Jaargang 42, Sdu Uitgevers, 2011

Jaargang 42, Sdu Uitgevers, 2011

Interieur kantoor Rabobank Nederland, Utrecht

Werkomgeving als stedelijk landschap Rabo Unplugged laat de regels los Sander Architecten organiseert verandering, vrijheid en ontmoeting Co-creating: samen naar één interieurontwerp www.deArchitect.nl

Redactioneel

Netwerk en stad

Een van de deelontwerpers is het bureau next Architects, dat onder andere een vergaderpaviljoen van driedimensionaal geweven wafelstof ontwierp. Fotograaf Alexander van Berge

Opdrachtgevers zetten in toenemende mate het ontwerp in om veranderingen in hun onderneming aan te moedigen en te implementeren. Ontwerpers staan voor de opgave methoden en instrumenten te ontwikkelen die niet in hun traditionele gereedschapskist zitten en die deze veranderingen vormgeven. Het nieuwe kantoor van Rabobank Nederland in Utrecht is een bijzonder voorbeeld van de rol die het ontwerp kan spelen in de culturele veranderingen die een onderneming wil bewerkstelligen. In de door Sander Architecten gemaakte ordening van het interieur wordt creativiteit aangemoedigd en samenwerking gestimuleerd. Twintig jaar geleden was het ontwerp van de werkomgeving gericht op de voorzieningen en de ruimtes voor individuele werknemers. In de huidige werkomgeving ligt de nadruk op de samenwerking in teams en op de groepsdynamica. Zoals bestuurslid van Rabobank Nederland Piet van Schijndel in dit nummer opmerkt, komen mensen vooral naar kantoor voor de sociale component. Vanuit dit uitgangspunt ontwierp Ellen Sander een innovatieve werkomgeving, waarin naast ruimtes om elkaar te ontmoeten en met elkaar te communiceren, ook rust en intimiteit worden geboden. Bij het ontwerp greep ze terug op de metafoor van de stad, om zo te ontdekken wat het beste werkt voor de medewerkers en voor de gemeenschappelijke communicatie. Zoals Marit Overbeek aantoont in haar artikel, konden de andere ontwerpers binnen de geformuleerde spelregels effectief hun visie ontplooien. Intuïtief weten we dat omgeving het gedrag van mensen beïnvloedt, hun stemming, maar ook hun productiviteit. Het gevolgde proces voor het nieuwe kantoor van Rabobank Nederland leert dat het loont op deze intuïtie te vertrouwen. Harm Tilman

de Architect

Interview

Piet van Schijndel neemt afscheid van regels op de werkvloer Auteur Renée Borgonjen De verhuizing naar het nieuwe pand van Rabobank Nederland in Utrecht luidt het begin van een nieuw tijdperk in voor de bank. De architectuur van de nieuwbouw aan de Croeselaan is een vertaling van de moderne werkstijl Rabo Unplugged, waarin de klant centraal staat en medewerkers maximale vrijheid, verantwoordelijkheid en vertrouwen krijgen. Opdrachtgever Piet van Schijndel, lid raad van bestuur Rabobank Groep, en een van de grondleggers van het Interpolis-concept, zet zijn visie op het kantoor van de toekomst uiteen.

Waarom investeert de bank in architectuur en design? “De grote uitdaging van de komende jaren is hoe je mensen aan je bedrijf bindt, de arbeidsmarkt wordt immers krap. Daarom zetten wij ons gebouw neer op deze plek in Utrecht, naast een OV-hoofdstation, goed bereikbaar. Daarnaast moet je medewerkers de ruimte geven om privé en werk met elkaar te verbinden op de manier die het beste bij hun leefomstandigheden past. Beide partners hebben tegenwoordig een baan en zorgtaken. Natuurlijk willen mensen thuis werken. Vroeger werkte iedereen aan huis, maar ook toen wilden zij met collega’s praten over het vak. Ik trek altijd de parallel met een gildehuis; een kantoor is in feite een eigentijdse versie daarvan. Je hoort bij de Rabobank, je maakt deel uit van deze familie en daar ben je trots op. Dan moet je ook een mooi huis neerzetten, zoals de schoenlappers en beenhouwers indertijd. In ons kantoor kun je geconcentreerd werken, maar ook elders, in de trein of thuis. Laten we afscheid nemen van oude werkpatronen. Regels zijn uit de twintigste eeuw, het gaat nu om vrijheid en verantwoordelijkheid. Mensen komen vooral naar hun werk voor de sociale component. Daarom is het Plein in de plint ingericht met functionaliteiten die gericht zijn op ontmoeten en communiceren.”

