JAARVERSLAG
2010
PEFC BELGIUM
PEFC/07-01-01 Voor duurzaam bosbeheer
www.pefc.be
INHOUD “Doordat PEFC rekening houdt met bijkomende maatschappelijke criteria, een sterke erkenning van de rechten van inheemse volkeren en de evolutie van de eisen inzake miliMot du Président
op het vlak van duurzaam bosbeheer.”
PEFC INTERNATIONAL
Professor Maharaj Muthoo, voorzitter van het Roman Forum en voormalig Executive Director of the Forest Stewardship Council (FSC)
5
FONCTIONNEMENT
5
Déclaration de Rio
6
Déclaration de Rio
6
MEMBRES ET SCHEMAS
8
MEMBRES ET SCHEMAS
8
SUPERFICIE FORESTIÈRE
8
SUPERFICIE FORESTIÈRE
8
ENTREPRISES CERTIFIÉES
9
ENTREPRISES CERTIFIÉES
9
POLITIQUES D’ACHATS PUBLIcs
10
POLITIQUES D’ACHATS PUBLIcs NATIONALES
10
ECHOS DES ETATS MEMBRES
11
ECHOS DES ETATS MEMBRES
11
Chiffres et tendances ENTREPRISES CERTIFIÉES
13 13 13 14
PEFC BELGIUM CERTIFICATION FORESTIÈRE Chiffres et tendances ENTREPRISES CERTIFIÉES
13 13 13 14
Nouvelles entreprises
17
Nouvelles entreprises certifiées
17
Organismes de contrôle
18
Organismes de contrôle
18
19
UNE DEMANDE SANS CESSE CROISSANTE
19
INITIATIVES DES POUVOIRS PUBLICS
20
INITIATIVES DES POUVOIRS PUBLICS
20
SENSIBILISATION
21
SENSIBILISATION
21
Foto’s cover : Fotolia.com © Wong Sze Fei | © Gravicapa | © Maksym Gorpenyuk | © PEFC France
UNE DEMANDE SANS CESSE
ACTIVITES
21
ACTIVITES
21
SALONS
23
SALONS
23
SEMINAIRES
25
SEMINAIRES
25
MEDIAS
26
MEDIAS
26
SITE INTERNET
28
SITE INTERNET
28
NOUVEAUX MOYENS DE
29
NOUVEAUX MOYENS DE COMMUNICATION
29
MAILINGS
29
MAILINGS
29
ACTION ‘PLANTEZ UN ARBRE’
30
ACTION ‘PLANTEZ UN ARBRE’
30
ORGANIGRAMME
© NLPhotos
PEFC INTERNATIONAL
4
5
CERTIFICATION FORESTIÈRE
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
5
Mot du Président
FONCTIONNEMENT
PEFC BELGIUM
2
4
30
ORGANIGRAMME
30
ÉQUIPE
30
ÉQUIPE
30
CONSEIL D’ADMINISTRATION
30
CONSEIL D’ADMINISTRATION
30
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
euaspecten, is deze norm ‘s werelds belangrijkse maatstaf
3
PEFC INTERNATIONAAL
Herziening van de internationale normen voor bosbeheer ‘Groen’, ‘duurzaam’, ‘ecologisch’,... deze woorden zijn niet meer weg te denken uit ons leven. We zien ze overal opduiken in de pers, bedrijven smijten er mee naar ons hoofd als marketingargument. Maar gaat het ook wel telkens over zo’n ‘groene’ producten? Het lijkt mij belangrijk het kaf van het koren te scheiden en te opteren voor gelabelde producten die échte garanties geven. Niemand zal er nog aan twijfelen dat PEFC echt duurzame garanties geeft. Het label bestaat intussen 12 jaar en is gebaseerd op strikte regels en strenge controles door onafhankelijke certificatieinstellingen. Door het vertrouwen van de consument, zien we de vraag jaar na jaar zienderogen stijgen. Ook in 2010 was dit niet anders. Denk maar aan de talrijke folders en tijdschriften, zoals Knack en Trends, die in de bus vallen met het PEFC-logo erop. Ook uw keuken, uw vloer of uw tuinhuis draagt misschien het PEFC-label. Om het label meer bekendheid te geven, stond het PEFC-team ook in 2010 weer klaar om zowel de bedrijfswereld als de eindconsumenten te informeren over het PEFC-label en vooral over het belang van het gebruik van gecertificeerde producten en de ‘chain of custody’. Dit gebeurde op beurzen, evenementen, seminaries en een gloednieuwe website. De gecertificeerde bedrijven werden in 2010 extra in de watten gelegd met een geslaagd bedrijfsevenement. Ook op internationaal niveau bewoog er heel wat. Twee jaar geleden lanceerde PEFC Internationaal een diepgaande herziening van de minimumcriteria voor duurzaam bosbeheer, evenals de procedure om de standaarden op te stellen. De nieuwe eisen zijn het resultaat van een brede maatschappelijke consensus (seminaries, mening van experten, publieke raadpleging,...) en werden goedgekeurd in november tijdens de Algemene Vergadering van PEFC Internationaal. Met deze beslissing zal de geloofwaardigheid van het PEFC-label wereldwijd nog versterkt worden.
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
En zo kan ik nog wel even doorgaan... U merkt het, het dynamische team zette ook in 2010 weer zijn beste beentje voor. U leest een uitgebreid verslag van alle acties die ondernomen werden door PEFC zelf, maar ook door de gecertificeerde bedrijven, de boseigenaars, de politiek en natuurlijk de eindconsument.
4
We danken iedereen dan ook hartelijk voor het vertrouwen en de steun en vliegen er ook in 2011 weer in met frisse ideeën. Uiteraard slaan we hiervoor de handen in elkaar met jullie, want samen bouwen we verder aan een mooie toekomst voor onze bossen. Met duurzame groeten, Yves de le Court, Voorzitter
De normen voor bosbeheer zijn de vereisten (of goede praktijken) die moeten worden nageleefd om een duurzaam bosbeheer te garanderen. Het inzicht in deze goede praktijken van duurzaam bosbeheer en de verwachtingen in dat verband hebben de afgelopen jaren een evolutie doorgemaakt. PEFC heeft daarom, als ‘s werelds belangrijkste organisatie voor boscertificatie, beslist om deze veranderingen op te nemen in haar internationale referentiesysteem. In het kader van deze herziening, werden in de loop van 2010 enkele workshops georganiseerd met als centraal thema ‘sociale kwesties in bosbeheer’, zijnde rechten van de inheemse bevolking, gezondheid, veiligheid, arbeidsomstandigheden,... Deze factoren hebben een belangrijke invloed op de miljoenen mensen die rechtstreeks of onrechtstreeks afhankelijk zijn van de bossen om te leven. Alle belanghebbenden waren er vertegenwoordigd. Deze vergaderingen leidden, na een wereldwijde openbare raadpleging, tot de goedkeuring van de nieuwe internationale normen voor bosbeheer, die voortaan ruime aandacht schenken aan de autochtone volkeren die in de bossen wonen. Het herwerkte referentiesysteem voorziet onder meer in de naleving
van de eigendoms- en grondbezitrechten, van de vereisten inzake gezondheid en veiligheid, in de aanmoediging van lokale tewerkstelling en de raadpleging van de plaatselijke bevolking. Daarnaast werden ook de milieuaspecten verder uitgewerkt, waaronder de bescherming van ecologisch belangrijke bosgebieden, het verbod op het gebruik van gevaarlijke producten, en de uitsluiting van certificatie van aanplantingen die voortvloeien uit deze herbestemmingen. De bosbeheernormen voor tropische bossen zullen worden herzien tegen de volgende Algemene Vergadering van 2011. Opname van sociale factoren in de controleketen De norm voor de controleketen is, in tegenstelling tot de normen voor bosbeheer die zijn aangepast aan het lokale niveau, geldig op internationaal vlak. Gezien de opkomst van gecertificeerde ondernemingen in ontwikkelingslanden werd beslist om sociale, gezondheids- en veiligheidscriteria op te nemen in de controleketen. Door de nieuwe normen moeten de PEFC-gecertificeerde
bedrijven voortaan garanderen dat zij geen enkele vorm van discriminatie hanteren op het vlak van de toegang tot werkgelegenheid en de behandeling van hun werknemers, en dat hun personeelsleden zich vrij mogen verenigen, hun vertegenwoordigers mogen kiezen en collectief overleg mogen plegen. Zij mogen geen gebruik maken van dwangarbeid of kinderen onder de 15 jaar tewerkstellen. Door de opname van nieuwe sociale eisen in de controleketen heeft PEFC de boscertificatie naar een hoger niveau gebracht. European Marketing & Communications Group De Europese communicatie en marketing groep (EMCG) werd opgericht op initiatief van een aantal nationale ledenlanden en heeft als doel een belangrijk forum te zijn omtrent communicatie en marketing in 10 Europese landen. Dat leidt tot het uitwisselen van expertise en gezamenlijke projecten. Voor 2011 staat een project in het kader van het Internationaal Jaar van het Bos op het programma.
