Is de financiële en economische crisis voorbij ? Beschouwingen n.a.v. het jaarverslag 2009 van de NBB Jan Smets
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Een zeer zware recessie Een even sterk antwoord Green shoots Risico's Geen terugkeer naar business as usual Van de crisisexit naar meer duurzame groei
2
Internationaal goederenverkeer (seizoengezuiverde maandgegevens, gemiddelde van uitvoer- en invoervolumes, indexcijfers 2005 = 100) 150
140
130
120
110
100
90
80 2005 Wereld
Bron: CPB.
3
2006 Geavanceerde landen
2007
2008
2009
Opkomende economieën en ontwikkelingslanden
Bbp-groei in België vanuit een historisch perspectief¹ (veranderingspercentages naar volume t.o.v. het voorgaande jaar)
Bronnen: Buyst E.2, INR, NBB. Vanaf 1996 voor kalenderinvloeden gezuiverde gegevens. 2 Buyst E. (1997), « New estimates for the Belgian economy », Review of Income and Wealth, 43, 357-375. 1
4
Economische groei (Veranderingen bbp in reële termen, pct.)
2008
2009 (r)
Wereld
+3
-0,8
China
+9,6
+8,7
VS
+0,4
-2,5
Japan
-0,7
-5,3
VK
+0,5
-4,8
Eurogebied¹
+0,5
-4
België
+0,8
-3
Bronnen IMF, OESO, Office for National Statistics, INR ¹ Met uitzondering van Cyprus, Malta en Slovenië
5
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Een zeer zware recessie Een even sterk antwoord Green shoots Risico's Geen terugkeer naar business as usual Van de crisisexit naar meer duurzame groei
6
Balanstotaal van de centrale banken van de voornaamste geavanceerde economieën (maandgemiddelden, in procenten van het gemiddelde bbp over de periode 2007-2009) 30
25
20
15
10
5
0 2007 Verenigde Staten Bronnen: IMF, Bank of England, Bank of Japan, Federal Reserve, ECB.
7
2008 Eurogebied
2009 Japan
Verenigd Koninkrijk
Beleidsrente in het eurogebied en in de VS (daggegevens, procenten) 7
6
5
4
3
2
1
Streeftarief federal funds rate, VS
Bronnen: ECB, Federal Reserve.
8
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
0
Leidinggevend basisrentetarief, Europese Centrale Bank
2010
upper lower
Begrotingssaldi (pct. bbp)
2008
2009
Verenigde Staten
-6,4
-11,3
Japan
-3,8
-8,0
Verenigd Koninkrijk
-5,0
-12,1
Eurogebied
-2,0
-6,4
België
-1,2
-6,0
Duitsland
0,0
-3,4
Frankrijk
-3,4
-8,3
Nederland
+0,7
-4,7
Griekenland
-7,7
-12,7
Bronnen: EC Atumn Forecast, INR, NBB
9
1. 2. 3. 4. 5. 6.
10
Een zeer zware recessie Een even sterk antwoord Green shoots Risico's Geen terugkeer naar business as usual Van de crisisexit naar meer duurzame groei
Veschillen tussen de Euribor en de Overnight Index Swap (OIS)¹ (éénmaandsrente, daggegevens, in basispunten)
Bron : Thomson Reuters Datastream. 1 Vaste rente betaald door de tegenpartij van een renteswapcontract die voor een bepaalde duur de daggeldrente (Eonia) ontvangt.
11
Economische groei, uitvoer en invoer van China (niet voor seizoeninvloeden gezuiverde gegevens, veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar)
Bronnen: Nationaal statistisch bureau (China), General Administration of Customs (China).
12
Kwartaalgroei bbp (voor seizoen- en kalenderinvloeden gezuiverde gegevens naar volume, in procenten) 1,5 1,0 0,5 0,0 -0,5 -1,0 -1,5 -2,0 -2,5
België Bronnen: EC, INR.
