juli

12

6

52

28 6

PAGINA

36

Helen Verhoeven maakt schilderijen van

28 Het paradijs is het hoofdonderwerp van

44 44 Liesbeth van Keulen van Portretschool Amster-

groot formaat (denk in meters). In de schil-

Janpeter Muilwijk. ‘Vanaf mijn vroege jeugd

dam neemt je mee op een ontdekkingsreis in de

derijen verbeeldt zij ruimten.

heeft het paradijs mij bezig gehouden. O,

geschiedenis van het geschilderde portret

Ruimten waarin de mens de hoofdrol tracht

wat zou ik graag n harmonie met alles om

te spelen

mij heen door het paradijs huppelen.

48 Maria Smits maakt van allerlei materialen complexe beelden en installaties. De betekenis van

24

66

haar werk laat zich niet gemakkelijk vangen. 52 De Nederlandse kust is voor Gelos Michailidis een onaflatende stroom van inspiratie 56 Gefascineerd door de cyclus van het leven ge-

56 6 12 18 24 28 34 38 42 44 48

bruikt Hanneke Francken motieven en symbolen 12 Odilon Redon leefde van 20 april 1840 tot 6 juli 1916. In zijn leven heeft hij prachtige

uit de (kunst)geschiedenis om hieraan uiting te 34 Van 6 tot 13 april vond Art Breda plaats.

kunstwerken gemaakt. Hij is een kunste-

Hans Versfelt schilderde er dagelijks met de

naar die ik altijd ben blijven bewonderen.

beurs zelf als onderwerp.

geven.

56 62 Harsen zijn stoffen die aan olieverf worden toegevoegd om de verf te verdunnen, glanzend te

18 De Quadriennale in Düsseldorf heeft in te-

38 Een proces dat Robert Rost al enige tijd

genstelling tot vier jaar geleden een opener

bezighoudt is het schilderen van mensen-

en toegankelijker karakter. Een verslag.

menigtes. Aan de slag met massa

52

maken, te verdikken of te beschermen. 68 Het werk van Albert Groenheyde straalt grote

60 62 66

kracht uit. Hij schildert realistisch en confronte24 Speels, vrolijk en realistisch in een fel kleur-

42 Een cursus bloemschikken wordt aange-

gebruik met een heldere toon. Dat is het

boden bij een idyllisch gelegen boerderij.

werk van Adri Dijkhorst.

‘Priem’s boerenkip aan het spit’ staat op een wagen op een marktplein

rend. 72 Kees van Aalst kan in kort bestek leren om je beeldend uit te drukken zonder allerlei ingewik-

72 76 77

kelde theoretische beschouwingen.

Inhoud 4

palet 371 I juni/juli 2014

86 Twaalf winnaars in de traditionele Schildercompetitie van Palet met als thema 'Stilleven'. De jury was vol lof over de inzendingen. De prijswinnaars plaatsen wij in het – publicitaire – licht.

78 84 86 92 93 94 95 96 98

Helen Verhoeven, Verontrustend en ontroerend Odilion Redon, Schilder voor schilders Wonderlijk mooie exposities Adri Dijkhorst, Speels, vrolijk en realistisch Janpeter Muilwijk, Over de kalmte van de ziel Hans Versfelt, kijkt terug op Art Breda Robert Rost, Aan de slag met massa Kunstenaars betrokken Liesbeth van Keulen, Geschiedenis van het geschilderde portret uitgave Maria Smits, De essentie van ons menszijn 371 Gelos Michailidis, Strand, juni/juli zee en Hollandse Luchten 2014 Hanneke Francken, Motieven en symbolen Masterclass in Noordwijk Academie Renshof, Harsen en olieverf Albert Groenheyde, Een schilderij maak je niet Kees van Aalst, Kijk nou eens! Taxatie-service De vrije verfstreek van Henri Martin Agenda "Portrait de la femme de Palet boekwinkel l'artiste en buste" Uitslag studiecompetitie Henri MARTIN Vooraankondiging (Toulouse 1860 - LabastideKunstschildersmaterialen du-Vert 1943) 56 x 46.3 cm Kunst doet goed Galerie Alexis Bordes - Parijs Benefietveiling Creatieve adressen Volgend nummer palet 371 I juni/juli 2014

5

Tekst Eric Beets Beeld Helen Verhoeven

Verontrustend en ontroerend HELEN VERHOEVEN MAAKT SCHILDERIJEN VAN GROOT FORMAAT (DENK IN METERS). IN DE SCHILDERIJEN VERBEELDT ZIJ RUIMTEN. RUIMTEN WAARIN DE MENS DE HOOFDROL TRACHT TE SPELEN, Mother 8, 2013, Oil on Canvas 142.2 x 101.6 cm photography: Heather Rasmussen Courtesy of: Private Collection, The Netherlands

