juli

16

6

34

24 6

‘Ik ben het kwijt,’ zegt Paul Klemann. Hij zal toch niet zijn dromen bedoelen?

28 Paleis Soestdijk krijgt een andere bestemming. Er worden culturele bijeenkomsten

48 In gobelins verbeeldt Jenny Ymker zelfbedachte verhalen, gebaseerd op eigen ervaringen. 52 Eric Beets onderzoekt het geheim van de

PAGINA

bloemenschilderijen van Georgia O’Keeffe. 60 Het trompe l’oeil weet ons al eeuwen op het verkeerde been te zetten. 66 In een vierdelige expositiereeks bij Espace Enny tonen kunstenaars hun ware aard. 12 Drie schrijvers lokten Ronald Ruseler naar Mexico. Daar werd hij gegrepen door het

wereld van metaalrestauratie.

70 Hoe worden de producten van Royal Talens gemaakt? Wij namen een kijkje achter de scher-

34 Menno Balm schildert in het glooiende aan Zee maakte er een tentoonstelling

16 12 16 20 24 28 30 33 34

30 Marieke Ensing neemt ons mee in de

werk van Rivera en Kahlo. 16 Is Brazilië eigenlijk wel zo beleza? Beelden

60

42

en exposities gehouden.

38

Zuid-Limburgse landschap. ‘Hier vind ik mijn concentratie.’

38 42

men..

48

over. 38 Rob Bouwman schildert met een badmat.

52

48 Fernand Léger belichaamt het optimisme

58 60

24 Het uitgangspunt van Warffemius is verwondering. ‘Als een kind verbaas ik me over wat ik zie.’

van het interbellum. Te zien in Museum Ludwig in Keulen.

4

Inhoud palet 383 I juni/juli 2016

66

60

66 70 74 76 86 89 95 96 97 98

Paul Klemann. Van droom naar verbeelding Reiskoorts in Mexico Brasil, Beleza?! Palet’s Passie De natuur van Warffemius Bal op Paleis Soestdijk Restauratie van buitenbeelden Schilder mee tijdens Pintar Rapido Menno Balm en zijn uitgave Mheerse School 383 Jong talent: Rob Bouwman juni/juli Fernand Léger. 2016 Schilderen in de ruimte Jenny Ymker. Verhalen over eenzaamheid De magie van Georgia O’Keeffe Column Atte Jongstra Hoe de buitenwereld opeens naar binnen kwam Ware Aard Op bezoek bij Royal Talens Column Myrthe van der Boom Cover: Georgia O’Keeffe, Uitslag studiecompetitie Jimson Weed Schilderwedstrijd in Hummelo (White Flower No. 1), Agenda 1932, olieverf op doek Taxatieservice Creatieve adressen Webshop In het volgende nummer palet 383 I juni/juli 2016

5

Tekst & Beeld Maaike Raduzzi

Hoe de buitenwereld opeens naar binnen kwam Het trompe l’oeil door de eeuwen heen Bij het overkoepelende thema ‘buiten’ in dit nummer, lijkt het een mooi idee om dat concept eens verder te onderzoeken. Door de eeuwen heen zijn er voldoende natuurgetrouwe landschappen, bloemstillevens en portretten gemaakt. Maar de wens om dat ‘buiten’ zo waarheidsgetrouw mogelijk naar binnen te halen, kan ook op een andere manier bekeken worden. Enter het trompe l’oeil: een bedrieger van het oog. Een manier voor de kunstenaar om de werkelijkheid zo goed te imiteren dat de beschouwer ermee op het verkeerde been kan worden gezet.

Andrea Mantegna, plafondfresco in de Camera degli Sposi, 1480, Palazzo Ducale, Mantua

60

palet 383 I juni/juli 2016


61

voor het werk hing opzij trekken? En dan blijkt

Alexandre-Isidore Leroy-De Barde, Schelpen, ca.

dat Parrhasios geen werk achter de gordijnen

1810, waterverf en gouache op papier, 125 x 90 cm,

heeft staan: hij heeft de gordijnen geschilderd.

Musée du Louvre, Parijs

Zeuxis moet beschaamd toegeven dat Parrhasios de winnaar is: hijzelf heeft de vogels bedro-

Panoramisch zicht

gen, maar Parrhasios bedroog Zeuxis.