Wat is de plaats van jullie kunstcollectie? Kunst symboliseert bij uitstek ‘het ontmoeten van het andere’.

hier zijn de wisselende exposities voor iedereen zichtbaar. Het beschermen van cultuur zien wij als een maatschappelijke plicht. Door de eeuwen heen ondersteunden de financieel daadkrachtigen de kunst, vroeger waren dat de kerk en de adel, nu zijn dat banken en verzekeraars.”

Hoe is de nieuwe werkfilosofie naar het interieur vertaald? “Vijftien jaar geleden waren we bij Interpolis de pionier op het gebied van tijden plaatsonafhankelijk werken. Ik ben nog steeds erg trots op dat concept, want sinds 1996 is er in het gebouw in Tilburg geen wand verzet. Dat bleek uiteindelijk de grootste kostenbesparing. Tegenwoordig is dit idee breed geaccepteerd. Iedereen heeft het nu over Het Nieuwe Werken en de pijlers van toen, vrijheid, vertrouwen en eigen verantwoordelijkheid, staan nog steeds overeind. Destijds adviseerde Veldhoen + Company, en daar hebben ze gelijk in, dat je een kantoor moet inrichten zoals een huis, vanuit bepaalde functionaliteiten, en activiteitgericht: elke ruimte heeft een eigen functie. Voor het interieurontwerp van de nieuwbouw van Rabobank

“Regels zijn uit de twintigste eeuw, nu gaat het om vrijheid en verantwoordelijkheid” Nederland kozen we Ellen Sander, omdat ze vanuit haar ervaring als deelontwerper bij Interpolis wist waar het om gaat. Het interieur moet mooi zijn en inspirerend, maar ook functioneel en zelfs productiever zijn dan voorheen. De schaal van het gebouw was een uitdaging. Het Plein in de plint moest geen monotone, homogene ruimte worden. Om mensen te prikkelen is pluriformiteit nodig en ondanks de enorme schaal van het gebouw, lopen de mensen niet verloren rond in kille ruimtes. De samenwerking met Ellen was professioneel en fantastisch. In dit intensieve traject waren er ook moeilijke momenten, maar we vonden overal oplossingen voor. Zo heeft Ellen bijvoorbeeld uitstekend gebruikgemaakt van de in de plint aanwezige bovenlichten. Die markeren en verlichten de verschillende vergaderpaviljoens. Ze wist de bestaande ruimte optimaal te benutten.”

Het gebouw is ontworpen door Kraaijvanger • Urbis. Fotograaf Bertus de Ruiter

“De Kunstzone is goed op zijn plaats in de plint. Het programma van eisen vroeg om levendigheid aan de straat en

de Architect

Interview

Ellen Sander organiseert de dynamiek van verandering

Sander Architecten was tien jaar geleden een van de deelontwerpers bij de veelgeroemde en vernieuwende inrichting van het hoofdkantoor van Interpolis in Tilburg. Ook tekende het bureau van Ellen Sander voor het interieurontwerp van de Media Plaza in de Utrechtse Jaarbeurs en voor diverse andere kantoren, waaronder dela en het ministerie van Defensie. Sander Architecten is door de Rabobank uit een groep van twintig architecten geselecteerd, om het interieurontwerp te maken en de supervisie te voeren over het interieurontwerp. Auteur Renée Borgonjen

de Architect

Fotograaf de Architect Julia de Boer

Interview Ellen Sander

De diepe werkvloeren krijgen volop daglicht via de vides, die in clusters van vijf verdiepingen zijn aangebracht. Fotograaf Bertus de Ruiter