MAAR WAARIN VOOR MIJN GEVOEL DE RUIMTE WINT. HET DECOR WORDT HOOFDROLSPELER EN DE MENS IS FIGURANT, ALHOEWEL HIJ GEDREVEN LIJKT TE WORDEN DOOR ZIJN EMOTIES EN HET ONVERMOGEN DIE TE COMMUNICEREN. De figuren zitten ‘vast’ in de door de kunstenaar geschapen situatie en lijken soms letterlijk te schreeuwen tegen de ruimte om hun situatie te verlichten, zij antwoordt niet. Soms krijg je de indruk dat het geschilderde podium dient om het demasqué van de figuren te accentueren. Ontmoeting Wij ontmoeten Helen in de Balie in Amsterdam. Zij woont in Berlijn en is twee dagen in Nederland, onder andere om met de programmamakers van ‘Hollandse Meesters van de 21 eeuw’ te spreken. Zij zullen in Berlijn opnames gaan maken in haar atelier. Ofschoon wij twee uur spraken, was het te kort, Helen had veel over schilderkunst te melden. Het prachtige medium waarvan de geheimen en raadselen telkens weer door beeldend kunstenaars moeten worden doorgrond. Zeker een half uur werd besteed aan het vinden van woorden voor het aandachtig en met overgave uitgevoerde schilderproces dat op een gegeven moment voert naar ‘de andere kant’. Het gebied waarin het ego en daarmee verbonden verstand geen controle meer heeft en de handeling zelf je leidt naar ‘de ruimte voor iets anders’.

Mother 4, 2013, Oil on canvas 105.4 x 81.3 cm photography: Heather Rasmussen Courtesy of: Private Collection, The Netherlands 6


palet 371 I juni/juli 2014 Het hele artikel kunt u lezen in de gedrukte versie van Palet

7

Tekst Eric Beets Beeld Fondation Beyeler

Schilder voor schilders ODILON REDON LEEFDE VAN 20 APRIL 1840 TOT 6 JULI 1916. IN ZIJN LEVEN HEEFT HIJ PRACHTIGE KUNSTWERKEN GEMAAKT. HIJ IS EEN KUNSTENAAR DIE IK ALTIJD BEN BLIJVEN BEWONDEREN. ALS JE BEGINT ALS KUNSTENAAR DAN ZOEK JE VAAK BEWUST OF ONBEWUST VOORBEELDEN DIE JE RAKEN. BIJ MIJ WAS DAT REDON, IK TEKENDE ZIJN ‘SURREALISTISCHE’ TEKENINGEN NA. redon blumen black ny 22.4 x 30 mcm

Gretigheid Redon schreef dat je zijn tekeningen niet kon beschrijven. Zij brengen ons, net als muziek, in een ondefinieerbaar gebied. Ik heb zijn ‘Journal a Soi meme’ met gretigheid gelezen. Hij leefde teruggetrokken en werd pas enigszins beroemd door de roman van Joris Huysmans, A Rebours, in 1884. In de roman speelt een decadente aristocraat de hoofdrol, hij verzamelde tekeningen van Redon. Redon liet zich soms inspireren door de verhalen van Edgar Allan Poe, die ook een voorkeur had voor ondefinieerbare zaken. Redon was toen al 44 jaar. Vrolijker Op vijftig jarige leeftijd kreeg hij een ‘religieuze’ crisis. Na een ernstige redon barque moma 27 x 22.2 cm 12



13

Tekst & Beeld Eric Beets en Achim Kukulies

Wonderlijk mooie exposities DE QUADRIENNALE IN DÜSSELDORF HEEFT IN TEGENSTELLING TOT VIER JAAR GELEDEN EEN OPENER EN TOEGANKELIJKER KARAKTER. VIER JAAR GELEDEN VIEL ER VEEL TE BELEVEN, MAAR JE MOEST WEL REDELIJK GOED INGEVOERD ZIJN IN DE HEDENDAAGSE BEELDENDE KUNST. NU IS OOK ENIGE VOORKENNIS VEREIST OM HET GETOONDE ECHT TE WAARDEREN, MAAR ZONDER DAT VALT ER OOK GENOEG TE BELEVEN.

