprogramma’s Het TEMPUS-programma werd door de Europese Commissie volledig hervormd en functioneert momenteel met minder, maar grotere projecten voor de modernisering van het hoger onderwijs in de partnerlanden in de West-Balkan, Oost-Europa, Noord-Afrika en het Midden Oosten. Wat het hoger onderwijs betreft, heeft het programma nog steeds de nauwere samenwerking met de grenslanden van de EU als doel. De hogere financiering per project leidt tot een bundeling van activiteiten en draagt bij tot de visibiliteit van de verschillende initiatieven. De Europese Commissie legt, meer nog

Onderwijs

41

dan in het verleden, de nadruk op de duurzaamheid en verspreiding van de projectresultaten. Op die manier kunnen de projecten bijdragen tot een brede vernieuwing en modernisering van het hoger onderwijs in de betrokken landen die verder reikt dan de partners van het TEMPUS-consortium op zich. De K.U.Leuven is coördinator van één TEMPUS-project met Bosnië-Herzegovina en neemt als partner deel aan verschillende projecten in onder meer Kroatië, Algerije, Armenië en de Russische Federatie. In het kader van het project met Bosnië-Herzegovina vonden in het academiejaar 20072008 3 workshops en een grote disseminatiemeeting plaats in de regio. Er werden academici en administratoren van de partneruniversiteiten in Banja Luka en Sarajevo verwelkomd, evenals hun collega’s uit andere naburige universiteiten. De samenwerking met de regio’s Oost- en Zuid-Oost-Europa wordt nu al voor het negende jaar versterkt door het Coimbra Group Hospitality Scheme waaraan de K.U.Leuven haar medewerking verleent. Jaarlijks verblijven 3 jonge onderzoekers van universiteiten in de West-Balkan en Oekraïne in Leuven om, met een K.U.Leuven-beurs, gedurende 2 maanden hun onderzoek te toetsen aan de researchactiviteiten in Leuven. Tijdens het academiejaar 2007-2008 besliste de Jaarvergadering van het internationale netwerk om vanaf 2009 ook Georgië toe te laten tot het uitwisselingsprogramma. In 2008 lanceerde de Europese Unie de derde fase van het ALFA-programma. ALFA III financiert onderwijsprojecten waarbij EU-instellingen samenwerken met universiteiten in Latijns-Amerika. De K.U.Leuven diende 2 projectaanvragen in, die niet werden goedgekeurd. De K.U.Leuven neemt ook deel aan het Coimbra Group Scholarships Programme for Young Professors and Researchers from Latin American Universities. Jaarlijks verblijven 3 LatijnsAmerikaanse postdoctorale onderzoekers met een beurs in Leuven. Zij kunnen gedurende 3 maanden samenwerken met collega’s aan de K.U.Leuven. In 2008 werden de eerste acties ondernomen in het kader van een pilootproject voor studentenuitwisseling tussen twee netwerken van universiteiten: Coimbra in Europa en Montevideo in Latijns-Amerika. 8 universiteiten van elk netwerk zullen in 2009-2010 elk 2 studenten uitwisselen. De K.U.Leuven zal in een eerste fase een uitwisseling organiseren met de Universidad Nacional de Asunción (Paraguay) en de Universidad Nacional del Litoral (Argentinië). Wat de Europese onderwijsprojecten met Azië betreft, kent het Asia Linkproject van de Leuvense onderzoeksgroep Medical Imaging een groot succes. Het netwerk met EU-partners uit Duitsland en Frankrijk en 3 universiteiten in China en Mongolië werd succesvol gelanceerd tijdens een kick-off meeting in Leuven. Sedertdien heeft het reeds verschillende vormingssessies en trainingen voor Aziatische onderzoekers en academici georganiseerd. Tijdens het tweede semester van het academiejaar 2007-2008 werd de K.U.Leuven gevraagd om deel te nemen aan enkele aanvragen in het kader van het Europese programma Erasmus Mundus External Cooperation Window. Dit programma geeft EU-universiteiten de kans om partnerschappen, institutionele samenwerking en mobiliteitsprogramma’s op te zetten met hogeronderwijsinstellingen in verschillende regio’s. De K.U.Leuven stapte als partner in projectaanvragen voor de regio’s WestBalkan, India en Mexico. 8.2.4

Onderwijsontwikkelingsplan, internationale opleidingen en Erasmus Mundus

De K.U.Leuven voert een actief beleid op het gebied van internationale opleidingen. Vijf opleidingen van de K.U.Leuven zijn geselecteerd in het kader van Erasmus Mundus: (1) de Erasmus Mundus master in nanoscience and nanotechnology (consortium: K.U.Leuven (coördinator), Chalmers University of Technology, Universiteit Leiden, Technische Universiteit Delft en Technische Universität Dresden), (2) de Erasmus Mundus master in adapted physical activity (consortium: K.U.Leuven (coördinator), Norges Idrettshogskole, Universita Palecheho v Olomouci en University of Limerick), (3) de Erasmus Mundus master in bioethics (consortium: K.U.Leuven (coördinator), Radboud Universiteit Nijmegen en Università degli Studi di Padova); (4) de European Master in engineering rheology (consortium: Universidade do Minho (coördinator), K.U.Leuven, Universidad de Huelva, Università della Calabria, Université Catholique de Louvain, Université Joseph Fourier de Grenoble I en Univerza v Ljubljani), en (5) de Erasmus Mundus European master of science in nematology

Onderwijs

42

(consortium: Universiteit Gent (coördinator), Universität Bielefeld, Universidade de Evora, Universidad de Jaén, Christian-Albrechts Universität Kiel, K.U.Leuven, Scottish Crop Research Institute Invergowrie, Dundee, en Universiteit Wageningen). In deze laatste opleiding fungeert de K.U.Leuven als ‘associate partner’. De eerste twee opleidingen vonden plaats vanaf het academiejaar 2005-2006, de derde opleiding ging van start in 2006-2007 en de vierde en vijfde opleiding startten in 2008-2009. Als innovatieve opleidingen worden zij ondersteund door de centrale diensten van de K.U.Leuven via diverse trajecten, gecoördineerd door het International Office. Bijzondere aandacht gaat naar de optimalisering van deze trajecten. Zij hebben betrekking op: de interne erkenning, kwaliteitsverzekering en accreditering van de opleidingen (Dienst Onderwijsbeleid); de rekrutering, toelating, selectie, inschrijving, loopbaanopvolging en betaling van studenten (Dienst Studieadvies, International Office); innovatieve curriculumontwikkeling, virtuele communicatie en virtueel onderwijs (DUO/ICTO, AV-net); het taalbeleid (ILT); en de regelgeving en reglementering van curricula, inschrijvingen, examens en diploma’s (onderwijsjurist). Vaak zorgen de onvolledige en soms tegenstrijdige wetgevingen van de verschillende landen voor problemen, maar terecht mag worden opgemerkt dat de Vlaamse wetgeving in Europa de best aangepaste wetgeving is voor de Erasmus Mundusprogramma’s. Bovendien ontstaan er soms moeilijkheden door tegengestelde regelgevingen op instellingsniveau, bijvoorbeeld op het gebied van examens. De meeste problemen kunnen echter worden opgelost wanneer het organiserend consortium erin slaagt om zich instellingsoverstijgend op te stellen. 8.3

Ontwikkelingssamenwerking

8.3.1 Studenten uit ontwikkelingslanden Bursalen uit ontwikkelingslanden (met beurzen uit de sector ontwikkelingssamenwerking) internationale cursussen (ICP’s) (master of science in water resources engineering (31), master of science in food and technology (13), master of architecture in human settlements (11), master of science in molecular biology (8)) ICP-doctorandi IRO: predocs IRO: doctorandi VLIR - institutionele samenwerking VLIR - eigen initiatieven BTC/DGOS VVOB Totaal

63

11 2 59 163 40 41 0 379

8.3.2 Activiteiten op grond van eigen universitaire budgetten (IRO) In 2008 beschikte de Interfacultaire Raad voor Ontwikkelingssamenwerking (IRO) over een budget van 1.200.000 euro. Studiebeurzen Dit is de grootste budgetpost van de IRO (90%). Absolute prioriteit wordt gegeven aan doctoraatsbeurzen. De IRO keurde 15 nieuwe beurzen en 35 verlengingen goed voor het academiejaar 2007-2008. Ondersteuningsprojecten In september 2008 vond in Leuven het congres Water & Urban Development Paradigms plaats. De IRO financierde 6 reisbeurzen voor onderzoekers uit ontwikkelingslanden om hieraan deel te nemen. Prospectiebeurzen Prospectiebeurzen hebben als doel de voorbereiding mogelijk te maken van projectvoorstellen die bij externe financiers zullen worden ingediend. Er werd slechts één aanvraag ingediend en goedgekeurd.

Onderwijs

43

Specialisatieverblijven voor postdocs Stafleden van universiteiten uit ontwikkelingslanden krijgen de kans om voor een korte periode (maximum 3 maanden) aan de K.U.Leuven te verblijven of er terug te komen voor herscholing, omdat in hun eigen land vaak de nodige literatuur, apparatuur en contacten ontbreken. Op deze wijze wordt het samenwerkingsverband tussen de betrokken instellingen nog eens extra versterkt. In 2008 werden er vier specialisatiebeurzen toegekend. Reisbeurzen voor studenten De K.U.Leuven wil de belangstelling van haar studenten voor ontwikkelingssamenwerking stimuleren. De studenten worden aangemoedigd om een onderdeel van hun opleiding (stage, thesisonderzoek) te realiseren tijdens een kort verblijf in een ontwikkelingsland, onder begeleiding van een lokale partner. De K.U.Leuven stelt naast de VLIR-UOS-financiering extra reisbeursfondsen ter beschikking via de IRO. Het reisbeurzenprogramma is zeer succesvol. In 2008 werden in totaal 175 reisbeurzen toegekend. De IRO heeft in 2008 co-financiering gegeven voor een ‘Groepsreis voor studenten’ naar de Filippijnen. Samenwerking met Congo Een deel van het IRO-budget wordt gereserveerd voor initiatieven met universiteiten in Congo. In 2008 financierde de IRO 5 reizen van Leuvense professoren naar Congo en het verblijf van 3 Congolese professoren aan de K.U.Leuven. Twinning beurzen Onderzoekers uit ontwikkelingslanden die door een Leuvense faculteit worden uitgenodigd voor de begeleiding of verdediging van een doctoraat of voor andere activiteiten, kunnen via de IRO een reiskostenvergoeding krijgen. In 2008 werd geen enkele aanvraag ingediend. Platform Ontwikkelingssamenwerking In 2008 nam de K.U.Leuven deel aan het wereldfeest van de stad Leuven. Ook begeleidde de universiteit het themahuis Taorokende. 8.3.3 Samenwerking in het kader van externe financiering (VLIR-UOS, Europese fondsen) In Vlaanderen worden de middelen voor universitaire ontwikkelingssamenwerking ter beschikking gesteld via programma’s gestuurd door VLIR-UOS. 2008 was een moeilijk jaar voor VLIR-UOS: het budget werd gereduceerd met meer dan 7%. Bovendien kwam de extra financiering voor samenwerking met Congo die de voormalige minister had beloofd er plots niet meer. Dat had een weerslag, zowel op de lopende initiatieven als op de geplande Congo-oproepen. De klemtoon van VLIR-UOS ligt hoofdzakelijk op de zogenaamde 'institutionele samenwerking' of IUS. Het grootste deel van het budget (40%) gaat naar een beperkt aantal partners in het Zuiden. De K.U.Leuven coördineert 6 IUS-programma’s, met de volgende partners: Universidad Mayor San Simón (Cochabamba, Bolivia - programma beëindigd in 2008), University of Zimbabwe (Harare), het netwerk van Saint Louis University/Benguet State University (Filipijnen), Mekelle University (Ethiopië), Universidad de Cuenca (Ecuador) en Anton de Kom Universiteit (Suriname). In 2008 werden 2 nieuwe programma’s geselecteerd, waarvan de K.U.Leuven er 1 zal coördineren: dat met de Universidad Nacional Agraria La Molina, in Peru. Ongeveer 20% van het budget van VLIR-UOS gaat naar projecten van het programma ‘Eigen Initiatieven’. De K.U.Leuven heeft projecten lopen in een twintigtal landen. In de selectieronde van 2008, voor projecten die starten in 2009, werden 2 nieuwe projecten goedgekeurd.

Onderwijs

44

Om budgettaire redenen is er in 2008 geen nieuwe oproep gelanceerd voor Congo. Toch werd er 1 project met Congo van het type Eigen Initiatief goedgekeurd; het project gaat van start in 2009. Via haar Noordactieprogramma financiert de VLIR uiteenlopende activiteiten zoals opleidingen, informatieverspreiding en sensibilisering, beleidsvoorbereidend onderzoek en de toekenning van beurzen. De K.U.Leuven biedt in dit verband 4 internationale cursussen (ICP’s) aan: master of architecture in human settlements, master of science in water resources engineering, master of science in food technology en master of science in molecular biology. De 3 laatstgenoemde opleidingen worden interuniversitair georganiseerd. In de financieringscategorie voor opleidingsprogramma’s (‘Korte Opleidingsinitiatieven’ (KOI) en ‘International Training Programme’ (ITP)), waarbij mensen uit het Zuiden een intensieve praktijkgerichte training volgen, vonden in 2008 2 KOI’s (land evaluation and land use planning with free and open source geomatic tools en summer course human rights 2008) en 1 ITP (audio visual learning materials-production & management) plaats. Met het oog op sensibilisering en de uitwisseling van ontwikkelingsrelevante expertise, financiert de VLIR internationale congressen en sensibiliseringsinitiatieven. De K.U.Leuven ontving financiering voor de organisatie van 2 sensibiliseringsinitiatieven: een initiatief op associatieniveau (zie verder) en de interdisciplinary course on development and cultures. VLIR-UOS financiert een aantal doctoraatsbeurzen voor jonge Vlaamse onderzoekers enerzijds en voor ICP-afgestudeerden anderzijds. De betrokkenen krijgen gedurende 4 jaar financiering om te doctoreren over een ontwikkelingsrelevant thema. In 2008 werden geen nieuwe doctoraatsbeurzen toegekend aan Vlaamse onderzoekers en 2 doctoraatsbeurzen aan ICP-afgestudeerden uit ontwikkelingslanden. Op associatieniveau blijft men intensief verder bouwen aan de samenwerking inzake ontwikkelingssamenwerking. Deze samenwerking heeft vooral betrekking op het reisbeurzenprogramma, en meer bepaald op de voorbereiding van studenten die in het kader van hun thesis of stage in het Zuiden verblijven, maar ze betreft ook het verstrekken van advies over diverse projectvoorstellen voor VLIRUOS. In 2008 keurde VLIR-UOS ook een gemeenschappelijk sensibiliseringsinitiatief van de K.U.Leuven en 6 hogescholen van de associatie goed: ‘MOD: millennium ontwikkelingsdoelstellingen in het hoger onderwijs, sharing knowledge!”. In 2008 was er naar aanleiding van het tienjarig bestaan van VLIR-UOS een extra oproep voor sensibiliseringsinitiatieven. De Associatie K.U.Leuven realiseerde een reisbeurzenfilm. Vier studentenduo’s namen een camera mee naar het Zuiden. Na terugkeer werden zij en hun promotoren geïnterviewd. De première van de film vond plaats tijdens een grote reisbeurzenhappening in Leuven op 3 december 2008. In juni 2008 had aan de K.U.Leuven een seminarie plaats dat kaderde in het AUDIS Edulinkproject, gefinancierd door de EU, over de geïdentificeerde aandachtspunten voor internationalisering. Nadien volgden 2 weken van internship aan 2 verschillende Europese universiteiten. Een feedback-seminarie aan de UCL in Louvain-la-Neuve sloot het geheel af. Er waren ongeveer 50 deelnemers, waaronder 23 van 12 Afrikaanse partneruniversiteiten en 11 van andere Europese partnerinstellingen.

Onderwijs

45

Tabel 1. Evolutie totale studentenpopulatie K.U.Leuven Studiegebied

Aantallen 03-04 04-05 05-06 06-07 07-08 538 524 510 488 470 Wijsbegeerte en moraalwetenschappen 543 599 603 702 732 Godgeleerdheid, godsdienstwetensch. en kerkelijk recht 1.307 1.392 1.399 1.411 1.380 Taal- en letterkunde 877 847 894 897 927 Geschiedenis 500 460 446 451 424 Archeologie en kunstwetenschappen 3.032 3.235 3.328 3.560 3.670 Rechten, notariaat en criminologische wetenschappen 3.049 3.115 3.171 3.373 3.452 Psychologie en pedagogische wetenschappen 2.793 2.851 3.017 2.993 3.198 Economische en toegepaste economische wetenschappen 1.971 2.066 2.175 2.158 2.043 Politieke en sociale wetenschappen 534 574 599 560 600 Sociale gezondheidswetenschappen 1.248 1.249 1.308 1.301 1.304 Lichamelijke opvoeding, motorische reval. en kinesitherapie 1.854 1.866 1.791 1.835 1.937 Wetenschappen 3.045 3.228 3.178 3.174 3.279 Toegepaste wetenschappen 1.253 1.278 1.232 1.195 1.114 Toegepaste biologische wetenschappen 2.228 2.421 2.678 3.004 3.144 Geneeskunde 214 236 259 297 298 Tandheelkunde 593 665 682 785 824 Farmaceutische wetenschappen 1.535 1.651 1.736 1.736 1.477 Gecombineerde studiegebieden 2.108 2.301 2.499 2.590 3.270 Niet toegewezen 29.164 30.442 31.420 32.510 33.802 Totaal

Onderwijs

03-04 1,8% 1,9% 4,5% 3,0% 1,7% 10,4% 10,5% 9,6% 6,8% 1,8% 4,3% 6,4% 10,4% 4,3% 7,6% 0,7% 2,0% 5,1% 7,2% 100%

Procentuele verdeling 04-05 05-06 06-07 1,7% 1,6% 1,5% 2,0% 1,9% 2,2% 4,6% 4,5% 4,3% 2,8% 2,8% 2,8% 1,5% 1,4% 1,4% 10,6% 10,6% 11,0% 10,2% 10,1% 10,4% 9,4% 9,6% 9,2% 6,8% 6,9% 6,6% 1,9% 1,9% 1,7% 4,1% 4,2% 4,0% 6,1% 5,7% 5,6% 10,6% 10,1% 9,8% 4,2% 3,9% 3,7% 8,0% 8,5% 9,2% 0,8% 0,8% 0,9% 2,2% 2,2% 2,4% 5,0% 5,3% 5,3% 7,6% 8,0% 8,0% 100% 100% 100%

Index 07-08 03-04 04-05 05-06 06-07 07-08 1,4% 100 97 95 91 87 2,2% 100 110 111 129 135 4,1% 100 107 107 108 106 2,7% 100 97 102 102 106 1,3% 100 92 89 90 85 10,9% 100 107 110 117 121 10,2% 100 102 104 111 113 9,5% 100 102 108 107 115 6,0% 100 105 110 109 104 1,8% 100 107 112 105 112 3,9% 100 100 105 104 104 5,7% 100 101 97 99 104 9,7% 100 106 104 104 108 3,3% 100 102 98 95 89 9,3% 100 109 120 135 141 0,9% 100 110 121 139 139 2,4% 100 112 115 132 139 5,1% 100 104 112 118 118 9,7% 100 109 119 123 155 100% 100 104 108 111 116

46

Tabel 2. Totale studentenpopulatie K.U.Leuven naar regime, geslacht en nationaliteit Aantallen Studiegebied

Regime Volt. Deelt. 412 58 614 118 1.354 26 904 23 13 411 3.609 61 3.312 140 3.155 43 1.964 79 543 57 24 1.280 1.918 19 3.227 52 1.107 7 3.085 59 269 29 5 819 1.655 81 3.119 151

Wijsbegeerte en moraalwet. Godgeleerdh., godsd. en kerk. recht Taal- en letterkunde Geschiedenis Archeologie en kunstwet. Rechten, notariaat en crimin. wet. Psychologie en pedagogische wet. Economische en toegep. econ. wet. Politieke en sociale wetenschappen Sociale gezondheidswetenschappen Licham. opv., motor. reval. en kine. Wetenschappen Toegepaste wetenschappen Toegepaste biologische wet. Geneeskunde Tandheelkunde Farmaceutische wetenschappen Gecombineerde studiegebieden Niet toegewezen Totaal

32.757

Geslacht Man Vrouw 317 153 452 280 372 1.008 549 378 148 276 1.458 2.212 619 2.833 1.942 1.256 938 1.105 68 532 568 736 1.270 667 2.519 760 626 488 1.186 1.958 106 192 202 622 681 1.055 1.603 1.667

Nationaliteit Totaal Belg EU Ander 295 55 120 470 382 88 262 732 1.302 44 34 1.380 895 21 11 927 400 20 4 424 3.510 94 66 3.670 3.225 113 114 3.452 3.009 105 84 3.198 1.912 80 51 2.043 578 13 9 600 1.224 53 27 1.304 1.748 92 97 1.937 2.825 168 286 3.279 993 24 97 1.114 2.820 226 98 3.144 253 30 15 298 784 15 25 824 1.419 136 181 1.736 2.162 720 388 3.270

1.045 15.624 18.178 29.736 2.097

1.969 33.802

Percentages Studiegebied Wijsbegeerte en moraalwet. Godgeleerdh., godsd. en kerk. recht Taal- en letterkunde Geschiedenis Archeologie en kunstwet. Rechten, notariaat en crimin. wet. Psychologie en pedagogische wet. Economische en toegep. econ. wet. Politieke en sociale wetenschappen Sociale gezondheidswetenschappen Licham. opv., motor. reval. en kine. Wetenschappen Toegepaste wetenschappen Toegepaste biologische wetenschappen Geneeskunde Tandheelkunde Farmaceutische wetenschappen Gecombineerde studiegebieden Niet toegewezen

Regime Volt. Deelt. 87,7% 12,3% 83,9% 16,1% 98,1% 1,9% 97,5% 2,5% 96,9% 3,1% 1,7% 98,3% 95,9% 4,1% 98,7% 1,3% 96,1% 3,9% 90,5% 9,5% 98,2% 1,8% 1,0% 99,0% 98,4% 1,6% 99,4% 0,6% 98,1% 1,9% 90,3% 9,7% 99,4% 0,6% 4,7% 95,3% 95,4% 4,6%

Geslacht Man Vrouw 67,4% 32,6% 61,7% 38,3% 27,0% 73,0% 59,2% 40,8% 34,9% 65,1% 39,7% 60,3% 17,9% 82,1% 60,7% 39,3% 45,9% 54,1% 11,3% 88,7% 43,6% 56,4% 65,6% 34,4% 76,8% 23,2% 56,2% 43,8% 37,7% 62,3% 35,6% 64,4% 24,5% 75,5% 39,2% 60,8% 49,0% 51,0%

Nationaliteit Totaal Belg EU Ander 62,8% 11,7% 25,5% 100% 52,2% 12,0% 35,8% 100% 94,3% 3,2% 2,5% 100% 96,5% 2,3% 1,2% 100% 94,3% 4,7% 0,9% 100% 95,6% 2,6% 1,8% 100% 93,4% 3,3% 3,3% 100% 94,1% 3,3% 2,6% 100% 93,6% 3,9% 2,5% 100% 96,3% 2,2% 1,5% 100% 93,9% 4,1% 2,1% 100% 90,2% 4,7% 5,0% 100% 86,2% 5,1% 8,7% 100% 89,1% 2,2% 8,7% 100% 89,7% 7,2% 3,1% 100% 84,9% 10,1% 5,0% 100% 95,1% 1,8% 3,0% 100% 81,7% 7,8% 10,4% 100% 66,1% 22,0% 11,9% 100%

Totaal

96,9%

46,2%

88,0%

Onderwijs

3,1%

53,8%

6,2%

5,8%

100%

47

Tabel 3. Totale studentenpopulatie K.U.Leuven naar leeftijd Studiegebied Wijsbegeerte en moraalwet. Godgeleerdh., godsd. en kerk. recht Taal- en letterkunde Geschiedenis Archeologie en kunstwet. Rechten, notariaat en crimin. wet. Psychologie en pedagogische wet. Economische en toegep. econ. wet. Politieke en sociale wetenschappen Sociale gezondheidswetenschappen Licham. opv., motor. reval. en kine. Wetenschappen Toegepaste wetenschappen Toegepaste biologische wetenschappen Geneeskunde Tandheelkunde Farmaceutische wetenschappen Gecombineerde studiegebieden Niet toegewezen Totaal Procentuele verdeling

Onderwijs

-18 0 1 5 1 1 17 10 17 7 1 9 27 18 5 15 0 6 11 3

18 22 27 276 150 53 654 429 547 322 95 232 330 517 164 215 23 165 318 27

154 4.566 0,5% 13,5%

19 33 40 256 175 62 664 474 495 320 51 243 279 385 124 330 53 150 243 24

20 42 26 204 177 62 502 432 498 309 72 216 211 392 137 330 55 100 226 132

4.401 4.123 13,0% 12,2%

21 52 35 210 123 56 561 512 552 276 84 209 269 366 111 383 42 126 243 211

22 32 31 158 111 36 514 507 436 196 62 175 181 366 138 388 40 97 190 256

Leeftijd 23 24 33 23 30 35 81 38 56 33 40 27 301 152 341 179 264 121 168 111 59 36 79 36 121 101 209 175 67 59 331 301 25 13 63 31 137 84 336 270

Totaal 25 13 26 18 14 13 67 111 59 59 22 24 98 161 48 170 15 17 51 277

26 21 28 25 16 13 48 69 46 31 8 16 86 135 42 137 9 14 34 202

27 20 32 13 14 7 23 64 46 37 13 10 58 131 54 83 4 13 31 186

28 21 27 12 5 1 25 43 24 28 12 10 49 96 36 72 5 5 32 173

29 13 18 15 7 9 30 32 20 26 8 8 24 82 25 61 3 11 26 140

30 15 20 5 11 9 23 37 17 17 13 7 21 65 17 52 1 4 18 119

30+ 130 356 64 34 35 89 212 56 136 64 30 82 181 87 276 10 22 92 914

470 732 1.380 927 424 3.670 3.452 3.198 2.043 600 1.304 1.937 3.279 1.114 3.144 298 824 1.736 3.270

4.421 3.914 2.741 1.825 1.263 980 839 676 558 471 2.870 13,1% 11,6% 8,1% 5,4% 3,7% 2,9% 2,5% 2,0% 1,7% 1,4% 8,5%

33.802 100%

48

Tabel 4. Generatiestudenten K.U.Leuven naar regime, geslacht en nationaliteit Aantallen Studiegebied Wijsbegeerte en moraalwet. Godgeleerdh., godsd. en kerk. recht Taal- en letterkunde Geschiedenis Archeologie en kunstwet. Rechten, notariaat en crimin. wet. Psychologie en pedagogische wet. Economische en toegep. econ. wet. Politieke en sociale wetenschappen Sociale gezondheidswetenschappen Licham. opv., motor. reval. en kine. Wetenschappen Toegepaste wetenschappen Toegepaste biologische wetenschappen Geneeskunde Tandheelkunde Farmaceutische wetenschappen Gecombineerde studiegebieden

Regime Volt. Deelt. 43 1 37 1 302 4 177 5 3 69 772 1 509 2 632 1 379 3 99 3 266 371 3 549 171 245 17 1 177 390 3

Totaal

5.205

31

Geslacht Man Vrouw 27 17 20 18 76 230 102 80 21 51 290 483 79 432 374 259 179 203 1 98 123 146 259 115 415 134 99 72 105 140 7 10 34 144 132 261

Nationaliteit Belg EU Ander 26 7 11 31 2 5 297 7 2 179 3 66 6 750 20 3 493 17 1 610 14 9 370 8 4 99 258 11 366 7 1 538 10 1 170 1 222 22 1 15 2 174 4 331 57 5

2.343

4.995

2.893

198

Totaal 44 38 306 182 72 773 511 633 382 99 269 374 549 171 245 17 178 393

43

5.236

Nationaliteit Belg EU Ander 59,1% 15,9% 25,0% 81,6% 5,3% 13,2% 97,1% 2,3% 0,7% 98,4% 1,6% 0,0% 91,7% 8,3% 0,0% 97,0% 2,6% 0,4% 96,5% 3,3% 0,2% 96,4% 2,2% 1,4% 96,9% 2,1% 1,0% 100,0% 0,0% 0,0% 95,9% 4,1% 0,0% 97,9% 1,9% 0,3% 98,0% 1,8% 0,2% 99,4% 0,6% 0,0% 90,6% 9,0% 0,4% 88,2% 11,8% 0,0% 97,8% 2,2% 0,0% 84,2% 14,5% 1,3%

Totaal

Percentages Studiegebied Wijsbegeerte en moraalwet. Godgeleerdh., godsd. en kerk. recht Taal- en letterkunde Geschiedenis Archeologie en kunstwet. Rechten, notariaat en crimin. wet. Psychologie en pedagogische wet. Economische en toegep. econ. wet. Politieke en sociale wetenschappen Sociale gezondheidswetenschappen Licham. opv., motor. reval. en kine. Wetenschappen Toegepaste wetenschappen Toegepaste biologische wetensch. Geneeskunde Tandheelkunde Farmaceutische wetenschappen Gecombineerde studiegebieden Totaal

Onderwijs

Regime Volt. Deelt. 97,7% 2,3% 97,4% 2,6% 98,7% 1,3% 97,3% 2,7% 95,8% 4,2% 99,9% 0,1% 99,6% 0,4% 99,8% 0,2% 99,2% 0,8% 100,0% 0,0% 98,9% 1,1% 99,2% 0,8% 100,0% 0,0% 100,0% 0,0% 100,0% 0,0% 100,0% 0,0% 99,4% 0,6% 99,2% 0,8% 99,4%

0,6%

Geslacht Man Vrouw 61,4% 38,6% 52,6% 47,4% 24,8% 75,2% 56,0% 44,0% 29,2% 70,8% 37,5% 62,5% 15,5% 84,5% 59,1% 40,9% 46,9% 53,1% 1,0% 99,0% 45,7% 54,3% 69,3% 30,7% 75,6% 24,4% 57,9% 42,1% 42,9% 57,1% 41,2% 58,8% 19,1% 80,9% 33,6% 66,4% 44,7%

55,3%

95,4%

3,8%

0,8%

100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100%

49

Tabel 5. Generatiestudenten K.U.Leuven naar vooropleiding Studierichting secundair onderwijs ASO Wetenschappen-wiskunde Latijn-wiskunde Economie-moderne talen Latijn-moderne talen Humane wetenschappen Latijn-wetenschappen Moderne talen-wetensch. Economie-wiskunde Grieks-Latijn Grieks-wiskunde Moderne talen-wiskunde Wetenschappen-sport Grieks-wetenschappen Rudolf Steinerpedagogie Menswetenschappen Wetenschappen-topsport Moderne talen-topsport Wiskunde-topsport Grieks-moderne talen TSO KSO BSO Buitenlands/Franstalig/andere Totaal

Onderwijs

Aantal 4.718

Percent. 90,1%

1.268 858 433 427 372 360 294 268 157 110 70 68 17 9 3 1 1 1 1

24,2% 16,4% 8,3% 8,2% 7,1% 6,9% 5,6% 5,1% 3,0% 2,1% 1,3% 1,3% 0,3% 0,2% 0,1% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0%

209 15 9 285

4,0% 0,3% 0,2% 5,4%

5.236

100,0%

50

Tabel 6. Nieuwe niet-generatiestudenten K.U.Leuven

473

644

66 158 53 42 47

3 7

2 15

154

384

508

2.164

1 4 13 11 6 2 22 32 13 31

1

Totaal

92

57 20 33 24 0 2 2 106 9 5 6 2 63

60 135 57 34 25 249 302 248 152 75 70 143 199 31 159 11 7 207

7 2

13 16 20 6

Schakel- en voorbereidingsprogramma

30

1

Voortgezette opleidingen

21 57 10 1 1 61 49 108 36 24 38 36 52 6 52

Doctoraatsopleiding

Onderwijs

26 55 22 27 23 61 62 43 44 4 28 25 6 2 10 5

Doctoraat

Totaal

Initiële master

Wijsbegeerte en moraalwet. Godgeleerdh., godsd. en kerk. recht Taal- en letterkunde Geschiedenis Archeologie en kunstwet. Rechten, notariaat en criminol. wetenschappen Psychologie en pedagogische wetenschappen Economische en toegep. Econom. wetenschappen Politieke en sociale wetenschappen Sociale gezondheidswetenschappen Licham. opvoeding, motor. reval. en kinesitherapie Wetenschappen Toegepaste wetenschappen Toegepaste biologische wetenschappen Geneeskunde Tandheelkunde Farmaceutische wetenschappen Gecombineerde studiegebieden

Academische bachelor

Studiegebied

2

58 3 1 61

51

Tabel 7. Nieuwe niet-generatiestudenten naar vooropleiding Hogeschoolopleiding Architectuur Gezondheidszorg Handelswetenschappen en bedrijfskunde Industriële wetenschappen en technologie Audiovisuele en beeldende kunst Muziek en dramatische kunst Biotechniek Onderwijs Productontwikkeling Sociaal-agogisch werk Toegepaste taalkunde Totaal hogeschoolopleiding Universitaire opleiding Wijsbegeerte en moraalwetenschappen Taal- en letterkunde Geschiedenis Archeologie en kunstwetenschappen Rechten, notariaat en criminologische wetenschappen Psychologie en pedagogische wetenschappen Economische en toegepaste economische wetenschappen Politieke en sociale wetenschappen Bewegings- en revalidatiewetenschappen Wetenschappen Toegepaste wetenschappen Toegepaste biologische wetenschappen Geneeskunde Tandheelkunde Diergeneeskunde Farmaceutische wetenschappen Gecombineerde studiegebieden Totaal universitaire opleiding Overige opleidingen Buitenlandse opleiding Opleiding in Franse Gemeenschap Niet toegewezen Totaal overige opleidingen Algemeen totaal

Onderwijs

Gecertif. Profession. HO Bachelor 3 38 61 65 103 104 8 3 1 32 44 15 313 Kandidaat 1

Totaal 3 99 168

7

111

5 61 129 366 Licentiaat (incl. titels) 8

Bachelor

Master

2

8 3 6 93 0 173 15 679 Totaal 11

2

7 7 3 18

16 5 2 49

3

21

5

29

3

18

20

41

5

16 2

31 7

1

52 10

11

21 1 4

4 3

33 5 7

1

1

1

17

46

7 118

8 217

3 1

3 1 2 2 6 26

23 16 5 70

50 1 2 2 21 378 Totaal 647 84 376 1.107 2.164

52

Tabel 8. Examenresultaten per opleiding en studiejaar G NG NI T %

= geslaagd = niet geslaagd = niet ingeschreven voor de examens = totaal aantal studenten ingeschreven op de rol = percentage geslaagde studenten, berekend op het aantal voor de examens ingeschreven studenten

Studiegebied

G

Generatiestudenten NG NI T

%

Academische bacheloropleiding G NG NI T %

G

Acad. basisopl 2de cyclus NG NI T %

G

Masteropleiding NG NI T

%

Wijsbegeerte en moraalwet.

13

22

12

47

37,14%

112

67

61

236

64,00%

14

12

26

53,85%

49

25

5

79

66,22%

Godgeleerdh., godsd. en kerk. recht

24

14

1

39

63,16%

164

54

87

305

75,23%

11

9

9

29

55,00%

79

32

30

141

71,17%

125

170

27

322

42,37%

600

268

39

907

69,12%

34

5

1

40

87,18%

171

24

8

201

88,60%

Geschiedenis

95

87

19

200

52,49%

422

189

33

643

69,18%

43

12

55

78,18%

114

23

1

137

83,82%

Archeologie en kunstwet.

29

38

14

81

43,28%

166

85

24

275

66,14%

40

10

50

80,00%

50

8

2

60

86,21%

Rechten, notariaat en crimin. wet.

296

466

52

813

38,90%

1.407

884

96

2.382

61,55%

396

18

414

95,65%

440

65

11

515

87,30%

Psychologie en pedagogische wet.

216

298

28

540

42,19%

1.090

541

65

1.692

66,99%

474

88

5

567

84,34%

486

60

23

569

89,01%

Economische en toegep. econ. wet.

278

349

54

660

45,87%

1.268

556

98

1.879

71,20%

198

35

1

234

84,98%

664

67

56

780

91,71%

Politieke en sociale wetenschappen

162

218

22

402

42,63%

824

389

36

1.247

68,04%

52

8

4

64

86,67%

243

62

11

316

79,67%

Sociale gezondheidswetenschappen

56

40

7

103

58,33%

179

55

10

244

76,50%

29

14

3

46

67,44%

112

9

22

143

92,56%

Licham. opv., motor. reval. en kine.

116

144

28

288

44,62%

590

246

45

881

70,57%

73

1

74

98,65%

214

15

2

231

93,45%

Wetenschappen

188

183

27

397

50,81%

703

319

45

1.066

68,85%

29

5

34

85,29%

175

30

31

233

86,63%

Toegepaste wetenschappen

279

255

42

575

52,35%

1.045

415 132

1.515

75,56%

344

27

371

92,97%

333

34

22

387

91,23%

Toegepaste biologische wet.

106

58

11

175

64,63%

369

84

16

469

81,46%

149

5

154

96,75%

108

10

5

122

92,31%

Geneeskunde

214

30

1

245

87,70%

886

88

2

975

91,06%

792

11

806

98,63%

411

32

7

450

92,78%

Tandheelkunde

15

2

1

18

88,24%

148

33

1

182

81,77%

37

37

100%

46

Farmaceutische wetenschappen

94

77

10

181

54,97%

361

133

11

505

73,08%

88

1

1

90

98,88%

112

4

Gecombineerde studiegebieden

149

237

35

420

38,70%

582

412

55

1.048

58,61%

15

3

0

18

83,33%

343

60

2.688 391

5.506

48,00%

10.916

4.818 856

16.451

70,00%

2.818 264

28

3.109

91,46%

Taal- en letterkunde

Totaal

Onderwijs

2.455

1 3

46

100%

2

118

96,55%

67

468

85,54%

4.150 560 305

4.996

88,47%

53

Tabel 8. (vervolg) Studiegebied

G

Aanvullende studies NG NI T %

Gespecialiseerde studies G NG NI T %

G

Master-na-master NG NI T %

Wijsbegeerte en moraalwet.

19

7

1

27 73,08%

Godgeleerdh., godsd. en kerk. recht

52

14

15

81 78,79%

Taal- en letterkunde

31

5

2

38 86,11%

Geschiedenis

16

8

2

26 66,67%

125

33

22

180 79,11%

Archeologie en kunstwet. Rechten, notariaat en crimin. wet.

15

6

Psychologie en pedagogische wet.

22

7

Economische en toegep. econ. wet.

18

8

Politieke en sociale wetenschappen

71

19

Sociale gezondheidswetenschappen

12

12

21

71,43%

29

75,86%

32

15

8

55 68,09%

31

69,23%

51

16

10

77 76,12%

90

78,89%

29

10

2

41 74,36%

1

25

50,00%

4

2

6

4

2

10

5

33

26 10

4

69

55,93%

4 100,00%

2

2

5

50,00%

11

2

13

84,62% 152

49

44

244 76,00%

Toegepaste biologische wet.

22

3

25

88,00%

Geneeskunde

12

1

14

92,31% 128

27

24

178 83,12%

10

3

22

35 76,92%

Licham. opv., motor. reval. en kine. Wetenschappen Toegepaste wetenschappen

4

1

50,00% 1

Tandheelkunde Farmaceutische wetenschappen

3

Gecombineerde studiegebieden

9

Totaal

Onderwijs

154

3 100,00% 2

0

11

62 10 226

81,82%

28

71,30% 112

4

1

33

38 13 163

20

7

1

28 74,07%

87,50% 120

15

16

151 88,89%

74,67% 785 209 169 1161 79,13%

54

Tabel 9. Diploma’s K.U.Leuven naar studiegebied, niveau, regime en geslacht Vt Dt M V Tot

= voltijds = deeltijds = man = vrouw = totaal

Studiegebied Wijsbegeerte en moraalwet. Godgeleerdh., godsd. en kerk. recht Taal- en letterkunde Geschiedenis Archeologie en kunstwet. Rechten, notariaat en crimin. wet. Psychologie en pedagogische wet. Economische en toegep. econ. wet. Politieke en sociale wetenschappen Sociale gezondheidswetenschappen Licham. opv., motor. reval. en kine. Wetenschappen Toegepaste wetenschappen Toegepaste biologische wetenschappen Geneeskunde Tandheelkunde Farmaceutische wetenschappen Gecombineerde studiegebieden Totaal

Onderwijs

Academische bacheloropleiding Vt Dt M V Tot 38 28 216 150 47 462 392 436 291 63 214 197 374 126 307 61 121 174 3.697

1

27 13 41 97 13 183 56 259 120

1 0

89 124 283 78 113 21 20 66

11 15 176 54 35 280 336 177 172 63 125 73 91 48 194 40 102 108

6

1.603

2.100

1 1 1 1

38 28 217 151 48 463 392 436 292 63 214 197 374 126 307 61 122 174

Acad. basisopl 2de cyclus Vt Dt M V Tot 14 11 33 46 41 425 477 203 52 28 73 30 361 154 219 37 88 15

3.703 2.307

1 2 1

1 1 1

0

9 8 11 31 19 172 69 134 28 3 9 25 282 77 89 10 16 6

6 5 23 15 22 253 409 69 25 26 64 5 79 77 130 27 72 9

15 13 34 46 41 425 478 203 53 29 73 30 361 154 219 37 88 15

Vt

Masteropleiding Dt M V Tot

47 75 174 119 51 106 46 525 284 73 148 5

3 7

30 47 39 71 13 25 6 271 118 4 76 5

20 35 135 48 38 81 40 255 168 70 73

50 82 174 119 51 106 46 526 286 74 149 5

50

2

7

45

52

164 33

42

155

197

1 2 1 1

7 998 1.316 2.314 1.867 50 754 1.163 1.917

55

Tabel 9. (vervolg) Studiegebied Wijsbegeerte en moraalwet. Godgeleerdh., godsd. en kerk. recht Taal- en letterkunde Geschiedenis Archeologie en kunstwet. Rechten, notariaat en crimin. wet. Psychologie en pedagogische wet. Economische en toegep. econ. wet. Politieke en sociale wetenschappen Sociale gezondheidswetenschappen Licham. opv., motor. reval. en kine. Wetenschappen Toegepaste wetenschappen Toegepaste biologische wetenschappen Geneeskunde Tandheelkunde Farmaceutische wetenschappen Gecombineerde studiegebieden Totaal

Onderwijs

Aanvullende studies Gespecialiseerde studies Vt Dt M V Tot Vt Dt M V Tot

18 1 18 5 7 18 1 8 34 37 29 7 7 6

17 16 11 42 8

18 23 19 71 14

18 50 30 17

1 3 1 1

15 38 9 9

4 15 22 9

126 31 48 29

3 1 3 1

60 7 30 14

69 129 25 32 21 51 16 30

122 11

89

44 133

46 3 3 9 20 29 115 15

15 6 5 64

34 49 6 12 15 20 66 130

33

5

28

33

4 5

1 1 9

3 2 4

4 3 13

22 18

1

13 15

9 4

22 19

3 10

29

0

22

7

105 57 57 105 162

80

43

66

57

3 8 2

2 6

2

1 4

2

4

2

3 6

Master-na-master Vt Dt M V Tot

4

19 53 31 18

Vt

Lerarenopleiding Dt M V Tot

10 1 8 97 5 43 7 13 1 22 3 116 4 19 20 5 30 5 59 10 48 4 8 2 18 2 2 1 7

1

7 4 11 4 4 8 24 78 102 18 32 50 2 12 14 4 21 25 8 112 120 5 14 19 7 18 25 4 31 35 26 43 69 17 35 52 4 6 10 3 17 20 1 1 2

1

1 7

1 8

123 655 52 361 346 707 521 50 135 436 571

56

ONDERZOEK 1

Onderzoeksbeleid

Voor het voeren van haar onderzoeksbeleid beschikt de K.U.Leuven over verschillende organen: - de Raad voor Onderzoeksbeleid (ROB) is een overlegorgaan voor de algemene oriëntatie van het onderzoeksbeleid; - de Onderzoeksraad (OR) heeft in hoofdzaak een evaluatieve opdracht voor aanvragen in het kader van het Bijzonder Onderzoeksfonds (BOF) en voor de rapporten over onderzoek die met BOFmiddelen werden gefinancierd; - de IOF-Raad (Industrieel Onderzoeksfonds) evalueert gelijkaardig de aanvragen en toekenningen vanuit het IOF; - de onderzoeksondersteunende diensten zijn de Dienst Onderzoekscoördinatie (DOC) en K.U.Leuven Research & Development (LRD), welke instaan voor de opvolging en ondersteuning van het onderzoeksbeleid en de diverse onderzoeksinitiatieven; - de groepsbesturen van de drie wetenschapsgroepen nemen in toenemende mate deel aan het globale onderzoeksbeleid. 1.1

Beleidsprioriteiten onderzoek

Het beleidsplan onderzoek 2006-2011 (cf. Jaarverslag 2006) beschrijft de beleidsopties voor het onderzoek aan de K.U.Leuven. In de loop van 2007 werd dit beleidsplan vertaald in een operationeel plan, waarin kwantitatieve streefdoelen en acties zijn opgenomen (grotendeels gesteund op het strategisch plan van de K.U.Leuven). De streefdoelen en specifieke acties die in 2008 werden ondernomen, worden hieronder beschreven: 1.1.1 De onderzoeksoutput versterken Streefdoel: het verbeteren van de gemiddelde kwaliteit. Dit streefdoel wordt als volgt geconcretiseerd: - een stijging van de gemiddelde relatieve impactscore van ISI-tijdschriftpublicaties op vijf jaar met 5% (los van de automatische toename). Dit komt neer op het overbruggen van de helft van de kloof met de beste Nederlandse universiteiten (kernparameter); - voor publicaties van de Humane Wetenschappen in tijdschriften die volgens ESF- of VLIR-lijsten in de hoogste categorie worden geplaatst, een toename met 25% op vijf jaar (5% toename per jaar); - 25% toename van het aantal octrooien en van het aantal spin-offs op 5 jaar. Evoluties en acties: - De gemiddelde impact voor 2008 is nog niet berekend, maar zodra alle publicaties in Lirias zijn ingevoerd en gevalideerd, wordt dit gemakkelijker. Voor het evalueren van de publicaties van de Humane Wetenschappen wachten we tot het VABB (zie 3.2.4) gestart is. - Het aantal spin-offs is met 6 gestegen tot 84. In 2008 werden 85 octrooien geregistreerd en eind 2008 waren 321 octrooifamilies onder beheer. - Los van de drie streefdoelen, wordt in 2006 en 2007 een stagnatie vastgesteld van het aantal ISIpublicaties. Er is onderzoek verricht naar mogelijke oorzaken. Een belangrijke vaststelling is dat de groei van de onderzoeksuitgaven in de voorafgaande jaren sterk is vertraagd. De relatief sterke groei van de onderzoeksuitgaven in 2006 en 2007 laat verhopen dat het aantal publicaties opnieuw zal stijgen. Andere mogelijke oorzaken die echter cijfermatig moeilijker met de stagnatie in verband te brengen zijn, betreffen diverse aspecten van herorganisatie (masteropleidingen in de bamastructuur, associatievorming, …) die de belasting van de ZAP-ers vermoedelijk hebben verhoogd. - Het is interessant om melden dat de Times Higher Education (THES) van 2008 de Humane Wetenschappen van de K.U.Leuven op de 43ste plaats rangschikt wereldwijd, Wetenschap & Technologie op de 78ste en Biomedische Wetenschappen op de 113de plaats. - Een belangrijke actie ter bevordering van de output en de kwaliteit ervan is dat bij de beoordeling van CREDO-aanvragen (OT, GOA) meer dan vroeger belang wordt gehecht aan de publicatieoutput, zonder de kwaliteitseisen voor de aanvragen te verminderen.

Onderzoek

57

1.1.2 Het onderzoekspersoneel versterken Streefdoelen: - binnen vijf jaar het aantal afgelegde doctoraten verhogen tot 600 (groei van 30 doctoraten per jaar in de komende vijf jaar) (kernparameter); - het aandeel van de K.U.Leuven in competitief verworven onderzoeksmandaten (IWT en FWO) op het peil houden of brengen van de BOF-sleutel (42,5%) en op een termijn van vijf jaar 45% bereiken (kernparameter); - meer excellente buitenlandse of terugkerende onderzoekers aanwerven als ZAP; de DIMersiteit (diversiteit, internationalisering, mobiliteit) verhogen: een verder dichten van de kloof tussen de genderpercentages in de verschillende categorieën van onderzoekers tot en met het ZAP; een blijvende toename van het percentage rekruteringen uit andere instellingen en landen; een toename van de mobiliteit naar de industrie. Evolutie: - In 2007 en 2008 groeide het aantal doctoraten met respectievelijk 27 (tot 475) en 55 (tot 530). - Om het aantal doctoraten te bevorderen is het aantal afgelegde doctoraten een criterium bij de beoordeling van BOF onderzoeksaanvragen in de CREDO-categorie en bij het toekennen van doctoraatsbeursjaren aan de doctoraatsscholen in de DBOF-categorie. - Kandidaat-doctorandi worden aangemoedigd om een onderzoeksmandaat aan te vragen. Hiertoe worden informatiesessies (en individuele training) georganiseerd. Ook Europese kandidaten worden aangemoedigd tot het formuleren van mandaat-aanvragen, onder meer bij het FWO en het Marie-Curie-programma van de Europese Commissie. - Het aantal nieuw verworven FWO-mandaten steeg in 2008 van 37,8% naar 39,5% voor de aspiranten en van 39,4% naar 40,9% voor de postdocs. Voor de IWT-specialisatiebeurzen was het K.U.Leuven aandeel in de nieuw verworven mandaten 44,5% in vergelijking met 45,0% in 2007. Voor de IWT-specialisatiebeurzen was het streefdoel reeds eerder ongeveer bereikt. - De evolutie van het aantal ZAP uit het buitenland (na een verblijf van ten minste drie jaar) of van ZAP met een andere dan de Belgische nationaliteit is positief. Het aandeel ZAP met niet-Belgische nationaliteit aan de K.U.Leuven steeg van 4,5% (42,4 VTE) in 2004 tot 7,4% (73,4 VTE) in 2008. - Om het onderzoekspersoneel te versterken, werd in september een ‘postdoc-dag’ georganiseerd (zie 1.3.1). 1.1.3 De onderzoeksmiddelen verruimen Streefdoelen: - in de Vlaamse projectfinanciering minimaal het aandeel verwerven van de BOF-sleutel (42,5%); - verhogen van het relatieve aandeel in de financiering in het Zevende Kaderprogramma (FP7); een aandeel in de ERC-financiering verwerven dat ons plaatst bij de eerste vijftien universiteiten in Europa; - in stand houden of verhogen van het aandeel in de onderzoeksinkomsten dat voorkomt uit samenwerking met bedrijven. Evolutie en acties: - Het aandeel van de K.U.Leuven in de projectfinanciering van het FWO bedroeg in 2008 46,1%. Voor SBO bedroeg het aandeel 47% van de financiering van het totaal van de Vlaamse universiteiten bij de projecten binnen het economische luik. Binnen het maatschappelijk luik (1/3 van het totale SBO-budget) bedroeg het K.U.Leuven-aandeel 33%. - Er werden verder bijzondere stimuleringsacties ondernomen in verband met ERC-aanvragen (Starting Grants & Advanced Grants). Er werden ‘EU liaisons’ aangesteld om de band met de Europese instanties te versterken. De deelname van de K.U.Leuven aan het Zesde Kaderprogramma (FP6) werd geanalyseerd op basis van het EWI-rapport: met 267 partnerschappen en een totale Europese toelage van 74,1 miljoen euro staat de K.U.Leuven op de zesde plaats in Europa. Van de totale Europese financiering voor Vlaamse universiteiten en hogescholen, behaalt de K.U.Leuven 51,7%. - In totaal werden in de periode 2007-2008 door K.U.Leuven-onderzoekers ten minste 505 multipartnerprojecten ingediend voor de FP7 programma’s Cooperation en Capacities, waarvan 91 waarbij K.U.Leuven optreedt als coördinator. Daarnaast werden 152 individuele projectaanvragen ingediend, waarvan 128 ERC grant proposals en 24 voorstellen voor Marie Curie fellowships. 116 projectvoorstellen werden goedgekeurd door de Europese Commissie, voor een

Onderzoek

58

-

-

-

1.2

totaal projectbudget bestemd voor de K.U.Leuven van 43,1 miljoen euro: 32,6 miljoen euro voor FP7 multipartnerprojecten en 10,5 miljoen euro voor individuele FP7 projecten zoals Marie Curie fellowships en ERC grants. De slaagpercentages voor projectaanvragen waaraan K.U.Leuven participeert waren duidelijk hoger dan de gemiddelde slaagpercentages in Europa: ca. 21% voor Cooperation en Capacities, t.o.v. ca. 14% in Europa. In totaal heeft K.U.Leuven 7 ERC grants ontvangen in de periode 2007-2008: 5 Starting Grants (2007), waarvan 1 i.s.m. VIB, en 2 Advanced Grants (2008), ter waarde van in totaal 10,5 miljoen euro. Op Vlaams niveau is K.U.Leuven daarmee uitgesproken de grootste speler voor ERC: België ontving in totaal 11 Starting Grants, waarvan 8 in Vlaanderen, en 5 Advanced Grants, waarvan 3 in Vlaanderen. Voor de oproep 2008 van Starting Grants werden 11 K.U.Leuven kandidaten, waarvan 1 i.s.m. VIB, geselecteerd voor de tweede evaluatieronde. Voor het verwerven van Europese onderzoeksfinanciering in het programma Cooperation en voor samenwerking met bedrijven, zijn de multidisciplinaire onderzoekscentra binnen de Groep Wetenschap & Technologie zeer bevorderlijk. Naar aanleiding van de verdere uitbouw van deze centra werden er ook IOF-vacatures ingevoerd voor het aanstellen van valorisatiecoördinatoren. Naast octrooien en spin-offs, worden vanaf 2008, mede in het kader van de IOF-financiering, ook de industriële inkomsten punctueel opgevolgd. De bilaterale contracten met de industrie en de wetenschappelijke dienstverlening vertegenwoordigen samen een bedrag van 48,1 miljoen euro, een groei van 42% t.o.v. 2007. Er werden nog een aantal andere acties ondernomen op het gebied van de onderzoeksmiddelen: bijzondere aandacht werd besteed aan de financiering van apparatuur via de Herculesstichting. Voor Hercules 1 en 2 werden in totaal 73 aanvragen ingediend. Voor Hercules 3 werden 4 aanvragen ingediend en is er een verbetering nodig. De gedane investeringen in strategische core facilities via de acties ‘Zware apparatuur’ van de Vlaamse overheid en de interne impulsacties, werden verder opgevolgd. Zo werd in 2008 de gebruiksintensiteit van deze facilities en ook het zogenaamde ‘terugverdieneffect’ opgevolgd. Raden

1.2.1 Raad voor onderzoeksbeleid (ROB) De ROB vormt een breed overlegplatform waarin zowel de departementsvoorzitters als beleidsverantwoordelijken betrokken zijn. De ROB heeft aldus een belangrijke functie als verbinding tussen het universitaire onderzoeksbeleid en de facultaire/departementale onderzoeksstructuren. In 2008 gaf de ROB advies betreffende de volgende punten: a) Jaarverslag onderzoek 2007. De ROB nam kennis van de evolutie van performantie op het vlak van onderzoeksaanvragen, publicaties, financiering, mandaten. b) Beleidsplan K.U.Leuven en meerjarenplan van de K.U.Leuven-Associatie. De beleidsplannen werden verder uitgewerkt en voorzien van concrete doelen, relevante indicatoren voor de beoogde evolutie en acties. Meer bepaald werd de recentste analyse en evolutie van de publicatie-output aan de ROB voorgelegd. c) De loopbaan en onderzoeksmogelijkheden voor postdocs en de voorbereiding van de invoering van ‘tenure track mandaten’ kreeg bijzondere aandacht. Het aantal postdocs is in de voorbije jaren sterk toegenomen. Zij vervullen een essentiële rol voor het goed functioneren van onderzoeksgroepen. Het verhogen van de ‘autonomie’ van postdocs, evenwel in ‘verbondenheid’ met hun onderzoeksgroep, werd overwogen. d) Internationalisering. Samenwerking in het kader van Europese initiatieven kan bijzondere mogelijkheden bieden voor de verdere ontwikkeling van het onderzoek. Hierbij gaat bijzondere aandacht naar de nieuwe instrumenten zoals de European Research Council, het European Institute for Technology and Innovation, de Joint Technology Platforms, e.a. e) De principes voor combinatie van verschillende types van interne onderzoeksfinanciering (Methusalem, Excellentie/Programmafinanciering, GOA, OT, …) werden in 2008 goedgekeurd door het Universiteitsbestuur. Er worden twee nieuwe combinatieregels voor interne onderzoeksfinanciering voorgesteld (Odysseus en Methusalem inbegrepen): 1. Kleine financiering: een tweede, kleine financiering waarvan de omvang beperkt is tot die van een financiering als toeleverancier is mogelijk indien er sprake is van een belangrijke samenwerking over de disciplines heen en het Bureau van de Onderzoeksraad positief advies uitbrengt. De mogelijkheden voor kleine financiering die nu reeds in de BOF-richtlijnen zijn opgenomen, blijven gelden.