Het leidende principe van jullie interieurvisie is flow. Kun je dat begrip nader toelichten? “In een kantoor waarvan de schaal zelfs op Europees niveau uniek is, wilde ik in het interieur alle onderdelen en uitgangspunten verbinden tot één geheel: het gebouw van Kraaijvanger.Urbis architecten, de waarden van de Rabobank en de nieuwe werkstijl Rabo Unplugged. Om grip te krijgen op de complexe materie schreven en presenteerden we eerst een interieurvisie. Het is bijzonder dat de bank ons die pas op de plaats lieten maken, een bewijs van goed opdrachtgeverschap. Rabo Unplugged gaat uit van vrijheid, vertrouwen en eigen verantwoordelijkheid. De medewerkers zijn in de visie van de bank allemaal ondernemers, die verantwoordelijk zijn voor hun eigen functioneren in een ruimte zonder vaste regels, vaste tijden en vaste plaatsen. De werkplekken zijn toegesneden op specifieke activiteiten. Vergaderen, een bilateraal overleg en geconcentreerd een stuk schrijven; elke activiteit heeft zijn eigen snelheid. Als je een rivier observeert, ervaar je verschil tussen de rustige buitenbocht en de snelstromende binnenbocht. In de natuur zie je routes op een natuurlijke wijze ontstaan, intuïtief vinden mensen hun weg.

de Architect

Naar die vanzelfsprekendheid, die ‘flow’, zocht ik. De organische vorm van het gebouw van Kraaijvanger • Urbis speelde hierin een belangrijke rol. De drukste routes kwamen automatisch rond de kernen met de liften en trappen te liggen en de luwtes ontstonden als vanzelf daaromheen. Bij onderzoek naar de waarden van de Rabobank bleek dat deze flow al aanwezig is in het coöperatieve karakter van de bank, met zijn fysieke netwerk met vertakkingen tot in de kleinste dorpen en maatschappelijke geledingen. Bovendien verbindt het psychologische begrip ‘flow’, het moment waarop moeten, willen en kunnen samenvallen, het geluk van de werknemer met een optimaal resultaat voor de werkgever. Ons uitgangspunt voor het interieurontwerp werd daarom ‘form follows flow’. Om het stromen mogelijk te maken, wilde ik geen verticale scheidingswanden, zodat je overal de horizon kan zien. ‘The office is my world and the world is my office.’”

Het eerste kantoor in Nederland waar een nieuwe werkstijl is ingevoerd was Interpolis in Tilburg. Jij was een van de deelontwerpers. Wat is er sindsdien veranderd in het kantoorinterieur?

“Het zijn vooral de gebruikers zelf die natuurlijker met de nieuwe manier van werken omgaan. Technologie is inmiddels een normaal onderdeel van ons leven geworden. Door de nieuwe apparatuur worden we echter wel constant geprikkeld, waardoor er vaker behoefte bestaat aan plekken om geconcentreerd te werken. Daarom moet de nieuwe werkomgeving naast ruimte om elkaar te ontmoeten, rust en intimiteit bieden.”

kleur en materiaal voor. Op het Plein is de meeste ruimte voor diversiteit, in de toren namen drie deelontwerpers daarnaast een cluster voor hun rekening. Ieder cluster bevat naast vier werkvloeren een zogenoemde samenwerkvloer; een vloer van gevel tot gevel die functioneert als het plein van de ‘wijk’. Hier bevinden zich overlegruimtes, een lunchbar en kunstwerken. In de toren zijn de deelontwerpen iets terughoudender, om de eenheid op de vloer intact te laten.”

Jullie werkten samen met een aantal deelontwerpers: Richard Hutten, Ineke Hans, Emma architecten, next architects en Pentagram. Naast interieurontwerper was je supervisor; welke lijnen zetten jullie uit om eenheid en diversiteit in evenwicht te houden?

Wat betekent co-creating in bredere zin?