Francois Granet The Alchemist

gewoon, geen spotjes, maar een batterij aan

het Museum Kunstpalast. Het is een nogal pre-

De moeite waard

lampen recht boven de expositieruimte, je

tentieus onderwerp dat makkelijk tot een ver-

Zo is er een installatie ‘In Orbit’ van de Arge-

baadt als het ware in licht. Men heeft onder-

velende expositie kan leiden. In het Kunstpalast

tijnse kunstenaar Tomas Saraceno waarin

zoek gedaan naar het gebruik van wit bij deze

is dat echter niet het geval. Je wordt als van-

je zelf moet deelnemen, je loopt over een

drie kunstenaars. Drie pioniers van abstracte

zelfsprekend meegevoerd door verschillende

stalen net dat boven een 25 meter hoge

kunst die beeldend verslag doen van hun

ruimten die elk op een bijzonder beeldende

ruimte is gespannen. Uit ervaring kan ik ver-

zoektocht naar een pure, heldere wereld.

tellen dat het een spannende ervaring is.

Het is opvallend dat elke kunstenaar een eigen

Zijn installatie is mede ontstaan door het

vormentaal hanteert om de veronderstelde

gesponnen spinnenweb, even verder kun-

objectieve abstracte zuivere wereld weer te

nen we daar in een verduisterde ruimte van

geven. Al deze werken zo subtiel bij elkaar

getuige zijn hoe die ontstaan. Spinnenweb-

gebracht geven je een gevoel van heiligheid.

ben en spinnen in een open stalen vierkant

Ik vond het zeer ontroerend. En we moeten

roepen een wonderlijke wereld op, hun ‘ar-

niet vergeten de bijzondere kleur en ruimte

chitectuur’ lijkt op de installatie van Sarace-

ervaring van Olufar Eliasson te vermelden, ook

no.

in K20. Op een of andere manier heeft het wat

Een expositie in K20 (Kunstsammlung

te maken met die andere vernoemde exposi-

Nordrhein Westfalen) is van een wonderlij-

tie. Prachtige ervaringen die op zichzelf al een

ke, bijna onaardse schoonheid ‘De witte

bezoek aan de Quadriennale de moeite waard

achtergrond. Oneindigheid’. Wassily Kan-

maken.

KIT tunnel waar ook kunst geexposeerd wordt

dinsky, Kazimir Malevitsj en Piet Mondrian

18

worden gelijkwaardig getoond in open, wit-

Art and Alchemy

te, strakke ruimten. De belichting is buiten-

Een ander hoogtepunt is ‘Art and Alchemy’ in



19

Tekst Gustav de Ridder Beeld Janpeter Muilwijk

Over de kalmte van de ziel Janpeter Muilwijk / Fotografie Gerdien Wolthaus Paauw

Het paradijs is het hoofdonderwerp van Janpeter Muilwijk. Hij zegt daarover: ‘Vanaf mijn vroege jeugd heeft het paradijs mij bezig gehouden. O, wat zou ik graag bloot-zonder enige schaamte-in harmonie met alles om mij heen door het paradijs huppelen. Het domme voorval van de zondeval heeft mij eerst kwaad gemaakt, niet op Eva of op Adam maar op het onvolmaakte van het paradijs. Het zou toch perfect moeten zijn? De twijfel over een Almachtige die dit niet had kunnen voorkomen maakte mij kribbig. Vanuit die vragen ben ik schilderijen, tekeningen en wandtapijten gaan maken. De gewetenloosheid, de onbevangen erotiek van ‘de tuin der lusten’, werd daarna mijn onderwerp.’ 28

Meesjes, 2014, gouache en potlood op papier, 58 x 38 cm.

Eigen verantwoordelijkheid

dijstuin het beeld van onze goede oorsprong

‘Weer later liet ik mijn verbolgenheid een beetje

die in aanleg - in onze genen - verankerd is.

varen; de eigen verantwoordelijkheid die met

Soms kan je in het heden even bij die oor-

de vrucht van kennis zijn intrede deed, heeft

sprong. Ze valt op door haar broosheid, ze is

ook zijn goede kanten. Eva krijgt door het eten

zo weer verstoord; ze is goed maar niet vol-

van die vrucht gewetensvolle hersentjes. Adam

maakt. Onverwacht kom je haar tegen in de

in haar voetsporen ook. Dat maakt het leven

verwondering over het leven maar juist ook in

wel spannender. In mijn laatste werk is de para-

het kalme gemoed zonder angst voor de palet 371 I juni/juli 2014


29

Tekst Marianne Visser van Klaarwater Beeld Hans Verselt

Hans Versfelt kijkt terug op Art Breda

Van 6 tot 13 april vond Art Breda plaats. Hans Versfelt schilderde er dagelijks met de beurs zelf als onderwerp. Een paar keer bij de ingang, een paar keer voor de stand van galerie de Beeldenstorm waar zijn werk te zien was en op verschillende andere plaatsen. Zoals hij zelf zegt: ‘Een kunstbeurs is een interessant onderwerp om vast te leggen. Er is licht, kleur en beweging.’ 34