Onderzoek

59

2. Middelgrote financiering: een tweede financiering van middelgrote omvang is mogelijk indien er sprake is van een belangrijke samenwerking, en als het Bureau van de Onderzoeksraad positief advies uitbrengt. De omvang van de financiering wordt beperkt, rekening houdend met de bestaande interne financiering van de aanvragende onderzoeksgroep, en op basis van richtbedragen (voor informatie contact nemen met de DOC). f) Oprichting van een interdisciplinaire commissie FWO. De problematiek van de financiering van het interdisciplinair onderzoek is bekend: voor dit type projecten gebeurt de evaluatie binnen de diverse relevante commissies, die daarna de eventuele financiering voor het interdisciplinaire project binnen hun ‘commissie’-budget moeten inschrijven. Naast het geven van beleidsadvies werden onder meer volgende punten naar voor geschoven door de leden van de ROB zelf: - Evolutie procedures en aanvragen: het aantal kanalen voor middelenwerving groeit van jaar tot jaar. Hierdoor groeit enerzijds het aantal financieringsopportuniteiten, maar anderzijds vormen zij ook een belasting voor de onderzoekers. De geformuleerde bedenkingen kunnen in de toekomst leiden tot een mogelijke bijsturing van het beleidsplan onderzoek. - Mogelijkheden voor basisfinanciering van (kleinere) onderzoekgroepen; hierbij aansluitend de positie van kleine, productieve onderzoekseenheden binnen bestaande financieringsstromen aan de universiteit. - Ademruimte voor 'zachte' wetenschappen met een kwalitatief karakter. - De rol van de K.U.Leuven op het vlak van onderzoek en ontwikkelingssamenwerking: dit onderzoek geeft immers niet direct aanleiding tot een verhoging van de wetenschappelijke output (en publicaties met hoge impactfactor). 1.2.2 Onderzoeksraad (OR) Conform het structuurdecreet van 4 april 2003 en het aangepaste intern reglement (AR 12 februari 2007 en 7 juli 2008) telt de plenaire OR, per 31 december 2008, 25 leden. Sinds 7 juli 2008 kwam er uit de Biomedische Wetenschappen een extra lid bij met klinische onderzoeksexpertise. Het Bureau van de OR bestaat, naast een voorzitter en de vicerector Onderzoeksbeleid, uit 6 leden. Ook de vicerectoren en de onderzoeksverantwoordelijken per wetenschapsgroep worden uitgenodigd om de vergaderingen bij te wonen. In de loop van 2008 zijn er nog vier nieuwe leden aangetreden ter vervanging van leden wiens termijn verstreken was of wiens nieuwe functie niet meer compatibel was met het lidmaatschap van de Onderzoeksraad. De OR speelt, naast de ROB, een essentiële rol in het onderzoeksbeleid van de universiteit en heeft vooral een evaluerende, adviserende en stimulerende taak inzake onderzoeksfinanciering vanuit het Bijzonder Onderzoeksfonds (BOF). De evaluaties kunnen ook betrekking hebben op andere vormen van onderzoeksfinanciering en op meer algemene aspecten van onderzoek (zie lager). Het criterium bij uitstek is de wetenschappelijke kwaliteit van de dossiers: er worden door de OR geen sleutels gehanteerd voor de verdeling tussen de wetenschapsgebieden, voor de evaluatie van de dossiers of voor de toewijzing van de budgetten. In 2008 werden in elf vergaderingen 704 dossiers behandeld (tegenover 541 in 2007 en 554 in 2006). Voor alle categorieën worden daarnaast activiteitenverslagen ingewacht die door de leden van de OR worden geëvalueerd. De OR adviseert hoofdzakelijk over volgende financieringscategorieën: a) Onderzoeksprojecten: Voor wat de onderzoeksprojecten betreft, is het BOF ingedeeld in twee grote programma’s: CREDO-financiering om onderzoekers en groepen met goede resultaten continuïteit te geven opdat ze verder kwalitatief hoogstaand onderzoek zouden kunnen doen, en SPERO-financiering voor nieuwe onderzoekers en nieuwe initiatieven (kan ook onderzoek zijn van gevestigde onderzoekers). - GOA, geconcerteerde onderzoeksacties (van 1,0 tot 1,7 miljoen euro, gemiddeld budget van 1,4 miljoen euro), (de vermelde bedragen zijn de bedragen voor GOA’s die starten in 2008) (CREDO-programma); - OT, onderzoekstoelagen (van 250.000 euro tot 425.000 euro, gemiddeld budget van 312.000 euro) (CREDO-programma); en ook START-OT (van 158.000 euro tot 375.000 euro, gemiddeld budget van 265.000 euro) (SPERO-programma); - CREA, onderzoekstoelagen (160.000 euro per project) (SPERO-programma);

Onderzoek

60

-

IDO, interdisciplinaire onderzoeksprogramma's (budget van 300.000 euro tot 500.000 euro, gemiddeld budget van 460.000 euro) (SPERO-programma); b) Onderzoeksmandaten: - ZAP-mandaten met vooral een onderzoeksopdracht (14 nieuwe ZAP-posities); - postdoctorale mandaten (55 mandaten); - fellowships (31 postdoctorale mandaten van maximum 1 jaar); - DBOF: doctorandusbeurzen voor niet-EER-burgers in het kader van de doctoraatsscholen (126 beursjaren); - doctorandusbeurzen voor kandidaten met een bijzonder profiel (EER-burgers) (10-tal beurzen); c) Andere: - prijs van de Onderzoeksraad; - internationale wetenschappelijke bijeenkomsten; - vertaalkredieten; - Hercules 1 & 2 (advies aan de Herculesstichting); - Methusalem (hoogste categorie van CREDO); - Odysseus (advies aan het FWO); - Aanvragen FWO-geselecteerde aspiranten en postdoctorale onderzoekers (advies aan College van Bestuur). De OR bespreekt jaarlijks de richtlijnen voor de aanvragen en hun evaluatie, om de nodige aanpassingen voor te stellen. Op een analoge wijze heeft er elk jaar ook een bespreking plaats van het interne reglement van de OR. 1.2.3 IOF-Raad (Industrieel Onderzoeksfonds) Nieuwe samenstelling: de richtlijnen van het Besluit van de Vlaamse Regering voor het Industrieel Onderzoeksfonds 2006-2007 en de implementatie ervan werden aangehouden in 2008. De samenstelling van de IOF-Raad werd enkel aangepast in de vertegenwoordiging van leden vanuit de industrie. Er werd geopteerd om industriëlen uit overkoepelende organisaties aan te trekken. De nieuwe samenstelling ging van kracht op 1 oktober 2008, met noodzakelijke vervangingen waar nodig. Intern reglement voor de IOF-Raad: de rol en opdrachten van de raads- en bureauleden worden in dit reglement gestipuleerd. Het werd in 2008 licht aangepast, de voorwaarden voor onverzoenbaarheid met andere functies werden toegevoegd aan het reglement. Richtlijnen: in het kader van de academisering en verruiming van het IOF tot de gehele Associatie K.U.Leuven werden de IOF-richtlijnen in 2008 verder gestipuleerd. De oorspronkelijke drie steunvormen (de IOF-mandaten, de IOF-hefbomen en de IOF-kennisplatformen) werden behouden. De aanvraagmogelijkheden voor onderzoekers uit de hogescholen, gespecificeerd in deze categorieën, bleven van kracht. Nieuwe initiatieven: de IOF-Raad heeft in 2008 bijkomend haar advies verleend bij de bestedingsplannen van de bijkomende academiseringsmiddelen van 2007 die door de hogescholen onder de paraplu van het IOF worden ingezet. De bestedingsrapporten van 2008 en de bestedingsplannen voor 2009 werden tevens simultaan opgevraagd, terugkoppeling hierop wordt begin 2009 voorzien. Als subcategorie van de IOF mandaataanvragen werd de IOF-vacature procedure uitgewerkt, waardoor het nu mogelijk is externen met een geschikt valorisatieprofiel aan te trekken via een vacature. Een vierde financieringsmogelijkheid werd binnen het IOF opgestart, het Stimuleringsfonds. De procedure loopt parallel aan de reguliere indieningen en het fonds dient ter stimulering van onderzoekers vanuit de hogescholen die niet in aanmerking komen voor IOF financiering maar toch voldoende onderzoeks- en valorisatiepotentieel vertonen. De IOF-Raad adviseert over volgende financieringscategorieën: a) IOF-projecten: - Hefboomprojecten (van 50.000 tot 100.000 euro, gemiddeld budget van 72.000 euro); - Kennisplatformen (van 600.000 tot 800.000 euro, gemiddeld budget van 673.000.euro); b) IOF-mandaten: - via reguliere of IOF-vacature aanvraag (450.000 euro per mandaat, voor eerste 4 jaar);

Onderzoek

61

c) andere: - prijs van de IOF-Raad (vanaf 2009 – 7.500 euro); - Stimuleringsfonds (totaalbudget van 400.000 euro werd overgedragen naar 2009 wegens geen toekenningen); - bijkomende academiseringsmiddelen. 1.3

Ondersteunende diensten

1.3.1 Dienst Onderzoekscoördinatie De personeelsbezetting op de Dienst Onderzoekscoördinatie (DOC) bestond begin 2008 uit 19,35 voltijdse equivalenten. DOC werd in 2005 geherstructureerd in volgende onderdelen: - eenheid 1: onderzoeksfondsen, voor de reguliere onderzoeksfinanciering; - eenheid 2: beleidsondersteuning, voor extra financiering, internationale aspecten en valorisatie; - stafcel met enkele directe beleidsmedewerkers. De activiteiten van de DOC zijn gericht op volgende kerntaken: - voorbereiding beleidsadviezen rond wetenschappelijk onderzoek; - onderzoekers informeren en stimuleren met bijzondere aandacht voor internationale samenwerking en het aantrekken van externe middelen; - opvolging van interne financieringsprogramma’s in het kader van het BOF en IOF; - monitoren en evalueren van het K.U.Leuven onderzoek; - rapporteren en communiceren over het gevoerde onderzoek. In 2008 werden de lopende werkzaamheden van de DOC op het vlak van dienstverlening aangevuld met talrijke additionele opdrachten: - De institutionele repository ‘Lirias’ werd door de DOC verder geïmplementeerd en voor het eerst ook effectief toegepast bij de ZAP-evaluatie in november 2008. Verdere toepassingen houden verband met evaluaties in het kader van de OR (m.n. voor de CREDO-financiering). - In het kader van de opstart van investeringen in infrastructuur via de Herculesstichting werden de nodige interne procedures ontwikkeld. De dossiers van het type Hercules 1 en 2 werden voorgelegd aan een gezamenlijke commissie van OR- en IOF-Raad. Voor Hercules 3 werden onderzoekers aangemoedigd tot het formuleren van aanvragen. - Op 14 mei 2008 was de DOC mede-organisator van ‘Perspectives on Excellence’ met als thema ‘Energy’. Bij deze gelegenheid werd een video samengesteld waarin het onderzoek van de K.U.Leuven over dit thema wordt geprofileerd. - Op 18 september 2008 organiseerde de DOC een zogenaamde ‘postdocdag’. De 220 aanwezige onderzoekers werden er enerzijds geïnformeerd over de diverse loopbaanmogelijkheden die het wetenschappelijk onderzoek mogelijk maakt en anderzijds werd in een plenaire discussie ingegaan op vragen en noden van postdocs. Deze discussie leidde tot een reeks concrete voorstellen die werden voorgelegd aan de ROB. - De dienstverlening van DOC werd in 2008 tot de gehele Associatie K.U.Leuven uitgebreid. Zo werden de mogelijkheden voor onderzoekssamenwerking, alsook de interne en externe financieringskanalen in diverse informatiesessies voor hogeschoolonderzoekers belicht. Daarnaast werden de hogescholen met academische opleidingen onderworpen aan een zogenaamde ‘voortgangstoets’ ter evaluatie van het door hen gevoerde onderzoeksbeleid. De Associatieraad voor Onderzoek (ARO), voorgezeten door de vicerector Onderzoeksbeleid, gaf advies over het lopende onderzoeksbeleid en de onderzoeksorganisatie van elke betrokken hogeschool. Bovendien werden ook de bestedingsplannen in het kader van de academisering geanalyseerd en besproken met de vertegenwoordigers van de hogescholen, met bijzondere aandacht voor de zwaartepuntinitiatieven. 1.3.2 K.U.Leuven Research & Development K.U.Leuven R&D (LRD) werd in 1972 opgericht als één van de eerste academische technologietransfereenheden in Europa, met het expliciete doel om het economisch potentieel van de onderzoeksresultaten van de K.U.Leuven te exploiteren. LRD is uitgegroeid tot een entiteit binnen de K.U.Leuven die een substantiële expertise heeft opgebouwd op het vlak van wetenschappelijke dienstverlening en de economische valorisatie van wetenschappelijke bevindingen. Als gevolg hiervan heeft ze een vooraanstaande positie binnen Vlaanderen en Europa weten uit te bouwen.

Onderzoek

62

LRD opereert als een zelfstandige entiteit binnen de K.U.Leuven, ressorterend onder leiding van het Bestuurscomité van LRD, dat op zijn beurt onder toezicht staat van de Raad van Bestuur van de K.U.Leuven. Hierdoor heeft LRD een grote mate van autonomie wat het beheer en de uitvoering van haar takenpakket betreft binnen deze overkoepelende structuur. LRD beschikt over een multidisciplinair team van 50 medewerkers dat aan alle onderzoekers binnen de universiteit ondersteuning biedt voor wetenschappelijke dienstverlening en economische valorisatie van wetenschappelijke onderzoeksresultaten. Daarnaast bestaat LRD ondertussen uit 54 LRD-onderzoeksdivisies en vele honderden LRDprojectgroepen. Binnen deze onderzoeksdivisies en -projecten vertalen groepen van onderzoekers, vaak vanuit een interdisciplinaire invalshoek hun wetenschappelijke kennis over een specifieke onderzoekstopic in concrete toepassingen en technologische innovaties. Dit gebeurt vooral door het uitvoeren van contractonderzoek in opdracht van of in samenwerking met één of meerdere bedrijven en door de deelname aan onderzoeksprojecten in consortia in het kader van de Europese Kaderprogramma’s. Hieruit komen vaak onderzoeksresultaten voort die bijvoorbeeld door octrooien kunnen beschermd worden. Vervolgens kan deze intellectuele eigendom in licentie gegeven worden of overgedragen worden aan bestaande bedrijven of kan ze een centrale bouwsteen vormen voor het beginnen van een spin-offonderneming. 1.4

Uitvoering

1.4.1 Aanwending middelen Bijzonder Onderzoeksfonds In tabel 1 wordt het financieel overzicht gegeven van enerzijds de totale inkomsten van het Bijzonder Onderzoeksfonds (BOF) in 2008, inclusief de subsidie voor de aanstelling van bijkomende BOF/ZAPmandaten en tenure track en de vrijwillige bijdrage van de K.U.Leuven voor de onderwijskundige onderzoeksprojecten en voor onderwijsbeleid, en anderzijds de toekenningen in het kader van de diverse financieringscategorieën voor datzelfde jaar. De uitgaven voor deze toekenningen kunnen verwacht worden in de daaropvolgende jaren. De inkomsten en toekenningen in het kader van het Methusalemprogramma zijn niet opgenomen in tabel 1 en worden apart opgevolgd. 1.4.1.1

Geconcerteerde onderzoeksacties

Geconcerteerde onderzoeksacties (GOA's) zijn bedoeld voor kennisverruimend onderzoek. Ze vormen een ondersteuning van onderzoeksgroepen die reeds uitstekende wetenschappelijke resultaten kunnen voorleggen op basis van onderzoek uit het verleden en die op basis van die resultaten kwalitatief zeer hoogstaand onderzoek willen voortzetten en er vernieuwend onderzoek aan willen koppelen. De minimale financiële omvang van een GOA bedraagt 800.000 euro voor een duur van vijf jaar. Omdat de toekenning van een GOA ook internationale excellentie en erkenning vereist, is de selectie zeer streng. De evaluatie van de performantie van de aanvragers en van het ingediende project gebeurt op basis van het advies van externe experten in het domein. Ook bezoekt een delegatie van de OR de onderzoeksgroep. In 2008 werden 18 GOA-aanvragen ingediend voor een totaalbedrag van meer dan 30 miljoen euro. Er werden 10 toekenningen gedaan voor een bedrag van 13.675.000 euro te imputeren op de BOFbegroting van 2010 (deel 2009).

Onderzoek

63

Tabel met de toegekende GOA’s (BOF-budget 2009 en 2010): WOORDVOERDER Iven Van Mechelen Kwantitatieve en Persoonlijkheidspsych. Eric Nies Afd. Moleculaire en Nanomaterialen Bart De Moor Afd. ESAT-SCD: SISTA/COSIC/DOCARCH Marc Huyse Afd. Kern- en Stralingsfysica Joris De Schutter Afd. PMA Jean-Pierre Kruth Afd. PMA Piet Herdewijn Lab. voor Medicinale Chemie Jan Balzarini Afd. Virologie en Chemotherapie Mathieu Bollen Labo Biosignalering & Therapeutica Rufin Vogels Afd. Neurofysiologie

1.4.1.2

TITEL Formal modeling of affective dynamics New model-based concepts for nano-engineered polymer composites MANET: Data Driven Mathematical engineering tools for NETworks Nuclei under extremes Global real-time optimal control of autonomous robot and mechatronic systems Monitoring and control of process-material interaction in laser manufacturing processes Nucleotides, nucleic acids and their analogues as tools or targets for inhibitor design Mechanistic study on virus entry and replication. A fundamental approach to the development of new and specific antiviral chemotherapeutics Exploration of the therapeutic potential of protein phosphatases involved in chromatin signaling High Level visual procession of animate and inanimate objects

Onderzoekstoelagen – type OT en START

De onderzoekstoelagen (OT) vormen naast de GOA's de belangrijkste interventiecategorie van het BOF. De categorie is erop gericht om onderzoekers en onderzoeksgroepen te ondersteunen die in een bepaald onderzoeksdomein goede resultaten kunnen voorleggen op basis van onderzoek uit het verleden en die op basis van die resultaten hoogstaand kwalitatief onderzoek willen voortzetten en vernieuwend onderzoek willen doen. De toekenning van een OT vereist internationale erkenning. Binnen deze categorie is het niet de bedoeling om gevestigde onderzoekers of onderzoeksgroepen te financieren die reeds grootschalige financiering hebben verworven uit een GOA of uit een IUAP (Interuniversitaire Attractiepool). In 2008 werden er voor de eerste keer ook startkredieten (START – type 1) toegekend aan pas benoemde ZAP-leden. Tijdens de selectie van de START1-projecten wordt vooral de kwaliteit van de ingediende onderzoeksaanvragen geëvalueerd en wordt minder aandacht besteed aan de prestaties van de aanvragers uit het verleden. Op basis van intentieaanvragen werd aan 86 aanvragers de toestemming gegeven om een aanvraag te doen (58 OT’s en 28 START1-projecten). De projecten werden verstuurd naar externe referees en tegelijkertijd gaf elke aanvragende onderzoekgroep een presentatie voor een commissie die bestaat uit enkele leden van de OR. Op grond van de evaluatie door de externe experten en de leden van de OR werden 30 projecten geselecteerd (22 OT’s en 8 START1-projecten). Er werden ook 3 toelagen van bijzondere aard toegekend als verlenging van eerdere aanvragen. Hiervoor werd in totaal 8.981.000 euro toegekend uit het BOF-budget van 2008. Naar analogie met de Odysseus Grants, maar op een meer bescheiden schaal, werd ook voor de eerste keer een oproep gelanceerd voor een tweede vorm van startkredieten (START – type 2). De START2 zijn ook een vorm van OT-projectfinanciering maar specifiek bedoeld voor ZAP- of BOF/ZAPleden die van elders worden aangetrokken omdat ze een uitstekend onderzoeksprofiel hebben en die onderzoeksfinanciering nodig hebben om de hoge kwaliteit te continueren aan de K.U.Leuven. Door op voordracht van de groepsbesturen een startkrediet aan te bieden, zou de overstap naar de K.U.Leuven aantrekkelijker moeten worden. Voor de selectie worden dezelfde criteria gehanteerd als voor een OT, rekening houdend met het feit dat de aanvrager aan de K.U.Leuven nog niets heeft kunnen uitbouwen en zonder beroep te doen op externe referees (wegens het confidentieel karakter van hun sollicitatie). Er werd één toekenning gedaan: Claudia Bagni bij Bart De Strooper, Departement Menselijke Genetica, Afdeling Ontwikkelings- en Moleculaire Genetica, met een aanrekening van 150.000 euro op de BOF-begroting van 2008. Tevens werd, door een bijkomende investering in het kader van het Odysseusprogramma, aan Giovanni Lapenta en Patrick Verstreken in 2007 een onderzoekstoelage toegekend met middelen uit

Onderzoek

64

het BOF en aan Jean-Pierre Locquet werd een supplement toegekend, samen ter waarde van 235.393 euro. 1.4.1.3

CREA-onderzoeksprojecten

De nieuwe categorie van de CREA-onderzoeksprojecten heeft tot doel vernieuwend, risicovol onderzoek te stimuleren dat in autonomie wordt uitgevoerd maar dat niettemin met ander onderzoek aan de K.U.Leuven verbonden is. CREA-financiering kan worden aangevraagd voor alle types van onderzoek en staat open voor aanvragers die maximum 8 jaar geleden het doctoraat verdedigden. Ook postdoctorale onderzoekers van de K.U.Leuven en geaffilieerde onderzoekers uit de Associatie K.U.Leuven komen als aanvrager in aanmerking. De meerwaarde van CREA ligt in de verhoopte nieuwe inzichten met een belangrijke wetenschappelijke impact en/of in een nieuwe methodologie die nieuwe inzichten en generische toepassingen mogelijk maakt, op basis van onderzoek dat te riskant zou worden bevonden voor de gewone financieringscategorieën van het BOF of het FWO. De toe te kennen financiering bedraagt in principe 80.000 euro per jaar en de duur is in principe 2 jaar. Na 42 intentieaanvragen mochten 37 aanvragers een aanvraag uitschrijven. Uiteindelijk werden 8 CREA-projecten geselecteerd voor een totaal bedrag van 1.280.000 euro. 1.4.1.4

Interdisciplinaire onderzoeksprogramma's

Er werden in totaal 22 intentieaanvragen ingediend waarvan er 13 in aanmerking kwamen om het programma uit te schrijven. Hiervan werden uiteindelijk vijf nieuwe voorstellen gehonoreerd voor een totaalbedrag van 2,3 miljoen euro ten laste van de BOF-begroting 2008. Het globale slaagpercentage voor OT, START, CREA en IDO bedraagt bijna 30%. 1.4.1.5

Methusalem

De Vlaamse overheid heeft de Methusalemtoelage in 2008 én 2009 telkens met 5 miljoen euro verhoogd. Tevens zijn in de vorige toekenningsronde niet alle middelen toegewezen. Rekening houdend met het vermoedelijk aandeel van de K.U.Leuven, voorlopig berekend op basis van de BOFsleutel 2007, heeft het universiteitsbestuur beslist om één gezamenlijke nieuwe oproep in 2008 te organiseren voor een totaal budget van 4,8 miljoen euro (exclusief overhead). Dezelfde evaluatieprocedure als bij de oproep 2007 werd gehanteerd. In een eerste fase hebben de drie groepsbesturen een interne selectie uitgevoerd op basis van een oproep binnen de groepen. In totaal werden 12 kandidaten voorgedragen. Na evaluatie door de OR en selectie door het Universiteitsbestuur werden 7 kandidaten uitgenodigd om een volledig aanvraagdossier uit te werken met het oog op de evaluatie door een internationaal panel. Het totaal aangevraagde budget (exclusief overhead) bedroeg 7,9 miljoen euro op jaarbasis. Conform de richtlijnen van de Vlaamse overheid, werd een intern Methusalemcomité geïnstalleerd. De leden waren de vicerector Onderzoeksbeleid, de vicerectoren en de onderzoeksverantwoordelijken van de drie wetenschapsgroepen. Er werd ook een internationaal panel samengesteld dat door het FWO werd goedgekeurd. Dit panel evalueerde de Methusalemkandidaten en de voorgestelde onderzoeksprogramma’s. Hiertoe werd elke kandidaat, vergezeld van maximum twee onderzoekers uit de Methusalemgroep, uitgenodigd voor een presentatie en een interview. Tevens was er voor elke Methusalemkandidaat het advies van ten minste 5 internationale referees. Een collectief evaluatierapport werd voor de 7 Methusalemkandidaten opgemaakt waarbij voor elke kandidaat een score werd gegeven voor de vier vooropgestelde criteria zoals opgenomen in het BOF-besluit nl. 1) internationale excellentie en leidinggevende positie in het domein; 2) kwaliteit van het onderzoeksplan; 3) human resources beleid ten aanzien van jonge onderzoekers; 4) adequaatheid van de gevraagde middelen. Tevens werd voor iedere kandidaat een algemene conclusie qua financiering en prioriteit geformuleerd. Op basis van het evaluatierapport en de algemene conclusie van het internationaal panel werd een voorstel qua Methusalemfinanciering achtereenvolgens voorgelegd aan het lokaal Methusalemcomité, de OR en het Universiteitsbestuur. Finaal werd beslist om aan 6 van de 7 Methusalemkandidaten financiering toe te kennen (zie tabel). Het toe te kennen bedrag werd gedifferentieerd op basis van het

Onderzoek

65

wetenschapsdomein, het voorgestelde onderzoeksplan en de evaluatie door het internationaal panel en dit alles zonder afbreuk te doen aan de haalbaarheid van het voorgestelde programma. De toekenning van de Methusalemkandidaten wordt gefaseerd doorgevoerd: 3 kandidaten starten per 1 oktober 2008 en 3 kandidaten starten per 1 januari 2009. Het totaal toegekende budget (exclusief overhead) bedraagt 4,8 miljoen euro op jaarbasis. Tabel met de toegekende Methusalem beneficianten (toekenningsronde 2008) METHUSALEM Johan Wagemans Laboratorium voor Experimentele Psychologie Groep Humane Wetenschappen Johan Swinnen Onderzoeksgroep Ontwikkelingseconomie Groep Humane Wetenschappen Johan Martens Centrum voor Oppervlaktechemie & Katalyse Groep Wetenschap & Technologie Victor Moshchalkov Afdeling Vaste-stoffysica en Magnetisme Groep Wetenschap & Technologie Greet Van den Berghe Afdeling Intensieve Geneeskunde Groep Biomedische Wetenschappen Jan Tack Afdeling Gastro-enterologie Groep Biomedische Wetenschappen

1.4.1.6

BEDRAG per jaar excl. overhead Perceptual organization in the context of 500.000 euro a dynamical and hierarchical visual start 1 oktober 2008 brain Political economy and Institutions of 500.000 euro food policy and development start 1 januari 2009 TITEL

Catalyst design by assembly of single active sites

1.000.000 euro start 1 oktober 2008

Nanoscale superconductivity, fluxonics and photonics: addressing grand challenges Endocrine and metabolic aspects of organ failure in critical illness: perspectives for prevention and therapy The brain-gut axis in health and disease: from mucosal integrity to cortical processing

900.000 euro start 1 januari 2009 1.000.000 euro start 1 oktober 2008 900.000 euro start 1 januari 2009

Postdoctorale mandaten voor K.U.Leuven-gedoctoreerden

De OR reserveert jaarlijks een aanzienlijk bedrag voor éénjarige postdoctorale mandaten voor onderzoekers die hun doctoraat aan de K.U.Leuven behaalden (PDM-korte type). Ook buitenlanders die aan de K.U.Leuven doctoreerden komen in aanmerking. De mandaten zijn bedoeld om het eigen academisch dossier te versterken en het doctoraat te valoriseren aan de eigen instelling. Uitzonderlijk, en in 2008 voor de laatste maal, konden er verlengingen worden toegekend. Door een inperking van de maximale postdoctorale anciënniteit van 4 naar 2 jaar was het aantal aanvragen voor PDM-korte type minder groot dan vorige jaren. In 2008 waren er 209 aanvragen, terwijl er de vorige jaren nog 267, 274 en 265 aanvragen in respectievelijk 2007, 2006 en 2005 waren. Een groot aantal aanvragen gebeurt parallel met de analoge categorie postdoctorale mandaten van het FWO waar een aanstelling voor drie jaar mogelijk is. De beoordeling gebeurt op kwalitatieve en competitieve basis waarbij zowel de kwaliteit van de kandidaat en het project als de motivering van de promotor en het belang voor de onderzoekseenheid of afdeling in rekening worden gebracht. Er werden 54 aanvragen goedgekeurd voor een totaalbedrag van 4 miljoen euro. Dit bedrag werd geïmputeerd op de BOF-begroting van 2008. Op voorstel van het College van Bestuur, werden daarnaast ook 12 postdoctorale beleidsmandaten toegekend voor een totaalbedrag van 1 miljoen euro. Postdoctorale beleidsmandaten zijn bedoeld als opvangmandaat van 1 jaar zodat de onderzoeker de lopende onderzoeksactiviteiten kan afronden en de nodige tijd krijgt om nieuwe horizonten te verkennen. 1.4.1.7

Postdoctorale mandaten van het lange type

Vanaf 2008 kunnen postdoctorale mandaten van het lange type worden aangevraagd voor een periode van 2 tot 5 jaar. Deze voltijdse onderzoeksmandaten hebben expliciet tot doel om uitstekende jonge onderzoekers aan te trekken van buiten de K.U.Leuven met de bedoeling tevens een ander langdurig mandaat aan te vragen voor aanstelling aan de K.U.Leuven. Dit eerste jaar werden, na een intentieronde, uiteindelijk twee volwaardige aanvragen ingediend, waarvan er één werd toegekend: Hannelore Heemers bij promotor Johannes Swinnen, Afdeling Experimentele Geneeskunde, kreeg een toekenning voor 3 jaar.

Onderzoek

66

1.4.1.8

Fellowships voor doctors die als doctorandi niet verbonden waren aan de K.U.Leuven

Vanaf 2008 kunnen twee soorten postdoctorale fellowships worden aangevraagd voor doctors die niet aan de K.U.Leuven gedoctoreerd hebben. Onderzoekers komen in principe enkel in aanmerking als ze gedurende een periode van vijf jaar vóór de aanvraag niet aan de K.U.Leuven actief waren. Voor promotoren van projecten die bij het BOF werden verworven, worden fellowships ter beschikking gesteld voor het aantrekken van junior of senior postdoctorale onderzoekers die een bijdrage kunnen + leveren in het lopende project (F -fellowships). Daarnaast kunnen ook senior fellowships (SFfellowships) worden aangevraagd voor professoren met ten minste 8 jaar postdoctorale ervaring die een nieuwe expertise en kennis kunnen binnenbrengen in de onderzoeksgroep van de aanvrager(s). In 2008 waren er drie selectierondes met in totaal 38 aanvragen. Daarvan werden 31 aanvragen goedgekeurd voor een bedrag van 773.600 euro. 1.4.1.9

Doctorandusbeurzen voor Belgen en andere EER-burgers

Omwille van het belang van doctoraal onderzoek startte het bestuur van de K.U.Leuven reeds enkele jaren geleden een procedure om de creatie van extra doctoraatsbeurzen mogelijk te maken. In 2008 werd hiervoor 8.821.000 euro gereserveerd. Daarnaast worden jaarlijks, op voorstel van het College van Bestuur, een aantal beleidsmandaten toegekend om beloftevolle kandidaat-doctorandi die bij het FWO geen aspirantenmandaat verwierven, op te vangen. Er werden in 2008 12 doctorale beleidsmandaten toegekend voor een bedrag van 403.022 euro. 1.4.1.10 Doctorandusbeurzen voor gevorderde doctorandi uit niet EER-landen Deze beurzen worden ter beschikking gesteld van doctorandi uit niet EER-landen die reeds in die mate met hun doctoraatsproject gevorderd zijn aan de K.U.Leuven of daarbuiten dat zij hun doctoraat binnen de twee jaar kunnen voltooien onder leiding van een promotor van de K.U.Leuven. De categorie wordt vanaf 2008 afgebouwd ten voordele van een nieuwe vorm van doctoraatsbeurzen (zie 1.4.1.12). Omdat enkel nog verlengingsaanvragen van reeds lopende beurzen mogelijk waren, werden slechts twee aanvragen ingediend die beide werden toegekend. Hiervoor werd 30.850 euro gereserveerd. 1.4.1.11 Bijzondere doctorandusbeurzen voor gevorderde doctorandi uit EER-landen Binnen deze categorie zijn er twee profielen: profiel A voor doctorandi die ten minste vier jaar zijn afgestudeerd maar nog geen langlopende onderzoeksfinanciering kregen, blijft behouden; profiel B, voor zeer sterke kandidaten die in een periode van maximaal twee jaar kunnen doctoreren, wordt afgebouwd om op te gaan in de DBOF-beurzen (zie 1.4.1.12). In totaal werden 8 aanvragen voor doctorandusbeurzen ingediend waarvan er 4 werden toegekend voor een totaalbedrag van 105.700 euro. 1.4.1.12 Doctorandusbeurzen voor internationale samenwerking met landen buiten de EER (DBOF) Deze nieuwe categorie werd in het leven geroepen om de doctoraatsscholen de mogelijkheid te geven hun opdracht te vervullen om internationaal doctoraatstalent aan te trekken. Op basis van projectaanvragen die via de doctoraatsschool bij de OR worden ingediend, worden beursjaren toegewezen aan (groepen van) promotoren. Over de effectieve inzet van en kandidaten voor de beursjaren kunnen opnieuw de doctoraatsscholen beslissen. Aan elke doctoraatsschool wordt bijkomend 10% van de middelen toegekend die ze op basis van het totaal aantal verkregen beursjaren hebben verworven. Dit bedrag kan worden gebruikt voor beurzen of voor kosten die gepaard gaan met de rekrutering en opleiding van doctorandi. In 2008 werden 66 aanvragen ingediend, goed voor 397 beursjaren. Hiervan werden uiteindelijk 126 beursjaren toegekend voor een totaalbedrag van 3,3 miljoen euro. De allocatie van de middelen gebeurt uitgesplitst per twee jaar, waarbij er vanuit wordt gegaan dat slechts een deel van het toegekende aantal beursjaren in het eerste jaar moet gefinancierd worden. Omdat daarenboven deze eerste oproep geldig is voor twee jaren wordt op de BOF-begroting van 2008 slechts 1.074.150 euro gealloceerd.

Onderzoek

67

1.4.1.13 Centraal- en Oost-Europese initiatieven, beurzen voor kandidaat-doctorandi uit LatijnsAmerika, China en Oost-Europa en IRO De OR en het Universiteitsbestuur keurden in 2008 een budget goed van 1,18 miljoen euro, opnieuw iets minder dan vorig jaar, vooraf af te nemen van het BOF, voor de verlenging van beurzen voor doctorandi uit Centraal- en Oost-Europa, voor de financiering van de verlengingen van beurzen voor kandidaat-doctorandi uit universiteiten uit Latijns-Amerika, China en Centraal- en Oost-Europa en ten slotte als premie voor doctoraten afgelegd in het kader van ontwikkelingssamenwerking (IRO). 1.4.1.14 Prijs van de Onderzoeksraad Jaarlijks kunnen drie prijzen worden toegekend aan jonge, beloftevolle postdoctorale onderzoekers: één prijs binnen elke wetenschapsgroep. Vanaf 2008 bedraagt elke prijs 10.000 euro. Minimaal de helft van dit bedrag moet worden besteed aan wetenschappelijk onderzoek. In 2008 werd in elke wetenschapsgroep een prijs toegekend. In de Humane Wetenschappen ging de prijs naar Hans Op de Beeck die onderzoek verricht in de cognitieve neurowetenschap van objectherkenning. In Wetenschap & Technologie ging de prijs naar Ellen Decaestecker die onderzoek verricht in het domein van de evolutionaire ecologie, meer bepaald van gastheer-parasiet interacties bij de watervlo Daphnia. In Biomedische Wetenschappen ten slotte, ging de prijs naar Tim Nawrot voor onderzoek over de epidemiologie van hart- en vaatziekten. 1.4.1.15 Internationale Wetenschappelijke Bijeenkomsten Deze financieringscategorie is bedoeld voor wetenschappelijke bijeenkomsten zoals colloquia, seminariereeksen en zomercursussen, telkens van een internationaal kwaliteitsniveau, waarbij het een centraal aandachtspunt moet zijn dat doctorandi kunnen kennismaken met en actief participeren in presentaties en discussies over recente wetenschapsontwikkelingen. De maximale bijdrage vanuit het BOF hiervoor bedraagt 2.500 euro. Er werden in 2008 in totaal 15 aanvragen ingediend, waarvan er 6 werden gefinancierd voor een totaalbedrag van 12.440 euro. 1.4.1.16 Projecten in het kader van de bilaterale wetenschappelijke samenwerking (BWS) en Internationale Samenwerkingsprojecten (ISP) In het gewijzigde BOF-besluit van 8 december 2006 wordt het beleid inzake internationale, wetenschappelijke en technologische samenwerking hervormd. Een aantal strikte regels werden afgeschaft. Als enige verplichting geldt dat de universiteiten ten minste 3,5% van de BOF-middelen moeten besteden aan onderzoeksprojecten (binnen een Vlaams of universitair akkoord) of via onderzoeksmandaten voor buitenlandse onderzoekers. Op basis van deze 3,5%-sleutel moest er in 2008 ten minste 1,8 miljoen euro aan dit programma worden besteed. In het kader hiervan werden internationale onderzoeksmandaten aansluitend bij de instellingspecifieke accenten voor het internationaliseringsbeleid toegekend. Hieronder worden volgende toekenning gerekend: de doctorandusbeurzen voor gevorderde doctorandi uit niet-EER landen voor een budget van 30.850 euro (zie 1.4.1.10), de doctorandusbeurzen in het kader van de Centraal- en Oost-Europese initiatieven (beurzen voor kandidaat-doctorandi uit Latijns-Amerika, China en Oost-Europa) en IRO voor een budget van 1.186.923 euro (zie 1.4.1.13) en de doctorandusbeurzen voor internationale samenwerking met landen buiten de EER voor een bedrag van 1.074.150 euro (zie 1.4.1.12). Tevens zijn, op basis van de selectieprocedures uitgevoerd in 2007, in totaal 7 bilaterale samenwerkingsvoorstellen met China voor een bedrag van 512.796 euro gestart. Deze toekenningen waren bij wijze van overgang naar de nieuwe regeling mogelijk, tevens omdat de Vlaamse overheid nog een geldige overeenkomst met China had. In samenwerking met het International Office van de K.U.Leuven werd in het kader van het internationaliseringsbeleid onderzocht welke nieuwe acties met buitenlandse universiteiten kunnen worden opgestart. In het najaar 2007 werd met de Tsinghua University een ‘Memorandum of Agreement’ afgesloten waarbij o.a. een akkoord tot stand kwam om wetenschappelijke samenwerkingsprojecten tussen beide universiteiten op te zetten en te financieren door de oprichting

Onderzoek

68

van een fonds aan elke universiteit. Na overleg met de partners van de Tsinghua University werd in het voorjaar 2008 een eerste oproep georganiseerd waarbij onderzoekers voorstellen konden indienen voor drie types van samenwerking nl. 1) categorie NEW, voor het opzetten van nieuwe onderzoeksinitiatieven naar analogie met het vroegere programma; 2) categorie PARTICIPATION, voor het participeren in bestaande onderzoekssamenwerking waaraan een Leuven of Tsinghua component wordt toegevoegd; 3) categorie EXPLORATION, voor verkennende initiatieven om eventueel later gezamenlijk onderzoek op te zetten. In totaal werden 10 samenwerkingsvoorstellen ingediend (4 Humane, 4 Wetenschap & Technologie, 2 Biomedische) waarvan 8 initiatieven onder de categorie NEW en 2 voor EXPLORATION. Het totaal aangevraagde budget bedroeg in Leuven 580.845 euro en in Tsinghua 635.255 RMB. De selectieprocedure, door beide universiteiten goedgekeurd, voorziet dat elke universiteit een afzonderlijke evaluatie uitvoert en, op basis van wetenschappelijke criteria, de voorstellen rangschikt volgens prioriteit van financiering. In Leuven werd deze opdracht uitgevoerd door het Bureau van de OR. De evaluatie in Tsinghua werd georganiseerd door een speciaal academisch comité nl. het K.U.Leuven-Tsinghua Steering Committee. De resultaten van beide evaluaties werden elektronisch overgemaakt. Aan de hand van een set van symmetrische beslissingsregels werd een voorstel voor definitieve selectie van de samenwerkingsvoorstellen voorgelegd. Finaal werden alle aanvragen voorgesteld voor financiering maar voor sommige projecten werd het aangevraagd budget gereduceerd. In totaal werd in Leuven 432.960 euro toegekend en in Tsinghua 432.960 RMB. Deze samenwerkingsprojecten starten per 1 januari 2009. 1.4.1.17 Verkennende Europese Samenwerking (VES) Het krediet voor Verkennende Europese Samenwerking (VES) is een vorm van 'preparatory funding' en is bedoeld om multipartner en multinationale initiatieven aan te moedigen die leiden tot het indienen van kwaliteitsvolle Europese multipartner projectaanvragen. In 2008 werden 36 VES aanvragen ingediend. 24 hiervan waren ontvankelijk voor evaluatie. Aan 20 Europese projectaanvragen werd een voorbereidende financiering toegekend ter waarde van in totaal 396.040 euro (waarvan 296.040 euro afkomstig vanuit het BOF en 100.000 euro afkomstig van LRD kredieten). 14 van deze VES toekenningen betroffen Europese projectaanvragen die gecoördineerd werden door K.U.Leuven onderzoekers. In de overige 6 traden K.U.Leuven onderzoekers op als partner in het Europese consortium. 1.4.1.18 Diverse onderzoeksacties Jaarlijks worden in het kader van het BOF enkele initiatieven gesteund die niet onder een specifieke categorie onder te brengen zijn, zoals overbruggingskredieten, kredieten in het kader van doctoraatsopleidingen en het krediet voor de Associatie Onderzoeksplatform in de Kunsten. Op het BOF-budget 2008 werd hiervoor in totaal 456.055 euro aangewend. 1.4.2 Aanwending middelen Industrieel Onderzoeksfonds Het Besluit van de Vlaamse Regering 2006-2007 schrijft voor dat 30% van de IOF-middelen moet worden aangewend voor mandaten van onbepaalde duur met een bijzondere gerichtheid op het industrieel valoriseren van onderzoeksresultaten. Dit percentage bepaalt de verdeling van de budgetten over mandaten en projecten. Er is een verschuiving naar meer investering in mandaten in 2008. In 2008 werden over twee rondes in totaal 15 aanvragen voor IOF-mandaten ingediend, waarvan er 7 werden toegekend (in 2007: 9 aanvragen, 4 toekenningen). De aanvraagdrempel blijft zoals vorig jaar hoog, met als gevolg een relatief beperkt aantal aanvragen, maar sterke kandidaten. Dit brengt het totaal op 21 lopende IOF mandaten (waarvan twee voor 50% gefinancierd). Naast de 15 aanvragen voor mandaten werden er in 2008 in totaal 39 aanvragen ingediend voor IOFprojecten. Voor hefboomprojecten is het aantal oproepen herleid tot twee. Bij de twee oproepen van 2008 werden 29 hefboomprojecten ingediend (resp. 12 en 17), waarvan uiteindelijk 10 voorstellen werden geselecteerd voor financiering. Voor de kennisplatformen werden er 10 intentieaanvragen ingediend, 8 aanvragers werden toegelaten een volledig dossier uit te werken. Hiervan werden

Onderzoek

69

uiteindelijk 5 kennisplatformen geselecteerd voor financiering (ter vergelijking in 2007: 4/10 en 2006: 6/21). 1.4.3 Speciale acties a) Aanwending van de defiscaliseringsmiddelen De defiscaliseringsmaatregelen van de federale overheid zorgen voor een extra financiële stimulans van jaarlijks ruim 11,5 miljoen euro per jaar, welke volgens de richtlijnen van de Minister van Wetenschapsbeleid geïnvesteerd worden in wetenschappelijk onderzoek. In 2008 werden de nodige voorbereidingen getroffen in het kader van de evaluatie van de lopende EF-projecten die in 2009 zal plaatsvinden. Tevens werd een concept ontwikkeld voor de financiering van toponderzoek aan de K.U.Leuven. De belangrijkste aspecten hierbij zijn: - de ‘excellentiefinanciering’ met een duurtijd van 5 jaar per project wordt vervangen door de ‘programmafinanciering’ met een duurtijd van 7 jaar; - bij de evaluatie van de lopende projecten in het kader van excellentiefinanciering zullen maximum 7 van de 12 projecten worden verlengd op basis van evaluatie. De andere kunnen samen met nieuwe aanvragers meedingen in een nieuwe ronde in 2010. In totaal moeten er ten minste 3 nieuwe projecten (van nieuwe aanvragers) worden gefinancierd; - er werden combinatieregels ontwikkeld zodanig dat deze financieringsvorm op een harmonische wijze aansluit bij de andere financieringsvormen (GOA, Methusalem, OT, …). b) Impulsfinanciering zware apparatuur In 2003 en 2004 werd meer dan 33 miljoen euro geïnvesteerd in zware apparatuur en in specifieke impulsen ter verhoging van de slagkracht van het onderzoek aan de K.U.Leuven (waarvan 17,6 miljoen euro door de Vlaamse overheid). In 2008 werd op basis van de ingewonnen rapportering een evaluatie gemaakt van het gebruik van de aangekochte apparatuur. De financiële rapportering van de ‘actie 2004’ werd in 2008 voorgelegd aan het Universiteitsbestuur en vervolgens aan de Vlaamse Regering, die deze rapportering goedkeurde. 1.4.4 K.U.Leuven Research & Development De totale omzet gerealiseerd door LRD steeg in 2008 met 23,1 miljoen euro tot een bedrag van 121,3 miljoen euro. Dit is een stijging met 23,5% ten opzichte van 2007. Hierbij dient vermeld te worden dat deze omzet niet de inkomsten gerealiseerd uit de spin-offwerking bevat, aangezien deze opgenomen worden in de financiële inkomsten. Het contractonderzoek en onderzoek in consortia nam in 2008 ongeveer 71% van de omzet voor zijn rekening. In de loop van 2008 werden 1.029 nieuwe contracten afgesloten, onder meer bestaande uit: 615 contracten in het kader van bilateraal onderzoek, 14 raamovereenkomsten, 95 contracten in het kader van IWT-gesubsidieerd industriegerelateerd onderzoek, 53 overeenkomsten in het kader van SBO (Strategisch Basisonderzoek), en 204 FP6/FP7 EC/Interreg contracten/consortium/amendment/ service agreements/appointment letters. Daarnaast kunnen een aantal meer structurele onderzoekssamenwerkingen rekenen op de nodige aandacht en ondersteuning: het gaat daarbij om de inbedding van een aantal onderzoeksgroepen in strategische onderzoekscentra en excellentiepolen, zoals IBBT (Instituut voor BreedBandTechnologie), FLAMAC (Flanders’ Materials Center), Flanders’ FOOD en het MIP (Milieu-Innovatieplatform), maar ook om de actualisering van de samenwerkingsafspraken met IMEC en VIB. De bescherming en exploitatie van intellectuele eigendom kende in 2008 een verdere groei. Het octrooibeleid waarvan de krachtlijnen bestaan uit (1) bewustmaking van alle betrokkenen, (2) selectiviteit, om een kwalitatieve octrooiportefeuille op te bouwen, en (3) een actieve exploitatie en zoektocht naar partners en licentienemers, werd in 2008 op een consequente manier verder geïmplementeerd. Dit leidde in 2008 tot de inleiding van 61 nieuwe octrooifamilies in een octrooiprocedure en een toekenning van 15 nieuwe octrooien. Ook in 2008 heeft LRD zich in toenemende mate omringd met het nodige professionele netwerk van octrooigemachtigden, ‘broker’organisaties en externe juridische adviesverleners teneinde de octrooiportefeuille maximaal te rendabiliseren. De spin-offcreatie en ondersteuning van de groei van spin-offs evolueert verder gunstig. Alle instrumenten ter ondersteuning van een professioneel spin-offbeleid zijn momenteel aanwezig. Hierbij

Onderzoek

70

wordt niet enkel aandacht besteed aan het starten van nieuwe spin-offs maar ook aan het ondersteunen van de groei van de spin-offondernemingen, bijvoorbeeld door het uitbouwen van preferentiële relaties met lokale en internationale risicokapitaalverschaffers en business angels. In de periode 1979-2008 werden 84 spin-off bedrijven opgericht, waarvan er eind 2008 nog 74 actief waren. Hierbij was K.U.Leuven R&D eind 2008 een actieve aandeelhouder in 49 spin-offs (inclusief het Gemma Frisius-Fonds I & II). In 2008 werden vanuit de K.U.Leuven 6 nieuwe spin-off bedrijven opgestart (CEGO Publishers, Layerwise, Zenso, Fugeia, Cartagenia, Okapi Sciences), met Fugeia als een gezamenlijke spin-off van de K.U.Leuven en KaHo St.-Lieven. Bovendien heeft Gemma Frisius Fonds II geparticipeerd in de opstart van Complix, een spin-off onderneming van Algonomics, en werden in 6 reeds bestaande portfolio-ondernemingen kapitaalsverhogingen doorgevoerd (GeoAutomation, Ziscoat , EconCore, Leuven Air Bearings, EPYC). Een exit werd gerealiseerd in Medicim, Meac en Indie Group. Ook in 2008 werd, ondanks de beschikbaarheid van voldoende kapitaal op de financiële markten, de tendens van de voorgaande jaren bevestigd, meer bepaald dat de financiële markten een steeds verder doorgedreven en tijdsintensieve ‘due diligence’ vereisen met een aantoonbaar ‘proof-ofconcept’ zowel technologisch als marktgewijs. Dit impliceert dat verder en meer intensief incuberen van spin-off projecten binnen de universiteit noodzakelijk is, en vergt belangrijke investeringen vanuit de betrokken onderzoeksgroepen. De IOF-projectfinanciering, waarbij middelen kunnen aangevraagd worden voor het realiseren van een verdere proof-of-concept, vormt hierbij een belangrijk instrument. Het bevorderen van ondernemerschap blijft een belangrijk aandachtspunt. In 2008 werden de bestaande initiatieven verdergezet, met ondermeer de publicatie van succesvoorbeelden, de cursus ‘initiatie tot ondernemen’ en Leuven.Inc events. Bovendien werd in samenwerking met de Associatie K.U.Leuven en Leuven.Inc ‘de dag van het ondernemerschap’ georganiseerd. Naast presentaties vanuit zowel de financiële als academische wereld die de verschillende facetten van ondernemerschap belichtten, werd er veel aandacht besteed aan concrete spin-off cases vanuit de hogescholen. In 2004 werd binnen de Associatie K.U.Leuven besloten om LRD voor de gehele associatie te laten opereren. Dit leidde in 2008 tot de behandeling van 86 nieuwe dossiers van hogescholen. In nauwe samenwerking met de stad, Interleuven en de POM werd in 2008 verdere belangrijke vooruitgang geboekt in de uitbouw van ondersteunende infrastructuur: - de gebouwen ICT3 en ICT4 van het Arenberg Wetenschapspark zullen einde 2009, begin 2010 operationeel zijn. Van deze nieuwe 12.000 m² zijn er momenteel reeds 4.000 m² in optie genomen; - de Leuvense Bio-Incubator is volledig bezet sinds eind 2008. Naast ReMynd en Onco Methylome Sciences hebben ook Regenesys, Fugeia, M4S, Thrombogenix en Formac Pharmaceuticals hun intrek genomen. Tevens werd de projectplanning gestart van Bio-Incubator 2. In opvolging van het Leuven Materials Research Centre (Leuven-MRC) werd begin 2008 het Leuven Medical Technology Centre (Leuven-MTC) gelanceerd. Dit onderzoekscentrum focust op medische technologie waarbij de samenwerking tussen de groepen Wetenschap & Technologie en Biomedische Wetenschappen (inclusief clinici van UZ Gasthuisberg) centraal staat. Het brengt 40 onderzoeksgroepen samen, met een potentieel van 1.000 onderzoekers. Op regionaal vlak is LRD een actieve partner bij het opstarten en uitbouwen van netwerken die innovatie, kennisintensief ondernemerschap en samenwerking stimuleren en ondersteunen. Een continue ondersteuning van Leuven.Inc vanuit de LRD-ervaringen en -noden blijft hierbij een belangrijke en essentiële component. Via een scala aan activiteiten (ondernemerscafé's, visionaire seminaries, management topics, themagerichte events, …), heeft deze samenwerking ook in 2008 weer een belangrijke bijdrage geleverd aan het regionale innovatielandschap. In 2008 werd eveneens de participatie verdergezet aan het Platform Innovatie: binnen dit platform is nu Flanders Smart Hub (FLASH) operationeel, waarin de economische speerpunten ‘Leuven, kennisregio’ en ‘Halle-Vilvoorde, regio voor slimme logistiek’ samenwerken. LRD is tevens betrokken bij de werking van het Innovatiecentrum Vlaams-Brabant. Op internationaal vlak was LRD ook in 2008 nauw betrokken bij ondermeer de volgende initiatieven: - ASTP (Association of European Science & Technology Transfer Professionals), de Europese koepelorganisatie van technologietransferorganisaties, waarin LRD ook beleidsmatig een actieve rol speelt;

Onderzoek

71

-

2

LERU (League of European Research-Intensive Universities). De contacten met internationale kenniscentra en high-tech regio’s werden verder uitgebouwd; LRD is één van de toonaangevende partners in het grensoverschrijdend Interreg Project ELAT (Eindhoven-Leuven-Aachen Triangle). De doelstelling van dit project is om via de definitie en implementatie van een gemeenschappelijke innovatiestrategie te komen tot een grensoverschrijdende high-tech regio met voldoende kritische massa om zich internationaal succesvol te kunnen positioneren ten opzichte van top high-tech regio’s zoals Cambridge en München. Ondertussen werden onder coördinatie van LRD al vier edities van de internationale master class in high-tech entrepreneurship georganiseerd, waaraan 37 spin-off teams deelnamen. Deze intensieve opleiding biedt aan drie onderzoeksteams per regio (Eindhoven, Leuven, Aken) de mogelijkheid om via praktijkgerichte presentaties, getuigenissen en expertenfeedback hun spin-off idee en ondernemingsplan te verfijnen en uiteindelijk af te toetsen voor een jury van ervaren ondernemers en investeerders. Van de bovenvermelde 37 teams hebben ondertussen 14 hun bedrijf opgestart. Bovendien werd in 2008 in Eindhoven het tweede ELAt investment forum georganiseerd waarbij 6 spin-off teams (3 uit Eindhoven, 2 uit Leuven, 1 uit Aken) hun idee presenteerden aan een 12-tal investeerders uit Eindhoven en Leuven. Kwaliteitsbewaking

In het kader van de kwaliteitszorg binnen het wetenschappelijk onderzoek ontwikkelde DOC belangrijke monitoring-instrumenten. Zo beschikt de dienst over een gevalideerde databank met K.U.Leuven-publicaties opgenomen in de ISI-databank en worden de auteursgegevens binnen deze databank gekoppeld aan het personeelsbestand en bijgevolg ook aan de onderzoeksdepartementen. Dit maakt het mogelijk om input-gegevens betreffende het onderzoek (bestaffing, onderzoeksmiddelen) te koppelen aan de output-gegevens (publicaties, citaties, impactfactoren, afgelegde doctoraten). Daarnaast werd Lirias in 2008 verder uitgebreid met nieuwe functionaliteiten en aangevuld met een aanzienlijke hoeveelheid referenties en documenten. Lirias bevat anno 2008 ongeveer 180.000 publicaties waarvan 6.300 met full text. Deze inspanningen zullen het mogelijk maken om op een efficiënte wijze tegemoet te komen aan de noodzaak van kwaliteitszorg op diverse niveaus: de onderzoekers/ZAP-leden, de faculteiten/departementen en de drie groepen. 2.1

Junioronderzoekers en doctorandi

2.1.1 Opvolging en begeleiding Aan de K.U.Leuven zijn er drie doctoraatsscholen - één binnen iedere groep - die de kwaliteitsbewaking van doctoraten verzekeren: de Doctoral School for Biomedical Sciences, de Arenberg Doctoral School en de Doctoral School for Humanities and Social Sciences. Deze doctoraatsscholen zijn verantwoordelijk voor het aanwerven, opleiden en ondersteunen van doctorandi. Om deze taken te verwezenlijken, worden bijzondere inspanningen geleverd: - openstaande doctoraatsposities worden opgenomen in een centrale vacaturedatabank die toegankelijk is via internet (http://www.kuleuven.be/phd/topic.htm); - om doctorandi van buiten de EER te rekruteren, werd er binnen het BOF een aparte categorie van beurzen gecreëerd, specifiek voor niet-EER kandidaten: de DBOF doctoraatsbeurzen (zie hoger); - iedere doctoraatsschool beschikt over een uitgebreide Engelstalige website die op een overzichtelijke manier de voorwaarden, regels en praktische informatie van toepassing op de doctorandi binnen de doctoraatsschool bundelt en de drempel voor buitenlandse studenten merkbaar verkleint; - om de visibiliteit van het doctoraatsonderzoek te vergroten en de doctoraatsopleiding beter te structureren, werden er bij de Doctoral School for Biomedical Sciences onderzoeksprogramma’s afgelijnd en wordt er bij de Arenberg Doctoral School (for Science, Engineering & Technology) gewerkt vanuit onderzoekscentra;

Onderzoek

72

Doctoral School for Biomedical Sciences

Arenberg Doctoral School

Cancer

Leuven Mathem. Modeling & Computational Science Research Centre (LMCC)

Cell Signaling and Therapeutics

Leuven Statistics Research Centre (LSTAT)

Cognitive and Molecular Neuroscience

Leuven Information and Communication Technology Centre (LICT)

Drug Design and Development: from Target to Market

Leuven Food Science and Nutrition Research Centre (LFoRCe)

Emerging Concepts in Cardiovascular Medicine

Leuven Medical Technology Centre (LMTC)

Exercise and Physical Activity in Health and Disease

Leuven Centre for Bio-Science, Bio-Engin. and Bio-Technol. (LBioSCENTer)

Immunology and Microbiology

Leuven Materials Research Centre (LMRC)

Mechanisms of Human Disease

Leuven Nanoscience and Nanotechnology Research Centre (LNANO)

Molecular and Developmental Genetics

Leuven Space and Society Research Centre (LSAS)

Molecular and Stem Cell Medicine

Leuven Sustainable Earth (LSUE)

-

in het kader van de doctoraatsopleiding, die doctorandi voorbereidt op een verdere loopbaan zowel binnen als buiten de universiteit, werd er een uitgebreid aanbod uitgewerkt van lezingen en cursussen. Vaardigheden, essentieel voor het behalen van het doctoraat, worden opgenomen in het verplichte onderdeel van de doctoraatsopleiding: de truncus communis. In het aanvullende gedeelte kan de doctorandus, in overleg met zijn promotor, een keuze maken aan activiteiten en opleidingen voor het bekwamen van competenties in functie van zijn doctoraatsonderzoek en de voorbereiding op het professioneel functioneren binnen of buiten de universiteit. De doctorandus kan hiervoor gebruik maken van het competentieprofiel dat werd ontwikkeld.