13
Eurogebied
2009
2008
2007
2006
-3,0
Ondernemersvertrouwen volgens de NBB-enquêtes
15 10 5 0 -5 -10 -15 -20 -25 -30 -35 2000
2001
2002
2003
2004
2005
Afgevlakte reeks
Bron: NBB.
14
2006
2007
Brutoreeks
2008
2009
2010
Economische groei (Veranderingen bbp in reële termen, pct.)
2009 (r)
2010 (r)
Wereld
-0,8
+3,9
China
+8,7
+10
VS
-2,5
+2,5
Japan
-5,3
+1,8
VK
-4,8
+1,2
Eurogebied¹
-4
+0,9
België
-3
+1,4
Bronnen IMF, OESO, Office for National Statistics, INR ¹ Met uitzondering van Cyprus, Malta en Slovenië
15
1. 2. 3. 4. 5. 6.
16
Een zeer zware recessie Een even sterk antwoord Green shoots Risico's Geen terugkeer naar business as usual Van de crisisexit naar meer duurzame groei
Budgettaire stimulus in de VS: geschatte bijdrage¹ tot het herstel (bijdrage tot de verandering van het bbp, geannualiseerd, in procentpunten) 6 4 2 0 -2 -4 -6
Budgettaire stimulus Bronnen: BEA, Congressional Budget Office (CBO), Goldman Sachs, OESO (EO, herfst 2009). ¹ Inclusief tweederonde-effecten. ² Verandering t.o.v. het voorgaande kwartaal, geannualiseerd, in procent.
17
Bbp²
Q4
Q3
Q2
Q1 2011
Q4
Q3
Q2
Q1 2010
Q4
Q3
Q2
Q1 2009
-8
Werkloosheidsgraad in België en in het eurogebied (in procenten van de beroepsbevolking)
12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0
België Bron: Eurostat, Europese Commissie
18
Eurozone
2010e
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
0,0
Verwerkende nijverheid: bezettingsgraad van het productievermogen (voor seizoeninvloeden gezuiverde kwartaalgegevens, verschil t.o.v. het gemiddelde 1980-2008, in procentpunten)
Bron: NBB.
19
Kredieten aan bedrijven in België en in het eurogebied (kwartaalgegevens, veranderingspercentages t.o.v. de overeenstemmende periode van het voorgaande jaar)
20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 -5,0 -10,0 -15,0 2004
2005
België
Bronnen: SDW - ECB
20
2006
Eurogebied
2007
2008
2009
1. 2. 3. 4. 5. 6.
21
Een zeer zware recessie Een even sterk antwoord Green shoots Risico's Geen terugkeer naar business as usual Van de crisisexit naar meer duurzame groei
Overheidsinterventie in de financiële sector1 (in procenten bbp)
Eurogebied
België
Kapitaalinjecties
1,7
6,2
Waarborgen op bankpassiva
8,0
16,4
Overname van besmette activa en liquiditeits- en financieringsondersteuning
1,4
8,2
Totaal
11,2
30,7
Bron: EC. ¹ Effectieve interventie sinds de start van de crisis t.e.m. 31 augustus 2009 (najaarsvooruitzichten 2009).
22
Sterkere regulering Kapitaalvereisten Leverage ratio Beloningssystemen Beter toezichtskader Europees Systeem Financiële Toezichthouders en Europees Comité voor systeemrisico's België: "twin peaks"
23
1. 2. 3. 4. 5. 6.
24
Een zeer zware recessie Een even sterk antwoord Green shoots Risico's Geen terugkeer naar business as usual Van de crisisexit naar meer duurzame groei
Exit-strategie
Perceptie door de beleidsmakers in real time
25
niet in zicht
Einde recessie nog
Einde recessie in zicht
Feitelijke toestand van de economie
Einde recessie nog niet in zicht
Einde recessie in zicht
Goed beleid: aanhouden van
Foute inschatting: te vroege
stimulans mildert de recessie
exit verergert recessie met
en deflatoire risico's
mogelijk deflatie
Japan: 2000
Foute inschatting: te late exit
Goed beleid: tijdige exit
leidt tot ontsporende inflatie
vermijdt ontsporende inflatie
en/of een zeepbel
en/of een zeepbel
VS: na barsten dotcom-bubble
Particuliere consumptieve bestedingen in de VS en China (procenten van het bbp) 75 70 65 60 55 50 45 40 35
Verenigde Staten
Bron: IMF.