35

vitrinekast op beurs

beursman voor israels

Al voordat de drukte begon, zocht hij een

die ook goed bij de plek en komt daardoor

plaatsje om zo met ezel, verf en penselen

vanzelfsprekend over. Bijvoorbeeld de man

niet tussen de mensen door te hoeven lo-

met de handen op de rug en de plattegrond

pen. Het dominante licht in de ruimte was

in zijn hand voor het schilderij van Isaac Isra-

het kunstlicht van de vele spotjes, maar van-

ëls in de stand van Kunstgalerij Albricht. Op

uit zijn stand keek hij uit op de glazen deuren

een paar van de schilderijen staan ook de

van de uitgang. ‘In deze twee schilderijen

beursdeelnemers zelf. Tot mijn voordeel blij-

heb ik het gele kunstlicht laten concurreren

ven ze in de buurt van hun stand en dus in

met het koele licht van buiten,’ zegt Hans.

mijn beeld. Zoals de vrouw voor het schilde-

en vitrine ikonen

rij. De man in de stoel voor het beeld is DouBewegende mensen

wes senior, die een tijdje heeft geposeerd

‘Hoe kan hij de steeds bewegende mensen

toen ik de stand van Douwes Fine-art aan

vastleggen?’ werd hem regelmatig ge-

het schilderen was.’

vraagd. Hans: ‘Na het opzetten van het vitrinekast me tjuwelen

36


schilderij weet ik meestal nog niet precies

Het meest bepalend voor de sfeer van de

welke houding ik ga schilderen. Met een

serie schilderijen die hij in die week maakte,

paar toetsen geef ik globaal aan waar ik

vindt Hans de kleur van het tapijt. ‘Het hel-

denk dat een persoon moet komen in het

dere rood was een onvermijdelijk kleurvlak.

vlak. De exacte houding heb ik dan nog niet

Zelfs als je alleen het plafond zou schilderen

bepaald. Als ik een bepaalde pose vaak zie

zou je het terug zien in de reflecties,’ con-

terugkeren, kies ik daarvoor. Meestal past

cludeert Hans. palet 371 I juni/juli 2014

37

TEKST & BEELD LIESBETH VAN KEULEN

Geschiedenis van het geschilderde portret Sinds wanneer worden er levensechte portretten geschilderd? Wie waren de grootste meesters? Waar in Nederland kan je een voorbeeld zien in een openbare collectie? Welke technieken en stijlen zijn er in de loop der tijden gebruikt? En...hoe zou jij hiervan iets kunnen gebruiken voor je eigen schilderkunst? Liesbeth van Keulen, portretschilder en oprichter en hoofddocent van Portretschool Amsterdam neemt je mee op haar ontdekkingsreis.

dat uit door middel van symmetrie, sym-

ken en kloosters), altaarstukken en ...

boliek en stilering van de menselijke fi-

manuscripten. Deze werden met de

guur. In de West-Europese Middel-

hand overgeschreven op perkament

eeuwse worden de hoofdfiguren (Chris-

(glad geschraapte dierenhuiden).

tus, Maria) het grootst worden afge-

Monniken verrichtten dit spreekwoorde-

beeld, minder belangrijke personen

lijke werk. Maar ook vrouwen uit hogere

staan er als kleine figuurtjes naast.

kringen werden opgeleid om dit precieze werk te doen.

MENSELIJKE FIGUREN IN HET OOSTEN

De eerste letter van elk hoofdstuk kreeg

De Byzantijnse kunst borduurt voort op

dikwijls een prachtig versierde hoofdlet-

de Fayoum-portretten met iconen. Die

ter. Met abstracte ornamenten, bloe-

laten uitsluitend beeltenissen van Chris-

Uit het Book of Kells, de oudste

men, fabeldieren en... een enkele keer

tus, Maria, de apostelen en engelen zien.

afbeelding van Maria met kind in

een klein zelfportretje van de maker.