2.1.2 Onderzoek met betrekking tot het proces van doctoreren en doctoraatsefficiëntie Om een zicht te krijgen op de doctoraatsefficiëntie en doctoraatsopvolging en deze waar nodig bij te sturen, neemt de K.U.Leuven sinds 1998 deel aan interuniversitair onderzoek. In 2008 leverde de K.U.Leuven, samen met de andere Vlaamse universiteiten, een databestand aan met gegevens van afgelegde en lopende doctoraten vanaf 1990 t.e.m. 2008 in het kader van een nieuwe studie die werd opgezet door het ‘Expertisecentrum Onderzoek en Ontwikkelingsmonitoring’ UGent (ECOOM-UGent) in opdracht van de Vlaamse Gemeenschap. Deze studie heeft tot doel de doctoraatsproductie en de mobiliteit van onderzoekers op te volgen en om de beïnvloedende factoren te achterhalen. 2.2

Zelfstandig academisch personeel (ZAP)

Volgens de decretale bepalingen moeten de activiteiten van elk ZAP-lid met betrekking tot onderzoek, onderwijs en dienstverlening om de vijf jaar geëvalueerd worden. Deze termijn is korter voor ZAPleden die recent werden aangesteld of bevorderd en voor ZAP-leden die bij een voorgaande evaluatie een ‘ondermaatse’ of ‘onvoldoende’ beoordeling kregen. DOC stelt het onderdeel onderzoek van het evaluatiedossier samen en verzamelt daartoe de gegevens met betrekking tot publicaties, citaties, begeleiding van doctoraten en het verwerven van onderzoeksprojecten. Het is de bedoeling om zoveel mogelijk gebruik te maken van centraal beschikbare gegevens en om zo de onderzoekers niet extra te bevragen. Er wordt een periode van tien jaar in beschouwing genomen voor de publicatie- en doctoraatsoutput en een periode van vijf jaar voor de projectgegevens. De publicatie- en citatiegegevens werden in 2008 voor het eerst geheel uit Lirias opgehaald. Uiteraard werden enkel de door de onderzoeker gevalideerde referenties in rekening gebracht. Het aantal citaties wordt maandelijks in Lirias bijgewerkt; de impactfactoren werden uit de JCR opgehaald. Deze werkwijze maakt het mogelijk om een vollediger beeld van de publicatie-output te geven, ook voor groepen die minder of niet in de Web of Science voorkomen. Voor de begeleiding van doctoraten wordt het aantal promotor- en copromotorschappen in rekening gebracht. Voor de verworven onderzoeksfinanciering wordt nagegaan hoeveel keer de onderzoeker als promotor interne en externe onderzoeksmiddelen heeft verworven en voor welk totaal bedrag. Ook het aantal extern verworven mandaten (bv. bij FWO en IWT) en het aantal maal dat de onderzoeker als copromotor optreedt bij andere projecten wordt nagegaan. De projectgegevens worden opgezocht in de IWETO-databanken.

Onderzoek

73

De gebundelde onderzoeksgegevens worden aan de voorzitter van de evaluatiecommissies bezorgd. Een kopie van het onderzoeksdossier wordt tevens ter validatie aan de betrokken onderzoeker voorgelegd. 2.3

Toekenningen Bijzonder Onderzoeksfonds (BOF): evaluaties

Dankzij een ruime aandacht voor selectie en permanente evaluatie van onderzoeksprestaties met terugkoppeling naar de betrokken onderzoeker(s) wordt een hoog niveau van onderzoekskwaliteit nagestreefd. Ook in 2008 werden de rapporten over de verschillende onderzoeksprojecten van het type GOA of OT, opgesteld door de woordvoerders, ter evaluatie voorgelegd aan de leden van de OR. Uit de evaluatie van GOA- en OT-projecten blijkt duidelijk dat de eindbalans goed is. De eindrapporten van afgelopen GOA’s werden zeer positief geëvalueerd en ook de evaluatie van de tussentijdse rapporten van lopende GOA-projecten was over de ganse lijn positief; ze kregen alle een goede tot uitstekende evaluatie. De promotoren kregen in alle gevallen feedback zodat eventuele bijsturing mogelijk was. De rapporten van de afgelopen OT-projecten en de tussentijdse rapporten van de lopende OT-projecten werden eveneens zeer positief geëvalueerd, op drie rapporten van beëindigde OT-projecten na. Met de promotoren werd contact genomen om hen te stimuleren tot betere prestaties in hun verder onderzoek. Uit de analyse van de afgelopen IDO-programma’s blijkt dat de eindresultaten van deze projecten als bijzonder positief werden geëvalueerd: het aantal doctoraten, vervolgprojecten en publicaties is in het algemeen zeer goed. Omdat het risicovol onderzoek betreft, werden niet alle vooropgestelde doelstellingen verwezenlijkt, maar in het algemeen werd de wetenschappelijke onderzoeksinspanning zeer gewaardeerd door de evaluatoren. Ook de toegekende mandaten worden geëvalueerd op basis van een verslag. Terwijl voor doctorandi vooral de vordering of het behalen van het doctoraat als criterium wordt gehanteerd, worden voor fellowships en postdoctorale mandaten vooral de publicaties in rekening gebracht. In 2008 werden de doctorandusbeurzen die in 2005 werden toegekend, geëvalueerd. Hieruit bleek dat 79% van deze toekenningen reeds tot een doctoraat heeft geleid. De ervaring leert dat dit percentage meestal oploopt tot meer dan 90% in de twee volgende jaren. Op basis van de verslagen en de publicaties kreeg 71% van de ingediende verslagen van de fellowships die in 2005 werden toegekend een positieve beoordeling. Voor de postdoctorale mandaten van 2006 was het percentage positieve beoordelingen van ingediende verslagen 67%. Dit is voorlopig iets lager dan andere jaren, maar relatief veel mandaten liepen nog op het moment van de evaluatie. Omwille van het specifieke onderzoeksprofiel van de BOFZAP-mandaten heeft het universiteitsbestuur in de loop van 2008 beslist om naast de verplichte decretale ZAP-evaluatie, bijkomend een onderzoeksscreening uit te voeren waarbij een appreciatie over het onderzoekswerk van de BOFZAP-mandaten wordt geformuleerd. Enerzijds is dit belangrijk om aan de Vlaamse overheid te kunnen aantonen dat de ingezette BOF-middelen goed zijn besteed, anderzijds laat dit toe om te remediëren indien nodig. De screening op onderzoeksexcellentie wordt uitgevoerd door de OR van de K.U.Leuven. Net zoals bij de andere BOF-programma’s is voorzien dat na de screening een rechtstreekse terugkoppeling wordt gegeven door de voorzitter OR en de vicerector Onderzoeksbeleid. Deze procedure wordt begin 2009 opgestart. 3

Financiering e

e

e

Alle middelen bestemd voor wetenschappelijk onderzoek (2 , 3 en 4 geldstroom) worden verworven op competitieve basis. De jaarlijkse en nagenoeg constante groei van de middelen wijst op de algemene slagkracht van het onderzoek aan de K.U.Leuven. De impulsen voor fundamenteel/basisonderzoek, verder aangevuld met middelen voor meer toepassingsgericht onderzoek (bv. SBO, IOF, EU), bieden aan de universiteit de mogelijkheid tot het ontwikkelen van een onderzoekspotentieel met zowel een grote diversiteit als een sterke interne verwevenheid.

Onderzoek

74

3.1

Globaal

De onderzoeksuitgaven zijn weergegeven in tabel 2a. De totale onderzoeksuitgaven van de K.U.Leuven in 2008 bedroegen 296,7 miljoen euro (inclusief uitgaven via K.U.Leuven R&D, mandaten FWO en IWT, wetenschappelijke dienstverlening en VIB, exclusief het klinisch onderzoek in de UZ en het onderzoeksaandeel van de primaire universitaire werkingsmiddelen – eerste geldstroom). Dit betekent een toename van 7,42% ten opzichte van 2007. De meest opmerkelijke stijgingen worden besproken in het besluit (punt 6). 3.2

Per financieringsbron

3.2.1 FWO-Vlaanderen Jaarlijks worden er door het FWO onderzoeksprojecten toegekend waarbij zowel personeelskosten, werkingsmiddelen als uitrusting kunnen worden voorzien. Jonge onderzoekers kunnen ook via een ‘krediet aan navorsers’ middelen aantrekken. De totale som van de door FWO-Vlaanderen toegekende projectfinanciering (bestaande uit nieuwe projecten, verlengingen en aanpassingen, alsook krediet aan navorsers, de federale FGWO en IIKW middelen en de opvangprojecten ERC) vertegenwoordigde in 2008 een bedrag van 88,1 miljoen euro, waarvan 1,5 miljoen euro voor 4 opvangprojecten ERC-starting Grants. Het betreft hier kredieten die in 2008 toegewezen werden voor de volledige duur van het toegekende project en bijgevolg betrekking hebben op meerdere boekjaren. De K.U.Leuven verwierf hiervan 40,6 miljoen euro of 46,06%, waarvan 534.400 euro voor 2 opvangprojecten ERC-starting Grants. Odysseus Het Odysseusprogramma heeft tot doel uitstekende Vlaamse of buitenlandse onderzoekers aan te trekken. Een belangrijke voorwaarde hierbij is dat ze ten minste drie jaar in het buitenland hebben gewerkt gedurende de laatste vijf jaar. De Vlaamse overheid voorziet via het FWO een startfinanciering van vijf jaar, terwijl de universiteit een vast of tijdelijk mandaat moet voorzien. Er zijn twee types, elk met een specifiek budget en mandaat. Profiel I mikt op internationaal toonaangevende onderzoekers die een eigen onderzoekgroep leiden; profiel II richt zich tot onderzoekers met het potentieel om te groeien tot een internationaal toonaangevende status. In 2008 was er nog ruimte om één bijkomende Odysseustoekenning te doen van het type II. Het universiteitsbestuur had al eerder beslist dat deze toekenning specifiek bestemd was voor Humane Wetenschappen. Het universiteitsbestuur heeft beslist om dezelfde werkwijze en procedure te volgen als bij de vorige ronde. Aan het FWO werd één kandidaat voorgedragen die, na positieve beoordeling door de internationale multidisciplinaire jury, voor financiering werd voorgedragen. Aan Bart Baesens werd in totaal 500.000 euro toegekend (100.000 euro per jaar gedurende 5 jaar) voor het onderzoeksproject 'Intelligent Information Systems: New techniques and applications'. Tevens werd aan dezelfde onderzoeker een BOFZAP-mandaat toegekend vanaf 1 oktober 2008. Hiermee zijn alle Odysseus middelen van de K.U.Leuven ingezet en komt er (voorlopig) geen nieuwe oproep. 3.2.2 Herculesstichting De Vlaamse Regering stelt een structureel financieringskanaal ter beschikking voor onderzoeksinfrastructuur (in de brede betekenis). Jaarlijks wordt er 10 miljoen euro ter beschikking gesteld voor de financiering van middelzware onderzoeksinfrastructuur bestaande uit Hercules 1 (apparatuur tussen 150.000 euro en 600.000 euro) en Hercules 2 (apparatuur tussen 600.000 euro en 1,5 miljoen euro). Voor beiden wordt de oproep, de evaluatie en de rangschikking van de aanvragen georganiseerd door het associatiebestuur. Daarnaast is er nog jaarlijks 5 miljoen euro voor Hercules 3 (apparatuur meer dan 1,5 miljoen euro) waarvoor een andere procedure wordt gevolgd, georganiseerd door de Herculesstichting.

Onderzoek

75

Hercules 1 en 2 De budgetten van 2007 en 2008 werden gezamenlijk ingezet, zodat er 20 miljoen euro beschikbaar was. De bedragen worden over de associaties versleuteld volgens de Herculessleutel, waarin de BOF-sleutel en de IOF-sleutel gecombineerd zijn. De Herculessleutel 2007 voor de Associatie K.U.Leuven bedraagt 43%. De sleutel 2008 is nog niet gekend maar we gaan ervan uit dat het percentage niet daalt. Het budget voor de Associatie K.U.Leuven wordt op ongeveer 8,6 miljoen euro geraamd. De oproep en richtlijnen alsook de selectieprocedure werden op het niveau van de Herculesstichting, in nauw overleg met de associaties, uitgewerkt en dit conform de opgelegde regelgeving. De associaties konden hieraan nog bijkomende of aanvullende richtlijnen of criteria toevoegen. De Raad van Bestuur van de Associatie K.U.Leuven heeft de organisatie van de oproep, de interne evaluatieprocedure en de selectiecriteria (met bijkomende eigen criteria) vastgelegd en opgenomen in het algemeen onderzoeks- en samenwerkingsreglement van de associatie. Tevens werd de interne evaluatie van de Herculesaanvragen toevertrouwd aan de gezamenlijke OR en de Raad van het Industrieel Onderzoeksfonds (IOF-Raad), verder de ‘Herculescommissie’ van de Associatie K.U.Leuven genoemd. Het gezamenlijk bureau van de OR- en IOF-Raad wordt verder ‘Herculesbureau’ genoemd. Om tot de selectie en toekenning van de Herculesaanvragen te komen werden volgende stappen doorlopen: stap 1: interne evaluatie en rangschikking van de Herculesaanvragen door de Herculescommissie en het bureau uitgevoerd in twee fasen nl. een screeningsfase en een evaluatiefase; stap 2: bi- en multilateraal overleg tussen de associaties om eventuele mogelijkheden tot samenwerking te kunnen onderzoeken (nl. het interassociatie overleg). Stap 2 vond plaats tussen de twee fasen in stap 1; stap 3: advies door het beoordelingspanel van de Herculesstichting op basis van de rangschikking door de associatie en een toetsing aan noden en opportuniteiten qua samenwerking; stap 4: mogelijkheid van het associatiebestuur om te antwoorden op het advies; stap 5: beslissing door de Raad van Bestuur van de Herculesstichting, op grond van het vorige. Voor de Associatie K.U.Leuven werden in totaal 73 voorstellen ingediend (11 Humane Wetenschappen, 31 Wetenschap & Technologie en 31 Biomedische Wetenschappen) waarvan 3 met een woordvoerder uit een andere associatie. De hogescholen van de Associatie K.U.Leuven zijn betrokken in 17 voorstellen waarvan 3 als woordvoerder. Het totaal aangevraagd budget bedraagt afgerond 36,8 miljoen euro, meer dan viermaal het beschikbare bedrag. Na de screeningsfase, uitgevoerd op basis van formele en inhoudelijke criteria, en het interassociatieoverleg, waar mogelijke samenwerking tussen de associaties werd nagegaan, werd de evaluatie en de rangschikking van de definitieve voorstellen uitgevoerd op basis van de definitieve aanvragen (evaluatiefase). Bij de beoordeling werden drie criteria gehanteerd nl. 1) de wetenschappelijke bijdrage van de onderzoeksinfrastructuur, of met andere woorden, de meerwaarde voor het onderzoek zowel in de betekenis dat het de betrokken onderzoeksgroep tot een hoger niveau tilt, of als het toestel er niet komt, het onderzoek in een neerwaartse spiraal dreigt te komen, en rekening houdend met de samenwerkingsmogelijkheden die de apparatuur biedt; 2) de wetenschappelijke verdiensten en potentialiteit van de aanvragers; 3) alle aspecten van het investeringsplan en gebruikersplan. Bijkomend werd eveneens rekening gehouden met de beleidsprioriteiten en het advies dat werd ingewonnen bij de groepsbesturen over de inpasbaarheid in het beleid. Finaal werden, rekening houdend met het beschikbare bedrag, 20 Herculesaanvragen (3 Humane Wetenschappen, 8 Wetenschap & Technologie en 9 Biomedische Wetenschappen) voor financiering aan de Herculesstichting voorgedragen voor een totaal budget van 8.418.344 euro. Hierbij treedt de Associatie K.U.Leuven 19-maal op als woordvoerder en eenmaal als partner waarbij een andere associatie woordvoerder is. De hogescholen van de Associatie K.U.Leuven zijn betrokken in 2 aanvragen waarvan één als woordvoerder. De Raad van Bestuur van de Herculesstichting heeft op 15 oktober 2008, op advies van het beoordelingspanel, de indicatieve lijst van de Associatie K.U.Leuven integraal goedgekeurd.

Onderzoek

76

Hercules 3 Op 23 mei 2008 werd de eerste oproep voor zware onderzoeksinfrastructuur afgesloten. Er werden in totaal 10 aanvragen ingediend. In 4 van deze aanvragen hadden K.U.Leuven-onderzoeksgroepen een grote betrokkenheid. Na evaluatie door de Herculesstichting bleek evenwel dat geen van deze aanvragen voor financiering in aanmerking werd genomen. Eén aanvraag werd uiteindelijk geïntegreerd in het Vlaams Supercomputer Centrum, dat financieel ondersteund wordt door de Vlaamse overheid. 3.2.3 IWT In het kader van de berekening van de IOF-sleutel voerde het IWT een meerjarige analyse uit op alle projectfinancieringen die door het IWT werden toegekend aan Vlaamse universiteiten binnen de periode 2003-2007. Hieruit blijkt dat de K.U.Leuven in totaal 45,7% verwierf van het geheel aan IWTtoekenningen aan Vlaamse universiteiten binnen deze periode. Dit cijfer wijst bovendien op een groei van het K.U.Leuven-aandeel met 2,2% ten opzichte van het voorgaande tijdsvenster (2002-2006). Dit groeiende aandeel heeft aldus een positieve impact op de IOF-financiering voor de K.U.Leuven in 2009. Over de gehele periode 2003-2007 verwierf de K.U.Leuven 105,5 miljoen euro aan IWTprojectmiddelen; in 2007 ruim 25 miljoen euro. a) SBO (Strategische Basisonderzoek) Zoals eerder aangehaald verwierven K.U.Leuven-onderzoeksgroepen een substantieel aandeel binnen de financiering voor Strategisch Basisonderzoek: nl. 47% van de middelen voor Vlaamse universiteiten binnen het ‘economische luik’ en 33% binnen het maatschappelijk luik. De sterke prestatie in 2008 binnen het SBO-programma zal er toe bijdragen dat dit aandeel ook in de volgende jaren op hoog niveau kan blijven. b) TeTra-fonds (TeTra is een programma ter bevordering van technologietransfer door instellingen van hoger onderwijs) In de voorbije jaren is het TeTra-fonds uitgegroeid tot een instrument waarvan binnen de Associatie K.U.Leuven op slagkrachtige wijze gebruik wordt gemaakt. De brugvorming tussen de leden van de associatie vormt hierbij een bijzonder aandachtspunt. In 2008 lanceerde het IWT de mogelijkheid om naast de ‘standaard’projecten van 2 jaar ook langere projecten in te dienen (tot 3 jaar) of om kortere projecten in te dienen met een focus op verkenning ter oriëntatie van de latere TeTra-projectaanvraag. In 2008 werd geen ‘bijzondere oproep’ meer gelanceerd voor TeTra-valorisatieprojecten. In 2008 werden in totaal 63 TeTra-aanvragen ingediend, waarvan 37 in partnerschap(pen) met een lid van de Associatie K.U.Leuven. Van de 63 aanvragen werden er 34 geselecteerd voor financiering voor een totaal bedrag aan steun van ca. 9,5 miljoen euro (waarvan 604.408 euro voorwaardelijke steun voor het 3de projectjaar dat ten laste valt van middelen van een nog volgend oproepjaar). Van de 34 gesteunde projecten waren er 21 in partnerschap(pen) met een lid van de Associatie K.U.Leuven voor een budget van ca. 4,9 miljoen euro, wat 51 % vertegenwoordigt van het totale TeTra-budget. Van de 21 geselecteerde projecten met een lid van de Associatie K.U.Leuven zijn er 14 ‘gewone’ Tetra-projecten van 2 jaar, 3 kortlopende Tetra-projecten van één jaar en 4 driejarige projecten. Er zijn 3 projecten met een lid van de Associatie K.U.Leuven waarbij het Tetra-deel past in een ERA-SME aanvraag met internationale samenwerking. c) Toegepast biomedisch onderzoek met primair maatschappelijke finaliteit (TBM) Het financieringsprogramma ‘Toegepast biomedisch onderzoek met een primair maatschappelijke finaliteit‘, kortweg TBM, beoogt de financiering van biomedisch onderzoek dat enerzijds te ver gevorderd is om aanspraak te maken op financiering voor structureel basisonderzoek en waarvoor er anderzijds te weinig interesse is om als toepassingsgericht onderzoek gefinancierd te worden. Voor de oproep 2009 wordt de beschikbare enveloppe verhoogd met 1 miljoen euro zodat er jaarlijks 6 miljoen euro beschikbaar is voor projectmatige steun. De financiering per project bedraagt ongeveer 0,5 miljoen euro voor een projectperiode van twee jaar. De oproep 2008 werd afgesloten op 3 december 2007. In totaal werden er 42 ontvankelijke projectvoorstellen ingediend waarvan 33,3% door een consortium K.U.Leuven/U.Z.Leuven (n=14). In nog drie andere projectaanvragen waren onderzoekseenheden van de K.U.Leuven/U.Z.Leuven opgenomen, maar werd de aanvraag ingediend door een andere instelling. In totaal werden 11 van de 42 ontvankelijke projecten goedgekeurd voor financiering. K.U.Leuven/U.Z.Leuven verwierf 55% van

Onderzoek

77

de toegekende middelen (van de 14 projectaanvragen ingediend door een consortium K.U.Leuven/U.Z.Leuven ontvingen er 6 projecten steunverlening). Het slaagpercentage van de K.U.Leuven lag met 42,8% ver boven het globale slaagpercentage van 26%. De oproep 2009 werd afgesloten op 27 oktober 2008. 27 ontvankelijke projectvoorstellen werden ingediend waarvan 59% door een consortium K.U.Leuven/U.Z.Leuven (n=16). Gezien het lage aantal ingediende projectaanvragen valt de preselectie, die de voorbije jaren gebeurde, weg en wordt de ‘fit’ met de programmadoelstellingen reeds gescreend bij de ontvankelijkheidsanalyse. Hoewel K.U.Leuven/U.Z.Leuven slechts 2 ontvankelijke aanvragen meer indiende dan bij de oproep 2008, stijgt haar aandeel in de ontvankelijke aanvragen van 33,3% naar 59%. d) Landbouwonderzoek In 2008 werden 3 projecten uit de aanvraagronde 2007-2008 toegewezen aan de Associatie K.U.Leuven. K.U.Leuven-Associatie had daarmee een aandeel van 25% binnen Vlaanderen. Bij één ander goedgekeurd project was een onderzoeksgroep van de Associatie K.U.Leuven betrokken (KATHO). Tot slot biedt het IWT een belangrijke steun aan onderzoeksmandaten voor doctorandi (specialisatiebeurzen) en postdoctorale onderzoekers (navorsingbeurzen). De rapportering hierover gebeurt in de sectie personeelsbestand. 3.2.4 Vlaamse onderzoeksinstituten Binnen de K.U.Leuven werd in 2008 de integratie van VIB7 (o.l.v. Danny Huylebroeck) binnen VIB4 (o.l.v. Bart De Strooper) succesvol verwezenlijkt. De totale VIB-jaarbudgetten voor de drie Leuvense VIB-departementen (onder leiding van resp. Peter Carmeliet, Bart De Strooper en Johan Thevelein) groeide in 2008 met ruim 8% tot ruim 15,3 miljoen euro. Daartegenover staat echter een lichte afname van de uitgaven met 2,78%, hetgeen het gevolg is van vertragingen bij de opstart van de nieuwe raamovereenkomst. In totaal vertegenwoordigt de K.U.Leuven 30% van het VIB-budget voor strategisch basisonderzoek. Bijzonder positief is dat de middelen op basis van externe financiering toenamen van 5,2 naar 5,6 miljoen euro. De onderzoeksgroepen van de K.U.Leuven die deel uitmaken van het Instituut voor BreedBandTechnologie (IBBT) konden hun onderzoeksacties binnen dit domein aanzienlijk uitbreiden. Ten slotte volgt de K.U.Leuven met bijzondere aandacht de onderzoeksmogelijkheden die geboden worden via de Vlaamse competentiepolen Flanders' Materials Center v.z.w. (Flamac), Flanders' Mechatronics Technology Center v.z.w. (FMTC), Incubatiepunt Geo-informatie (IncGEO), Flanders' Drive en Flanders’ Food , Product Ontwikkeling & Design, Flanders' District of Creativity (FlandersDC), het Vlaams Instituut voor Mobiliteit, het Milieu-Innovatieplatform (MIP), Vlaams Instituut voor de Logistiek v.z.w. (VIL), Vlaams Innovatiecentrum voor Grafische Communicatie (VIGC), e.a. De meeste van deze nieuwe centra bieden een eigen organisatiestructuur waarbij beroep wordt gedaan op academici, die aldus betrokken kunnen worden bij de initiatieven van de competentiepolen. Anderzijds moet worden vastgesteld dat, voor het eerst in 20 jaar, de K.U.Leuven-onderzoeksuitgaven op basis van middelen van de Vlaamse overheid significant dalen: nl. met 9,59%. Er moet nog verder onderzocht worden in welke mate deze daling het gevolg is van een herschikking van bepaalde regionale onderzoeksmiddelen, waarbij universiteiten slechts op indirecte wijze betrokken zijn. 3.2.5 Steunpunten In de vorige legislatuur heeft de Vlaamse Regering op voorstel van Vlaams Minister van Wetenschap Fientje Moerman, de beheersovereenkomsten voor de 14 nieuwe steunpunten voor beleidsrelevant onderzoek voor de periode 2007-2011 goedgekeurd (zie jaarverslag 2006). De K.U.Leuven is coördinator in 9 van de 14 toegekende steunpunten en is partner in twee andere steunpunten. In 2008 konden de steunpunten hun normale opdrachten vervullen. Voor deze tweede generatie steunpunten voorzag de begroting wetenschapsbeleid een budget van 8,5 miljoen euro per jaar. Dit bedrag wordt aangevuld met co-financiering vanuit de begroting van de andere ministers in de Vlaamse Regering die de topic aanbelangt. Op 12 december 2008 besliste de Vlaamse Regering ‘Decreet betreffende het onderwijs XVIII’ om het Steunpunt Onderzoek & Ontwikkelingsindicatoren SOOI uit de lijst van de steunpunten te halen en om te vormen tot een ‘Expertisecentrum Onderzoek en Ontwikkelingsmonitoring’ ECOOM waarbij de

Onderzoek

78

K.U.Leuven (eerder reeds coördinator van het Steunpunt) optreedt als initiërende instelling. Het betekent een vastere verankering (1.948.375 euro werkingskrediet per jaar) van het door de verenigde associaties opgerichte Expertisecentrum. Er zijn ook bijkomende middelen ingeschreven in de Vlaamse begroting. Er wordt hiervoor een nieuw beheerscomité en een wetenschappelijke adviesraad samengesteld en een vijfjaarlijkse convenant afgesloten. Door deze convenant ontstaat het recht op een jaarlijkse werkingstoelage voor het centrum. De opdrachten zijn in grote lijnen: 1° de opmaak, de actualisering en de voortgangsbewaking van een onderzoek en ontwikkelingsmonitor (kwantitatieve parameters in het kader van decretale en tijdelijke financieringskanalen van wetenschaps- en innovatiebeleid en van specifieke onderzoeksgerelateerde werkingstoelagen) en 2° de coördinatie van de opmaak van een tweejaarlijks onderzoek en ontwikkelingsindicatorenboek. De taak van het Vlaams Academisch Bibliografisch Bestand (VABB) - Sociale en Humane Wetenschappen werd eveneens opgenomen in het Expertisecentrum. De Vlaamse Regering kan ook bijkomende opdrachten geven. 3.2.6 Federaal Interuniversitaire attractiepolen (IUAP) Op 1 januari 2007 zijn in totaal 44 IUAP-netwerken gestart voor de periode 2007-2011 (fase VI). Het totale budget voor de K.U.Leuven bedraagt 32,4 miljoen euro. De K.U.Leuvenonderzoeksgroepen nemen deel aan 34 van de 44 netwerken. Hiervan treden 11 onderzoeksgroepen op als coördinator (33,3% van budget) en 41 als partner (66,6% van budget). 3.2.7 Internationale onderzoeksacties In totaal was 6,9 % (20,4 miljoen euro) van de middelen die K.U.Leuven voor onderzoek aanwendde in 2008 afkomstig van internationale onderzoeksacties. In vergelijking met 2007 is er een daling met 1,8 miljoen euro, die echter de sterke stijging in 2007 (+ 3,4 miljoen euro) niet volledig teniet doet. Het grootste deel van de internationale acties betreft deelname aan het Europees Kaderprogramma voor onderzoek en technologische ontwikkeling. Uit de rapportering van de Vlaamse Administratie (EWI rapport ‘Vlaanderen in het Europese Zesde Kaderprogramma voor Onderzoek’, februari 2009) bleek dat de K.U.Leuven binnen dit vierjarige programma (2003-2006) een totale financiering verwierf die overeenkomt met 51,7% van de totale deelname van Vlaamse universiteiten en hogescholen aan het kaderprogramma. In vergelijking met de participatiegraad van andere Europese universiteiten staat de K.U.Leuven daarmee op de 4e plaats in Europa, na University of London, Cambridge University en Oxford University. Qua deelnametoelage staat K.U.Leuven op de zesde plaats, na University of London, Cambridge University, Oxford University, Karolinska University en Imperial College London. Tussen het Vijfde en het Zesde Kaderprogramma steeg de toelage van K.U.Leuven met 14% tot 74 miljoen euro, waarmee K.U.Leuven de belangrijkste deelnemer bleek in Vlaanderen, gevolgd door IMEC (58,8 miljoen euro) en UGent (32,2 miljoen euro). In de periode 2007-2008 werden in totaal 116 FP7 projectvoorstellen, waaraan Leuvense onderzoekers participeren, goedgekeurd voor een totaal projectbudget bestemd voor K.U.Leuven van 43,1 miljoen euro: 32,6 miljoen euro voor FP7 multipartnerprojecten en 10,5 miljoen euro voor individuele FP7 projecten zoals Marie Curie fellowships en ERC grants. In totaal werden in de periode 2007-2008 ten minste 505 multipartnerprojecten ingediend door K.U.Leuven onderzoekers, waarvan 91 waarbij K.U.Leuven optreedt als coördinator, en 152 individuele projectaanvragen, waarvan 128 ERC grant proposals en 24 voorstellen voor Marie Curie fellowships. De slaagkans voor multipartner projectvoorstellen ingediend in 2007 en 2008 uit de programma's Cooperation en Capacities bedraagt ongeveer 20%, zelfs ca. 28% indien de voorstellen gecoördineerd worden door K.U.Leuvenonderzoekers (t.o.v. een gemiddelde slaagkans in EU van 14,4%), die voor Marie Curie netwerken bedraagt ca. 12% (EU: 8,8%), voor ERC Starting Grants 5,0% (EU: 3,1%), voor ERC Advanced Grants 7,5% (EU: 12,7%), voor individuele Marie Curie fellowships bedraagt de K.U.Leuven slaagkans 37,5% (EU: 25,7%). Uitgezonderd voor de ERC Advanced Grants, is de slaagkans van EU projectvoorstellen waarin K.U.Leuven participeert dus steeds beduidend.

Onderzoek

79

Acties vanwege het K.U.Leuven-ondersteunende EU-team (DOC en LRD) m.b.t. het schrijven van multipartner projectaanvragen voor Europese onderzoeksfinanciering vinden plaats op 3 overkoepelende niveaus: stimulering en informatieverstrekking (door DOC, m.m.v. LRD), inhoudelijke begeleiding (door DOC) en begeleiding op administratief-budgettair vlak (door LRD). Bijna alle tot nu toe door K.U.Leuven ingediende multipartner FP7 projectaanvragen, werden administratief ondersteund door de EU-cel van LRD. Dit is onontbeerlijk gezien de verhoogde complexiteit van het kostenmodel dat in FP7 wordt gehanteerd en vraagt steeds meer inspanning van de EU-cel van LRD naarmate succesvolle projectaanvragen het stadium van contract en project bereiken. De administratief-budgettaire begeleiding voor individuele FP7-projectaanvragen gebeurt door DOC en de Dienst Financieel Beheer Projecten en Contracten van de K.U.Leuven. DOC, m.m.v. LRD, lanceerde in de periode eind 2006 tot en met 2008 een informatiecampagne over FP7, via in totaal 32 informatiesessies, proposal writing workshops en trainingssessies, een aparte webstek op geDOCumenteerd, ad hoc e-nieuwsbrief, en tientallen bilaterale gesprekken met kandidaat aanvragers. Het EU-team van de DOC en LRD treedt dagelijks op als helpdesk, DOC in het voortraject, LRD in het natraject van EU-projecten. Naast financiële ondersteuning via VES (zie 1.4.1.17), biedt DOC ondersteuning aan bij het schrijven van onderzoeksvoorstellen, met name aan K.U.Leuven-onderzoekers die optreden als coördinator, of uitzonderlijk ook voor onderzoekers die een belangrijke partner zijn bij grootschalige projecten. De ondersteuning betreft 5 niveaus (of een combinatie): (i) adviesverlening in de pre-aanvraag fase, (ii) contact verzorgen met de EC project officer, verantwoordelijk voor de FP7 topic van interesse (liaison), (iii) ter beschikking stellen van voorbeeldteksten voor de aanvraag, (iv) ondersteuning bij de opbouw van de aanvraag, meerbepaald voor de ‘implementation’- en ‘impact’-secties van de aanvraag (management en disseminatie/exploitatie), (v) proofreading van draft-versies van projectaanvragen. In 2007 werden hoofdzakelijk (i), (iii), en (v) uitgevoerd; (ii) en (iv) worden uitgebouwd sinds half 2008. 34 van de 53 door K.U.Leuven gecoördineerde multipartner projectaanvragen uit 2007 ontvingen inhoudelijke ondersteuning (d.w.z. minstens begeleiding op niveaus (i) en (iii)), 29 hiervan maakten tevens gebruik van de proofreading service (v). De slaagkans bij de inhoudelijk ondersteunde projecten bedroeg 35,3% (12/34), wat nog hoger is dan de gemiddelde slaagkans van 28,3% over alle K.U.Leuvencoördinator-projectvoorstellen heen. 4

Personeelsbestand

In dit hoofdstuk wordt een bondig overzicht gegeven van de samenstelling van het personeelsbestand dat betrokken is in onderzoek. Aansluitend worden een aantal categorieën nader toegelicht: de ZAPmandaten van het BOF, de FWO-mandaten en de IWT-specialisatiebeurzen. 4.1

Globaal en per faculteit/departement

Het personeelsbestand dat in 2008 aan de K.U.Leuven betrokken was in onderzoek bestaat afgerond uit: 1.011 VTE professoren (ZAP en vast wetenschappelijk personeel en gastprofessoren); 465 VTE als assisterend en academisch personeel (AAP) en 2.446 VTE als wetenschappelijk personeel (exclusief extern gefinancierde mandaten). Van deze laatste twee categorieën bereidt het merendeel een doctoraat voor. Samen met de self-supporting doctorandi en de doctoraten die door het International Office worden beheerd, zijn er voor het academiejaar 2007-2008 in totaal bijna 4.000 ingeschreven doctorandi. Tevens zijn er 858,2 VTE postdoctorale onderzoekers. In het kader van de competitieve allocatie van personeel en middelen, en met het oog op de vorming van jonge onderzoekers, verdienen de FWO-mandaten en IWT-specialisatiebeurzen bijzondere aandacht. Deze mandaten worden apart vermeld daar de financiering rechtstreeks gebeurt door de betrokken fondsen. Het gewicht van deze mandaten in het onderzoeksbudget kan enkel ingeschat worden door een berekening van de tegenwaarde. In het boekjaar 2008 bedroeg deze tegenwaarde 41 miljoen euro in vergelijking met 37,8 miljoen euro in 2007. Zowel het aantal FWO-mandaten als de IWT-specialisatiebeurzen zijn gedurende de laatste 5 jaar toegenomen. Ten opzichte van 2003 is de toename voor het FWO zowel gesitueerd bij de aspiranten als bij de postdoctorale mandaten met een respectievelijke stijging van 23 en 21 mandaten. Hierbij dient opgemerkt dat deze stijging zich vooral in het jaar 2007 voordoet. Voor het IWT is er over deze periode een heel sterke stijging met 117 beurzen. Ten opzichte van 2007 is er voor de 3 categorieën enkel een stijging bij de FWO-aspiranten (+9). De FWO-postdocs en de IWT-specialisatiebeurzen zijn status quo gebleven.

Onderzoek

80

4.2

BOFZAP-mandaten

In het najaar 2007 werd voor de negende maal een oproep gelanceerd voor benoemingen in 2008 voor voltijdse ZAP-leden met voornamelijk een onderzoeksopdracht (BOFZAP-mandaat). In 2008 werden in totaal 34 aanvragen ingediend: 11 uit Humane Wetenschappen, 14 uit Wetenschap & Technologie en 9 uit Biomedische Wetenschappen. Na de bespreking en de selectie kwam de BOFadviescommissie op basis van internationale refereerapporten uiteindelijk tot het volgende advies: 4 aanvragen kwamen op kwalitatieve gronden niet in aanmerking, 6 aanvragen komen slechts in aanmerking met de grootste restricties en 24 aanvragen werden als zeer goed tot uitstekend beoordeeld. Per 1 oktober 2008 kende de Academische overheid uiteindelijk 14 nieuwe BOFZAPmandaten toe waarvan 4 in Humane Wetenschappen, 5 in Wetenschap & Technologie en 5 in Biomedische Wetenschappen. Het totale ZAP-korps gefinancierd vanuit het Bijzonder Onderzoeksfonds bestond voor het academiejaar 2008-2009 uit 149 onderzoekers (46 personen die eerder een vaste FWO-aanstelling hadden, 102 BOFZAP-mandaten, en 1 vaste FWO-er) en vertegenwoordigt aldus meer dan 14,7% van het totale ZAP-kader. Volgens de interne K.U.Leuven-regeling vallen na 10 jaar de BOFZAP-mandaten volledig ten laste van de faculteit. Vooral door het BOFZAP-systeem zou een langzame groei van het totale ZAP-kader mogelijk moeten zijn. Globaal beschouwd is in vergelijking met 2006 het aantal ZAP-leden gestegen met 34 VTE. Door de bijkomende middelen is er vanaf 2007 een verdere stijging mogelijk. 4.3

Postdoctorale mandaten

Ongeveer 30% van de postdoctorale mandaten wordt gefinancierd via het FWO aan de hand van een driejarig mandaat dat tweemaal kan verlengd worden met een termijn van drie jaar. Tijdens de toekenningsronde 2008 werd het aantal postdoctorale mandaten opgetrokken van 244 naar 247. De K.U.Leuven heeft 40,9% van de nieuwe mandaten verworven. Dit is een lichte stijging tegenover 2007 toen het aandeel nog 39,4% bedroeg. Het globale slaagpercentage in Vlaanderen voor nieuwe postdocs bedroeg 35,0% in 2008 ten opzichte van 37,6% in 2007. Deze daling komt door de toename van het aantal aanvragen, terwijl het aantal beschikbare mandaten nauwelijks is gestegen. Voor de Leuvense onderzoekers ligt het slaagpercentage in 2008 op 36,6% en komt hiermee hoger als het gemiddelde van 35,0%. Het volledige Leuvense korps FWO-postdocs bestond tijdens het academiejaar 2008-2009 uit 277 onderzoekers. In tabel 5 wordt de vergelijking gemaakt met het voorgaande academiejaar: in absolute cijfers blijft het aantal FWO-mandaten voor postdocs aan de K.U.Leuven gelijk. Het aandeel van de K.U.Leuven kende tot 2004 een stijgende trend. Daarna is dit omgebogen en bedraagt het aandeel in 2008 nog 40,8% of 10,5% minder dan in 2003. Alle postdoctorale onderzoekers van het FWO hebben een bench fee die via de centrale Financiële Diensten van de K.U.Leuven ter beschikking wordt gesteld van de postdoc. Het bedrag voor de postdocs ligt iets hoger dan de doctorandi en bedraagt 4.000 euro per jaar. De postdoctorale mandaten van het BOF vertegenwoordigen ongeveer 8,5% van het totale aantal postdocs. De operatie in 2008 werd eerder beschreven onder punt 1.4.1.6. Daarnaast zijn er ook nog diverse postdoctorale contracten die via projecten of via de departementen en/of faculteiten worden gefinancierd. 4.4

Doctorandi

De belangrijkste twee extern gefinancierde categorieën die expliciet jonge onderzoekers toelaten een doctoraat voor te bereiden zijn de FWO-aspirantmandaten en de IWT-specialisatiebeurzen.

Onderzoek

81

a) Aspirant-mandaten Voor de toekenningsronde 2008 bedroeg het aantal nieuwe aspirant-mandaten 210, ten opzichte van 214 in 2007. In 2007 werden er 4 tweejaarlijkse ‘Kom op tegen kanker’-mandaten toegekend. De K.U.Leuven heeft 39,5% van deze nieuwe mandaten verworven, een lichte stijging t.o.v. de 37,8% in 2007. Netto stijgt het aantal Leuvense aspirant-mandaten met 3 mandaten omwille van de stijging van het aantal gerangschikte mandaten. Het globale slaagpercentage in Vlaanderen is ten opzichte van 2007 gedaald van 34,5% naar 29,6%. Voor de Leuvense kandidaten lag het slaagpercentage in 2008 onder dit gemiddelde, namelijk 29,1%. Voor het academiejaar 2008-2009 financierde het FWO in totaal 298 Leuvense aspiranten. In tabel 5 wordt de vergelijking gemaakt met het voorgaande academiejaar: in absolute cijfers stijgt het aantal Leuvense bursalen met tien (waarvan 1 bijzondere doctoraatsbeurs). Het globaal aantal beschikbare aspiranten in Vlaanderen is de laatste jaren ook aanzienlijk toegenomen. Ondanks de stijging in aantal bursalen, daalt het procentuele aandeel van de K.U.Leuven ten aanzien van de andere Vlaamse universiteiten van 45,2% in 2002-2003 naar 39,2% in 2008-2009. Alle aspiranten van het FWO ontvangen een bench fee die via de centrale Financiële Diensten van de K.U.Leuven ter beschikking wordt gesteld van de promotor en de bursaal. Het bedrag is gelijkgesteld met dat van de IWT-bursalen en bedraagt 3.720 euro per jaar. b) IWT-specialisatiebeurzen Voor de toekenningsronde 2008 is er een spectaculaire toename (+14,2%) van het globale slaagpercentage in Vlaanderen dat 56% bedroeg. Deze stijging wordt vooral verklaard door de (verwachte) daling van het aantal aanvragen voor specialisatiebeurzen (-122) omwille van de implementatie van de eindfase van de bama-hervorming met invoering van een 5e jaar bij een aantal masteropleidingen in de wetenschappen. Voor de Leuvense onderzoekers ligt dit percentage in 2008 onder het gemiddelde, namelijk 54,3%. Tijdens de toekenningsronde 2008 bleef het aantal nieuwe specialisatiebursalen behouden op 200. De K.U.Leuven heeft 89 bursalen verworven, wat overeenkomt met 44,5% van het totaal. In 2007 was dit percentage 45%. Voor het academiejaar 2008-2009 financierde het IWT in totaal 336 specialisatiebeurzen (totaal aantal beurzen, inclusief wijzigingen aan de hand van de reservelijst). In tabel 5 wordt de vergelijking gemaakt met de voorgaande academiejaren: in absolute cijfers is voor het eerst sedert 2004 het totale Leuvense aantal status quo gebleven. Ten opzichte van het aantal IWT-bursalen voor de Vlaamse universiteiten is het K.U.Leuven-aandeel in 2008 met 0,2% gestegen. Hiermee wordt de trend die in 2005 werd ingezet om boven de 40%-grens te blijven, bevestigd. Globaal beschouwd compenseert dit de daling bij de FWO-aspiranten. Alle bursalen (1e en 2e termijn) ontvangen een bench fee van 3.718,4 euro per jaar, die via de centrale Financiële Diensten van de K.U.Leuven ter beschikking wordt gesteld van de promotor en de bursaal. 5

Onderzoeksresultaten

De evaluatie van de wetenschappelijke output behoort tot de basisopdrachten van de OR en DOC. Deze evaluatie kan leiden tot concrete aanbevelingen inzake onderzoeksfinanciering, groepsvorming, onderzoeksoriëntatie, enz. De belangrijkste outputindicatoren die gemeten worden, zijn de publicatieoutput en het aantal behaalde doctoraatstitels (tabel 6, tabel 7a en 7b). Deze worden ook als parameter in de BOF-sleutel opgenomen. 5.1

Publicatieoutput

Lirias (Leuven Institutional Repository and Information Archiving System) werd in 2006 reeds opgestart binnen de Groep Biomedische Wetenschappen en in 2007 geïmplementeerd aan de departementen van de Groep Wetenschap & Technologie (februari-juni) en de faculteiten van de Groep Humane Wetenschappen (juli-november). Daarbij werd de inhoud van de bestaande databanken (Amicus, lokale databanken) naar Lirias overgehaald. Ook in 2008 werden nog grote hoeveelheden referenties vanuit lokale databanken geïmporteerd. Deze gegevens dienen in grote

Onderzoek

82

mate nog door de betrokken onderzoekers te worden gevalideerd. Eventuele ontbrekende publicatiegegevens moeten door de onderzoekers of hun gedelegeerde(n) ingevoerd worden. Het validatieproces waarbij de correctheid van de opgeladen gegevens moet worden bevestigd, is nog niet beëindigd. Vooral in de groepen Biomedische Wetenschappen en Wetenschap & Technologie moet nog veel gevalideerd worden; voor de Groep Humane Wetenschappen zijn de cijfers wel min of meer betrouwbaar. In de loop van 2008 werd een uitgebreide controle op dubbele records uitgevoerd en werden fouten in de classificatie rechtgezet. De cijfers in tabel 7a geven de (voorlopige) aantallen per faculteit van de Groep Humane Wetenschappen volgens (een selectie van) verschillende publicatietypes voor het jaar 2007, berekend op basis van een ‘snapshot’ in maart 2009. Lirias moet tegelijk ook een institutioneel archief worden. Tot hiertoe is het opladen van de volledige tekst van de publicatie niet verplicht. Desondanks neemt het aantal referenties met full text gestaag toe, van een 400-tal teksten in 2004 tot zowat 1.600 teksten in 2008. SCIE gegevens Jaarlijks verzamelt het Steunpunt ECOOM de ISI SCIE (Science Citation Index Expanded) publicaties van de Vlaamse universiteiten, in het kader van de berekening van de BOF-sleutel. Voor de K.U.Leuven waren er 3.622 publicaties in 2007 (in 2006 en 2005 waren dat er respectievelijk 3.571 en 3.659). In procentuele aandelen uitgedrukt betekent dit 41,7% in 2007 en voor 2006 en 2005 respectievelijk 42,0% en 43,1%. Voor de berekening van de BOF-sleutel 2009 werden aan de K.U.Leuven 380.541 citaties aangerekend (voor publicaties in de periode 1999-2008), dat is 48,2% van het totaal aantal Vlaamse citaties. In de voorbije jaren bedroeg ons aandeel 48,3% (2008) en 47,6% (2007). De K.U.Leuven-publicaties kunnen aan de hand van de auteurs aan de verschillende departementen worden toegewezen. De meeste publicaties vallen onder de departementen van Wetenschap & Technologie en Biomedische Wetenschappen (zie tabel 7b). Omwille van co-auteurschappen over de disciplines heen, kan eenzelfde publicatie in meerdere departementen opgenomen zijn. Publicaties van doctorandi of postdocs, waaraan geen lid van het ZAP of het VWP heeft meegewerkt, werden niet meegerekend. SSCI gegevens Sinds 2007 verzamelt het Steunpunt O&O Statistieken ook de ISI SSCI (Social Sciences Citation Index) en de A&HCI (Arts and Humanities Citation Index) publicaties van de Vlaamse universiteiten, in het kader van de berekening van de BOF-sleutel. Voor de K.U.Leuven waren er 350 publicaties in 2007 (in 2006 en 2005 waren dat er respectievelijk 322 en 293). In procentuele aandelen uitgedrukt betekent dit 44,9% in 2007 en voor 2006 en 2005 respectievelijk 51,6% en 50,3%. Voor de berekening van de BOF-sleutel 2009 werden aan de K.U.Leuven 8.680 citaties aangerekend (voor publicaties in de periode 1999-2008), dat is 55,1% van het totaal aantal Vlaamse citaties. ISI Proceeding gegevens Ten slotte worden nu ook de proceedinggegevens meegenomen in de BOF-sleutel. In het jaar 2007 waren er voor de K.U.Leuven 547 publicaties in de ISI proceedings databank opgenomen. In 2006 en 2005 waren dat er respectievelijk 371 en 506. In procentuele aandelen uitgedrukt, betekent dit 44,7% van de Vlaamse proceedingpublicaties in 2007 en voor 2006 en 2005 respectievelijk 46,4% en 48,9%. 5.2

Behaalde doctoraatstitels

Naast de publicatie-output wordt het aantal behaalde doctoraten beschouwd als een belangrijke outputindicator, aangezien de doorstroming van jong talent duidt op de wetenschappelijke dynamiek. In tabel 6 wordt een overzicht gegeven van de doctoraten die in het academiejaar 2007-2008 aan de K.U.Leuven werden uitgereikt. Vergeleken met 2006-2007 is het aantal afgelegde doctoraten met 55 toegenomen, wat een stijging betekent met zowat 11,6%. In het academiejaar 2006-2007 werd +27

Onderzoek

83

genoteerd en in 2005-2006 +21. De stijgende trend in doctoraten en publicatie-output is weergegeven in onderstaande figuur. De publicatie-output in de ISI indexen (totaal WoS en Proceedings) is in de laatste tien jaar met ongeveer de helft (ruim 45%) toegenomen, de doctoraatsoutput is ruim verdubbeld.

2007-2008

2006-2007

2005-2006

2004-2005

2003-2004

600 550 500 450 400

2500 2000 1500 1000 500

350 300 250 200 150 1998

1999

2000

2001

publicaties

6

2002-2003

2001-2002

2000-2001

1999-2000

5000 4500 4000 3500 3000

2002

2003

2004

2005

2006

2007

aantal doctoraten per academiejaar

aantal ISI publicaties per jaar

1998-1999

Evolutie ISI publicaties en doctoraten

doctoraten

Besluit

De totale onderzoeksuitgaven van de K.U.Leuven in 2008 bedroegen 297 miljoen euro en zijn met 7,4% gestegen in vergelijking met 2007 (inclusief uitgaven via K.U.Leuven R&D, mandaten FWO en IWT, wetenschappelijke dienstverlening en VIB, exclusief het klinisch onderzoek in de UZ en het onderzoeksaandeel van de primaire universitaire werkingsmiddelen - eerste geldstroom). Het groeipercentage schommelt. In 2003 bedroeg het ongeveer 8%, in 2004 en 2005 is het gedaald tot ongeveer 5%, waarna het weer steeg tot ongeveer 8% in 2006 en zelfs 11,5% in 2007. Deze percentages volgen niet de inflatie en zijn dus door andere factoren bepaald. De sterkste stijgingen doen zich voor bij de uitgaven van IOF-middelen (53%), de IUAP-middelen (64%) en de excellentiefinanciering (69%). Ook vorig jaar heeft zich een aanzienlijke stijging voorgedaan in de uitgave van IOF-middelen en excellentiefinanciering. Voor de excellentiefinanciering is het peil bereikt van de jaarlijks beschikbare middelen, en voor het IOF is het peil bijna gehaald. De uitgave van nieuwe IUAP-middelen blijkt inmiddels op gang te komen. Een kleinere stijging doet zich voor in de uitgave van de IWT-middelen (15%), ongeveer dezelfde stijging als vorig jaar. Opmerkelijk zijn twee dalingen: min 33% voor de uitgaven van federale middelen en min 34% voor de middelen van internationale organisaties (bv. ESA, IDEAS en PEOPLE van EC), twee categorieën waarvoor er in 2007 een opmerkelijke stijging was genoteerd, die door de daling in 2008 teniet wordt gedaan. De toename die voor 2007 is vastgesteld van de BOF-uitgaven en de uitgaven op FWO-projecten wordt niet teniet gedaan, m.a.w. de uitgaven blijven op hetzelfde hoge peil als in 2007. Ten slotte is er een grote toename op wetenschappelijke dienstverlening via K.U.Leuven R&D vanwege een uitsplitsing van de rubriek bilaterale contracten. Bij de onderzoeksoutput, moet er een verschil worden gemaakt tussen publicaties, citaties en doctoraten: - wat het aantal publicaties betreft heeft zich in 2007 (het meest recente jaar waarover we gegevens hebben) een lichte toename voorgedaan na een lichte daling in 2006. Er doen zich in de curve van het aantal publicaties opmerkelijke onregelmatigheden voor, maar de evolutie over de jaren 2006 en 2007 heen bekeken, wijst op een stagnatie. De trend over de jaren heen is duidelijk stijgend, maar het Leuvense aandeel qua publicaties is licht dalend; - wat de citaties betreft, is de trend opnieuw stijgend. Het aandeel voor citaties in de BOF-sleutel is zeer hoog (48,5%) en daalt nagenoeg niet. Het grote venster (10 jaar) betekent dat het ook om

Onderzoek

84

-

citaties gaat van publicaties die vele jaren geleden zijn verschenen. Met het oog op de toekomst moet het onze ambitie zijn om blijvend en nog meer kwalitatief hoogstaand werk te produceren en het in de beste tijdschriften te publiceren; wat de doctoraten betreft, neemt de stijging toe. De winst tegenover het academiejaar 2007-2008 is opmerkelijk en bedraagt 55 doctoraten, na eerdere stijgingen van 27 in 2006-2007, 21 in 20052006 en 10 in 2004-2005. De stijgingen doen zich voor in andere faculteiten naargelang van het academiejaar. De faculteiten met aanzienlijke stijgingen zonder dalingen tijdens de laatste drie jaar zijn Economie en Bedrijfswetenschappen, Ingenieurswetenschappen, Geneeskunde en Farmaceutische Wetenschappen.