De Venetiaanse schilder Veronese zet bezoekers en bewoners van de Villa Barbaro in Maser

Romeinse viezigheid

op het verkeerde been met fenomenale door-

Volgens de al eerder geciteerde Plinius was het

kijkjes naar ongerepte natuur vol ruïnes, fraai

niet de taak van een kunstenaar om een an-

aangelegde tuinen en nissen vol antieke sculp-

dere kunstenaar of leermeester te imiteren,

turen. Ook schildert hij personen: een rijk ge-

maar slechts om de natuur na te bootsen. Rijke

klede dame bekijkt de bezoeker aandachtig

Romeinen lieten daarom de wanden van hun

terwijl haar handen op de geschilderde balus-

domus beschilderen met uitbeeldingen van tui-

trade rusten. Een klein meisje kijkt om het

nen vol gevogelte, groen en bloemen, en haal-

hoekje van een geopende deur. Een jager komt

den zo de buitenwereld naar binnen. In het huis

net binnen met zijn honden aan zijn zijde. De

van Livia, echtgenote van keizer Augustus, wer-

geloofwaardigheid van de geschilderde archi-

den meterslange fresco’s aangetroffen van een

tectuur wordt er alleen maar groter door. Zon-

tuin, compleet met muurtje, stoeprand en vo-

der twijfel het bekendste voorbeeld is de Sala

geltjes in de bomen. Op de Romeinse vloeren

delle Prospettive, gelegen op de eerste verdie-

werden de meest kleurrijke en ingenieuze mo-

ping van de Villa Farnesina in Rome. Baldassare

zaïeken gelegd. In de ‘niet-geveegde kamer’ uit

Peruzzi schilderde rond 1515 dit toppunt van

Pergamon zijn allerlei etenswaren uitgebeeld,

het lineair perspectief: dubbele rijen zuilen bie-

zoals fruit, kippenpoten, overblijfselen van vis-

den zicht op een balustrade, met daarachter

sen en krabben, allemaal met een keurige

een panoramisch zicht op de Heilige Stad. Pe-

schaduw. Alsof er net een groots banket ten

ruzzi doorbreekt zelfs de massieve muren door

einde is gekomen en de slaven nog met de op-

antieke sculpturen in nissen te schilderen en

ruimwerkzaamheden moeten beginnen.

gebruikt het atmosferisch perspectief om de heuvels rondom Rome vorm en kleur te geven.

Doorkijkjes naar de hemel

En weer biedt een interieur, dankzij het geschil-

In de middeleeuwen gelden er andere regels

derde trompe l’oeil, ook een kijkje op het buiten.

Adriaen Coorte, Stilleven met

De bedrieger bedrogen

voor het uitbeelden van de, voornamelijk christe-

bosaardbeien, 1705, olieverf

Al in de Griekse en Romeinse Oudheid was het

lijke, thema’s. Pas vanaf de vroege Renaissance

Fruit, vogels en rariteitenkabinetten

op papier op paneel, 16,5 x 14

imiteren van de natuur het hoogste doel van de

komt er opnieuw een interesse voor illusionisme

Ook in de zeventiende en achttiende eeuw

cm, Mauritshuis, Den Haag

kunstenaar. Optische illusie was één van be-

en trompe l’oeil in de beeldende kunsten. Hoe-

bleef de geschilderde tuin zeer populair in de

langrijkste kwaliteiten in kunst. De schilders

wel schrijvers als Vasari van mening zijn dat niet

paleizen en villa’s van de Europese rijkelui. Een

Parrhasios en Zeuxis (vijfde eeuw v. Chr.) gin-

imitatie maar inventiviteit het hoogste doel is,

andere manier om de buitenwereld naar binnen

gen eens met elkaar een wedstrijd aan, zo ver-

wordt er volop gespeeld met het bedriegen van

te halen was natuurlijk het stilleven, zoals de

telt Plinius de Oudere. Het doel was om een

het oog van de beschouwer. Er is daarbij zeker

kleine maar fijne werken van Adriaen Coorte.

object zó levensecht te schilderen, dat het niet

ook ruimte voor een vorm van jovialiteit, een

Deze nog altijd vrij onbekende kunstenaar schil-

meer te onderscheiden was van de werkelijk-

grapje en een plaagstootje. Mantegna creëert

derde zijn fruit- of groentestillevens tegen een

heid. Zeuxis schilderde een tros druiven, en bij

een doorkijkje naar de hemel voor zijn opdracht-

donkere achtergrond en op een stenen tafel.