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
WERKING
© PEFCC
WOORD VAN DE VOORZITTER
5
Rio-verklaring
VERKLARING VAN RIO INZAKE BOSCERTIFICATIE Beginsel 1
18 jaar geleden, in 1992, werd in Rio de Janeiro de conferentie van de Verenigde Naties over het Milieu en de Ontwikkeling - bekend onder de naam UNCED-top gehouden. Na afloop werd een verklaring goedgekeurd die het concept van de rechten en verantwoordelijkheden van de landen op milieuvlak een duwtje in de rug heeft gegeven. Tijdens de laatste Algemene vergadering in Rio de Janeiro maakte PEFC International van deze symbolische plaats gebruik om een reeks verbintenissen rond duurzaam bosbeheer opnieuw in de kijker te plaatsen. William Street, de voorzitter van de vergadering, zette meteen de toon door bij de start van de debatten vast te stellen dat “de gecertificeerde boseigenaars voornamelijk in de industrielanden wonen”. Bijgevolg “is slechts 1% van het wereldwijde aanbod van gecertificeerd hout afkomstig van tropische wouden, die op het vlak van biodiversiteit de rijkste ecosystemen hebben en het voortbestaan van ongeveer 60 miljoen mensen verzekeren. “
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
Naast de gevolgen die verband houden met wanbestuur en de niet-naleving van de wetgeving waarmee de ontwikkelingslanden af te rekenen krijgen, zijn de bosbeheerders - door een gebrek aan middelen - vaak niet in staat om zich systematisch te houden aan alle certificatienormen en zich te onderwerpen aan de certificatie-audits.
6
Om de toepasbaarheid ervan te garanderen in de landen waar het bestuur en de administratieve structuren minder gunstig zijn, waar de bossen het kwetsbaarst zijn, waar de sociale rechten van essentieel belang zijn, maar waar het duurzame bosbeheer een springplank vormt om uit de armoede te ontsnappen, heeft PEFC de Rio-verklaring inzake boscertificatie herbekeken en goedgekeurd. Deze verklaring omvat 10 principes om de toekomstige ontwikkelingen op het vlak van duurzaam bosbeheer wereldwijd te sturen.
Mensen staan centraal in duurzaam bosbeheer.
Beginsel 2 De nationale soevereniteit erkennen en respecteren bij het ontwerp en de invoering van beleidslijnen en normen inzake duurzaam bosbeheer.
Beginsel 3 De complexheid van bosecosystemen, bosafhankelijke economieën en landbouwcultuur beschermen door geïntegreerde bosbeheerplannen en -beleidslijnen in te voeren.
Beginsel 4 Bijdragen tot het verminderen van de armoede door het aanmoedigen van de armen.
Beginsel 5 Open en toegankelijke stakeholderprocessen zijn van essentieel belang.
Beginsel 6 Transparantie, betrokkenheid en samenwerking zijn fundamentele voorwaarden voor algemene duurzaamheid.
Beginsel 7 De voordelen van hernieuwbare en milieuvriendelijke bosgerelateerde producten benutten.
Beginsel 8 Steunen op wetenschap, lokale ervaring en traditionele bosgerelateerde kennis om vooruitgang te boeken op het vlak van duurzaam bosbeheer.
Beginsel 9 Gebruik maken van een voorzorgsbenadering om onomkeerbare schade te voorkomen.
Beginsel 10 Algemene aanvaarding van duurzaam bosbeheer promoten via vrijwillige programma’s. Opleiding is de snelste weg naar gezonde bossen en levendige landbouwgemeenschappen.
LEDEN EN SCHEMA’S
Europa en Oceanië boeken de grootste vooruitgang. Zo is de PEFC-gecertificeerde bosoppervlakte in 2010 gestegen met 9,2 miljoen hectare in Europa (dit is een toename van meer dan 16%) en met 3 miljoen hectare in Oceanië (oftewel een stijging van bijna 38%). De onderstaande grafiek toont de huidige verdeling van de gecertificeerde oppervlakte.
PEFC-gecertificeerde bossen per continent Noord-Amerika 63,7% 151,92 miljoen hectare Centraal- en Zuid-Amerika 1,4% 3,19 miljoen hectare
Azië 1,8% 4,22 miljoen hectare Europa 28,7%
Oceanië 4,4%
65,95 miljoen hectare
10,15 miljoen hectare
Russisch PEFC-hout Begin maart werd in Rusland het eerste PEFC-boscertificaat uitgereikt. Het was in de provincie Leningrad, ten noordoosten van Sint-Petersburg. Het certificaat werd, na onafhankelijke controle op het terrein, toegekend aan een bos van 200.000 hectare. Zowel de Europese als de Aziatische markt zijn grote afnemers van Russisch hout.
8
BOSOPPERVLAKTE Met meer dan 229 miljoen hectare gecertificeerde bossen die verspreid zijn over alle continenten, blijft PEFC het wijdst verbreide certificatiesysteem ter wereld. In 2010 sloot Azië zich aan, met bijna 4,22 miljoen hectare die op het continent reeds gecertificeerd zijn.
PEFC-gecertificeerde bossen
250 217,7
200
187,7
193,8
223,5
229,7
194,4
150
100
50
0
GECERTIFICEERDE BEDRIJVEN Het aantal hectare gecertificeerde bossen blijft wereldwijd toenemen, maar ook het aantal PEFC-gecertificeerde ondernemingen kent een exponentiële groei, met bijna 7695 PEFC-gecertificeerde bedrijven. Deze stijging van meer dan 25% in één jaar toont dat de ondernemingen een steeds groter vertrouwen hebben in het PEFClabel. Alleen al in Europa hebben maar liefst 1200 bedrijven het afgelopen jaar de PEFC-certificatie verkregen.
Azië, en meer bepaald Maleisië, kende de sterkste groei. Het aantal gecertificeerde ondernemingen schoot er de hoogte in, met bijna 48%. Net als vorig jaar delen Frankrijk, GrootBrittannië en Duitsland het podium. Deze drie Europese landen hebben in absolute cijfers namelijk het grootste aantal PEFC-gecertificeerde bedrijven ter wereld. Zij vertegenwoordigen samen 54% van het aantal certificaten in de wereld.
PEFC-gecertificeerde bedrijven
7000
32,4
41,1
50,9
55,3
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
6171
6000 5000
4421
4000
3545 2901
3000
2362 1905
2000 1100
1000 108
0 46,1
7695
8000
424
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
In 2010 kreeg één ledenland voor de eerste keer de erkenning voor de PEFC-boscertificatie. Het ging hier om Wit-Rusland. Verder werden acht schema’s herzien en goedgekeurd: Finland, Italië, Luxemburg, Slowakije, Duitsland, Spanje, Noorwegen en Portugal.
PEFC is een transparant systeem. Alle documenten i.v.m. de beoordelingen van de nationale schema’s (technische documenten van certificatie-instellingen en beoordelingen door derden) zijn raadpleegbaar op de internationale website www.pefc.org/national-standards.
Miljoen hectare
PEFC Internationaal is als koepelorganisatie actief in 34 landen, verdeeld over alle continenten. 28 van die landen beschikken ook over een erkend schema, wat betekent dat er in deze landen bossen kunnen gecertificeerd worden. Omdat de erkenning van het schema tijdrovend is en dit om de vijf jaar dient te gebeuren, is er een verschil tussen het aantal ledenlanden en de landen met een erkend schema.
© PEFC Italy
PEFC-leden waarvan het schema nog niet erkend is
Aantal CoC
PEFC-leden met erkend schema
9
ECHO’S UIT DE LANDEN Uiteraard bewoog er heel wat rond PEFC in de ledenlanden. Enkele gebeurtenissen willen we jullie niet onthouden.
© Isaline De Wilde
Originele publiciteit wint prijs Met haar 100% duurzame affiche die ook dit jaar nog hoog boven de Parijse périférique zal te zien zijn, heeft PEFC Frankrijk in 2010 de prestigieuze publieksprijs ‘Icona d’Or’ in de wacht kunnen slepen. Het project werd omschreven als « creatief en origineel ».
NATIONALE OPENBARE AANKOOPPOLITIEK
10
Ook Finland geeft groen licht voor PEFC Om de harmonisering van de richtlijnen inzake openbare
Oostenrijk past Actieplan aan Oostenrijk heeft onlangs haar nationaal Actieplan voor verantwoorde aankopen aangepast en speelt hiermee in op de aanbevelingen van de Europese Commissie. In totaal werden 16 productgroepen gedetailleerd, waaronder houtproducten. Bedoeling van het Actieplan is om de verantwoorde aankopen bij de openbare besturen in Oostenrijk te harmoniseren. Bij de duurzame houtproduc-
Het bedrijf SOFETI, gespecialiseerd in het produceren van schriften en papierwaren, behaalde in 2010 het PEFCcontroleketencertificaat. Het bedrijf was het eerste PEFCgecertificeerde bedrijf in Tunesië. Tunesië is nog geen lid van PEFC en heeft dus geen eigen gecertificeerde bossen. Bedrijven kunnen er wel een controleketencertificaat behalen.
ten wordt PEFC gespecificeerd in het plan als een garantie voor duurzaam bosbeheer. Het Actieplan is een eerste aanzet voor de eigenlijke openbare aankooppolitiek in het land. PEFC erkend in het Europese Ecolabel In de onlangs goedgekeurde criteria van het Europese Ecolabel voor grafisch en kopieerpapier werd een nieuw criterium toegevoegd over de duurzame bron van vezels. De vezels van dit papier moeten afkomstig zijn van gerecycleerde of duurzaam beheerde bronnen. PEFC biedt deze zekerheid met de toekenning van een certificaat door een onafhankelijke derde partij. Het Europese Ecolabel is het officiële Europese milieulabel dat kan worden gebruikt in alle lidstaten van de Europese Unie. Het houdt rekening met de levenscyclus van het product, vanaf de winning van de grondstoffen, de productie, de distributie en het gebruik tot de recyclage of de vernietiging na het gebruik.