De K.U.Leuven heeft de ambitie om een verdere groei, een zeer hoge kwaliteit en een verdere verhoging van het kwaliteitsniveau na te streven: enerzijds via het uitbouwen van onderzoekslijnen in een aantal domeinen die tot de wereldtop behoren of de goede kans maken daarnaar te evolueren, anderzijds door over de gehele universiteit onderzoekskwaliteit te stimuleren en op te volgen, zowel naar omvang als naar impact. De genoemde excellentiefinanciering is één van de middelen daartoe, evenals de middelen van het Odysseusprogramma en het Methusalemprogramma. Er wordt een beleid gevoerd om de verschillende vormen van grote financieringen op elkaar af te stemmen, om aldus een optimaal resultaat te boeken, door enerzijds concentratie mogelijk te maken en anderzijds al te sterke vormen van cumul tegen te gaan. Er is inmiddels een formule uitgewerkt om de excellentiefinanciering een vervolg te geven op basis van de defiscalisatiemiddelen. Er is enerzijds een goede basis om ambitieus te zijn. Ten eerste is de K.U.Leuven succesvol in het aantrekken van onderzoeksmiddelen. Voor vele financieringskanalen haalt de K.U.Leuven een percentage dat duidelijk hoger ligt dan haar aandeel in de BOF-sleutel en haar aandeel in percentage ZAP. Ten tweede is de evolutie in de publicaties van die aard dat er zich een duidelijke stijging voordoet in het aantal publicaties in de top 10%-tijdschriften. Het aandeel van de betere publicaties blijft duidelijk toenemen. Er wordt hard en goed gewerkt door de K.U.Leuven-onderzoekers. Nieuwe initiatieven en bijkomende middelen zullen dus een vruchtbare bodem vinden. Anderzijds zijn er ook redenen voor bezorgdheid. Het aandeel in de BOF-sleutel, ook voor publicaties en doctoraten ligt wel boven het aandeel inzake ZAP, maar beneden het aandeel in de meeste projectfinanciering, m.a.w. tussen beide in. Dit is begrijpelijk gezien het relatief beperkte aantal ZAP. Gegeven dat het volume aan onderzoeksfinanciering en onderzoeksuitgaven stijgt, wordt de druk op de ZAP-ers steeds groter, zodat het rendement in gevaar komt. Een ander mogelijk gevaar is een daling van het aandeel dat de K.U.Leuven heeft in het aantal FWOmandaten. Voor de aspiranten is het aandeel van de nieuwe aspiranten in 2008 wel lichtelijk gestegen, maar het is nog steeds aanzienlijk kleiner dan het percentage van de BOF-sleutel. Voor wat de postdocs betreft, is het aandeel van de nieuwe mandaten niet verder gedaald, maar ook niet echt gestegen. Gelukkig is in 2009 het aantal aanvragen voor een mandaat van aspirant opnieuw gestegen, maar dat was niet het geval voor postdoctorale mandaten. De actie die gevoerd is, heeft resultaat gehad voor aspiranten maar nog niet voor postdoctorale mandaten. De K.U.Leuven wenst als moderne onderzoeksgerichte universiteit een belangrijke rol te spelen in de toekomstige kennismaatschappij. Meer bepaald wil de K.U.Leuven een kenniscentrum zijn en de verworven kennis ook ten dienste stellen van maatschappij en industrie. Deze functie sluit aan bij de klassieke rol van de universiteit inzake het genereren en het overdragen van kennis. De oprichting van het Industrieel Onderzoeksfonds is een belangrijke stap naar een nieuwe structurele ondersteuning van kennisoverdracht naar het Vlaamse bedrijfsleven. In 2005 werd gestart met de toekenning van IOF-middelen, en sedertdien zijn de uitgaven blijven stijgen, opnieuw aanzienlijk in 2008. Weldra wordt het ook mogelijk om op kwantitatieve wijze de resultaten te evalueren. De aanzienlijke groei in de voorbije tien jaren en de hernieuwde sterke groei in 2006 en nog sterker in 2007, zonder een terugval van de uitgaven in 2008, veroorzaakt enkele belangrijke structurele problemen die tevens verband houden met de relatief geringe eerste geldstroom in vergelijking met andere EU-landen. Een eerste probleem is dat de verhouding van junior onderzoekers tegenover senior onderzoekers zeer groot is geworden. De mogelijkheden tot vaste benoemingen zijn ver achtergebleven op de groei van het aantal onderzoeksmedewerkers en de onderzoeksmiddelen in het algemeen. De nood aan

Onderzoek

85

kwaliteitsvolle begeleiding van de jonge onderzoekers vormt een bijzonder aandachtspunt in het onderzoeksbeleid aan de K.U.Leuven. Het initiatief van de drie wetenschapsgroepen om doctorale scholen op te richten is een belangrijke positieve ontwikkeling die hierbij kan helpen. De stagnatie van het aantal seniors met een vaste aanstelling schept een belangrijk obstakel dat men binnen diverse onderzoeksgroepen tracht te compenseren door tijdelijke postdoctorale medewerkers aan te werven die gefinancierd worden met externe middelen en die voor een bepaalde tijd begeleidingstaken kunnen waarnemen. Er is inmiddels een verlichting van dit probleem waarneembaar. Er is immers gebruik gemaakt van de mogelijkheid om via het BOF bijkomende ZAP-ers te benoemen en weldra wordt ook via de middelen voor tenure track een verhoging van het aantal ZAP-ers verwacht. Daarnaast wordt ook een deel van de oplossing gezocht in een parallel kader met mandaten van onbepaalde duur voor onderzoekers, waaronder onderzoeksmanagers. Een tweede probleem zijn de sterk toegenomen infrastructurele noden. Het is duidelijk dat de huidige overheidssteun voor investeringen en/of de overhead op projecten onvoldoende zijn om aan deze infrastructuurbehoeften op een adequate wijze te kunnen voldoen. Het tweede probleem wordt bovendien groter door de oplossing van het eerste probleem (door een toename van het aantal ZAPers). Daarom is het belangrijk dat de eerste geldstroom toeneemt en dat het overheadspercentage wordt opgetrokken (maar zonder de onderzoeksfinanciering aan te tasten). Anders dreigt de absorptiecapaciteit gevaarlijk te dalen en komt het onderzoek zelf in het gedrang. Globaal genomen is de evolutie van het onderzoek aan de K.U.Leuven kwantitatief en kwalitatief positief en is de onderzoekspositie van de K.U.Leuven duidelijk versterkt in de laatste tien jaar. Dit resulteert in de zesde plaats in de Europese rangschikking als men de ‘brute force’ index gebruikt van CWTS Leiden, waarin kwantiteit en kwaliteit met elkaar worden vermenigvuldigd (periode 2003-2007). Dit is een vooruitgang in vergelijking met de achtste plaats voor de periode 1997-2004. De K.U.Leuven wordt slechts voorafgegaan door Cambridge, Oxford, University College London, Imperial College Londen en Utrecht (in die volgorde). De sterke positie toont zich ook in de 4de plaats van de Europese universiteiten voor wat het aantal deelnames aan het 6e kaderprogramma betreft. Samen met de geschetste kwaliteitsbasis bezorgt dit ons een goede positie om actief en competitief bij te dragen aan de realisatie van de ambitieuze plannen van de K.U.Leuven en de Vlaamse overheid om Vlaanderen een belangrijke rol te laten spelen in de realisatie van de Europese kennismaatschappij en economie. Om dit te verwezenlijken is een doorgedreven verdere vooruitgang nodig.

Onderzoek

86

Tabel 1:

Allocatie van de middelen van het Bijzonder Onderzoeksfonds (BOF) 2008

INKOMSTEN EN VOORWAARDEN 2008 Overheidstoelage (initieel) Bijkomende toelage (FWO overname personeel, stimuleringsactie) Totale overheidstoelage (afgerond op 100 euro) K.U.Leuven wettelijke bijdrage Subsidie aan het BOF (supplement BOF, tenure track, extra BOFZAP) Totaal bruto BOF K.U.Leuven vrijwillige bijdrage Totaal beschikbare BOF Minimum te besteden aan GOA + OT + IDO: 50% van het totaal bruto BOF Minimum te besteden aan BWS: 3,5% van de totale overheidstoelage Maximum te besteden aan ZAP en tenure track: 29,5% van het totaal bruto BOF + subsidie

(1) (2)

(3)

EUR 42.829.167 827.570 43.656.800 5.296.873 3.561.598 52.515.271 2.462.683 54.977.954 26.257.636 1.838.034 15.492.005

TOEKENNINGEN 2008 Mandaten BOF-K.U.Leuven doctoraatsbeurzen Bijzondere doctorandusbeurzen voor gevorderde doctorandi uit EER-landen Doctorandusbeurzen voor gevorderde doctorandi uit niet-EER-landen Doctorale beleidsmandaten Centraal- en Oost-Europese initiatieven, Speciale Bilaterale Akkoorden en doctoraatspremie voor IRO-bursalen Doctorandusbeurzen voor internationale samenwerking met landen buiten de EER Totaal doctorale mandaten

8.821.128 105.700 30.850 403.022 1.186.923 1.074.150 11.621.773

Fellowships Postdoctorale mandaten Postdoctorale beleidsmandaten Lange postdoctorale mandaten Totaal postdoctorale mandaten

773.663 4.000.000 1.013.705 239.615 6.026.983

Projecten Onderzoekstoelagen (type OT, START 1 en 2, m.a.w. 2 tot 4-jarige projecten) + Odysseus Interdisciplinaire Onderzoeksprogramma’s (2 tot 4-jarige projecten) CREA-onderzoeksprojecten Bilaterale Wetenschappelijke Samenwerking Verkennende Internationale Samenwerking Totaal Geconcerteerde onderzoeksacties (start 01/10/07 of 01/01/08)

9.846.393 2.300.000 1.280.000 512.796 250.323 14.189.512 (4)

Prijzen en andere ondersteuningen Prijs Onderzoeksraad Onderwijskundige onderzoeksprojecten en onderwijsbeleid Internationale Wetenschappelijke Bijeenkomsten Diverse onderzoeksacties (o.a. Acad. Engels, …) Totaal

30.000 2.462.683 12.440 431.808 2.961.178

ZAP (ex FWO) BOF-ZAP Vast FWO Tenure Track Totaal SUBTOTAAL 1 Werking Dienst Onderzoekscoördinatie Bijdrage aan de universiteit

5.152.386 6.146.706 250.000 1.198.680 12.747.772 60.597.218 (5)

SUBTOTAAL 2

472.184 944.368 1.416.552

ALGEMEEN TOTAAL INKOMSTEN 2008 - TOEKENNINGEN 2008 INKOMSTEN 2007 - TOEKENNINGEN 2007 INKOMSTEN 2006 - TOEKENNINGEN 2006 INKOMSTEN 2005 - TOEKENNINGEN 2005 INKOMSTEN 2004 - TOEKENNINGEN 2004

13.050.000

62.013.770 (6)

- 7.035.816 - 6.409.352 - 9.922.504 - 10.999.677 - 7.368.689

(1)

Schrijven Agentschap voor Hoger Onderwijs, Volwassenonderwijs en Studietoelagen, d.d. oktober 2007. De definitieve sleutel voor 2008 moet ten gevolge van het gewijzigd BOF-besluit via het Besluit van de Vlaamse Regering van 12 december 2008 nog berekend worden. In een schrijven vanwege Veerle Lories, EWI, dd. 31 maart 2009 wordt gemeld dat een eventuele correctie zal gebeuren bij eerstkomende betaling van de bedragen die de universiteiten in 2009 zullen uitbetaald krijgen.

(2)

Ministerieel besluit d.d. 20.06.2007.

(3)

Bilaterale Wetenschappelijke Samenwerking bestaat uit ‘doctorandusbeurzen voor gevorderde doctorandi uit niet-EER’, COEi en SBA -doctoraatsbeurzen en doctorandusbeurzen voor internationale samenwerking.

Onderzoek

87

(4)

Vanaf 2001 kunnen GOA’s aanvatten per 1 oktober. Het budget van 5 toegekende GOA’s voor 2009 wordt daarom bij het budget van 2008 gevoegd (prof. L. Missiaen, prof. V. Moshchalkov, prof. A. Vantomme, prof. L. Boeve en prof. M. Hoylaerts). Er werd ook een overbruggingskrediet voor prof. J.P. Kruth gealloceerd.

(5)

Bijdrage aan de universiteit ter dekking van algemene uitgaven, zoals voorzien in art. 6§3 van het BOF-besluit.

(6)

Het negatieve jaarsaldo is het gevolg van de aanhoudende stagnering van de BOF-middelen en opnieuw een vergelijkbaar aantal kwalitatief goede aanvragen ter financiering zowel bij de Onderzoeksprogramma’s en -projecten als bij de mandaten. Het tekort wordt opgevangen met een interne lening.

Onderzoek

88

Tabel 2a:

Uitgaven K.U.Leuven voor onderzoek in 2008* (x1.000 euro) Personeel1)

Financieringsgroep

Uitrusting

Werking

A/ Projectonderzoek en mandaten K.U.Leuven (excl. K.U.Leuven R&D) 1. Interne fondsen a) BOF2) 31.392,63 2.437,34 25.846,50 b) IOF 2.802,43 292,79 1.026,87 3) c) Excellentiefinanciering 5.360,94 705,19 1.851,21 2. FWO-projecten 18.963,93 4.531,82 14.825,97 3. IUAP 4.422,04 310,17 1.617,15 4. Overheden4) a) Federaal 4.278,74 337,82 1.637,38 b) Regionaal 12.733,63 1.402,10 6.213,12 c) Andere 193,88 1,16 7,52 5. Andere Vl.Intermediaire org. 318,66 13,82 70,69 6. Internationale organisaties 3.376,61 118,77 1.720,92 7. Privé en Mecenaat 1.872,84 308,59 924,23 8. Saldi onderzoeksprojecten5) 809,70 111,87 916,78 9. Wetenschappelijke dienstverl. 570,12 123,76 873,63 Totaal 87.096,14 10.695,19 57.531,95 B/ Projectonderzoek K.U.Leuven R&D 1. EU 6) 2. IWT 3. Andere Vl.Intermediaire org. 4. Industrie a) Bilaterale contracten b) Contr. industriële IWT-financ. 5. Investeringen in apparatuur 6. Wetenschappelijke dienstverl. Totaal C/ Mandaten FWO en IWT7) 1. FWO a) ASP b) PDO 2. IWT SB Totaal

D/ VIB-departementen Algemeen totaal

9)

Aandeel 2008 (%)

tov 2007**

% groei

59.676,47 4.122,09 7.917,35 38.321,72 6.349,35

21,09% 1,46% 2,80% 13,54% 2,24%

1,10% 52,62% 68,86% 2,08% 64,28%

6.253,93 20.348,84 202,56 403,17 5.216,29 3.105,65 1.838,35 1.567,51 155.323,28

2,21% 7,19% 0,07% 0,14% 1,84% 1,10% 0,65% 0,55% 54,89%

-32,93% -9,59% -74,28% -33,64% -30,65% -154,35% -28,83% 2,43%

10.006,16 8.112,74 3.598,90

437,24 800,07 185,24

4.688,42 3.260,28 626,09

15.131,82 12.173,09 4.410,23

5,35% 4,30% 1,56%

5,78% 15,29% -6,72%

15.996,93 4.631,63

2.426,13 356,44 30,48 167,28 4.402,88

16.992,93 1.707,59 2,00 1.614,88 28.892,20

35.415,99 6.695,66 32,48 12.744,10 86.603,37

12,52% 2,37% 0,01% 4,50% 30,61%

4,62% -0,95% -98,62%

10.251,22 20.173,04 10.613,04 41.037,30

3,62% 7,13% 3,75% 14,50%

7,13% 7,15% 12,65% 8,52%

282.963,96

100,00%

7,97%

10.961,93 53.308,30

10.251,22 20.173,04 10.613,04 41.037,30

Totaal K.U.Leuven incl. LRD en mandaten FWO en IWT 8)

Totaal 2008

19,26%

13.763,04

-2,78%

296.727,00

7,42%

e

* Exclusief 1 geldstroom. ** De procentuele groei wordt enkel berekend voor financieringsgroepen waarbij de onderzoeksuitgaven in 2007 substantieel waren. 1)

De besparing ten gevolge van de inhouding van bedrijfsvoorheffing in het kader van de defiscalisering is niet in mindering gebracht van de hier weergegeven personeelskosten.

2) 3)

Voor een verder detail van uitgaven: zie tabel 2b. Acties die gebruik maken van de defiscaliseringsmiddelen die werden gegenereerd door de verlaging van de fiscale bijdrage aan de federale overheid. Het betreft hier de uitgaven in het kader van de excellentiefinanciering exclusief de infrastructuur voor onderzoek: het betreft hier excellentiefinanciering, de impulsfinanciering Humane Wetenschappen en CREA. De groep van overheden werd als volgt ingedeeld: a) federale overheden: onderzoeksacties die rechtstreeks door de federale overheid gefinancierd worden; b) regionale overheden: onderzoeksacties die rechtstreeks door de regionale overheid (Vlaamse gemeenschap of gewest) gefinancierd worden, met inbegrip van het IWT, Aminal, e.a.; c) andere: onderzoeksacties die niet rechtstreeks gefinancierd worden door de federale of regionale overheid, maar via een daartoe geëigend orgaan (VLIR, SERV, steden en gemeenten, ...). Totaal definitief verworven saldo voor onderzoekscontracten uit A/ 2, 3, 4, 5 en 6. Op 3 oktober 2002 werd samen met het Rekenhof beslist dat saldi op onderzoekscontracten uit Andere Onderzoeksfondsen na definitieve afsluiting van de contracten zullen worden overgeboekt op kredieten met een specifieke financieringsbron. Dit leidt tot een overschatting van uitgaven onder Werking via financieringsgroepen A/ 2, 4, 5 en 6, maar wordt hier gecompenseerd door een negatief saldo onder Werking zoals dit in de jaarrekening verschijnt. Deze cijfers mag men aldus vergelijken met de rapportering in voorgaande jaren. Rechtstreekse financiering door IWT.

4)

5)

6) 7)

8) 9)

De mandaathouders FWO en IWT zijn rechtstreeks verbonden aan deze fondsen, zodanig dat de financiële tegenwaarde van deze mandaten moet worden toegevoegd aan de boekhoudkundige uitgaven uit financieringsgroep A/ Projectonderzoek en mandaten K.U.Leuven. De mandaten op FWO- en IWT-projecten en deze gefinancierd door het BOF (zie ook tabel 2b) werden daarentegen wel in financieringsgroep A/ meegerekend. Het cijfer voor VIB geeft de uitgaven, zowel via dotatie als via externe middelen, voor industriële en internationale projecten, gerealiseerd door de departementen van VIB die in de K.U.Leuven gelocaliseerd zijn en voor de onderzoeksprojecten die beheerd worden door het VIB. Het verschil van 1.584.012 euro tussen de uitgaven voor onderzoek gerapporteerd in dit verslag en de totale kosten voor begrotingsafdeling 4.1 en 4.2 zoals opgenomen in de jaarrekening van de K.U.Leuven heeft hoofdzakelijk betrekking op de eliminatie van de interne doorrekeningen binnen afdeling 4.1. en afdeling 4.2. in de jaarrekening.

Onderzoek

89

Tabel 2b:

Uitgaven Bijzonder Onderzoeksfonds* K.U.Leuven in 2008 (x1.000 euro) Personeel1)

Uitrusting

a) Projecten Methusalem GOA CREA OT/START IDO Impuls zware app. K.U.Leuven Andere

17.149,80 759,92 7.551,95 23,10 6.753,45 1.402,59 488,78 170,01

2.395,93 90,22 1.125,23 19,46 496,30 432,62 174,94 57,17

b) Mandaten

13.327,09

Bijzonder Onderzoeksfonds

Vaste mandaten 2) Postdoctorale mandaten Doctorale mandaten

4.008,24 9.318,85

c) Algemene onderzoeksinitiatieven 3) Totaal

Werking

Totaal 2008

10.595,62 710,80 5.358,52 7,94 2.725,05 845,63 231,30 716,38

30.141,36 1.560,93 14.035,70 50,50 9.974,80 2.680,84 895,02 943,57

12.801,80 11.606,96 183,12 1.011,72

26.128,89 11.606,96 4.191,36 10.330,57

915,74

39,61

2.450,87

3.406,23

31.392,63

2.437,34

25.846,50

59.676,47

* Verder detail van de financieringsgroep BOF uit tabel 2a. 1) 2) 3)

De besparing ten gevolge van de inhouding van bedrijfsvoorheffing in het kader van de defiscalisering is niet in mindering gebracht van de hier weergegeven personeelskosten. Transfers loon ingeZAPte FWO-ers en BOF-ZAP-mandaten. Prijs Onderzoeksraad, Derde Cyclusprogramma’s, Diverse onderzoeksacties, …

Tabel 3a:

Totale onderzoeksuitgaven K.U.Leuven (incl. K.U.Leuven R&D) en VIB* in 2008 per discipline (x1.000 euro)

Discipline

1)

Uitrusting

Werking

Totaal 2008

Aandeel (%)

2.075,12

222,72

582,59

2.880,42

1,13%

1.506,57 3.207,26 21.859,56 2.224,15 5.478,12 8.872,61 2.706,55 21.056,26 2.616,60 4.954,75 5.545,44 2.066,32 3.629,09 6.565,57 3.578,13 5.025,21 3.089,36 3.942,99 3.811,30 2.532,11 918,57 1.581,85 11.352,56 4.275,95 1.275,61 958,87

39,20 888,07 1.804,22 72,09 264,76 827,35 579,68 3.089,08 81,43 229,77 125,23 536,43 565,25 1.254,89 50,76 119,56 477,14 128,28 1.102,35 359,18 207,10 52,23 1.222,75 455,34 49,92 21,63

590,42 1.841,24 48.358,32 914,81 1.751,72 4.844,30 2.215,85 14.297,84 1.112,79 1.445,54 1.019,53 649,00 1.611,79 3.151,66 1.256,00 1.569,02 792,59 706,50 2.943,07 1.118,79 460,09 475,16 4.881,49 1.918,82 224,14 265,89

2.136,19 5.936,57 72.022,09 3.211,06 7.494,60 14.544,26 5.502,09 38.443,17 3.810,81 6.630,06 6.690,20 3.251,76 5.806,13 10.972,12 4.884,88 6.713,79 4.359,09 4.777,76 7.856,72 4.010,08 1.585,77 2.109,24 17.456,79 6.650,10 1.549,67 1.246,38

0,84% 2,32% 28,17% 1,26% 2,93% 5,69% 2,15% 15,04% 1,49% 2,59% 2,62% 1,27% 2,27% 4,29% 1,91% 2,63% 1,70% 1,87% 3,07% 1,57% 0,62% 0,82% 6,83% 2,60% 0,61% 0,49%

Personeel

Aardwetenschappen en aardrijkskunde Architectuur, ruimtelijke ordening en stedenbouw Biologie2) Biomedische wetenschappen2) Bouwkunde Economie en toegepaste econ. wetenschappen Elektronica en elektrotechniek Farmacie Geneeskunde en tandheelkunde Historische wetenschappen Informatica Letteren Beweging- en revalidatiewetenschappen Materiaaltechnologie Natuurkunde Pedagogische wetenschappen en didactiek Politieke en sociale wetenschappen Psychologie Rechtswetenschappen Scheikunde Sociale gezondheidswetenschappen Technische en toegepaste scheikunde Theologie, bijbel en godsdienstwetenschap Toegepaste biologische wetenschappen Werktuigkunde Wijsbegeerte Wiskunde 3) Overige Totaal2)

8.172,27

772,69

-5.787,05

3.157,91

1,24%

144.878,71

15.599,11

95.211,89

255.689,70

100,00%

e

* Exclusief mandaten FWO en IWT en exclusief 1 geldstroom. 1) 2) 3)

De besparing ten gevolge van de inhouding van bedrijfsvoorheffing in het kader van de defiscalisering is niet in mindering gebracht van de hier weergegeven personeelskosten. Inclusief VIB uitgaven, procentueel uitgesplitst over P, U en W. Omvat interdisciplinair, administratie, centraal beheer, kosten van ingeZAPte FWOers, BOF-ZAPmandaten en vast FWO.

Onderzoek

90

Tabel 3b:

Totale onderzoeksuitgaven K.U.Leuven (incl. K.U.Leuven R&D) en VIB* in 2008 opgedeeld per geldstroom (x1.000 euro)

Discipline Aardwetenschappen en aardrijkskunde Architectuur, ruimtel. ordening en stedenbouw Biologie Biomedische wetenschappen Bouwkunde Economie en toegep. econ. wetenschappen Elektronica en elektrotechniek Farmacie Geneeskunde en tandheelkunde Historische wetenschappen Informatica Letteren Bewegings- en revalidatiewetenschappen Materiaaltechnologie Natuurkunde Pedagogische wetenschappen en didactiek Politieke en sociale wetenschappen Psychologie Rechtswetenschappen Scheikunde Sociale gezondheidswetenschappen Technische en toegepaste scheikunde Theologie, bijbel en godsdienstwetenschappen Toegepaste biologische wetenschappen Werktuigkunde Wijsbegeerte Wiskunde Overige6) Totaal

Eerste1)

Tweede2)

Derde3)

Vierde4)

Eigen5)

1.115,29

1.046,68

1.378,23

410,41

45,09

993,89 1.448,99 4.681,32 854,89 3.859,88 2.382,03 1.865,90 9.029,70 1.541,53 3.203,13 4.909,11 2.477,13 1.140,34 2.211,82 1.627,97 2.610,88 2.604,28 4.283,15 2.120,31 1.363,08 676,14 1.360,49 3.531,30 1.457,45 1.476,06 847,54

396,84 3.053,15 15.716,64 798,55 3.478,26 5.197,26 1.846,98 14.796,97 3.021,94 2.230,04 2.957,53 1.555,37 1.146,96 8.354,22 1.239,32 1.847,77 3.325,11 1.701,21 4.640,83 306,14 926,85 1.866,59 4.709,41 1.742,55 1.436,90 1.011,73

1.489,99 2.502,27 18.912,02 938,87 3.197,07 6.603,71 1.215,23 6.765,03 161,52 4.019,21 2.502,56 1.333,34 2.997,99 1.897,65 3.146,34 4.084,95 647,83 2.385,09 1.714,06 1.785,88 323,54 111,88 7.660,26 3.767,90 39,18 113,74

225,41 225,11 36.806,68 1.423,14 644,38 2.577,73 2.313,35 16.319,91 478,64 290,85 1.021,70 279,35 1.592,55 377,14 410,10 697,83 212,33 593,50 1.187,62 1.900,44 245,09 14,35 4.735,85 1.035,70 17,51 46,43

23,96 156,04 586,76 50,49 174,88 165,56 126,53 561,25 148,71 89,96 208,42 83,71 68,62 343,11 89,12 83,24 173,81 97,96 314,22 17,62 90,29 116,41 351,27 103,95 56,07 74,48

15.666,58

7.025,40

-21.379,02

1.844,95

65.673,64

106.018,40

88.720,73

54.704,08

6.246,49

* Exclusief mandaten FWO en IWT. 1) 2) 3)

4) 5) 6)

De eerste geldstroom van onderzoek wordt geschat op 25% van de werkingsmiddelen (werkingsuitkeringen, werkgeversbijdragen, uitkering ABOS) en verdeeld over de verschillende disciplines in verhouding tot hun respectieve uitgaven op de werkingsmiddelen. De tweede geldstroom omvat overheidsbijdragen voor fundamenteel basisonderzoek (BOF, defiscalisatie, FWO uitgezonderd specialisatiebeurzen, IUAP). De derde geldstroom omvat overheidsbijdragen voor beleidsgericht wetenschappelijk onderzoek (IOF, Federale overheid uitgezonderd IUAP, Vlaamse gemeenschap: ministerie, IWT uitgezonderd specialisatiebeurzen, andere Vlaamse Interm. Org., Steden en Gemeenten, Provincies, Europese Unie, Internationale instellingen, andere buitenlandse overheden) alsook VIB uitgaven onder de disciplines Biologie en Biomedische wetenschappen. De vierde geldstroom omvat contractonderzoek en wetenschappelijke dienstverlening (bijdragen vanwege de privésector, wetenschappelijke dienstverlening, etc). Eigen bijdrage in het BOF. Omvat interdisciplinair, administratie, centraal beheer, kosten van ingeZAPte FWOers, BOF-ZAPmandaten en vast FWO.

Onderzoek

91

Tabel 4:

Inzet van personele middelen, uitgedrukt in voltijdse equivalenten* over het hele jaar 2008 per wetenschapsdiscipline (K.U.Leuven incl. K.U.Leuven R&D**)

Discipline

ZAP-VWP

AAP

ATP

WET MED

Totaal

Aandeel

18,05 16,45 17,03 82,10 15,37 71,87 35,45 21,98 115,48 34,78 29,20 76,08 34,98 13,93 36,30 22,55 40,26 38,47 51,55 29,45 23,48 10,56 23,47 50,21 21,35 26,46 15,12 38,84

3,33 5,55 6,05 12,58 1,00 21,83 3,22 6,55 86,26 9,27 2,12 62,55 29,00 0,07 18,33 38,00 32,79 62,65 6,23 8,75 0,25 1,45 4,48 3,59 8,63 5,63 23,58

12,57 10,09 43,03 227,22 16,04 14,70 42,08 32,14 198,97 34,74 12,88 25,88 23,43 33,95 42,49 23,89 19,65 20,63 28,98 43,84 17,01 10,42 13,96 112,17 20,81 9,03 6,22 1.463,59

56,49 30,55 63,56 217,43 42,28 138,44 278,66 60,25 261,20 48,03 116,00 117,60 49,92 76,74 155,59 72,43 110,46 72,91 90,53 124,02 50,65 35,33 50,51 208,15 96,68 40,65 29,83 110,33

90,44 62,64 129,65 539,33 74,69 246,83 359,41 120,93 661,91 126,81 160,20 282,11 137,34 124,62 234,44 137,20 208,38 164,80 233,71 203,54 99,89 56,56 89,39 375,02 142,43 84,77 56,80 1.636,33

1,32% 0,92% 1,90% 7,88% 1,09% 3,61% 5,25% 1,77% 9,68% 1,85% 2,34% 4,12% 2,01% 1,82% 3,43% 2,01% 3,05% 2,41% 3,42% 2,98% 1,46% 0,83% 1,31% 5,48% 2,08% 1,24% 0,83% 23,92%

1.010,81

463,72

2.560,41

2.805,23

6.840,17

100,00%

Aardwetenschappen en aardrijkskunde Architect., ruimt. ordening en stedenbouw Biologie Biomedische wetenschappen (incl.biochemie) Bouwkunde Econ. en toegep. econ. wetenschappen Elektronica en elektrotechniek Farmacie Geneeskunde en tandheelkunde Historische wetenschappen (incl.kunstgeschiedenis) Informatica (incl.toegepaste informatica) Letteren Bewegings- en revalidatiewetenschappen Materiaaltechnologie Natuurkunde Pedag. wetenschappen en didactiek Politieke en sociale wetenschappen Psychologie Rechtswetenschappen Scheikunde Sociale gezondheidswetenschappen Technische en toegepaste scheikunde Theologie, bijbel en godsdienstwet. Toegepaste biologische wetenschappen Werktuigkunde Wijsbegeerte Wiskunde Overige1) Totaal * In betaalde VTE, gemiddelde over het hele jaar. ** FWO en IWT bursalen zijn niet opgenomen in deze tabel.

ZAP-VWP: zelfstandig academisch personeel (incl. BOF-ZAP en ingeZAPte FWOers), vast benoemd wetenschappelijk personeel en gastprofessoren. AAP: assisterend academisch personeel inclusief wetenschappelijk pedagogische medewerkers en plaatsvervangers. ATP: administratief en technisch personeel. WET MED: bijzonder academisch personeel gefinancierd o.b.v. onderzoeksprojecten, inclusief (vanaf 1/1/2007) doctoraatsbursalen via International Office. 1)

Omvat interdisciplinair, administratie, centraal beheer.

Tabel 5:

K.U.Leuven: evolutie aantal extern gefinancierde mandaten en % aandeel in Vlaanderen 04-05

IWT SB 2) Aspirant 3) FWO Postdoc FWO 1) 2) 3)

05-06

06-07

07-08

08-09

KUL

1)

Vl

%

KUL

Vl

%

KUL

Vl

%

KUL

Vl

%

KUL

Vl

%

252

636

39,6

277

669

41,4

309

711

43,5

336

758

44,3

336

755

44,5

272

615

44,2

270

612

44,1

275

657

41,9

288

716

40,2

298

761

39.2

261

517

50,5

255

514

49,6

260

576

45,1

277

637

43,5

277

679

40.8

Vl: Vlaanderen SB: specialisatiebeurs inclusief Bijzondere Doctoraatsbeurzen

Onderzoek

92

Tabel 6:

Aantal doctoraten uitgereikt aan de K.U.Leuven tijdens het academiejaar 2007-2008; vergelijking met het academiejaar 2006-2007

Faculteit

N groei tov 2006-2007

Belgen

Niet-Belgen

Totaal

Godgeleerdheid

4

23

27

8

Wijsbegeerte

8

7

15

-2

Kerkelijk Recht

0

0

0

-1

Rechtsgeleerdheid

5

3

8

-6

Economie en Bedrijfswetenschappen

21

6

27

0

Sociale Wetenschappen

13

3

16

4

Letteren

32

3

35

3

Psychol. en Pedag. Wetenschappen

19

1

20

0

102

46

148

6

Wetenschappen

60

29

89

1

Ingenieurswetenschappen

78

38

116

0

Bio-ingenieurswetenschappen

46

16

62

22

184

83

267

23

Totaal Humane wetenschappen

Totaal Wetenschap & Technologie Geneeskunde

79

15

94

22

Farmaceutische Wetenschappen

9

6

15

0

Bewegings- en Revalidatiewet.

5

1

6

4

93

22

115

26

379

151

530

55

Totaal Biomedische wetenschappen Totaal

Tabel 7a:

Aantal publicaties per faculteit van de Humane Wetenschappen voor het jaar 2007 – bron Lirias dd. maart 2009 1) 2) tijdschrift

boek auteur

boek editor

boek hoofdstuk

congres paper

congres lezing

IT

IBa

IBe

IHb

IC

IMa

AT

ABa

ABe

AHb

NC

AMa

Faculteit Letteren

226

66

22

25

43

19

185

70

72

1

44

10

Faculteit Economie en Bedrijfswetensch.

205

40

3

8

2

0

33

28

74

4

111

36

3

0

0

0

0

0

0

0

3

0

3

0

3

159

20

36

6

41

42

Bijzondere Faculteit Kerkelijk Recht Faculteit Rechtsgeleerdheid Faculteit Psychologie en Pedagogische wetenschappen

166

69

32

5

29

261

36

4

12

4

8

48

39

26

3

252

104

Faculteit Sociale Wetenschappen

135

61

1

17

7

12

68

87

59

3

84

19

Faculteit Godgeleerdheid

100

25

11

6

13

7

94

38

4

2

27

8

59

15

7

2

7

4

36

18

7

0

6

1

Hoger Instituut voor Wijsbegeerte 1)

mogelijk zijn ook niet-gevalideerde gegevens in de telling opgenomen; de validatie moet uiterlijk 30 juni 2009 afgelopen zijn

2)

voor elke publicatiesoort wordt telkens het aantal internationale (I) of eerder lokale (A of N) publicaties weergegeven

Onderzoek

93

Tabel 7b:

Aantal publicaties van ZAP-leden en vast wetenschappelijk personeel per departement van de groepen Wetenschap & Technologie en Biomedische Wetenschappen in de categorie IT (internationaal gerangschikte tijdschriften) op basis van ISI SCIE 1),2) gegevens 2005

2006

2007

Departement Acute medische wetenschappen

27

36

Departement Biomedische kinesiologie

36

33

32

Departement Experimentele geneeskunde

121

128

128

Departement Farmaceutische wetenschappen

109

102

111

Departement Hart- en vaatziekten

122

140

108

Departement Heelkunde

73

56

89

Departement Humane kinesiologie

11

12

11

226

194

204

Departement Inwendige 1 Departement Maatschappelijke gezondheidszorg

31

69

94

87

Departement Medisch diagnostische wetenschappen

236

234

227

Departement Menselijke erfelijkheid

178

152

141

Departement Microbiologie en immunologie

155

170

165

Departement Moleculaire celbiologie

86

82

71

Departement Moleculaire en cellulaire geneeskunde

72

77

86

Departement Musculoskeletale wetenschappen

27

35

27

126

157

149

Departement Oncologie

88

67

72

Departement Revalidatiewetenschappen

61

48

42

Departement Tandheelkunde, mondziekten en kaakchirurgie

56

53

66

146

186

152

Departement Neurowetenschappen

Departement Vrouw & kind Departement Architectuur, stedenbouw en ruimtelijke ordening (ASRO)

1

0

2

Departement Biologie

172

141

115

Departement Biosystemen (BIOSYST)

154

147

152

22

29

32

240

208

210

Departement Chemische ingenieurstechnieken

60

58

49

Departement Computerwetenschappen

76

89

41

271

270

231

Departement Geografie - geologie

60

78

58

Departement Landbeheer en -economie

86

94

82

106

106

104

Departement Microbiële en moleculaire systemen (M²S)

149

133

142

Departement Natuurkunde en sterrenkunde

226

228

179

Departement Werktuigkunde

72

47

67

Departement Wiskunde

52

64

61

Departement Burgerlijke bouwkunde Departement Chemie

Departement Elektrotechniek (ESAT)

Departement Metaalkunde en toegepaste materiaalkunde (MTM)

1) In deze cijfers werden enkel ISI SCIE publicaties (type article, letter, review of note) opgenomen, met tenminste één lid van het ZAP of vast wetenschappelijk personeel van de K.U.Leuven als (co-)auteur. 2) Telling op basis van gevalideerde gegevens. 3) Vóór hervorming van de departementen Geografie/geologie en Landbeheer.

Onderzoek

94

ACADEMISERING Inleiding Op 10 juli 2002 is de Associatie K.U.Leuven formeel opgericht. Een hoofddoel van de associatievorming, zoals die door de decreetgever is opgevat, is het omvormen van de hogeschoolopleidingen van twee cycli tot academische opleidingen naar analogie met de universitaire opleidingen. Dit houdt een ‘academisering’ (versterking van de wetenschappelijke ondersteuning van het onderwijs en de verwevenheid van het onderwijs met het onderzoek) van deze hogeschoolopleidingen in, die in het academiejaar 2012-2013 voltooid dient te zijn. Op dat moment zal het Nederlands-Vlaams Accreditatieorgaan de opleidingen toetsen aan de accrediteringsvereisten voor academische opleidingen. Academisering houdt in dat de bedoelde hogeschoolopleidingen uitdrukkelijk aansluiten bij het wetenschappelijk onderzoek aan de moederuniversiteit. Voor de K.U.Leuven betekent dit dat de partnerhogescholen mee betrokken worden in haar acties om uitmuntend wetenschappelijk onderzoek en op wetenschapbeoefening gestoeld onderwijs verder te ontwikkelen. Daarnaast heeft de Associatie K.U.Leuven expliciet gekozen voor een stapsgewijze, volledige integratie van de academische hogeschoolopleidingen in de universiteit na accreditatie. Integratie is het sleutelconcept van waaruit de Associatie K.U.Leuven het academiseringsproces – en bij uitbreiding het globale onderzoeksbeleid binnen de associatie – nu opvat. De koppeling van het academiseringsproces aan het integratieproces verduidelijkt en verruimt de einddoelen van het academiseringsproces: enerzijds moeten de academische hogeschoolopleidingen voldoen aan de kwaliteitsnormen voor universitaire opleidingen, anderzijds veronderstelt de toekomstige integratie dat de hogescholen en de universiteit zich op organisatorisch en institutioneel vlak voorbereiden op de integratie in de universiteit. In het kader van deze voorbereiding richtte de K.U.Leuven in 2007 een Integratiecel op met bijhorende werkgroepen en met een ruime vertegenwoordiging vanuit de hogescholen. Deze functioneert als denktank en formuleert voorstellen m.b.t. inhoudelijke, juridische, financiële en personeelsgerelateerde aspecten van het integratievraagstuk. Daarnaast werd in 2008 het College van Bestuur uitgebreid met drie algemeen directeurs van hogescholen met academische opleidingen als waarnemende leden en werd een nieuw personeelslid aangesteld binnen de Stafdiensten Rectoraat met als specifieke opdracht de ondersteuning en voorbereiding van de academisering en integratie. De opvolging van het academiserings- en integratieproces gebeurt aan de hand van gedifferentieerde meetinstrumenten per studiegebied, die in overleg tussen de universiteit en de partnerhogescholen werden ontwikkeld. De meetinstrumenten zijn gestructureerd volgens de vijf dimensies waarop ook het Meerjarenplan voor onderzoek en maatschappelijke en wetenschappelijke dienstverlening Associatie K.U.Leuven (2007-2011) gebaseerd is: onderzoeksbeleid en kwaliteitszorg, inzet van personeel met de vereiste kwalificaties, inzet van financiële middelen en infrastructuur, onderzoeksresultaten en 1 integratie van het wetenschappelijk onderzoek in het onderwijs . Elke dimensie houdt rekening met een zesde metadimensie: de integratie in de universiteit. Tabel 1 geeft de academiseringsuitdaging voor de verschillende associaties in Vlaanderen weer. De te academiseren opleidingen van de Associatie K.U.Leuven zijn gespreid over 9 studiegebieden (Tabel 2). Tabel 1. Academiseringsuitdaging voor de vijf associaties. *Studentenaantallen zoals weergegeven in ‘Hoger Onderwijs in Cijfers 2008-2009. Aantal inschrijvingen op 31 oktober 2008.’, uitgegeven door het Ministerie van Onderwijs

Studentenaantallen in te academiseren opleidingen* Studentenaantallen in universitaire opleidingen* Academiseringsuitdaging*

Leuven 13.188 27.747 48%

Gent 6.744 26.381 26%

Antwerpen 5.353 9.442 57%

Brussel 1.394 7.597 18%

Limburg 1.539 2.477 62%

1

Bij de ontwikkeling van deze meetinstrumenten en het meerjarenplan baseerde de associatie zich op de parameters en de dimensies uit de adviesnota van de ministeriële werkgroep academisering o.l.v. H. Martens, 29 juni 2005.

Academisering

95

Tabel 2. Studiegebieden met te academiseren opleidingen voor de Associatie K.U.Leuven. *Studentenaantallen zoals weergegeven in ‘Hoger Onderwijs in Cijfers 2008-2009.’, uitgegeven door het Ministerie van Onderwijs

Studiegebied Architectuur Audiovisuele en beeldende kunst Biotechniek Gecombineerde studiegebieden (hogeschool) Gezondheidszorg Handelswetenschappen en bedrijfskunde Industriële wetenschappen en technologie Muziek en podiumkunsten Toegepaste taalkunde

Studentenaantal Associatie K.U.Leuven* 1.353 1.356 226 85 179 3.785 4.435 465 1.238

1

Dimensie onderzoeksbeleid en kwaliteitszorg

1.1

Onderzoeksbeleid

Studentenaantal Vlaanderen* 2.637 3.894 544 238 1.151 5.694 8.118 1.867 3.166

Aandeel Associatie K.U.Leuven 51% 35% 42% 36% 16% 66% 55% 25% 39%

De Associatie K.U.Leuven wil kwalitatief hoogstaand onderzoek in alle vormen en onderzoekssamenwerking tussen de associatieleden stimuleren. Het Algemeen Onderzoeks- en Samenwerkingsreglement van de associatie bepaalt dat het onderzoek in de associatie georganiseerd wordt onder de algemene leiding van de K.U.Leuven. Het onderzoeksbeleid voor de academische opleidingen is er op gericht om enerzijds in de universiteit alle ruimte te voorzien voor hoogstaand wetenschappelijk en artistiek onderzoek, en anderzijds de te academiseren opleidingen van de hogescholen te laten integreren in de bestaande onderzoeksstructuren van de universiteit. Daarbij wordt gestreefd naar internationalisering van het onderzoek en het uitwerken van een speerpuntenbeleid met multidisciplinaire samenwerking. Het onderzoeksbeleid van de associatie voor de periode 2007-2011 is beschreven in het Meerjarenplan voor onderzoek en maatschappelijke en wetenschappelijke dienstverlening, dat associatiebrede onderzoeksdoelstellingen voor de academische en de professionele opleidingen bevat. Het plan bevat ook de doelstellingen van de gestructureerde samenwerkingsverbanden binnen de associatie (geïntegreerde en geassocieerde faculteiten (cf. infra), Instituut voor Onderzoek in de Kunsten, Revalidatiewetenschappen en Kinesitherapie en de Werkgroep Onderzoek in de Professionele Bacheloropleidingen) en de meerjarenplannen van de afzonderlijke geassocieerde hogescholen. De volgende organen, raden en ondersteunende diensten staan in voor de uitvoering van het onderzoeksbeleid: 1.1.1 De Associatieraad voor Onderzoek en ondersteunende organen De Associatieraad voor Onderzoek (ARO) is het centrale adviesorgaan voor onderzoek in de Associatie K.U.Leuven. De ARO is samengesteld uit de voorzitter – de vicerector Onderzoeksbeleid van de K.U.Leuven – een co-voorzitter die de professioneel gerichte opleidingen vertegenwoordigt en 12 leden, waarvan de helft afkomstig is uit de hogescholen. De ARO vergaderde in 2008 vier maal en wordt ondersteund door de Opvolgingscommissie waarin alle onderzoekscoördinatoren van de hogescholen zijn opgenomen en door de Werkgroep Onderzoek in de Professionele Bacheloropleidingen (OPB) waarin alle instellingen met professionele bacheloropleidingen vertegenwoordigd zijn. 1.1.2 De Onderzoeksraad en de IOF-Raad In de Onderzoeksraad van de K.U.Leuven en de IOF-Raad van de Associatie K.U.Leuven zijn respectievelijk 2 en 5 personeelsleden vanuit de partnerhogescholen als volwaardig lid opgenomen.

Academisering

96

1.1.3 Ondersteunende diensten: de Dienst Onderzoekscoördinatie (DOC) en K.U.Leuven Research & Development (LRD) Een personeelslid van DOC heeft de specifieke opdracht de onderzoekssamenwerking binnen de associatie te ondersteunen volgens de procedures die werden vastgelegd in het Algemeen Onderzoeks- en Samenwerkingsreglement Associatie K.U.Leuven. Bijzondere aandacht gaat daarbij naar de samenwerking tussen de universiteit en de hogescholen en de dwarsverbanden tussen de academische en de professionele opleidingen. LRD functioneert als valorisatiedienst voor onderzoek op associatieniveau. DOC en LRD verlenen doorlopend advies aan onderzoekers uit de hogescholen. In 2008 organiseerden ze, specifiek voor hogeschoolonderzoekers, een aantal infosessies inzake onderzoeksfinancieringsmogelijkheden, het schrijven van projectaanvragen en valorisatie van onderzoek. In samenwerking met Leuven Inc. organiseerden de Associatie K.U.Leuven en LRD op 20 november 2008 het ontmoetingsevenement ‘Ondernemerschap binnen de Associatie K.U.Leuven: uitdagingen en kansen’. Onderzoekers konden er kennismaken met inspirerende voorbeelden van succesvolle wisselwerking tussen onderzoek en ondernemerschap. De dag telde 234 deelnemers vanuit zowel de Associatie K.U.Leuven als de bedrijfswereld. 1.1.4 De geïntegreerde en geassocieerde faculteiten De samenwerking tussen de universitaire en de academische hogeschoolopleidingen binnen de Associatie K.U.Leuven krijgt concreet gestalte in geïntegreerde of geassocieerde faculteitsstructuren: de Geïntegreerde Faculteit Economische, Toegepaste Economische en Handelswetenschappen (studiegebied handelswetenschappen en bedrijfskunde), de Geïntegreerde Faculteit Letteren (studiegebied toegepaste taalkunde) en de Geassocieerde Faculteit Industriële en Biowetenschappen (GFIBW) (studiegebieden industriële wetenschappen en technologie en biotechniek). De Faculteit Bewegings- en Revalidatiewetenschappen begeleidt het academiseringsproces van de opleiding kinesitherapie (studiegebied gezondheidszorg). De oprichting van een Geassocieerde Faculteit Kunsten en Architectuur is in voorbereiding (studiegebieden architectuur en interieurarchitectuur, audiovisuele en beeldende kunsten en productdesign en muziek en podiumkunsten). Het vroegere GFIBW-faculteitsbestuur, dat enkel bestond uit leden vanuit de partnerhogescholen, werd in 2008 vervangen door een beheersorgaan met leden van zowel de betrokken hogescholen als van de universiteit, naar analogie met de gemengde samenstelling van de beheersorganen van de geïntegreerde faculteiten. Meer en meer spelen deze beheersorganen een bepalende rol in het integratieproces en stroomlijnen ze de samenwerking inzake onderzoek, onderwijs, personeelsbeleid, internationalisering en infrastructuur. 1.2

Kwaliteitszorg

In het kader van de kwaliteitszorg dragen de gedifferentieerde meetinstrumenten die voor de verschillende studiegebieden ontwikkeld werden bij tot een accurate opvolging van de onderzoeksoutput. Naast de bibliometrische gegevens, belangrijk voor de evaluatie van academisch onderzoek, zijn ook andere outputindicatoren zoals technologie-implementatie, projectwerking en wetenschappelijke dienstverlening, die het opleidingsprofiel in de verschillende studiegebieden weerspiegelen, belangrijk. In het kader van de indicatieve voortgangstoets academisering voerde de Associatie K.U.Leuven in 2008, conform de richtlijnen van de Vlaamse Regering, een uitgebreide evaluatie uit van de voortgang van het academiseringsproces. Ze opteerde hierbij om deze evaluatie niet te beperken tot de opleidingen waarvoor de Vlaamse Regering een evaluatie vroeg, maar ze uit te breiden naar al haar academische hogeschoolopleidingen. De K.U.Leuven nam binnen de verschillende evaluatieorganen voor de voortgangstoets een leidende rol op. De ARO voerde, in ruggespraak met deze evaluatieorganen, een uitgebreide evaluatie van het lopende onderzoeksbeleid en de onderzoeksorganisatie van elke partnerhogeschool met academiserende opleidingen uit. De academiseringsmedewerkers, verbonden met de diverse geïntegreerde en geassocieerde faculteiten, ondersteunden de hogescholen bij het verzamelen van de nodige gegevens, en werkten intensief mee aan de voorbereiding en de rapportering van de verschillende evaluatieprocedures. De resultaten van deze evaluatie bieden een houvast om het verdere academiserings- en integratiepad uit te stippelen.

Academisering

97

De partnerinstellingen legden voor een tweede maal een ‘Jaarverslag onderzoek en valorisatie’ voor aan de ARO, geënt op de bestaande meetinstrumenten voor academisering. De bevoegdheid van de Commissie Wetenschappelijke Integriteit van de K.U.Leuven werd in 2008 uitgebreid naar de academische hogeschoolopleidingen. 2

Dimensie personeel

Een academische opleiding vereist dat in voldoende mate wetenschappelijke ondersteuning door de leden van het onderwijzend personeel (OP) aanwezig is. De academiserende opleidingen investeren daarom in de inzet van personeel met de vereiste kwalificaties: er wordt gestreefd naar een toename in het aantal doctores (zie 2.1) en in een toename van de onderzoeksopdracht (zie 2.2) bij de verschillende personeelsleden. In het kader van de integratie gaat daarbij bijzondere aandacht naar de geaffilieerde onderzoekers (zie 2.3), het statuut van geassocieerd docent/hoofddocent/hoogleraar (zie 2.4) en de aanwervingsprocedure van nieuwe OP-leden in de hogescholen (zie 2.5). Eind 2007 werd een Personeelscel opgericht, die ressorteert onder het Bureau van de Integratiecel. De opdracht van deze Personeelscel bestaat erin om algemene beleidslijnen inzake de integratie van het personeel uit de academische hogeschoolopleidingen technisch voor te bereiden en uit te werken. 2.1

Doctores

Het ‘Meerjarenplan voor onderzoek en wetenschappelijke en maatschappelijke dienstverlening Associatie K.U.Leuven 2007-2011’ stelt dat er wordt gestreefd naar 50% doctores onder de OP-leden van groep 3 (docent/hoofddocent/hoogleraar). Voor de kunstenopleidingen werd het streefdoel van 510% doctores in het totale OP-bestand (groep 3 en groep 2 (assistent/doctor-assistent/werkleider)) vooropgesteld. Tabel 3 geeft per studiegebied het percentage doctores in het OP-bestand op 1 februari 2008 en op 1 februari 2009. Tabel 3. Percentage doctores per studiegebied, 1 februari 2008 en 1 februari 2009 Studiegebied Architectuur* Audiovisuele en beeldende kunst** Handelswetenschappen en bedrijfskunde* Industriële wetenschappen en technologie/biotechniek* Muziek en podiumkunsten** Toegepaste taalkunde*

Percentage doctores 2008 2009 12% 26% 3% 9% 88% 88% 62% 65% 1% 3% 96% 96%

*: Percentage doctores in groep 3 **: Percentage doctores in totale OP-bestand (groep 3 en groep 2)

2.2

Actieve onderzoekers

Volgens het Meerjarenplan besteedt een ‘actief onderzoeker’ ten minste 20% van een voltijdse opdracht aan onderzoek. De hogeschooldepartementen met een academische opleiding stellen hierbij de volgende doelstellingen voorop: voor het OP wordt het vrijmaken van voldoende onderzoekstijd nagestreefd door middel van een reorganisatie en optimalisatie van het opleidingsaanbod en hierbij wordt gestreefd naar 2/3 actieve onderzoekers onder het OP (met een minimum aanstelling van 0.5 VTE). Voor de kunsten wordt een apart doel voorgesteld: 1/3 actieve onderzoekers (onderzoekerskunstenaars) en 1/3 kunstenaars met een hoogstaande artistieke praxis. Tabel 4 toont het percentage actieve onderzoekers (per hoofd) per studiegebied op 1 februari 2008 en op 1 februari 2009 voor groep 3, voor groep 2 + contractuelen, en voor het volledige personeelsbestand (met uitzondering van de gastprofessoren). Voor het studiegebied toegepaste taalkunde wordt de 2/3-norm voor het volledige personeelsbestand (inclusief de contractuelen) in 2009 gehaald; voor de studiegebieden industriële wetenschappen en technologie, biotechniek en handelswetenschappen en bedrijfskunde wordt deze doelstelling in 2009 bijna bereikt.