de presentatie van zijn werk vlogen er vogels

gever Ludovico Gonzaga door het plafond van

Zijn spel van licht en schaduw is zo uitgekiend

naar het doek om op de geschilderde druiven

de hertogelijke slaapkamer te beschilderen met

en zijn oog voor detail zo scherp, dat zijn objec-

te pikken, zo sappig en rijp zagen ze eruit. Par-

een oculus, die uitkijk biedt op de blauwe lucht

ten levensecht lijken. De beschouwer hoeft al-

rhasios was onder de indruk en complimen-

en witte wolkjes. Enkele nieuwsgierige putti en

teerde Zeuxis met zijn levensechte druiven.

bedienden lijken van buiten naar binnen te glu-

Hierop vroeg Zeuxis of hij Parrhasios’ werk niet

ren. Op de geschilderde balustrade balanceert

mocht zien. Wilde hij niet even dat gordijn dat

wiebelig een fikse potplant.

Gedecoreerde mozaïekvloer, tweede eeuw v.Chr., Vigna Lupi, Romeinse kopie naar een mozaïek van Sosos, Pergamon, nu in de Vaticaanse musea, Rome

Het complete artikel kunt u lezen in de nieuwste uitgave van Palet 62



63

Tekst Eric Beets Beeld Eric Beets, Tate Modern

De magie van

Georgia O’Keeffe Georgia O’Keeffe (1887-1986) heeft schilderijen van bloemen gemaakt, die heel speciaal zijn. De vormen van de bloem komen je tegemoet en zijn sensueel. Ze lijken een soort zwoele dans voor je op te voeren. Haar bloemen zijn heel vrouwelijk. Het is fascinerend en komt overeen met een van haar quotes: ‘I feel there is something unexplored about women that only a woman can explore.’

Georgia O’Keeffe, Jimson Weed (White Flower No. 1), 1932, olieverf op doek

52



53

Tate Modern

Stieglitz

Georgia

O’Keeffe werd 98 jaar oud en leidde altijd een

Er zijn een aantal verklaringen. Haar relatie

O’Keeffe, Light

min of meer teruggetrokken bestaan. We ma-

met de beroemde fotograaf Alfred Stieglitz is

Iris, 1924,

ken jullie, wellicht overbodig, attent op haar

bijzonder. Helaas hadden de foto’s die Stieg-

olieverf op doek

werk dat nog regelmatig in exposities opduikt.

litz maakte van haar een opvallende invloed

Het werk van Georgia O’Keeffe is deze zomer

op de interpretatie van haar werk. Stieglitz ex-

bijvoorbeeld te zien in Tate Modern. Ga je een

poseerde naast andere foto’s een aantal

weekendje naar Londen, dan is dit een must

naaktfoto’s van O’Keeffe en sindsdien beke-

see. Haar werk is in Nederland niet zo bekend

ken de critici haar abstracte schilderijen met

en nauwelijks te zien. Dat is jammer. Er valt veel

andere ogen. Haar werk werd seksueel ge-

te leren van haar schilderijen. Ook de land-

duid en dat schokte haar. Zij ging toen over

schappen hebben iets uitgesproken vrouwe-

op een realistischer wijze om haar onderwer-

lijks. De vormen glijden in elkaar over zonder

pen te benaderen. De wonderlijke abstracties

hun eigenheid te verliezen. Het zijn geen slap-

verdwenen en dat is jammer, al zijn haar meer

pe futloze lijnen, maar geconcentreerde con-

natuurgetrouwe bloemen ook heel mooi. Die

touren die de vorm afgrenzen en tegelijkertijd

bloemen werden overigens later ook seksu-

Georgia O’Keeffe, Black

ook op een of andere manier openen. Dit is

eel geduid. Alhoewel dit een gemakkelijke

Mesa Landscape, New

misschien het geheim, alhoewel deze contra-

verklaring is, zit er wellicht toch een zekere

Mexico/Out Back of Marie’s

dictie voor mij toch niet helemaal de lading

waarheid in die interpretatie. Maar dan in een

II, 1930, olieverf op doek

dekt. Er is meer aan de hand.

onbewuste zin.