© PEFC France
De Nederlandse overheid heeft in 2010 bekendgemaakt dat PEFC aanvaard is voor het duurzaam inkopen van hout en papier door de overheid. Deze beslissing volgt op de goedkeuring van PEFC door de toetsingscommissie TPAC (Timber Procurement Assessment Committee). Het aanvaarden van PEFC is uiteraard ook goed nieuws voor de Belgische bedrijven die belangrijke leveranciers zijn van hout en papiergrondstof aan Nederland.
aankopen in de Europese Unie te ondersteunen, heeft de Finse regering beslist om te kiezen voor een « groener » openbaar aankoopbeleid. Dit beleid erkent de boscertificatielabels, waaronder PEFC, als dé garantie voor een duurzaam bosbeheer. Met dit initiatief wil de Finse regering de overheidsinstellingen aanmoedigen om in hun aanbestedingen rekening te houden met duurzaamheidscriteria. Met een markt die wordt geraamd op ongeveer 23 miljard euro, beschikt Finland over het potentieel om het milieu een handje te helpen.
Eerste Tunesisch bedrijf met PEFC-certificaat
PEFC Spanje heeft in november haar campagne gelanceerd voor het gebruik van gecertificeerd kurk. Vooral de wijnindustrie toonde grote interesse voor kurk afkomstig uit duurzaam beheerde bossen. De campagne is zowel gericht op de wijnindustrie, de bodegas als op de individuele consument. Bij de lancering kreeg ook het eerste kurkproducerend bedrijf, namelijk ‘Grupo Corcho del País’, officieel zijn PEFC-controleketencertificaat uitgereikt. “Het is een eerste stap van de kurkproducerende nijverheid om een toegevoegde waarde te betekenen voor het behoud van onze bossen”, vertelt de woordvoerder van het bedrijf.
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
Nederland aanvaardt PEFC als duurzaam hout
Tal van Europese overheden werken een eigen aankooppolitiek uit voor duurzaam hout en/of papier. Nederland, België, Finland, Oostenrijk, Denemarken, Duitsland en GrootBrittannië (her)bevestigden hun vertrouwen in PEFC.
© Amy Walters - Fotolia.com
Meer en meer landen aanvaarden PEFC in hun openbare aankoopbeleid als garantie voor duurzaam beheerde bossen. Dit vereist in verschillende gevallen een grondig onderzoek van het systeem, wat maakt dat PEFC het meest bestudeerde certificatiesysteem ter wereld is. Dit jaar hebben Nederland en Finland zich aangesloten bij de landen die kiezen voor een duurzaam aankoopbeleid. Groot-Brittannië, Oostenrijk, Duitsland en Denemarken hebben nogmaals hun vertrouwen in het PEFC-label bevestigd. In de rubriek PEFC Belgium vindt u meer informatie over de situatie in België.
Spaanse campagne voor gecertificeerd kurk
11
PEFC BELGIUM
BOSCERTIFICATIE Cijfers en tendensen
12
Van de privébossen hebben maar liefst 29.760 hectare bossen een PEFC-certificaat. Dit is 10,3% van de privébossen in Wallonië, verdeeld over 394 verschillende eigenaars. In 2010 hebben nieuwe boseigenaars zich ertoe verbonden om hun bos duurzaam te beheren, wat goed is voor 740 bijkomende hectare. In de loop van het jaar werden 20 audits uitgevoerd (zowel nieuwe als herhalingsaudits). U vindt een samenvatting van de door de auditinstelling geschreven verslagen op onze website www.pefc.be rubriek ‘nuttige documenten’..
Gemeentelijke bossen 65%
Private bossen 10%
Domeinbossen 20%
Andere bossen 5%
Waalse gemeente verliest certificatie Het PEFC-certificaat van de Waalse gemeente Wellin werd begin 2010 ingetrokken voor een periode van 1 jaar. Dit was het gevolg van het niet-naleven van het PEFC-charter. Concreet hadden externe auditeurs een onevenwicht vastgesteld tussen bos en wild in de gemeente. De gemeente kreeg tot tweemaal toe corrigerende maatregelen gesuggereerd, maar liet de situatie haar beloop. De klachtencommissie besliste uiteindelijk het certificaat van de gemeente in te trekken voor 1 jaar. Intussen is de gemeente bezig tal van maatregelen te nemen om opnieuw te voldoen aan het PEFCcharter.
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
© Isaline De Wilde
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
Momenteel is PEFC-certificatie van de bossen in België enkel mogelijk in het Waalse gewest. Van de Waalse openbare bossen is dan ook al 96,4% PEFCgecertificeerd. Dit is in totaal 256.715 hectare bossen. Er werden 17 audits uitgevoerd op het terrein.
Spreiding van PEFC-gecertificeerde bossen in Wallonië
© Isaline De Wilde
De PEFC-gecertificeerde bosoppervlakte in België gaat door op haar elan: eind 2010 telde ons land 286.475 hectare PEFCgecertificeerde bossen (zowel private als openbare), oftewel meer dan 41% van de totale bosoppervlakte.
13
Bosbeheer in Vlaanderen Uit de bosbarometer van de Vereniging voor Bos in Vlaanderen blijkt dat het niet goed gaat met de Vlaamse bossen. Vlaanderen ontbost namelijk 1,5 voetbalveld per dag. Bovendien wordt de ontbossing steeds minder gecompenseerd door nieuw bos. Er is dus dringend nood aan duurzaam bosbeheer om ook de toekomst van de bossen in Vlaanderen te verzekeren. PEFC roept de Vlaamse regering dan ook op snel werk te maken van de opstart van PEFC in Vlaanderen.
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
Opstart PEFC in Vlaanderen
14
De Vlaamse boseigenaars tonen al enkele jaren steeds meer belangstelling voor de PEFCcertificatie. Daarom vonden verschillende ontmoetingen plaats met de Bosgroepen (vereniging die de Vlaamse eigenaars helpt bij het beheer van hun bos), om hen een beter inzicht te geven in de PEFC-certificatie. Momenteel is de PEFC-boscertificatie op het Belgische grondgebied enkel mogelijk in Wallonië.
GECERTIFICEERDE BEDRIJVEN Meer en meer bedrijven kiezen vandaag voor de PEFC-certificatie. 2010 was voor België opnieuw een uitstekend jaar, aangezien 60 bijkomende ondernemingen een PEFC-controleketen hebben verworven. Deze stijging bewijst nogmaals dat de consumenten blijven vragen naar milieuvriendelijke hout- en papierproducten. PEFC sluit 2010 af met 285 gecertificeerde bedrijven in België, wat neerkomt op een toename van 17%. De sectoren die de grootste groei gekend hebben, zijn de houtverwerking en -handel, sectoren die een rechtstreekse band hebben met de eindgebruiker. Wij merken eveneens op dat de groei in de sector van het papier en de eerste verwerking blijft stijgen.
Evolutie en spreiding van het aantal PEFC-bedrijven per sector 300
285
Bosuitbatingen Zagerijen
250
244
Papier & Distributeurs Houtverwerking
200
195
Houthandelaars & importateurs
150
122
56 50 20 5 0
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Elk jaar zien we het aantal PEFCgecertificeerde bedrijven stijgen, evenals de bosoppervlakte. Uiteraard vertaalt zich dat in een breder aanbod PEFC-gelabelde producten op de markt. Kijk maar eens bij uw lokale handelaar of in catalogi van doe-hetzelfzaken, warenhuizen en verdelers van bureaumateriaal. U vindt de meeste artikelen netjes aangeduid met het PEFC-logo. Naast papierwaren, tuinhuisjes, zand- en bloembakken, carports en alle houtsoorten voor binnen- en buiteninrichting, vindt u hieronder een greep uit nieuwe PEFC-gelabelde producten in 2010: ➔ Bureaumeubilair: het inrichten van kantoorgebouwen of van uw bureau thuis kan ook met duurzame producten. Zo heeft de EOL-groep onlangs het PEFC-certificaat behaald. ➔ Hygiënische producten: sinds kort heeft het bedrijf SCA Hygiene Products voor haar Belgische site geopteerd voor de PEFC-certificatie. Nu al maakt het bedrijf bijvoorbeeld papieren zakdoeken voor de Franse markt. De Belgische markt zal ongetwijfeld volgen. ➔ Ook zin om in de zomer een frisse duik te nemen in een zwembad dat vervaardigd is uit PEFC-gelabeld hout? Covimex behaalde in 2010 het PEFC-certificaat.
88
100
2010
© Isaline De Wilde
De Belgische boseigenaars die zich engageren voor PEFC kunnen een beroep doen op een handige gids. De praktische gids is gestoffeerd met goede ideeën en tips om het bos duurzaam te beheren volgens het PEFC-charter. 14 steekkaarten komen overeen met de 14 punten van het charter. De gids is momenteel enkel beschikbaar in het Frans. Zodra er ook in Vlaanderen PEFCboscertificatie mogelijk is, zal de gids uiteraard ook in het Nederlands verschijnen.
