Homo, hetero, of ertussenin? psychologie magazine-onderzoek
Verrast door de uitkomst van de test op pagina 3? U bent in goed gezelschap. Ruim 90 procent van de mensen is seksueel fluïde: ze voelen zich in zekere mate aangetrokken tot zowel mannen als vrouwen. Ook uit onderzoek door Psychologie Magazine blijkt dat onze seksualiteit veelzijdiger is dan we zelf denken. Tekst: Marloes Zevenhuizen beeld: sugarcoated
eksuele geaardheid is er in drie verschillende smaken, denken de meeste mensen. De overgrote meerderheid is heteroseksueel, de rest is homo- of biseksueel. Niets van waar, zegt de Amerikaanse onderzoeker en hoogleraar Robert Epstein. Hij publiceerde vorig jaar een grootschalig onderzoek waarin hij bijna achttienduizend mensen uit 48 landen ondervroeg over wat ze tussen de lakens uitspookten, en over wie hun seksuele dromen en fantasieën gingen. Droom-
48
psychologie magazine oktober 2013
den ze weleens over seks met een man? En over seks met een vrouw? Raakten ze opgewonden als ze een man en vrouw zagen vrijen? En als het om twee mannen ging? Epsteins conclusies waren opmerkelijk: meer dan 90 procent van de mensen noemt zichzelf doorgaans heteroseksueel, terwijl in zijn onderzoek slechts 6 (!) procent ook daadwerkelijk ‘exclusief hetero sek sueel’ was. Wat inhield dat ze alleen fantaseerden over, vrijden met, en opgewonden raakten van iemand van het andere geslacht. Slechts 1 procent was ‘exclusief homoseksueel’, de overige 93 procent zat ertussenin. Ze voelden zich tot op bepaalde hoogte aangetrokken tot mannen én vrouwen, of hadden met allebei weleens ‘een seksuele ontmoeting’ ge-
Dromen of doen? Mannen (hetero)
vrouwen (hetero)
heeft weleens gefantaseerd over seks met een man
heeft weleens gefantaseerd over seks met een vrouw
heeft weleens gedroomd over seks met een man
heeft weleens gedroomd over seks met een vrouw
kan zich voorstellen dat hij een erotische ervaring heeft met een man
kan zich voorstellen dat ze een erotische ervaring heeft met een vrouw
heeft zich weleens seksueel aangetrokken gevoeld tot een man
heeft zich weleens seksueel aangetrokken gevoeld tot een vrouw
heeft weleens met een man gezoend
heeft weleens met een vrouw gezoend
is weleens verliefd geweest op een man
is weleens verliefd geweest op een vrouw
Natuurlijk deden ook homoseksuele mannen, lesbische vrouwen en biseksuele mannen mee*, maar helaas te weinig om betrouwbare uitspraken over te kunnen doen. de groep biseksuele vrouwen was wel groot genoeg en de uitkomst was te verwachten: de overgrote meerderheid fantaseert over, zoent met en droomt over beide seksen. *Onderzoek onder 1207 lezers (914 vrouwen en 293 mannen) via psycholopsychologie magazine oktober 2013 49 giemagazine.nl
Mannen (hetero)
Wat is opwindend?
vindt het opwindend om twee vrouwen te zien vrijen
fantaseert weleens over een trio met een vrouw erbij
fantaseert zowel over een trio met een man als met een vrouw erbij
fantaseert over een trio met een man erbij
vindt het opwindend om twee mannen te zien vrijen
vrouwen (hetero)
vindt het opwindend om een man en een vrouw te zien vrijen
Opvallend is dat biseksuele vrouwen het net zo opwindend vinden om een man en een vrouw te zien vrijen als twee vrouwen (90 procent). 30 procent van de biseksuele vrouwen vindt twee vrijende mannen opwindend om naar te kijken. Hun fantasieën gaan het vaakst over trio’s met zowel een man als een vrouw erbij.