26
China
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
30
Budgettaire kosten van de vergrijzing (verandering in procentpunten bbp t.o.v. 2008)
9 8 7 6 5 4 3 2 1 0
Gezondheidszorg
Werkloosheid
Brugpensioen
Overige¹
Totaal
Kinderbijslag
2060
2058
2056
2054
2052
2050
2048
2046
2044
2042
Pensioenen
Bron: Studiecommissie voor de Vergrijzing 1 Arbeidsongeschiktheid, arbeidsongevallen, beroepsziekten, fondsen voor bestaanszekerheid en leefloon.
27
2040
2038
2036
2034
2032
2030
2028
2026
2024
2022
2020
2018
2016
2014
2012
2010
2008
-1
Aantal werkenden en bbp1 (veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar, referentiescenario) 3,0
2,0
1,0
0,0
-1,0
Werkgelegenheid Bron: SCvV. 1 Naar volume.
28
Bbp
2060
2058
2056
2054
2052
2050
2048
2046
2044
2042
2040
2038
2036
2034
2032
2030
2028
2026
2024
2022
2020
2018
2016
2014
2012
-2,0
Overheidsschuld in België en in het eurogebied (in procenten bbp)
Bronnen: EC, INR, NBB.
29
Potentieel bbp in België (niveau van het bbp naar volume, indexcijfers potentieel bbp vóór de crisis = 100 in 2000)
Bron: NBB. 1 Voor 2010, zie « Economische projecties voor België - Najaar 2009 », NBB, Economisch Tijdschrift, december 2009, 7-20. 2 Raming van de Bank van juni 2008. 3 Raming van de Bank van december 2009.
30
Financieringssaldo van de overheid¹ in België (in procenten bbp) 1,0 0,0 -1,0 -2,0 -3,0 -4,0 -5,0 -6,0 -7,0
1993-2009 : geregistreerde begrotingssaldi Bronnen: FOD Financiën, INR, NBB. ¹ Volgens de in het kader van de procedure bij buitensporige overheidstekorten gebruikte methodologie. 1993-2008 : gegevens INR. 2009 : raming NBB. 2010-2015 : doelstellingen stabiliteitsprogramma.
31
2015
2014
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
-8,0
Verloop van de werkgelegenheidsgraad in België en in de Europese Unie (in procenten van de bevolking op arbeidsleeftijd)
70 68 66 64 62 60 58 56 54 52 50 1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
EU15¹
2002
2003
2004
2005
2006
België¹
Bron: EC. 1 Werkgelegenheidsgraad berekend aan de hand van de jaargemiddelden van de Europese geharmoniseerde arbeidskrachtentellingen, behalve voor 2009 (gemiddelde van de eerste twee kwartalen).
32
2007
2008
2009
R&D-uitgaven en productiviteitsgroei (gemiddelde 2000-2006)
Bronnen: EC, OESO, EU KLEMS. 1 De gegevens betreffende de totale factorproductiviteit zijn afkomstig van de gegevensbank EU KLEMS teneinde een internationale vergelijking mogelijk te maken op geharmoniseerde basis. Die gegevens zijn slechts beschikbaar tot 2005 en niet vergelijkbaar met die welke worden voorgesteld in grafiek 46, aangezien de decompositiemethode van de potentiële groei verschillend is van die van de Bank.
33
Is de financiële en economische crisis voorbij ? Beschouwingen n.a.v. het jaarverslag 2009 van de NBB Jan Smets