Nieuwe producten
➔ Vanaf eind 2010 is het papier Magno Satin van Sappi standaard in PEFC te verkrijgen. Wie het papier zonder label of met een ander label wenst te ontvangen, zal hiervoor een serieuze meerprijs moeten betalen. Hier is dus belangrijk dat de drukkers en communicatieagentschappen dit duurzame papier dan ook
gaan promoten bij hun klanten. Sappi voert hier in 2011 trouwens een heuse campagne rond.
➔ Deceuninck behaalde voor zijn innovatieve Twinson-materiaal het PEFC-certificaat. Twinson is een combinatie van pvc en zeer kleinehoutpartikels. Het product kan zowel gebruikt worden voor het terras als voor de gevel.
Onze keuze voor PEFC was een ecologische keuze. Wij kopen onze kortevezelpulp aan van een PEFCleverancier op zo’n 120 km van onze fabriek. Stukken beter dan gelabelde grondstof te halen van de andere kant van de wereld. De ecologische impact van het transport is er dan ook naar! Jean-Paul Adam, environment & risk manager bij SCA
Roularta drukt op PEFC Waarschijnlijk hebt u afgelopen jaar ook wel enkele publicaties van Roularta in de hand gehad. Al opgemerkt dat tal van Roulartamagazines op PEFC-gelabeld papier gedrukt worden? Begin 2010 viel de eerste duurzame Knack Weekend van de persen. Daarna was het wachten tot het beursgenoteerde bedrijf door zijn gewone papiervoorraad was vooraleer we opnieuw magazines gedrukt op PEFC-papier in de rekken zagen liggen. Eind 2010 verschenen dan Knack/Le Vif-L’Express, Knack Weekend/Le Vif Weekend, Focus Knack/Focus Vif, Sport Voetbalmagazine/Sport Foot Magazine, Trends/Tendances,... met het PEFC-label. Roularta is de eerste uitgeversgroep die op zo’n grote schaal haar verantwoordelijkheden voor het milieu opneemt.
Roularta Printing heeft eind 2009 de knoop doorgehakt. Met onze keuze voor het PEFC-label hebben we de zekerheid dat de houtvezels, gebruikt voor het papier, niet afkomstig zijn uit illegale houtkap en dat ze bovendien afkomstig zijn uit een duurzaam beheerd bos William Metsu, General Manager bij Roularta Printing
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
Handleiding bij het PEFC-charter
15
Het blad “Klasse” in een groen jasje
Jehoulet Bois opent plechtig tweede site
Begin oktober voer in de haven van Antwerpen het eerste schip binnen dat geladen was met Maleisisch tropisch hardhout met het PEFC-label. De vracht was bestemd voor het OostVlaamse bedrijf Denderwood dat daar mee het eerste Europese bedrijf was dat hout vanuit Azië importeerde onder het PEFC-label. De erkenning van het Maleisische systeem MTCS (zowel de boscertificatie als de ‘chain of custody’) door PEFC is voor de Belgische markt een belangrijk feit. België is, na Nederland en Groot-Brittannië, de grootste afnemer van het hout met een MTCS-label.
Het PEFC-gecertificeerde bedrijf Jehoulet Bois heeft eind april haar tweede site officieel ingewijd. De site, met een oppervlakte van 22.000 m², bevindt zich in de provincie Luxemburg. Tijdens de officiële plechtigheid kwamen heel wat prominenten naar Manhay afgezakt. De volgende dag werden alle klanten uitgenodigd voor een bedrijfsbezoek. PEFC was er aanwezig met een informatieve stand.
Nieuw gecertificeerde bedrijven Hieronder vindt u een lijst met de 60 nieuwe bedrijven die in 2010 het controleketencertificaat hebben behaald in België.
Open Bedrijvendag Op 3 oktober kon je zowel in Vlaanderen als in Wallonië een blik werpen achter de schermen van talrijke bedrijven. Ook PEFCgecertificeerde bedrijven zetten de deuren wagenwijd open voor het grote publiek. De bezoekers konden bij Houtgroep Cras (Waregem), Houthandel Vandenbroucke (Beernem), Hotec (Genk) en Kewlox (Leuze) brochures en uitleg over PEFC krijgen.
• ALTRIPAN NV
• R. PYPE-LECOINTRE bvba
• ALTAVIA BELGIUM
• ARMA SA
• RAES MARCEL NV
• CHAUVEHEID IMPRIMERIE SA
• BOTANICA-WOOD
• RAIL EUROPE
• CORELIO PRINTING
• CENTRIBOIS-DECROIX BVBA
• RODANAR NV
• HENDRIX DRUKKERIJ NV
• CHALET CENTER SA NV
• ROYER HOUTINDUSTRIE NV
• ICR IMPRIMERIE
• COVIMEX NV
• SOMEX NV
• MONDI BELCOAT NV
• CRAS NV
• STALLBOIS
• PUBLIGROUP
• DE DIJCKER-LAMMENS HOUTHANDEL NV
• TACK NV
• SCA HYGIENE PRODUCTS SA
• THEUNS MEUBELFABRIEK NV
• VAN GENECHTEN
• DECEUNINCK NV
• VALCKE EN ZOON NV
• VAN GRASDORFF NV
• DENDERWOOD NV
• VAN DE WALLE HOUT-ZAGERIJ BVBA
• VCP GRAPHICS BVBA
• DEPRO PROFILES NV • DUBOIS STOCKMANS NV • EOL • ETA LA THIERACHE ASBL
Wij hebben bewust gekozen voor het PEFC-certificaat. Door de PEFC-certificering in Maleisië kunnen wij onze onmiddellijke instroom van gelabeld hout vergroten aan betaalbare prijzen.
© MTCS
Papier
Hout
• FEPCO INTERNATIONAL EUROPE NV • G & C VERSTRINGE BVBA • GDB CE • GDBi
Filip D’Haeseleer, verantwoordelijke PEFC-certificatie Denderwood
• HANSSENS WOOD NV/SA • HEYRMAN-DE ROECK NV • Houtmagazijnen F.LEFEVERE nv
• VAN DER GUCHT HOUTSHOP NV • VAN HULLE HOUTBUIGERIJ NV • VAN REGENMOORTEL HOUTINVOER NV • VANCA BELGIUM NV • VAPE BOIS BVBA • VERNAFIX BVBA • WUYTS HOUTHANDEL NV
© Kati Molin - Fotolia.com
Eerste Maleisisch PEFC-hout voor Belgisch bedrijf
© Isaline De Wilde
Alle nieuwsbrieven van « Klasse » worden voortaan op PEFCgecertificeerd papier gedrukt. Dit betekent dat dit papier voortkomt van duurzaam beheerde bossen. Dit blad, dat thema’s aankaart over onderwijs en opvoeding, bestaat in verschillende edities, die allemaal worden gedrukt op PEFC-gecertificeerd papier.
• INDOWOODS SA
16
• LAVRIJSEN HOUTBEDRIJF • MAHY SCIERIE • MARTENS IMPREGREERBEDRIJF BVBA • MEWAF INTERNATIONAL NV • NORTIC TIMBER BVBA • PROMACO SA • QUINTELIER GEBR NV
Alle PEFC-gecertificeerde bedrijven in België zijn terug te vinden op www.pefc.be en www.ikzoekpefc.be. Voor de internationale bedrijven kunt u www.pefc.org > find certifiedraadplegen.
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
• LAMETT EUROPE NV
© Mobic
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
• LABONORM NV
17
DE VRAAG BLIJFT STIJGEN
Het PEFC-intranet is speciaal ontworpen voor PEFCgecertificeerde bedrijven. Sinds eind 2010 kunnen de bedrijven er de verschillende PEFC-logo’s downloaden in hoge resolutie (PDF-formaat). Deze logo’s worden voorzien van het gepersonaliseerde logonummer van het bedrijf en ook de tekst kan aangepast worden. Zeer gebruiksvriendelijk om door te sturen naar de drukker dus.
41% van de bosoppervlakte PEFC-gecertificeerd was 285 bedrijven over een PEFC-certificaat beschikten
Enkele voorbeelden:
© Tjall - Fotolia.com
Gecertificeerde bedrijven kunnen in enkele muisklikken hun gepersonaliseerd logo in hoge resolutie downloaden.
Auditinstellingen De audits voor het bekomen van een controleketencertificaat (de ‘chain of custody’) worden uitgevoerd door onafhankelijke en geaccrediteerde certificatieinstellingen. Volgende instellingen zijn in België gemachtigd de audit uit te voeren. Een bedrijf dat zich wil laten certificeren volgens de PEFC-controleketen, dient dus contact op te nemen met één van deze instellingen:
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
BELGIË
18
• Control Union Belgium Dhr. Wim Overlaet Abtsdreef 10B 2940 Stabroek tel: 03 232 49 70
[email protected] www.controlunion.com • CTIB-TCHN Dhr. Alain Grosfils Hof ter Vleestdreef 3 1070 Brussel tel: 02 558 15 50
[email protected] www.ctib-tchn.be
Jaar na jaar merken we dat zowel het aanbod van als de vraag naar PEFC-gelabelde producten stijgt. Ook in 2010 zien we dat grote bedrijven en instanties kiezen voor PEFC. Dit vooral in hun gedrukte publicaties. Om de klanten optimaal te sensibiliseren wordt geopteerd om het PEFC-logo duidelijk zichtbaar te plaatsen op het product.
Wist u dat eind 2010 in België...