Academisering

98

Tabel 4. Percentage (aantal) actieve onderzoekers per studiegebied, 1 februari 2008 en 1 februari 2009

Studiegebied Handelswetenschappen en bedrijfskunde Industriële wetenschappen en technologie/biotechniek Toegepaste taalkunde

2.3

2008

groep 3

Percentage (aantal) actieve onderzoekers groep 2 + contractuelen Totaal 2009 2008 2009 2008 2009

61% (76)

74% (91)

37% (30)

46% (32)

52% (106)

64% (123)

43% (71)

50% (79)

58% (176)

67% (158)

53% (247)

61% (237)

78% (39)

84% (47)

29% (18)

41% (29)

51% (57)

71% (76)

Geaffilieerde onderzoekers

Eén van de initiatieven om de nauwe samenwerking met de hogescholen van de associatie op het vlak van het onderzoek concreter gestalte te geven, was het creëren van een formeel kader waarbij hogeschoolonderzoekers geaffilieerd kunnen worden met de K.U.Leuven. Met het oog op een goede afstemming van het onderzoek op de hogeschoolcampussen en in de faculteiten en departementen van de universiteit is het belangrijk dat de onderzoekers een duidelijk statuut hebben en de faculteiten en departementen van de universiteit het onderzoek door deze geaffilieerde hogeschoolonderzoekers kunnen insluiten in hun beleidsplannen. Een geaffilieerd onderzoeker is lid van het bijzonder academisch personeel van de K.U.Leuven. Geaffilieerde onderzoekers die docent zijn aan een geassocieerde hogeschool kunnen onder specifieke voorwaarden promotor zijn van bepaalde projectaanvragen bij de K.U.Leuven. Geaffilieerde onderzoekers die een BOF- of IOF-krediet verwierven binnen de K.U.Leuven, kunnen dit beheren als volwaardig kredietbeheerder, volgens de regels eigen aan de K.U.Leuven. Tabel 5 vergelijkt het aantal geaffilieerd onderzoekers per studiegebied op 31 december 2007 en op 31 december 2008 en toont een verdubbeling van het totaal aantal geaffilieerd onderzoekers in deze periode. Het meerjarenplan stelt voor 2013 het streefcijfer van 75% geaffilieerde onderzoekers onder de actieve onderzoekers voorop. Tabel 5. Aantal geaffilieerde onderzoekers per studiegebied, 31 december 2007 en 31 december 2008 Studiegebied Architectuur Audiovisuele en beeldende kunst Handelswetenschappen en bedrijfskunde Industriële wetenschappen en technologie/biotechniek Muziek en podiumkunsten Toegepaste taalkunde TOTAAL

Aantal geaffilieerde onderzoekers 2007 2008 0 0 2 16 43 57 51 137 4 33 133

Percentage actieve onderzoekers die geaffilieerd onderzoeker zijn 2007 2008 * * * * 41% 46% 25% 53%

6 61 277

* 54%

* 64%

*: omwille van de kleine aantallen is het weergeven van een percentage hier niet zinvol

Academisering

99

Tabel 6 toont het aantal geaffilieerde onderzoekers per faculteit of departement van de K.U.Leuven op 31 december 2008. Tabel 6. Aantal geaffilieerde onderzoekers per faculteit/departement/centrum, 31 december 2008 Faculteit/Departement GROEP HUMANE WETENSCHAPPEN Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen Faculteit Letteren Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen Faculteit Rechtsgeleerdheid Faculteit Sociale Wetenschappen Hoger Instituut voor Wijsbegeerte GROEP BIOMEDISCHE WETENSCHAPPEN Maatschappelijke gezondheidszorg GROEP WETENSCHAP & TECHNOLOGIE Aard- en omgevingswetenschappen Biosystemen Burgerlijke bouwkunde Chemische ingenieurstechnieken Computerwetenschappen Elektrotechniek Metaalkunde en toegepaste materiaalkunde Microbiële en moleculaire systemen Werktuigkunde Wiskunde KULAK, Subfaculteit Wetenschappen

2.4

Aantal geaffilieerde onderzoekers 48 76 6 1 5 1 1 1 7 7 12 7 38 12 36 12 2 3

Statuut geassocieerd docent

Om de academiseringsopdracht verder te ondersteunen heeft de Academische Raad op 11 december 2006 ingestemd met de invoering van het statuut ‘geassocieerd docent, hoofddocent, hoogleraar’ voor onderzoekers uit de partnerhogescholen met een bewezen staat van dienst. Geassocieerd docenten, hoofddocenten en hoogleraren worden aangesteld als personeelsleden van de K.U.Leuven. Ze behoren tot de personeelscategorie van de bijzonder gastprofessoren. Inzake toegang tot de onderzoeksfinanciering van de K.U.Leuven en inzake kredietbeheer van verworven onderzoeksfinanciering hebben ze dezelfde rechten als de leden van het ZAP van de universiteit. Voor het overige krijgen ze de faciliteiten van de bijzonder gastprofessoren. De aanstelling gebeurt door de Bijzondere Academische Raad, op voorstel van het betrokken Bijzonder Groepsbestuur, na beoordeling van de onderzoekscompetenties van de kandidaat door een daartoe door het betrokken groepsbestuur aangestelde Adviescommissie. De aanstelling gebeurt op basis van vastgelegde selectiecriteria in verband met uitgevoerd onderzoek en dienstverlening. Tabel 7 toont het aantal geassocieerde docenten/hoofddocenten/hoogleraars op 31 december 2008 per departement. Tabel 7. Aantal geassocieerde (hoofd)docenten/hoogleraars per departement, 31 december 2008 Departement Groep Wetenschap & Technologie Aard- en omgevingswetenschappen Biosystemen Burgerlijke bouwkunde Chemische ingenieurstechnieken Computerwetenschappen Elektrotechniek Metaalkunde en toegepaste materiaalkunde Microbiële en moleculaire systemen Wiskunde

Academisering

17 1 2 1 1 1 5 1 3 2

100

2.5

Aanwervingsprocedure nieuwe OP-leden

In 2008 werkte de Personeelscel een voorstel van gezamenlijke aanstellingsprocedure voor OP-leden in de hogescholen met academiserende opleidingen uit (vanaf de graad van docent). De basisprincipes van het voorstel zijn dat: - het uitschrijven en het bekendmaken van vacatures in de academische hogeschoolopleidingen gebeurt in overleg met het beheersorgaan van de bevoegde geïntegreerde/geassocieerde faculteit, de betrokken onderzoekseenheden en departementen van de K.U.Leuven, en na goedkeuring door het betrokken groepsbestuur van de K.U.Leuven; - de adviesverlening met betrekking tot de kandidaten gebeurt door de facultaire beoordelingscommissie van de K.U.Leuven, uitgebreid met door de geïntegreerde/geassocieerde faculteit aangewezen OP-leden van de betrokken hogeschool, en vervolgens door het betrokken groepsbestuur, uitgebreid met de algemeen directeurs van de betrokkken hogescholen; - de beoordeling van de kandidaten gebeurt volgens ZAP-criteria en een dossieropbouw zoals voor ZAP-vacatures; - de uiteindelijke aanstelling van het nieuwe OP-lid gebeurt door de hogeschool. 3

Dimensie financiële middelen

De hogescholen ontvangen ‘gewone’ en ‘bijkomende’ academiseringsmiddelen (BAC) om de onderzoeksbetrokkenheid van het personeel in de 2-cycli-opleidingen financieel te ondersteunen (tabel 8). De bijkomende academiseringsmiddelen worden binnen de Associatie K.U.Leuven toegewezen aan het Industrieel onderzoeksfonds (IOF) waarna ze rechtstreeks doorgestort worden naar de hogescholen op basis van hun relatief aandeel aan financierbare studenten in de academiserende opleidingen. Vanaf 2008 kan een hogeschool een deel van zijn bijkomende academiseringsmiddelen als ‘gekleurd’ geld onderbrengen in het IOF. Deze ‘gekleurde’ middelen kunnen, na goedkeuring door de vicerector Onderzoeksbeleid van de K.U.Leuven, aangewend worden voor doctoraatsbursalen of voor activiteiten die kaderen binnen de doelstellingen geformuleerd in het participatiedecreet van 19 maart 2004: d.w.z. voor de versterking van de onderzoeks- en innovatiecapaciteit, het bewerkstelligen van de interdisciplinariteit van het gevoerde onderzoek, en de bevordering van de valorisatie van onderzoeksresultaten en de samenwerking met het bedrijfsleven. In 2008 besliste één partnerhogeschool om 500.000 euro van de bijkomende academiseringsmiddelen op deze manier onder te brengen in het IOF. De associatieleden spraken in 2008 af dat vanaf 2009 een deel van de bijkomende academiseringsmiddelen binnen de hogescholen op competitieve wijze verdeeld zal worden. De partnerhogescholen rapporteren jaarlijks over de besteding van de bijkomende academiseringsmiddelen aan de IOF-Raad. Vanaf 2009 zal de IOF-Raad ook jaarlijks advies geven over de bestedingsplannen die de hogescholen opstellen voor het daaropvolgende jaar. Tabel 8. Overzicht ‘gewone’ en ‘bijkomende’ academiseringsmiddelen in euro. 2006 Gewone academiseringsmiddelen* Totaal vijf associaties Associatie K.U.Leuven Bijkomende academiseringsmiddelen** Totaal vijf associaties Associatie K.U.Leuven SOM Associatie K.U.Leuven

2007

2008

13.662.641 7.654.905

13.896.272 7.785.804

14.160.064 7.933.735

2.000.000 1.003.460 8.658.366

7.800.000 3.913.473 11.699.278

11.999.000 5.919.883 13.704.593

* financiering gestart in 2002 (cijfers van de Vlaamse Overheid met betrekking tot de definitieve enveloppe 2008 (inclusief een raming voor de Hogere Zeevaartschool)); ** financiering gestart in 2006

Sinds 2006 worden interne K.U.Leuven-onderzoeksfondsen opengesteld naar de associatie wat in 2008 resulteerde in gezamenlijke onderzoeksprojecten binnen het IOF en het Herculesfonds (Tabel 9). Om het indienen van onderzoeksaanvragen met hogeschoolpartners bij het IOF en het Bijzonder onderzoeksfonds (BOF) te stimuleren werd eind 2008 een stimuleringsfonds opgericht. Dit fonds zal

Academisering

101

worden gebruikt als hefboomfinanciering voor onderzoeksprojecten van onderzoekers uit de partnerinstellingen in samenwerking met onderzoeksgroepen van de K.U.Leuven. Gezamenlijke onderzoeksprojecten met onderzoekers uit de partnerhogescholen en de universiteit verkregen ook financiering van ondermeer het Instituut voor Wetenschap en Technologie (Tabel 9) en de Nationale Bank van België (NBB) (Tabel 9). De onderzoeksfinanciering door de NBB is bedoeld om projecten te financieren met een economische of financiële inslag (als aanvullende financiering bij een reeds verworven project dat nog niet beëindigd is) en waarbij de samenwerking tussen de universiteit en de partnerhogescholen verder wordt bevorderd. De hogescholen dienden ook gezamenlijke projectaanvragen in bij associatiefondsen zoals het Onderzoeksplatform kunsten (OPK). Het OPK heeft tot doel het onderzoek in de kunsten te stimuleren en de academisering van het hoger kunstonderwijs te ondersteunen. Het OPK financiert artistieke projecten met een uitgesproken onderzoeksdimensie en wetenschappelijke projecten met een uitgesproken relevantie voor de artistieke praktijk, bij voorkeur met een artistieke inbreng. In 2008 werden door het OPK ook twee tweejarige doctoraatsbeurzen toegekend aan doctorandi in de kunsten (135.381 euro). Jaarlijks draagt de K.U.Leuven 125.000 euro bij tot het OPK-fonds en de hogescholen leveren 10% van de academiseringsgelden van de betrokken kunst- en architectuurdepartementen. Tot slot verwerven de hogescholen heel wat middelen via hun samenwerking met diverse (lokale) economische en maatschappelijke actoren. Tabel 9. Gezamenlijke wetenschappelijke onderzoeksprojecten met onderzoekers van de K.U.Leuven en van de partner hogescholen (2008) Aangevraagde projecten met onderzoekers uit geassocieerde hogescholen

Externe fondsen

Interne fondsen

2008

*

IOF-Hefboom IOFKennisplatform IOF-mandaat Hercules NBB IWT - Tetra IWT - SBO (met economische finaliteit) IWT - SBO – voortraject (met maatschappelijke finaliteit)

Goedgekeurde projecten met onderzoekers uit geassocieerde hogescholen

Totale budget Oproep (in euro)

Budget K.U.Leuven in projecten met hogescholen (in euro)

Budget geassocieerde hogescholen (in euro)

4

1

944.270

88.300

1

1

3.500.000

700.000

1

1

2.365.000

450.000

16

2

8.590.000

1.064.369

7

6

218.770

175.000

37

21

9.500.000

*4.890.000

2

1

26.000.000

1.683.375

415.125

3

1

925.000

141.300

21.600

Het grootste deel van dit budget ging naar de hogescholen (enkele projecten waren in samenwerking met onderzoekers van de K.U.Leuven).

Tabel 10. OPK-fonds OPK 2004

22

5

Toegekend budget (in euro) 203.936

2005

7

3

162.770

2006

12

4

115.258

2007

12

6

444.804

2008

13

6

266.239

Academisering

Aantal aanvragen

Aantal goedgekeurde projecten

102

4

Dimensie onderzoeksresultaten

De wetenschappelijke output is een belangrijke dimensie in het academiseringsproces: de inspanningen van alle betrokken actoren zijn gericht op een toenemend aantal publicaties in voor het studiegebied relevante categorieën en een stijging van het aantal doctoraten en de valorisatieoutput. In het kader van de integratie gaat daarbij bijzondere aandacht naar co-publicaties, doctoraten aan de K.U.Leuven en gezamenlijke projecten. 4.1

Publicatieoutput

Voor elk studiegebied wordt de ontwikkeling van het aantal publicaties nauwkeurig gevolgd. Bij de analyse en de evaluatie van de gegevens, die elk jaar verzameld worden, ligt in het studiegebied van de Geïntegreerde Faculteit Economische, Toegepaste Economische en Handelswetenschappen het accent op de publicaties in internationale tijdschriften (IT). Voor het studiegebied toegepaste taalkunde zijn - net zoals voor veel andere studiegebieden in de Humane Wetenschappen publicaties in of van boeken, als auteur of als editor, even relevant als tijdschriftpublicaties. Het publicatiebeleid in de Geïntegreerde Faculteit Letteren is daarom ook op deze categorieën gericht en daarbinnen vooral op de internationale publicaties. Omwille van het specifieke profiel van de opleidingen tot industrieel ingenieur ligt het accent niet uitsluitend op publicaties in internationale tijdschriften, maar zijn ook publicaties in o.a. nationale vaktijdschriften en mededelingen op conferenties en studiedagen belangrijk. Voor het onderzoek in de kunstopleidingen volstonden de bij de universiteit gebruikelijke publicatiecategorieën niet voor de ontwikkeling van een gedegen meetinstrument met outputindicatoren. Om de output van de onderzoekers in de architectuur, de audiovisuele en beeldende kunsten en productdesign en de muziek en podiumkunsten goed te kunnen volgen, zijn dan ook aparte categorieën geformuleerd, die recht doen aan de wetenschappelijke en artistieke activiteiten van de onderzoekers en onderwijsgevenden in deze opleidingen en die waar mogelijk aansluiten bij de indelingen die door de universitaire collega’s gehanteerd worden. Binnen de kunstendepartementen wordt op dit ogenblik gewerkt aan een validering van de verzamelde outputgegevens: binnen het studiegebied audiovisuele en beeldende kunsten en productdesign worden de resultaten van de ‘I-scores’ voorgelegd aan een panel van externe peers uit het buitenland. Bedoeling is om meer duidelijkheid te krijgen over de basis waarop een creatie van een kunstwerk met onderzoek, dito tentoonstelling en dergelijke meer een dergelijk ‘I-label’ toegekend krijgen. Tabel 11 laat de output per categorie zien en maakt zichtbaar waar in 2008 in elke cluster van academiserende opleidingen het zwaartepunt lag. Voor alle studiegebieden geldt dat men naar meer internationale output streeft. Een ander streefdoel is een toename van het aantal co-publicaties met onderzoekers van de K.U.Leuven. Tabel 12 geeft de stand van zaken op dat vlak voor 2008. 4.2

Doctoraten

In alle academiserende opleidingen is het personeelsbeleid erop gericht dat doctorandi goed begeleid worden, met tijd en middelen ondersteund worden en ingebed worden in een stimulerende onderzoeksomgeving. Verder worden leden van het onderwijzend personeel met onderzoekspotentieel ertoe aangemoedigd een doctoraat aan te vatten. Een toename van het aantal doctorandi en doctores is immers essentieel voor de integratie van onderwijs en onderzoek. Voor een goede inbedding in een onderzoeksomgeving is het niet alleen van belang dat het onderzoeksklimaat bij de hogeschool versterkt wordt, maar ook dat doctorandi aansluiting kunnen vinden bij een onderzoekseenheid van de K.U.Leuven. Er wordt dan ook naar gestreefd dat zoveel mogelijk doctorandi begeleid worden door een promotor van de K.U.Leuven en dat zij het statuut van geaffilieerd onderzoeker krijgen. De K.U.Leuven-promotor kan sinds eind 2008, als erkenning voor de gepresteerde begeleidingsinspanning, een aanvraag indienen bij het doctoraatsondersteuningsfonds. Voor elk doctoraat met een doctorandus uit een partnerhogeschool kent dit fonds 5.000 euro toe aan de promotor-eindverantwoordelijke van de K.U.Leuven op het einde van het doctoraat. Tabel 13 geeft het aantal doctorandi per studiegebied en het aantal doctorandi met een Leuvense promotor.

Academisering

103

4.3

Valorisatie

Een derde indicator van de onderzoeksoutput zijn de valorisatieprojecten (patenten - spin-offs). Ook op dit vlak worden veel inspanningen geleverd om een stijging van het aantal projecten tot stand te brengen, vooral van projecten in samenwerking met partners uit de associatie. K.U.Leuven Research & Development (LRD) speelt hierin een belangrijke ondersteunende rol. Patenten In 2008 werd 1 patentaanvraag ingediend waarbij zowel onderzoekers van de K.U.Leuven als van de associatie betrokken zijn. Spinoffs Op 29 februari 2008 werd de spinoff Fugeia opgericht waarbij via een internationaal consortium van investeerders 7,8 Mio EUR ter beschikking werd gesteld. Fugeia focust op de ontwikkeling en vermarkting van wetenschappelijk onderbouwde producten en technologieën voor de voedings- en nutraceutische industrie. De expertise en intellectuele eigendom die hiervoor de basis vormen ontstond uit een samenwerking tussen de K.U.Leuven en de Katholieke Hogeschool Sint-Lieven. Deze spinoff illustreert perfect de meerwaarde die kan ontstaan uit samenwerkingsverbanden in de associatie. Op 19 december 2008 werd officieel de aandeelhoudersovereenkomst ondertekend tussen Visiomatics en de Limburgse Reconversie Maatschappij (LRM) die als kapitaalverstrekker fungeert. Visiomatics is een spinoff van de Katholieke Hogeschool Limburg die actief is in de fruitsector, meer bepaald in het ontwikkelen van machines voor automatische fruitsortering. De expertise hiervoor vloeit voor uit onderzoek dat sinds jaren werd uitgevoerd binnen de onderzoeksgroep ACRO (Automatiserings Centrum Research en Opleiding) van de betrokken hogeschool.

Academisering

104

Tabel 11. Wetenschappelijke en artistieke output per cluster van academiserende opleidingen, 2008 1

Studiegebied → Publicatiecategorie ↓ IT - Artikel in internationaal, gereviewd wetenschappelijk en/of artistiek tijdschrift AT - Artikel in ander wetenschappelijk en/of artistiek tijdschrift IHb - Artikel in of gedeelte van boek bij internationaal erkende wetenschappelijke en/of artistieke uitgever met vorm van beoordeling AHb - Artikel in of gedeelte van boek bij andere wetenschappelijke en/of artistieke uitgever IBa - Boek als auteur, internationaal georiënteerd, in reeks van internationaal erkende wetenschappelijke en/of artistieke uitgever met vorm van beoordeling ABa - Boek als auteur, in reeks van wetenschappelijke en/of artistieke uitgever – andere dan IBa IBe - Boek als editor, internationaal georiënteerd, in reeks van internationaal erkende wetenschappelijke en/of artistieke uitgever ABe - Boek als editor, in reeks van wetenschappelijke en/of artistieke uitgever – andere dan IBe IC/NC/TH/IR/DI – integraal gepubliceerde mededelingen op internationale/andere congressen, thesissen, interne rapporten, diverse Architectuur (mede)auteur van een (artikel in een) boek, internationaal (mede)auteur van een (artikel in een) boek, nationaal (mede)auteur van een wetenschappelijk rapport of een publicatie in vak- en wetenschappelijke tijdschriften, internationaal (mede)auteur van een wetenschappelijk rapport of een publicatie in vak- en wetenschappelijke tijdschriften, nationaal Bijdragen voor congressen en conferenties: (mede)auteur, spreker Prijzen of nominaties voor eigen werk Tentoonstellingen over eigen werk Lezingen over eigen werk Beeldende IC – Creatie en eerste presentatie van een nieuw kunstwerk of kunst artistieke realisatie van topkwaliteit AC – Creatie en eerste presentatie van een nieuw kunstwerk of artistieke realisatie van hoge kwaliteit IP – Verdere of bijkomende presentatie van een bestaand kunstwerk of artistieke realisatie van topkwaliteit AP – Verdere of bijkomende presentatie van een bestaand kunstwerk of artistieke realisatie van hoge kwaliteit Beeldende IPro – Productie of curatie- of coördinatieopdrachten met een kunst, Muziek internationale dimensie en podiumAPro – Productie of curatie- of coördinatieopdrachten – kunsten andere dan IPro Muziek en IU - Uitvoeringen van topkwaliteit van een muziekwerk podium(gerenommeerde organisatie, internationaal label…) kunsten AU - Uitvoeringen van hoge kwaliteit van een muziekwerk – andere uitvoeringen van hoge kwaliteit ICom – Composities of creaties, gecreëerd of uitgevoerd met topkwaliteit (gerenommeerde organisatie, internationaal label…) ACom – Composities of andere creaties, gecreëerd of uitgevoerd met hoge kwaliteit 1

2

3

HW

IWT/B

70 87 19

22 25 22

14

26

23

3

2

1

13

2

9

9

0

3

3

5

6

146

188

352

22 58 80 57 58 40 84 32 152 10 16 0 0 2 9

168 584

In deze tabel worden de volgende afkortingen gehanteerd: HW voor het studiegebied handelswetenschappen en bedrijfskunde, IWT/B voor industriële wetenschappen en technologie en biotechniek, K+A voor de kunsten architectuuropleidingen en TT voor toegepaste taalkunde. Voor de kunsten werd een proefbevraging van publicaties georganiseerd. De resultaten worden interdepartementaal vergeleken om na te gaan welke publicaties als ‘I’ (peer reviewed en internationaal) kunnen beschouwd worden. In afwachting van deze validering zijn de gegevens van de Hogeschool SintLukas Brussel en van de Hogeschool voor Wetenschap & Kunst (Sint Lucas Beeldende Kunst Gent) niet opgenomen in deze tabel. Binnen de meetsleutel van het studiegebied IWT werd ‘medewerking aan boeken’ opgenomen zonder verdere opsplitsing.

Academisering

TT

11 46 13

383

108 73 3 30

2

K +A

105

Tabel 12. Co-publicaties met de K.U.Leuven, 2008 Studiegebied Handelswetenschappen en bedrijfskunde Industriële wetenschappen en technologie/biotechniek Kunst en architectuur Toegepaste taalkunde *

Categorie IT IT

Aantal

alle

21 49

Percentage 30% 45%

2*

niet bekend 9%

In dit studiegebied bestaat een traditie om eerder individueel te publiceren.

Tabel 13. Aantal doctorandi, 2008-2009 Studiegebied Handelswetenschappen en bedrijfskunde Industriële wetenschappen en technologie/biotechniek Kunst en architectuur * Toegepaste taalkunde *

5

Totaal aantal doctorandi 20

Aantal doctorandi aan de K.U.Leuven 13

Percentage doctorandi aan de K.U.Leuven 65%

69

60

87%

24 14

12 11

50% 78%

Het betreft hier gegevens uit drie van de vijf kunstendepartementen.

Dimensie integratie onderzoek in onderwijs

Voor het hele hoger onderwijs is de adequate integratie van onderzoek in onderwijs een belangrijk aandachtspunt. In de Associatie K.U.Leuven krijgt deze integratie op verschillende manieren vorm. In 2008 is met name een OOF-project over dit thema verdergezet en hebben de Associatieraad voor onderzoek en de geïntegreerde en geassocieerde faculteiten enkele initiatieven genomen. 5.1

OOF-project: Integratie van onderzoek in onderwijs (IOO): ambities en realisaties binnen de Associatie K.U.Leuven

Het project ‘Integratie van onderzoek in onderwijs: ambities en realisaties binnen de Associatie K.U.Leuven’ maakt deel uit van de vierde ronde van projecten van het Onderwijsontwikkelingsfonds (OOF) van de Associatie K.U.Leuven. Het project werd opgestart in oktober 2006 en loopt tot september 2009. Er wordt gestreefd naar het ontwikkelen en valideren van een instrument dat opleidingen toelaat hun IOO-profiel te bepalen. In het eerste luik van het IOO-project werd onderzocht met welk doel onderzoek in opleidingen wordt geïntegreerd. Daarvoor is bestudeerd in welke mate onderzoeksgerelateerde onderwijsdoelen vooropgesteld worden in opleidingen in hun geheel en in afzonderlijke opleidingsonderdelen, in welke mate het voorkomen van dergelijke doelen een relatie vertoont met het type opleiding, het type instelling en de plaats van een opleidingsonderdeel in het programma en wat de relatie is tussen opleidingsdoelen en de doelen van opleidingsonderdelen. Momenteel wordt in het tweede luik van het project gefocust op de wijze waarop de onderzoeksintegratie vorm krijgt. 5.2

Initiatieven van de Associatieraad voor onderzoek (ARO)

In het Meerjarenplan onderzoek en maatschappelijke en wetenschappelijke dienstverlening Associatie K.U.Leuven (2007-2011) werd eveneens aandacht besteed aan de verwevenheid van onderzoek en onderwijs. Het Meerjarenplan benadrukt hieromtrent drie doelstellingen: (1) inzicht verwerven in onderzoeksprocessen en -resultaten, (2) vaardigheden verwerven om zelf, onder begeleiding, onderzoek op te zetten en uit te voeren, (3) een onderzoeksattitude verwerven en belangstelling krijgen voor onderzoek. Deze doelstellingen werden vervolgens vertaald in een tiental concrete punten, die richtinggevend kunnen zijn voor de integratie van onderzoek in de opleidingen van de Associatie. Voortbouwend op het Meerjarenplan en op de bevindingen naar aanleiding van de indicatieve voortgangstoets academisering werd in december 2008 op de ARO de conceptnota integratie onderzoek-onderwijs voorgesteld. De nota bevat onder meer een matrix waarmee de integratie onderzoek-onderwijs eenvoudig in kaart kan worden gebracht.

Academisering

106

5.3

Initiatieven van de geïntegreerde faculteiten

Ook op het niveau van de geïntegreerde en geassocieerde faculteiten werden verscheidene initiatieven genomen om de inbedding van onderzoek in onderwijs te stimuleren en op te volgen. In de Geïntegreerde Faculteit Economische, Toegepaste Economische en Handelswetenschappen en de Geïntegreerde Faculteit Letteren wordt sinds 2008 de verwevenheid van onderzoek en onderwijs kwantitatief in kaart gebracht door voor elke opleiding te bekijken hoeveel studiepunten verzorgd worden door docenten met een onderzoeksstatus: doctores, doctorandi en actieve onderzoekers. De Werkgroep Onderwijs Toegepaste Taalkunde heeft voor het academiejaar 2008-2009 de integratie onderzoek-onderwijs als centraal thema vooropgesteld en de eerste stappen gezet voor een praktische IOO-leidraad. Voor de Begeleidingscommissie Beeldende en Audiovisuele Kunsten en Productdesign was overleg over de inbedding van onderzoek in het onderwijs een topic tijdens het afgelopen jaar. Dit blijft ook zo de komende jaren.

Academisering

107

Academisering

108

DIVERSITEITSBELEID 1

Globale beleidsvisie: diversiteit als meerwaarde

Het behoort tot het wezen van de moderne universiteit dat zij een open en veelzijdige academische gemeenschap is. In dat licht heeft de K.U.Leuven in 2008 haar diversiteitsbeleid enerzijds geconsolideerd en anderzijds kracht bijgezet. De basisvisie is dat elke persoon en elke groep in onze samenleving gelijke kansen dient te krijgen om zich in studie, werk en vrijetijdsbesteding zo goed mogelijk te ontplooien, ongeacht sociaal-economische achtergrond, geslacht, religie, etnie, leeftijd, seksuele geaardheid, fysieke of psychische beperking. Vanuit het oogpunt van diversiteit wil de K.U.Leuven ook aandacht hebben voor de verscheidenheid aan perspectieven en benaderingen ten aanzien van het werk en onderwijs die verschillende individuen en groepen, zowel studenten als personeel, met zich meebrengen. Verschil wordt hierdoor een meerwaarde. Om dit te realiseren streeft de K.U.Leuven een juiste balans na tussen gelijkheid en verschil. Vanuit deze visie baseert het gelijkekansen- en diversiteitsbeleid zich op twee krachtlijnen, namelijk het streven naar gelijke kansen en het erkennen van de meerwaarde van diversiteit. 2

Diversiteitsbeleid: een tweesporenbeleid

De gelijke kansen- en diversiteitsvisie van de K.U.Leuven wordt gedragen door een tweesporenbeleid: een eerste, korte-termijnspoor, meer bepaald een doelgroepgericht beleid waarbij directe acties worden genomen om procesmatig de kansenongelijkheid van ondervertegenwoordigde doelgroepen weg te werken. Dit wordt gecombineerd met een tweede, lange-termijnspoor, met name een inclusief (of mainstreaming) beleid waarbij diversiteit in rekening gebracht wordt op alle beslissingsniveaus en gedragen wordt door alle actoren in beslissingsprocessen. Zo wordt een doelgroepgericht beleid op termijn in belangrijke mate overbodig. De doelgroepgerichte acties die in het kader van het korte-termijnspoor worden genomen, zijn zodanig geconcipieerd dat ze naar een inclusief beleid toewerken. In dit doelgroepgericht beleid wordt er prioritair gefocust op vier doelgroepen: mensen met een functiebeperking, allochtonen, gender en werkstudenten. Om te komen tot een inclusief diversiteitsbeleid worden de samenhang tussen de verschillende doelgroepen onderling, alsook de verschillen binnen elke doelgroep, erkend. 2.1

Centrale acties: doelgroepenbeleid

Het doelgroepgerichte gedeelte van het diversiteitsbeleid werd in 2008 verder ontwikkeld en geconcretiseerd. Een vernieuwde beleidsstructuur met betrekking tot diversiteit werd doorgevoerd. De vroegere advies- en werkgroepen en de Stuurgroep Diversiteit werden hervormd tot nieuwe structuren. Deze hervormde beleidsstructuren vertrekken vanuit een basis van vijf werkgroepen die elk gericht zijn op een doelgroep/thema van het diversiteitsbeleid: de werkgroep gender, de werkgroep fysieke toegankelijkheid, de werkgroep digitale toegankelijkheid, de werkgroep allochtone studenten en de werkgroep werkstudenten. Naast hun taak als adviesorganen, fungeren de werkgroepen bovendien als klankbord vanuit de universiteit en werken ze mee aan de sensibilisering zowel naar beleidsmakers als naar de universitaire gemeenschap. De samenstelling van deze werkgroepen bestaat uit diversiteitsmedewerkers, ervaringsdeskundigen en specialisten. In deze werkgroepen is er vertegenwoordiging van de studenten en van de betrokken personeelsgeledingen. De werkgroepen rapporteren aan het doelgroepoverkoepelende Overlegorgaan Diversiteitsbeleid van waaruit de adviezen vervolgens verder doorstromen naar de Coördinatievergadering Diversiteitsbeleid. De hieronder gerapporteerde realisaties zijn niet enkel het werk van de werkgroepen, maar tal van diensten en actoren dragen bij tot het welslagen van het doelgroepenbeleid. De werkgroep gender legt de focus op het genderthema binnen het diversiteitsbeleid, meer bepaald wil de K.U.Leuven gelijke kansen voor vrouwen en mannen garanderen, met een actief beleid naar studenten en personeel. De ondervertegenwoordiging van vrouwen in de academische loopbaan en in administratieve beleidsfuncties aan de universiteit bewerkstelligt een groot verlies aan talent. De participatie van vrouwen daalt naarmate men hoger op de loopbaanladder klimt. Dit verlies aan talent dient gestopt. Directe acties zijn nodig om mannen en vrouwen dezelfde kansen te geven om een academische loopbaan uit te bouwen tot het hoogste niveau en om beleidsfuncties uit te oefenen.

Diversiteitsbeleid

109

Inzake waardekeuzen steunt het gelijke kansenbeleid op het recht van eenieder om zichzelf te ontplooien en op het gegeven dat een gezinsvriendelijk klimaat alle personeelsleden ten goede komt en een katholieke universiteit siert. De term ‘gezin‘ verwijst niet uitsluitend naar zijn klassieke connotatie. Aandacht voor een evenwichtige combinatie van betaalde arbeid (professionele tijd) met onbetaalde arbeid, vrijetijdsbesteding en zorgtaken (privé-tijd) moet voor iedereen een verworven recht zijn. In november 2008 vierde de universiteit 10 jaar genderstudies en 10 jaar gelijkekansenbeleid. Met deze viering werden verschillende genderinitiatieven georganiseerd. De feestmaand werd gekaderd rond het centrale thema van de loopbaan onder de noemer ‘Alice in carrièreland… Een verhaal over vrouwen en de uitdagingen van het labyrint met parallelle loopbanen, nieuwe rolmodellen, gedurfde tijdsbesteding en dynamische carrièrepaden…’. Zie http://www.kuleuven.be/mecenaat/gender.pdf. De werkgroep allochtone studenten stelt zich tot doel om de kansen van allochtone studenten in het hoger onderwijs te bevorderen en een eigen visie met eigen accenten te ontwikkelen. Onderzoek toont aan dat allochtone herkomst een factor is van structurele kansenongelijkheid. Daarom stelt de K.U.Leuven zich als doel om de kansen van allochtone studenten aan de universiteit te bevorderen, dit zowel tijdens hun studies als na hun studies, als afgestudeerde op de arbeidsmarkt. In 2008 heeft de werkgroep zich gericht op de identificatie van allochtone studenten aan de K.U.Leuven en de perceptie over de universiteit bij de allochtone gemeenschap. Daarnaast heeft de werkgroep in samenwerking met het contactpunt voor allochtone studenten het ‘Forum voor Onderwijs, Culturen, Universiteit en Samenleving’ opgericht van waaruit enkele initiatieven voor allochtone studenten georganiseerd werden. Daarnaast bleef er binnen de werkgroep ook blijvende aandacht voor de bevordering van contacten met allochtone studenten (en personeelsleden), de opvolging van initiatieven die tot doel hebben de instroom en doorstroom van allochtone studenten te bevorderen en het sensibiliseren van de universitaire gemeenschap met betrekking tot de noden en gevoeligheden van allochtone studenten. In 2008 werd werk gemaakt van een krachtdadiger beleid ten aanzien van de doelgroep van allochtone studenten. Zo werd er binnen de Dienst Studentenvoorzieningen een contactpunt voor allochtone studenten opgestart en werd de personeelsinzet versterkt voor de uitvoering van de beleidslijnen. De werkgroep fysieke toegankelijkheid wenst de toegankelijkheid tot de K.U.Leuven voor personen met eender welke functiebeperking te maximaliseren door het optimaliseren van drempelverlagende maatregelen, door barrières te detecteren en bruggen te bouwen. De focus ligt op drie belangrijke vormen van toegankelijkheid: fysieke toegankelijkheid, digitale toegankelijkheid (ICT-toepassingen, Internet) en sociale toegankelijkheid zowel psychosociaal (i.e. aandacht voor bewustzijn, verdraagzaamheid, imagovorming, inzicht, en kennis), als communicatief (i.e. het voorzien van aanspreekpunten). De werking ten aanzien van studenten met een functiebeperking werd gereorganiseerd in de Cel ‘Studeren met een functiebeperking’. Deze nieuwe organisatiestructuur kende in 2008 een doorgroeifase met versterkte dienstverlening voor de doelgroep. Ook qua overlegstructuur werd de vroegere werking van de werkgroep gehandicapte studenten en het steunpunt psychosociale omkadering in 2008 samengebracht in de overleggroep inclusie, die zich specifiek richt op de thematieken van studenten met een functiebeperking. De werkgroep digitale toegankelijkheid wil bijdragen tot een toegankelijker onderwijs voor studenten met een functiebeperking, door enerzijds de digitale leeromgeving en informatieprocessen zelf toegankelijker te maken en anderzijds ICT in te zetten als facilitator in het onderwijs- en leerproces. In 2008 werden vanuit een samenwerking tussen de K.U.Leuven en IBM verschillende informatieprocessen, waaronder websites en Toledo, getoetst op digitale toegankelijkheid. Dit resulteerde in richtlijnen voor webmasters en docenten met betrekking tot het digitaal toegankelijk maken van webpagina’s en documenten. De samenwerking werd afgesloten met een studiedag over digitale toegankelijkheid op 29 mei 2008. Zie http://www.kuleuven.be/mecenaat/artikels/2008/ toegankellijkheid.pdf. Een andere hoofdactie bestond uit het sensibiliseren van de universitaire gemeenschap rond een langetermijnbeleid voor digitale toegankelijkheid. Eind 2008 werd een nieuwe werkgroep werkstudenten opgestart die adviezen zal verstrekken met betrekking tot de thematieken die deze doelgroep aanbelangen. Hoewel dit een nieuwe focus is binnen het diversiteitsbeleid, was er vanuit onderwijsbeleid reeds geruime tijd aandacht voor deze groep binnen de universiteit. Dit werd in 2008 versterkt door de doelgroep werkstudenten expliciet op te nemen in de beleidsstructuren van de diversiteitswerking.

Diversiteitsbeleid

110

2.2

Centrale acties: inclusief beleid

Naast de doelgroepgerichte initiatieven, werkt de K.U.Leuven ook naar een inclusief beleid toe. Het is eigen aan een inclusief beleid dat diversiteit als waarde erkend wordt in alle beslissingsprocessen. De acties voor onderwijsbeleid hebben een drieledig doel: het diversiteitsbewustzijn verhogen, op een creatieve manier specifieke pistes voorstellen en uitwerken en opleidingsspecifieke vaardigheden aanleren om met diversiteit om te gaan. Om deze acties concreet vorm te geven worden vier pistes gevolgd: werk maken van de voorstelling (on)gelijke kansen, in het leerplan een groter belang hechten aan vakken inzake diversiteit, ervaringsgerichte kennis aanmoedigen en stimuleren van diversiteit in de studentenpopulatie. Voor het onderzoeksbeleid wordt vanuit de Dienst Onderzoekscoördinatie de volgende focus verzekerd: (onderzoeks)gegevens verstrekken met betrekking tot elementen van onderzoeksbeleid en diversiteit, remediëring voorstellen en beleidsopvolging van elementen met betrekking tot onderzoeksbeleid en diversiteit en op korte termijn de gewijzigde BOF-richtlijnen nalezen op genderneutraliteit. Momenteel is er veel relevant onderzoek rond gelijke kansen en diversiteit aanwezig binnen de verschillende faculteiten en hun wetenschappelijke disciplines. Echter, het formuleren van antwoorden op een complexe materie vraagt om een interdisciplinaire aanpak. Daarom werd het Centrum voor Gelijke Kansen en Diversiteit opgericht. Dit centrum wil de krachten bundelen voor onderzoek, onderwijs en dienstverlening rond gelijke kansen en diversiteit, en een belangrijke rol opnemen in het maatschappelijke debat aangaande dit thema. Het activiteitenrapport 2007-2008 van het Centrum voor Gelijke Kansen en Diversiteit kan u downloaden op: http://www.kuleuven.be/diversiteit/onderzoek/index.html. De Dienst Personeelsbeleid verzekert de continuering van succesvolle initiatieven na de pilootfase van het gelijke kansen- en diversiteitsbeleid. Zo worden vormingstrajecten geïntegreerd in het reguliere HR-beleid van loopbaanbegeleiding en vorming en opleiding voor het personeel. Voorbeelden hiervan zijn de trajecten rond diversiteit: ‘Vrouwen in Academia‘ (loopbaanbegeleiding voor jonge vrouwelijke academici), ‘Menteetraining‘ (mentortraject voor startende vrouwelijke ZAPleden), ‘Vrouwelijk Spontaan‘ (loopbaanbegeleiding voor vrouwen in ATP tot graad 4) en de ‘Diversiteitstraining voor Mainstreaming Promotoren en Beleidsmakers K.U.Leuven‘ (initiatie in diversiteitsbeleid). Deze trajecten zijn in het algemene opleidingsaanbod K.U.Leuven opgenomen. Zie http://www.kuleuven.be/personeel/opleidingen/cursusaanbod.html. 2.3

Decentrale acties: Mainstreaming Promotoren

In alle faculteiten werden duo’s van mainstreaming promotoren aangeduid als motor van het gelijke kansen- en diversiteitsbeleid. Zij vormen het Netwerk Mainstreaming Promotoren Faculteiten (30 personen). Meer informatie over de acties in de faculteiten is terug te vinden in een uitgebreide rapportering: http://www.kuleuven.be/diversiteit/pdf/Jaarrapport_actiesGKenDiv_Faculteiten_20072008.pdf. Ook in de diensten werden duo’s van mainstreaming promotoren aangeduid als stuwende kracht voor het gelijke kansen- en diversiteitsbeleid. Zij vormen het Netwerk Mainstreaming Promotoren Diensten (20 personen). Meer informatie over de acties in de diensten kan gevonden worden in een uitgebreide rapportering: http://www.kuleuven.be/diversiteit/pdf/Jaarrapport_actiesGKenDiv_Diensten_20072008.pdf. 2.4

Cijfermateriaal

Zie genderverhouding in de statistieken voor de studenten en personeel in het jaarverslag K.U.Leuven 2008.

Diversiteitsbeleid

111

3

Universiteitsoverschrijdende acties: VLIR-EQUAL-project ‘Equality Guide’ (ESF 2004-2008)

In het VLIR-EQUAL-project werkte de K.U.Leuven samen met vier Vlaamse universiteiten in een consortium met een gezamenlijk project rond gelijke kansen en diversiteit. De inhoudelijke doelstelling bestond uit de realisatie van een handleiding voor gelijke kansen en diversiteit aan de universiteit. Deze gids bestaat uit vijf modules waarin per module een HRM-thema uitgewerkt werd naar de meerwaarde voor het gelijke kansenbeleid van de universiteiten. De theoretische bevindingen werden per thema gevaloriseerd in een praktische gevalstudie en een beleidsoefening op het werkveld van de deelnemende universiteiten. Het resultaat is een uitgelezen instrument om de leereffecten van het project te verspreiden naar andere Europese universiteiten. Eventueel kunnen de leerpunten zelfs bruikbaar zijn in andere sectoren. De procesmatige doelstelling lag in het lanceren van diverse gelijke kansenprojecten in de deelnemende universiteiten. Bij wijze van pilootprojecten liepen aan de deelnemende universiteiten experimenten op de beleidsdomeinen van HRM en gelijke kansen. Dit vanuit de logica dat elke partner van het consortium werkte rond het thema dat prioritair was voor de eigen universitaire context. De K.U.Leuven werkte een module uit rond loopbaanbeleid. De meerwaarde van het project lag vooral in het doorlopen proces, de geïdentificeerde knelpunten, de mogelijke hindernissen en valkuilen en de geformuleerde beleidsvoorstellen inzake gelijke kansen. K.U.Leuven was projectcoördinator in opdracht van de VLIR-werkgroep gelijke kansen. Meer info via www.VLIR.be. Het project werd afgesloten met een studiedag op 29 april 2008: VLIR-EQUAL-project ‘Equality Guide: HR instruments for Equal Opportunities at Universities’. Zie http://www.kuleuven.be/diversiteit/pdf/UitnodigingVLIREqual_SLOTEVENT29april.pdf. In 2008 werd verdergewerkt aan de Nederlandstalige versie van de gids. Zie http://www.kuleuven.be/diversiteit/publicaties/gelijke_kansen_gids.pdf. 4

Aanmoedigingsfonds

De diversiteitswerking van de K.U.Leuven kreeg voor haar initiatieven die gericht zijn op het bevorderen van diversiteit in de studentenpopulatie een extra impuls vanuit het Aanmoedigingsfonds, dat door de Vlaamse overheid voorzien werd in het decreet betreffende de financiering van de werking van de hogescholen en de universiteiten in Vlaanderen van 14 maart 2008. De middelen uit dit Aanmoedigingsfonds worden aangewend om gelijke kansen en diversiteit in het hoger onderwijs aan te moedigen en in het bijzonder om maatregelen te nemen die de instroom en doorstroom bevorderen van studenten uit bevolkingsgroepen die ondervertegenwoordigd zijn in het hoger onderwijs. De K.U.Leuven sloot in 2008 in het kader van dit Aanmoedigingsfonds een beheersovereenkomst af met de Vlaamse overheid. In deze beheersovereenkomst werden de krijtlijnen voor de invulling van de middelen uit het Aanmoedigingsfonds uitgetekend voor de periode 2008-2010. Voor de concrete invulling van de middelen gedurende deze periode heeft de K.U.Leuven ervoor geopteerd om jaarlijks een projectoproep te organiseren waarbij faculteiten, diensten en opleidingen zich daadwerkelijk kunnen engageren in concrete projecten die binnen deze krijtlijnen een nadere uitwerking en concrete realisaties garanderen. De ingediende projecten dienen gedragen te zijn door een faculteit of een universiteitsbrede dienst. Door deze structurele verankering wordt de duurzaamheid van de initiatieven verzekerd. De projecten dienen bovendien zo opgezet te zijn dat ze op lange termijn resulteren in een inclusief beleid. De keuze voor een projectmatige aanpak laat toe om een draagvlak te creëren binnen opleidingen en om de instrumenten die in de pilootprojecten ontwikkeld worden op punt te stellen. Vanuit de ervaringen van de pilootprojecten kan er daarna een bredere uitrol van de projecten volgen. De projectmatige aanpak impliceert een progressieve opbouw van activiteiten die in het kader van het Aanmoedigingsfonds zullen uitgebouwd worden en voorziet de mogelijkheid tot bijsturing. In 2008 werd de eerste oproepronde in het kader van het Aanmoedigingsfonds georganiseerd. In overeenstemming met de doelstellingen van het Aanmoedigingsfonds worden gedurende de periode 2008-2010 de middelen prioritair ingezet voor concrete acties ten aanzien van drie specifieke doelgroepen: studenten uit maatschappelijk kwetsbare gezinnen, inzonderheid allochtone studenten,

Diversiteitsbeleid

112

studenten met een functiebeperking en werkstudenten. Dit betekent dat bij de selectie van de projecten voorkeur werd gegeven aan die projecten die zich op deze doelgroepen richten. Voor de oproep van 2008 werden vanuit het beleid enkele thema’s als prioritair aangegeven, m.n. digitale toegankelijkheid met een focus op studenten met dyslexie, (pre-)rekruteringsinitiatieven voor de doelgroep van allochtone studenten, initiatieven in het kader van stages voor allochtone studenten, vorming van de staf met betrekking tot multiculturaliteit, initiatieven in het kader van stages voor studenten met een functiebeperking, de implementatie van nieuwe werkvormen voor werkstudenten en projecten voor werkstudenten vertrekkend vanuit concrete casussen in faculteiten en opleidingen. Vijftien projectaanvragen werden ingediend, waarvan zes projecten werden geselecteerd: twee die zich richten op de doelgroep van studenten met een functiebeperking, twee initiatieven voor studenten uit maatschappelijk kwetsbare gezinnen met een focus op allochtone studenten en twee projecten gericht op werkstudenten. Deze projecten hebben een looptijd van één of twee jaar en zijn opgestart in het najaar van 2008. De K.U.Leuven ontving in 2008 een budget van 308.678 euro vanuit de aanvullende werkingsmiddelen in het kader van het Aanmoedigingsfonds. Conform de regelgeving in het decreet werd dit budget gematcht met 378.303 euro uit eigen middelen. Voor een verdeling van de middelen over de in de beheersovereenkomst vooropgestelde doelstellingen, zie tabel 1. Tabel 1: financiële rapportering Aanmoedigingsfonds 2008 naar vooropgestelde doelstellingen Doelstelling

Het uitwerken van leertrajecten en werkvormen die door een verantwoorde en goed uitgewerkte combinatie van afstandsleren en contactonderwijs opleidingen open stellen voor werkstudenten, maar die, in een inclusief perspectief, ook zinvolle alternatieven kunnen bieden aan anderen. De werkvormen, het leermateriaal en de omkadering zo vorm geven dat deze toegankelijk zijn voor alle studenten, inclusief studenten met functiebeperkingen; in het bijzonder zal aandacht besteed worden aan de digitale toegankelijkheid en de stages en andere vormen van werkplekleren, zodat alle studenten ondersteund worden met het oog op hun leertraject en een verhoogde arbeidsmarktparticipatie en -integratie. Vanuit een bijzondere aandacht voor de socio-economische en socioculturele kenmerken en voor de overgang van het secundair onderwijs naar de universiteit, de drempels verlagen die de instroom en de doorstroom van allochtone studenten en, in een breder perspectief, van alle studenten met gelijkaardige kenmerken, belemmeren. Binnen de universitaire gemeenschap de alertheid voor de problematiek van gelijke kansen en diversiteit voor alle studenten verhogen door het optimaliseren van de bestaande overlegstructuren, door het vormen van alle leden van de gemeenschap en door het opzetten van een systeem van opvolging waar de doelgroepen actief bij betrokken worden. In het bijzonder zal de aandacht gaan naar systematische gegevensverzameling, vertrekkend bij een nulmeting, naar jaarlijkse rapportering en naar afstemming met andere betrokkenen: de partners in de Associatie K.U.Leuven, in het bijzonder de partners te Leuven en te Kortrijk, en de overheid, meer bepaald de stad. TOTAAL

Diversiteitsbeleid

Middelen van het Aanmoedigingsfonds

Matching uit eigen middelen K.U.Leuven

62.350

46.877

88.940

105.664

157.388

159.762

0

66.000

308.678

378.303

113

Diversiteitsbeleid

114

PERSONEEL Tabel 1. Algemeen overzicht - per graad, mannen en vrouwen per 01.02.2008, contractuele VTE mannen

statuut

voltijds

gewoon/buitengewoon hoogleraar

deeltijds

363

vrouwen VTE

voltijds

totaal

deeltijds

VTE

aantal

VTE

101

396

35

9

38,20

508

434,20

hoogleraar

163

79

183,15

29

18

32,55

289

215,70

hoofddocent

134

124

158,50

38

49

51

345

209,50

49

161

80,95

38

61

49,70

309

130,65

2

0

2

1

0

1

3

3

ZAP

711

465

820,60

141

137

172,45

1.454

993,05

AAP

144

232

205,25

166

242

263,35

784

468,60

1.448

104

1.498,67

1.191

169

1.284,72

2.912

2.783,39

docent vast wetenschappelijk personeel

overig WP doctoraal overig WP postdoc

593

104

645,11

310

54

342,06

1.061

987,17

2.041

208

2.143,78

1.501

223

1.626,78

3.973

3.770,56

atp graad 1-2

103

9

108,10

149

47

176

308

284,10

atp graad 3-6

637

42

663,58

859

433

1.136,06

1.971

1.799,64

atp graad 7-13

277

27

295,04

208

98

275,40

610

570,44

atp graad 14-17

28

2

29,30

1

2

2,25

33

31,55

ATP

1.045

80

1.096,02

1.217

580

1.589,71

2.922

2.685,73

Totaal

3.941

985

4.265,65

3.025

1.182

3.652,29

9.133

7.917,94

OWP

ZAP:

zelfstandig academisch personeel, het vast wetenschappelijk personeel wordt in het jaarverslag bij ZAP gerapporteerd AAP: assisterend academisch personeel OWP: overig wetenschappelijk personeel (= BAP, bijzonder academisch personeel vanaf 2006 inclusief doctoraatsbursalen niet-E.E.R.) VTE: voltijds equivalent (100% tewerkstelling is 1 VTE) Naast de personeelsgroepen vermeld in de tabel tellen we in januari 2008 nog 15 bijzondere emeriti, 15 sportmonitoren, 968 vrijwillig academisch medewerkers en 215 vrijwilligers.

Tabel 2. Opsplitsing naar financiering/duur tewerkstelling, in voltijdse equivalenten per 01.02.2008 financiering WU

ZAP-BD

120,60

ZAP-OD

872,45

ZAPtotaal

993,05

AAP-BD

AAP-OD

468,60

AAPtotaal

OWP-BD

OWP-OD

OWPtotaal

468,60

ATP-OD

ATPtotaal

127,55 1.468,17 1.595,72

SOC

2.417,76

OF

ATP-BD

71,09 2.488,85

3,34

105,78

109,12

391,80

81,29

473,09

PATR

314,02

16,49

330,51

98,29

336,39

434,68

FWO/IWT/VIB

939,30

11,90

951,20

21,10

52,03

73,13

Totaal

120,60

872,45

993,05

468,60

0,00

468,60 3.671,08

99,48 3.770,56

642,08 1.974,99 2.685,73

BD: bepaalde duur OD: onbepaalde duur WU: werkingsuitkeringen SOC: sociale voorzieningen voor studenten OF: onderzoeksfondsen PATR: patrimonium en eigen inkomsten FWO/IWT/VIB: personeelsleden rechtstreeks ten laste van deze instellingen

Personeel

115

Tabel 3. Academisch en wetenschappelijk personeel, opsplitsing naar discipline (contractuele VTE) per 01.02.2008 Benaming Aardwetenschappen en aardrijkskunde

ZAP

AAP

OWP

Totaal

17,60

3

70,50

91,10

9,75

6,20

30,34

46,29

Architectuur, ruimtelijke ordening en stedenbouw

16,15

5,35

33

54,50

Biologie

19,15

6,80

209,49

235,44

80

13,60

363,02

456,62

Bouwkunde

14,65

2,05

55,10

71,80

Criminologie

7,75

13,45

16,30

37,50

Economie en toegepaste economie

69,05

23,55

162,49

255,09

Elektronica en elektrotechniek

36,80

3,60

336,19

376,59

Farmacie

21,80

6,30

61,48

89,58

106,95

61,05

422,37

590,37

Historische wetenschappen

24,70

6,25

49,62

80,57

Informatica (inclusief toegepaste informatica)

29,60

4,40

142,25

176,25

10

10,00

Kunstwetenschappen (inclusief archeologie) Letteren (inclusief informatie-, documentatie-, bibliotheek- en archiefwetenschappen)

10,25

2,75

28,15

41,15

75,45

64,15

159,47

299,07

Lichamelijke opvoeding en kinesitherapie

34,30

29,25

52,54

116,09

Materiaaltechnologie

13,60

0,20

87,90

101,70

41

5,20

188,58

234,78

Pedagogische wetenschappen en didactiek

25,70

18,90

80,15

124,75

Politieke en sociale wetenschappen

40,75

38,10

169,55

248,40

Psychologie

40,75

34,30

91,95

167,00

Rechtswetenschappen (inclusief notariaat)

43,95

51

80,17

175,12

Scheikunde (inclusief biochemie)

32,30

10,45

192,55

235,30

Sociale gezondheidswetenschappen

22,80

9,20

49,63

81,63

Tandheelkunde

12,75

21,10

20,10

53,95

Technische en toegepaste scheikunde

10,25

45

55,25

Theologie, bijbel- en godsdienstwetenschappen

22,45

2,50

69,63

94,58

Toegepaste biologische wetenschappen

49,35

4,80

252,94

307,09

Werktuigkunde

21,85

3,10

110,15

135,10

Wijsbegeerte (inclusief moraalwetenschappen)

25,45

9,95

65,05

100,45

Wiskunde

16,15

7,65

64,90

88,70

993,05

468,60

3.770,56

5.232,21

Algemene en logistieke diensten

Biomedische wetenschappen (inclusief biochemie)

Diergeneeskunde

Geneeskunde

0,40

Informatie- en communicatietechnologie

Natuurkunde (inclusief sterrenkunde)

Totaal

Personeel

0,40

116

Tabel 4. Opsplitsing naar faculteit en geslacht, in contractuele VTE per 01.02.2008 groep

faculteit man

ZAP vrouw

man

AAP vrouw

OWP man

vrouw

Bijzondere Faculteit Kerkelijk Recht

2,20

Fac. Psychologie en Pedagogische Wet.

44,05

17,80

13,90

37,40

61,10

112,95

Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen

52,95

15,10

9,80

8,15

78,49

Faculteit Godgeleerdheid

21,20

1,25

1,50

1

Faculteit Letteren

71,65

21,80

11,10

Faculteit Rechtsgeleerdheid

39,40

5,10

30

8,85

Faculteit Sociale Wetenschappen

Interfacultaire Instituten Humane Wet. Groep Humane Wetenschappen Departement Hart- en Vaatziekten

ATP vrouw

1,45

man

Totaal vrouw

0,50

2,20

1,95

18,65

34,25

137,70

202,40

70,30

10,50

31

151,74

124,55

55,39

23,19

9,50

10,67

87,59

36,11

26,55

90,29

120,70

18,20

30,65

191,24

199,70

34,65

25,90

40,88

56,39

10,80

36,10

125,73

123,49

16,80

21,30

53,75

70,55

9,80

25,45

110,35

126,15

4,50

18

5,50

18

Groepsdiensten Humane Wetenschappen Hoger Instituut voor Wijsbegeerte

man

1 24,95

0,50

7,20

2,25

42,50

14,75

4,50

7,15

79,15

24,65

3,60

3,25

3,45

25,40

3,22

7,93

10,60

23,60

20,87

60,18

290,00

73,65

98,40

149,40

426,62

476,76

97,05

217,37

912,07

917,18

11,55

1,15

14,05

26,60

3

24,64

28,60

52,39

8

3

4,50

11,90

7,50

2,90

1

0,90

17,40

3,35

56,60

83,25

14,80

64,97

85,60

149,72

Departement Heelkunde

3,90

Departement Humane Kinesiologie

8,40

0,10

Departement Menselijke Erfelijkheid

14,20

1,50

Departement Neurowetenschappen

14,50

3,55

1

33,40

26,70

6,80

12,75

54,70

44

6,15

1,60

1

2

11

2

2

10,15

15,60

10,60

3,35

1

19

27,65

4

14,80

33,60

46,80

Departement Vrouw & Kind

4,75

1,45

10,99

15,99

9,30

15,74

26,74

Dept. Acute Medische Wetenschappen

1,20

0,15

1

4

1

3

3,20

7,15

11

3

15,99

20,60

1

0,80

30,19

29,20

8,10

2,65

15,20

33,35

9,60

19,40

32,90

55,40

17,20

4,20

2,10

3

36,50

39,08

13

15,65

68,80

61,93

24,45

3,15

4,40

3,90

22,03

33,18

2

20,30

52,88

60,53

9,50

24

7,10

12,80

34,20

38,80

24,35

42,65

17

34,90

50,20

81,70

37,90

43,50

17,50

57,45

61,10

103,40

24

26,79

8

28,50

57

65,34

2,94

8

1

4

5,54

12

7,15

12,40

0,50

18,45

22,95

Departement Oncologie Departement Pathofysiologie

Dept. Biomedische Kinesiologie Dept. Experimentele Geneeskunde Dept. Farmaceutische Wetenschappen Dept. Maatsch. Gezondheidszorg Dept. Medisch Diagnostische Wetensch.

6,10

2,20

16,60

2

1

Dept. Microbiologie en Immunologie

8,05

2,15

0,80

Dept. Molecul. en Cellul. Geneeskunde

5,70

2,45

24

5,05

Dept. Moleculaire Celbiologie Dept. Musculoskeletale Wetenschappen

1,60

Dept. Revalidatiewetenschappen

8,30

Personeel

2,30

1

3

1,35

4,80

2

5

7,75

117

groep

faculteit man

Dept. Tandheelk., Mondziekten, Kaakchir. Faculteit Bewegings- en Revalidatiewetenschappen

ZAP vrouw

man

AAP vrouw

OWP man

vrouw

8,05

4,70

0,40

0,60

8

9,30

2,05

1,70

1

2

1

0,20

Faculteit Farmaceutische Wetenschappen

0,30

0,10

Faculteit Geneeskunde

3,15

1,10

39,15

Groepsdiensten Biomedische Wetensch.

0,05

0,05

0,70

Interdepartementaal Stamcelinstituut

ATP vrouw

man

Totaal vrouw

3,95

16,45

18,55

11

13,70

15,05

17,60

0,90

3

4,90

3,30

7,10

4,50

9,80

11,50

29,30

58,30

75,05

4

2,30

53,60

33,60

58,35

35,95

6

10

8,40

6

18,40

1

2,50

2,20

2,50

1,20 34,85

man

Interfac. Inst. Fam. & Seksuol. Wet.