“Het gebouw is opgevat als een stad. De spelregels die we vanuit die stadsmetafoor opstelden voor de deelontwerpers, hebben dezelfde functie als stedebouwkundige randvoorwaarden. Het dak met de lichtkoepels op het Plein fungeerde als stedebouwkundig grid, en de lichtkoepels bepaalden de diameter, vorm en rooilijnen. Iedere deelontwerper kreeg een gebied op het plein toegewezen. Daarnaast schreven we

Uitgangspunt van het interieurontwerp is flow. Sander liet zich

“Zowel de flowvisie als de spelregels bleken krachtige instrumenten om op terug te kunnen grijpen tijdens het ontwerpproces. Co-creating helpt slimmer om te gaan met een gebouw, met kennis en met elkaar. Vanaf het moment dat een opdrachtgever over nieuwbouw nadenkt, is in de huidige snel veranderende wereld co-creating een must. Uitgangspunten als werkstijl, gebouwvorm, bedrijfsidentiteit en vierkantemeterbehoefte moeten tegelijkertijd met gespecialiseerde professionals op elk gebied worden ontwikkeld tot één concept. Dan pas kun je een echt duurzaam, efficiënt en betaalbaar gebouw maken.”

inspireren door een rivier, met een rustige buitenbocht en een snelstromende binnenbocht.

de Architect

Project

Vrijheid en ontmoeting in de stad

Of vormgeving het gedrag van mensen kan veranderen, is een elementaire vraag in het ontwerpvak. Nu het kantoorinterieur als gevolg van de implementatie van moderne werkstijlen opnieuw wordt gedefinieerd, staat de interieurarchitectuur voor nieuwe uitdagingen. Ze moet de relaties op zo’n manier ordenen dat creativiteit wordt gestimuleerd en samenwerking wordt bevorderd. Met de inrichting van het nieuwe kantoor in Utrecht, vormgegeven als een moderne stad, maken Rabobank Nederland en Sander Architecten deze ambitie waar. Auteur Marit Overbeek Fotograaf Alexander van Berge

10 de Architect

Op het Eetplein zitten medewerkers naast twee vergaderpaviljoens van karton en washipapier. Zo is er een tactiele ervaring gecreëerd.

Project Vrijheid en ontmoeting in de stad

De spreekkamers zijn afgeschermd met houten lamellen.

Blikvanger op het Plein is de wand-annex-glazen vitrinekast, waarin een werk van de Chinese kunstenaar Ni Haifeng wordt tentoongesteld.

Dat Rabobank Nederland en Sander Architecten de stad kozen als uitgangspunt voor een interieurontwerp dat vrijheid, eigen verantwoordelijkheid en vertrouwen wil stimuleren, is een logische keuze. De stad is immers de plaats waar individuele vrijheid én spontane ontmoetingen van het grootste belang zijn. Opdrachtgever en ontwerpers zien een omgeving voor zich waar drukte en rust naast elkaar bestaan, waar mensen hun eigen weg kiezen, gezelschap zoeken of zich afzonderen. Op het Plein, gelegen in de plint van het nieuwe kantoorgebouw, is de effectiviteit van dit concept zichtbaar. Op 6000 m2 is een minimetropool verrezen, met buurten, open pleinen en bebouwing in diverse stijlen en hoogten. Wandelend over ‘straat’ stuit men op uitnodigende terrassen, eetgelegenheden, vergaderruimtes, kunstwerken, koffiebars, kantoren en stiltegebieden. Medewerkers en bezoekers werken, eten, lezen, ontmoeten elkaar in een afwisselend landschap. De ‘gebouwen’, losse volumes met verschillende functies, voegen zich in het strakke grid van lichtkoepels en slanke kolommen.

Mediterrane sfeer

Afwijkend en toch aansluiting

Deze stad in hartje Utrecht heeft een mediterraan karakter, dankzij de terrazzovloer in aardetinten, de overvloedige lichtinval, het huiselijk vormgegeven straatmeubilair, maar vooral dankzij de materialisering van de losse volumes en meubels. Eikenhout is door Sander Architecten gebruikt als bekleding van het toiletblok en van de horecaeilanden, in de lamellen voor de spreekkamers en als basismateriaal voor de ‘bebouwing’. Het zijn zachte en natuurlijke elementen in een verder vrij hard gematerialiseerde ruimte met steen, staal en glas. Maar het hout maakt het Plein ook tot een samenhangend geheel, in plaats van een verzameling losse objecten. Daaraan is te zien dat Sanders opzet werkt: om de diversiteit van een stedelijke ruimte te realiseren, zijn aan verschillende externe ontwerpers deelopdrachten uitgegeven. Om hierin eenheid te verkrijgen, stelde Sander drie eisen aan de paviljoenontwerpen: ze zijn in diameter, rooilijn en vorm gelijk aan de bovenliggende lichtkoepel, gemaakt van hout en wit van kleur. De hoogte van de cilinders mocht variëren.

