Infertiliteit bij mannen

Infertiliteit bij mannen Behandeling van slechte zaadkwaliteit via Traditionele Chinese Geneeskunde middels acupunctuur

*

Door: Victor de Voigt Afstudeerscriptie Acupunctuur Academie voor Chinese Geneeswijze Qing Bai November 2007

Inhoudsopgave: Voorwoord

2

Samenvatting

3

Inleiding

4

1 Westerse medische diagnose en behandeling 1.1 De definitie van infertiliteit 1.2 Westerse diagnose 1.3 Problemen die er kunnen ontstaan bij de productie van het sperma 1.4 Mogelijke oorzaken volgens Westerse diagnose 1.5 Factoren die van invloed kunnen zijn op de kwaliteit van het zaad 1.6 Behandelingsmogelijkheden

6 6 6 7 9 9 10

2 Traditionele Chinese Geneeskunde (TCM) diagnose en behandeling 2.1 De definitie van infertiliteit 2.2 Organen die een rol spelen bij de productie van het sperma 2.3 De Qi Jing Ba Mai (extra meridianen) spelen een belangrijke rol 2.4 Oorzaken van infertiliteit volgens de TCM 2.5 Emoties en infertiliteit 2.6 De patroondifferentiatie, behandelprincipe en punten 2.7 Verklaring van de acupunctuurpunten 2.8 Acupunctuurbehandeling 2.9 Resultaten van de acupunctuurbehandelingen 2.10 Andere mogelijke oplossingen volgens de TCM 2.11 Wat kun je doen aan preventie?

11 11 11 15 15 17 20 24 25 25 26 26

Conclusie

28

Nawoord

29

Literatuurlijst

30

Infertiliteit bij mannen

1

Voorwoord Deze scriptie is geschreven in het kader van het afronden van mijn opleiding acupunctuur aan de Academie voor Chinese Geneeswijze Qing Bai in Nijmegen. Het onderwerp ‘Infertiliteit bij mannen’ heb ik gekozen vanwege mijn persoonlijke betrokkenheid. De reactie van veel mannen op de keuze van mijn onderwerp was “wij hebben dit probleem toch niet?” en ”dit komt toch maar zelden voor?”. Helaas komt onvruchtbaarheid bij mannen regelmatig voor, maar het is een onderwerp waar velen niet over durven te praten. Een reden hiervoor is dat onvruchtbaarheid toch vaak, ten onrechte, gekoppeld wordt aan mannelijkheid en seksuele potentie. Het feit dat het onderwerp zo gevoelig ligt, maakte het voor mij nog interessanter om ermee aan de slag te gaan. Het doel van deze scriptie is om vanuit de Traditionele Chinese Geneeskunde inzicht te krijgen in de infertiliteit bij mannen, waarbij de nadruk ligt op een verminderde spermaproductie. Ik heb onderzocht welke behandelingsmogelijkheden er zijn om met acupunctuur mannen met infertiliteit als gevolg van problemen met de productie van sperma te behandelen. Met deze scriptie hoop ik een bijdrage te kunnen leveren aan de behandeling van mannen met infertiliteit door acupuncturisten. Natuurlijk nodig ik ook andere geïnteresseerden uit om deze scriptie eens door te lezen. Ik wil graag iedereen die op één of andere manier heeft bijgedragen aan het tot stand komen van deze scriptie hiervoor hartelijk danken.

Vught, november 2007 Victor de Voigt


2

Samenvatting Infertiliteit bij mannen komt vrij vaak voor. De kwaliteit van het sperma loopt al jaren achteruit. In de Westerse medische wetenschap wordt veel onderzoek gedaan naar de eventuele oorzaken en factoren die van invloed zijn op de kwaliteit van het sperma. Als er mechanische afwijkingen worden gevonden proberen ze deze afwijkingen te verhelpen, maar er bestaat geen mogelijkheid tot behandeling om de kwaliteit van het sperma te verbeteren. Wel kan men met verschillende methodes het sperma van slechte kwaliteit gebruiken om te proberen tot een zwangerschap te komen. De Traditionele Chinese Geneeskunde (TCM) kijkt bij het onderzoek ook naar de oorzaken en factoren die van invloed kunnen zijn op de productie van sperma, maar gaat daarnaast ook uit van het gegeven dat de wisselwerking van organen, emoties en geest van groot belang zijn. De emoties hebben invloed op de werking van de organen die betrokken zijn bij de productie van de zaadcellen. De belangrijkste oorzaak van infertiliteit volgens de TCM is een Nier leegte. De werking van de organen kan door middel van acupunctuur worden beïnvloed, waardoor de kwaliteit van de zaadcellen verbeterd kan worden. Naast het gebruik van acupunctuur geeft de TCM ook aan dat het gebruik van Chinese kruiden en een uitgebalanceerd dieet van grote invloed kunnen zijn. Uit onderzoek is gebleken, dat door acupunctuur in veel gevallen een verbetering te constateren valt. Gezien het feit dat infertiliteit steeds meer uit de taboesfeer komt, waardoor er meer problemen aan het licht komen, is aan te nemen dat de komende tijd verdere ontwikkelingen op dit gebied te verwachten zijn.


3

Inleiding Infertiliteit van mannen ofwel onvruchtbaarheid betekent letterlijk “het niet in staat zijn een kind voort te brengen”. Medisch gezien wordt er gesproken van onvruchtbaarheid als conceptie uitblijft na tenminste twaalf maanden van onbeschermde coïtus1. Vruchtbaar: Een man is waarschijnlijk vruchtbaar als na lichamelijk onderzoek en onderzoek van het sperma geen afwijkingen zijn geconstateerd. Onvruchtbaar: Een man is onvruchtbaar als het zaadonderzoek bij herhaling uitwijst dat er geen zaadcellen in de zaadvloeistof aanwezig zijn. De oorzaken voor infertiliteit bij mannen zijn te verdelen in drie groepen: - Problemen bij de aanmaak van zaadcellen (kwaliteit); - Stoornissen bij het transport van zaadcellen; - Problemen bij de bevruchting van de eicel. Soms is het moeilijk vast te stellen wat de oorzaak van infertiliteit is. Onvruchtbaarheid kan medisch onverklaarbaar zijn. Uit onderzoeken blijkt dan dat er medisch gezien geen problemen zijn bij zowel de man als de vrouw, maar wordt de vrouw toch niet zwanger. Vruchtbaarheidsproblemen kunnen bijvoorbeeld ook pas ontstaan na de geboorte van een of meer kinderen. Tussen “vruchtbaar is als je een kind kunt verwekken” en “onvruchtbaar als je geen kind kunt verwekken” ligt een groot grijs gebied. Bij het bepalen van onvruchtbaarheid wordt onder andere gekeken naar de kwaliteit van het sperma. Er bestaat echter geen standaard maat voor de kwaliteit van vruchtbaar zaad. Er worden door verschillende organisaties en instellingen andere definities gehanteerd. Onvruchtbaarheid bij mannen veroorzaakt zelden lichamelijke klachten2, gezien vanuit Westers oogpunt. In de Traditionele Chinese Geneeskunde (TCM) zijn er wel symptomen die verband houden met infertiliteit zoals lage rugpijn en zwakke knieën (zie hoofdstuk 2). Daarnaast worden begrippen als seksuele prestaties, viriliteit, mannelijkheid en onvruchtbaarheid vaak met elkaar verward. In werkelijkheid bestaat er geen verband en heeft de potentie van de man niets te maken met zijn vermogen om zaadcellen te produceren of met de kwaliteit van de zaadcellen3. Infertiliteit van mannen komt vrij vaak voor. “Ongeveer één op de zes paren krijgt te maken met ongewenste kinderloosheid”. Bij ongeveer eenderde deel ligt het probleem bij de vrouw, bij eerderde deel ligt het bij de man. In de overige situaties ligt de oorzaak bij beiden of is het onduidelijk4. Ongeveer 15% van de koppels is onvruchtbaar. Bij 30-40% van de koppels is de oorzaak de man alleen. In nog eens 20-30% zijn de man en vrouw onvruchtbaar. Dus mannelijke

1

WHO, 1999 Winston R, 3 Van Balen, 1991, p. 185 4 NVOG, 1998 2


4

onvruchtbaarheid is in 50-70% de oorzaak van de onvruchtbaarheid bij koppels. En in 50% is het onverklaarbaar. Te verwachten is dat dit cijfer nog gaat stijgen in de komende jaren5. Deze scriptie richt zich op de infertiliteit van de man als gevolg van problemen bij de aanmaak van de zaadcellen. Het eerste gedeelte beschrijft de diagnose en behandeling van infertiliteit van mannen gezien vanuit de Westerse medische wetenschap. De Traditionele Chinese Geneeskundige benadering van infertiliteit van mannen wordt in het tweede gedeelte uitgebreid besproken. De nadruk ligt op het onderzoeken van de mogelijkheden voor een behandeling van de slechte zaadkwaliteit met acupunctuur. Alle cijfers die vermeld zijn in deze scriptie zijn afkomstig van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), tenzij anders vermeld.