55

Les Plongeurs (De Duikers), 1943, olieverf op doek, 88,9 x 106,68 cm, Harvard Art Museums/Fogg Museum. Foto: Imaging Department, Courtesy of President and Fellows of Harvard College © VG Bild-Kunst, Bonn 2016

FERNAND LÉGER Schilderen Tekst Eric Beets Beeld Eric Beets, Museum Ludwig

in de ruimte Soms is een gids nuttig om een expositie te begrijpen of beter te beleven. Een audioguide kan die functie ook vervullen. Ik ben er altijd wat huiverig voor; staat het mijn eigen kijken en fantasie niet in de weg? Worden we niet te veel geleid? Er zijn veel mogelijkheden om een tentoonstelling te bekijken en waarom dat door de ogen van een ander doen? Toch heb

Wat een tijd

ik zeer genoten van een rondleiding door de expositie ‘Fernand Léger. Malerei im Raum’ in Museum Ludwig in Keulen.

42


dustrie als motor zou de mensheid meenemen

De rondleider was oprecht geïnteresseerd in

in een onvoorstelbare flow. Léger was daarvan

de expositie en had zich er grondig in verdiept.

overtuigd, hij maakte schilderijen die er toe de-

Door hem begon Fernand Léger (1881-1955) te

den. Niet zo maar een illustratie bij een idee,

leven en kreeg het interbellum reliëf. Wat een

maar nieuwe vergezichten op de toekomstige

tijd was dat, men geloofde heilig in toekomsti-

mens. Er werden symposia belegd om de

ge zegeningen. De Eerste Wereldoorlog was

technische verworvenheden zo goed mogelijk

voorbij en de nieuwe wereldorde met de in-

toe te passen. Ook de relatie die Léger had


43

Curator Katia Baudin voor Fernand Légers Le Transport des Forces (Krachtoverdracht), 1937, olieverf op doek, 500 × 1000 cm, Palais de la découverte, Universcience, Parijs. Foto: Eric Beets

Les Plongeurs (De Duikers),

met de architect Le Corbusier wordt nader be-

Vormgeving

1942, olieverf en houtskool

licht. Op een gegeven moment ontstond een

We zien in de tentoonstelling een aantal foto’s

op doek, 372 x 1092 cm,

controverse tussen beiden, maar het aanste-

van bijeenkomsten van wetenschappers, ar-

Museum Ludwig.

kelijke optimisme bleef de boventoon houden.

chitecten en kunstenaars, die toen nog ge-

Foto: RBA Köln

Als we naar de schilderijen en murals kijken,

trouw samenwerkten. De kwetsbare werken

© VG Bild-Kunst, Bonn 2016

zien we krachtige contourlijnen en heldere

(schetsen, foto’s, ontwerpen) die daar inzicht in

kleuren. Ze doen soms in hun consequentie

geven zijn onder een soort dakje geplaatst om

aan Mondriaan denken. De Nederlandse

ze te beschermen tegen schadelijke lichtinval.

kunstgroep De Stijl had vergelijkbare uitgangs-

De vormgeving van het dakje, dat aan draden

van de expositie. Je legt een parcours af met

moesten ons er met de primaire oergevoe-

punten en idealen.

hangt, wordt zo een geloofwaardig onderdeel

af en toe wat rustplekken, en zitjes waar je een

lens van Cobra weer uitvechten, maar het

film kunt bekijken. Alles is er echter op gericht

grote vertrouwen van toen lijkt voorgoed ver-

om uit te komen in de grote zaal, waar zich in

dwenen uit Europa.

alle grootsheid de apotheose voltrekt. De Composition, 1953, olieverf op doek, 210 x 510 cm, Museu Coleção Berardo,

muurschildering ‘Les Plongeurs’ is daar te zien,

Verkenningen

alsmede een hele grote mural, die allebei een

Fernand Léger wordt in Museum Ludwig in de

overweldigende indruk maken.

sfeer van het interbellum geplaatst. Daarnaast is het heel interessant te zien hoe onder lei-

