21-01-13
Inhoud
Pijn bij verstandelijke beperking en dementie
1)
Hoe belangrijk zijn de hersenen voor pijnbeleving? Typen dementie B. Typen verstandelijke beperking C. Verstandelijke beperking + dementie D. Storende factoren A.
Trudi Weijers
2)
(Praktijkverpleegkundige)
3)
Nanda de Knegt
Zijn er wetenschappelijke methoden voor pijndiagnostiek? Hoe is pijn te behandelen? Casussen B. Praktische aanbevelingen A.
(Klinische Neuropsychologie) 4)
Locatie, type, intensiteit
Afsluiting
1A) Pijnbeleving bij typen dementie
Ziekte van Alzheimer
Laterale pijnsysteem - MINDER pijn (lijden)
Med iale
pijn syst eem Mediale pijnsysteem
- Normale autonome reactie bij extreme pijn Anticiperen Redeneren Handelen
Emotie (lijden)
1A) Pijnbeleving bij typen dementie
1A) Pijnbeleving bij typen dementie
Frontaal-temporale dementie
Vasculaire dementie
- MINDER pijn (interpretatie)
- MEER pijn (lijden)
- Anticiperen/handelen verstoord
- Doorgeven pijnsignalen verstoord
1
21-01-13
1A) Pijnbeleving bij typen dementie
l
l
l
Ziekte van Alzheimer: - MINDER pijn (lijden) - Normale autonome reactie bij extreme pijn
Frontaal-temporaal:
Vasculair:
S2
ACC Ins
- MINDER pijn (interpretatie) - Anticipatie verstoord
Th
PFC
Hypo
Hipp Amyg
- MEER pijn (lijden) - Doorgeven pijnsignalen in brein verstoord
LC
Ziekte van Alzheimer Frontaal-temporale dementie
1B) Pijnbeleving bij typen verstandelijke beperking
Down syndroom
1B) Pijnbeleving bij typen verstandelijke beperking
Williams syndroom - MEER/MINDER pijn?
- MINDER pijn (?)
-Vertraagde verbale reactie op pijn door kou of hitte Terwijl
Vasculaire dementie
- Overgevoelig voor pijn door harde geluiden
Verstoorde lokalisatie van kou op lichaam Gevoeliger voor pijn door hitte
1B) Pijnbeleving bij typen verstandelijke beperking
Prader-Willi syndroom
1B) Pijnbeleving bij typen verstandelijke beperking
Fragiele-X syndroom
- MINDER pijn (?)
- MEER pijn (?)
Hogere pijndrempel, zoals geen reactie op botbreuken - Overgevoelig voor zintuigelijke prikkels - Moeite met temperatuur inschatten (in te heet bad) = vertraagde reactie?
[zoals Down syndroom]
= verstoorde interpretatie/anticipatie? [zoals frontaal-temporale dementie]
2
21-01-13
1B) Pijnbeleving bij typen verstandelijke beperking
l
Down:
- MINDER pijn (?) - Verstoord voelen/rapporteren van pijn door temperatuur
l
Williams:
- MEER/MINDER pijn (?) - Overgevoelig voor pijn door harde geluiden
M S
ACC Ins Th
l
Prader-Willi:
- MINDER pijn (?) - Moeite met temperatuur inschatten
l
Fragiele-X:
- MEER pijn (?) - Overgevoelig voor zintuigelijke prikkels
PFC
Hypo
Hipp Amyg LC
Down syndroom William syndroom
1C) Pijnbeleving bij verstandelijke beperking + dementie
l
Weinig bekend over hersengebieden!
l
Down syndroom: frontale functies verstoord= MEER/MINDER pijn?
l
Effecten van:
-
Epilepsie Schildklierstoornis Medicatie Veroudering Dementie Verstandelijke beperking
-
- - -
l
Fragiele-X syndroom
1D) Storende factoren op de pijnbeleving
-
2) Zijn er wetenschappelijke methoden voor pijndiagnostiek?