de westerse kunst, 9e eeuw

Mummieportret door Cor Swart

De Fayoum schildertechnieken encaus-

Yoka van de Wetering, getekend portret

tiek (het schilderen met warme was) en eitempera worden ook bij iconen gebruikt. Een mooi voorbeeld van Byzantijnse encaustiek is het icoon van Maria en kind uit het Katharinaklooster in Sinaï. De figuren zijn symmetrisch neergezet, INTRODUCTIE

tijn de Grote koos ervoor om in 313 na

maar hebben verfijnde gelaatstrekken

In mijn zoektocht naar vroege, geschil-

Christus voor volledige godsdienstvrij-

alsof de maker mensen heeft laten po-

derde portretten kwam ik in de eerste

heid in het hele Romeinse rijk.

seren.

aflevering van deze serie terecht bij een

Een zelfde soort symmetrische compo-

hoogtepunt in de geschilderde portret-

Anderhalf decennium later werd het Ro-

sitie zie je ook in de zesde-eeuwse

kunst, namelijk de Fayoum-portretten,

meinse rijk in tweeën gesplitst in een

Byzantijnse mozaïeken van keizer

Egyptische mummieportretten van rond

wanhopige poging alle problematiek van

Justinianus en zijn vrouw Theodora in de

het begin van onze jaartelling. Maar het

invallende volkeren verder het hoofd te

San Vitale basiliek uit Ravenna.

lijkt erop dat daarná het realistische por-

bieden. Met de val van het West-Ro-

tret van de kaart is verdwenen. Is het

meinse rijk in 476 begonnen de Middel-

MIDDELEEUWSE PORTRETJES

mogelijk dat de mens eeuwenlang niet

eeuwen. Het Oost-Romeinse rijk bleef

In het westen worden fresco’s gemaakt

nog duizend jaar overeind met Constan-

(muurschilderingen op kalkmuren in ker-

herkenbaar is geportretteerd? WAT ER AAN VOORAF GING Het Romeinse rijk had na eeuwen van

De maagd Maria met het kindje,

tinopel als hoofdstad. Dit werd het By-

encaustiek, Byzantijns 7e eeuw,

zantijnse rijk .

Katharinaklooster, Sinaï

expansie en glorie vanaf de vierde eeuw

KUNST IN VERANDERENDE TIJDEN

na Christus de grootste moeite om inval-

Dikwijls wordt er een beetje laatdunkend

lende volkeren buiten de deur te houden

naar de Middeleeuwse en de Byzantijn-

langs de ellenlange rijksgrenzen. Ook van binnenuit werd de stabiliteit aangetast door de opkomst van een nieuwe religie: het Christendom. De leer van Christus waarin God voor iedereen verlossing kon brengen na het aardse tranendal vond bij de talloze verdrukten steeds meer weerklank. Keizer Constan44


Aflevering 2: De verdwijning van het portret

Fayum-portret

Martine van Es,

Mirjam Toren beek,

Marijke Veenman,

door iconenschilder

Fayoum portret

Vincent, encaustiek

portret van Paul in

Jan Verdonk

van Paul, 2013

op triplex

Fayoumkleuren

Jeanette de Jong

se kunst gekeken omdat het minder realistisch is dan de Romeinse. Maar als je, je realiseert dat de visie op de wereld aan het veranderen was dan is het op een andere manier zeker te waarderen. Het individu is van minder belang, het goddelijke wordt het middelpunt van de samenleving. De Byzantijnse kunst drukt Het hele artikel kunt u lezen in de gedrukte versie van Palet


45

Tekst Marianne Visser van Klaarwater Beeld Galerie Wilms

De essentie van ons menszijn MARIA SMITS MAAKT VAN ALLERLEI MATERIALEN COMPLEXE BEELDEN EN INSTALLATIES. DE BETEKENIS VAN HAAR WERK LAAT ZICH NIET GEMAKKELIJK VANGEN. AAN DE ENE KANT VRAGEN HAAR BEELDEN OM DUIDING: MET HUN ROBUUSTE LICHAMELIJKHEID DWINGEN ZIJ DE TOESCHOUWER TOT INTERACTIE. AAN DE ANDERE KANT ZIJN ZE TE ABSTRACT OM AAN DIE INTERACTIE EEN DUIDELIJKE RICHTING TE GEVEN. Maria Smits

Op een van haar werken staat: ‘God is dog’. Daarmee verwijst Maria Smits naar Genesis 1 vers 27, waarin God de mens schept naar Gods beeld en gelijkenis. De mens is gelijkende aan God en ‘God is dog.’ Het zijn dezelfde letters, alleen in een andere volgorde. Die mythische en abstracte verwerking van de schepping brengt Maria Smits tot haar thematiek: De menselijke conditie verbeeldt in de gedaante van de ‘dog’ . connected beuys 1, coal, pastel, acryl op paper 65 x 75 cm