• SGS Belgium NV Mevr. Heidi Vertongen Noorderlaan 87 2030 Antwerpen tel: 03 54 54 838
[email protected] www.be.sgs.com • Veritas-Bureau Certification Belgium Dhr. Dirk Reynaert Mechelsesteenweg 128-136 2018 Antwerpen Tel : 03 247 94 00
[email protected]. com www.bureauveritas.com
INTERNATIONAAL • Alko Agrar-und Lebensmittel Kontrollorganisation e.v Mevr. Annette Skipiol Wollgrasweg 31 70599 Stuttgart Duitsland Tel : 00 49 711 253 80 22
[email protected] • BM TRADA Certification Ltd Dhr. John Lovelock Chiltern House: Stocking Lane
HP14 4ND High Wycombe Groot-Brittannië Tel: 0044 14 94 569 741
[email protected] • DIN CERTCO GmbH Dhr. Lukas Willhauck Alboinstrasse 56 12103 Berlijn Duitsland Tel: 0049 307 562 11 34
[email protected] • SQS Dhr Mischa Siroky Bernstrasse 103 Case Postale 868 3052 Zollikofen Zwitserland Tel: 00 41 31 910 35 35
[email protected] www.sqs.ch • Tuev Nord Cert GmbH Dhr. Winfried Hirtz Langemarkstrasse 20 45141 Essen Duitsland Tel : 0049 511 986 2640
[email protected]
➔ De Post, een van de grootste verbruikers van papier en karton, besliste de duurzame weg in te slaan en voor haar papierproducten te opteren voor vezels afkomstig uit duurzaam beheerde bossen. Zo worden er Taxipostpaketten gedrukt op PEFC-gecertificeerd karton. Het is het PEFCgecer tificeerde bedrijf Autajon Packaging Belgium dat deze bestellingen van De Post uitvoert. ➔ De Waalse vervoersmaatschappij TEC draagt ook duurzaamheid hoog in het vaandel. In 2010 werd resoluut gekozen voor gelabeld papier. Tal van publicaties dragen het PEFC-label en ook alle intern papierverbruik (kopiëren, printen,...) gebeurt op PEFC-papier. ➔ De winkelketen Yves Rocher, gekend voor de plantaardige cosmeticaproducten, steekt al haar 1600 winkelpunten in
een nieuw kleedje. De eerste winkels volgens het eco-concept werden in 2010 al ingehuldigd. Voor de houttoepassingen, zoals het meubilair, werd gebruik gemaakt van hout met het PEFC-label. ➔ Warenhuisketen Delhaize koos voor haar spaaractie begin 2010 voor PEFC-papier. Zowel de spaarkaart als de uitleg over de actie werden gedrukt op het papier afkomstig van duurzame bossen. ➔ Plastieken zakken worden meer en meer geweerd bij de handelaars. Een papieren zak geldt dan ook als waardig alternatief, zeker als die PEFCgelabeld is. Kledingmerken als Springfield, Zara en Cassis hebben dit alvast begrepen. ➔ Kledingketen Bel & Bo (het vroegere Promo Fashion) koos voor een restyling. Daarbij werd ook rekening gehouden met duurzaamheid. Eind 2010 verschenen de eerste folders van de winkelketen op PEFC-gelabeld papier.
Minstens even belangrijk in de gedachtegang van Bel&Bo naast prijs en mode, is het milieuvriendelijke aspect. Want een minimum aan ecologische voetafdruk nalaten.. dat is mooi meegenomen. Lode Benoit, financieel directeur Bel&Bo
➔ Het Waalse gewest heeft in 2010 in het kader van het jaar van de Biodiversiteit een agenda uitgegeven op PEFCgelabeld papier. ➔ In tal van supermarkten plaatste Coca-Cola elipszuilen gedrukt bij het PEFCgecertificeerde bedrijf Print & Display. De frisdrankengigant vroeg specifiek naar gelabeld papier.
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
Logo downloaden via intranet
19
De federale omzendbrief voor hout werd in 2010 herzien. Ook nu weer wordt PEFC-hout aanvaard als garantie voor duurzaam bosbeheer. De nieuwe omzendbrief diende goedgekeurd te worden in mei, maar door de politieke impasse gebeurde dit niet. De regering die de ‘lopende zaken’ diende af te werken, nam geen beslissing hieromtrent. Het is dus nog eventjes wachten op een officiële communicatie hieromtrent. Goed nieuws is alvast dat alle instanties die onder de openbare aankooppolitiek van de federale overheid vallen, bij PEFC-gecertificeerde bedrijven kunnen aankloppen voor hun aanbestedingen wat hout betreft.
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
Sectoraal akkoord duurzaam hout
20
De Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling (FRDO) heeft op vraag van minister Magnette een advies geformuleerd over het ontwerp van sectoraal akkoord ter verhoging van het aandeel van houtproducten uit duurzaam beheerde bossen. Het gaat hier om een vrijwillig akkoord tussen overheden en ondernemingen. Het akkoord over duurzaam hout wil in 10 jaar het aandeel van gecertificeerde houtproducten op de Belgische markt met 20% vergroten en zowel de betrokken producenten, verdelers als
de consument sensibiliseren. Het akkoord krijgt de volledige steun van de FRDO. “Wij stellen ook voor om na te gaan of wij begeleidende maatregelen kunnen toevoegen als in de praktijk blijkt dat wij beter kunnen doen dan wat in het akkoord vermeld staat”, zo luidt het bij de Raad. Deze akkoorden zullen door verschillende houtfederaties en de grote distributie getekend worden in de loop van 2011. Vlaamse Samenwerkingsovereenkomst geeft PEFC een plaats De Samenwerkingsovereenkomst is eenvrijwillige overeenkomst die op milieuvlak worden gesloten tussen een gemeente of een provincie en de Vlaamse regering. In ruil voor de uitvoering van een aantal acties krijgt de openbare instantie onder meer de financiële steun van de Vlaamse regering. De gemeente of de provincie kan zelf het ambitieniveau bepalen dat zij wil bereiken. In deze overeenkomst kan de gemeente zich er ook toe verbinden om zich te bevoorraden met duurzaam hout, zoals dat met het PEFC-label, en krijgt zij daarvoor in ruil subsidies van het Vlaamse Gewest. Op 15 mei 2010 werd PEFC door het Agentschap Natuur en Bos (ANB) officieel erkend
als instelling die voldoet aan alle criteria inzake duurzaam bosbeheer. De officiële omzetting van de nieuwe tekst in de Samenwerkingsovereenkomsten zou begin 2011 een feit moeten zijn. Ook steeds meer gemeenten kiezen voor PEFC We merken dat niet enkel de federale overheid en de gewesten hun beste beentje voorzetten wat duurzaam bosbeheer betreft. Steeds meer merken we dat ook steden en gemeenten gelabeld hout of papier eisen in hun openbare aankooppolitiek. In Wallonië is dit het gevolg van een omzendbrief die verscheen in 2009, maar ook in Vlaanderen eisen steeds meer gemeenten deze duurzame producten. Zo koos de Vlaams-Brabantse gemeente Wemmel er in augustus voor te drukken op gelabeld papier. Het PEFC-logo zal dan ook op tal van publicaties verschijnen zodat de inwoners gesensibiliseerd worden. De gemeente liet hierover ook een artikel verschijnen in het gemeentelijk infoblad.
Hieronder vindt u een chronologisch overzicht en een indeling per rubriek van de belangrijkste sensibiliseringsacties die in 2010 georganiseerd werden.
ACTIVITEITEN Bedrijfsevenement Op donderdag 18 maart werd de jaarlijkse Algemene Vergadering van PEFC Belgium gevolgd door een groots bedrijfsevenement. Maar liefst 90 geïnteresseerden kwamen afgezakt naar dit evenement. Bedoeling van die dag was het samenbrengen van gecertificeerde en niet gecertificeerde bedrijven en hen informeren over tal van PEFCgerelateerde zaken. Met een aantrekkelijk programma, dat ging over de perspectieven van PEFC, zowel nationaal als internationaal, het actieplan van de Europese Commissie betreffende duurzame consumptie en een woordje uitleg over hoe bedrijven optimaal kunnen communiceren over hun PEFC-engagement, kon de bedrijfsafgevaardigden bekoren. Het werd een middag vol discussie en het uitwisselen van nuttige ervaring, die afgesloten werd met een walking dinner.
Openluchttentoonstelling op de Kunstberg Tijdens de zomermaanden augustus en september werd de Kunstberg in Brussel omgetoverd tot een grote openluchttentoonstelling. Er werden overal verspreid PEFC-gelabelde boomstronken geplaatst die zowel dienst deden als zitbanken, informatieverschaffers en afrastering voor de voetgangers. Naast het verhaal van de culturele instellingen op de Kunstberg, vertelden de boomstammen ook het verhaal van het hout zelf. De PEFC-gelabelde boomstronken - aangeduid met het logo - werden geleverd door het Ardense bedrijf Burgo Ardennes en werden na de tentoonstelling weer in de hout-
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
Federale omzendbrief
de vzw lid van KAURI. Deze groep brengt zakenmensen van grote bedrijven en kleine ngo’s samen. Het doel is om mekaar te informeren over en te sensibiliseren voor duurzaam ondernemen, om de vooroordelen bij te stellen die de ondernemingen van elkaar kunnen hebben, en te praten over belangrijke kwesties inzake duurzame ontwikkeling. Door deel uit te maken van deze 239 leden, versterken wij ons imago bij de bedrijven en bouwen wij een netwerk uit.