5

Cijfers van Peter Deadman, 2007


5

1 Westers medische diagnose en behandeling 1.1 De definitie van infertiliteit Infertiliteit ofwel onvruchtbaarheid betekent volgens Van Dale “ongeschikt voor of niet in staat tot voortplanting”. In medische zin: “Het uitblijven van een conceptie na tenminste twaalf maanden van onbeschermde coïtus”6. In de praktijk wordt gesproken van een verminderde onvruchtbaarheid ook wel subfertiliteit genoemd. Het uitgangspunt is “het bij een paar gedurende meer dan 12 maanden uitblijven van een zwangerschap” 7 bij een regelmatige geslachtgemeenschap van twee à drie maal per week zonder gebruik van anticonceptiemiddelen. Mannelijke subfertiliteit is “het onvermogen om tot een voortplanting te komen, waarbij het aannemelijk is dat de man de oorzaak is van de onvruchtbaarheid” 8. 1.2 Westerse diagnose Als een vrouw na een jaar of langer nog niet zwanger is, kan men besluiten om naar een arts te gaan voor nader onderzoek. Een onderdeel bij vruchtbaarheidsonderzoeken is een onderzoek naar de kwaliteit van het sperma. Sperma bestaat uit zaadcellen (spermatozoa) en vloeistof. De productie van de zaadcellen gebeurt in de zaadballen. Daarna gaan de zaadcellen naar de bijbal en worden ze in het laatste gedeelte van de zaadleider opgeslagen. Bij een zaadlozing worden de zaadcellen door de plasbuis naar buiten geduwd. Onderweg wordt vloeistof aan de zaadcellen toegevoegd door de zaadvloeistofblaasjes en de prostaat. De aanmaak van zaadcellen hebben een continu rijpingsproces van ongeveer 75 dagen. Het zaadonderzoek geeft informatie over de kwaliteit van het zaad. Het zaad wordt onderzocht in het laboratorium onder de microscoop en wordt beoordeeld op: • volume; • zuurgraad, normaal PH-waarde; • aantal zaadcellen; • bewegelijkheid ofwel mobiliteit; • vorm van het zaad, de morfologie; • duur beweeglijkheid; • bewegingssnelheid; • hoeveelheid vloeistof (semen) dat aanwezig is. Een enkele keer wordt de beweeglijkheid na een paar uur opnieuw gemeten. De uitslag is na een paar dagen bekend. Het zaadonderzoek is een momentopname. De kwaliteit van het zaad is niet constant. De kwaliteit wordt beïnvloed door ziekte of medicijngebruik. Als blijkt dat de kwaliteit van het zaad niet optimaal is, wordt het onderzoek herhaald.

6

WHO, 1999 Gaasbeek, I., p. 15 8 NVOG, 1998 7


6

Voor normaal zaad is de aanwezigheid van een bepaald aantal normaal gevormde en snel voorwaarts bewegende zaadcellen in het sperma noodzakelijk om een bevruchting tot stand te brengen. Er bestaat geen standaard maat voor de kwaliteit van vruchtbaar zaad. Verschillende organisaties en instellingen hanteren andere definities. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) gebruikt bijvoorbeeld de volgende definitie: • minimaal volume van het ejaculaat van 2 ml; • minimaal aantal zaadcellen in het ejaculaat van tenminste 20 miljoen per milliliter; • minstens 25% heeft een goede bewegelijkheid; • minstens 50% heeft een beweeglijkheid van goed en matig; • minstens 15% is normaal van vorm; • een PH waarde van 7,2 of meer. De NVOG9 definieert vruchtbaar als: • aantal zaadcellen in het ejaculaat van meer dan 7 miljoen per milliliter; • minstens 25% heeft een goede bewegelijkheid; • minstens 50% heeft een beweeglijkheid van goed en matig; • minstens 15% is normaal van vorm. Afhankelijk van welke definitie men hanteert, wordt een diagnose gesteld en worden verdere stappen ondernomen. 1.3 Problemen die er kunnen ontstaan bij de productie van het sperma Bij de productie van sperma kunnen er verschillende problemen ontstaan. De drie belangrijkste problemen betreffen het aantal aanwezige zaadcellen, de beweeglijkheid en de vorm van de zaadcellen. Aantal aanwezige zaadcellen. De hoeveelheid zaadcellen is van belang voor de kans op zwangerschap. Hoe minder zaadcellen er in het sperma zitten, hoe kleiner de kans op een bevruchting. Normaal komen er bij een zaadlozing 100 tot 200 miljoen zaadcellen vrij. Per milliliter zijn dat er ongeveer 20 tot 50 miljoen. Er is een te laag aantal zaadcellen als er minder dan 20 miljoen zaadcellen zijn per milliliter. Men spreekt dan van oligozoöspermie. Als er geen enkele zaadcel aanwezig is, spreekt men van azoöspermie. Beweeglijkheid ofwel motiliteit van de zaadcellen. De zaadcellen moeten voldoende beweeglijk zijn. Ze moeten zich een weg banen door het slijm van de baarmoedermond, door de baarmoeder en de eileiders naar de eicel in het uiteinde van de eileider. Bij slecht bewegende zaadcellen spreek je van asthenozoöspermie Het sperma wordt in 4 klassen verdeeld: • Klasse A goed naar voren bewegen; • Klasse B matig naar voren bewegen; • Klasse C beweegt op zijn plaats; • Klasse D bewegen niet. Beweeglijkheid blijkt het belangrijkste gegeven voor het bepalen van de kwaliteit van sperma. Normaal is wanneer tenminste 50% van de zaadcellen uit klasse A+B aanwezig is of 25% van klasse A aanwezig is. 9

Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie


7

“Onderzoek met motiliteitsbeoordeling bij kamertemperatuur door middel van meervoudige fotografische expositie heeft uitgewezen dat bij sperma van goede kwaliteit het percentage van beweeglijke spermatozoën een uur na ejaculatie progressief daalt met 5 -10% per uur, terwijl de bewegingssnelheid de eerste vier uur oploopt om daarna geleidelijk af te lopen. Bij sperma van mindere kwaliteit is het nog slechter. Het heeft bij 37 graden Celsius een veel snellere afname van zowel het percentage beweeglijke spematozoën als de bewegingssnelheid”10. Het is van groot belang voor het zaadonderzoek dat er zo min mogelijk tijd zit tussen het produceren van het ejaculaat en het onderzoek naar de beweeglijkheid. Vorm van de zaadcellen. De zaadcellen met de gunstigste vorm hebben een grotere kans om de eicel te bevruchten. Bij elke man komen zaadcellen met een afwijkende vorm voor. Als meer dan 70% van de zaadcellen qua vorm (morfologie) afwijkt van het normale beeld, spreekt men van teratozoospermie. Bij verminderde vruchtbaarheid van de man wordt vaak een combinatie van een laag aantal zaadcellen, verminderde beweeglijkheid en afwijkende vorm gevonden. Men spreekt dan van oligo-astheno-teratozoöspermie, veelal afgekort als OAT. Andere mogelijke problemen bij de productie van zaadcellen zijn: • Er is een onvoldoende hoeveelheid semen: de hoeveelheid vocht (het volume van het semen) is normaal tussen de 2 en 5 ml per ejaculaat. Een te laag volume kan wijzen op problemen bij de productie of het niet goed kunnen ejaculeren. Dit laatste kan vastgesteld worden door urineonderzoek. Er worden dan zaadcellen in de urine gevonden. • De zuurgraad is niet goed: de normale PH-waarde moet hoger liggen dan 7,2. De PH-waarde is nodig om de lage zuurgraad in de vagina te neutraliseren. Een te lage zuurgraad is slecht voor de zaadcellen. • Duur van de beweeglijkheid: zaadcellen behouden normaal gesproken gedurende ongeveer 48 uur hun bevruchtend vermogen. • Bewegingssnelheid. Als blijkt dat de kwaliteit van het zaad niet goed is, zal een uroloog verder lichamelijk onderzoek verrichten. De uroloog zal de uitwendige geslachtorganen onderzoeken en onder andere de grootte van de zaadballen beoordelen. Bij te kleine zaadballen kan er mogelijk iets mis zijn met de aanmaak van zaadcellen, of kan er een spatader in de balzak aanwezig zijn. Het is niet bewezen dat een ingreep een positief effect heeft op de zaadkwaliteit. De uitslag van het zaadonderzoek heeft een beperkte waarde. Het kan voorkomen dat het zaad er volgens de uitslag van een zaadonderzoek “normaal” uit ziet, maar dat de bevruchting niet tot stand komt. Er zal dan naar andere oorzaken voor het uitblijven van een zwangerschap gezocht worden. Ook is het mogelijk dat bij een verminderde zaadkwaliteit toch een zwangerschap ontstaat11. Al is de kans dan vaak kleiner of duurt het langer voordat het zover is.

10 11

Makler, A., Zaidise, I, Paldi, E.,Brandes, J.M.,”Factors affecting sperm mobility”, Fertil, Steril, 1979 Vreeburg, 2001


8

1.4 Mogelijke oorzaken volgens de Westerse diagnose De volgende oorzaken kunnen mogelijk zorgen voor een verminderde kwaliteit van het zaad: • Niet (goed) indalen van de zaadballen op jeugdige leeftijd12. Dit wordt vaak al ontdekt op jonge leeftijd. Er volgt dan een operatie om dit probleem te verhelpen. • Spatader in de balzak. De veronderstelling is dat door aanwezigheid van een spatader de temperatuur in de balzak omhoog gaat, waardoor de kwaliteit van het zaad negatief beïnvloed wordt. ”Tot nu toe is hier geen overtuigend bewijs voor een daling van de kwaliteit van het zaad”13. Een spatader is operatief te verhelpen, maar het is onduidelijk of dit de kans op een zwangerschap vergroot. • Virusinfectie (zoals de bof) op jeugdige leeftijd. • Het aanmaken van antistoffen tegen eigen zaadcellen. • Ondergaan van chemotherapie of bestraling bij (kinder)kanker, waardoor de aanmaak van zaadcellen vaak na deze behandelingen sterk verminderd of afwezig is. • Slecht functioneren van de schildklier of bijnier, waardoor de productie van zaadcellen verstoord kan worden. • Erfelijke factoren. Als er meerdere gevallen van infertiliteit zijn binnen één familie is er vaak sprake van een erfelijke belasting. 1.5 Factoren die van invloed kunnen zijn op de kwaliteit van het zaad De volgende factoren kunnen een ongunstig effect hebben op de kwaliteit van het zaad14: • Warmte. De zaadballen hebben een temperatuur van 35 graden. Dit is lager dan de lichaamstemperatuur van 37 graden. Voor een optimale zaadproductie is een constante temperatuur van 35 graden belangrijk. Er zijn verschillende oorzaken die de temperatuur van de zaadballen kunnen verhogen zoals koorts, het dragen van strak ondergoed, regelmatig een zeer warm bad nemen, regelmatig saunabezoek, werken in een warme omgeving of teveel zitten en zittende beroepen. • Overmatig alcoholgebruik. • Roken en drugsgebruik. • Een tekort aan vitamine C. • Hormonale oorzaken. In de hypofyse wordt onder andere het follikelstimulerend hormoon (FSH) aangemaakt. Het FSH stimuleert de zaadballen. Een te lage productie van FSH zou kunnen leiden tot een slechte kwaliteit van het zaad. Deze hormoonstoornis is erg zeldzaam. Dit is echter nog niet wetenschappelijk bewezen; • Gebruik medicijnen. Van sommige medicijnen is bekend dat zij een negatief effect kunnen hebben op de kwaliteit van het zaad zoals bloeddrukverlagende medicijnen en ontstekingsremmers. • Industriële chemicaliën. Bijvoorbeeld lood en bestrijdingsmiddelen kunnen een negatieve invloed hebben op de vorm van de zaadcellen. 12