De door Sander Architecten zelf ontworpen vergaderpaviljoens zijn gemaakt van washipapier en karton, dus van hout afgeleide materialen. Gecombineerd met de van washipapier gemaakte lampion die uit de lichtkoepel naar beneden zakt, is zo een opmerkelijke tactiele ervaring gecreëerd. Vooral het kartonnen paviljoen, dat door de verschillende toepassingen van het materiaal fraaie patronen bevat, nodigt uit tot aanraken. De andere deelontwerpers kregen volop ruimte om hun eigen visie te ontplooien binnen de gestelde randvoorwaarden. Zo tekent Emma architecten voor drie surrealistische blikvangers. De paviljoens die zij ontwierpen, geïnspireerd op dennenappels, zijn sierlijke constructies met een ambachtelijke uitstraling, die hoog boven de gebruikers uittorenen. Ze zijn gemaakt van een combinatie van Hollandse houtsoorten. Twee paviljoens, door de medewerkers van de bank ‘vogelnestjes’ genoemd, zijn bedekt met een glazen dak en doen dienst als vergaderruimte, de derde is open en fungeert als bibliotheek. Ondanks de afwijkende grootte en

Multifunctionele meubels Vanuit een bestaande meubellijn zijn werkmeubels speciaal voor de Rabobank doorontwikkeld, die verschillende activiteiten faciliteren: individueel werken, samenwerken en bespreken. Ze zijn eenvoudig vormgegeven, zodat duidelijk afleesbaar is hoe ze kunnen worden gebruikt. De basis bestaat uit zittingen en tafels die in hoogte te verstellen zijn, verder varieert de hoogte van de rugleuningen, het aantal en de opstelling van de zitplekken. De meubels zijn door de deelontwerpers aangepast zodat ze aansluiten op de sfeer van hun ontwerp.

Het kartonnen paviljoen bevat fraaie patronen door de verschillende toepassingen van het materiaal.

de Architect 13


2

5

2

2 3 6 Plein met deelontwerpen

2

2

1 Pentagram 2 Sander Architecten 3 Richard Hutten 4 Ineke Hans 5 Emma architecten

1

4

1 1

6 NEXT Architects

verrassende verschijning vinden zij dankzij de materialisering en kleur toch aansluiting bij de andere ‘gebouwen’. In de door NEXT Architects ingerichte ‘Bakkerij’ halen medewerkers belegde broodjes. Inspiratiebron was een Japanse tuin. De wijk heeft een heldere structuur, ze bestaat uit drie grote eetvelden tussen drie paviljoens. De eettafels en stoelen, de velden, zijn uitgevoerd in bamboe. De paviljoens zijn opgetrokken uit driedimensionaal geweven wafelstof, ontworpen in samenwerking met Boon Design. Net als in de paviljoens van Sander Architecten is de materiaalkeuze ook functioneel: textiel dempt geluiden, contrasteert met de gladde omgeving en verleent de paviljoens warmte en intimiteit.

Eigenzinnigheid

Beelden van graanvelden sieren de uitgiftebalie van de ‘Bakkerij’. Wafelstof en bamboe zijn gebruikt voor het paviljoen en het meubilair.

14 de Architect

Ankerpunt op het Plein is de espressobar, ontworpen door Richard Hutten. Deze is gemaakt van spiegelend gepolijst roestvast staal en is getooid met een enorme trechter. De stoffen huid hiervan, gespannen over gekleurde ledpanelen, doet dienst als projectiescherm. De ongebruikelijke vormgeving maakt van de bar een onmisbaar ontmoetingspunt.