© Isaline De Wilde
INITIATIEVEN VAN DE OVERHEDEN
Een van de belangrijkste taken van de nationale PEFCsecretariaten bestaat in de promotie van het PEFC-label. De inspanningen van de afgelopen jaren hebben hun vruchten afgeworpen, aangezien het PEFC-label vandaag zowel bij specifieke groepen (communicatiebureaus, architecten, openbare diensten, enz.) als bij het grote publiek aan populariteit heeft gewonnen. Sinds 2 jaar is
© Isaline De Wilde
© Enruta - Fotolia.com
SENSIBILISERING
21
PEFC en Green vzw hebben de handen in elkaar geslagen voor een ecoreis in een Henegouws PEFC-gecertificeerd bos. Dit bosbezoek, dat plaatsvond op zaterdag 29 mei, kaderde in het project ‘Jongeren Bouwen Duurzaam’ van Green vzw. Op de bus kregen de 30 leerlingen een inleiding over PEFC en duurzaam bosbeheer. In het bos kregen ze te zien en te horen wat duurzaam bosbeheer volgens de PEFC-standaarden inhoudt in de praktijk. De leerlingen keerden met een rugzak vol duurzame bagage terug naar huis. Gala van de Belgische Energieen Milieuprijzen
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
In aanwezigheid van meer dan 200 genodigden vond op 4 juni de vijfde prijsuitreiking plaats van de Belgische Energie- en Milieuprijzen. PEFC Belgium overhandigde, als partner van de awards, de Education EcoAward aan André De Herde van de Faculteit Architectuur van de Université Catholique de Louvain-La-Neuve. Deze faculteit biedt het meest gestructureerde en uitgebreide programma van Europa op vlak van klimaat- en duurzame architectuur.
22
Tijdens de Dag(en) van de Duurzame Ontwikkeling begin oktober, was PEFC aanwezig op een stand van het Agentschap Natuur en Bos in het Boudewijngebouw in Brussel. De stand werd opgezet rond het thema ‘duurzaam hout’ en had als doel de Vlaamse ambtenaren te sensibiliseren. Houtnieuws organiseert PEFCwedstrijd In de maanden september en oktober konden bezoekers van de Houtnieuws-website deelnemen aan een wedstrijd, in samenwerking met PEFC en Hubo. Het volstond om 1 vraag over PEFC te beantwoorden om kans te maken op één van de twee Hubo-aankoopbonnen voor PEFC-gelabeld hout ter waarde van 250 euro. Er werden maar liefst 5671 deelnemers geregistreerd. De prijzen werden officieel overhandigd op 7 november tijdens de Beurs Hout en Groen Wonen in Antwerpen.
certificatie. L’Autre Pack Zoals elk jaar heeft PEFC ook in 2010 de studenten gesensibiliseerd. In het kader van het project L’Autre Pack, een zak voor de student die bewust consumeert, heeft PEFC 2000 gelabelde latten ter beschikking gesteld. De student kon voor 1 symbolische euro enkele duurzame artikelen uitkiezen. De zakken werden verspreid op de campus van een aantal Franstalige universiteiten.
Week-end du bois Naar jaarlijkse traditie vond in oktober het ‘Week-end du bois’ plaats in Wallonië en NoordFrankrijk. Dat weekend, met als centraal thema het hout en de bossen, werd opnieuw gevuld met tal van activiteiten voor jong en oud. Het publiek kon heel wat PEFC-gecertificeerde bossen verkennen tijdens een rondleiding. Er werden ook op sommige plaatsen tentoonstellingen georganiseerd over duurzaam bosbeheer en PEFC. Leuk weetje: alle communicatie rond het ‘Week-end du bois’ werd dit jaar gedrukt op PEFC-gelabeld papier. Weer een duwtje in de rug van de boseigenaars die geopteerd hebben voor de PEFC-
BEURZEN Voorjaarsbeurs Gamma Eind januari was PEFC voor de eerste keer te gast op de voorjaarsbeurs van de doe-hetzelfketen Gamma. Deze beurs vond plaats in de Brabanthallen in Leuven en was bestemd voor de bedrijfsleiders en de rekverantwoordelijken van de lokale filialen. Naast talrijke leveranciers, had ook PEFC Belgium er een informatieve stand. We verzorgen er in totaal een 20-tal presentaties over het PEFC-label voor een 400-tal belangstellenden. Via een doorschuifsysteem werd elke aanwezige werknemer optimaal geïnformeerd om te kunnen antwoorden op vragen
van klanten over het PEFC-label. Gamma wil haar assortiment PEFC-gelabelde producten ook nog verder uitbreiden. Ecopop Begin februari vond in Kortrijk Xpo de nieuwe eco-biobeurs Ecopop plaats. PEFC nam met een informatieve stand deel aan deze eerste editie en ontmoette er een heel geïnteresseerd publiek. Ecopop is een happening die het eco- en biogedachtegoed in de kijker plaatst en daarmee wil aantonen dat deze twee begrippen ook wel leuk, hip, comfortabel en sexy zijn.
Bois & Habitat Eind maart was PEFC weer te gast op de beurs Bois & Habitat in Namen. Voor het derde jaar op een rij organiseerden we er een wedstrijd met prestigieuze prijzen, zoals een sauna en tuinmeubilair in PEFC-gelabeld hout. 5000 bezoekers kregen eveneens een PEFC-gelabelde zak mee aan de ingang en iedereen ontving een deelnemingsformulier voor de wedstrijd. Bois & Habitat kon deze editie 41.650 bezoekers verwelkomen. Europarket Eind april was Kortrijk Xpo opnieuw dé plaats van afspraak voor de volledige parketbranche tijdens Europarket. PEFC had een informatieve stand in het Adviespaleis en verzorgde er een seminarie getiteld ‘Het PEFClabel: een milieuvriendelijke garantie voor uw klanten’.
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
Ecoreis Jongeren Bouwen Duurzaam
Dag(en) van de Duurzame Ontwikkeling
© J-M Clajot
verwerkingsketen opgenomen. PEFC Belgium was, samen met andere verenigingen uit de bosen houtsector, partner van dit originele project.
23
EasyFairs Print
© Isaline De Wilde
Tijdens de eerste editie van EasyFairs Print werd in september op de Heizel in Brussel specifiek de grafische industrie benaderd. De eerste editie van deze beurs kon ook op onze belangstelling rekenen. Twee dagen lang informeerden we aan onze stand alle geïnteresseerden.
SEMINARIES
Het Groot Milieufeest vormt de ideale gelegenheid om alle milieuactoren van het Brusselse Gewest te leren kennen en op een leuke manier informatie bij te tanken. PEFC was er op zondag 6 juni weer bij met een informatieve stand en de boompjeswedstrijd. 250 mensen van Brussel en omstreken gingen met een boomstekje naar huis. Beurs van Libramont
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
PEFC zat niet stil tijdens de zomermaanden. Op de landbouw-, bosbouw- en agrovoedingsbeurs van Libramont konden de bezoekers in de Walexpo terecht aan onze stand om PEFCgecertificeerde nestkastjes te
24
bouwen. Het succes was overweldigend, want er stond een lange rij geïnteresseerden voor de stand. Voor dit evenement konden we rekenen op de steun van HoutInfoBois, die ons het gecertificeerde hout leverde. De vierdaagse beurs verwelkomde ruim 182.000 bezoekers. Beurs Valériane Ook in 2010 konden bezoekers van de beurs Valeriane in Namen een bezoekje brengen aan de PEFC-stand. Deze driedaagse beurs zet biologische voeding en ecologie in de schijnwerpers met meer dan 300 exposanten en 27.000 bezoekers.
De universiteit van Louvain-LaNeuve organiseerde eind februari een infodag in het kader van de module ‘het hout in constructies’. PEFC gaf de studenten tekst en uitleg over certificatie van gematigde en tropische bossen.
Andere beurzen
Seminarie Duurzaam Bosbeheer voor de papiersector
PEFC was onrechtstreeks ook aanwezig op tal van andere beurzen. We verzorgden er geen informatiestand, maar de bezoekers konden er wel informatie van PEFC vinden in de vorm van brochures en panelen, onder andere bij PEFC-gecertificeerde bedrijven. Dit was het geval op de beurs Traverses (Couvin), PassiveHouse (Brussel), EcoLive (Asse), de beurs Duurzame Ontwikkeling (Luik) en Energie 2010 (Brussel).
Paper Chain Forum organiseerde voor haar leden op 7 mei een seminarie rond Duurzaam Bosbeheer. “Duurzaam bosbeheer staat hoog in het vaandel van Paper Chain Forum en neemt dan ook een prominente plaats in in haar charter. Maar het mag niet alleen bij intenties blijven. Het komt er op aan om dit concrete invulling te geven”, zo luidde de aanzet voor het seminarie waar een 30-tal geïnteresseerden op afkwamen. Seminarie op Europarket Op Europarket in Kortrijk verzorgden we het seminarie ‘Het PEFC-label: een milieuvriendelijke garantie voor uw klanten’. (zie ook rubriek beurzen) Infodag voor Vlaamse bosgroepen Op initiatief van bosgroep Dijle-Geteland werd in mei een overleg georganiseerd rond boscertificering. Bedoeling was objectieve informatie te sprok-
kelen over certificering van de Vlaamse bossen. Het was een informeel overleg waar geen bindende beslissingen werden genomen, maar met de bedoeling om info te vergaren, ervaring uit te wisselen en een open overleg te hebben. PEFC was er uitgenodigd om het systeem uit de doeken te doen. Een twintigtal afgevaardigden van diverse bosgroepen woonde het overleg in Leuven bij. Daaruit bleek dat de bosgroepen voorstander zijn van het introduceren van PEFC in Vlaanderen. Momenteel kunnen in België enkel nog maar bossen gecertificeerd worden in het Waalse gewest. Binnenkort zou hier verandering moeten inkomen. Wordt ongetwijfeld vervolgd. Seminarie bij Ixina Tijdens het seminarie voor alle franchisehouders van de keukendistributeur ging PEFC Belgium dieper in op de garanties van duurzaam bosbeheer en hoe hier optimaal over te communiceren.