Braat, 2002, p. 19 NOVG, nr. 17 14 NOVG, Freya, ziekenhuis.nl 13


9

•

Zaadlozingen. Het extreem teveel aan zaadlozingen of veel te weinig heeft een invloed op het sperma.

1.6 Behandelingsmogelijkheden Er bestaan geen behandelingen om de kwaliteit van het sperma te verbeteren. Wel zijn er verschillende behandelingen mogelijk om het zaad van slechte kwaliteit te kunnen gebruiken om een zwangerschap te bewerkstelligen zoals: • Intra-uteriene inseminatie (IUI)15. Bij deze behandeling wordt het zaad in een laboratorium bewerkt. Als er meer dan voldoende zaadcellen aanwezig zijn, wordt de behandeling gestart. De arts brengt de bewerkte zaadcellen vlak voor de verwachte eisprong met een spuitje via de vagina in de baarmoeder. • In vitro fertilisatie (IVF) of reageerbuisbevruchting16. Bij deze behandeling wordt in het laboratorium de zaadcellen en een eicel bij elkaar gebracht om te komen tot een natuurlijke bevruchting. Als er een bevruchting optreedt, dan wordt de bevruchte eicel via de vagina in de baarmoeder geplaatst. • Intra-Cytoplasmatische Sperma Injectie (ICSI)17. Voor deze methode wordt gekozen als de kwaliteit van het zaad erg slecht is en de kans op een bevruchting erg klein is of als er bij IVF geen bevruchting tot stand is gekomen. Bij deze behandeling wordt het zaad in een laboratorium bewerkt. Hierbij wordt één zaadcel onder de microscoop in het vocht van een rijpe eicel gebracht. Als de eicel bevrucht is, wordt deze teruggeplaatst in de baarmoeder. Tegenwoordig is het ook mogelijk om één onrijpe zaadcel uit de bijbal of testikel te halen en te gebruiken.

15

Braat, 2002, p. 51 Braat, 2002, p. 57 17 Braat, 2002, p. 75 16


10

2 Traditionele Chinese Geneeskunde diagnose en behandeling Nan Ke, afdeling van man (Andrologie) is een relatief nieuw gebied. Binnen de TCM zijn er veel onderzoeken gedaan naar infertiliteit. Hierbij was het uitgangspunt dat de oorzaak bij de vrouw ligt, omdat zij degene is die zwanger wordt. Aan de man als oorzaak van infertiliteit werd nooit gedacht18. Resultaat van dit uitgangspunt is dat bij de vragen (10 + 2) van de onderzoekmethodes er wel een vraag gewijd is aan de vrouw en niet aan de man. Zelfs in de klassieke teksten is de informatie over infertiliteit bij mannen schaars. De laatste tijd wordt er steeds meer aandacht besteed aan infertiliteit, waarbij de oorzaak bij de man ligt, omdat de problemen de laatste jaren zijn toegenomen. Ook lijkt het een logisch gevolg om een vraag speciaal voor de man toe te voegen aan de onderzoekmethodes, de 10 + 3 vragen19. Een belangrijke studie van 1930 tot 1991 heeft aangetoond dat er een afname is van sperma aantal van 113 miljoen per milliliter in 1940 tot 66 miljoen per milliliter in 1990. Het sperma volume is afgenomen van 3,4 milliliter naar 2,75 milliliter. Met andere woorden, er wordt vandaag de dag de helft minder aan sperma geproduceerd dan in 1940. Het resultaat van deze ontwikkeling is een toename van het risico op geboorteafwijkingen, miskramen en algemene problemen bij kinderen20. Door deze enorme terugloop in de omvang van het sperma vragen verschillende onderzoekers zich af of het menselijk ras niet afstevent op een fertiliteitcrisis. Mannelijk steriliteit is makkelijker te diagnosticeren met Westerse methode, maar moeilijker te behandelen21. 2.1 De definitie van infertiliteit In de TCM is de definitie van subfertiliteit bijna hetzelfde als in de Westerse Geneeskunde. “Het uitblijven van een conceptie na onbeschermde geslachtsverkeer met dezelfde partner na twee of meer jaar22.

2.2. Organen die een rol spelen bij de productie van het sperma Bij de productie van het sperma hebben we te maken met de Nieren, Milt, Lever en Hart. Nieren De Nieren staan aan de basis van alle processen die in het lichaam plaatsvinden. De Nieren worden vaak omschreven als “de bron van het Leven”. In de Nieren ligt de basis van de onvruchtbaarheid bij mannen. Dit komt omdat de Nier Jing opslaat23.

18

Acubalance Deadman, P. 20 Acubalance 21 Randine Lewis, PH, D. 22 Lin, A, p. 169 23 Maciocia, p. 95 19


11

De Nieren slaan het Jing op en regelen geboorte, groei, ontwikkeling, reproductie en rijping. Het Jing is de bron van het leven en de ontwikkeling van het individu. De Nieren bestaan uit een Yin deel en een Yang deel. Nier Yin is de basis voor al het Yin en Nier Yang is de basis voor al het Yang in het lichaam. Het Yinne deel van de Nieren vormt merg dat het beenmerg en de hersenen voedt. Het Yange deel van de Nier vertegenwoordigt het Yuan Qi. Yuan Qi is nodig om alle processen die in het lichaam plaatsvinden in werking te zetten en beter te laten verlopen. De Yuan Qi is opgeslagen in Ming Men (zie hieronder). Het verwarmt de Bao (Kamer van Jing (sperma)) in de Onderste Warmer. Ming Men is dan ook de reden dat de Nieren aan de basis staan van het menselijk leven en een zeer belangrijke rol spelen bij onvruchtbaarheid. De Nieren controleren de twee Yin (onderste openingen). De voorste opening omvat de urethra (blaas) en de zaadleider bij de man, de achterste opening is de anus. Nier Yang wordt beschadigd door koude, koud weer en het gebruik van koud voedsel en dranken. Nier Yin wordt beschadigd door chemische stoffen, zoals medicijnen of toevoegingen bij voedsel. De Nieren worden in het algemeen verzwakt door onvoldoende slaap en te veel beweging, seks of werk. De poort van het leven (Ming Men)24 Ming Men is de basis van alles, de basis van het leven. Ming Men is een soort bougie, die zorgt voor de eerste “vonk”, waarmee het leven begint en is het Vuur wat in het menselijk lichaam brandt. Ming Men is de bron van het vuur voor alle interne organen. Zonder Ming Men kunnen transformaties van stoffen niet in het lichaam plaatsvinden en kan voedsel niet worden omgezet in Qi en Bloed. Ook kunnen de vloeistoffen niet worden gescheiden en onzuivere stoffen niet worden uitgescheiden. Wanneer het Vuur van Ming Men afneemt, zal de functionele activiteit van alle organen ook afnemen, wat leidt tot vermoeidheid, depressie, gebrek aan vitaliteit en een koud gevoel. Het vuur van Ming Men is essentieel voor een gezond seksueel functioneren en om het Jing te verwarmen. Seksuele activiteit, vruchtbaarheid en puberteit zijn alle afhankelijk van het vuur van Ming Men. Het zorgt voor het Yang aspect van de Nieren. Onvruchtbaarheid wordt gezien bij leegte. Jing Jing kan men het beste vertalen als Essentie25. Jing heeft een voedende en ondersteunende werking en is de basis van voortplanting, groei en ontwikkeling. Het is een kostbare substantie, waar we zuinig op moeten zijn en die we goed moeten beschermen. Het Jing is de basis voor de constitutionele sterkte. Het Jing wordt onderverdeeld in: • Voorhemelse of prenatale Jing. Deze wordt doorgegeven door de Jing van de vader en de Jing van de moeder op moment van conceptie door samensmelten van deze twee. De Voorhemelse Jing bepaalt de basisconstitutie, de sterkte en vitaliteit van een individu. Het is ook de basis van seksueel leven en de materiële basis voor de productie van sperma. 24 25

Maciocia, G., p. 98 Maciocia, G., p. 38


12

• •

Nahemelse of postnatale Jing. Door de werking van de Milt en Maag ontstaat er Qi uit het voedsel en de vloeistoffen. Het Jing (Nier Jing). Deze vorm van energie ontstaat uit de interactie van zowel het Voorhemelse- als het Nahemelse Jing. Nier Jing is overgeërfde energie die de constitutie bepaalt en die communiceert met het Nahemelse Jing, die hem kan voeden. Het Jing wordt opgeslagen in de Nieren en circuleert door het hele lichaam.