Prader-Willi syndroom
3A) Casussen
Zelfrapportage Visueel analoog schalen waarschijnlijk niet meer mogelijk
l
Gedragsobservatie - Veel onderzoeken over pijngedrag, maar complex in dementiefase - ‘Moeilijk gedrag’ kan pijn zijn!
3
21-01-13
CASUS l
Els (51 jaar) heeft Down en is dement. Elke ochtend ging het uit bed halen en wassen, gepaard met veel schreeuwen en slaan. Volgens de begeleiders had ze geen zin om de dag te beginnen. Zij noemde haar “koppig”, vooral omdat Els ophield met tegenstribbelen nadat ze in bad was geweest en naarmate de dag vorderde.
Onderzoek l
Na een gedegen onderzoek bleek Els artritis te hebben. Een pijnlijke ziekte vooral in de ochtend, omdat haar ledematen verstijft zijn.
Vragen over casus Hoe zou Els geholpen kunnen worden? l Wat voor effect kan dit geven voor haar gedrag? l Zijn er nog alternatieven oplossingen? l
CASUS l
Dirk (42 jaar), een man met Down en dementie, heeft ernstige rugklachten. Heeft last van stuiptrekkingen en kan vaak niet lopen van de pijnlijke krampen in zijn rug. Toch zegt hij altijd als hem gevraagd wordt Dirk,doet je rug pijn? dat er niets aan de hand is. Door dit soort reacties wordt wel eens gedacht dat mensen met dementie geen pijn voelen,maar dat is wel degelijk het geval.
Vragen over casus
Onderzoek
Waarom ontkent Dirk pijn in zijn rug? Waarmee zou je Dirk kunnen helpen? l Wat doen ervaringen in het leven van dementerende mensen?
l
l l
Op zijn veertiende jaar waren Dirk al zijn tanden en kiezen eruit getrokken nadat hij over tandpijn had geklaagd!
4
21-01-13
CASUS l
Jan (41 jaar) heeft het syndroom van Down en is dement. Jan zit in het laatste stadium van zijn dementie. Hij is bedlegerig, volledig incontinent. Gaat iedere dag onder de douche. Dit gaat gepaard met paniek en heel hard schreeuwen. Jan word rustig als hij terug is in zijn bed maar is uitgeput.
Vragen over casus Wat maakt Jan duidelijk? l Hoe zou je Jan kunnen helpen? l Waarmee zou je Jan kunnen helpen? l
3B) Praktische aanbevelingen Onderzoek l
Hij is bang voor water en de douchestraal deed hem pijn.
Niet- medische middelen Belangrijk! l l l l l l l l l l l
Aangepaste pijnmeting Observatie Rapportage Levensboek Scholing Ondersteuningsplan en verkort zorgplan Medicatie Familie Deskundig personeel Multidisciplinair overleg Fysiotherapie
Warmte en massage De juiste zit/lig hulpmiddelen l Aromatherapie l Muziek ,ontspanningskamers (snoezelen) l Vertragen van activiteiten,activiteit aan het bed l Verzorgend wassen l Haptonomie l l
5
21-01-13
Communicatie l l l l l l l l l
Let nog beter op de non-verbale communicatie Maak contact Openstellen voor de gevoelens van de ander Wat/wie/waar/hoe vragen stellen en niet waarom vragen Totale communicatie (picto’s,voorwerpen,gebaren) Terug blikken op het verleden met woorden of door bijv. het gebruik van het levensboek of fotoalbum. Oogcontact maken Spreken met duidelijke, lage, lieve stem Respectvol aanraken
4) Afsluiting
Pijn in de palliatieve en terminale fase Palliatieve en Terminale fase l Medicatie l Observatie l Palliatief redeneren l Palliatieve sedatie (morfine) l Multidisciplinair overleg l
Bedankt voor de aandacht! Trudi Weijers (
[email protected]) Nanda de Knegt (
[email protected])
Vragen?
Eigen ervaringen?
Hoe pijn ontdekt?
6