48


Het hele artikel kunt u lezen in de gedrukte versie van Palet


49

Tekst & Beeld Kees van Aalst

afb. 1b In een warme kleur zijn donkerder halftonen en accen-

Kijk nou eens! Minicursus vakantieschetsen (2)

ten toegevoegd. Detaillering uitsluitend in en om het aandachtspunt.De afbeelding is een gefantaseerde abstractie als vingeroefening. Door plaatsgebrek zijn de tussenfases niet afgebeeld.

TOON

• •

•

•

•

• •

•

72

Eerst nog even kort de belangrijkste tips uit les 1 op een rijtje: Vertrouw meer op wat je ziet dan wat je weet Zoek het middelpunt van je onderwerp voor de juiste verhoudingen Kijk door je oogharen om uitsluitend de hoofdvormen te zien Gebruik je potlood als meetinstrument en om de richting van perspectieflijnen te schatten Beter een paar vlotte zoekende lijnen dan een aarzelende accurate lijn Teken niet elk detail. Bewaar die voor het aandachtspunt en suggereer de rest Beperk je tot een enkele warme en koele kleur. Laat er één domineren.

KUNSTENAAR IN EEN PAAR LESSEN? TE MOOI OM WAAR TE ZIJN, ZOU

Het lukt de meesten wel om voorwerpen zoals

ties ontstaan door te veel details en een veel-

huizen, boten, personen vaardig te leren

heid aan versnipperde toonwaarden. Zorg dus

JE DENKEN. TOCH KUN JE IN KORT BESTEK LEREN OM JE BEELDEND

schetsen, maar het probleem ontstaat als we

allereerst voor een samenhangend toonwaar-

UIT TE DRUKKEN ZONDER ALLERLEI INGEWIKKELDE THEORETISCHE BE-

die onderdelen tot een eenheid willen smeden.

depatroon van grote vormen, waarbij zowel de

Hoe breng je samenhang in zo’n wirwar aan

halftonen als de lichte en donkere tonen als

SCHOUWINGEN. MAAR EEN PAAR HANDIGE TIPS ZIJN NOOIT WEG.

vormen? Vooral als in het onderwerp zelf niet

‘gezinnetjes’ bij elkaar staan. (zie voorbeelden)

afb. 2a Ook hier een basis in koele kleuren. Laat voor de stabiliteit van de compositie het patroon enkele randen raken. Zorg ook voor voldoende witten binnen het patroon.

een samenhangend toonwaardepatroon te

AANDACHTSPUNT

ontdekken is. De kunst is nu om gelijke toon-

Beperk hierbij de sterkste tooncontrasten tot

waarden met elkaar te verbinden tot grote vor-

het aandachtspunt, het hoofdmotief en houd

afb. 1a Met een koel kleurpalet van phtaloblauw, violet en wat sapgroen is een licht toonwaardepatroon

men om versnippering te voorkomen. Dit is het

de rest rustig.

aangebracht. Samenhang en variatie zijn hier van belang. Een enkele witte partij dient als aandachtspunt.

geheim van sterke composities. Onderdruk de

Hou het geheel simpel, vooral naarmate je ver-

neiging om te detailleren. Rommelige composi-

der van het aandachtspunt komt. palet 371 I juni/juli 2014


73

Tekst Kobi Kluiters Beeld Albert Groenheyde

Een schilderij maak je niet Zelfportret acryl op doek 100x150 cm Genomineerd voor de wedstrijd “Over smaak valt te twisten” door Museum

Het werk van Albert Groenheyde straalt grote kracht uit. Hij schildert realistisch en confronterend. Bij voorkeur werkt hij op grote doeken. Opmerkelijk is zijn inzet van kaders in veel schilderijen. Kleur werkt aanvullend en roept verwondering op. Een heel fragiel lijntje kan het verschil maken.

Boijmans- van Beuningen

Na de Koninklijke Academie in Den Haag werkte Albert Groenheyde beroepsmatig als grafisch ontwerper. Eerst als freelancer en later met een eigen studio. Na 40 jaar stopte hij. Het werd tijd om ‘iets voor mezelf te gaan doen’.