De groei en ontwikkeling van de man gaan gepaard met veranderingen in Jing. Volgens gegevens uit het eerste hoofdstuk van de “Nei Jing Su Wen” volgt het Jing bij mannen een cyclus van 8 jaar. Leeftijd 8 jaar De Nierenergie is overvloedig en haren groeien en tanden wisselen. 16 jaar De Nierenergie is nog steeds meer overvloedig, de Dauw van de Hemel (sperma) komt. Het Jing is weelderig en overvloedig, het Yin en Yang zijn in harmonie en hij kan een kind verwekken. De man is vruchtbaar. 24 jaar De Nierenergie op zijn hoogtepunt, de pezen en botten zijn sterk. De verstandskiezen komen door en de groei is voltooid. 32 jaar De pezen en botten zijn op het sterkst, en zijn de spieren vol en sterk. 40 jaar De Nier Jing verzwakt, het haar begint uit te vallen en er komen tanden los. 48 jaar Yang Qi is uitgeput, het gelaat verliest zijn uitstraling en het haar wordt grijs. 56 jaar De leverenergie verzwakt, de pezen bewegen niet soepel meer, droogt de Dauw van de Hemel (sperma) op. De Nierenergie is zwak en het lichaam wordt oud. 64 jaar Het haar en de tanden zijn uitgevallen. Wanneer Jing in disharmonie is, kan het voorkomen dat het lichaam niet volledig tot rijping komt. Voortplanting is onmogelijk en er doen zich seksuele stoornissen voor of er vindt vroegtijdige veroudering plaats. De seksuele energie van de man is gerelateerd aan Nier Jing. Het Jing is de basis van Nier Qi. Het Jing produceert het merg. Het Jing produceert merg, dat op zijn beurt weer beenmerg, ruggenmerg produceert en de hersenen vult. Het merg is een substantie die beenmerg, ruggenmerg en de hersenen met elkaar verbindt. Het beenmerg levert een bijdrage aan de vorming van bloed. Het bloed en het Jing beïnvloeden elkaar wederzijds. Jing speelt een belangrijke rol bij de formatie van Bloed en Jing wordt gevoed en aangevuld door Bloed26. Bij zwakte van het Jing kunnen concentratie- en geheugenstoornissen, duizeligheid en een leeg gevoel in het hoofd ontstaan, omdat de hersenen niet voldoende worden gevoed. Tevens zien we bij zwakte van het Jing slechte seksuele functie, impotentie, zwakke knieën, nachtelijke zaadlozingen, tinnitus en doofheid. Milt De Milt wordt ook wel de bron van Postnatale Jing genoemd27. De Milt zorgt voor transformatie en transport van voedsel en vloeistoffen. Het is het begin van de productie, waarbij Qi en Bloed ontstaan. De Milt onttrekt zuiver stoffen uit voedsel en transformeert deze tot Qi, Bloed en Jin ye. De Milt is verantwoordelijk voor voldoende Qi en 26 27

Maciocia, G., p. 52 Maciocia, G., p. 89


13

Bloed in het lichaam. Een overschot van Qi en Bloed wordt omgezet in de benodigde Qi, die de Postnatale Jing kan aanvullen. De relatie tussen de Milt en de Nier is gebaseerd op wederzijdse voeding. De Milt is de oorsprong van Nahemelse Qi en de Nier van Voorhemelse Qi. Deze helpen elkaar. De Nahemelse voedt het Voorhemelse Qi met Qi geproduceerd uit voedsel. Het Voorhemelse Qi ondersteunt de Milt met warmte (vuur van Ming Men) om een goede Qi productie te krijgen die nodig is voor transporteren het vuur van Ming Men. Een slecht werkende Milt kan uiteindelijke in een leegte van postnatale Jing veroorzaken. Als Milt Qi leeg raakt werkt de functie van transport en transformatie functie niet goed meer en er kan Damp en Slijm ontstaan. Omdat deze zwaar zijn zakken ze in de Onderste Warmer en transformeren ze tot Damp-Hitte of Phlegm. Damp-Hitte kan de Lever meridiaan binnendringen. Milt leegte voedt de Nieren niet en NierYin en NierYang kan leeg raken. Dit veroorzaakt vermoeidheid, verminderde eetlust, tinnitus, duizeligheid en lage rugpijn. Na lange tijd kan een slecht werkende Milt leiden tot onvruchtbaarheid. Lever De Lever zorgt “voor de vrije stroom van Qi”. De Lever meridiaan loopt door de geslachtsorganen en speelt daarom een belangrijke rol bij problemen met de geslachtsorganen en zijn ziekte. De vrije stroom door de geslachtsorganen zorgt voor een goede aanmaak van sperma en lichaamsvloeistoffen. Wanneer je gezond bent, slaat de Lever Bloed op en dit is gerelateerd aan de formatie van Jing in mannen. Er is een nauwe relatie tussen Lever Bloed en Nier Jing. Een leegte van Lever Bloed kan zich manifesteren als Jing leegte en beschadigt de fertiliteit. Lever Qi stagnatie ontwikkelt zich na verloop van tijd tot Lever Bloedstase met als symptomen meer distentie en pijn, duidelijk donkere gezwollen venen onder de tong, harde en gevoelige verdikkingen aan de geslachtsorganen en spataders. De Lever bij mannen wordt ook wel gezien als bloedkamer en de opslag van Hun. Hitte in deze kamer beschadigt Bloed en Yin. Hierdoor wordt het Yang niet meer vastgehouden met als gevolg stijgend lever yang. Hart Het Hart beheerst het Bloed, controleert de Shén en controleert de mentale activiteit inclusief de seksuele functies en energie28. Hart Bloed leegte kan leiden tot het oplaaien van Hart Vuur. Hierdoor kan een breuk ontstaan tussen Hart en de Nieren of een leegte van Hart Qi en Milt Qi. Beide kunnen leiden tot een slechte ontwikkeling van het sperma.

28

Lin, A., p. 11


14

2.3 De Qi Jing Ba Mai (extra meridianen) spelen een belangrijke rol Het Jing stroomt door de Qi Jing Ba Mai (extra meridianen)29. De Chong Mai, Ren Mai en Du Mai spelen een belangrijke rol bij mannelijke onvruchtbaarheid30. In de onderste Dan Tien ligt bij vrouwen Bao Gong en bij mannen de “Kamer van Jing”. De kamer van Jing produceert sperma en slaat dit op31. Bij mannen starten de Chong Mai en Ren Mai in het paleis van Jing en interne takken van de Du Mai loopt hier ook naartoe. Omdat de Bao Gong contact maakt met de Qi Jing Ba Mai kun je dus ook gebruik maken van deze meridianen voor een behandeling. De extra meridianen halen hun energie uit de Nieren en ze bevatten Jing. Ze vormen de link tussen de Voorhemelse- en de Nahemelse Qi, aangezien zij aan de ene kant verbonden zijn met de hoofdmeridianen en aan de andere kant Jing doen circuleren door het hele lichaam. 2.4 Oorzaken van infertiliteit volgens de TCM De laatste jaren zijn er binnen de TCM steeds meer onderzoeken naar infertiliteit bij mannen verricht. Uit deze onderzoeken komt naar voren dat er steeds meer invloeden van buiten af een negatief effect hebben op het sperma en mannelijke onvruchtbaarheid. De oorzaken van infertiliteit volgens de TCM komen grotendeels overeen met de oorzaken van de Westerse geneeskunde (zie ook paragraaf 1.4 en 1.5). De benadering verschilt echter. De volgende zaken zijn volgens de TCM van invloed op de kwaliteit van het zaad: •

Zwakke constitutie. De constitutie van een persoon is afhankelijk van de gezondheid van de ouders op het moment van conceptie. De constitutie is echter niet geheel vastgelegd en onveranderbaar.

•

Verstoord evenwicht tussen werk, lichaamsbeweging en rust /slaap. Er kan sprake zijn van een mentale overspanning, stress, hieronder verstaan we het te veel bezig zijn met intellectuele bezigheden onder stressvolle omstandigheden. Daarnaast kan een overmatige fysieke inspanning of een excessieve lichaamsbeweging zoals topsport of juist te weinig beweging van invloed zijn op de kwaliteit van het zaad net als de hoeveelheid rust en/of slaap.

•

Te veel aan seks. Het verspillen van Jing door te veel aan seksuele activiteiten. Hieronder verstaan we overmatige ejaculatie bij de man. Hierdoor put je Nier Jing uit. Maak hier alleen gebruik van tijdens de vruchtbare tijd van de partner32. Men spreekt van te veel aan seksuele activiteit als dit resulteert in grote vermoeidheid of specifieke symptomen zoals duizeligheid, lage rugpijn, zwakke knieën, vaak plassen33.

29

Maciocia, G., p. 39 Lin, A., p. 17 Maciocia, G., 2005, p. 124 32 Lyttleton, J., p. 339 33 Maciocia, G., p. 38 30 31


15

Volgens “Sun Si Miao” is de norm: Goede gezondheid 15 jaar 2x per dag 20 jaar 2x per dag 30 jaar 1x per dag 40 jaar 1x elke 3 dagen 50 jaar 1x elke 5 dagen 60 jaar 1x per 10 dagen Na je 70 1x per 30 dagen

Matige gezondheid 1x per dag 1x per dag Elke 2 dagen Elke 4 dagen Elke 10 dagen Elke 20 dagen Onthouding

•

Leeftijd De trend is dat men op steeds latere leeftijd aan kinderen begint. De gemiddelde leeftijd, waarop de Nederlandse vrouw haar eerste kind kreeg, was in 1970: 24,3 jaar en in 2000: 29,1 jaar34. Als nadelen van het krijgen van kinderen op latere leeftijd wordt genoemd dat sommige paren lichamelijk minder fit waren35. Bij mannen neemt fertiliteit af naar mate zij ouder worden. Mannen ouder dan 35 zijn twee maal minder vruchtbaar als mannen van 25 jaar oud36.