Lissabon. Foto: Eric Beets

Stralen

ding van conservator Katia Baudin de murals

De werken van de experimentele kunstenaars

van Léger werden onderzocht. Zij blijken een

uit die tijd komen voort uit het kubisme, dat de

onlosmakelijk en essentieel onderdeel uit te

vormen losschudde en ontleedde. Mondriaan

maken van zijn oeuvre. Toen we haar kort

bracht zijn appelboom terug tot twee energie-

spraken, bleek haar fascinatie vooral te wor-

stromen en zo ontstonden de perfect in even-

den gevormd door de industriële context die

wicht verkerende verkenningen in zijn ab-

in het werk van Léger besloten ligt. Baudin is

stracte schilderijen. Ook door Léger werden

geïnteresseerd in de toepassingen die de

heldere primaire kleuren toegepast. Het is

kunst kan hebben op een industrieel produc-

wonderlijk te zien dat deze werken nog

tieproces en bestudeerde de architectuur en

steeds stralen alsof ze gisteren zijn gemaakt.

ruimte in het werk van Léger. Het uitgangs-

Het zegt iets over hoe de Europeanen leven-

punt van de tentoonstelling is de genoemde

dige, vitale en optimistische kunstwerken kon-

muurschildering ‘Les Plongeurs’ uit 1942, die

den maken. De wrede cesuur van de Tweede

de Franse kunstenaar voor de privéwoning

Wereldoorlog heeft het zelfvertrouwen in de

van de New Yorkse architect Wallace K. Harri-

vooruitgang een enorme knauw gegeven. We

son ontwierp en die Peter en Irene Ludwig




45

Tekst & Beeld Ronald Ruseler

Reiskoorts in Mexico Een drietal schrijvers hebben mij als Sirenen naar het Latijns-Amerikaanse continent gelokt. In mijn studententijd las ik ‘Onder de Vulkaan’ van Malcolm Lowry. Het verhaal beschrijft de laatste vierentwintig uur uit het leven van een alcoholistische Britse consul in de Mexicaanse stad Quauhnahuac (in werkelijkheid Cuernavaca). Tegelijkertijd raakte ik verslingerd aan de fel realistische, spannende avonturenromans van Ben Traven.

Het complete artikel kunt u lezen in de nieuwste uitgave van Palet Diego Rivera, Bevrijde aarde, 1926, fresco, 6,92 x 5,98 m, Chapingokapel, Mexico-Stad

12



13

oude Maya- en Aztekensteden, maar al snel

Diego Rivera, Droom van een

raakte ik door iets anders gefascineerd en

Sunday Afternoon in

daardoor kreeg mijn reis gaandeweg een rode

Alameda, 1947-48, fresco op

draad. Mexico werd voor mij het land waar de

losse panelen, 4,8 x 15 m,

moderne geschiedenis, de verdwenen india-

Museo Mural Diego Rivera,

nenculturen en het alledaagse leven moeite-

Mexico-Stad

loos in elkaar overgingen. Ik leerde daar het werk van Diego Rivera en dat van zijn vrouw Frida Kahlo kennen. Hun kunst trof mij als een zweepslag. Rivera en Kahlo waren marxisten en in hun werk zijn de sociale en culturele te-

een liggende, naakte vrouw in een pose die wij

national in Haarlem zèlf een muurschildering.

genstellingen steeds terugkerende motieven.

kennen van Titiaans ‘Venus van Urbino’ of de

De klus werd in één week geklaard, samen

Rivera ontwikkelde zich tot ‘muralist’ en legde

‘Olympia’ van Manet, alleen is zij niet loom en

met de schilders Jan-Willem Post, Erik Prins

zich toe op monumentale voorstellingen waarin

verleidelijk, maar actief en inspirerend. Zij sym-

en de Chileense ‘Gaby’, die actief was ge-

de fabels over de oorsprong en de zuiverheid

boliseert de vruchtbaarheid en natuurlijke over-

weest voor het door dictator Pinochet ver-

van het indianenvolk werden verbeeld. De

vloed. Een kleinere, naakte man vertegenwoor-

volgde schilderscollectief Brigada Ramona

vrouw representeerde bij hem de natuur en de

digt de aardse maatschappelijke krachten. Hier

Parra. De muurschildering bestaat nog steeds.

man was het sociale wezen dat bouwde aan

wordt de herboren, nieuwe mens voorspeld in

Iedere keer als ik er langs fiets herinnert dit

een Nieuwe Tijd. Kahlo stelde in haar werk haar

een traditionele en herkenbare stijl. Wat mij trof

werk mij aan mijn verre reis en dat roept heim-

persoonlijke leven centraal en dat was niet

op mijn reis in Mexico, nadat ik kennis had ge-

wee op. De afgebladderde staat waarin het

zonder lichamelijke en psychische kwellingen.