1,20

Groep Biomedische Wetenschappen

214,00

45,95

62,90

69,15

368,00

519,54

186,90

425,01

831,80

1.059,65

Departement ASRO

11,30

4,85

4,20

1,15

16,25

16,75

2,40

7,49

34,15

30,24

Departement Biologie

13,50

5

2,10

3,50

91,99

67,50

20,30

33,95

127,89

109,95

Departement Biosystemen (BIOSYST)

20,70

2,10

70,60

53,29

21,49

23,05

112,79

78,44

Departement Burgerlijke Bouwkunde

13,55

1,10

1

0,05

37,60

14,50

10

8,10

62,15

23,75

Departement Chemie

25,25

2,50

2,70

5,50

102,30

39

25

8,60

155,25

55,60

Departement Computerwetenschappen

23,25

5,40

2

0,20

129,25

18

4

10,45

158,50

34,05

Departement Elektrotechniek (ESAT)

31,85

4

3,60

286,24

57,20

22,99

20,75

344,68

81,95

Departement MTM

11,55

1,90

57,50

30,30

29

6

98,05

38,20

Departement Natuurkunde en Sterrenkunde

27,55

3,15

113,68

45

33,25

8,95

174,48

57,10

Departement Werktuigkunde

22,10

3

5,10

1

131,25

25,50

17,10

7,80

175,55

37,30

Departement Wiskunde

16,95

2,25

1,50

3,80

44,80

11

3,70

63,25

20,75

Dept. Aard- en Omgevingswetenschappen

3

75,60

56,70

16,10

15,70

123,75

74,40

29,05

2

Dept. Chemische Ingenieurstechnieken

8,25

2

25

21

5

6,20

38,25

29,20

Dept. Microbiële & Moleculaire Systemen

18,15

3,20

91,45

78,80

17,30

28,95

126,90

110,95

1

16,20

12,60

16,20

17,40

12,20

3,85

15,20

Faculteit BioIngenieurswetenschappen

3,80

Faculteit Ingenieurswetenschappen

1,15

1

1

1

1,70

1

Faculteit Wetenschappen

0,90

0,95

1,15

7,45

0,70

1

4

11,50

6,75

20,90

1,05

1,85

22,90

15,80

23,95

17,65

1.276,96

539,39

267,03

241,79

1.846,39

853,03

Groepsdiensten Wetenschap & Technologie Groep Wetenschap & Technologie

Personeel

275,05

44,40

27,35

27,45

118

groep

faculteit man

ZAP vrouw

man

AAP vrouw

OWP man

Instituten ondersteund vanuit Groep BMW Instituten ondersteund vanuit Groep W&T

2

vrouw

man

4,50

11

28,50

30,70

Instituten ondersteund vanuit Groep HW

ATP vrouw

4,29

4,50

12,54

13,14

34,79

43,84

1,30

2,10

2,00

0,00

0,00

0,00

33,00

42,50

4,29

15,98

39,29

58,48

32,35

6,95

14,20

14,35

28,20

35,59

23,30

38,78

98,05

95,67

7,20

1,50

2,40

3

11

13

517,45

650,78

538,05

668,28

820,60

172,45

205,25

263,35

2.143,78 1.626,78 1.096,02 1.589,71

4.265,65

3.652,29

Campus Kortrijk Algemene diensten en diversen TOTAAL

Totaal vrouw

1,54

0,80

Groepsoverschrijd./ Interuniv. Instit.

man

Tabel 5. Gastprofessoren en leerstoelen faculteit

aantal gastprofessoren

aantal leerstoelen

Faculteit Godgeleerdheid

5

Bijzondere Faculteit Kerkelijk Recht

0

Faculteit Rechtsgeleerdheid

0

Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen

8

Faculteit Sociale Wetenschappen

3

Hoger Instituut voor Wijsbegeerte

0

Faculteit Letteren

1

Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen

0

Groep Humane Wetenschappen

105

17

Faculteit Wetenschappen

0

Faculteit Ingenieurswetenschappen

4

Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen

2

Groep Wetenschap & Technologie

140

6

Faculteit Geneeskunde

57

Faculteit Farmaceutische Wetenschappen

1

Faculteit Bewegings- & Revalidatiewetenschappen

1

Groep Biomedische Wetenschappen

95

Campus Kortrijk TOTAAL

59

7

0

347

82

Tabel 6. Leeftijdsstructuur, in contractuele VTE, momentopname 01.02.2008 leefcategorie

ZAP

AAP

<25

OWP

ATP

totaal

62,80

759,17

166,30

988,27

25-29

5,15

210,45

1.733,10

373,07

2.321,77

30-34

49,40

112,90

802,06

348,04

1.312,40

35-39

95,40

23,75

276,03

387,73

782,91

40-44

172,70

20,15

107,18

394,92

694,95

45-49

193,55

16,25

49,93

403,88

663,61

50-54

166,20

9,70

19,25

276,20

471,35

55-59

145,95

9,40

14,50

266,84

436,69

60-64

159,40

3,10

9,04

68,55

240,09

5,30

0,10

0,30

0,20

5,90

993,05

468,60

3.770,56

2.685,73

7.917,94

>64 TOTAAL

Personeel

119

1

Een personeelsbeleid voor de toekomst

De overtuiging dat het personeel het belangrijkste actief vormt van de kennisorganisatie die de universiteit is, is aan de K.U.Leuven steeds sterk aanwezig geweest. De universiteit wenst een personeelsbeleid uit te tekenen dat een antwoord biedt op de evoluties en uitdagingen, die leiden tot nieuwe verwachtingen en noden, zowel bij de medewerkers zelf, als in de faculteiten en diensten. In 2008 werden opnieuw een aantal initiatieven gerealiseerd die dit personeelsbeleid voor de toekomst gestalte moeten geven. 2

Personeelsbeleid voor academisch personeel

2.1

Beleidsdoelen

2.1.1 Optimalisering van de procedure van benoeming en bevordering van leden van het ZAP In 2007 werd de procedure voor vacantstelling, kandidaatstelling, adviesverlening en beslissing betreffende benoemingen in het ZAP voor het eerst volledig elektronisch ondersteund. Kandidaten kunnen hun dossier elektronisch indienen en de dossiers zijn onmiddellijk elektronisch ter beschikking van de leden van de adviesverlenende en beslissende instanties. In 2008 werden de voorbereidingen getroffen om ook de bevorderingsprocedure voor de leden van het ZAP volledig elektronisch te ondersteunen, waarbij de inhoud van de bevorderingsdossiers grotendeels vanuit de universitaire databanken gegenereerd wordt en door de kandidaat enkel moet gevalideerd worden. Deze vernieuwingen hebben de benoemings- en bevorderingsprocedures in sterke mate geoptimaliseerd. Ze hebben ook de internationale verspreiding van de ZAP-vacatures versterkt. 2.1.2 Invoering van het tenure-trackstelsel voor docenten In het onderwijsdecreet XVIII van 4 juli 2008 werd de mogelijkheid gecreëerd een tenure-trackstelsel voor de aanstelling van docenten in te voeren. De betrokken docenten worden aangesteld voor vijf jaar en worden daarna bij positieve evaluatie vast benoemd in de graad van hoofddocent. Tevens heeft de Vlaamse Regering bijkomende middelen voor de universiteiten in het vooruitzicht gesteld, waardoor in totaal 175 bijkomende mandaten bestemd voor docenten in het tenure-trackstelsel gecreëerd worden. De K.U.Leuven heeft in 2008 de algemene opties vastgelegd voor de invoering van het tenuretrackstelsel. Daarbij werd de optie genomen om het stelsel in principe toe te passen voor alle nieuwe aanstellingen tot docent, ongeacht de financiering. Ook werd ervoor geopteerd de tenuretrackaanstellingen vroeg in de loopbaan te laten gebeuren, waarbij 3 jaar na het doctoraat als richtcijfer werd voorgesteld. Daarnaast werden de principes voor de toekenning van de bijkomende tenure-trackmandaten vastgelegd. Verder werden de criteria voor de vaste benoeming van de tenure-trackdocenten, die vóór de aanvang van de aanstellingen bekend gemaakt moeten worden, uitgewerkt. 2.1.3 Vernieuwen van het emeritibeleid In 2008 werd het emeritibeleid van de K.U.Leuven gestroomlijnd en vereenvoudigd. Uitgangspunten voor de vereenvoudiging zijn: - het aantal statuten voor emeriti (intussen geëvolueerd tot een tiental) wordt beperkt tot drie: - één voor emeriti zonder opdracht; - één voor emeriti jonger dan 65 jaar met opdracht; - één voor emeriti ouder dan 65 jaar met opdracht; - de emeriti, die nog een actief statuut behouden, hebben voortaan uitsluitend een ZAP-statuut. De aanstellingen van emeriti als gastprofessor verdwijnen; - emeriti die nog onderwijstaken vervullen kunnen dit doen als titularis (vroeger als plaatsvervanger).

Personeel

120

2.1.4 Uitbouw van het onderzoekskader In 2008 kreeg het onderzoekskader effectief vorm. Het onderzoekskader biedt onderzoekers de kans om een academische loopbaan uit te bouwen in een BAP-statuut aan de universiteit, naast de ZAPloopbanen. Binnen het onderzoekskader zijn 2 functiefamilies voorzien: onderzoeksmanager en onderzoeksexpert. Onderzoekers binnen het onderzoekskader krijgen in regel een arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur en worden aangesloten op een eigen groepsverzekering. Ze worden aangesteld na selectie via een jury. In de loop van 2008 werd het HR beleid omtrent het onderzoekskader verder uitgewerkt via het concreet uittekenen van de beide functiefamilies, van loopbaanpaden met promotiemogelijkheden en van een verloningssysteem. 2.1.5 Competentieprofielen In samenspraak met de arbeidsmarkt werd reeds eerder een competentieprofiel voor doctorandi uitgewerkt. Dat profiel moet ervoor zorgen dat er tijdens het doctoraatstraject ook meer aandacht is voor niet-academische vaardigheden, zoals management en communicatie. Het zijn net die vaardigheden waar in de huidige arbeidsmarkt veel nadruk op gelegd wordt. Een goede beheersing ervan is noodzakelijk voor de verdere loopbaan van de doctor zowel binnen als buiten de K.U.Leuven. Daartoe werd een competentiematrix gemaakt die de doctorandus helpt om doelbewust acties en activiteiten te ondernemen die bepaalde vaardigheden aanscherpen. In de loop van 2008 werd het opleidingsaanbod in functie van de competentieprofielen verder uitgewerkt en worden ook competentieprofielen voor post-doc onderzoekers aangemaakt. 2.2

Bevorderingspolitiek en selectiebeleid

De kwalitatieve criteria voor selectie en bevordering in het ZAP zijn in uitvoering van het universiteitsdecreet van 1991 vastgelegd in het reglement van het academisch personeel. Het blijft nuttig deze formele basistekst hier opnieuw in herinnering te brengen. Om tot de onderscheiden graden van het zelfstandig academisch personeel te kunnen worden benoemd of aangesteld, moet de betrokkene: 1° voor docent: op grond van de voordien geleverde prestaties beantwoorden aan de redelijke verwachting dat hij degelijk wetenschappelijk onderzoek en onderwijs zal verrichten en verstrekken; 2° voor hoofddocent: bewezen hebben dat hij degelijk wetenschappelijk onderzoek en onderwijs verricht en verstrekt; 3° voor hoogleraar: zich hebben ontwikkeld tot een meer dan gemiddeld creatief en productief onderzoeker en tot een lesgever met didactische kwaliteiten en met een brede onderwijservaring; 4° voor gewoon hoogleraar en buitengewoon hoogleraar: zich hebben ontwikkeld tot een uitstekend onderzoeker die ruime erkenning geniet in zijn vakgebied en tot een lesgever met didactische kwaliteiten en met een brede onderwijservaring, alsmede over leidinggevende kwaliteiten beschikken. Deze criteria moeten worden benaderd in samenhang met het eigen reglement goedgekeurd door de Raad van Bestuur van 28 november 1995 dat de minimale anciënniteitsvoorwaarden voor zulke benoemingen of bevorderingen bepaalt. Deze reglementaire anciënniteitsvoorwaarden (2 jaar ZAPanciënniteit voor benoeming, aanstelling of bevordering tot hoofddocent, 4 jaar voor hoogleraar en 6 jaar voor gewoon hoogleraar) zijn enkel minimumtermijnen. Iedere graad in het voltijds en deeltijds zelfstandig academisch personeel kan in principe een eindgraad zijn. Naast deze reglementaire anciënniteitscriteria geldt aan de K.U.Leuven de beleidsnorm dat bevordering in het ZAP in de regel ten vroegste drie jaar na een eerste benoeming of na de vorige bevordering wordt toegekend en dat een bevordering niet kan samenvallen met een vaste benoeming. Dit neemt uiteraard niet weg dat alle aanvragen die aan de formele criteria (2-4-6) beantwoorden, reglementair ontvankelijk zijn. Bij de formulering van de adviezen en de beslissingen wordt er echter rekening mee gehouden dat bevorderingen die sneller dan drie jaar na de benoeming of vorige bevordering zouden komen of die zouden samenvallen met een vaste benoeming moeten ingegeven zijn door het zeer uitzonderlijk karakter van het dossier.

Personeel

121

Aan de K.U.Leuven heerst de overtuiging dat bij een eerste benoeming in het ZAP de kwaliteit van het gepresteerde onderzoekswerk centraal moet staan. Daarnaast spelen uiteraard ook didactische aanleg, leidinggevende capaciteiten, bereidheid tot samenwerking en persoonlijkheidskenmerken een rol. Bij benoeming van ZAP-leden wordt gestreefd naar een evenwicht tussen enerzijds extern en internationaal rekruteren en anderzijds het opnemen van getalenteerde jongeren uit eigen midden in het ZAP-kader. Deze laatsten worden sterk gestimuleerd om bij het begin van hun loopbaan buitenlandse ervaring op te doen. Mede daartoe wordt er ook naar gestreefd om de onderwijsbelasting van jonge ZAP-leden binnen de perken te houden. Bij bevorderingen wordt uitgegaan van de kwaliteit van de aanvragen. Die kwaliteit omspant het geheel van de opdracht van de betrokken professoren, met inachtneming van diversiteit, die persoons- en domeinspecifieke aspecten betreft in de toekenning en uitvoering van de verschillende taken in de universiteit en haar ziekenhuis. Afhankelijk van het wetenschapsgebied worden voor de evaluatie van de onderzoeksactiviteiten de geëigende bibliometrische of andere instrumenten gebruikt. De gegevens die hieruit voortkomen, worden geïnterpreteerd in het ruimere kader van het wetenschappelijke profiel van de kandidaten en de wijze waarop zij dat vorm geven in het geheel van de uitvoering van hun academische opdrachten. Met betrekking tot onderwijs en vorming wordt uitdrukkelijke aandacht besteed aan de omvang van de onderwijstaak en aan de aangetoonde kwaliteit van de uitvoering ervan. De gegevens van de onderwijsevaluaties worden hierbij betrokken. Onderwijskundige vorming en vernieuwende onderwijsinitiatieven zijn evenzeer van belang. Voor het onderdeel ‘dienstverlening‘ wordt ook aandacht besteed aan de band met onderzoek en onderwijs, waarmee wetenschappelijke en maatschappelijke dienstverlening geïntegreerd zijn en vorm krijgen. Verder worden de interne beleidsen bestuursopdrachten of andere taken van interne dienstverlening die in de academische loopbaan worden uitgevoerd op diverse niveaus hierbij betrokken. Bijzondere aandacht wordt besteed aan de leidinggevende capaciteiten die van de professoren verwacht worden. Voor de promotie tot hoogleraar moet in elk geval aantoonbaar zijn dat leidinggevende capaciteiten wel degelijk ontwikkeld zijn op verschillende domeinen. Voor de bevordering tot (buiten)gewoon hoogleraar moet duidelijk aangetoond zijn dat de kandidaat leiding kan geven. Dat drukt zich onder meer uit in specifieke verantwoordelijke functies, in het bevorderen van teamwerk, in het enthousiasmeren van collega’s en medewerkers. 2.3

Prestatiebeloning

In 2008 werd aan 43 personeelsleden een persoonlijke vergoeding voor prestaties van wetenschappelijke dienstverlening toegekend. Dat gebeurde ook dit jaar grotendeels ten laste van de saldi van projecten die gefinancierd worden door het bedrijfsleven. De beslissingen hieromtrent worden genomen in het kader van K.U.Leuven Research & Development. Daarnaast werd aan 101 personen een vergoeding uitbetaald voor activiteiten van postacademische vorming. In uitvoering van het onderwijsdecreet VIII werden daarnaast vergoedingen toegekend aan 20 emeriti jonger dan 65 jaar die nog taken van onderwijs en/of wetenschappelijk onderzoek verderzetten. 2.4

Coryfeeëntoeslag

De K.U.Leuven heeft in 2008, zoals in het verleden, geen initiatieven genomen voor toekenning van de zogenaamde coryfeeëntoeslag (artikel 100, 2e lid universiteitsdecreet) aan leden van het academisch personeel. 2.5

Evaluatie van het academisch personeel

Voor toelichting over de reeds vroeger bestaande initiatieven inzake evaluatie van zowel onderwijs als onderzoek wordt verwezen naar de betrokken gedeelten van het jaarverslag en naar punt 2.2 hierboven inzake de bevorderingspolitiek.

Personeel

122

Intussen legt het onderwijsdecreet X een periodieke evaluatie van alle AP-leden op, drie jaar na aanstelling of benoeming of na elke bevordering en vervolgens ten minste om de vijf jaar. Het decreet voorziet naast positieve evaluaties twee mogelijke negatieve beoordelingen: ondermaats en onvoldoende. Aan de K.U.Leuven worden binnen de positieve evaluaties geen verdere differentiaties voorzien. Voor assistenten, doctor-assistenten, praktijkassistenten, wetenschappelijk medewerkers en doctoraatsbursalen werd door de K.U.Leuven geen nieuwe evaluatieprocedure opgezet, omdat het reeds bestaande onderzoek voor de hernieuwing van hun aanstelling als evaluatie kan gelden. In het academiejaar 2007-2008 moesten 270 ZAP-leden geëvalueerd worden. Het betrof: - de leden van het ZAP die drie jaar voordien, dus per 1 oktober 2004, benoemd, aangesteld of bevorderd werden. Het betrof hier 207 ZAP-leden; - de leden van het ZAP die omwille van een aanstelling, vaste benoeming of bevordering in 19992000 geëvalueerd werden in 2002-2003 en die sindsdien niet meer geëvalueerd werden. Ze moesten dit jaar in het kader van de gewone vijfjaarlijkse evaluatie opnieuw geëvalueerd worden. Het ging om 47 ZAP-leden; - de leden van het ZAP, die in 2008 vervroegd geëvalueerd werden hetzij omdat de algemene evaluatiecommissies van de vorige jaren hun volgende evaluatie reeds voor dit jaar hadden vastgelegd, hetzij omdat hun dossier door de betrokken vicerector werd toegevoegd aan de evaluatieronde 2007-2008. Het ging hier om 16 vervroegde evaluaties. Er werd in 2008 één evaluatie ‘onvoldoende’ uitgebracht. 2.6

Vorming van het academisch personeel

Hier kan vooreerst worden verwezen naar drie reeds vroeger bestaande initiatieven, met name de doctoraatsopleiding voor de assistenten, wetenschappelijk medewerkers en doctoraatsbursalen, de docententraining voor ZAP-leden en de didactische opleiding van assistenten. Voor verdere toelichting over deze punten wordt verwezen naar het deel over onderwijsbeleid. Daarnaast zijn de vormingsactiviteiten die georganiseerd worden vanuit de Personeelsdienst eveneens gericht op leden van het academisch personeel. Zie in dit verband verder onder punt 4. 2.7

Samenwerkingsovereenkomsten met andere universiteiten en hogescholen

In 2008 waren er 109 uitwisselingsovereenkomsten van kracht met andere universiteiten of hogescholen waarvan 83 met hogescholen en 26 met andere universiteiten. Bij de overeenkomsten met andere universiteiten waren er 17 waarbij een personeelslid van de K.U.Leuven elders een opdracht vervulde, en 9 waarbij vanuit de K.U.Leuven een beroep gedaan werd op een personeelslid van een andere universiteit. Van de 83 overeenkomsten met hogescholen waren er niet minder dan 65 waarbij een personeelslid van een hogeschool een opdracht aan de K.U.Leuven opnam, en 18 in de omgekeerde richting. 2.8

Gemiddelde leeftijd bij promoties

De gemiddelde leeftijd bij promoties in de loop van 2008 wordt hieronder per graad weergegeven. Ter vergelijking wordt tussen haakjes de gemiddelde leeftijd bij promotie voor de vijf vorige jaren weergegeven, respectievelijk 2007, 2006, 2005, 2004, 2003. gewoon hoogleraar buitengewoon hoogleraar hoogleraar deeltijds hoogleraar hoofddocent deeltijds hoofddocent

47 (44, 46, 45, 45, 51) 47 (48, 46, 46, 47, 52) 42 (43, 44, 45, 43, 44) 48 (47, 48, 45, 43, 43) 39 (38, 42, 42, 41, 42) 43 (40, 52, 39, 41, 43)

Deze cijfers vertonen beperkte fluctuaties over de jaren heen, maar geen uitgesproken tendensen.

Personeel

123

2.9

Personeelsverloop

In de tabel hieronder wordt het personeelsverloop weergegeven. Pensioen

ZAP AAP BAP

Overlijden

Einde mandaat

Ontslag wn (1)

45

1

2 47

3 4

8 130 968 1.106

2 4 12 18

Ontslag wg (2)

2 2

Opzeg onderling overleg 7 32 206 245

Totaal

63 166 1.193 1.422

(1) ontslag door de werknemer (2) ontslag door de werkgever

Het einde van een mandaat blijft zoals de vorige jaren de meest voorkomende reden van verloop. Dit is vooral het geval bij het bijzonder academisch personeel waar de afloop van onderzoekscontracten telkens noopt tot het einde van een mandaat. 2.10 Aantal personeelsleden met uitsluitend formele onderwijstaken In 2008 werden 21 nieuwe ZAP-leden aangesteld met uitsluitend een onderwijsopdracht, waarvan de opdracht procentueel uitgedrukt is. Dit aantal is sterk verminderd, omdat ernaar gestreefd wordt de ZAP-leden zoveel mogelijk te benoemen met een gecombineerde opdracht van onderwijs en onderzoek, plus eventueel wetenschappelijke dienstverlening. Op te merken valt dat vrijwel al deze aanstellingen met uitsluitend een formele onderwijsopdracht gebeuren in de Faculteit Geneeskunde, doorgaans in combinatie met een voltijdse klinische opdracht in de Universitaire Ziekenhuizen. 2.11 Aantal AP-leden per afstudeerinstelling 82% van de in 2008 tewerkgestelde AP-leden zijn afgestudeerd aan de eigen instelling, 15% aan een andere Belgische universiteit en 3% aan een buitenlandse universiteit. Het aantal afgestudeerden van andere Belgische universiteiten dan de K.U.Leuven is sinds vorig jaar gestegen van 11% naar 15%. Het aantal personeelsleden, afgestudeerd aan een buitenlandse universiteit blijft stabiel op 3%. Meer gedetailleerde informatie is opgenomen in de hierna volgende tabel.

K.U.Leuven België buitenland

totaal 6.527 1.239 226 7.992

AAP 750 99 11 860

BAP 87,21% 11,51% 1,28% 100,00%

4.754 820 124 5.698

ZAP 83,43% 14,39% 2,18% 100,00%

1.013 320 91 1.424

71,14% 22,47% 6,39% 100,00%

2.12 Overzicht van het aantal medewerkers met ervaring buiten de eigen instelling Ongeveer 25% van de medewerkers tewerkgesteld in 2008 hebben werkervaring in een organisatie buiten de K.U.Leuven. Voor het zelfstandig academisch personeel is dat 50%, voor het assisterend academisch personeel 15% en voor het bijzonder academisch personeel eveneens 15%. Deze percentages zijn vrijwel identiek als die van de laatste jaren, maar de langere evolutie ervan vertoont een stijgende tendens. 3

Personeelsbeleid voor ATP

3.1

Organisatieontwikkeling

Binnen de K.U.Leuven worden projecten uitgewerkt die tot doel hebben de missie en strategische prioriteiten van verschillende eenheden en diensten in kaart te brengen en op basis hiervan de organisatiestructuur uit te tekenen. De bijhorende functies worden eveneens beschreven en gewogen

Personeel

124

volgens de Hay-methodiek. Dit schept duidelijkheid over de verantwoordelijkheden, en resultaatsgebieden en mogelijke verloning binnen elke functie en de relatie tot de organisatiedoelstellingen. Daarnaast worden de diverse loopbaanmogelijkheden in de gehele organisatie in kaart gebracht. De medewerkers worden via functiegesprekken en opleidingen in hun ontwikkeling en loopbaan begeleid. 3.2

Loopbaanontwikkeling en -begeleiding

De K.U.Leuven besteedt aandacht aan loopbaanontwikkeling en -begeleiding. Sommige medewerkers nemen één bepaalde functie op binnen hun loopbaan en kunnen doorgroeien naar een senior-niveau binnen deze functie. Andere medewerkers nemen gedurende hun loopbaan bij de K.U.Leuven verschillende functies op. Soms gaat het om een horizontale overstap, waarbij de nieuwe functie zich op hetzelfde niveau bevindt van de vorige functie; soms gaat het om een verticale overstap, die gepaard gaat met een promotie. Het opnemen van nieuwe verantwoordelijkheden en het verwerven van nieuwe vaardigheden bevordert de ontwikkeling van de werknemer en de dynamiek van de organisatie. Verder komt dit ook ten goede aan de ‘employability’ of tewerkstelbaarheid van de werknemers binnen de K.U.Leuven en op de arbeidsmarkt. Het doorstromen naar andere functies is afhankelijk van de beschikbare vacatures enerzijds en van het profiel en de competenties van de medewerker anderzijds. Vacatures worden bekend gemaakt via de jobsite, waar zowel interne als externe kandidaten op kunnen reageren. 3.3

Concrete implementatie van het project organisatie- en functiedesign

Het in 2002 uitgewerkte functieclassificatiesysteem voor het ATP wordt verder systematisch gebruikt bij de aanwerving van nieuwe ATP-medewerkers en bij de behandeling van de bevorderingsaanvragen binnen de jaarlijkse formatie. In 2008 werd het project organisatie- en functiedesign (OFD) in verschillende eenheden binnen de organisatie verder uitgerold of opgestart (Hoger Instituut voor Wijsbegeerte, Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen, Faculteit Letteren, Faculteit Godgeleerdheid, diensten Onderwijsbeleid). De organisatiestructuur werd herbekeken en de functies werden ingepast in het raamwerk van functiefamilies dat werd uitgetekend n.a.v. het project bij het Algemeen Beheer in 2005. Dit raamwerk werd uitgebreid en waar nodig verfijnd. Inzake verloningsbeleid werd een externe vergelijking voor het ATP van niveau B, C en D uitgevoerd. Verder werd een studie gemaakt naar de mogelijke alternatieve verloningsvormen waarin stil werd gestaan bij de fiscale en sociaalrechtelijke behandeling van deze verloningsvormen en bij de huidige regeling aan de K.U.Leuven. 3.4

Rekrutering, selectie, aanwerving en onthaal

De coördinatie van en de ondersteuning en adviesformulering bij het rekruteren, de selectie en de aanwerving en het onthaal van nieuwe medewerkers blijft een belangrijke opdracht van de Personeelsdienst. De laatste jaren werd veel aandacht besteed aan het uitwerken van een rekruteringsbeleid. Ook in 2008 vertaalde zich dit in heel wat initiatieven om enerzijds de specifieke vacatures bekend te maken via verschillende print en online media en anderzijds om K.U.Leuven op de kaart te zetten als een aantrekkelijke werkgever (Employer Branding). In 2008 stellen we vast dat het aantal vacatures opnieuw verder is toegenomen. We telden 481 vacatures ATP, voornamelijk binnen de functiedomeinen onderzoek (laboranten), administratie, IT en techniek & engineering. Binnen het ATP werden 414 nieuwe medewerkers aangeworven. In 2008 werd ook het vernieuwde onthaalproces verder geïmplementeerd. Het onthaal van een nieuwe medewerker omvat een kort individueel onthaalmoment op de Personeelsdienst, een

Personeel

125

onthaalsessie en het onthaal op de dienst/afdeling zelf. In 2008 werden 676 nieuwe medewerkers (ATP en AAP/BAP) ontvangen voor een individueel onthaalmoment. De maandelijkse informatieve onthaalsessie werd bijgewoond door 244 nieuwe ATP’ers. 4

Opleidingsaanbod en -beleid

In 2008 werd het open aanbod aan opleidingen in leidinggevende, communicatieve en samenwerkingsvaardigheden sterk uitgebreid. Het aantal workshops en cursussen steeg van 15 in 2007 naar 67 in 2008. Tegelijk steeg ook het aantal deelnemers van ongeveer 150 in 2007 naar meer dan 600 in 2008. Ook dit jaar werden workshops in het voeren van functie- en functioneringsgesprekken georganiseerd voor leidinggevenden en voor medewerkers, dit zowel op vraag van diensten en departementen als in het kader van het project Organisatie- en functiedesign. Het aanbod aan workshops in ‘transferable skills’ voor doctorandi, dat een eerste aanzet kreeg in 2007, werd verder uitgebouwd samen met de Doctoral Schools. Workshops over thema’s als invloed uitoefenen, vergaderen, time- & selfmanagement en management van het doctoraatsproject worden nu tweemaal per jaar zowel in het Nederlands als in het Engels aangeboden. Het nieuwe vierdaagse opleidingstraject voor leidinggevenden kende een groot succes en werd 5 keer georganiseerd, zodat een 50-tal diensthoofden en teamleiders aan dit traject konden deelnemen. Verschillende opleidingstrajecten werden op maat uitgewerkt op vraag van faculteiten en diensten, om op die manier gepast in te spelen op de behoeften van een specifieke groep personeelsleden. In samenwerking met het Centrum voor Gelijke kansen en Diversiteit liepen drie programma’s: ‘Aandacht voor diversiteit’ voor mainstreaming-promotoren, ‘Vrouwelijk Spontaan’, een opleiding communicatie en persoonlijke ontwikkeling voor vrouwelijke medewerkers van het ATP tot graad 4, en ‘Vrouwen in Academia,’ een loopbaancoachingsprogramma voor vrouwelijke wetenschappers. Voor de financiering van personeelsopleidingen heeft de Vlaamse Regering opnieuw een subsidie toegekend in het kader van het sectoraal vormingsfonds hoger onderwijs. Verschillende van de hierboven vermelde vormingsinitiatieven werden, in overleg met de ondernemingsraad, financieel mogelijk gemaakt door deze subsidie.

Personeel

126

SOCIALE VOORZIENINGEN VOOR STUDENTEN 1

Voorwoord en financiële middelen

Nadat we in 2007 de fundamenten gelegd hebben, zijn in 2008 de belangrijkste beslissingen gevallen in verband met het project functieclassificatie volgens de Hay-methodiek. Dit is een belangrijke stap in het streven naar een duidelijkere functieclassificatie en het vastleggen van de loopbaanpaden. Hier en daar heeft dat ook gevolgen gehad voor de organisatie, de belangrijkste wijzigingen situeren zich binnen de personeelsgroep van het residentiebeheer. De cel studeren met een functiebeperking begon in 2008, na de opstart eind 2007, op volle toeren te draaien. De studenten die behoeften hebben aan zorgcoördinatie stijgen in aantal echter zo snel dat we nu reeds aan het nadenken zijn hoe we die grote toestroom in de komende jaren op een adequate wijze kunnen verwerken. Ook de doelgroep van de allochtone studenten bleef in 2008 onverminderd onze aandacht krijgen. De middelen van Studentenvoorzieningen, het aanmoedigingsfonds en het project ‘managers voor diversiteit’ trachten we, in nauwe samenwerking met de werkgroep allochtone studenten, zo efficiënt mogelijk aan te wenden. Binnen de associatie wordt er steeds nauwer samengewerkt met de Sociale Voorzieningen van de hogescholen. Op het Leuvens vlak is dit reeds een lange traditie. Binnen de associatie werd gestart met een werkgroep waarin we best practices uitwisselen en waarin we ook nagaan op welke domeinen er op korte termijn een intensievere samenwerking kan opgestart worden. Op het vlak van de overheidsfinanciering voor de Sociale Voorzieningen is er nog geen beslissing genomen. De K.U.Leuven ijvert voor een snelle aanpassing teneinde de grote onrechtmatigheid in de huidige financiering ongedaan te maken. De Raad voor Studentenvoorzieningen, samengesteld uit studenten, personeelsleden en academici, wordt voorgezeten door de vicerector Studentenbeleid en waakt over de realisering van deze doelstellingen. De raad neemt initiatieven op de werkterreinen voeding, huisvesting, mobiliteitsadvies, psycho-medisch-sociale begeleiding en studentenleven. Zij beschikte daarvoor in 2008 over een budget van 14.969.546 euro, waarvan 7.642.244 euro toelagen (rechtstreeks van de overheid en vanuit de inschrijvingsgelden) en 7.327.302 euro andere inkomsten. De exploitatie 2008 van Studentenvoorzieningen werd afgesloten met een negatief resultaat van 750.239 euro. De kosten stegen ten opzichte van 2007 met 11,20% naar 15.719.784 euro. De kosten van het administratieve personeel stegen ten opzichte van 2007 met 2,28% tot 4.776.133 euro. De opbrengsten stegen met 6,21% naar 14.969.546 euro. Dit grote exploitatieverlies wordt verklaard door een vervroegde terugbetaling van 735.000 euro op de interne lening voor de residentie Herman Servotte. Dit bedrag werd uit de reserve van Studentenvoorzieningen geput en laat toe om op permanente basis gesubsidiëerde kamers te verhuren in deze residentie. De inspanningen die de sector levert voor de democratisering van het hoger onderwijs en het invullen van de nodige randvoorwaarden hiertoe zijn in principe en voor de meeste werkterreinen ook letterlijk gelijkaardig voor hogeschool- en universiteitsstudenten uit de Leuvense regio. Voor de werkvelden voeding, privé-huisvesting, psycho-medische en sociaal juridische diensten geldt een raamovereenkomst afgesloten met de v.z.w.’s voor sociale voorzieningen van de Katholieke Hogeschool Leuven, de Groep T Hogeschool en de Hogeschool voor Wetenschap en Kunst te Leuven. De studenten van deze hogescholen kunnen op dezelfde wijze als universiteitsstudenten gebruik maken van de afgesproken vormen van dienstverlening, behalve deze van de Katholieke Hogeschool Leuven voor het medisch en psychotherapeutisch centrum. In ruil betalen de hogescholen hiervoor een gedeelte van hun sociale toelagen (in totaal 677.217 euro). 2

Dienst Studentenhuisvesting

De Dienst Studentenhuisvesting omvat de exploitatie van een aantal eigen studentenresidenties, dienstverlening naar private kotbazen toe, de exploitatie van het interculturele ontmoetingscentrum Pangaea en een aantal specifieke acties naar studenten betreffende duurzaamheid.

Sociale voorzieningen voor studenten

127

De universele doelstelling is het streven naar een kwalitatief goede huisvesting voor iedereen en tegen een aanvaardbare prijs. De selectieve doelstelling bestaat in het leveren van inspanningen naar specifieke doelgroepen (bv. minvermogenden, studenten met functiebeperking, buitenlandse studenten …). 2.1

Studentenresidenties

2.1.1 Capaciteit Kerncijfers: Eigen residenties: gesubsidieerd: 2.524 kamers, 28 dubbele kamers, 133 studio’s en appartementen, 3 kleine huizen; niet-gesubsidieerd: 1.570 kamers, waarvan 464 in beheer bij Studentenvoorzieningen en 1.106 aangesloten bij de Dienst Algemeen Beheer. 2.1.2 Huurprijzen In de gesubsidieerde residenties bedroeg de gemiddelde huurprijs 142 euro per maand voor een kamer. 2.1.3 Berekening van de huurprijs De huurprijs in de gesubsidieerde residenties is niet afhankelijk van de kamer, maar wordt berekend op basis van het gezinsinkomen en het aantal personen ten laste van het gezinshoofd. De huurprijzen varieerden in 2008 tussen 90 en 197 euro per maand; met een huurperiode van 10 maanden als standaard. In de niet-gesubsidieerde universitaire residenties is de huurprijs wel afhankelijk van de kwaliteit van de kamer. Deze huurprijs was gemiddeld circa 245 euro per maand. 2.1.4 Bezetting De bezettingsgraad in december 2008 bedroeg 95,2%. Een 60-tal kamers hebben als permanente specifieke functie verhuring voor korte termijn, waardoor de bezettingsgraad onmogelijk 100% kan bedragen. In het najaar 2008 waren er opnieuw veel opzeggingen van Belgische studenten die na enkele weken in het nieuwe academiejaar hun studie stop hebben gezet aan de K.U.Leuven. Ten slotte zijn verschillende buitenlandse studenten na de septemberexamens pas vertrokken in de maand oktober. Dit alles resulteerde in een bezettingsgraad die lager is dan verwacht. Op jaarbasis blijft de doelstelling om een globale bezettingsgraad van 97% te halen. Er wordt een duidelijke stijging vastgesteld in de vraag naar betoelaagde kamers, waarbij steeds meer mensen met lagere inkomens een aanvraag doen. Gezien het aantal betoelaagde kamers stabiel is gebleven, dienen steeds meer mensen teleurgesteld te worden. Wij verwachten bovendien dat deze trend zich in 2009 zal doorzetten. Voor het derde jaar op rij stelden wij veel opzeggingen van kamers vast de eerste 8 weken van het academiejaar, tot 2% van de kamers werd in die periode opgezegd. Oorzaken zijn enerzijds een gemakkelijke overgang van universiteit naar hogeschool, waardoor men sneller corrigeert bij een ‘foute’ studiekeuze bij aanvang van het jaar, en anderzijds het laat eindigen van de derde examenperiode, waardoor een aantal studenten pas na de start van het nieuwe jaar beslissen wat te doen na slechte examens. Tegenover studenten die om diverse redenen hun studie wensen stop te zetten, wordt een soepele houding aangenomen betreffende het beëindigen van hun huurcontract. Het is echter niet steeds mogelijk de aldus vrijgekomen kamers in de loop van het academiejaar nog te verhuren. Daarbovenop blijft de stijgende migratie onder studenten een belangrijke evolutie. Deze heeft tot gevolg dat het aantal tijdelijke verblijven gestaag blijft toenemen; de vervanging van Belgische studenten die aan internationale uitwisselingsprogramma’s deelnemen, door buitenlandse studenten die naar Leuven komen, resulteert in hiaten in de bezetting van heel wat kamers. Steeds meer buitenlandse studenten komen voor een beperkte periode naar Leuven (twee tot drie maanden).

Sociale voorzieningen voor studenten

128

2.1.5 Aandachtspunten voor het beleid De voorbije jaren werd heel wat aandacht besteed aan een uitbreiding van het kamerbestand. Ook de komende jaren zal dit nog noodzakelijk blijken. Het uitbreiden van de masters naar twee studiejaren in Groep Wetenschap & Technologie zorgde in 2008 voor extra druk op de kamermarkt. De plannen om ook in een aantal richtingen van Humane Wetenschappen hetzelfde te doen, dienen van kortbij gevolgd te worden. We moeten helaas weer melden dat een groeiende groep studenten het moeilijk heeft huisvesting te vinden op de private kamermarkt. De prijzen blijven hoog, waardoor heel wat studenten met minder financiële middelen het moeilijk hebben. Het betreft zeker niet enkel beursstudenten; ook heel wat net niet-beursstudenten hebben het moeilijk en bovendien ‘missen’ zij een studiebeurs. Het gaat o.a. om studenten uit gezinnen met een laag inkomen of in scheidingsperikelen, om buitenlandse gasten uit ontwikkelingslanden en studenten die een goede woonstructuur en -cultuur nodig hebben om behoorlijk te kunnen functioneren. Opnieuw werden een 50-tal studenten met functiebeperking omkaderd door medestudenten in een betoelaagde residentie. In residentie Willem Neve werd de samenwerking met v.z.w. Lens – de sociale voorzieningen van de K.H.Leuven – over het huisvesten van gehandicapte studenten en de omkaderende studenten verlengd.

2.2

Werking van de Huisvestingsdienst

Deze dienst heeft een intermediaire functie tussen huurder en verhuurder, zowel naar de private sector toe als de eigen K.U.Leuven exploitaties. Op de dienst kunnen studenten en verhuurders terecht met al hun vragen en problemen in verband met huisvestingsmogelijkheden voor Belgische en internationale studenten, huurcontracten en huurwetgeving, fiscaliteit, normen en reglementeringen in verband met woonkwaliteit, (brand)veiligheid en bouwvergunningen. Ook externe diensten, de stad en derden, nemen vaak contact met de Huisvestingsdienst in verband met deze materie. De adviseurs van de dienst bemiddelen in huurgeschillen tussen student en verhuurder en in samenlevingsconflicten. Uiteraard promoten wij maximaal het standaardcontract dat door de dienst is opgemaakt. Kandidaat-verhuurders melden zich met hun vragen over het kamerdecreet, reglementeringen, huurwetgeving en dergelijke. Indien zij hun aanbod op Kotwijs wensen te plaatsen, wordt er een huisbezoek in het studentenhuis afgelegd om na te gaan of het aanbod voldoet aan de geldende kwaliteits- en veiligheidsnormen. Daarnaast wordt het aangeboden contract besproken. Indien dat contract aanvaardbaar is voor de Huisvestingsdienst kan het aanbod in onze databank ‘kotwijs’ worden opgenomen. De adviseurs registreerden 6.948 consultaties, een stijging met 5% t.o.v. 2007. Het aantal contacten met verhuurders daalde dan weer tot 2.328. Ongeveer 76% van de studenten die op deze dienst beroep doet zijn K.U.Leuven studenten, 9% K.H.Leuven, 2% Groep T en 1% van het Lemmensinstituut. Maar liefst 12% van de consultaties was onbekend, dit zijn vermoedelijk studenten van onderwijsinstellingen in Mechelen en Brussel die in Leuven op kot zitten. In totaal deden 4.447 studenten een beroep op de Huisvestingsdienst. Het aantal zoekopdrachten via de zoekrobot kotwijs bedroeg 312.739 (297.065 in 2007) met 37.594 gebruikers van het programma (37.994 in 2007). Op de bezoekdagen voor residenties – een organisatie van de Huisvestingsdienst – kwamen 3.357 bezoekers, hoofdzakelijk toekomstige studenten en hun familieleden! Het aantal 10 maanden contracten bedroeg 48% (inclusief residenties), het aantal 12 maanden contracten circa 45%. De gemiddelde huurprijs bedroeg 252 euro per kamer per maand. In 2008 was het aanbod op de kamermarkt voldoende om alle studenten te kunnen huisvesten, maar het overschot was beperkt. We noteerden een overschot van 1% in september 2008. Dit is een kleine marge voor de internationale studenten die net voor het begin van het academiejaar naar Leuven komen . Bovendien hebben ook een aantal buitenlandse studenten met beperkte financiële middelen het moeilijk om de gevraagde huurprijs op tafel te leggen. Buitenlandse studenten mogen decretaal gezien niet toegelaten worden tot de betoelaagde residenties van de K.U.Leuven. Enkel buitenlandse studenten die in het kader van ontwikkelingssamenwerking naar Leuven komen (voornamelijk via DGOS), kunnen een kamer bekomen in de betoelaagde residenties.

Sociale voorzieningen voor studenten

129

Tenslotte blijft de vraag naar korte verblijven (enkele weken of maanden, een semester) stijgen. Zolang er geen beduidend overaanbod op de kamermarkt is, zal de privé-sector niet geneigd zijn hierop in te spelen. Huisvesting zoeken voor internationale studenten die voor een korte periode in Leuven verblijven, is daarom een zeer intensieve opdracht voor de dienst. 2.3

Duurzaamheid: milieu, mobiliteit en wooncultuur bij studenten

De adviseurs voor wooncultuur, milieu en mobiliteit ontsluiten informatie over hun thema’s aan alle Leuvense studenten in het Nederlands en het Engels. Traditionele fora hiervoor zijn het studentenwelkom en de orientation days. In mei sloten we aan bij de heen-en-weer-week die duurzame mobiliteit in de kijker zette. Onze actie liep 3 dagen in 3 studentenrestaurants: Alma 1, Alma 2 en Alma 3. Extra aandachtspunt hierbij was de actie Red de Stoep, die de brug sloeg met toegankelijkheid en die liep i.s.m. verschillende partners. In het najaar lanceerden we een sensibiliseringscampagne rond rationeel energieverbruik op kot. Het campagnemateriaal bestond uit 3 affiches en een deurhanger voor de student alsook een brochure met besparingstips voor de eigenaar. We verspreidden het materiaal via de ‘kotbaas’ alsook in onze eigen residenties. Het groentetasproject kende veel succes, zowel bij studenten als personeelsleden. In 2008 namen ongeveer 300 personen in 7 afhaalpunten samen 3.280 tassen af. We startten ook ons eigen themahuis ‘Ecoloco’. 7 studenten sensibiliseren de ruimere studentengemeenschap o.a. rond de millenniumdoelstellingen, energieverbruik en duurzaam fuiven. 3

Voedingssector: universiteitsrestaurants Alma

Kerncijfers: totale omzet: 13.098.371 euro (inclusief subsidies); maaltijden: 1.601.858 maaltijden; aantal zitplaatsen in de studentenrestaurants: 3.500, in cafetaria’s: 580; gemiddelde prijs van een warme maaltijd: 3,49 euro. 3.1

Berekeningswijze van de prijs van een warme maaltijd

De prijscategorieën en gemiddelde maaltijdprijs worden door de Raad van Beheer op advies van de stuurgroep Alma vastgelegd. De aangeboden maaltijden worden over deze prijscategorieën gespreid zodat in 2008 een gemiddelde maaltijdprijs bereikt werd van 3,05 euro inclusief de broodmaaltijden en van 3,49 euro voor enkel de warme maaltijden. Alma garandeert dat er in elk restaurant op elk moment een volwaardige warme schotel wordt aangeboden aan de laagste prijs (2,60 euro). In de grote restaurants wordt er tijdens de lesweken steeds één vegetarische schotel aangeboden. Alma voerde zoals elk jaar in september 2008 een indexatie door (zie tabel). In 2008 betrof het een forse indexatie, gevolg van de wereldwijd sterk gestegen prijzen van voeding en drank. Tabel: prijs per prijscategorie + procentueel verkocht aantal maaltijden in de categorie. Laagste categorie = broodmaaltijden Prijs-categ € 2006 Links: t.e.m. 22.09.06 Rechts: vanaf 23.09.06

%

Prijs-categ € 2007 Links: t.e.m. 21.09.07 Rechts: vanaf 22.09.07

%

Prijs-categ € 2008 Links: t.e.m. 21.09.08 Rechts: vanaf 22.09.08

%

1,85

1,90

26,70

1,90

1,95

27,10

1,95

2,10

28,80

2,35

2,40

18,80

2,40

2,40

19,80

2,40

2,60

20,40

2,75

2,80

4,00

2,80

2,85

4,90

2,85

3,00

4,90

3,10

3,15

12,00

3,15

3,30

11,80

3,30

3,40

10,70

3,45

3,55

11,90

3,55

3,70

12,90

3,70

3,90

11,60

4,05

4,15

13,60

4,15

4,30

13,60

4,30

4,50

11,20

4,40

4,50

13,00

4,50

4,65

9,90

4,65

4,90

12,50

Sociale voorzieningen voor studenten

130

In 2007 was de gemiddelde verkoopprijs gedaald ten opzichte van 2006, en dit ten gevolge van de terugval in verkoop in de hoogste prijscategorie. In 2008 heeft de procentuele verkoop in de hoogste prijscategorie zich hersteld op het niveau van 2006. De gemiddelde verkoopprijs is in 2008 wel gestegen conform de indexatie. Gemiddelde prijs 2006 Gemiddelde prijs 2007 Gemiddelde prijs 2008

met broodmaaltijden zonder broodmaaltijden met broodmaaltijden zonder broodmaaltijden met broodmaaltijden zonder broodmaaltijden

3,05 euro 3,35 euro 2,95 euro 3,31 euro 3,05 euro 3,49 euro

Aantal verbruikte maaltijden per maand (alle verkooppunten van Alma) (2008) Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December 3.2

114.846 152.326 151.442 169.503 148.383 108.456 51.714 57.255 127.045 218.899 172.467 129.522

Beleid

In 2008 kreeg Alma1 een nieuw laagje verf tegen de muur. Hiermee komt (tijdelijk) een einde aan de opfrissing die de verschillende alma’s kregen in de periode 2004-2008. De alma’s zijn niet langer eentonige refters doch wel gezellige ontmoetingsplaatsen waar studenten en personeel welkom zijn om te eten en om te ontmoeten. 2008 was een jaar met sterk stijgende grondstofkosten. De steeds toenemende samenwerking op vlak van aankoop met de keuken van Gasthuisberg levert wel enige efficiëntiewinst, doch Alma zag zich verplicht de verkoopprijzen in de uitbatingen gevoelig te verhogen. Alma realiseerde een forse omzetstijging in de uitbatingen en in de nevenactiviteiten (catering voor personeel K.U.Leuven). Het voortdurend uitbouwen van deze nevenactiviteiten binnen de K.U.Leuven maakt dat Alma bij stagnerende subsidies en stijgende aankoopprijzen financieel gezond kan blijven. 4

Studentenadviesdiensten

4.1

Sociale Dienst

Kerncijfers In het academiejaar 2007-2008 waren er 8.254 consultaties m.b.t. Belgische studenten en 1.311 consultaties m.b.t. internationale studenten. 4.1.1 Selectieve dienstverlening: studiefinanciering aan studenten van de K.U.Leuven Er werden 650 financiële tussenkomsten verleend aan Belgische studenten: - 233 toelagen voor een totaal bedrag van 127.531 euro; - 83 leningen lange termijn voor een totaal bedrag van 102.774 euro; - 28 leningen korte termijn voor een totaal bedrag van 15.170 euro; - 266 voorschotten op de studietoelage van de Vlaamse Gemeenschap voor een totaal bedrag van 250.552 euro; - 18 toelagen voor psycho-medische kosten voor een totaal bedrag van 3.217 euro;

Sociale voorzieningen voor studenten

131

-

22 studenten kregen een verminderde therapieprijs op het Psychotherapeutisch Centrum. Zij volgden in totaal 295 sessies waarvoor de Sociale Dienst per sessie een bedrag van 8,20 euro betaalde, hetzij in totaal 2.419 euro. 21 studenten kregen jobprioriteit. Internationale studenten komen op grond van het decreet van 30 april 2004 betreffende de studiefinanciering en studentenvoorzieningen in de Vlaamse Gemeenschap enkel in aanmerking voor niet-structurele hulp in noodsituaties, tenzij het studenten uit ontwikkelingslanden betreft die in het kader van een programma van DGOS studeren. Het Comité Studiefinanciering heeft 53 financiële tussenkomsten verleend aan internationale studenten van de K.U.Leuven: - 17 toelagen voor een totaal bedrag van 9.759 euro; - 16 leningen korte termijn voor een totaal bedrag van 15.597 euro; - 1 lening lange termijn voor een totaal bedrag van 1.500 euro; - 19 toelagen voor psycho-medische kosten voor een totaal bedrag van 3.662 euro. 11 studenten kregen jobprioriteit. In vergelijking met vorig jaar merken we een forse stijging van het aantal toelagen aan Belgische studenten. Nochtans zijn de criteria niet gewijzigd. Alles wijst er op dat minvermogende studenten meer en meer de weg vinden naar de Sociale Dienst en ook effectief hulp inroepen. Dàt ze de weg vinden heeft te maken met de intensieve bekendmakingscampagne van de Sociale Dienst. Deze gebeurt op verschillende fronten: aan toekomstige studenten stelt de Sociale Dienst zich voor via de SID-in’s, de bezoekdagen en de infodagen, eerstejaarsstudenten krijgen bij de webinschrijving informatie over de financieringsmogelijkheden bij de Sociale Dienst en aan alle studenten wordt er tweejaarlijks een algemene e-mail verstuurd waarin de dienstverlening van de Sociale Dienst nogmaals wordt bekendgemaakt. Daarnaast zijn er nog de website en verschillende brochures. 4.1.2 Universele dienstverlening De Sociale Dienst voor Belgen en studenten met permanent verblijf in België en de Sociale Dienst voor Internationale Studenten zijn eerstelijnsdiensten voor studenten van de K.U.Leuven en de hogescholen waarmee raamakkoorden zijn afgesloten betreffende de sociale voorzieningen. Sedert 1 januari 2008 zijn beide diensten geïntegreerd tot één sociale dienst: waar alle studenten, zowel Belgen als internationale studenten, terecht kunnen. Voor het academiejaar 2007-2008 werd er nog apart geregistreerd voor de twee diensten. Uit deze cijfers blijkt dat er 8.254 consultaties waren bij de Sociale Dienst en 1.311 consultaties bij de Sociale Dienst voor Internationale Studenten. Van deze 8.254 consultaties op de Sociale Dienst waren er 6.345 m.b.t. studenten van de K.U.Leuven, 1.166 m.b.t. studenten van de K.H.Leuven, 210 m.b.t. studenten van Groep T en 53 m.b.t. studenten van het Lemmensinstituut. Tijdens de consultaties werden er 11.637 vragen gesteld: - ruim twee derde van de vragen had te maken met studiefinanciering. Het ging daarbij om 4.640 vragen over studiefinanciering van de Vlaamse Gemeenschap, 1.910 vragen over financiële tussenkomsten van de Sociale Dienst zelf, 156 over financiële tussenkomsten van andere instanties en 1.710 vragen over verminderd studiegeld; - een ander belangrijk werkveld van de Sociale Dienst is het informeren van studenten over hun sociaal statuut. Uit de registratiecijfers blijkt dat er 617 vragen werden gesteld over het sociaal statuut van de student, 63 over het statuut van de schoolverlater, 101 over leefloon en OCMW, 62 over de onderhoudsplicht van ouders en 59 over samenwonen, huwelijk en domicilie; - er waren 240 consultaties voor psycho-sociale problemen en 114 consultaties voor conflicten thuis. De 1.311 consultaties op de Sociale Dienst voor Internationale Studenten gingen gepaard met 1.454 vragen, voornamelijk rond financiële tussenkomsten van de dienst, kinderbijslag, fiscaliteit, ziekteverzekering en zorgverzekering.