Ben je toen gaan schilderen? Ja, en dat voelde meteen alsof ik thuis kwam. Ik ging een jaar modeltekenen op de vrije academie en was opeens niet meer te stuiten. Eerst experimenteerde ik met abstract werk. Van lieverlee ging ik iets met mensen doen. Ik vond model heel boeiend met abstracte elementen. Ook maakte ik series van dansende oudere mensen en van flamencozangers. Uiteindelijk ben ik me helemaal gaan richten op portret. Portret schilderen of tekenen is een discipline die me steeds meer gaat boeien.

Portret, waarom portret? Ik ben gefascineerd door mensen. Je ziet ze dagelijks om je heen maar het wordt nooit gewoon. Al die verschillen en dan het eigene van iedereen. Niet alleen het karakter maar ook de houding, de manier van bewegen. En dan de kop. Die kop, dat gezicht, dat toont alle emoties, zelfs als iemand denkt dat hij ze niet toont. Door goed te observeren krijg je al snel een indruk van wat er in iemand omgaat. Het portret is voor mij de spiegel van die persoon.

Wie schilder je? Dat kan iemand zijn die ik niet eerder kende en die een opdracht geeft. Of

Keith Richards, acryl op doek 100x140 cm

iemand die ik zelf kies, vaak een bekende persoonlijkheid. Een bekende 66



67

Tekst & Beeld Academie Renshof

verminderd de hechting van de olieverf, dat kan worden opgevangen met een toevoeging van 10 a 30% standolie (een vorm van lijnolie). Terpentijn met 10% olie wordt

toegepast in de

eerste lagen, met 30% olie in de laatste lagen. Veel mediums tegenwoordig zijn gemaakt van een synthetische hars. Hierdoor blijft de verf vaak lang plakken of wordt zachter bij warm weer. De verf droogt vaak glanzend op, waardoor de volgende verflaag minder goed hecht. Bij sneldrogende mediums is een droogtijdversneller

Harsen en olieverf

toegevoegd. Hierdoor kan de verf nadonkeren.

laag gebruikt worden, spaarzaam, op een niet

heeft veel met harsolieverf gewerkt. Zijn werken

Het winnen van terpentijn

HARSEN ZIJN STOFFEN DIE AAN OLIEVERF WORDEN TOEGEVOEGD

te vette onderlaag, omdat hij langzaam droogt.

zijn in enkele lagen geschilderd en nog perfect in

rond 1915. Er worden

OM DE VERF TE VERDUNNEN, GLANZEND TE MAKEN, TE VERDIKKEN

Harsen kunnen worden toegevoegd aan de olie-

Venetiaanse terpentijn is een natuurproduct, dik vloeibaar en lichtbruin. Ze geeft diepte aan de verflaag. Verdund met lijnolie krijgt de verffilm een emaille-achtige uitstraling. Venetiaanse terpentijn is goed te gebruiken voor het maken van transparante lagen, maar mag alleen in de laatste

conditie.

V-vormige kerven in de boom gemaakt waaruit de hars

OF TE BESCHERMEN. HARS IS EEN NATUURPRODUCT, GEWONNEN

verf. Een dergelijke verf heet harsolieverf. Deze

Vernis

olieverf droogt sneller, is transparanter, droogt

Harsen worden gebruikt als vernis, de bescherm-

opgevangen door metalen

UIT NAALDBOMEN. HARS IS HET WONDVOCHT VAN DE NAALD-

harder of zachter op, afhankelijk van de harssoort

laag die over het schilderij wordt aangebracht.

stroken, met onderaan een

BOOM EN AFHANKELIJK VAN DE SOORT BOOM, DIKKER OF DUN-

die gebruikt is. De hoeveelheid hars mag hooguit

Bijkomend voordeel is dat de kleuren van het

bakje. Iedere zes tot acht

een paar procent zijn van de hele massa. Rubens

schilderij meer diepte krijgen. Vernis op basis

weken komt er een nieuwe

NER. DE STERKE GEUR VAN NATUURLIJKE HARSEN IS AFKOMSTIG VAN

druipt. Deze wordt onderaan

kerf bij aan de onderkant.

ZOGENAAMDE TERPENEN, DIT ZIJN STOFFEN IN DE HARS DIE EEN BACTERIEWERENDE WERKING HEBBEN EN ERVOOR ZORGEN DAT DE WOND IN DE BOOM NIET WORDT BESMET MET BACTERIËN EN/OF SCHIMMELS. Nadat het gewonnen is moet hars gezuiverd en bewerkt worden. Er zijn ook synthetische harsen ontwikkeld. Mediums worden gebruikt om de verf te verdunnen.

Een illustratie uit 1934 van

Gerectificeerde terpentijn (ook

terpentijnwinning.