Seminarie op Hout & Groen Wonen Op zondag 7 november verzorgden we het seminarie “Het PEFC-label: de garantie voor duurzaam bouwen en verbouwen” op de beurs Hout en Groen Wonen in Antwerpen. (zie ook rubriek beurzen) Opleiding voor de hout- en meubelbedrijven In december 2010 werd PEFC uitgenodigd om het PEFCcertificatiesysteem te komen voorstellen tijdens 2 opleidingsdagen over de labels van duurzaam bosbeheer. Deze dagen werden georganiseerd door FEDUSTRIA (Belgische federatie van de textiel-, hout- en meubelindustrie) en CEVORA (opleidingscentrum). Een twintigtal bedrijven dat er aanwezig was, kon van gedachten wisselen en meer informatie bekomen over het PEFC-certificatiesysteem.
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
Het Groot Milieufeest
Vorming ‘Hout in constructies’
De beurs Hout & Groen Wonen richt zijn pijlen op al wie meer te weten wil komen over houtbouw, hernieuwbare energieën, duurzaam bouwen, gezond en natuurvriendelijk wonen. Op 6 en 7 november konden de bezoekers voor het derde jaar op een rij kennismaken met PEFC aan de stand en op een seminarie.
© Andrzej Wodarczyk - Fotolia.com
© Isaline De Wilde
Hout en Groen Wonen
25
Informatiesessie voor studenten van de UCL In het kader van de opleiding van toekomstige bio-ingenieurs van de UCL werd PEFC Belgium uitgenodigd om de PEFCcertificatie te komen voorstellen aan laatstejaarsstudenten. De studenten, gespecialiseerd in Water en Bossen, toonden heel wat belangstelling voor het complexe certificatiesysteem. Infodagen voor boseigenaars De Koninklijke Belgische Bosbouwmaatschappij (KBBM) verzorgt voor de private boseigenaars tal van vormingsdagen.
Een aantal van die activiteiten uit 2010 werd opgebouwd rond de PEFC-certificatie. ➔ In maart werden twee sessies georganiseerd van een technische workshop over het opmaken van een beheerplan. Het beheerplan is één van de vereisten van het PEFCcharter. ➔ In juli konden de boseigenaars een bezoek brengen aan een PEFC-gecertificeerd bos dat beheerd wordt in groep. De verschillende punten van het PEFC-charter werden overlopen tijdens dit geleid bezoek.
➔ In september werd een vorming met de titel ‘Het ontdekken en het onder de knie krijgen van bosbeheer’ georganiseerd voor jonge en/ of nieuwe bosbeheerders. Er werd een workshop specifiek gewijd aan het PEFCcharter.
Naast de geschreven media, was er ook belangstelling van radio en TV. Zo verscheen er een reportage op de Oost-Vlaamse televisie TV Oost naar aanleiding van het persbericht over Maleisisch PEFC-hout en een interview op de Franstalige radiozender VivaCité naar aanleiding van de beurs Bois & Habitat. Ook het tijdschrift KMO-PME deed een televisie-interview. Het wordt gebruikt tijdens hun aanwezigheid op beurzen en is te bekijken op www.youtube.com (sleutelwoord: Mieke Vercruijsse).
➔Eind oktober werden twee PEFC-gecertificeerde bedrijven bezocht. Deelnemers kregen een kijk achter de schermen van Zagerij Pauls in Bullange en Jehoulet Bois in Vaux-Chavanne.
➔ 13 miljoen hectare bos verdwijnt jaarlijks wereldwijd. ➔ 20% van de CO2-uitstoot is te wijten aan ontbossing en speelt een belangrijke rol in de klimaatverandering.
SAMEN KUNNEN WE DE TOEKOMST VAN ONZE BOSSEN GARANDEREN !
Publiciteitscampagne
© Isaline De Wilde
Ook in 2010 bereikten we heel wat consumenten via publiciteiten in de geschreven media. Onze mediacampagne voor het grote publiek, zowel in de Nederlandstalige als in de Franstalige pers, ging niet ongemerkt voorbij. Er verschenen publiciteiten en publireportages in De Standaard, Metro, Vers L’Avenir, Ik ga Bouwen/Je vais construire, La Libre Belgique, Grafisch Nieuws/Nouvelles Graphiques,... Onze publicteitscampagne verscheen in ruim 1.135.500 exemplaren. Het lezersbereik was dan ook enorm
UITERAARD KENT U DIT LOGO ?! PEFC* is een label dat u vindt op producten in hout of op papier. Dit label garandeert dat het hout afkomstig is uit duurzaam beheerde bossen en sluit elke herkomst uit illegale houtkap uit.
De grote principes van PEFC
Waar kan ik PEFC-producten vinden ?
Het PEFC-bosbeheer is een beheer dat milieuvriendelijk, sociaal gunstig en economisch leefbaar is.
U vindt het PEFC-logo op een uitgebreid gamma producten zoals papier, meubels, panelen, agenda’s,...
• Milieu : bescherming van fauna en flora, water, bodem,… • Sociaal : respect voor de rechten van de werknemers,… • Economie : ecologische houtkolom, creëren van lokale werkgelegenheid,…
De PEFC-gelabelde producten zijn beschikbaar in de distributie, de doe-het-zelf-zaken en bij de gespecialiseerde hout- of papierhandel.
PEFC is wereldwijd vertegenwoordigd Wist u dat bijna 40% van de Belgische bossen beheerd wordt volgens de PEFC-principes ? Dat komt overeen met ongeveer 300.000 hectares. In ons land verhandelen meer dan 260 bedrijven PEFC-gelabelde producten. Naast België is PEFC gekozen als bosbeheersysteem in 34 landen, goed voor meer dan 224 miljoen hectare.
PEFC, onze planeet en ik ? Door PEFC-producten te kopen, handelt u als een verantwoordelijke consument die actief zijn steentje bijdraagt aan duurzaam bosbeheer. Bouwen ? Inrichten ? Printen ? Kies voor producten die het PEFC-logo dragen om de toekomst van onze bossen te beschermen!
* PEFC is het letterwoord voor het Engelse Programme for the Endorsement of Forest Certification Schemes (Programma voor de Erkenning van Boscertificatieschema’s). PEFC is een niet-gouvernementele organisatie.
Meer info op www.pefc.be
MEDIA
26
Met onze publiciteitscampagne bereikten we meer dan 3 miljoen lezers.
Immoweb - : Du bois
malaisien labelli
sé PEFC
Page 1 of 2
Page d'accueil > Constructio n durable > Article Donnez votre avis en sélectionnant Votre annonce plusieurs étoiles. sur Immoweb | Tendances Vous recevrez Imprimer toute que vous méritez, l’attention en France et en Belgique.
N° du bien
Etapes et doc. types Financement Frais et primes Urbanisme Plus de choix
Assurances Déménager Mieux louer Location de vacances
Plus de choix
Chauffage Isolation Menuiserie Extérieure Systèmes de const. Plus de choix
Avant - après Cuisine Salles de bains Salon & SàM
Een greep uit de vele artikels die verschenen, vindt u hiernaast.
Bienvenue S'inscrire gratuitemen t Soyez averti des nouveaux biens Sauvegardez par e-mail vos recherches et biens favoris
Plus de choix
Première en Belgique : du bois dur malaisien que le bois provient PEFC va être écologique, social de forêts gérées dans importé. Ce le respect de label assure et économiqu règles strictes e. au niveau
Agence immobilière Notaires Promoteurs Experts immobiliers Spécialiste s Points de vente Marques Féd.professionnelles
Créer une recherche
Maison à vendre Appartement à vendre Terrain à vendre Garage à vendre Autres biens à vendre
Maison à louer Appartement à louer Garage à louer Location de vacances Autres biens à louer
Le label PEFC est le plus grand conditions de travail, le respect système de certification mondial. flore, de l’eau des travailleurs Ces règles portent et du sol. Attention, indigènes, la protection sur les Depuis peu, le il ne garantit en de la faune et label PEFC a rien la qualité de la reconnu le système ses forêts que même du bois. pour moins de 19 millionsle suivi des flux de bois dans de certification malaisien MTCS, tant les d’hectares de superficies sont forêts. Désormais,entreprises. La Malaisie compte pour gérées par 128 4 millions pas leurs produits sous la bannière entreprises, qui peuvent donc d’hectares sont certifiés. Ces C’est la firme PEFC. désormais commercia Denderwood, liser à Erpe-Mere, bois PEFC d’Asie, qui sera la première des applications en l’occurrence du méranti. entreprise belge De tant intérieures à importer du balustrades, bardages… (portes, escaliers, couleur rougeâtre, ce bois convient pour mobilier) qu’extérieu ) ou sous forme res (portes, fenêtres, de Multiplex. Plus d’infos www.pefcbelgium.be Source : rédaction Tu bâtis je rénove
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
Dat PEFC steeds meer bekend wordt, weerspiegelt zich ook in het aantal artikels over PEFC dat verschijnt in de media. Uiteraard zorgen de media op hun beurt weer voor een wisselwerking, want hoe meer artikels er verschijnen, hoe meer lezers/kijkers gesensibiliseerd worden om te letten op gelabeld hout en papier. Alle persberichten, evenals een uitgebreid persdossier, vindt u op onze website www.pefc.be onder de rubriek pers.