Sociale voorzieningen voor studenten

132

Er werd in 2008 een dossier opgemaakt over de zorgverzekering en buitenlandse studenten. We kregen immers veel buitenlandse studenten over de vloer die een administratieve geldboete hadden opgelegd gekregen wegens het niet betalen van de zorgverzekeringsbijdrage. Het dossier werkte argumenten uit om buitenlandse studenten uit het toepassingsgebied van de zorgverzekering te halen. Met dit dossier werd aangeklopt bij de bevoegde minister van welzijn en in opvolging daarvan werd een ontwerp van decreet ingediend in het Vlaams parlement op 6 maart 2009. 4.2

Jobdienst

Kerncijfers: - 9.302 studenten registreerden zich op de databank studentenjobs van de K.U.Leuven; - werkgevers boden 1.438 jobs aan, waarvoor 3.821 jobstudenten werden gezocht; - individueel advies aan studenten: 3.272; individuele consultaties van werkgevers: 2.734; - studententewerkstelling binnen de K.U.Leuven: 2.167 contracten voor 1.207 studenten (107,6 VTE) met een werkgeverskost van 2.268.449 euro. De Jobdienst werkt vanuit een verankering in de Sociale Voorzieningen K.U.Leuven en is een eerstelijnsdienst die zowel advies en bemiddeling aanbiedt aan studenten die een job zoeken in combinatie met hun studie, als de tewerkstelling organiseert van studenten aan de K.U.Leuven. De dienst fungeert in de praktijk als expertisecentrum op het gebied van studentenarbeid voor interne en externe gebruikers. 4.2.1 Activiteiten als erkend bureau voor kosteloze arbeidsbemiddeling Met actieve jobbemiddeling voor elke student, en een intensievere jobbegeleiding voor studenten met bijzondere noden, realiseert de dienst de eerste pijler van haar opdracht. Met de databank studentenjobs, volledig tweetalig (NL/E) opgebouwd, beschikt de Leuvense hogeronderwijsstudent op dit ogenblik over een uniek instrument om zijn noden als jobstudent te lenigen. 9.302 studenten schreven zich in op de Jobdienst en consulteerden samen de databank studentenjobs 61.846 keer en vroegen 3.272 keer individueel advies. 758 studenten vervolledigden hun persoonlijke fiche in de databank waarbij de jobinteresse, beschikbaarheid en ervaring kon gebruikt worden bij gerichte selecties door de Jobdienst of rechtstreeks door de werkgevers. Er registreerden zich 258 nieuwe werkgevers, hiermee zijn er in totaal 4.679 werkgevers opgenomen in de databank studentenjobs: 2.109 bedrijven, 509 K.U.Leuven-opdrachtgevers en 2.061 particulieren. Van de totale groep werkgevers boden er 740 1.438 jobs aan, waarvoor 3.821 studenten werden gezocht. Bijkomend consulteerden de werkgevers 2.734 keer de Jobdienst voor een individueel advies. Aanvullend werd de Jobdienst 145 keer geconsulteerd door een ‘dienst’, vaak met een meer complexe problematiek en niet onmiddellijk te linken aan één student of één werkgever. Het advies over studentenarbeid en het sociaaljuridisch kader van de jobstudent vormt de tweede pijler in de dienstverlening van de Jobdienst. Complementair aan het individueel advies is een uitgebreide website (www.kuleuven.be/jobstudent) ontwikkeld, waarop dit jaar 46.580 unieke bezoeken werden geteld. Het Engelstalig equivalent (http://www.kuleuven.be/studentemployment) kon rekenen op een toename van unieke bezoekers met 75%. De sterk uitgebreide informatie sloot ongetwijfeld aan bij de noden van de 6.741 unieke bezoekers. De Jobdienst volgde van nabij het politieke proces om de wetgeving op studentenarbeid te vernieuwen. De dienst maakte een visietekst over noodzakelijke aanpassingen aan het statuut van de jobstudent en stond aan de wieg van een opinietekst ondertekend door meerdere sociale diensten en jobdiensten van hogescholen en universiteiten gepubliceerd in De Standaard op 12 december 2008. 4.2.2 Studententewerkstelling binnen de K.U.Leuven Sinds 1998 is de Jobdienst gevolmachtigd om voor de K.U.Leuven het totale dossierbeheer, inclusief de loonberekening, van alle studentenarbeid gepresteerd in de eigen organisatie op te volgen. De Cel Jobadministratie heeft als kerntaak te zorgen voor een tijdige behandeling van alle aanvragen voor tewerkstellingsovereenkomsten van studenten aan de K.U.Leuven, inclusief de DIMONA-aangiftes. Vanuit deze cel wordt tevens de expertise geleverd voor onder meer de ontwikkelingen in SAP

Sociale voorzieningen voor studenten

133

gerelateerd aan studentenarbeid. De 2 VTE, die bij de overdracht vanuit de Personeelsdienst begroot werden voor dit beheer, zijn ondertussen onderschat, mede omwille van het groeiend aantal dossiers en de toenemende administratieve verplichtingen. Binnen de K.U.Leuven werden 180.667 werkuren gepresteerd door 1.207 verschillende jobstudenten, waarvan 157 internationale studenten, voor een bedrag van 2.268.449 euro. Omgerekend naar VTE zijn dit er 107,6. In totaal werden 2.167 arbeidscontracten opgesteld. De Jobdienst verzorgt hiermee 50% van het totale aantal DIMONA-relevante indiensttredingen binnen de K.U.Leuven. 4.2.3 Dienstverlening aan specifieke doelgroepen Naast een universele dienstverlening besteedt de Jobdienst al sinds jaren extra aandacht aan specifieke doelgroepen: - de internationale student: er waren 704 internationale studenten op de Jobdienst ingeschreven, waarvan 64 hogeschoolstudenten. Door de restrictieve wetgeving en onvoldoende kennis van het Nederlands kwamen deze studenten in aanmerking voor 20% van het jobaanbod. Binnen de K.U.Leuven werden 172 internationale studenten tewerkgesteld als jobstudent; - de sociale prioriteitsstudent: in het kader van de structurele samenwerking met de Sociale Dienst krijgen sommige studenten na onderzoek van hun dossier door het Comité Studiefinanciering jobprioriteit toegekend. De dienstverlening van de Jobdienst naar deze studenten overstijgt de zuivere jobbemiddeling en wordt gerichte jobbegeleiding. 28 K.U.Leuven-studenten kregen prioriteit toegekend, waaronder 11 internationale studenten. Minstens 13 studenten vonden één of meerdere jobs via de actieve begeleiding van de Jobdienst. Binnen de K.U.Leuven zelf werden er 13 prioriteitsstudenten tewerkgesteld die samen 2.725 uren presteerden en samen 30.735 euro verdienden; - 538 kandidaat-jobstudenten waren hogeschoolstudent uit een instelling waarmee de K.U.Leuven al een raamakkoord afsloot voor de Jobdienst-service. Bijkomend werden 22 hogeschoolstudenten uit een andere associatieschool geregistreerd op de Jobdienst, omwille van een bijzondere vaardigheid of competentie, direct gekoppeld aan een specifiek jobaanbod. 4.3.

Juridische Dienst Studenten

Kerncijfers : 962 consulten met 1.044 vragen. De juridisch adviseur studenten geeft juridisch advies aan studenten van de K.U.Leuven en van de hogescholen waarmee raamovereenkomsten zijn afgesloten betreffende de sociale voorzieningen. De adviseur kan worden geconsulteerd na afspraak, via mail of na doorverwijzing door een andere dienst. Er wordt gespecialiseerd advies verstrekt, voornamelijk over het sociaal-juridisch statuut van de student, stages en gerechtsprocedures. Belangrijk actiepunt dit jaar was de voorbereiding van de invoering van het leerkrediet en van de implicaties hiervan op het sociaal-juridisch statuut van de student. In dit verband waren er vergaderingen met verschillende diensten binnen de K.U. Leuven en regelmatige contacten en besprekingen met de Rijksdienst voor Kinderbijslag voor Werknemers en de Afdeling Studietoelagen. 5

Gezondheidssector

5.1

Onthaal

Het onthaal van het Medisch Centrum en het Psychotherapeutisch Centrum is gemeenschappelijk georganiseerd. 3 VTE secretariaatsmedewerkers voorzien in het onthaal en de administratieve ondersteuning. Het secretariaat is elke werkdag open van 8 u. tot 18 u., tijdens de vakantieperiodes van 9 u. tot 17 u. Deze ruime openingsuren waarborgen maximale bereikbaarheid van het centrum voor de studenten.

Sociale voorzieningen voor studenten

134

5.2

Medisch Centrum

Het Medisch Centrum (MC) voor studenten is een laagdrempelige eerstelijnsdienst voor studenten van K.U.Leuven, Groep T en het Lemmensinstituut. De artsen hebben ruime ervaring met de specifieke gezondheidsproblemen van jongvolwassenen en kunnen deze kaderen in hun onderwijssituatie. Daarnaast hebben ze ook veel ervaring met internationale studenten. De tweede kerntaak van het Medisch Centrum betreft de preventieve gezondheidszorg voor eerstejaarsstudenten (EJO). Daarnaast verzorgen de studentenartsen ook crisisinterventies op de universitaire campus en verlenen ze gezondheidsvoorlichting en -opvoeding op maat van studenten. Personeelsbezetting: 3,2 VTE artsen (2,4 voor MC en 0,8 voor EJO); 1 HAIO (huisarts in opleiding); 0,6 VTE jobarts voor EJO gedurende 6 maanden. Kerncijfers: - curatieve gezondheidszorg: 10.500 diagnoses tijdens 8.878 raadplegingen en huisbezoeken bij 4.403 studenten, waarvan 50% nieuw geopende dossiers, 800 griepvaccins; - preventieve gezondheidszorg (EJO): 2.341 onderzoeken. De uitbreiding van de vaste artsenstaf voor het MC met 0,5 VTE veroorzaakte een gevoelige stijging van het aantal consultaties bij studenten (stijging van 15%) waaruit blijkt dat de vraag groot blijft. Vooral studenten van K.U.Leuven (92%) komen op raadpleging in het MC, voor 55% afkomstig uit de Groep Humane wetenschappen, voor 25% uit Wetenschap & Technologie en voor 20% uit Biomedische Wetenschappen. Meisjes consulteren vaker dan jongens (60% versus 40%). De groep buitenlandse studenten in de patiëntenpopulatie bedraagt 28%. De belangrijkste redenen voor een consultatie zijn: contraceptie, SOA en gynaecologie (20%), virale infecties (17%), orthopedie en trauma (10%), psychische problemen (8%) en dermatologie (7,5%). 7% van de consultaties waren om preventieve redenen, bv. vaccinaties. Er kwamen 2.341 studenten op het preventief gezondheidsonderzoek. Het nakijken van vaccinatiegegevens maakt deel uit van dit eerstejaarsonderzoek (EJO); ontbrekende vaccins worden toegediend en bij twijfel wordt er contact opgenomen met het CLB. Wat de vaccinaties betreft zien we dat voor tetanus 66% in orde is bij aanmelding op EJO tegenover 92% na het EJO. Voor bof bij jongens: 64% is in orde bij aanmelding op EJO tegenover 87% na het EJO. Voor rubella bij meisjes: 71% is in orde bij aanmelding op EJO, 92% na EJO. Voor Hepatitis B: 67% is in orde bij aanmelding op EJO tegenover 87% na het EJO. Lichamelijke klachten worden door 28% van de studenten op het EJO vermeld. Allergie (25%) en rugklachten (11%) zijn vaak vermelde problemen. Wat de psychische klachten betreft zien we de voorbije jaren een progressieve toename. 27% van de studenten formuleert psychische klachten, vorig jaar bedroeg dit 18%. Slaapstoornissen (29%), familiale of relationele problemen(18%) en faalangst (9%) worden het vaakst vermeld. Bij 4% van de studenten waren er in het verleden of heden wel eens zelfmoordgedachten. 44% van de studenten is seksueel actief en 92% vindt dat hij of zij voldoende kennis heeft over SOA’s. 60% van de meisjes neemt de pil. Van de meisjesstudenten heeft 32% ondergewicht (BMI < 20) en bij 7% noteren wij een BMI lager dan 18. 10% van de meisjes heeft overgewicht (BMI > 25). Van de jongens heeft 27% ondergewicht (BMI < 20), waarbij 4% een BMI heeft van < 18. 13% van de jongens heeft overgewicht (BMI > 25). Het rookgedrag is vergelijkbaar met vorig jaar. 9% van de jongens rookt (5% gelegenheidsrokers, 4% echte rokers). 8% van de meisjes rookt (3% gelegenheidsrooksters, 5% echte rooksters). Binnen het EJO wordt sinds dit jaar een screeningtest (CUGE) rond alcoholgebruik bij alle studenten gedaan. Wanneer positief wordt gescoord op de test wordt het alcoholgebruik verder bevraagd en de risico’s besproken. 36% van de jongens en 11% van de meisjes scoren positief op de test. Veelal blijkt het om gelegenheidsdrinken te gaan (voor 58% van de studenten die positief scoorden), maar voor 2% was er toch sprake van alleen drinken of al in de ochtend beginnen met alcohol drinken.

Sociale voorzieningen voor studenten

135

5.3

Psychotherapeutisch Centrum

Op het Psychotherapeutisch Centrum (PTC) kunnen studenten terecht voor ambulante psychologische en psychiatrische begeleiding. Er worden naast individuele consultaties, psychotherapie en farmacotherapie ook tal van groepstrainingen en -behandelingen georganiseerd. Deze groepen gaan meestal in de avonduren door. Personeelsbezetting: diensthoofd MPTC 0,9 VTE, 6 VTE psychologen-psychotherapeuten, 0,8 VTE psychiaters-psychotherapeuten; tijdelijke medewerkers: 2 assistent-psychiaters (1 resp. 0,5 VTE), 7 psychotherapeuten in opleiding (halftijds of vijf uren/week met supervisie door stafleden). Kerncijfers: - 902 nieuw geopende dossiers; - 392 doorlopende behandelingen; - therapeutische activiteiten: 5.736 individuele contacten en 2.596 groepstherapeutische contacten; - contacten met derden: 482; - supervisie/intervisie: 202. Ook dit academiejaar is de vraag van studenten naar professionele hulp bij psychische problemen sterk toegenomen. We zien een stijging van het aantal nieuw geopende dossiers met ruim 16%. De doorlopende behandelingen stijgen met 7,5%, de groepstherapeutische contacten zelfs met 32%. De progressieve toename van het aantal nieuw geopende dossiers die we al opeenvolgende jaren vaststellen zet zich dus ook dit jaar door. De sterke toename van de groepstherapeutische contacten is voornamelijk te verklaren door de organisatie van een laagdrempelig aanbod in de vorm van stressen mindfulnesstraining. Dit aanbod kon op een grote belangstelling bij de studenten rekenen. Ook de sterke stijging van het aantal psychodiagnostische onderzoeken voor de ADHD-attestering speelt een rol bij de toename van het aantal geopende dossiers. Wachtlijsten voor individuele psychotherapie en sommige therapiegroepen (faalangsttraining) blijven een realiteit op sommige momenten in het academiejaar, net als voorgaande jaren. De wachttijden waren op het einde van het eerste semester problematisch, nadien waren ze vergelijkbaar met voorgaande jaren. In het eerste semester kampten we met beperkte capaciteit ten gevolge van langdurige afwezigheid van beide assistent-psychiaters. Studenten die op een wachtlijst kwamen werden geïnformeerd over de mogelijkheid van externe verwijzing. Vaak biedt dit echter geen oplossing, omdat de wachttijden in andere centra in de regio nog veel langer zijn dan bij ons het geval is. Bij verwijzing naar privé-therapeuten ziet de student zich geplaatst voor een aanzienlijke meerkost, wat drempelverhogend werkt. Externe instanties kunnen de psychische problemen van de student ook minder kaderen in de onderwijscontext en zijn minder bekend met andere betrokken instanties in de onderwijsomgeving wat het overleg bemoeilijkt. Het PTC koos ook dit jaar voor een sterk gedifferentieerd aanbod. Naast de individuele begeleidingen werden opnieuw ook diverse groepsbehandelingen georganiseerd. Er zijn groepsprogramma’s gericht op studiegebonden psychische problemen (faalangst, uitstelgedrag) en groepsbehandelingen voor algemene psychische problemen (instapgroep, sociale vaardigheidstraining, groepstherapie, eetstoornissengroep, training stressbeheersing, mindfulnesstraining). Dit academiejaar werden er 26 verschillende groepen ingericht met in het totaal 244 groepssessies, wat een vergelijkbaar aanbod is als vorig jaar. Het aantal studenten dat deelnam aan deze groepen nam met ruim één derde toe in vergelijking tot vorig jaar. 93% van de consulterende studenten is afkomstig van de K.U.Leuven, vooral van de Humane Wetenschappen (63,5%). 4% van ons cliënteel zijn studenten van Groep T, 1,5% komt van het Lemmensinstituut. De belangrijkste aanmeldingsklachten waren ook dit jaar studiegerelateerde problemen (faalangst, uitstelgedrag, concentratieproblemen), depressieve stemming, angstklachten, problemen met het omgaan met stress en relationele problemen met ouders of partner. 14% van de studenten die op intake kwamen heeft ouders met psychiatrische of ernstige psychische problemen (de zogenaamde KOPP-kinderen) en 7% heeft een broer of zus met psychiatrische problemen. Deze cijfers zijn vergelijkbaar met de voorgaande academiejaren.

Sociale voorzieningen voor studenten

136

Net als voorgaande jaren zien we dat studenten die eerder al psychische problemen vertoonden sterk vertegenwoordigd zijn in onze populatie. Eén derde van onze cliënten deed voordien al beroep op ambulante hulpverlening voor psychische problemen en 8% van onze cliënten werd omwille van psychische problemen al gehospitaliseerd. Het Steunpunt Psychosociale Omkadering werd opgenomen in de Cel Studeren met een Functiebeperking. De zorgcoördinatoren van deze cel en de psychiaters van het PTC hebben regelmatig overleg over studenten. In totaal is er dit jaar over 78 studenten overleg gepleegd. De fysieke nabijheid van de cel en het PTC op éénzelfde locatie is bevorderlijk voor dit overleg en voor een goede samenwerking en maakt ook een vlotte onderlinge doorverwijzing van studenten mogelijk. De reeds genoemde psychodiagnostische onderzoeken voor ADHD-attestering maken eveneens deel uit van de samenwerking tussen de Cel Studeren met een Functiebeperking en het Psychotherapeutisch Centrum. Per semester wordt er één collectief testmoment georganiseerd. In 2007-2008 namen hier 56 studenten aan deel.

Sociale voorzieningen voor studenten

137

Sociale voorzieningen voor studenten

138

STUDENTENPARTICIPATIE Sinds het academiejaar 2006-2007 heeft de K.U.Leuven in haar participatiereglement gekozen voor het medebestuur van studenten. De Leuvense Overkoepelende Kringorganisatie (LOKO) vormt de in het participatiedecreet voorziene Studentenraad van de universiteit. 1

Participatie op facultair niveau

Binnen de verschillende faculteiten worden studenten betrokken bij het beleid via de belangrijkste organen zoals de Permanente Onderwijscommissies, de Faculteitsraad en (voor studentgerelateerde punten) het Faculteitsbestuur. Aan de K.U.Leuven bestaan op deze manier zo’n 30 faculteitskringen die de studenten van bepaalde opleidingen samenbrengen. Via jaarlijkse verkiezingen (periode mei) kunnen studenten de vertegenwoordigers van hun kring verkiezen, alsook de studenten die hen naar het volgend jaar toe op de faculteit gaan vertegenwoordigen. Deze studenten vormen samen de kringvergadering, ook wel participatiecommissie genaamd. Voor deze verkiezingen werd tijdens het academiejaar 2007-2008 een opkomst gehaald van 31,51%. 2

Participatie op instellingsniveau

De verzameling van alle faculteitskringen vormt de Leuvense Overkoepelende Kringorganisatie, de Studentenraad van de K.U.Leuven. Op basis van een systeem van getrapte verkiezingen komen de studenten die op facultair niveau worden verkozen tweewekelijks bijeen om de (universiteitsbrede) standpunten te behandelen. Zij verkiezen wie de studenten mag vertegenwoordigen op de centrale bestuursorganen van de universiteit zoals het College van Bestuur (1 student voor studentgerelateerde zaken), Raad van Bestuur (2), Academische Raad (4), ... Ook binnen Sociale Voorzieningen kent de participatie van studenten een sterke traditie. In de Raad voor Studentenvoorzieningen, die binnen de studentenbeweging het levenslicht zag, zijn 7 studentenvertegenwoordigers opgenomen (waarvan 5 effectieve leden). Ook in de nauw betrokken organisaties zoals het universiteitsrestaurant Alma hebben studenten (2) een stem. Ook binnen andere, meer adviserende organen, zoals Onderwijsraad, Commissie Cultuur, Kwaliteitszorg, Sportcomité... worden naargelang van de directe betrokkenheid van studenten vertegenwoordigers opgenomen. Zowel de facultaire als universiteitsbrede inspraak van studenten wordt ondersteund door subsidies vanuit de Raad voor Studentenvoorzieningen. 3

Samenwerking met andere instellingen

Ook buiten de universiteit willen studenten graag nauw betrokken zijn bij het beleid. Zo bestaat er onder meer regelmatig overleg met het stadsbestuur en de politie alsook thematisch overleg zoals rond mobiliteit. Omdat Leuven niet alleen universiteitsstudenten kent, maken de studentenraden van Groep T, Katholieke Hogeschool Leuven en het Lemmensinstituut tevens deel uit van LOKO voor specifieke punten. Door het verder vorm krijgen van de associatie wordt deze samenwerking geïntensifieerd. 4

Niet-inspraakgebonden samenwerking

Naast de officiële betrokkenheid rond onderwijs en sociale voorzieningen organiseren universiteit en studenten samen geregeld activiteiten. Voorbeelden hiervan zijn onder meer te vinden in (onthaal)activiteiten voor internationale studenten zoals de Oriëntation days, culturele activiteiten zoals het jaarlijkse beeldende kunstenfestival en sportieve evenementen zoals de 24-urenloop,... Betreffende de zogenaamde ‘vrije verenigingen’ – dit zijn zowel politieke, sociale, culturele als sportieve studentenverenigingen – staat LOKO in voor de verdeelsleutel van de subsidies en oordeelt LOKO over de erkenning door de K.U.Leuven van deze verenigingen. LOKO organiseert regelmatig infosessies voor studenten over onder meer studentenvertegenwoordiging, v.z.w.-structuren, Erasmus, vergadertechnieken,... Voor deze infosessies heeft LOKO steeds beroep kunnen doen op de welwillendheid en de expertise van het personeel van de K.U.Leuven.

Studentenparticipatie

139

Studentenparticipatie

140

DE RESULTATENREKENING VAN DE K.U.LEUVEN 1

Invoering van het nieuw boekhoudbesluit: implicaties voor de resultatenrekening

1.1

Bedrijfseconomische view

De invoering van het nieuw boekhoudbesluit d.d. 21 december 2007 heeft niet enkel gevolgen voor de balans, maar ook voor de resultatenrekening. Vanaf boekjaar 2008 zijn de universiteiten gehouden om een financiële administratie te voeren die een volwaardige bedrijfseconomische view geeft op de financiële data, en dit, door te gaan werken op basis van opbrengsten en kosten. Zodoende worden de financiële data van de universiteiten veel meer dan vroeger het geval was, opgesteld overeenkomstig de algemeen geldende boekhoudstandaarden. Het oude boekhoudbesluit van 8 februari 1995 daarentegen, voorzag in een sectoreigen regeling die kon worden getypeerd als een complexe dubbele boekhouding van inkomsten en uitgaven op kasbasis, met een gedetailleerde analytische opvolging binnen afdelingen in functie van de herkomst van de middelen. Gezien de specificiteit, de meerledigheid en de complexiteit van de universitaire opdrachten, is het door de regelgever wenselijk/noodzakelijk geacht om naast de nieuwe bedrijfseconomische view, ook de analytische opvolging op kasbasis van de middelen naar hun herkomst per afdeling te behouden. Deze aanpak heeft belangrijke consequenties: - wat de begrotingsafdelingen I tot VI betreft, blijven de vroegere boekhoudprincipes en -praktijk in grote mate behouden; - teneinde de brug te slaan tussen de cashview van de begrotingsafdelingen I tot VI en de bedrijfseconomische view over alle afdelingen heen, wordt er een nieuwe ‘Afdeling VIII: Bedrijfseconomische afdeling’ ingevoerd waarbinnen de niet-kas opbrengsten en de niet-kas kosten worden geboekt. Anticiperend op het nieuw boekhoudbesluit heeft de K.U.Leuven reeds in de jaarrekening 2007 de nieuwe afdeling VIII Bedrijfseconomische afdeling ingevoerd. Bij deze operatie werd het overgedragen overschot voor de nieuwe afdeling VIII op 1 januari 2007 vastgesteld op €312.366.985. Aansluitend werden in 2007 binnen de afdeling VIII reeds belangrijke pakketten niet-kasopbrengsten (€5,0 miljoen netto) en niet-kaskosten (-€26,2 miljoen netto) geboekt, waardoor het overgedragen overschot van de afdeling VIII Bedrijfseconomische afdeling einde 2007 uitkwam op €291.162.785. Dit is ook het overgedragen overschot in de openingsbalans van de afdeling VIII per 1 januari 2008, zoals goedgekeurd door de Raad van Bestuur van de K.U.Leuven op 16 december 2008 en gecertificeerd door Ernst & Young Bedrijfsrevisoren op dezelfde datum. Het feit dat de K.U.Leuven reeds in 2007 volwaardig gebruik heeft gemaakt van afdeling VIII Bedrijfseconomische afdeling, blijft niet zonder gevolgen voor de resultaten van deze afdeling in 2008. Immers, een belangrijk pakket in 2007 geboekte niet-kasopbrengsten en niet-kaskosten werd overeenkomstig de toepasselijke boekhoudregels in de loop van 2008 tegengeboekt. Zodoende worden deze in 2007 geboekte niet-kasopbrengsten en niet-kaskosten in 2008 gecompenseerd door ‘negatieve’ niet-kasopbrengsten, respectievelijk ‘negatieve’ niet-kaskosten. Deze tegenboekingen in jaar n dempen de niet-kasopbrengsten en de niet kas-kosten in jaar n. In dat jaar wordt het resultaat van het boekjaar enkel nog beïnvloed door niet-kasopbrengsten en niet-kaskosten in de mate dat deze afwijken van dezelfde posten in jaar n-1. Dit principe geldt o.a. voor over te dragen kosten, verkregen opbrengsten, toe te rekenen kosten, over te dragen opbrengsten, voorzieningen voor risico’s en kosten, te ontvangen facturen, op te maken facturen en matching. Het geldt niet voor de tegenboeking van de investeringen in vaste activa, omdat de netto boekwaarde van deze vaste activa op de balans blijft staan en in de komende jaren door de afschrijvingen zal worden afgebouwd. 1.2

Nieuwe rapporteringsformaten

Met de invoering van het nieuw boekhoudbesluit zijn naast de belangrijke inhoudelijke bijstellingen ook grondige aanpassingen gebracht aan de rapporteringsformaten. Daar waar in het oude besluit voor elke afdeling een eigen model van resultatenrekening was voorzien, werkt het boekhoudbesluit van 21 december 2007 met een nieuw gestandaardiseerd model van resultatenrekening dat identiek is voor alle afdelingen. Deze vormelijke aanpassing vormt en extra obstakel voor een eenvoudige vergelijking van de cijfers uit de resultatenrekening 2008 met 2007.

Resultatenrekening

141

Betreffende problematiek werd passend onderkend en geremedieerd in artikelen 67, 71 en 80 van het nieuw boekhoudbesluit. Hierin werd o.a. bepaald dat voor de resultatenrekening m.b.t. 2008, het eerste jaar waarin het nieuw boekhoudbesluit moet worden toegepast, geen vergelijking met 2007 moet worden gemaakt. Teneinde de cijfers 2008 toch zo goed mogelijk te kunnen duiden, worden hierna twee benaderingen gevolgd: - de tabel ‘Resultatenrekening 2008 – bedrijfseconomische view – totaalbeeld K.U.Leuven’ detailleert op twee pagina’s het bedrijfseconomisch resultaat van de K.U.Leuven overeenkomstig het nieuw rapporteringsmodel. De definitieve cijfers voor 2008 worden hierbij vergeleken met de herziene cijfers van de begroting 2008 die werd opgesteld bij de begrotingsopmaak 2009. In deze cijfers werd de initiële begroting 2008 enerzijds geactualiseerd en anderzijds aangepast aan de voorschriften van het nieuw begrotingsbesluit, eveneens d.d. 21 december 2007. Het is nuttig/aangewezen om erop te wijzen dat de aldus aangepaste begroting 2008 het resultaat is van een allereerste begrotingsoefening volgens het nieuw begrotingsbesluit. De begrotingscontrole die ter gelegenheid van de jaarrekening en het jaarverslag 2008 werd uitgevoerd, bracht dan ook onvermijdelijk enkele verbeterpunten voor de begrotingsopmaak aan het licht. Deze verbeterpunten worden gezien als nuttige lessen voor de toekomst, en gaven intussen reeds aanleiding tot verdere verfijningen aan de begrotingstool, waardoor de nauwkeurigheid van de toekomstige begrotingsdata verder wordt opgevoerd; - in een tweede tabel ‘Resultatenrekening 2008 – totaalbeeld K.U.Leuven verbijzonderd naar de afdelingen’ worden de inkomsten en uitgaven 2008 per begrotingsafdeling op een hoog aggregatieniveau geplaatst t.o.v. cijfers voor 2007. 2

Bespreking van de resultaten van 2008

2.1

Bedrijfsopbrengsten

In 2008 heeft de K.U.Leuven bedrijfsopbrengsten gerealiseerd voor €632,8 miljoen. Van dit totaalbedrag hebben €577,2 miljoen of 91,2% betrekking op onderwijs, onderzoek en dienstverlening, €12,7 miljoen of 2,0% op giften, schenkingen en legaten en €42,9 miljoen of 6,8% op andere bedrijfsopbrengsten (ondermeer recuperaties kosten van derden, huuropbrengsten niet-sociale sector, sponsoring,...). Binnen de opbrengsten verbonden aan onderwijs, onderzoek en dienstverlening kan een verder onderscheid worden gemaakt naar de verschillende geldstromen: - de 1e geldstroom betreft hoofdzakelijk de werkingsuitkeringen conform het decreet betreffende de financiering van de werking van de hogescholen en de universiteiten in Vlaanderen d.d. 5 maart 2008 voor €251,1 miljoen, de investeringstoelagen €10,8 miljoen en de sociale toelagen €5,1 miljoen. Aanvullend ontvangt de universiteit jaarlijks een uitkering van DGOS om de opleidingskosten te financieren van studenten uit ontwikkelingslanden, in 2008 €1,4 miljoen; - de 2de geldstroom heeft betrekking op de overheidsbijdragen voor fundamenteel basisonderzoek. De belangrijkste componenten hierin zijn de BOF-middelen (€53,7 miljoen), projectfinanciering van het FWO (€39,2 miljoen), de middelen voor de Interuniversitaire attractiepolen (IUAP, €5,7 miljoen) en specialisatiebeurzen van IWT (€1,1 miljoen); - de overheidsbijdragen ontvangen binnen het toegepast wetenschappelijk onderzoek worden onder de 3de geldstroom gecatalogeerd en bedragen €90,3 miljoen; - de 4de geldstroom betreft contractonderzoek met de privé-sector en wetenschappelijke dienstverlening voor €82,4 miljoen; - de andere opbrengsten verbonden aan onderwijs, onderzoek en dienstverlening bedragen €33,0 miljoen en betreffen hoofdzakelijk reguliere en andere inschrijvingsgelden (€18,7 miljoen), onderwijstoelagen (€5,7 miljoen vervat in code 7045) en huuropbrengsten van de sociale sector (€5,4 miljoen).

Resultatenrekening

142

Samengevat zien de opbrengsten 2008 verbonden aan onderwijs, onderzoek en dienstverlening er als volgt uit: - 1e geldstroom 47,1% - 2de geldstroom 17,3% - 3de geldstroom 15,6% - 4de geldstroom 14,3% - andere 5,7% - Totaal 100,0% In 2008 liggen de totale bedrijfsopbrengsten €29,2 miljoen of 4,8% boven budget. De belangrijkste varianties betreffen: - een toename in de 4de geldstroom met €10,7 miljoen; - een positieve budgetafwijking op de andere opbrengsten verbonden aan onderwijs, onderzoek en dienstverlening van €4,0 miljoen ingevolge een voorzichtige inschatting bij de begrotingsopmaak van de inschrijvingsgelden en van de EU onderwijstoelagen; - hogere giften, schenkingen en legaten voor €3,7 miljoen mede als gevolg van de groeiende activiteiten van het Leuvens Universiteitsfonds; - een toename met €13,9 miljoen in de andere bedrijfsopbrengsten wegens: o het niet opnemen in de geconsolideerde begrotingscijfers van de Kinderdagverblijven (€4,6 miljoen) en van de Coördinatie Associatie K.U.Leuven (€1,3 miljoen); o het niet meenemen in de begroting van de externe magazijnverkopen en van het klein onderhoud voor derden door de Technische diensten (€2,4 miljoen); o een voorzichtige raming in de begroting van de overige recuperaties (€5,6 miljoen). Noteer voorts dat de negatieve budgetvariantie van €4,1 miljoen op de 3de geldstroom niet veroorzaakt wordt door een lager activiteitenpeil, maar wel door een andere voorstellingswijze in de begroting van de doorstortingen aan partners in afdeling VI Voor orde, waardoor de begrote opbrengsten m.b.t. de 3de geldstroom werden overschat. 2.2

Bedrijfskosten

In 2008 bedragen de bedrijfskosten €583,5 miljoen. Ze bestaan uit:

-

aankoop goederen diensten en diverse goederen bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen afschrijvingen waardeverminderingen op voorraden en handelsvorderingen voorzieningen voor risico’s en kosten andere bedrijfskosten Totaal

miljoenen € 19,4 153,8

% 3,3% 26,4%

369,4 31,9

63,3% 5,5%

0,4 1,2 7,3 583,5

0,1% 0,2% 1,2% 100,0%

De bedrijfskosten liggen in totaal €12,7 miljoen of 2,2% hoger dan begroot. Deze cijfers zijn de resultante van tegengestelde bewegingen, waarvan de belangrijkste zijn: - betreffende de aankoop goederen, een groter netto overschot aan ontvangen vooruitbetalingen dan begroot bij de matching op onderzoeksprojecten (+€5,9 miljoen) en het niet in de begroting meenemen van de magazijnaankopen in afdeling V Patrimonium (+€9,0 miljoen); - een voorzichtig uitgavenbeleid dat zich vertaalt in lagere kosten voor diensten en diverse goederen (-€3,4 miljoen); - een budgetafwijking op de bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen van -€13,8 miljoen; €7,3 miljoen van deze budgetvariantie betreft lagere uitbetalingen voor uitvindersaandelen aan ZAP-leden binnen afdeling IV.2; na eliminatie van deze factor liggen de ZAP-personeelskosten 2008 in lijn met budget; de overige dalingen van de personeelkosten situeren zich binnen BOF op niveau van de bursalen (-€3,0 miljoen) en binnen het BAP-korps (-€3,4 miljoen), voornamelijk in afdeling IV.2 door tijdsverschillen tussen de opstart van onderzoeksprojecten en de aanstelling van de onderzoekers;

Resultatenrekening

143

-

-

2.3

een nieuwe voorziening voor risico’s en kosten m.b.t. defiscalisatiemiddelen (+€2,7 miljoen), een lagere terugname van de voorziening voor uitvindersaandelen (+€9,7 miljoen) en een netto toevoeging aan de andere voorzieningen (+€0,8 miljoen); hogere roerende voorheffing op royalties onder de andere bedrijfskosten, in lijn met de hogere opbrengsten (+€1,5 miljoen). Financiële opbrengsten en kosten

De financiële opbrengsten bedragen in totaal €23,5 miljoen. Ze worden voornamelijk geboekt binnen de afdelingen V Patrimonium en VIII Bedrijfseconomische afdeling, waar volgende opbrengsten werden geregistreerd: - intresten op obligaties, schatkistcertificaten en termijnrekeningen voor €10,2 miljoen; - gerealiseerde meerwaarden voor €4,9 miljoen; - gerealiseerde positieve wisselkoersresultaten voor €1,7 miljoen; - de toename met €3,6 miljoen in de verworven maar nog niet ontvangen intresten op de geldbeleggingen, leningen en liquide middelen; - de toename met €1,3 miljoen van de inbreng in natura in spin offs. De financiële kosten bedragen €16,9 miljoen. Ook hier zijn ze vooral terug te vinden in afdelingen V en VIII, met volgende bedragen: - gerealiseerde minderwaarden voor €3,7 miljoen; - inbreng in contanten in spin-offs voor €0,8 miljoen; - gerealiseerde negatieve wisselkoersverschillen voor €0,7 miljoen; - niet-gerealiseerde minderwaarden op de effectenportefeuille voor €11,1 miljoen; Spijts de banken- en beurscrisis boekt de K.U.Leuven in 2008, dank zij een voorzichtige beleggingsstrategie, een positief financieel resultaat van €6,7 miljoen. De financiële opbrengsten en kosten werden voorzichtig begroot. 2.4

Uitzonderlijke opbrengsten en kosten

De uitzonderlijke opbrengsten bedragen in totaal €9,2 miljoen en betreffen voornamelijk: - de verkoop van aandelen in spin-offs voor €3,9 miljoen (afdeling IV.2); - €1,5 miljoen terugname van waardeverminderingen op financiële vaste activa (afdeling VIII - code 761); - de meerwaarde op de inbreng in natura in Salve Mater n.v. van terreinen en gebouwen voor €4,5 miljoen, deels gecompenseerd door exits uit spin-off’s voor €1,0 miljoen (afdeling VIII - code 763). De uitzonderlijke kosten bedragen €4,8 miljoen en betreffen de afwaarderingen van de participaties in spin-offs in afdeling VIII. 2.5

Inkomende en uitgaande verrekeningen en overschrijvingen tussen afdelingen

Inkomende en uitgaande verrekeningen en overschrijvingen betreffen interne K.U.Leuven-transacties die mekaar op instellingsniveau compenseren. 2.6

Overschot (tekort) van het boekjaar

Zoals blijkt uit de tabel ‘Resultatenrekening 2008 – totaalbeeld K.U.Leuven verbijzonderd naar de afdelingen’ boekt de K.U.Leuven in 2008 in de bedrijfseconomische view een overschot van het boekjaar van €60,4 miljoen tegenover een overschot van €38,6 miljoen in 2007. De belangrijkste verklaring voor deze ontwikkeling situeert zich binnen de bedrijfseconomische afdeling. Daar waar in 2007 een tekort werd opgetekend van €21,2 miljoen, realiseert afdeling VIII in 2008 een overschot van €22,0 miljoen. Deze omslag is verantwoordelijk voor een variantie in het bedrijfseconomisch resultaat van het boekjaar 2008 versus 2007 voor de universiteit als geheel van +€43,2 miljoen. De verklaring hiervoor is in de eerste plaats te vinden aan de uitgavenzijde, waar de tegenboekingen van de investeringen in 2008 slechts ten dele worden gecompenseerd door de afschrijvingen en de andere

Resultatenrekening

144

niet-kaskosten, zodat een netto investeringsbaat blijft bestaan van €28,3 miljoen. Dit effect wordt aan de inkomstenzijde versterkt door €14,9 miljoen hogere niet-kasopbrengsten. Tegenover dit extra overschot van het boekjaar in afdeling VIII staat een netto daling van het overschot in de cashview met €21,3 miljoen, van €59,8 miljoen in 2007 naar €38,4 miljoen in 2008. Belangrijkste dalers zijn: - afdeling IV.2 Andere onderzoeksfondsen met €16,2 miljoen, door een stijging van de uitgaven op onderzoeksprojecten; - afdeling V. Patrimonium met €22,3 miljoen, door de toegenomen investeringsuitgaven (+€19,4 miljoen) in FOIP. Ze worden deels gecompenseerd door de stijgers: - afdeling II Investeringen (+€1,6 miljoen) met minder uitgaven in FOI, door een groter aandeel in de uitgevoerde investeringsprojecten binnen FOIP; - afdeling IV.1 Bijzonder universitair onderzoeksfonds (+€7,3 miljoen) door gestegen inkomsten in combinatie met iets lagere uitgaven; - afdeling VI Voor orde waarbinnen in 2008 netto €6,9 miljoen meer inkomsten bestemd voor derden werden ontvangen; wanneer het effect van deze cash-in die niet bestemd is voor de K.U.Leuven wordt geneutraliseerd, loopt de terugval in het resultaat binnen de cashview verder op tot €28,3 miljoen (van €60,0 miljoen in 2007 naar €31,7 miljoen in 2008). De resultaten 2008 van afdeling I Werking en III Sociale voorzieningen voor studenten liggen in lijn met 2007. Bij de interpretatie van deze jaarresultaten en van de over te dragen gecumuleerde overschotten is grote voorzichtigheid geboden. Deze overschotten vertegenwoordigen immers geen vrije beleidsruimte voor het universiteitsbestuur. Er staan een veelheid aan diverse engagementen tegenover in de vorm van kredieten met een bestemming en activa die in de toekomst zullen worden afgeschreven. Verbijzonderd naar de afdelingen geeft dit het volgende beeld: Afdeling I

Afdeling II

Afdeling III Afdeling IV.1 Afdeling IV.2 Afdeling V

Afdeling VI Afdeling VIII

tegenover het over te dragen overschot van €28,0 miljoen staan €40,0 miljoen toegekende interne leningen; het vijfjarenplan onroerende investeringen voorziet additionele interne leningen voor €16,8 miljoen; tegenover de saldi van €19,5 miljoen staat het vijfjarenplan onroerend investeringen FOI 2009-2013 voor €120,8 miljoen; aan het huidige peil van de subsidiëring zou slechts €55,6 miljoen door overheidstoelagen worden gedragen; er rest derhalve een financieringskloof van €45,7 miljoen; de saldi zijn exclusief bestemd voor uitgaven m.b.t. sociale voorzieningen voor de studenten; er staan eind 2008 €108,0 miljoen toekenningen aan projecten tegenover de over te dragen overschotten van €76,3 miljoen; het over te dragen overschot van €209,8 miljoen is volledig bestemd in het kader van onderzoeksprojecten die veelal over meerdere jaren lopen; de saldi van €219,6 miljoen behoren veelal toe aan de faculteiten, departementen en divisies; daarenboven wordt binnen afdeling V Patrimonium, aanvullend op afdeling II Investeringen, een vitaal lange termijn investeringsprogramma (FOIP) uitgevoerd dat in het tijdsvenster 2009-2013 op €110,5 miljoen wordt geraamd; de saldi dienen te worden doorgestort aan partners; vermits de saldi op afdeling VIII uitsluitend betrekking hebben op de technische conversie van de cashview uit afdelingen I tot VI naar de bedrijfseconomische view, bieden ook zij geen vrije beleidsruimte.

Resultatenrekening

145

Resultatenrekening 2008 – bedrijfseconomische view – totaalbeeld K.U.Leuven (1/2) (in euro)

I. Bedrijfsopbrengsten (+) A. Opbrengsten verbonden aan onderwijs, onderzoek en dienstverlening

codes

Boekjaar 2008

Herziene begroting 2008

70/74

632.844.019

603.678.578

70

577.198.264

565.640.383

A.1.

Overheidstoelagen en subsidies - basisfinanciering (1ste geldstroom) A.1.1. Werkingsuitkeringen A.1.2. Uitkeringen DGOS A.1.3. Investeringsuitkeringen A.1.4. Sociale toelagen A.1.5. Andere overheidstoelagen en subsidies

700 7000 7001 7002 7003 7004

271.675.723 254.360.997 1.419.701 10.840.000 5.055.025 0

270.562.588 0 0 0 0 0

A.2.

Overheidsbijdrage fundamenteel basisonderzoek (2de geldstroom) A.2.1. BOF A.2.2. IUAP A.2.3. FWO A.2.4. IWT: bench fee (specialisatiebeurzen)

701 7010 7011 7012 7013

99.786.596 53.734.109 5.740.337 39.164.655 1.147.496

99.958.624 0 0 0 0

A.3.

Overheidsbijdragen toegepast wetenschappelijk onderzoek (3de geldstroom) A.3.1. Federale overheid excl. IUAP A.3.2. Vlaamse gemeenschap A.3.2.1. Ministerie Vlaamse Gemeenschap A.3.2.2. IWT A.3.2.3. IOF A.3.2.4. Andere Vlaamse intermediaire organisaties A.3.2.5. Andere bijdragen Vlaamse gemeenschap A.3.3. Steden en provincies A.3.4. Internationale organen A.3.4.1. Europese Unie A.3.4.2. Internationale instellingen A.3.4.3. Andere buitenlandse overheden A.3.5. Andere overheidsbijdragen toegepast wetenschappelijk onderzoek

702 7020 7021 70210 70211 70212 70213 70214 7022 7023 70230 70231 70232 7024

90.326.108 3.729.225 47.755.178 9.336.441 15.007.507 7.588.600 10.064.354 5.758.276 428.440 38.394.967 35.453.908 2.923.786 17.272 18.299

94.455.182 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

A.4.

Contractonderzoek met de privé - sector en wetenschappelijke dienstverlening (4de geldstroom) A.4.1. Contractonderzoek met de privé - sector A.4.1.1 Contractonderzoek - non profit organisaties A.4.1.2 Contractonderzoek - vennootschappen A.4.1.2.1. Contractonderzoek vennootschappen A.4.1.2.2. Contractonderzoek vennootschappen - klinische trials - pre klinisch A.4.1.2.3. Contractonderzoek vennootschappen - klinische trials - fase I & II A.4.1.2.4. Contractonderzoek vennootschappen - klinische trials - fase III en IV A.4.2. Contractonderzoek met de privé - sector met overheidssteun A.4.3. Wetenschappelijke dienstverlening (zonder contract) A.4.4. Valorisatie onderzoeksresultaten

703 7030 70300 70301 703010 703011 703012 703013 7031 7032 7033

82.369.201 32.282.318 10.120.518 22.161.800 17.579.834 14.625 4.567.342 0 6.431.390 4.934.304 38.721.189

71.619.937 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

A.5.

Andere opbrengsten verbonden aan onderwijs, onderzoek en dienstverlening A.5.1. Reguliere inschrijvingsgelden A.5.2. Andere inschrijvingsgelden A.5.3. Huuropbrengsten sociale sector A.5.4. Opbrengsten studentenrestaurants A.5.5. Opbrengsten boeken en cursussen A.5.6. Andere

704 7040 7041 7042 7043 7044 7045

33.040.636 12.960.688 5.699.381 5.433.759 0 126.949 8.819.858

29.044.052 0 0 0 0 0 0 0

B. Waardewijziging projecten in uitvoering

71

0

C. Geproduceerde vaste activa

72

0

0

D. Giften, schenkingen en legaten

73

12.672.880

8.956.449

E. Andere bedrijfsopbrengsten

74

42.972.875

29.081.746

583.516.911

570.785.581

II. Bedrijfskosten (-)

60/64

A. Aankoop goederen

60

19.436.159

3.939.429

B. Diensten en diverse goederen

61

153.820.913

157.217.468

C. Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen (toelichting XI, A2)

62

369.384.241

383.201.510

C.1.

ZAP

620

103.922.851

111.377.626

C.2.

AAP/BAP

621

82.735.860

86.131.171

C.3.

ATP

622

134.458.407

134.394.720 1.438.148

C.4.

Gastprofessoren

623

1.353.843

C.5.

Contractueel AP

624

833.272

853.308

C.6.

Contractueel ATP

625

2.317.054

2.235.979

C.7.

Bursalen onderworpen aan RSZ

D. Afschrijvingen en waardeverminderingen op oprichtingskosten, op immateriële en materiële vaste activa

626

43.762.954

46.770.557

630

31.910.673

32.603.700

E. Waardeverminderingen op voorraden en handelsvorderingen (toevoegingen +, terugnemingen -) (toelichting XI, B)

631/3

437.072

0

F. Voorzieningen voor risico's en kosten (toevoegingen +, bestedingen en terugnemingen -) (toelichting XI, A3 en C)

634/9

1.194.937

-12.000.000

G. Andere bedrijfskosten

640/9

7.332.917

5.823.474

III. Bedrijfsoverschot (bedrijfstekort)

70/64

49.327.108

32.892.996

Resultatenrekening

146

Resultatenrekening 2008 – bedrijfseconomische view – totaalbeeld K.U.Leuven (2/2) IV. Financiële opbrengsten (+)

75

23.559.343

A. Opbrengsten uit financiële vaste activa

750

822.569

0

B. Opbrengsten uit vlottende activa

751

14.039.951

9.578.078

752/9

8.696.823

11.776.757

C. Andere financiële opbrengsten (toelichting XII, A)

21.354.835

V. Financiële kosten (-)

65

16.945.234

17.711.392

A. Kosten van schulden (toelichting XII, B en C)

650

84.789

60.265

B. Waardeverminderingen op vlottende activa andere dan bedoeld onder II.E. (toevoegingen +, terugnemingen -) (toelichting XII, D)

651

11.656.864

12.542.684

C. Andere financiële kosten (toelichting XII, E)

652/9

5.203.582

5.108.443

VI. Overschot (tekort) uit de gewone activiteiten

70/65

55.941.217

36.536.439 4.530.249

VII. Uitzonderlijke opbrengsten (+)

76

9.220.953

A. Terugneming van afschrijvingen en van waardeverminderingen op immateriële en materiële vaste activa

760

0

0

B. Terugneming van waardeverminderingen op financiële vaste activa

761

1.647.243

0

C. Terugneming van voorzieningen voor uitzonderlijke risico's en kosten

762

0

0

763

7.573.710

4.530.249

0

0

4.754.053

2.649.258

D. Meerwaarden bij de realisatie van vaste activa E. Andere uitzonderlijke opbrengsten (toelichting XIII, A)

764/9

VIII. Uitzonderlijke kosten (-)

66

A. Uitzonderlijke afschrijvingen en waardeverminderingen op oprichtingskosten, op immateriële en materiële vaste activa

660

-38.770

0

B. Waardeverminderingen op financiële vaste activa

661

4.792.180

2.649.258

C. Voorzieningen voor uitzonderlijke risico's en kosten

662

0

0

D. Minderwaarden bij de realisatie van vaste activa

663

643

0

E. Andere uitzonderlijke kosten (toelichting XIII, B)

664/8

0

0

F. Uitzonderlijke kosten als herstructureringskosten opgenomen onder de activa (-)

669

0

0

IX. Inkomende verrekeningen en overschrijvingen tussen afdelingen (+)

9

64.917.770

73.089.166

A. Verrekeningen

93

26.014.528

22.814.216

B. Overschrijvingen

94

38.903.242

50.274.950

X. Uitgaande verrekeningen en overschrijvingen tussen afdelingen (-)

8

64.917.770

73.089.166

A. Verrekeningen

83

26.014.528

22.814.216

B. Overschrijvingen

84

38.903.242

50.274.950

XI. Overschot (tekort) van het boekjaar

70/66

60.408.118

38.417.430

Resultatenverwerking

codes

A. Te bestemmen overschot (te verwerken tekort) 1. Te bestemmen overschot van het boekjaar 2. Te verwerken tekort van het boekjaar 3. Overgedragen overschot van het vorige boekjaar 4. Overgedragen tekort van het vorig boekjaar

70/66 66/70 790 690

Boekjaar 2008

Herziene begroting 2008

60.408.118 820.257.606 0

38.417.430 0 815.941.062 0

B. Onttrekking aan de eigen middelen (+) 1. aan het gevormd vermogen 2. aan de aangelegde fondsen

791 792

0 2.307.956

0 0

C. Toevoeging aan de eigen middelen (-) 1. aan het gevormd vermogen 2. aan de aangelegde fondsen

691 692

0 0

0 0

882.973.680

854.358.492

D. Over te dragen overschot (tekort)

Resultatenrekening

693/793

147

Resultatenrekening 2008 – totaalbeeld K.U.Leuven verbijzonderd naar de afdelingen Boekjaar 2008

(in euro)

Over te dragen overschot - einde boekjaar 2007

Afdeling I Werking

Inkomsten Uitgaven Overschrijvingen tussen afdelingen Verrekeningen tussen afdelingen Resultaat boekjaar 2008

Afdeling IV.1 Bijzonder Universitair Onderzoeksfonds

Afdeling IV.2 Andere Onderzoeksfondsen

Afdeling VI Voor Totaal Cashview Orde

Afdeling V Patrimonium

Totaal Bedrijfsecon. View

17.374.650

5.844.072

74.998.780

185.157.957

217.029.908

3.802.050

524.778.277

291.162.785

815.941.062

0

0

0

0

4.316.544

0

0

4.316.544

0

4.316.544

20.570.860

17.374.650

5.844.072

74.998.780

189.474.501

217.029.908

3.802.050

529.094.821

291.162.785

820.257.606

255.624.293

12.240.429

12.241.083

53.745.919

209.710.157

95.396.557

6.708.606

645.667.043

19.957.272

665.624.315

-241.480.341

-16.822.073

-12.842.432

-44.136.811

-171.293.566

-120.653.940

0

-607.229.163

2.012.966

-605.216.198

3.060.493

5.946.291

2.755.255

-5.682.585

9.000.000

-15.079.454

0

0

0

0

-9.780.635

712.926

-1.777.041

-2.661.959

-27.074.367

40.581.076

0

0

0

0

7.423.809

2.077.573

376.865

1.264.564

20.342.225

244.239

6.708.606

38.437.880

21.970.238

60.408.118

27.994.668

19.452.222

6.220.937

76.263.344

209.816.726

219.582.103

10.510.656

569.840.657

313.133.023

882.973.680

Onttrekking aan de aangelegde fondsen

2.307.956

Over te dragen overschot - einde boekjaar 2008

Afdeling VIII Bedrijfsecon. afdeling

20.570.860

Aanpassing bij vastlegging beginbalans 2008 op RvB K.U.Leuven d.d. 16 december 2008 Over te dragen overschot - begin boekjaar 2008

Afdeling III Soc. Voorz. voor Studenten

Afdeling II Investeringen

2.307.956

2.307.956

Boekjaar 2007 (ter vergelijking)

(in euro)

Over te dragen overschot - einde boekjaar 2006 Inkomsten Uitgaven

Afdeling I Werking

Afdeling II Investeringen

Afdeling III Soc. Voorz. voor Studenten

Afdeling IV.1 Bijzonder Universitair Onderzoeksfonds

Afdeling IV.2 Andere Onderzoeksfondsen

Afdeling V Patrimonium

Afdeling VI Voor Totaal Cashview Orde

Afdeling VIII Bedrijfsecon. afdeling

Totaal Bedrijfsecon. View

13.829.581

16.867.757

6.162.269

81.041.163

148.617.262

194.465.968

4.007.578

464.991.578

312.366.985

777.358.563

235.493.722

13.556.773

11.881.916

47.608.431

191.324.218

115.082.904

7.758.718

622.706.683

5.031.392

627.738.075

-235.047.121

-18.495.914

-13.349.752

-46.180.598

-154.440.624

-87.441.730

-7.964.245

-562.919.984

-26.235.592

-589.155.576

Overschrijvingen tussen afdelingen

10.349.938

4.298.187

2.547.213

-5.714.181

8.680.953

-20.162.110

0

0

0

0

Verrekeningen tussen afdelingen

-4.055.261

1.147.846

-1.397.574

-1.756.035

-9.023.852

15.084.876

0

0

0

0

6.741.279

506.892

-318.197

-6.042.383

36.540.695

22.563.939

-205.527

59.786.699

-21.204.200

38.582.499

20.570.860

17.374.650

5.844.072

74.998.780

185.157.957

217.029.908

3.802.050

524.778.277

291.162.785

815.941.062

Resultaat boekjaar 2007 Over te dragen overschot - einde boekjaar 2007

Resultatenrekening

148

DE BALANS VAN DE K.U.LEUVEN 1

Inleiding

Op 21 december 2007 keurde de Vlaamse Regering het nieuw besluit goed betreffende de boekhouding, de jaarrekening, het rekeningenstelsel en de controle voor de universiteiten in de Vlaamse Gemeenschap. Dit nieuw besluit treedt in werking op 1 januari 2008 en heeft volle uitwerking op de rekeningen 2008. Gegeven de schaalgrootte en de verregaande graad van integratie en automatisering van de informatiesystemen in SAP is de K.U.Leuven tijdig gestart met de voorbereidende werkzaamheden. De bedrijfsrevisoren kwamen na hun controlewerkzaamheden 2007 reeds tot de conclusie dat de eindbalans d.d. 31 december 2007 nog maar op twee kleinere punten diende te worden bijgesteld om als beginbalans voor het boekjaar 2008 te kunnen gelden. De noodzakelijke correcties werden in de loop van 2008 onderzocht en verwerkt, waarna de beginbalans 2008 op 16 december 2008 door de Raad van Bestuur van de universiteit kon worden vastgesteld. Het boekjaar 2008 werd intussen geadministreerd conform de nieuwe regelgeving. De jaarrekening 2008 die door de Raad van Bestuur van de universiteit werd goedgekeurd op 26 mei 2009 en waarvan de belangrijkste staten hierna kort worden besproken, kreeg van de bedrijfsrevisoren een goedkeurende verklaring zonder voorbehoud. 2

Activa

De totale balanswaarde van de K.U.Leuven bedraagt eind 2008 €1,037 miljard versus €954,3 miljoen op 1 januari 2008, d.i. een stijging met €82,7 miljoen of 8,7%. 2.1

Vaste activa

De vaste activa bedragen eind 2008 €386,4 miljoen en nemen toe met €30,2 miljoen of 8,5% tegenover de beginbalans 2008. De stijging doet zich vooral voor bij de materiële vaste activa (+€25,7 miljoen) en bij de financiële vaste activa (+€4,9 miljoen). De toename van de materiële vaste activa is vooral terug te vinden onder de rubriek terreinen en gebouwen die stijgt van €263,0 miljoen op 1 januari 2008 naar €284,3 miljoen op 31 december 2008 (+€21,3 miljoen of +8,1%). De aanschaffingen en overboekingen van de terreinen en gebouwen in 2008 bedragen €35,6 miljoen, de afschrijvingen €12,6 miljoen en de netto overdrachten en buitengebruikstellingen €1,7 miljoen. De vaste activa in aanbouw en vooruitbetalingen bedragen einde 2008 €18,2 miljoen en zijn in de loop van het boekjaar gestegen met €5,1 miljoen of 38,9%. Dit is de resultante van een toename in de activa in aanbouw (+€5,4 miljoen) en een netto daling van de vooruitbetalingen met €0,3 miljoen. Investeringen in de activa in aanbouw bedragen einde 2008 €13,7 miljoen en betreffen hoofdzakelijk de gebouwen Onderwijs en Navorsing IV voor €8,8 miljoen en het nieuw onderwijskundig gebouw op Campus Kortrijk voor €2,8 miljoen. De financiële vaste activa bedragen op jaareinde €9,4 miljoen en nemen toe met €4,9 miljoen. Ze staan op de balans ingeschreven onder drie rubrieken: Verbonden entiteiten (€6,2 miljoen), Andere rechtspersonen waarmee een deelnemingsverhouding bestaat (€1,1 miljoen) en Andere financiële vaste activa (€2,1 miljoen) en bestaan uit participaties (deelnemingen voor €6,7 miljoen en aandelen voor €1,7 miljoen), vorderingen (€0,8 miljoen) en borgtochten (€0,2 miljoen). 2.2

Vlottende activa

De vlottende activa stijgen met €52,4 miljoen of 8,8% tot €650,5 miljoen, als resultante van verschillende ontwikkelingen. De overige vorderingen op meer dan één jaar bestaan hoofdzakelijk uit studieleningen en uit leningen toegekend aan v.z.w.’s of andere gerelateerde partijen. Deze vorderingen bedragen eind 2008 €1,7 miljoen, wat een daling inhoudt van €0,7 miljoen of 29,8% ten aanzien van de beginbalans 2008. De voorraden en projecten in uitvoering tonen in 2008 een lichte daling, met €0,3 miljoen van €2,5 miljoen in het begin van het jaar naar €2,2 miljoen op jaareinde. Eind 2008 bedraagt de voorraadrotatie 90 dagen. Dit resultaat is nog een lichte verbetering van het reeds meer dan behoorlijke cijfer voor 2007 (96 dagen).