•

Voedsel Voedsel dat bewerkt is met chemische bestrijdingsmiddelen is slecht voor de productie van sperma. Beter is het gebruik van biologische producten37. Britse wetenschappers hebben ontdekt dat er verband bestaat tussen soja en de kwaliteit van het mannelijk zaad. Soja heeft de eigenschap dat het veel oestrogeen bevat. Het wordt vooral de mannen met vruchtbaarheidsproblemen afgeraden om te veel soja te eten. Soja is te vinden in veel fastfood. Het advies is om jonge jongens niet te veel soja te laten eten als ze opgroeien. Een te veel aan soja kan schade toebrengen aan het reproductieve systeem en niet alleen onvruchtbaarheid38.

•

Chemische stoffen, bijvoorbeeld: o Het gebruik van chemische oplosmiddelen, verf, bestrijdingsmiddelen en zware metalen zijn slecht voor sperma39. o Het wonen in gebieden met zware industrie is van invloed op het sperma40. o Chemicaliën met een overeenkomst met oestrogeen of een toename ervan is slecht voor het sperma41. Oestrogenen beschadigen de Sertoli cellen. Deze cellen zijn verantwoordelijk voor de productie van sperma42. Oestrogeen is te vinden in vlees en gevogelte (tenzij biologisch), drinkwater, plastic (flessen), deodorant, huishoudfolie, huidcrèmes43. o Chemicaliën in het drinkwater. Het drinkwater uit de Thames in Engeland is een oorzaak voor een laag sperma aantal en toename van abnormale spermacellen. Het verband is het gebruik van de chemicaliën in drinkwater44.

34

Bron: cijfers van CBS Braat, D, p. 12 Deadman, P. 37 Pressinger, W 38 Dr Sheena lewis Queens University, Belfast 39 Acubalance 40 Pressinger, W. 41 Pressinger, W. 42 Acubalance 43 Deadman, P. 44 Pressinger, W. 35 36


16

o Anti-androgenen hebben een directe invloed op mannelijke voortplantingsorganen. Deze zitten in alle plastic producten, in shampoo, zeep, cosmetica45. •

Hoge temperatuur bij geslachtsorganen o Vermijdt overmatige hitte bij de geslachtsorganen. Dit is slecht voor de productie van sperma. Deze hitte kan veroorzaakt worden door hete baden, saunagebruik, strak ondergoed en/of kleding, het gebruik van een laptop op schoot, koorts, infectieziekte46. o De aanwezigheid van een spatader. Een spatader wordt gezien in de TCM als Bloedstase. Er ontstaat een toename van Bloed bij de balzak en hierdoor stijgt de temperatuur. Het is daarom noodzakelijk om het Bloed te versterken en te bewegen, zodat het sperma normaal kan ontwikkelen.

•

Life style o Mannelijke rokers hebben een grotere toename van sperma afwijkingen47. o Overmatig gebruik van Cannabis maakt sperma te vroeg hyperactief waardoor het bij aankomst bij eicel uitgeput is48. o Overmatig alcoholgebruik heeft beschadiging van het sperma tot gevolg49. o Cafeïne heeft een negatief invloed op de spermaproductie en de sperma motiliteit50. o Extreem gebruik van de mobile telefoon kan een negatief effect hebben op de beweeglijkheid van sperma51.

•

Virusinfectie, zoals de kinderziekte de bof.

•

Beroepen die slecht zijn voor de kwaliteit van het sperma zijn beroepen waarbij veel gewerkt wordt met chemicaliën en bestrijdingsmiddelen, beroepen die met hitte te maken hebben en zittende beroepen52.

Al de hierboven genoemde oorzaken hebben een groot effect op de gezondheid van het sperma en mannelijke vruchtbaarheid. 2.5 Emoties en infertiliteit In de TCM spelen emoties een belangrijke rol omdat lichaam en geest en emoties als één geheel wordt gezien. Emoties zijn een natuurlijk onderdeel van het leven. Aangezien lichaam en geest een geheel vormen, kunnen de emoties niet alleen oorzaak zijn van een onevenwicht, maar kunnen zij ook door een onevenwicht veroorzaakt worden. Het is belangrijk om de plaats van de emoties in een juist perspectief te plaatsen. Emoties zijn een natuurlijk onderdeel van het leven en ze komen bij ieder mens voor. Niemand ontkomt aan verdriet, boosheid, zich zorgen maken, enz. Een gezond mens kan met zijn emoties omgaan. 45

Deadman, P. H. Tournaye, Preventie van mannelijke onvruchtbaarheid Pressinger, W. 48 Deadman, P. 49 Acubalance 50 Acubalance 51 Fejes, I, Zavacki Z 52 Pressinger, W., Tournaye, H. Preventie van mannelijke onvruchtbaarheid 46 47


17

Emoties worden een ziekte oorzaak, wanneer een bepaalde emotie voor langere tijd overheerst, onvoldoende aanwezig is of in het bijzonder wanneer zij niet uitgedrukt worden. In Su Wen (hoofdstuk 14) staat ”They let their emotions take control of their lives. They spend their days drowned in desires and worries, exhausting their Jing / Essence and Qi and Shen / Spirit” Shén staat voor de emotionele en mentale toestand van de mens, de materiële basis hiervoor zijn het Jing en het Qi. Als het Jing en Qi gezond en overvloedig zijn, is de Shén gelukkig en dit leidt tot een gezond en gelukkig leven. De Shén omvat de vijf mentale en spirituele aspecten van een mens namelijk de Hun, Po, I, Zhi en de Shén zelf53. Het onderscheid tussen deze is belangrijk omdat een patiënt vaak gerust wordt gesteld wanneer hij begrijpt dat de emotionele toestand een lichamelijke oorsprong heeft of dat de lichamelijke symptomen een emotionele oorsprong hebben. De emoties met hun organen: Emotie Hout Woede Vuur Vreugde Aarde Zorgen maken / overdenken Metaal Verdriet Water Angst

Organen Lever Hart Milt

Mentaal Aspect Hun Shén I

Longen Nieren

Po Zhi

De ervaring van onvruchtbaarheid is vaak een ingrijpende gebeurtenis. De onvervulde kinderwens en de bewustwording van onvruchtbaarheid en de reacties hierop worden in de literatuur vergeleken met een crisis of een rouwproces54. Het kan leiden tot allerlei emotionele reacties. Naast ontkenning, schok, verwarming, boosheid, opstandig, teleurstelling en verdriet komen depressieve gevoelens als wanhoop, niet meer de zin van het leven zien, moedeloosheid en leegte voor. Instabiliteit, die tot uiting komt in angst, paniek, agressie en huilbuien55. Als de uitslag van een spermaonderzoek negatief is, kan het zijn dat men zichzelf een incomplete man vindt, een buitenbeentje. Men vindt het een falen van het lichaam, in de steek gelaten worden. Men krijgt een negatief zelfbeeld. Onvruchtbaar zijn heeft een grote invloed op de relatie met de partner56. Voor veel mensen betekent onvruchtbaarheid geen nageslacht kunnen voortbrengen, improductief, niet de moeite waard, onaantrekkelijk, saai, leeg, steriel. Toestanden van emotionele stress kunnen een stoornis in de vorming van rijpe zaadcellen tot gevolg hebben. Meestal herstelt het wel weer snel als de stress verdwijnt 57. Wanneer de emoties voor een lange tijd aanwezig zijn, kan dit effect hebben op de Lever. Dit kan veroorzaken Lever Qi, Lever Bloed stagnatie, stijgend Lever yang of Lever vuur. De emoties zijn: • Woede Deze term moeten we breed zien. Hier onder vallen ook onderdrukte woede, wrok, irriteerbaarheid, frustratie, razernij, verontwaardiging, haat en bitterheid. 53

Maciocia, G, 2005, p. 197) Sundby, 1995 Van Balen, 1991 56 Van Balen, 1991 57 Macourt, 1979 54 55


18

Woede zal de Lever aantasten en stagnatie van Lever Qi of Lever Bloed, stijging van Lever Yang of oplaaien van Lever Vuur veroorzaken58. Het doet het Qi stijgen, zodat de meeste symptomen zich ter hoogte van de nek of schouders manifesteren. Hoofdklacht is hoofdpijn. Woede tast de Lever, Maag en Milt aan. Dit kan problemen geven aan de Postnatale Jing. Lever heeft dus een invloed op de productie. •

Verdriet Verdriet verzwakt de Long en heeft invloed op het Hart, omdat ze beiden in de bovenste warmer zitten. Het put Qi uit en de Long beheerst het Qi. Er kan Long Qi leegte ontstaan. Ademnood, depressie, huilbuien, depressie zijn hier symptomen van. Onuitgesproken verdriet zonder tranen kan de Nier aantasten. De vloeistoffen komen niet naar buiten en zullen het watermetabolisme van de Nier verstoren. Dit gebeurt alleen als er jaren verdriet is59.

•

Piekeren Excessief denken en zich zorgen maken, kunnen Qi stagnatie veroorzaken en verzwakken hierdoor de Milt. Dit veroorzaakt vermoeidheid, zachte ontlasting en gewichtstoename. Dit leidt tot Milt leegte. Door Milt leegte vermindert de transformatie en de transport functie van de Milt en dan ontstaat er slijm. Dit is de lichamelijke klacht van de stagnatie van de lichamelijke ziel als gevolg van constant zich zorgen maken. Dit kan Qi stagnatie veroorzaken. Als dit probleem niet wordt behandeld, kan dit leiden tot obstructie van de seksuele functies.

•

Angst Angst, vrees en chronische onrust verzwakt Nier Qi uit en doet het Qi dalen. Deze daling veroorzaakt Nier Yin leegte en een stijging van Warmte leegte naar het Hart. Wat zich uit in nachtzweten, droge mond en keel en hartkloppingen.