Hier vinden werknemers en bezoekers elkaar en beginnen medewerkers de dag om vervolgens met een espresso of latte macchiato door te lopen naar hun werkplek. De ‘wijk’ van Ineke Hans onderscheidt zich in kleurgebruik (blauw), maar ook in eigenzinnige vormen. Haar speelse handschrift is te herkennen in de Kantenkijker, een vergaderpaviljoen-annex-stiltewerkplek met een dicht dessin en met ramen die zijn geëxtrudeerd tot lange telescopen. Met het meubilair en de vilten, geluidsabsorberende ‘cactussen’ op de werkmeubels maakt dit deze zone tot een buitenbeentje.

De sterk afwijkende materialisering en de hightech uitstraling maken van Huttens bar een onmisbaar ontmoetingspunt op het Plein.

Kunst tonen aan de stad Blikvanger op het Plein is de wand-annex-glazen vitrinekast, waarin het kunstwerk ‘On the departure and the arrival’ van de Chinese kunstenaar Ni Haifeng staat tentoongesteld. In dit verticale museum, ontworpen door Sander Architecten, staan in porselein uitgevoerde gebruiksvoorwerpen, zoals een schaar, een fles Glassex en een strijkijzer, beschilderd met Delftsblauwe motieven. Ook de achtergrond van het werk kreeg een plaats in het interieur: foto’s en een film van ‘the making of’ zijn te bekijken in de ruimte achter de kast.

de Architect 15


Het belang dat de Rabobank hecht aan haar kunstcollectie, komt tot uiting in de transparante, witte kunstzone. Deze is door William Russell van het Britse ontwerpbureau Pentagram ingericht met torenhoge, houten tentoonstellingskasten. Medewerkers en bezoekers kunnen via de grote vides de exposities bekijken, en via de entree de ruimte binnenwandelen. De bank toont haar kunst aan de stad via de hoge glazen gevels aan de straatzijde.

Kennis en ervaringen delen Supervisor Sander Architecten heeft de input van alle partijen, opdrachtgever en adviseurs, architectenbureau en deelontwerpers, samengebracht in een toegankelijk, leesbaar en helder interieurontwerp. Het bureau opereerde daartoe als een spin in het web, dat in de lange onderhandelingen het basisontwerp overeind heeft gehouden. Ook de samenwerking met externe designers als Hutten, NEXT, Hans, Emma en Russell heeft goed uitgepakt. De verschillende handschriften zorgen voor dynamiek en

16 de Architect

verrassing op het Plein en roepen diverse zintuiglijke ervaringen op. De espressobar, de kunstzone, het eetplein en de paviljoens zijn aantrekkelijke plekken met een bijzondere verblijfskwaliteit en nodigen uit tot collega’s ontmoeten en kennis delen, de essentie van het moderne kenniswerken. Sander Architecten en de Rabobank verleggen opnieuw de grenzen van de moderne werkomgeving. Het Interpoliskantoor introduceerde innovatieve voorzieningen, zoals flexplekken, informele vergaderruimtes en brainstormlounges. Zo ontstond een interieur vol autonome, uitgesproken vormgegeven gebieden, zichtbaar geschikt voor één bepaalde functie. Inmiddels zijn deze concepten bekend, en zijn internet en smart phones geheel geïntegreerd in ons leven. Waar Interpolis als pionier de boodschap veel kracht moest bijzetten, kan de Rabobank een bescheidener en subtielere taal spreken, en zich concentreren op het stimuleren van groepsdynamiek, de voornaamste functie van het kantoorinterieur van de toekomst.

Links: de paviljoens prikkelen de nieuwsgierigheid en bieden de gebruikers een bijzondere beleving.

De Kantenkijker, ontworpen door Ineke Hans, is een vergaderpaviljoen

Het Eetplein bestaat uit ronde uitgifte-eilanden met een houten afwerking en

annex concentratiewerkplek.

open terrassen. de Architect 17

Colofon

Projectgegevens

de Architect 2011 / 0 6 Redactieadres: Postbus 20025 2500 EA Den Haag Binckhorstlaan 403 2516 BC Den Haag tel (070) 378 99 11 fax (070) 385 43 21 [email protected] www.deArchitect.nl

Hoofdredactie Harm Tilman (80406) [email protected] Eindredactie Marit Overbeek (80314) [email protected] Bureauredactie Marianne Lahr (80310) [email protected]