© Steve Penfold Fotolia.com
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
PEFC in de media
27 Technique Bon à savoir Matériau Ecologie Ecologie
Donnez votre avis en sélectionna nt une ou plusieurs étoiles. 37 vote(s)
http://www.immow eb.be/fr/global/ar
WEBSITE
NIEUWE COMMUNICATIEMIDDELEN
Lancering nieuwe website
Ook dit jaar heeft PEFC weer tal van nieuwe communicatiemiddelen uitgewerkt. Gecertificeerde bedrijven en organisaties kunnen deze bestellen via info@ pefc.be.
Begin januari 2010 lanceerde PEFC Belgium haar gloednieuwe website. De oude website barstte uit haar voegen en er was nood aan een goed gestructureerde website in een aantrekkelijk kleedje waar iedereen met interesse in duurzaam bosbeheer, en meer specifiek het PEFC-label, makkelijk zijn weg vindt. www. pefc.be is een hedendaagse, informatieve website geworden.
PEFC-gelabelde producten zoeken via www.ikzoekpefc.be
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
Onze nationale website kan bezocht worden via het adres www. pefc.be, maar nieuw dit jaar is ook dat al wie op zoek is naar PEFC-gelabelde producten specifiek het adres www.ikzoekpefc. be kan intikken. De website bevat een handige zoekfunctie om in enkele muisklikken de gegevens te hebben van de geschik-
28
www.pefc.be
www.ikzoekpefc.be
te leverancier van het PEFCgelabelde product waarnaar u op zoek bent. (+photo 24. Si résolution n’est pas bon, voir page d’accueil site internet)
Bent u op zoek naar PEFC-producten?
Ook nieuwsbrieven kregen een nieuwe kleedje Naast de website, werd ook de nieuwsbrief aangepast aan de vernieuwde huisstijl. Het document in pdf-formaat ruimde plaats voor een template waarin de hedendaagse technieken vervat zitten.
PEFC/07-01-01 Voor duurzaam bosbeheer
www.pefc.be
MAILINGS
Een handige brochure in A5formaat toont hoe de consument een PEFC-gelabelde leverancier kan opzoeken op onze website. De brochure legt uit welke criteria gekozen kunnen worden en welke stappen verder verfijnd kunnen worden om te komen tot een duidelijk, gedetailleerde bedrijfsfiche van de leverancier.
Mailings stimuleren papier- en houtgebruik met PEFC-label
Met onze bladwijzers willen we iedereen, maar in het bijzonder de boekenwurmen, sensibiliseren over PEFC-gelabeld papier. De bladwijzers zijn sober en geven de kernboodschap ‘Laat een goede inDRUK na, kies voor PEFC-gelabeld papier’. De bladwijzers worden ook verspreid op beurzen en evenementen.
PEFC/07-01-01 Voor duurzaam bosbeheer
www.pefc.be
1
Brochure ‘PEFC-producten’
Bladwijzers
In 2010 werden 6 nieuwsbrieven verstuurd, telkens naar meer dan 7500 geïnteresseerden.
PEFC is een milieuvriendelijk label dat u vindt op hout en papier. Het toont aan dat het hout in het product zijn herkomst heeft in duurzaam beheerde bossen. Het PEFC-label biedt een toekomst aan onze bossen, want ook onze kinderen willen nog genieten van gezonde bossen…
| Het PEFC-label
De brochure ‘Het PEFC-label als verantwoorde aankoop van hout en papier’ is bestemd voor het grote publiek. De 8 bladzijden tellende brochure werd gedrukt op formaat A5 met aantrekkelijke foto’s en een duidelijke, toegankelijke tekst.
Afgelopen jaar hebben we onze pijlen gericht op de vraagzijde. Concreet werd er in september een mailing verstuurd naar zo’n 1200 communicatieagentschappen. Zij zijn namelijk het eerste aanspreekpunt van grote bedrijven die brochures, rapporten,... willen laten ontwerpen en drukken. Het is daarom belangrijk dat deze communicatieagentschappen goed geïnformeerd zijn, PEFC-gelabeld papier kunnen voorstellen aan hun klanten en weten waar ze een PEFCgecertificeerde drukker kunnen vinden. In november kregen zo’n 20.000 bedrijven uit alle sectoren de mailing in de bus. Vermits zij belangrijke verbruikers zijn van papier (interne en externe communicatie) en hout (bouwen/ verbouwen/inrichten), is het ook voor hen belangrijk te weten wat de garanties zijn van PEFC, waar ze PEFC-gelabelde producten kunnen vinden en hoe ze ze kunnen herkennen.
Beide mailings bestonden uit een orginele brief die gemaakt werd in de vorm van een poster. De brief was vergezeld van een handig boekje waarin informatie opgenomen was over PEFC, gelabeld papier en hout en een lijst van gecertificeerde bedrijven uit de papiersector. De 50 grootste communicatieagentschappen kregen ook nog een PEFC-gelabelde USB-stick in de bus. De mailings konden we realiseren dankzij de steun van Igepa Belux. Onze gecertificeerde bedrijven zullen ongetwijfeld de vruchten plukken van deze acties.
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
Door een grotere naambekendheid zal het bezoekersaantal ongetwijfeld jaar na jaar blijven stijgen.
ALS VERANTWOORDE AANKOOP VAN HOUT EN PAPIER
Brochure ‘Het PEFC-label’
© Vitaliy Pakhnyushchyy - Fotolia.com
Aan de lancering van dit vernieuwde communicatiemiddel koppelde PEFC Belgium een wedstrijd. De prijzen waren twee gastronomische weekends in Durbuy en drie abonnementen op het tijdschrift Ik Ga Bouwen & Renoveren/Je vais Construire & Rénover. Meer dan 2300 surfers waagden hun kans.
HOE KAN IK PEFCPRODUCTEN OPZOEKEN ?
HET PEFC-LABEL
29
ACTIE ‘PLANT EEN BOOM’
© Tomo Jesenicnik - Fotolia.com
Sinds 2005 heeft de Koninklijke Belgische Bosbouwmaatschappij (vereniging die instaat voor de bostechniek en -opleiding) zich er samen met PEFC en Environmental Business Products Ldt toe verbonden om een boom te planten voor elk gerecycleerd inktpatroon. Dit project heeft betrekking op PEFC-gecertificeerde bossen. Door uw inktpatronen te recycleren, spaart u niet enkel het milieu, maar werkt u ook mee aan een duurzaam bosbeheer. Sinds de start van het project konden al 15.000 bomen worden geplant. Met de inktpatronen die in 2010 werden ingezameld, zullen er naar verwachting 3.000 bomen bijkomen. Dankzij de hulp van nieuwe partners bij het inzamelen van patronen (gemeenten, scholen, bedrijven en jeugdbewegingen) is de toekomst van onze bossen verzekerd.
ORGANIGRAM Team
Vanessa Biebel, Algemeen Secretaris
Véronique Chapelle, Mieke Vercruijsse, CommunicatieContact bedrijven + financieel verantwoor- verantwoordelijke delijke
Raad van bestuur
30
Bestuurders • Département Nature et Forêt (M. Herman)
• Fedustria vzw (G. De Muelenaere)
• Union Ardennaise des Pépiniéristes asbl (D. Raymackers)
• Cobelpa vzw (F. François)
François De Meersman, Algemeen Secretaris, Nationale Unie Houtsector.
• Asbl Wallonne du Royal Saint Hubert Club de Belgique (Y. Leloux) • Ardenne et Gaume asbl (W. Delvingt) • UCL – Unité Eaux et Forêts (C. Farcy)
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
De Nationale Unie Houtsector ondersteunt de ontwikkeling van boscertificatie die voor het gecommercialiseerde hout de herkomst uit duurzaam beheerde bossen garandeert. Het PEFC-label laat de bedrijven van de bosexploitatie en de houthandel toe deze herkomst te garanderen aan hun klanten.
• Nationale Unie Houtsector (F. De Meersman)
© Isaline De Wilde
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
Voorzitter : Yves de le Court (NTF asbl) Ondervoorzitter : Bertrand de Lophem (Landelijk Vlaanderen vzw)
31
PEFC/07-01-01 Voor duurzaam bosbeheer
| PEFC BELGIUM • Jaarverslag 2010
www.pefc.be
32
PEFC Belgium vzw Centrumgalerij blok 2 (6de verdiep) 1000 Brussel T 02 223 44 21 - F 02 223 42 75
[email protected] Met de steun van
In samenwerking met drukkerij Feys, gedrukt op Lessebo Design Smooth White exclusief verdeeld door Igepa Belux.
Foto’s : Fotolia.com © Nicolas Larent | © Hfng | © Leonid Tit
www.pefc.be