•

Emotionele shock Door een shock kan Qi zijn taken niet goed uitvoeren en heeft rechtstreeks invloed op het Hart en de Nieren. Het put Hart Qi uit en Jing van de Nieren moet de plotselinge uitputting van Qi opvangen.

•

Verlangen Een constant verlangen, waaraan nooit wordt voldaan tast het Hart aan. Deze verstoorde emotie veroorzaakt Hart Vuur of Hart warmte Leegte. Symptomen zijn palpitaties, blosjes op de wangen, een droge keel, insomnia en mentale onrust60.

•

Schuldgevoel Schuldgevoel tast het Hart en de Nier aan en doet het Qi stagneren61.

De meeste emoties kunnen na een langdurige periode aanleiding geven tot Vuur. Dit komt omdat er een Qi stagnatie ontstaat en deze stagnatie veroorzaakt weer Vuur. Vuur geeft Warmte tekens. Dit is vaak te zien op de tong (rood, donkerrood, droog).

58

Maciocia, G., 2005, p. 212 Maciocia, G., 2005, p. 215 60 Maciocia, G., 2005, p. 216 61 Maciocia, G., 2005, p. 216 59


19

Stagnatie en depressie van Qi kan transformeren in Vuur, Lever Vuur, Hart Vuur, Long Vuur, Maag Vuur. Deze Vuren kunnen schade veroorzaken aan de lichaamsvloeistoffen en beschadigen ook Nier Jing. Schade aan Nier Jing resulteert in Nier Yin leegte en geeft problemen aan de seksuele functies. Als de emotie doorslaat, dan gaat men piekeren, tobben, men kan zijn gedachten niet ordenen. Als mensen teveel in hun hoofd zitten, hebben ze een zwakke Milt. Je moet informatie kunnen “verteren” en dit is een functie van Milt. Mannen gaan over het algemeen anders om met emoties dan vrouwen. Ze hebben minder behoefte aan het uiten van hun gevoelens, wat niet betekent dat men ze niet heeft. Mannen hebben doorgaans meer behoefte aan tijd en ruimte om op hun eigen manier met hun emoties om te gaan. Zij gaan ogenschijnlijk gewoon door met hun leven, zoals werken, sporten, enz. alsof er niets aan de hand is62. Aangezien emoties een belangrijke rol kunnen spelen bij infertiliteit bij mannen moet altijd onderzocht worden of extreme emoties aanwezig zijn of dat er emoties, die een ziek makende rol kunnen spelen onderdrukt worden. Als blijkt dat de emoties een grote rol spelen, dan zal bij het maken van het behandelplan hiermee rekening moeten worden gehouden door gebruik te maken van punten die de Shén te kalmeren. Deze punten worden in de volgende paragraaf beschreven. 2.6 De patroon differentiatie, behandelprincipe en punten Bij subfertiliteit kunnen de volgende pathologieën ontstaan. Bij de behandeling kan een keuze worden gemaakt uit de beschreven punten. De verklaring van de punten keuze wordt uitgelegd in het hoofdstuk acupunctuurpunten. 1. Nier Yang leegte63 Bij Nier Yang leegte kan het Vuur van Ming Men het lichaam niet meer verwarmen, waardoor een koude gevoel ontstaat. Het vuur van Ming Men kan het Jing niet verwarmen voor de seksuele energie. Bij Nier Yang leegte wordt het Bloed en de Milt niet meer gevoed. Hoofdsymptomen: laag sperma-aantal, trage beweeglijkheid, laag libido, koude en/of pijn aan de onderrug, benen, knieën en voeten, koude aan de geslachtsorganen, lage rug pijn, helder bleek gezicht, zwakke zaadlozing, impotentie, overvloedig heldere urine, vermoeidheid, tinnitus en angst beschadigt de vruchtbaarheid. Tong: paars tongbeslag. Pols: langzaam en zacht. Behandelprincipe:

het voeden en verwarmen van de Nieren, verwarmen van Jing, voeden van de Milt in verband met het transporten van Vocht.

Punten: BL 23, DM 4, RM 4, RM 6, KID 3, KID 7, BL 52, Jinggong, BL 21, SP 3, ST 29, BL 30, GB 25. Gebruik maken van moxa.

62 63

Van Balen, 1991 Lyttleton, J., p 270


20

2. Nier Yin leegte64 Interne Hitte is de belangrijkste oorzaak van slecht zaad bij een Nier Yin leegte. De temperatuur in het lichaam is wat hoger, waardoor de productie niet goed werkt en de (sperma)vloeistoffen worden beschadigd. Hoofdsymptomen: laag volume spermavloeistof, trage beweeglijkheid, laag sperma aantal, dik plakkerig sperma, gejaagd, angstig, prikkelbaar, slecht geheugen, insomnia. Yin leegte tekens: hete voeten, nachtzweten, dorst, rood gezicht, insomnia. Tong: rood met (gedeeltelijk) gepeld beslag. Pols: snel en draderig. Behandelprincipe: voeden van de Nieren, voeden van Yin, versterken van Jing. Punten: BL 23, RM 4, KID 3, KID 2, KID 6, BL 52, ST 36, KID 12, ST 29, BL 30, GB 25 3. Nier Jing leegte65 Hoofdsymptomen: infertiliteit, aangeboren leegte, slechte seksuele ontwikkeling, verkregen leegte door de postnatale Jing, problemen aan oren en ogen, angst vroegtijdig oud worden, tekort aan seksuele interesse, slecht geheugen, zwakke botten, vroegtijdig grijs en lage rugpijn. Tong: paars, slappe tong. Pols: diep, zwak, draderig. Behandelprincipe: voeden van Jing, voeden van Nieren. Punten: KID 3, KID 6, RM 4, BL 23, DM 4, DM 20, BL 11, ST 27, KID 12 4. Milt – Nier leegte66 Hoofdsymptomen: laag sperma aantal, slechte beweeglijkheid, lage rug pijn, pijnlijke plekken, spermathorrhea, vermoeidheid, losse stoelgang. Tong: bleek en gezwollen. Pols: draderig en zwak. Behandelprincipe:

versterken van de milt, voeden van de Nieren, verbeteren van Qi, verbeteren van Jing.

Punten: KID 3, KID 7, BL 23, DM 4, BL 20, BL 21, ST 36, RM 6,

64

Lyttleton, J., p 270 Maciocia, G., p. 256 66 Lin, A., p. 90 65


21

5. Lever stagnatie met Nier leegte67 Hoofdsymptomen: laag sperma aantal, spermathorrhea, lichamelijke vermoeidheid, duizeligheid, tinnitus, slecht slapen, veel dromen, snel boos, zwakke lage rug en knieën slechtgeheugen. Tong rood met een dun geel beslag. Pols: draderig, snel en wiry. Behandelprincipe: tonifieer Lever en Nier, versterk het Jing. Punten: KID 3, RM 4, BL 23, SP 6, LIV 8, BL 18, DM 3, BL 62, LIV 3, GB 20 6. Lever Qi stagnatie – Nier leegte68 Lever meridiaan blokkeert de lokale regio, geslachtsorganen, heeft moeite met klaarkomen, gerelateerd met impotentie en een laag libido. Symptomen: emotioneel en lichamelijk Behandelprincipe:

vrije stroom van Qi garanderen, Lever voeden en Shén kalmeren.

Punten: RM 4, RM 2, BL 23 + SP 6, LIV 3 + P 6, GB 34, ST 36, RM 12 7. Damp-Hitte in de Onderste Warmer69 Damp-Hitte kan ontstaan door een slecht dieet of alcoholgebruik en kan in het algemeen ophopen in de Onderste Warmer, maar speciaal in Lever / Galblaas meridiaan. Hoofdsymptomen: overgewicht, laag sperma aantal, sperma misvorming, verwaarloosde infectie, weinig en/of schaarse donkere urine, voltegevoel in het hypogastrium, genitale jeuk, ontsteking en huidaandoeningen in genitaal gebied. Tong: plakkerig geel beslag op OW. Pols: Shuo Mai, Hua Mai, Xian Mai. Behandelprincipe: hitte klaren en damp oplossen. Punten : KID 7, BL 27, BL 28, BL 35, DM 3, RM 1, RM 4, LIV 8, SP 6, SP 7, KID 10

8. Koude en damp in de Onderste Warmer70 Hoofdsymptomen: Laag sperma aantal, slechte beweeglijkheid, lage rugpijn, pijn aan de onderbuik, troebel urine, zwaar gevoel, koude gevoel, pijn tijdens het plassen. Tong: gezwollen met dik wit beslag. Pols: diep, zwak en draderig en zwak op de onderste positie. 67

Lin, A., p. 91 Deadman, P. 69 Lyttleton, J., p. 272 70 Lin, A., p. 92 68


22

Behandelprincipe: verwarm en transformeer koude en damp. Punten: RM 3, RM 4, DM 4, SP 6, ST 28, ST 29, SP 9, RM 9, ST 40 Gebruik maken van moxa. 9. Qi en Bloed leegte71 Hoofdsymptomen: infertiliteit, zorgen maken, stress, chronische ziekte, impotentie, laag sperma aantal, kort sperma leven, trage beweeglijkheid, duizeligheid, ademnood en verlies aan kracht in de ledematen. Tong: paars met dun wit beslag. Pols: zwak en draderig. Behandelingsprincipe: voeden van Qi en Bloed. Punten: RM 4, RM 6, ST 36, SP 6, BL 23, HE 7 10. Qi en Bloed stagnatie72 Qi stagnatie heeft vaak te maken met emotionele frustratie en stress. Bloedstase wordt veroorzaakt door langdurige Qi stagnatie. Qi is de bevelhebber van Bloed en Bloed is de moeder van Qi. Bloed genereert het Jing en Jing transformeert in Qi. Onbalans in een van de twee zal een Qi leegte of een Bloed leegte veroorzaken of Qi stagnatie en bloed stase, counter flow, bloed Hitte, Koude Bloed. Dit kan weer seksuele disfunctie veroorzaken. Hoofdsymptomen: zorgen maken, over denken, stress, chronische ziekte, impotentie, laag sperma aantal, kort sperma leven, slechte beweeglijkheid en varicoceles (spatader). Behandelprincipe: Qi en Bloed bewegen, voedt de Nieren. Punten: RM 1, RM 2, RM 4, RM 6, ST 29, ST 30, ST 36, SP 6, BL 23, BL 31, HE 7, LIV 3 Bij emotionele klachten kun je volgende punten gebruiken: HE 7, PC 6, Yintang, kalmeren van Shén. BL 42 kalmeert de Shén en stabiliseert de Po. BL 44 kalmeert de Shén, angst, depressie. BL 47 kalmeert de Shén en stabiliseert en versterkt de Hun. BL 49 kalmeert de Shén en stimuleert de I. BL 52 wilskracht te versterken.