maakt met het werk van de muralisten, was

verkeert krijgt iets aandoenlijks, maar zijn be-

Vanwege een tramongeluk, waarbij zij als jong

dat de essentie van hun voorstellingen in het

staan blijkt inmiddels weer pijnlijk actueel.

meisje zwaar verminkt raakte, moest zij vaak

dagelijks leven zichtbaar was. Ik ervoer de te-

het bed houden. Haar onderwerpen zijn daar-

genstelling tussen schoonheid en verval, rijk-

door dubbelzinnig, tragisch en balanceren op

dom en armoede en de strijd die de Mexica-

het smalle koord tussen verzet en verzoening.

nen leverden voor het dagelijks bestaan.

Eigen geschiedenis

Kleurrijke mensen

In navolging van de Europese kerkelijke kunst

De overwoekerde Mayaruïnes en de krachten

is in Latijns-Amerika de traditie ontstaan om via

van de natuur bracht ik in verband met de ver-

muurschilderingen de arme ongeletterden een

halen van Traven en in de Chiapas ontmoette

boodschap mee te geven. In Mexico stonden

ik de kleurrijke mensen uit de romans van

Diego Rivera, José Orozco en Rufino Tamayo

Márques. Zij leefden nog traditioneel en het

Zijn boeken zijn in de dertiger jaren van de vori-

aan de bron van deze moderne herinterpreta-

katholicisme vermengden zij moeiteloos met

gedachten, 1943, olieverf op

ge eeuw in het Duits gepubliceerd en gaan

tie. Zij namen de iconografie over van de ver-

hun eigen tribale riten. De beroemde wand-

doek, 75 x 60 cm

over de opstand die leidde tot de Mexicaanse

trouwde rooms-katholieke symboliek, maar

schildering van Rivera uit de roman van Mal-

Revolutie van 1910. Ben Traven is het pseudo-

waren antiklerikaal. Wat mij trof was hun ideaal

colm Lowry kon je in het Palacio de Cortés

niem van een mysterieuze auteur die het kom-

om het Mexicaanse volk bewust te maken van

van Cuernavaca bekijken. In veel musea zag ik

mervolle slavenbestaan en het armoedige le-

hun eigen geschiedenis, de koloniale uitbuiting

oude, verweerde koloniale kunst. Het harde,

ven van de bewoners in de Chiapas in kaart

en de onderdrukking door de heersende

tropische klimaat had hun uiterlijk na al die

bracht. Het magisch-realistische meesterwerk

klasse. Staande voor deze muurschilderingen

jaren behoorlijk aangetast. Daardoor kreeg zij

‘Honderd jaar eenzaamheid’ van Gabriel García

van Rivera voelde ik mij de middeleeuwse pel-

voor mij een andere schoonheid en een

Márquez was het derde boek. Márquez bracht

grim, die in Italië voor het eerst geconfronteerd

nieuwe betekenis.

een verleidelijke exotische wereld tot leven die

werd met Giotto’s schilderkunst in de Scroveg-

mij aanspoorde in 1984 voor de eerste keer

nikapel van Padua of in de basiliek van Assisi.

Frida Kahlo, Diego in mijn

naar Mexico af te reizen.

14


Ronald Ruseler, Gaby (Brigada Ramona Parra),

Heimwee Afgezien van het avontuur begreep ik dat alle

Schoonheid en verval

indrukken na mijn reis wel ergens zouden be-

Zweepslag

In Mexico-Stad bevindt zich de Chapingokapel.

zinken. Een jaar later maakte ik op verzoek

Natuurlijk bezocht ik in afgelegen gebieden de

Op de achterwand zien we ‘Bevrijde Aarde’:

van de plaatselijke afdeling van Amnesty Inter-

Jan-Willem Post, Erik Prins, muurschildering in Haarlem, september 1985


15

Hiërogliefen creëren

Tekst Merel van den Nieuwenhof Beeld Paul Klemann

een krokodil op een Kobek-altaar, 2009, potlood en kleurpotlood op papier, 65 x 45 cm, particuliere collectie

Paul Van Klemann droom naar verbeelding Paul Klemann gaat aan zijn eettafel zitten, neemt een slok van zijn koffie en valt dan met de deur in huis: ‘Ik ben het kwijt.’ Het duurt even tot het tot me doordringt. Kwijt? Hij zal toch niet zijn dromen bedoelen?