Franse - Portugese gom-

Middenvoor het tappen van

terpentijn of terpen-

de boom. Linksvoor wordt

tijnolie genoemd) is

Ruwe harsbrokken, die nog niet gezuiverd zijn

de vloeibare hars in tonnen

van oudsher het

gedaan, die vervolgens

meest geschikt.

vervoert worden naar het

Terpentijn wordt

fabriekje waar de ruwe hars

gewonnen uit naald-

gedestilleerd wordt.

bomen en is genoemd naar de terpentijnboom. Terpentijn 62



63

Beeld Gelos Michailidis

Strand, zee en Hollandse luchten GELOS MICHAILIDIS (1968) IS AUTODIDACT EN GEÏNSPIREERD DOOR DE HOLLANDSE MEESTERS ZOALS J. VAN RUYSDAEL EN B.C. KOEKKOEK. HIJ SCHILDERT DE NEDERLANDSE ZEE, DUINEN EN DE HOLLANDSE LUCHTEN MET ALLE COMBINATIES VAN WOLKEN EN LICHT.

52


‘Schilderen is mijn passie, het hoort bij mij. Zodra ik vrije tijd heb, pak ik de kwast en ga ik schilderen.’

Het hele artikel kunt u lezen in de gedrukte versie van Palet

zonder titel, olieverf op paneel 81 x 122


53

Tekst & Beeld Kees van Aalst

afb. 1b In een warme kleur zijn donkerder halftonen en accen-

Kijk nou eens! Minicursus vakantieschetsen (2)

ten toegevoegd. Detaillering uitsluitend in en om het aandachtspunt.De afbeelding is een gefantaseerde abstractie als vingeroefening. Door plaatsgebrek zijn de tussenfases niet afgebeeld.

TOON

• •

•

•

•

• •

•

72

Eerst nog even kort de belangrijkste tips uit les 1 op een rijtje: Vertrouw meer op wat je ziet dan wat je weet Zoek het middelpunt van je onderwerp voor de juiste verhoudingen Kijk door je oogharen om uitsluitend de hoofdvormen te zien Gebruik je potlood als meetinstrument en om de richting van perspectieflijnen te schatten Beter een paar vlotte zoekende lijnen dan een aarzelende accurate lijn Teken niet elk detail. Bewaar die voor het aandachtspunt en suggereer de rest Beperk je tot een enkele warme en koele kleur. Laat er één domineren.

KUNSTENAAR IN EEN PAAR LESSEN? TE MOOI OM WAAR TE ZIJN, ZOU

Het lukt de meesten wel om voorwerpen zoals

ties ontstaan door te veel details en een veel-

huizen, boten, personen vaardig te leren

heid aan versnipperde toonwaarden. Zorg dus

JE DENKEN. TOCH KUN JE IN KORT BESTEK LEREN OM JE BEELDEND

schetsen, maar het probleem ontstaat als we

allereerst voor een samenhangend toonwaar-

UIT TE DRUKKEN ZONDER ALLERLEI INGEWIKKELDE THEORETISCHE BE-

die onderdelen tot een eenheid willen smeden.

depatroon van grote vormen, waarbij zowel de

Hoe breng je samenhang in zo’n wirwar aan

halftonen als de lichte en donkere tonen als

SCHOUWINGEN. MAAR EEN PAAR HANDIGE TIPS ZIJN NOOIT WEG.

vormen? Vooral als in het onderwerp zelf niet

‘gezinnetjes’ bij elkaar staan. (zie voorbeelden)

afb. 2a Ook hier een basis in koele kleuren. Laat voor de stabiliteit van de compositie het patroon enkele randen raken. Zorg ook voor voldoende witten binnen het patroon.

een samenhangend toonwaardepatroon te

AANDACHTSPUNT

ontdekken is. De kunst is nu om gelijke toon-

Beperk hierbij de sterkste tooncontrasten tot

waarden met elkaar te verbinden tot grote vor-

het aandachtspunt, het hoofdmotief en houd

afb. 1a Met een koel kleurpalet van phtaloblauw, violet en wat sapgroen is een licht toonwaardepatroon

men om versnippering te voorkomen. Dit is het

de rest rustig.

aangebracht. Samenhang en variatie zijn hier van belang. Een enkele witte partij dient als aandachtspunt.

geheim van sterke composities. Onderdruk de

Hou het geheel simpel, vooral naarmate je ver-

neiging om te detailleren. Rommelige composi-

der van het aandachtspunt komt. palet 371 I juni/juli 2014


73

juli

Recommend Documents