71 72

Acubalance Lyttleton, J., p. 274


23

2.7 Verklaringen van de acupunctuurpunten: Acupunctuurpunt Engelse afkorting, Chinese naam BL 11, Da Zhu BL 18, Gan Shu BL 20, Pi Shu BL 21, Wei Shu BL 23, Shen Shu BL 27, Xiao Chang Shu BL 28, Pang Guang Shu BL 30, Bai Huan Shu BL 31, Shang Liao BL 32, Ci Liao BL-35 Hui Yang BL 52, Zhi Shi BL 62, Shen Mai DM 3, Yao Yang Guan DM 4, Ming Men DM 14, Da Zhui DM 20, Bai Hui RM 1, Hui Yin RM 2, Qu Gu RM 3, Zhong Ji RM 4, Guan Yuan RM 6, Qi Hai RM 9, Shui Fen RM 12, Zhong Wan KID 2, Ran Gu KID 3, Tai Xi KID 6, Zhao Hai KID 7, Fu Liu KID 8, Jiao Xin KID 10, Yin Gu KID 11, Heng Gu KID 12, Da He LIV 1, Da Dun LIV 3, Tai Chong LIV 8, Qu Quan GB 20, Feng Chi GB 25, Jing Men GB 34, Yang Ling Quan ST 28, Shui Dao ST 29, Gui Lai ST 30, Qi Chong ST 36, Zu San Li ST 40, Feng Long SP 3, Tai Bai SP 6, San Yin Jiao SP 7, Lou Gu SP 8, Di Ji SP-9, Yin Ling Quan HE 7, P 6, Jinggong Yintang

Actie voedt de botten. Back Shu van de Lever, versterkt de Lever. Back Shu van de Milt, versterkt de Milt. reguleert de Maag. tonifieert / voedt Nier Yin, Yang en Jing. behandelt de geslachtsorganen. behandelt de geslachtsorganen. reguleert de functies van de geslachtsorganen en sperma productie. klaart stagnatie in de Onderste Warmer. reguleert de Onderste Warmer. klaart Damp-Hitte, reguleert Onderste Warmer. voedt de Nier, vooral het mentale aspect, de wilskracht. kalmeert de geest, opent de Yang Wei Mai. Reguleert de Onderste Warmer. tonifieert het Vuur van Ming Men. stimuleert om de hersenen op te vullen. stimuleert om de hersenen op te vullen. klaart Damp-Hitte. verwarmt en versterkt de Nieren, reguleert de Onderste Warmer. versterkt de Nieren, goed voor de Onderste Warmer. tonifieert Nier Yang en Yuan Qi, versterkt Nieren (yin, yang, Jing), verwarmt en versterkt de milt, klaart Damp-Hitte. tonifieert Nier Qi, Yang en Jing. behandelt Damp. versterkt de maag en milt. tonifieert Nier-yang, klaart leegte-hitte van het genitale gebied. tonifieert / voedt Nier Yin, Yang en Jing. klaart Yin leegte hitte, tonifieert Nier Yin. tonifieert versterkt Nier Yang, klaart Damp-Hitte. sterke werking op Damp-Hitte in Onderste Warmer. versterkt de Nieren, klaart Damp-Hitte. goed voor de Onderste Warmer. verlies van Jing door excessief seksuele activiteit. behandelt de geslachtsorganen en Shan-Qi (elk patroon van Qi-stagnatie en/of pijn in dat gebied). verzacht gezwollen, pijnlijke testikels. klaart Damp-Hitte uit de Onderste Warmer en geslachtsorganen. verwijdert wind. behandelt Nier Yang. klaart Lever en Galblaas Damp-Hitte. om Damp-hitte te draineren. verwarmt, bij Nier Yang leegte. brengt De-Qi naar de oppervlakte. verlies van Jing door excessief seksuele activiteit. transformeert Damp. bevordert de Milt, lost Damp / Damp-Hitte op. tonifieert en reguleert de 3 Yin Meridianen van het been, Om Qistagnatie en Bloedstase te bewegen. Lost damp op. lost damp op. om Qi-stagnatie en Bloed-stase te bewegen. om Damp-hitte te draineren. Kalmeert de Shén. Kalmeert de Shén. extra punt, tonifieert Nier Yang en verwarmt het Jing. Shen kalmeren.


24

2.8 Acupunctuurbehandeling De behandelmethodes van verschillende therapeuten komen overeen. Alleen bij de behandelperiode zijn er verschillen te constateren. De behandelprincipe varieert van twee maal per week gedurende vijf weken73 tot één maal per week gedurende drie tot zes maanden of zelfs gedurende één jaar74. Uit Chinees onderzoek blijkt dat er behandelprotocollen zijn van één of meerdere jaren. De behandeling is minimaal voor een periode van zes maanden nodig, omdat het sperma een lange tijd nodig heeft om zich te vormen75. Een voorbeeld van een acupunctuur behandeling van P. Deadman. Deadman adviseert een behandeling van twee maal per week gedurende een periode van tien weken. Daarbij worden twee acupunctuurformules opgesteld, een voor de voorzijde en een voor de rugzijde. Gebruik hoofdpunten voor de behandeling van de ziekte (deze punten veranderen niet tijdens behandeling) en secundaire punten voor de behandeling van patronen (deze kunnen veranderen tijdens de loop van de behandeling). Blijf bij de formule, ook al heeft de patiënt op dit moment nog andere klachten. Hoofdpunten: RM 4, BL 23, BL 32, LIV 3, KID 3 Secundaire punten: ST 36, SP 3, SP 6, ST 29, DM 20 Naald manipulatie voor 10 min en 25 minuten er in te laten zitten. Als er gedurende de behandelperiode de temperatuur van geslachtsorganen stijgt, dan dient de behandeling opnieuw gestart te worden. De temperatuur kan bijvoorbeeld stijgen door hoge koorts of acute prostatitis. Als het ongemakkelijk is om regelmatig de hierboven vermelde behandeling te ondergaan, is het advies om voor een behandeling te komen wanneer de vrouw ovuleert. Er kan dan een sterke versterkende en stimulerende behandeling van de Nieren worden gegeven. 2.9 Resultaten van de acupunctuurbehandelingen De laatste jaren zijn er steeds meer onderzoeken naar de vruchtbaarheidsproblemen van de man. In de “Journal of Chinese Medicine”, nr. 25, 34, 53 kun je hier bijvoorbeeld meer over lezen. De onderzoeken tonen aan dat acupunctuur de kwaliteit van het zaad kan verbeteren, zodat er meer kans bestaat om tot een bevruchting te komen. Hierbij wordt wel van de patiënt verwacht dat de patiënt in zijn preventieve maatregelen rekening houdt met de oorzaken. In een onderzoek werden 248 patiënten met mannelijke infertiliteit in een periode van 1981 tot 1985 in het ziekenhuis van Wuhan behandeld. Bij 166 mannen was er een verbetering. Dit is een verbetering van 73,6%. De hoofdpunten waren BL 23, BL 32, RM 4, ST 30. Secundaire punten waren SP 6, LIV 3, SP 9, KID 3, DM 4, Jiaji (extra punt).

73

Acubalance Kuo 75 Lyttleton, J., p. 265 74


25

Er was een verbetering van 20% in beweeglijkheid. De behandeling werd gegeven om de dag voor de duur van 20 behandelingen. Na de behandeling werd het sperma gecontroleerd. Daarna volgde een pauze van 7 dagen en werden er weer 20 behandelingen gegeven76. Tijdens een andere studie kregen 28 mensen twee maal per week gedurende vijf weken een behandeling zoals hierboven beschreven staat. Hier constateerde men een stijging van 5% in beweeglijkheid. Het gezond sperma was toegenomen van 40.000 naar 200.000. De normale vorm van het sperma steeg van 22,5% naar 38,5%77. 2.10 Andere mogelijke oplossingen volgens de TCM Ooracupunctuur De punten die daarvoor kunt gebruiken zijn de reproductieve punten, subcortex, endocriene, Shenmen, Nieren, Lever, Hart, Milt 78. Chinese medicijnen Naast de behandeling met acupunctuur speelt ook de behandeling van kruiden binnen de TCM een belangrijke rol. Een behandeling met kruiden wordt toegepast omdat het voor veel mensen een probleem kan zijn om twee maal per week gedurende vijf of meer weken voor een behandeling naar een therapeut te gaan. Kruiden kunnen namelijk voor een langere periode worden voorgeschreven, zodat het bezoek aan de therapeut beperkt kan blijven. Een voorbeeld van een kruidenformule die je kunt gebruiken bij een Nier leegte is Bu Shen Yi Jing Fang79. Over het gebruik van kruiden valt meer te lezen bij Lin, A en Lyttleton, J. Dit onderdeel valt echter buiten deze scriptie. Qi gong oefeningen Qi gong heeft een gezond effect. Het bevordert de stroom van Qi en de circulatie van Bloed en kan de Voorhemelse Jing positief beïnvloeden80. 2.11 Wat kun je doen aan preventie? Het belangrijkste is te zorgen voor een behoud van Jing. Jing is de basis van het leven. Al de items, die vernoemd worden bij oorzaken die kunnen leiden tot infertiliteit, moeten in leef-, woonen werksituatie zoveel mogelijk worden vermeden of tot een minimum worden beperkt. Daarnaast kan men het Jing wel positief beïnvloeden door een balans te zoeken tussen rust en werk, gematigde seksuele activiteit of seksuele activiteit alleen tijdens de vruchtbare periode van de partner, het vermijden van verslavingen, het vermijden van extra hitte bij de geslachtsorganen en het volgen van een uitgebalanceerd dieet. Voor meer informatie over het dieet kijk bij Lyttleton, J., p. 338 of Lin, A., p. 43. Verder kan men gebruik maken van Tai Qi Quan, meditatie (ademhalingsoefeningen) en Qi Gong. Bij zwakte kun je ook gebruik maken van Chinese kruiden. 76