Balans

149

De handelsvorderingen op ten hoogste één jaar stijgen met €0,6 miljoen of 1,2% van €50,1 miljoen begin 2008 tot €50,7 miljoen op jaareinde. Deze beperkte toename moet gezien worden in het licht van de stijgende activiteitsgraad en de stijging van de nog te ontvangen royalty’s met €5,6 miljoen. Dan wordt duidelijk dat de nauwgezette opvolging van de openstaande vorderingen binnen de Debiteurenadministraties steeds meer zijn vruchten afwerpt. Het aantal dagen klantenkrediet bedraagt in 2008 nog 79 dagen. Voor de evaluatie van deze parameter is het belangrijk te wijzen op het feit dat van het totaal van de €50,7 miljoen handelsvorderingen op ten hoogste één jaar circa 45% betrekking heeft op publieke overheden waarvan het terugbetalingsgedrag slechts moeilijk kan worden beïnvloed. De overige vorderingen op ten hoogste één jaar nemen eind 2008 in vergelijking met de beginbalans 2008 toe met 2,6 miljoen of 6,5% tot €42,7 miljoen. Belangrijkste ontwikkelingen: - toename met €1,3 miljoen van de vordering ten aanzien van de Vlaamse Gemeenschap – AHOVOS (Agentschap Hoger Onderwijs, Volwassenonderwijs en Studietoelage) m.b.t. de werkingsuitkeringen; - toename met €1,3 miljoen van de vordering ten aanzien van de Vlaamse Gemeenschap – departement Economie, Wetenschap en Innovatie m.b.t. het Industrieel Onderzoeksfonds. De geldbeleggingen stijgen met €50,2 miljoen of 10,2% van €490,8 miljoen in de beginbalans naar €541,0 miljoen op 31 december 2008. Betreffende stijging is in belangrijke mate te verklaren door de gunstige evolutie in de middelen die voor onderzoek bestemd zijn. De geldbeleggingen worden voorzichtig beheerd conform het strategisch kader voor het beheer van de financiële middelen van de K.U.Leuven, van K.U.Leuven Research & Development en van de UZ Leuven zoals goedgekeurd op de Raad van Bestuur van 19 juli 2005. Dit beheer gebeurt verder onder toezicht van het Beleggingsen Thesauriecomité K.U.Leuven, K.U.Leuven Research & Development en UZ Leuven dat is ingesteld door de Raad van Bestuur van de universiteit op 22 februari 2005. Ook de daling van de liquide middelen met €3,2 miljoen of 52,5% kan gezien worden als een verklarende factor voor de toename van de geldbeleggingen. Door een actieve thesauriepolitiek worden de kasmiddelen en laagrentende tegoeden op zicht bij kredietinstellingen tot een minimum beperkt en zoveel mogelijk tegen gunstiger voorwaarden belegd. De overlopende rekeningen van het actief stijgen met €3,4 miljoen of 55,7%, van €6,0 miljoen begin 2008 tot €9,4 miljoen op jaareinde. Deze evolutie is hoofdzakelijk te wijten aan de toegenomen verworven nog niet ontvangen intresten op de beleggingsportefeuille en de liquide middelen (+€3,5 miljoen) als gevolg van de stijging van het pakket OLO’s in de beleggingsportefeuille en een relatieve verschuiving in de kalender van de renteontvangsten naar het begin van het boekjaar n+1. 3

Passiva

3.1

Eigen vermogen

Het eigen vermogen van de K.U.Leuven bedraagt einde 2008 €883,0 miljoen, d.i. een toename met €60,4 miljoen of 7,3%. De mutatie 2008 is volledig het gevolg van de bestemming van het resultaat einde 2008. Zoals blijkt uit de bespreking van de resultatenrekening hierna, boekt de K.U.Leuven in 2008 voor alle afdelingen samen een overschot van het boekjaar van €60,4 miljoen. In dit resultaat is een meerkost voor de groepsverzekeringen vervat als gevolg van de scherpe terugval van de aandelenkoersen waardoor de financieringsfondsen dienden te worden aangevuld. De betreffende bijstortingen konden voor €3.213.707,70 worden gefinancierd op de begroting 2008, het saldo van €2.307.956,30 werd ontrokken aan de beschikbare fondsen die daartoe bij de vaststelling van de beginbalans 2008 waren aangelegd. 3.2

Voorzieningen voor risico’s en kosten

Zoals reeds het geval was in 2007, worden ook in 2008 voorzieningen voor risico’s en kosten aangelegd conform het nieuw boekhoudbesluit. Deze voorzieningen zijn opnieuw geïnventariseerd en gewaardeerd na een grondige, universiteitsbrede consultatieronde die erop gericht is om de volledigheid zo goed mogelijk te waarborgen en die er moet voor zorgen dat de boekhoudkundige gegevens een getrouwe weergave zijn van de economische realiteit. In totaal stijgen de voorzieningen per jaareinde 2008 in vergelijking met de beginbalans met €1,2 miljoen tot €27,4 miljoen.

Balans

150

3.3

Schulden

De schulden op meer dan één jaar bedragen €6,0 miljoen op jaareinde versus €6,9 miljoen in het begin van 2008, d.i. een afname met €0,9 miljoen of 12,4%. Deze daling is volledig te wijten aan de jaarlijkse herclassificaties van lange naar korte termijn. In 2008 werden geen nieuwe leningen aangegaan. De schulden op meer dan één jaar die binnen het jaar vervallen stijgen licht (met €1.587) ten aanzien van de beginbalans 2008 omdat de normale jaarlijkse aflossingen meer dan gecompenseerd worden door een toename van de korte termijn schuld (+€0,1 miljoen). Deze ontwikkeling wordt verklaard door een aflossing uit 2008 die pas begin 2009 plaatsvond. De handelsschulden dalen met €4,6 miljoen, van €31,3 miljoen tot €26,7 miljoen eind 2008. Het aantal dagen leverancierskrediet bedraagt 57 dagen. Het globale overschot aan opbrengsten ten opzichte van kosten betreffende onderzoeks- en dienstverleningscontracten van bepaalde duur waarbij geen jaarlijkse facturatie plaatsvindt per einde boekjaar, wordt conform artikel 62 van het nieuw boekhoudbesluit opgenomen onder ontvangen vooruitbetalingen op projecten. Dit saldo bedraagt op jaareinde 2008 €6,6 miljoen, wat een stijging betekent met €6,0 miljoen in vergelijking met de openingsbalans. Deze evolutie is de resultante van tegengestelde ontwikkelingen binnen de business areas KULC en LRD. De matching-oefening van kosten en opbrengsten m.b.t. projecten in uitvoering kwam binnen LRD uit op een netto overschot aan ontvangen vooruitbetalingen op projecten van €7,2 miljoen. Binnen KULC gaf deze oefening het omgekeerde beeld, met een netto overschot aan kosten ten opzichte van opbrengsten van €1,8 miljoen. Dit laatste bedrag wordt binnen KULC voor €1,2 miljoen gecompenseerd door overige ontvangen voorschotten m.b.t. nog niet opgestarte dossiers wegens het ontbreken van een formeel ondertekend contract. De schulden m.b.t. belastingen betreffen te betalen BTW, roerende voorheffing, rechtspersonenbelasting en bedrijfsvoorheffing. Deze schulden stijgen van €8,9 miljoen begin 2008 naar €12,4 miljoen op jaareinde. De toename met €3,5 miljoen (+39,8%) wordt voornamelijk verklaard door gestegen roerende voorheffing op ontvangen royalty’s en beleggingen en hogere bedrijfsvoorheffing als gevolg van de gestegen personeelskosten. De schulden m.b.t. bezoldigingen en sociale lasten bedragen €59,9 miljoen eind 2008, d.i. een stijging met €11,8 miljoen of 24,5%. Verklarende factoren: - de stijging van de te betalen RSZ (+€6,8 miljoen): o hiervan wordt €3,2 miljoen verklaard door de correcte verwerking in 2008 van een deel van de RSZ schuld dat einde 2007 als leveranciersschuld ten aanzien van Acerta stond gerapporteerd; o €0,6 miljoen betreft de toename van de RSZ op de groepsverzekeringen; o het saldo wordt mede verklaard door de hogere personeelskosten; - de stijging van de schulden m.b.t. de groepsverzekeringen met €2,4 miljoen als gevolg van de nog te verrichten bijstortingen in de financieringsfondsen van de groepsverzekeringen, ter compensatie van de niet gerealiseerde minwaarden op de effectenportefeuille door de beurscrisis; - een netto toename van de voorziening vakantiegeld (+€1,9 miljoen of 6%) als gevolg van de snelle stijging van het loonpeil in 2008 door drie indexsprongen; - een toename van de te betalen wedden begin 2009 (+€0,7 miljoen). De overige schulden nemen toe met €4,9 miljoen, of 68,9%, tot €12,0 miljoen. De belangrijkste verklarende factor betreft een toename van de diverse schulden met €4,3 miljoen voor doorstortingen aan partners. In het kader van contractuele onderwijs- of onderzoeksactiviteiten ontvangt de K.U.Leuven geregeld middelen die dienen te worden doorgestort aan andere contractpartijen. Deze middelen worden op jaareinde geregistreerd als een diverse schuld. De overlopende rekeningen van het passief stijgen met €0,3 miljoen of 17,5% naar €2,0 miljoen per einde boekjaar 2008. Ze bestaan hoofdzakelijk uit over te dragen opbrengsten.

Balans

151

BALANS K.U.Leuven (1/2) ACTIVA

(in euro)

VASTE ACTIVA

codes 20/28

Eindbalans 2008

Beginbalans 2008

386.431.401

356.191.354

I.

Oprichtingskosten (toelichting I)

20

0

II.

Immateriële vaste activa (toelichting II)

21

1.068.859

1.475.649

III.

Materiële vaste activa (toelichting III) A. Terreinen en gebouwen B. Installaties, machines en uitrusting C. Meubilair en rollend materieel D. Vaste activa in leasing of op grond van een soortgelijk recht E. Andere materiële vaste activa F. Vaste activa in aanbouw en vooruitbetalingen

22/27 22 23 24 25 26 27

375.992.595 284.266.963 50.868.624 10.662.873 1.884.296 10.064.749 18.245.089

350.280.752 263.006.292 49.840.655 9.751.448 1.942.531 12.601.591 13.138.235

IV.

Financiële vaste activa (toelichting IV) A. Verbonden entiteiten 1. deelnemingen 2. vorderingen B. Andere rechtspersonen waarmee een deelnemingsverhouding bestaat 1. deelnemingen 2. vorderingen C. Andere financiële vaste activa 1. aandelen 2. vorderingen en borgtochten in contanten

28 280/1 280 281 282/3 282 283 284/8 284 285/8

9.369.946 6.200.000 6.200.000 0 1.074.754 500.000 574.754 2.095.192 1.687.672 407.520

4.434.953 75.000 0 75.000 3.470.054 3.050.300 419.754 889.899 607.086 282.813

29/58

650.539.064

598.130.737

29 290 291

1.700.771 0 1.700.771

2.420.909 0 2.420.909

VLOTTENDE ACTIVA V.

Vorderingen op meer dan een jaar A. Handelsvorderingen B. Overige vorderingen

VI.

Voorraden en projecten in uitvoering (toelichting V) A. Voorraden B. Projecten in uitvoering

30/37 30 37

2.158.088 2.158.088 0

2.513.793 2.513.793 0

VII.

Vorderingen op ten hoogste één jaar A. Handelsvorderingen B. Overige vorderingen

40/41 40 41

93.359.657 50.709.144 42.650.514

90.169.089 50.129.120 40.039.970

VIII.

Geldbeleggingen (toelichting VI)

51/53

541.020.763

490.846.552

IX.

Liquide middelen

54/58

2.927.860

6.161.042

X.

Overlopende rekeningen (toelichting VII)

490/491

9.371.924

6.019.352

1.036.970.465

954.322.091

TOTAAL DER ACTIVA

Balans

152

BALANS K.U.Leuven (2/2) PASSIVA EIGEN VERMOGEN

(in euro)

codes

Eindbalans 2008

Beginbalans 2008

10/15

882.973.680

822.565.562

I.

Gevormd vermogen

10

0

0

III.

Herwaarderingsmeerwaarden

12

0

0

IV.

Aangelegde fondsen A. Onbeschikbare fondsen B. Beschikbare fondsen

13 130 131

0 0 0

2.307.956 0 2.307.956

V.

Overgedragen overschot (overgedragen tekort) Afdeling I Werking Afdeling II Investeringen Afdeling III Sociale voorzieningen voor studenten Afdeling IV.1 Bijzonder universitair onderzoeksfonds Afdeling IV.2 Andere onderzoeksfondsen Afdeling V Patrimonium Afdeling VI Voor orde Afdeling VIII Bedrijfseconomische afdeling

14

882.973.680 27.994.669 19.452.222 6.220.937 76.263.344 209.816.726 219.582.104 10.510.656 313.133.022

820.257.606 20.570.860 17.374.650 5.844.072 74.998.780 189.474.501 217.029.908 3.802.050 291.162.785

VI.

Kapitaalsubsidies

15

0

0

16

27.412.970

26.218.033

160/5 160 161 162 163 164 165

27.412.970 2.384.954 0 0 0 1.696.371 23.331.645

26.218.033 2.342.863 0 0 0 2.113.483 21.761.687

SCHULDEN

17/49

126.583.816

105.538.496

VIII. Schulden op meer dan een jaar (toelichting IX) A. Financiële schulden 1. achtergestelde leningen 2. niet achtergestelde obligatieleningen 3. leasingschulden en soortgelijke schulden 4. kredietinstellingen 5. overige leningen B. Handelsschulden C. Overige schulden

17 170/4

6.014.232 6.002.732

6.868.799 6.857.299

170 171 172 173 174 175 178/9

0 0 1.773.024 4.229.708 0 0 11.500

0 0 1.847.419 5.009.880 0 0 11.500

IX.

Schulden op ten hoogste één jaar (toelichting IX) 42/48 A. Schulden op meer dan één jaar die binnen het jaar vervallen 42 B. Financiële schulden 43 1. kredietinstellingen 430/8 2. overige leningen 439 C. Handelsschulden 44 D. Ontvangen vooruitbetalingen op projecten 46 E. Schulden met betrekking tot belastingen, bezoldigingen en sociale lasten 45 1. belastingen 450/3 2. bezoldigingen en sociale lasten. 454/9 F. Overige schulden 48

118.599.868 981.612 0 0 0 26.684.215 6.568.369 72.365.880 12.430.569 59.935.311 11.999.792

96.992.637 980.025 0 0 0 31.339.838 532.614 57.034.851 8.891.680 48.143.171 7.105.309

X.

Overlopende rekeningen (toelichting X)

1.969.715

1.677.061

1.036.970.465

954.322.091

VOORZIENINGEN VII.

Voorzieningen voor risico's en kosten A. pensioenen en soortgelijke verplichtingen B. belastingen C. grote herstellings- en onderhoudswerken D. sociaal passief E. veiligheid en milieu verplichtingen F. overige risico's en kosten (toelichting VIII)

TOTAAL DER PASSIVA

Balans

492/3

153

Balans

154

WETENSCHAPPELIJKE DIENSTVERLENING De wetenschappelijke dienstverlening behoort, naast onderwijs en onderzoek, tot de kerntaken van de universiteit. Zij omvat de ruime waaier van activiteiten die de universiteit levert ten bate van de maatschappij. Ze omvat de kennis- en technologieoverdracht naar de gemeenschap en de bedrijfswereld. De technologie transfer office, K.U.Leuven Research & Development (LRD) beheert de exploitatie van het economisch potentieel van de onderzoeksresultaten. LRD beschikt over een multidisciplinair team van 52 medewerkers dat aan alle onderzoekers binnen de universiteit ondersteuning biedt op vlak van de verschillende aspecten van wetenschappelijke dienstverlening en economische valorisatie van wetenschappelijke onderzoeksresultaten. Op het volume aan contractonderzoek wordt in het hoofdstuk Onderzoeksverslag van dit rapport verder ingegaan. Het financiële volume uit contractonderzoek en wetenschappelijke dienstverlening bedraagt in 2008 €82,3 miljoen, waarvan €32,3 miljoen contractonderzoek met de privé-sector, €6,4 miljoen contractonderzoek met de privé-sector met overheidssteun, €4,9 miljoen wetenschappelijke dienstverlening zonder contract en €38,7 miljoen tenslotte heeft te maken met de valorisatie van onderzoeksresultaten.

Wetenschappelijke dienstverlening

155

Wetenschappelijke dienstverlening

156

K.U.LEUVEN CAMPUS KORTRIJK 1

Algemeen beleid

Op 1 januari 2008 trad Lieven Danneels (burg. Ir. K.U.Leuven), in functie als voorzitter van het Bestuurscomité van de Kortrijkse campus. Hij volgt aftredend voorzitter Patrick Van den Avenne op. L. Danneels is ondernemer in de ICT-sector en speelt een vooraanstaande rol in het maatschappelijk veld in de regio; hij heeft bijzondere belangstelling voor ondernemerschap en innovatie. De K.U.Leuven Campus Kortrijk verwelkomt zijn nieuwe voorzitter en rekent op hem om de campus verder uit te bouwen en om de band tussen het onderzoek en het afnemersveld te versterken. Voorzitter Danneels schaart zich achter het beleidsplan dat in 2006 voor de campus is uitgetekend. Samen met het ZAP van de campus en met meerdere andere stafleden nam hij in de maand september deel aan een strategische dagvergadering gewijd aan de evaluatie van het gevoerde beleid en aan de verdere uitvoering van de tweede twee-jarenfase van het beleidsplan voor de campus. De bespreking betrof zowel het onderwijs (onder meer de flexibilisering van de curricula) als het onderzoek en de dienstverlening, met aandacht voor het initiatief van gouverneur Paul Breyne met zijn hoger onderwijsplan voor de versterking van het hoger onderwijs en van het onderzoek in de provincie. Andere onderwerpen waren de rol van de campus binnen de Leuvense associatie en de samenwerking over de (taal)grens. 1.1

De Associatie K.U.Leuven en de campus

De K.U.Leuven neemt het voortouw voor de uitbouw van een hechte band met de partnerhogescholen in de associatie die rond haar is gevormd. Wegens de geografische spreiding van de hogescholen, die de Associatie K.U.Leuven typeert, is het logisch dat nabij gelegen instellingen zoeken naar wegen om samen te werken, om samen naar het maatschappelijk veld toe te treden en om efficiënter te worden. De westelijke instellingen van de associatie, de Katholieke Hogeschool Zuid-West Vlaanderen (KATHO), de Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende (KHBO), de Katholieke Hogeschool SintLieven en de universiteit (hier in het bijzonder haar Kortrijkse campus) houden overleg om hun beleid op elkaar af te stemmen en om gezamenlijke initiatieven te nemen. De algemeen directeurs van de hogescholen en de campusrector ontmoeten elkaar daartoe op maandelijkse basis. Voor de academische en voor de academiserende opleidingen is er overleg op niveau van de bestuursorganen van de betrokken instellingen om na te gaan of, en in welke mate, nauwere samenwerking wenselijk kan zijn. 1.2

Flexibilisering van (volledige) bachelor-curricula

Het goedgekeurde strategische plan voor de Campus Kortrijk stipuleert dat selectief en progressief zal gestreefd worden naar het aanbieden van volledige (3 jaar) bachelor-curricula, desgewenst met een vernieuwende curriculumstructuur. Binnen verschillende groepen en tussen meerdere faculteiten is overleg gaande om via een structuur met hoofd- en nevenrichtingen (‘major en minores’) curricula aan te bieden die vernieuwend zijn en die een meer flexibele opbouw van het studietraject mogelijk maken. De invoering van deze curricula mag ten vroegste vanaf het academiejaar 2010-2011 verwacht worden. 1.3

Uitbouw van het onderzoek op de campus

De universitaire Campus Kortrijk heeft een academische onderzoeksopdracht, met eigen accenten en sterkten, consistent met het onderzoeksbeleid van de groepen en van de universiteit. Tijdens het voorbije jaar stelden wij een beduidende groei vast van het onderzoek, zowel in termen van het aantal onderzoeksmedewerkers als van het aantal onderzoeksprojecten en de aangetrokken onderzoeksbudgetten; de campus telde eind 2008 een 80-tal medewerkers in diverse onderzoeksstatuten.

K.U.Leuven Campus Kortrijk

157

Negen onderzoeksploegen zijn op de campus actief. Zij behandelen onderwerpen die binnen diverse wetenschapsgebieden vallen en zijn meestal uitgesproken multi- en interdisciplinair. De campus biedt in de mate van het mogelijke administratieve ondersteuning bij het verwerven en beheren van onderzoeksfondsen, in het bijzonder fondsen van Europese origine. 1.4

Relaties en samenwerking over de (taal)grens

De campus streeft naar samenwerking met instellingen uit nabije regio’s. Dit betreft vooreerst instellingen in de Rijselse metropool: enerzijds de federatie van de Katholieke instellingen van hoger onderwijs te Rijsel (‘La Catho’), anderzijds de rijksuniversiteiten (Université Lille I-II-III). Met de school voor Economie en Management (IESEG) van de Catho loopt in 2008 opnieuw het programma waardoor enerzijds Kortrijkse studenten te Rijsel keuzevakken in het Frans kunnen volgen, en anderzijds een vak ‘Doing business in the North Sea Area’ aangeboden wordt aan Rijselse studenten. Met de Rijselse rijksuniversiteiten loopt de samenwerking verder in de taal- en letterkunde en in de rechten. Intussen worden ook contacten uitgebouwd met de zusterinstelling te Bergen, onder meer voor samenwerking in de domeinen economie en bedrijfskunde, sociale wetenschappen en talen. De campus speelt een ondersteunende rol bij het tot stand komen en de uitbouw van het Europees district Rijsel-Doornik-Kortrijk, dat nu officieel is ingesteld, met een operationele zetel en agentschap in Kortrijk. 2

Studentenwerving en studentenleven

2.1

Rekrutering

Na de aanzienlijke toename van het aantal generatiestudenten op de campus in 2007, was 2008 een jaar van stabilisering, zowel van generatiestudenten (463) als van diplomastudenten (989). Onder deze stabiele totalen gaan beduidende verschillen schuil naargelang de richting, m.n. een sterke toename van de aantallen in Wetenschap & Technologie en een daling van de aantallen in de Humane Wetenschappen. Naast de ‘reguliere studenten’ telt de campus ook nog studenten in brugprogramma’s, voor afzonderlijke credits en aan de Open Universiteit en in postgraduaatopleidingen, samen goed voor een 110-tal inschrijvingen en voor 69 TF-student equivalenten. Ondanks deze stabilisering, maar dankzij de uitgesproken groei tijdens het vorige jaar, blijft de campus op koers tegenover de kwantitatieve rekruteringsdoelstellingen. 2.2

Residentiële campus

Het beleidsplan voor de campus voorziet een verdere uitbouw van Kortrijk als residentiële universitaire campus. Bij de aanvang van het academiejaar kon de campus een nieuwe studentenresidentie, De Corona, in gebruik nemen. Deze biedt huisvesting aan 81 studenten in woongemeenschappen van telkens 9 ‘kotgenoten’. Eén woongemeenschap wordt ingenomen door internationale uitwisselingsstudenten van de partner-hogeschool Katho. Denkwerk is intussen opgestart met het oog op de realisatie van een additionele residentie op de campus, zodat de binnenkort onvermijdelijke renovatie van de oudste residentie ‘De groene mote’ kan aangevat worden zonder dat het aanbod van kamers op de campus terugloopt. 2.3

Programma van ontmoetingen met prominenten

Om haar studenten een ‘brede’ vorming te laten genieten, biedt de campus hen naast het reguliere onderwijs onder meer de kans om prominenten persoonlijk te ontmoeten tijdens een gesprek in beperkte kring. Tijdens het jaar 2008 werden een 20-tal ontmoetingen aangeboden met prominente figuren uit de politieke wereld, de diplomatie, de culturele sector, de ondernemingswereld en de zorgsector.

K.U.Leuven Campus Kortrijk

158

2.4

Tevredenheidspeiling bij studenten

Voor de zevende keer werd het jaarlijkse tevredenheidsonderzoek bij de studenten gevoerd. Het algemeen tevredenheidspeil blijft boven ‘4’ scoren (op een schaal van 1 = niet tevreden tot 5 = zeer tevreden). De tevredenheid met specifieke aspecten van het studeren en leven op de campus wijst uit op welke specifieke punten verbetering mogelijk is. De verantwoordelijken voor de diverse sectoren van het leven op de campus ontvingen de specifieke informatie zodat zij, waar nodig, corrigerende maatregelen konden nemen. 3

Advies en begeleiding bij studie en studiekeuze

De Dienst voor Studieadvies helpt optimale kansen scheppen voor de studenten, zodat ze hun eigen studieproject kunnen waarmaken. Om de overgang van het secundair naar het hoger onderwijs te bevorderen, geven wij correcte en volledige informatie over het studieaanbod via tal van kanalen (o.a. studie- en informatiedagen die provinciaal worden georganiseerd door de CLB’s en het Departement Onderwijs, samen met de K.U.Leuven, de KHBO en de KATHO, een speciale studiekeuzeactiviteit ‘de KISS-dagen‘, eigen infodagen op 5 en 7 maart, een infomarkt op 26 april en een extra ‘terugkomdag’ op 6 september). De begeleiding van studenten van het eerste jaar richt zich op de ondersteuning van hun evolutie van 'leerling' naar 'student', via het bevorderen van doelmatig studeergedrag, al dan niet gekaderd in een sociaal-emotionele aanpak. Zoals elk jaar vroegen sommige studenten om individueel advies. Ongeveer de helft van de vragen betreft het studeren zelf, een kwart de (her)oriëntering of het stopzetten van de studies. Een klein deel van de problemen is eerder van psychische of relationele aard. De begeleiding gebeurt in hoofdzaak individueel. Per semester worden verschillende groepssessies rond studiemethode, studieplanning, uitstelgedrag en faalangst georganiseerd. 4

Dienst Postacademische Vorming

Het Postuniversitair Centrum organiseert dag- en avondopleidingen, meerdaagse opleidingen, jaaropleidingen en postgraduaatopleidingen in bijna alle takken van de wetenschap. De missie is een uitstekend aanbod postacademische vorming verzorgen, gebaseerd op recent onderzoek, inspelend op de actualiteit, gericht op vragen en behoeften van de dagelijkse praktijk voor mensen die door studie of ervaring een hoger onderwijsniveau hebben, en dit in een gastvrij kader dat ontmoeting en dialoog bevordert. In het academiejaar 2007-2008 werd voor het eerst de kaap van 100 activiteiten overschreden en ook op het vlak van deelnemers werd een nieuw hoogtepunt bereikt met ruim 7.000 cursisten, goed gespreid over de verschillende domeinen. Dit betekent dat het Postuniversitair Centrum een omvangrijke groep alumni en professionals bereikt, in diverse disciplines, inbegrepen vakgebieden waar de Campus Kortrijk geen bacheloronderwijs aanbiedt. De directeur van de Dienst Postacademische Vorming neemt het voorzitterschap waar van de werkgroep permanente vorming van de Associatie K.U.Leuven. Het Studiecentrum Open Universiteit van de Campus Kortrijk biedt het cursusaanbod aan van de Open Universiteit Nederland, een aanbod van ruim 280 cursussen die afzonderlijk of in diplomalijnen kunnen bestudeerd worden. De K.U.Leuven Campus Kortrijk is een dragende partner van de v.z.w. Eekhoutcentrum, dat voor personeelsleden van het brede onderwijsveld, van het kleuter- tot het hoger onderwijsniveau in WestVlaanderen, studienamiddagen en langlopende opleidingen organiseert. De directeur van de Dienst Postacademische Vorming treedt op als woordvoerder voor de campus in het Regionaal Expertisenetwerk (REN) Vlaanderen. Dit netwerk verzorgt in opdracht en met financiering van de Vlaamse minister van onderwijs opleiding, technische en organisatorische

K.U.Leuven Campus Kortrijk

159

ondersteuning voor het toenemend gebruik van informatie- en communicatietechnologie in het onderwijs (alle niveaus). 5

Impulscentrum voor onderwijsvernieuwing

Het Impulscentrum voor onderwijsvernieuwing is een tweepolige structuur. Vooreerst is het een samenwerkingsverband van de Campus Kortrijk met KATHO, KHBO en KaHo Sint-Lieven, dat de krachten wil bundelen op het vlak van zowel pedagogisch-didactische onderwijsvernieuwing als op het gebied van technologische vernieuwingen en het gebruik ervan binnen het hoger onderwijs. Het Impulscentrum vormt een communicatiekanaal waarlangs recente onderwijsinnovaties en -inzichten worden meegedeeld aan docenten en onderwijsbegeleiders. Het Impulscentrum wil bovendien een forum ter beschikking stellen aan de onderwijsondersteunende diensten voor het verspreiden van vernieuwingen in hun domein. Het impulscentrum realiseert de vooropgestelde doelen door (1) informatie te verstrekken via een gezamenlijk weblog (www.impulscentrum.be); (2) een ‘tip van de maand’ rond onderwijsvernieuwing te verspreiden; (3) multimediaprojecten mee te ondersteunen of te ontwikkelen; (4) korte videoconferenties over uiteenlopende onderwerpen te organiseren (www.impulscentrum.be/imho). Voor deze videoseminariereeks wordt nauw samengewerkt met AVNET en ICTS van de K.U.Leuven en met de werkgroep onderwijskundige aspecten van het digitale leren van de associatie. De coördinatie en opvolging van deze projecten wordt opgenomen door de coördinator van het Impulscentrum. De werking van het samenwerkingsverband wordt aangestuurd door een gemeenschappelijke stuurgroep van de K.U.Leuven Campus Kortrijk met de betrokken hogescholen. De tweede pool van het Impulscentrum functioneert als beleidsvoorbereidende, onderwijsondersteunende en -vernieuwende dienst voor de Campus Kortrijk. In 2008 kregen volgende thema’s aandacht: (1) de organisatie van een campusbrede strategiedag; (2) het verder opvolgen en ondersteunen van lopende projecten; (3) voorbereiding en dossiervorming voor nieuwe onderwijsprojecten; (4) voorbereiding en dossiervorming voor het invoeren van flexibele curricula aan de Campus Kortrijk. 6

Bibliotheek

Het jaar 2008 stond voor de Kortrijkse campusbibliotheek in het teken van de verdere uitbouw van het leercentrum en van de verdere rationalisering van de bibliotheekdiensten op de campus. De bibliotheek peilde bij de studenten naar de algemene dienstverlening en naar de meerwaarde van het project ‘Dinsdag Bibdag’. Ze bouwde deze ‘nocturne’ vervolgens verder uit. In samenwerking met de Subfaculteit Letteren werden de belangrijkste mediabronnen uit de collectie van de literaire mediatheek ontsloten. Deze onderwijsbronnen kregen een zichtbare plaats in de bibliotheek. Daarbij aansluitend werd een werkruimte uitgerust met apparatuur voor het raadplegen van (online) videomateriaal in groepsverband. Ten behoeve van de bibliotheekgebruikers werden de webtoepassingen verfijnd en werd een instructiesessie gefilmd en online geplaatst. Het leercentrum werd 75.377 keer bezocht en registreerde 20.820 ontleningen. In het licht van de uitbreiding en de verbouwing van de campus (Spina en Gebouw C) werden de bibliotheekdiensten verder gecentraliseerd. De collectie van het Interdisciplinair Research Centrum werd gerationaliseerd en geïntegreerd met de collectie in het hoofdgebouw. In het kader van functieen organisatiedesign en het strategisch plan van de universiteitsbibliotheek, werd op de campus ook gestart met een reflectie over de visie en de strategische doelstellingen van de campusbibliotheek. Prof. dr. Vincent Sagaert vervult sinds 1 september 2008 de functie van voorzitter van de Bibliotheekraad. 7

Informaticabeleid

In 2008 werden naast de continue zorg voor verbetering van dienstverlening, zowel naar studenten als naar personeelsleden toe, een aantal projecten uitgevoerd. Een overzicht: - Met het oog op toekomstige interoperabiliteit met de K.U.Leuven authenticatie-infrastructuur werd in Kortrijk een Microsoft Active Directory omgeving opgezet. Hierdoor zullen alle personeelsleden en studenten van de K.U.Leuven eenvoudig toegang krijgen tot de IT-infrastructuur in Kortrijk, zonder bijkomende lokale administratie. De centrale K.U.Leuven-account zal voor de authenticatie

K.U.Leuven Campus Kortrijk

160

-

-

-

-

8

gebruikt worden. Alle publieke toestellen werden al aangepast om, eens de nieuwe link naar Leuven bestaat, de implementatie te bespoedigen. De eerste fase werd ingezet voor de vernieuwing van het actieve gedeelte van de netwerkinfrastructuur. De logische netwerktopologie werd gewijzigd om meer redundantie te bekomen. De nieuwe netwerkswitches komen tegemoet aan het groter wordende netwerkverkeer door het groeiende aantal aan het netwerk gekoppelde toestellen. Bij de uitvoering van deze hertekening werd ook de netwerkuitbreiding naar De Corona, de nieuwe studentenresidentie, gerealiseerd. Het wireless netwerk op de campus werd uitgebreid zodat op de meeste plaatsen op de campus nu draadloos gewerkt kan worden. Na de vernieuwing van de storage apparatuur in 2007, werden tijdens het voorbije jaar strategische reorganisaties van de storage-volumes uitgevoerd, zodat beveiligingsinstellingen op netwerkbestanden beter getuned kunnen worden. In het kader van het groupware-project werd beslist om de e-mail-infrastructuur die in Kortrijk draaide geleidelijk aan af te bouwen ten voordele van de Leuvense Exchange omgeving. Eerst werden enkele sleutelgebruikers, die vooral geïnteresseerd waren in de agenda-functionaliteiten van het nieuwe systeem, gemigreerd. Dikwijls vereiste deze migratie naast een softwarematige aanpassing (installatie van Outlook) ook een aanpassing van de hardware. Inmiddels zijn een 30tal migraties doorgevoerd. Doordat men de mogelijkheid heeft om centraal een agenda bij te houden kwamen verschillende vragen over het gebruik van PDA's en de synchronisatie van deze agenda's met de zaktelefoons. Ondertussen werden een aantal testen uitgevoerd en worden een aantal handhelds in Kortrijk ondersteund. De PC’s in het Talencentrum werden vervangen. Wegens compatibiliteitsredenen met de taallabosoftware werd hierbij het operating systeem Windows XP behouden. De taallabosoftware wordt normaal gezien in 2009 of 2010 vervangen. Tezelfdertijd zal dan de upgrade naar Vista gebeuren. Algemeen beheer

Het kalenderjaar 2008 zal, evenals vorig jaar, als ‘bouwjaar’ bestempeld worden. In september 2008 werd de nieuwe studentenresidentie De Corona in gebruik nemen. Dit betekent dat nu 252 studenten op de campus resideren t.o.v. 171 vorige jaren. De werkzaamheden voor het nieuwe gebouw voor onderwijs en onderzoek in de humane wetenschappen verliepen zoals gepland. De plannen voor de bouw van een bijkomend onderzoeksgebouw werden omgezet in een concreet bouwprogramma, zodat een bouwaanvraag kan worden ingediend. De werkdruk op de diensten van het Algemeen Beheer lag bijzonder hoog. De Technische Dienst en de Informaticadienst hadden, benevens hun courante opdrachten, specifieke taken voor de nieuwbouwprojecten. De Financiële Dienst kampte vanaf de zomer met een tekort aan mankracht omdat geen geschikte kandidaat werd gevonden voor de invulling van de vacature van ‘diensthoofd financiën’. Het nieuwe diensthoofd logistiek startte in september . De Leuvense toelagen voor de recurrente werkingsmiddelen van de Campus Kortrijk daalden. De algemene diensten ontvingen 1,155 miljoen euro (-3%). De toelage voor de faculteiten bedroeg 641.000 euro (-7%). De daling van het totaal te besteden facultair budget kon evenwel worden beperkt tot -2% omwille van het inzetten van saldi van de Campus Kortrijk. De patrimoniumgelden werden aangewend voor de financiering van de recurrente uitgaven en het aanleggen van bijkomende provisies voor de nieuwbouwprojecten. Voor het eerst werd een budget vrijgemaakt om alle personeelsleden en hun gezin op een zomerse dag samen te brengen in een ontspannen sfeer. Het aantal renovatieprojecten lag lager dan vorig jaar omdat de aandacht in eerste instantie opgeslorpt werd door de twee nieuwbouwprojecten. De koelgroep in het Interdisciplinair Researchcentrum werd vernieuwd en er werden extra tellers geplaatst om het energieverbruik in de gebouwen beter te kunnen opvolgen. Er werden dit jaar geen extra kredieten voorzien voor de verdere uitbreiding van de didactische apparatuur maar er werden belangrijke inspanningen geleverd om het aanbod op peil te houden.

K.U.Leuven Campus Kortrijk

161

Het personeelsbestand op de Campus Kortrijk breidde verder uit met jonge onderzoekers omwille van de succesvolle toename van de onderzoeksgroepen. Binnen het ATP-kader mochten we enkele nieuwe jonge krachten verwelkomen. De Campus Kortrijk blijft een grote trekpleister voor externe organisaties die studiedagen organiseren. Deze organisaties brachten samen 20.000 bezoekers naar de campus. Daar bovenop kon de Campus Kortrijk ruim 7.000 deelnemers tellen aan de eigen postacademische vormingssessies. 9

Studentenvoorzieningen

Het lopende project 'gratis openbaar busvervoer voor studenten van de Campus Kortrijk', een overeenkomst tussen De Lijn West-Vlaanderen, de Campus Kortrijk en de stad, werd opnieuw positief geëvalueerd. Studenten kunnen aan een gunsttarief een fiets huren bij de v.z.w. Mobiel. Sportieve studenten kunnen in een nabijgelegen sportcomplex de Lange Munte een sportkaart aanschaffen. Het budget voor sociale voorzieningen van de Campus Kortrijk kwam hiertoe op verschillende plaatsen tussen. De universitaire residenties, Groene Mote en Studentendorp, waren opnieuw volledig bezet. De nieuwe residentie De Corona werd bij het begin van het academiejaar 2008-2009 in gebruik genomen, eveneens met een volledig bezetting. De samenwerking tussen de verschillende diensten studentenvoorzieningen van de universiteiten en hogescholen van Vlaanderen verloopt uitstekend. Zo is er opnieuw de gezamenlijke publicatie 'Centen voor studenten' omtrent alle voorzieningen waar studenten mee te maken kunnen hebben: kinderbijslag, OCMW-steun, studietoelagen van de Vlaamse Gemeenschap, … De stad Kortrijk wil de studenten verzorgen en zet daarom, samen met de diensten studentenvoorziening van de Campus Kortrijk, de KATHO en de Hogeschool West-Vlaanderen, en in het kader van 'Kortrijk Studentenstad', een actie op met medewerking van diverse Kortrijkse handelszaken met talrijke kortingen, tegemoetkomingen en voordelen. 10

Universitaire Parochie

De sessies te Anseremme blijven dé belangrijke start van het academiejaar, zowel voor de studenten als voor de studentenparochie. Eerstejaars leren er elkaar en ouderejaars – onder andere het presidium – kennen. De pastores ontmoeten er studenten aan wie ze de parochie en de activiteiten kunnen voorstellen. Op een open, ontspannen en onbevangen manier zetten nieuwe studenten hun eerste stappen in het studentenleven. Het gebouw waar studenten reeds 44 jaar lang in Anseremme naar toe trokken werd in 2008 verkocht. Een nieuwe locatie – opnieuw in Anseremme – werd gevonden, zodat de traditie van een begrip kan blijven bestaan. De openingsviering vond plaats in het stadscentrum, met een grote aanwezigheid van zowel studenten als personeelsleden. Intussen heeft de samenwerking tussen de Subfaculteit Geneeskunde en de Studentenparochie geleid tot een derde studiereis naar de Filippijnen. Studenten zelf beleven deze reis als een breed vormende aanvulling op hun academische opleiding. De confrontatie met de realiteiten van een ontwikkelingsland laat op de een of andere manier bij elke deelnemende studenten zijn sporen na. Wekelijkse kerkelijke vieringen behoren steeds minder tot de leefwereld van jonge mensen. Om hen toch verademing te bieden, zijn een aantal andere initiatieven ontstaan, zoals de kerstwandeling, de kerstviering, de plechtigheid ter nagedachtenis van de mensen die hun lichaam afstonden aan de Subfaculteit Geneeskunde en de bezinningsmomenten tijdens de advent en de vasten. De avondactiviteiten van de parochie kennen uiteenlopend succes. Het semestersysteem – met tussentijdse evaluaties, werkjes en examens – is daar één van de oorzaken van, naast de vele activiteiten die de studenten zelf organiseren. Voor de wekelijkse werking van de wereldwinkel draaien enkele trouwe vrijwilligers mee. Het oudejaarsavondfeest op de Campus Kortrijk voor eenzamen en armen werd verdergezet en kon rekenen op een toenemende medewerking van studenten. Het Lentefeest kon rekenen op een grote belangstelling van de studenten. De wekelijkse broodmaaltijd verhuisde in het najaar naar een nieuwe locatie en blijft een goed aantal geïnteresseerden trekken. Het koor oefent wekelijks tijdens de lesweken, en heeft ondertussen een vaste kern van zangers. De

K.U.Leuven Campus Kortrijk

162

abdijblokdagen op het einde van de lesweken worden door de deelnemers positief geëvalueerd en worden bijgevolg gecontinueerd. 11

Externe relaties

De Dienst Externe Relaties van de Campus Kortrijk heeft in 2008 de traditionele evenementen zoals de openingsplechtigheden en de nieuwjaarsontvangst georganiseerd. Bijzondere evenementen werden gecoördineerd, zoals de ontvangst van de Navo-secretaris-generaal naar de Campus en de officiële opening van De Corona. De regionale Leuvense alumniwerking werd gestalte gegeven in voorjaarsconcerten in Roeselare voor het zuiden van de provincie en in Brugge voor het noorden. De najaarslezingen vonden plaats in Kortrijk en Brugge voor beide verenigingen. Vanuit de Dienst Externe Relaties werd een studiereis voor studenten uit ETEW, rechten, letteren en onderwijskunde naar de Verenigde Staten georganiseerd en begeleid. De dienst verleende ondersteuning aan de organisatie van andere studiereizen. De dienst werkte mee aan de uitbouw van een nieuwe standstructuur voor de K.U.Leuven en de Campus Kortrijk en nam deel aan de uitwerking van een nieuwe imagocampagne voor de K.U.Leuven.

K.U.Leuven Campus Kortrijk

163

K.U.Leuven Campus Kortrijk

164

UNIVERSITAIRE ZIEKENHUIZEN 1

Organisatorische aspecten

In de loop van 2008 werd binnen de UZ Leuven vanuit het Directiecomité verder gewerkt aan de graduele implementatie van de zorgprogramma gecentreerde organisatiestructuur. In deze toekomstige organisatiestructuur zullen (volgens een matrixmodel) twee hoofdassen centraal staan, met name de medisch inhoudelijke en de operationele aansturing. Conform de plannen werd de operationele as geïmplementeerd, in die zin dat de ziekenhuisbrede activiteitencentra centraal worden aangestuurd, daar waar de medische dienstgebonden activiteitencentra decentraal worden aangestuurd. Om de operationele as te versterken werd mevrouw Nancy Vansteenkiste in december 2008 aangesteld tot operationeel directeur en lid van het Directiecomité. Het zorgprogramma georiënteerde beleid kreeg vorm in de oprichting van het Zorgprogrammacomité, een adviesorgaan van het Directiecomité. Prof. dr. A. Lerut werd aangesteld als voorzitter van dit Zorgprogrammacomité. Het comité legt met een sterke betrokkenheid vanuit de medische diensten en de clinici de zorgprogramma’s vast. Het uittekenen van zorgprogramma’s zal determinerend zijn bij de medisch inhoudelijke aansturing en deze aansturing zal gebeuren door de vaste medische staf vanuit hun medische competentie binnen de medische diensten. Na het vastleggen van de lijst van zorgprogramma’s zal dit Zorgprogrammacomité als een blijvend reflexie-orgaan fungeren en zal dit orgaan gevraagd worden voorstellen uit te werken rond medisch inhoudelijke aspecten, die zich voornamelijk in dienstoverschrijdende zorgprogramma’s kunnen voordoen. Er werd binnen de UZ Leuven overgegaan tot het oprichten van een competentiecentrum kwaliteit onder de bevoegdheid van de directeur verpleging en de hoofdgeneesheer. Binnen dit competentiecentrum wordt een overzicht gehouden op alle activiteiten rond kwaliteitsbeleid, waarbij de talrijke werkgroepen binnen het ziekenhuis zullen rapporteren aan dit competentiecentrum. De permanente aandacht voor kwaliteit in alle facetten van de dienstverlening kwam in de loop van 2008 nog sterker op de voorgrond door de beslissing te ijveren voor het bekomen van een ziekenhuisbrede accreditatie door een externe, onafhankelijke organisatie. Deze internationale accrediteringsorganisatie (JCI) gaat na of het ziekenhuis de noodzakelijke inspanningen levert om een zo hoog mogelijke zorgkwaliteit en patiëntveiligheid te garanderen. Dit houdt in dat er in de organisatie een bedrijfscultuur heerst die voortdurend aandacht heeft voor deze aspecten en deze dan ook meet, opvolgt en waar mogelijk verbetert. Dit is een ziekenhuisbreed proces, waarin alle geledingen en diensten van het ziekenhuis betrokken zijn, zowel in de klinische als in de ondersteunende zones. In de loop van 2008 werd beslist over te gaan tot de oprichting van een Clinical Trial Centre, dat moet instaan voor het clinical trial-beheer, bestaande uit administratieve, financiële en juridische ondersteuning en coördinatie. Deze cel moet toezien op een concrete en efficiënte administratieve doorstroming en opvolging van projecten in het bijzonder met betrekking tot contract- en budgetvorming. De dagelijkse leiding van het Clinical Trial Centre wordt opgenomen door prof. dr. K. De Nijs, radiotherapeute met ervaring in de klinische farmacologie. 2

Strategisch plan voor de volgende 5 jaren

Na grondig overleg binnen diverse adviesgroepen werden door het Bestuurscomité en Directiecomité volgende vijf grote strategische accenten weerhouden: 1) Waardenontwikkeling Als kennisinstelling wensen de UZ Leuven zich niet alleen te beperken tot het aanbieden van excellente gezondheidszorg; ze zullen daarbij steeds ook kennis, en daardoor waardenvermeerdering nastreven. Deze waardenvermeerdering dient zich vooral te richten op innovatie en kwaliteitsverbetering, en dit niet alleen binnen het gebied van de zeldzame pathologieën of gesofisticeerde technologieën, maar ook op het domein van aandoeningen die een grote maatschappelijke uitdaging voor de toekomst betekenen. 2) Nauwe interactie tussen ziekenhuis en universiteit De synergetische interactie tussen de UZ Leuven en de ganse universiteit en in het bijzonder de Groep Biomedische Wetenschappen van de K.U.Leuven, versterkt hen als kenniscentra. Deze

Universitaire Ziekenhuizen

165

interactie zal verdergezet en versterkt worden. In deze context dient de uitbouw van een genomics core facility te worden onderstreept, alsook de oprichting van een centrale biobank. Prof. dr. Koen Norga werd aangesteld tot coördinator van het Leuven Network for Translational Medicine. Het LNTM heeft de bedoeling initiatieven te ontwikkelen en te coördineren ter bevordering van translationele projecten. 3) Netwerking Voor de realisatie van haar doelstellingen is participatie van UZ Leuven aan verschillende netwerken (in het bijzonder in het opgerichte Vlaams Ziekenhuisnetwerk K.U.Leuven) zowel voorwaarde als doel op zich. Netwerking staat voor een uitwisseling en verspreiding van nieuwe kennis, voor een beter gecoördineerde opleiding en voor verbeterde ‘transmurale’ zorg. Ook vanuit de netwerkgedachte werd verder gestalte gegeven aan de werking van LUMOS, de Leuvense Universitaire Medische Ontwikkelingssamenwerking en Solidariteit. 4) Aantrekken en ontplooien van talenten De valorisatieketen van een kennismaatschappij, zal efficiënt en productief zijn als er op alle niveaus gemotiveerde, betrokken, goed opgeleide en, zeker voor patiëntgebonden aspecten, contactvaardige medewerkers ter beschikking staan. Het is van groot belang talenten zo efficiënt en zo vroeg mogelijk op te sporen en te ontwikkelen binnen alle geledingen. Parallel wordt bijzondere aandacht besteed aan het retentiebeleid, zowel voor wat de medische staf betreft als voor het niet-medisch personeel. 5) Bedrijfseconomische doelmatigheid Universitaire Ziekenhuizen worden voor een groot deel gefinancierd door de samenleving; om te zorgen o.a. voor de vernieuwing en kwaliteitsverbetering van de gezondheidszorg ten bate van die samenleving. Bij deze doelstellingen is betaalbaarheid een belangrijk aspect en een essentiële maatschappelijke bekommernis. Daarom zal er binnen de UZ Leuven over gewaakt worden dat de specifieke opdrachten van de UZ Leuven de operationaliteit niet onder druk zetten of belemmeren, maar integendeel verbeteren. 3

Ruimtelijke aspecten

In de loop van 2008 werd groen licht gegeven voor diverse bouwprojecten op Campus Gasthuisberg. Deze voorziene uitbreidingen situeren zich voornamelijk op de zuid-westzijde van Campus Gasthuisberg, in het ziekenhuiskwadrant. Het betreft: - fase IVa (kritieke diensten); - een aantal campusgerelateerde investeringskosten die t.g.v. aansnijden ziekenhuiskwadrant op korte termijn dienen te worden uitgevoerd (o.a. tijdelijke parkings, bufferbekken, …); - uitbreiding kopstation voor de energievoorzieningen inclusief een bovenliggende cascoruimte, waarin later een datacenter kan worden ingericht; - ondergrondse parkeergarage binnen het ziekenhuiskwadrant; - ringweg rond Gasthuisberg en aansluiting van het wegennet. 4

Financiële middelen

In april 2008 werden de definitieve rekeningen voor 2007 vastgelegd en bekendgemaakt. Het bedrijfsresultaat bedraagt 12.29 mio €. Het financieel resultaat bedraagt in 2007 13.99 mio €, zodat het courant resultaat (is het bedrijfs- en het financieel resultaat) 26.28 mio € bedraagt. Dit is 5.1 mio € meer dan in 2006. Voor 2007 bedragen de uitzonderlijke kosten 25.05 mio €, vnl. met kosten m.b.t. de voorgaande boekjaren. De uitzonderlijke opbrengsten bedragen 40.07 mio €, vnl. door de terugnames van voorzieningen en opbrengsten m.b.t. de voorgaande boekjaren. Dit uitzonderlijk resultaat bedraagt dus 15,02 mio € en bijna 85 % van dit resultaat wordt verklaard door de herziening van het budget financiële middelen voor de jaren 1999 tot 2001. Met het oog op de verdere realisatie van de strategische doelstellingen van UZ Leuven werd beslist een deel van het resultaat te bestemmen in de bouwprojecten in het kader van de Health Science Campus, wat moet toelaten de passende faciliteiten aan te bieden, voor zowel topreferente klinische zorg als het hieraan gekoppeld translationeel onderzoek.

Universitaire Ziekenhuizen

166

UNIVERSITAIRE PAROCHIE De Universitaire Parochie (UP) biedt een brede waaier aan van activiteiten rond gemeenschapsvorming, geloof en zingeving en solidariteit met de derde en vierde wereld. Deze activiteiten worden zowel voor studenten als personeelsleden georganiseerd. De studentenparochie besteedt veel aandacht aan ontmoeting en gemeenschapsvorming vanuit een christelijke inspiratie. Hiertoe begeleidt de UP een aantal studentenhuizen. Dit zijn woongelegenheden van 10 à 15 studenten waar vooral het sociale kotleven en de extracurriculaire vorming van de studenten ondersteund worden. Hun aantal werd uitgebreid van 6 naar 8. Tevens werd de interne werking van deze huizen gestroomlijnd. De promo en de selectie van de kandidaten werd geoptimaliseerd. De UP nam voor de eerste keer deel aan de bezoekdagen. Sinds lange tijd hecht de UP veel belang aan het onthaal van eerstejaarsstudenten. Voor het begin van het academiejaar trekken eerstejaarsstudenten op 5-daags kamp om kennis te maken met jaargenoten en om met minder vragen naar Leuven te trekken. Het aantal kampen werd uitgebreid van 3 naar 4. Tevens werd de selectie en de vorming van de begeleiders geoptimaliseerd. Ook de wekelijkse bijeenkomsten achteraf creëerden voor de deelnemers en hun ouderejaarsbegeleiders hechte banden van vriendschap. Eveneens biedt de UP een reeks werkwinkels aan. Sommigen richten zich meer op de beleving van het gebed, bezinning en liturgie, andere eerder op inzicht en vorming en nog andere op solidariteit en engagement. Zo werden o.a. sessies ‘mindfulness’ en ‘zenmeditatie’ ingericht. De werkwinkel ‘ontmoeting in kleur’ behandelde de problematiek van de integratie van allochtonen. Er werden tevens ochtendwakes, een gebedsweek en een wekelijkse eucharistieviering aangeboden. De locatie van de wekelijkse eucharistievieringen werd veranderd van de Begijnhofkerk naar de Leo XIII-kapel. Het solidariteitskoor Pati Pati repeteert wekelijks en geeft een jaarlijks concert in de Begijnhofkerk. De UP wil de weg naar vrijwilligerswerk gemakkelijker maken en speelt een intermediërende rol tussen vrijwilliger en organisatie. In deze context werd het aantal organisaties waarmee samengewerkt wordt vergroot en werden samenwerkingsafspraken gestroomlijnd. De internationalisering van het Leuvense studentenpubliek is ook te merken in de UP. De internationale pinksterviering had opnieuw veel bijval. De UP verleende actief zijn medewerking aan de lokale voorbereiding van Taizé-Brussel en organiseerde hiervoor Taizé-gebedsmomenten in 4 verschillende Leuvense kerken. Naast een kleinere Franstalige gemeenschap, biedt onze ‘University Parish International Community’ aan een honderdtal internationale studenten een gelovige thuishaven. De universitaire ‘weekendparochie’ – zo genoemd omdat de wekelijkse weekendvieringen er het hart van vormen – is een vitale geloofsgemeenschap, waarbij de aanwezigheid van veel jonge gezinnen met kinderen opvalt. De paas- en kerstvieringen waren vreugdevolle momenten in een overvolle kerk. Meer dan honderd vrijwilligers zijn in de diverse werkgroepen actief. Het jaarlijkse Kanafeest werd ervaren als een deugddoende schakel in de versterking van de gemeenschapszin. De weekendparochie biedt ook veel steun bij de voorbereiding van de sacramenten. Bij de eerste communies en vormsels worden de degelijke catecheses met bijbelse inslag gewaardeerd. In 2008 werden 54 huwelijken ingezegend en een 90-tal kinderen gedoopt. Aan deze belangrijke gebeurtenissen in het leven van heel wat personeelsleden gaan steeds een degelijke vorming en voorbereiding vooraf. Tevens verzorgde de parochie een 10-tal uitvaarten, hoofdzakelijk van (familieleden van) personeelsleden. Ook naar het bredere universitaire publiek toe geeft de UP impulsen. Voor mensen op zoek naar spiritualiteit organiseerde de parochie een tweedaagse in de abdij van Orval i.s.m. SPES (SPiritualiteit in Economie en Samenleving). De lezingenreeks over ‘religie en mystiek’, ingericht in samenwerking met het Interdisciplinair Centrum Religiestudie & Interlevensbeschouwelijke dialoog van de Faculteit Godgeleerdheid, kon op veel interesse rekenen. Tevens biedt de UP haar medewerking aan de universitaire bezinningen die op zondagvoormiddag plaatsvinden in het Groot Begijnhof en waar telkens tal van geïnteresseerden op afkomen. De UP startte ook een nieuwe lezingenreeks onder de naam ‘Geloven in de samenleving’. Wiel Derkse, Sigiswald Kuyken en Bert Claerhout verzorgden reeds een lezing en trokken een ruim publiek (tot 100 aanwezigen). In oktober werd de credoreeks

Universitaire Parochie

167

verdergezet, een driejarige vormingscyclus van telkens 6 avonden voor ieder die dieper wil ingaan op de kernpunten van het christelijke geloof. Hiervoor hebben zich een 20-tal mensen ingeschreven, zowel studenten als personeelsleden. We willen zeker niet nalaten de vlotte samenwerking met verschillende organisaties en universitaire diensten te vermelden. Samen met de diensten van het Algemeen Beheer werd de renovatie van het Sint-Janshuis verdergezet. De Dienst Communicatie wees ons op verschillende mogelijkheden om onze werking een gezicht te geven naar buiten toe en hielp ons bij het ontwerp van onze publicaties en bij het updaten van onze website (www.kuleuven.be/up). Goede samenwerkingsverbanden werden opgebouwd met het Dondeynehuis en met de andere leden van netwerk KotPlus www.kuleuven.be/kotplus.

Universitaire Parochie

168

Het jaarverslag 2008 wordt gepubliceerd ter uitvoering van artikel 48 van het Gewoon Reglement Structuur en van artikel 162 van het Decreet betreffende de universiteiten in de Vlaamse Gemeenschap van 12 juni 1991.

Eindredactie en coördinatie: F. Jochmans, A. Boeckmans, T. Boon, K. Lammertyn, C. Michiels

Redactieadres: K.U.Leuven Rectoraat Naamsestraat 22 bus 5000 3000 Leuven

Verantwoordelijke uitgever: R. Vandenbroele Oude Markt 13 bus 5005 3000 Leuven