6



7

We kennen Paul Klemann (1960) als de kunste-

Vanmorgen herinnerde ik me alleen een raam

naar die zijn dromen tekent. Hij won er in 1993

en een mannetje met rode blaadjes. Dat is te

de Prix de Rome mee en tekende sindsdien

weinig, die gecompliceerde droomtekeningen

dagelijks zijn dromen. In een eigen handschrift

krijg ik niet meer voor elkaar.’ De oorzaak van

kregen onnavolgbare situaties en vervreem-

zijn vroegere gave was achteraf gezien moge-

dende verhalen vorm in een gedetailleerde sur-

lijk medisch. ‘Ik heb ooit mijn neusbeentje ge-

reële wereld, gebaseerd op uitgebreide aante-

broken, waardoor ik sindsdien grotendeels

keningen die hij iedere ochtend - of soms al ’s

door mijn mond ademde. Sinds de operatie

nachts - direct na het wakker worden maakte.

krijg ik ’s nachts veel meer zuurstof binnen. Ik

‘Ik schreef elke dag wel drie of vier kantjes vol.

denk dat het daardoor komt dat bij het wakker

Nu kom ik niet verder dan drie regels.’

worden alles meteen vervlogen is.’

Zuurstof

Andere wereld

Sinds een operatie aan zijn hoofd, als gevolg

Hij heeft nog dozen vol geschreven dromen in

van een voorhoofdsholteontsteking, kan hij de

huis. ‘Zo’n drie meter aan niet uitgewerkt mate-

De Nijlcruise, 2009, potlood

beelden uit zijn dromen niet meer vasthouden.

riaal.’ Maar dat laat Klemann voorlopig liggen;

en kleurpotlood op papier,

‘Het is alsof ik omgekeerd blind ben gewor-

hij richt zich nu liever op het experiment. Hij

45 x 65 cm,

den,’ zegt Klemann. ‘De beelden achtervolg-

haalt een stapel tekeningen tevoorschijn: ‘Kijk,

particuliere collectie

den me tot ik ze had verwerkt in een tekening.

het is een andere wereld aan het worden.’ De

nieuwe tekeningen zijn ontsproten aan zijn fan-

tekeningen, maar Klemann geeft voornamelijk

De pluisjeschinees en de

tasie, zijn gedachten van overdag. ‘Dat voelt

zijn eigen visie op het Indonesische leven

schoorsteen duimt een wolk,

toch ook wel bevrijdend. Mijn droomtekenin-

weer. ‘Ik vind het een heel mooi land, maar de

2013, potlood en kleurpot-

gen hadden altijd te maken met mijn psyche,

sfeer is ook mysterieus of zelfs een beetje un-

lood op papier, 33 x 45 cm

ze waren nauw verbonden met mij. Dat is

heimisch.’ Om zijn gevoel over de cultuur

soms best confronterend of verontrustend. Je

weer te geven lijkt hij een eigen symboliek te

zo intensief verdiepen in je eigen droomwereld,

hebben gecreëerd, waarin sierlijke vorkjes of

dat zou ik eigenlijk niemand aanraden. Nu kan

dolken, al dan niet bedekt met bladgoud, een

ik het meer buiten mezelf zoeken. Ik heb me

terugkerend element vormen. ‘Thuis heb ik

altijd verbaasd over mijn dromen, misschien ga

een set antieke Indonesische gebaksvorkjes

ik me nu wel verbazen over de werkelijkheid.’

met verfijnde wajangpoppetjes als heft.’ Ze doen denken aan krissen, waaraan een religi-

Antieke gebaksvorkjes

euze betekenis wordt toegedicht.

Momenteel werkt hij aan een serie tekeningen voor tentoonstellingen in Denemarken en In-

Moslima of Maria?

donesië. ‘Er werd me gevraagd om te reage-

‘In Indonesië wordt vaak bezieling aan objec-

ren op krantenberichten uit de Bali Post.’ Het

ten toegekend. Die bezieling wilde ik ook in

logo van de krant keert inderdaad terug in de

mijn imaginaire krantentekeningen leggen. En

‘Ik heb me altijd verbaasd over mijn dromen, misschien ga ik me nu wel verbazen over de werkelijkheid’




9

juli

Recommend Documents