Journal of Chinese medicine, nr. 7 Acupuncture Today, okt. 2005, vol. 06 TCM.Health-info.org 79 Lyttleton, J. 80 Maciocia, p. 38 77 78


26

Wanneer men een Nier leegte heeft is ook slaap erg belangrijk. Door slaap wordt Milt Qi en Lever Bloed beschermd, het reguleert Hart Qi en het verbetert Nier Yin en Nier Yang81. Een garantie voor een verbetering van de spermakwaliteit door deze aanbevelingen is niet met zekerheid te geven. Toch is het mogelijk dat het sperma door het nemen van preventieve maatregelen beter wordt. Aangezien de vorming van het sperma ongeveer drie maanden duurt, zal het enige tijd duren, voordat er een eventuele verbetering van de spermakwaliteit te verwachten is.

81

Lyttleton, J., p. 353


27

Conclusie Onderzoeken tonen aan dat met een acupunctuurbehandeling uitstekende resultaten te behalen zijn om het sperma te verbeteren. Echter nergens wordt vermeld of de verbetering van het sperma blijvend is of dat deze verbetering alleen tijdelijk tot stand gebracht kan worden om een bevruchting mogelijk te maken. De tijdrovende en veelvuldige acupunctuurbehandelingen om tot verbetering van sperma te komen, kunnen een probleem opleveren. De vele bezoeken aan de therapeut voor een behandeling, die weken tot zelfs een jaar kunnen duren, zijn een flinke inbreuk op de leefsituatie. Men moet hiervoor tijd vrij willen en/of kunnen maken. Daarnaast moet er in de leef-, woonen werk situatie ook preventief rekening gehouden worden met de genoemde oorzaken die mede van invloed zijn op het probleem. Vaak wordt er naast of in plaats van acupunctuurbehandelingen voor gekozen om Chinese kruiden te gaan gebruiken. Dit omdat dagelijks gebruik hiervan over een langere periode mogelijk is en het probleem van de veelvuldige bezoeken aan de therapeut hierdoor tot een minimum kunnen worden teruggebracht. Het is wel aan te raden om een acupunctuur behandeling te gebruiken op het moment dat de partner ovuleert. Een sterke tonifiërende behandeling voor de Nieren kan de seksuele functie op dat moment een opleving geven. Een TCM behandeling voor infertiliteit is in het algemeen een combinatie van acupunctuur behandelingen, Chinese kruiden en dieet aanpassingen.


28

Nawoord De oorzaken voor infertiliteit zijn erg divers. Er zijn vele studies verricht naar de oorzaken en het oplossen van de mannelijke infertiliteit. Deze studies hebben op dit moment nog niet het gewenste resultaat opgeleverd op de vraag hoe we de kwaliteit van het zaad blijvend kunnen verbeteren. Waarschijnlijk zullen daarom nog vele onderzoeken volgen om het probleem op te lossen. Gelukkig probeert men nu ook via de media, die recentelijk het TV programma “Babyboom” (2007) uitzendt, het thema infertiliteit uit de taboe sfeer te halen. Het doorbreken van de taboesfeer is onder meer belangrijk om duidelijk te maken dat voortplanting niet vanzelfsprekend is en dat problemen rondom infertiliteit voor enorm veel leed kunnen zorgen. Ook zorgt het praten over deze materie er voor, dat er een discussie komt over welke behandelingsmethode er al dan niet wenselijk zijn. Hoe ver moeten we gaan om aan de kinderwens tegemoet te komen? Het is in dit kader beangstigend om te lezen dat “theoretisch” wordt afgeraden als er een Jing leegte is om kinderen te nemen82. Je verzwakt het ras. Je kinderen komen voor dezelfde problemen te staan of komen niet gezond op de wereld. Of te luisteren naar uitspraken die aangeven dat achteruitgang van de kwaliteit van het sperma aangeeft dat de kwaliteit van ons leven achteruit gaat. Tevens wil ik vermelden dat nergens in de benoemde behandelprincipes de Qi Jing Ba Mai worden gebruikt om infertiliteit te behandelen, maar naar mijn menig is het dus een mogelijkheid om deze Qi Jing Ba Mai wel te gebruiken om redenen die vermeld staat bij paragraaf 2.3. Maar de natuur bepaalt of er een kind komt of niet, we kunnen dan wel een handje helpen, maar zekerheid heb je niet.

82

Lyttleton, J., p. 264


29

Literatuurlijst Boeken: Balen, F, Van Berkel, D, Bos, H, De Roode, Y, Verdurmen, J, Van Adoptie tot eiceldonatie, Op zoek naar oplossingen voor onvruchtbaarheid, uitgeverij van Burg, Nijkerk, 2002 Braat, D, Kleijne, G, Zwanger via een omweg, uitgeverij van Burg, Nijkerk, 2002 Deadman, P, Al-Khafaji, M., A manual of acupuncture, Hove UK: Journal of Chinese Medicine publications, 2001 Evers, J.L.H, Heineman, M.J., Fertiliteitstoornissen, Wetenschappelijk uitgeverij Bunge, Utrecht, 1997 Gaasbeek, I., Leerentveld, B., Weer niet in verwachting, Als je met verminderde vruchtbaarheid te maken krijgt, Nijkerk, 1993 Haan, N. de, Spelt, M., Göbel, R., Leerboek obstetrie en gynaecologie, verpleegkunde, voorplantings geneeskunde, Elsevier, 2006 Hall, E.V. van, Wildschut, J., Fertiliteitstoornissen, Utrecht, Scheltema & Holkema, 1977 Nass, J.L.M., Frijling, B.W., Ongewenst onvruchtbaar, Actaboek, Zoetermeer, 1981 Leur, J.J.C.M. van de, Mannelijke infertiliteit en in-vito-fertilisatie, proefschrift voor Universiteit, 1993 Lin, Anna , A handbook of TCM Urology & Male sexual dysfunction, Blue Poppy Press, 1992 Lyttleton Jane, The treatment of Infertility with Chinese Medicine, Elsevier, 2004 Maciocia, G, De grondslagen van de Chinese Geneeskunde, Satas, 2003 Maciocia, G, De praktijk van de Chinese geneeskunde, Satas, 2005 MaoShing Ni, Ph.D., The yellow emperor’s classic of medicine, Boston and London, 1995 Website: Acubalance Wellness Centre – Acupuncture Chinese Medicine Treatment of Infertility, IVF, Pregnancy, Vancouver, www.acubalance.ca Acupuncture improves fertility in Men. Too, editorial staff, 2005, vol. 06, Issue 10 www.acupuncturetoday.com/archives2005/oct/10infertility.html Digitaal Ziekenhuis Nederland, vruchtbaarheidsproblemen (man), www.ziekenhuis.nl/ziektebeelden


30

Male infertility-men’s reproductive health, 2003 – 2007, www.tcm-health-info.org/acupuncture/treatment/maleinfertility.html Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie, Vruchtbaarheidsproblemen bij mannen, 1998, www.nvog.nl Patiënten vereniging voor vruchtbaarheidsproblematiek, 2001, www.freya.nl Traditional Chinese Medicine Information Page, The American academy of Acupuncture and Oriental medicine, Liu, Wei., 2007, www.tcmpage.com/hpinfertility_2.html Artikelen: Deadmen, P, Bijscholing: Male subfertility, 2007 Jiasheng, Z, The acupuncture treatment of 248 cases of male infertility, Journal of Chinese medicine, number 25, 1987 Jian Pei, Ph.D, Erwin Strehler, M.D., Quantitative evaluation of spermatozoa ultrastructure after acupuncture treatment for idiopathic male infertility, Fertility and sterility, vol. 81, 2005 Kuo et al, Chong, Institute of Acupuncture and Meridians, Anhui Collage of TCM, 1996 Pei, J, Fertility and sterility, 2005 Pressinger, W. Richard, Wayne Sinclair, Environmental Causes of infertility, augustus 1988, Randine Lewis, Ph, D., Male factor infertility, Medical articles, RL-05, 2004 Vreeburg, J.T.M., Semenanalyse, nut en onnut, Nederlands Tijdschrift Klinische Chemie, 2001; 26:277-282 WHO, Laboratory manual for the examination of human semen and sperm, cervical mucus interaction, Cambridge university Press, 2000 Xiangyi, S, Xu Runsan’s experience in treating sperm abnormality, Journal of Chinese medicine, number 54, 1997 Makler, A., Zaidise, I, Paldi, E.,Brandes, J.M.,”Factors affecting sperm mobility”, Fertil, Steril, 1979

* De foto op de voorzijde is afkomstig uit het boek “The treatment of Infertility with Chinese Medicine” van Jane Lyttleton, p 261


31

Infertiliteit bij mannen

Recommend Documents