Grafische vormgeving Quirina van Hof (80319) [email protected]

Opdrachtgever Rabobank Nederland Ontwerp Kraaijvanger • Urbis, Rotterdam Projectarchitect Rob Ligtvoet Interieurontwerp Sander Architecten, Amsterdam Projectarchitect, supervisor Ellen Sander Projectteam Yvonne Modderman, Niels Maree, Annemarie Dijkhof, Jacob Sanders, Jordi van de Bovenkamp Deelontwerpers Emma architecten, Ineke Hans, next Architects, Pentagram (gb), Richard Hutten, Sander Architecten Adviseur integrale werkstijl Veldhoen + Company, Maastricht Adviseur horeca Vijverborgh, Breda Adviseur akoestiek Peutz Aannemer Bouwcombinatie Heijmans / JP van Eesteren, Rosmalen Interieurbouwer Hoogendoorn Maritieme betimmeringen en Interieurbouw, Werkendam; Soons Interieurbouw, Schimmert; Smeulders Interieurgroep, Nuenen Projectadvies Den boer projectadviseurs, Rotterdam Meubelontwerp Sander Architecten, Amsterdam Werkplekmeubilair Gispen, Culemborg, i.s.m. Sander Architecten, Amsterdam Audiovisueel/ ict Mk2, Breda Verlichting Erco Lighting, Naarden Vloeren Terrazzo Eterno Terrazzo, Almere; vloerbedekking Desso, Waalwijk en Leoxx, Houten; houten vloeren D2 Projectparket, Utrecht Vloeroppervlakte 56.000 m² bvo

Hans de Jong (80318) [email protected]

Basisvormgeving Sake van den Brule Elke Kunneman Motif: Concept & Design Fonts: Interface / Plume

De Architect is een uitgave van Sdu Uitgevers, Postbus 20025 2500 EA Den Haag E-mail: [email protected] Web: www.sdu.nl

Uitgever Michael Sprong (070) 378 05 56 [email protected]

Start ontwerp 2006 Start bouw 2009 Oplevering 2011

Fotografie cover voorzijde: Ray Edgar achterzijde: Alexander van Berge

18 de Architect

tune the light Logotec LED De eerste serie spots van ERCO die consequent voor LED, de lamp van de toe komst, is ontworpen en geconstrueerd. Alleen ERCO heeft de bijzonder efficiën te LEDlichttechniek van collimatoren en Spherolit lenzen – met zes lichtver delingen van narrow spot tot wide flood, oval flood en wallwash: voor creatieve lichtconcepten met efficient visual comfort.

The Floor is Yours

Tel.: +31 35 699 1710 [email protected] www.erco.com

www.desso.com

www.smeulders-ig.nl

Verkoop

|

Verhuur

|

Service

MK2 Audiovisueel. Onderscheidend in beeld en geluid. Beatrixhaven 35 4251 NK Werkendam T (0)183 308 383 F (0)183 308 384 E [email protected] www.hoogendoorn-mbi.nl

Binnenvaart

Maritiem

Interieurbouw ]JOGP!NLOM]XXXNLOM

de Architect 19

Of vormgeving het gedrag van mensen kan veranderen, is een elementaire vraag in het ontwerpvak. Nu het kantoorinterieur als gevolg van de implementatie van moderne werkstijlen opnieuw wordt gedefinieerd, staat de interieurarchitectuur voor nieuwe uitdagingen. Ze moet de relaties op zo’n manier ordenen dat creativiteit wordt gestimuleerd en samenwerking wordt bevorderd. Voor het interieur van het nieuwe kantoorgebouw van Rabobank Nederland in Utrecht bracht interieurontwerper en supervisor Sander Architecten de input van alle partijen bij elkaar. Opdrachtgever en adviseurs, architectenbureau Kraaijvanger • Urbis en de deelontwerpers next Architects, Richard Hutten, Emma architecten, Ineke Hans en Pentagram. Met de inrichting van het nieuwe kantoor, vormgegeven als een moderne stad, maken alle betrokkenen deze ambitie waar.

de Architect, juli - augustus 2011

Jaargang 42, Sdu Uitgevers, 2011

Recommend Documents