50
psychologie magazine oktober 2013
had, zoals Epstein het omfloerst verwoordde in zijn vragenlijst. De onderzoeker ontdekte ook een verband met opleiding en leeftijd: hoe ouder ze waren en hoe hoger opgeleid, hoe vaker mensen warmliepen voor allebei de seksen. Zijn conclusie: onze seksualiteit laat zich niet in hokjes proppen. Homo- en heteroseksualiteit zijn twee uitersten op een glijdende schaal. Onze seksuele oriëntatie is daarom beter te vergelijken met onze lichaamslengte dan met oogkleur, zegt Epstein; qua lengte zijn er talrijke mogelijkheden, zoals 156,3 centimeter of 184,2, maar oogkleur delen we meestal in in de categorieën groen, bruin, grijs of blauw. Die veelheid aan seksuele voorkeuren was iets wat de pionierende seksonderzoeker Alfred Kinsey al meer dan zestig jaar geleden constateerde, maar zijn onderzoek werd met veel scepsis ontvangen.
Seksuele flexibiliteit Epstein ontdekte nog een tweede kenmerk van onze seksualiteit: mensen verschillen niet alleen in welk punt ze precies innemen op de lijn tussen homoseksueel en heteroseksueel, maar ook in hoe flexibel ze zijn in het uiten van hun seksuele oriëntatie, iets wat hij hun sexual orientation range noemt. De ene vrouw die ‘voornamelijk heteroseksueel’ is, maakt dus makkelijker seksuele uitstapjes naar andere vrouwen dan een andere vrouw die op hetzelfde punt op de lijn staat. Ook veranderen mensen met een grotere flexibiliteit vaker het etiket dat ze op zichzelf plakken: van ‘bi’ naar ‘hetero’ bijvoorbeeld. Betekent deze flexibiliteit dan dat je je geaardheid naar believen kunt kiezen, zoals sommige controversiële therapieën propageren? Zeker niet, benadrukt Epstein. ‘Flexibiliteit houdt in dat je een heel scala aan mogelijke seksuele gedragingen en gevoelens hebt, die worden beperkt door je genetische opmaak en door omgevingsfactoren.’ Terwijl in dat soort therapieën sprake is van een gedwongen keuze, waarbij je ‘sommige impulsen onderdrukt en andere juist niet’.
Ellen DeGeneres Opvallend is het grote sekseverschil. Vrouwen voelen zich veel vaker tot beide seksen aangetrokken dan mannen; die laatsten neigen meer naar de uiteinden van Epsteins schaal – zoals ook naar voren kwam uit het onderzoek dat Psychologie Magazine hield onder lezers. Bovendien is ook de seksuele flexibiliteit van vrouwen groter dan die van mannen, zo blijkt uit Epsteins onderzoek. Dat is terug te zien in verhalen van vrouwen die
na een jarenlang huwelijk met een man een relatie krijgen met een vrouw. Een bekend voorbeeld is comédienne Ellen DeGeneres: ze stapte in het huwelijksbootje met actrice Portia de Rossi, die eerder met een man was getrouwd geweest. Of neem Cynthia Nixon, die de roodharige Miranda Hobbes speelde in de serie Sex and the city. De actrice was vijftien jaar getrouwd met een man met wie ze twee kinderen kreeg. Inmiddels is ze alweer een poos samen met een vrouw. Het is niet zo dat ze stiekem altijd al op vrouwen viel, zei Nixon daarover in een interview. ‘Ik ben mijn hele leven met mannen geweest, en ben nooit verliefd geweest op een vrouw. Maar toen het gebeurde, was het niet zo gek. Ik ben gewoon een vrouw die verliefd is op een andere vrouw.’ Het is inderdaad niet altijd zo dat deze vrouwen na al die tijd eindelijk ‘uit de kast komen’, zegt Lisa
Hoe ouder en hoe hoger opgeleid, hoe vaker we warmlopen voor beide seksen Diamond van de universiteit van Utah. ‘Misschien vonden ze vrouwen altijd wel mooi en aantrekkelijk, maar had het voor hen weinig betekenis.’ Diamond, hoogleraar ontwikkelings- en gezondheidspsychologie, schreef het geruchtmakende boek Sexual fluidity, over de flexibiliteit van de vrouwelijke seksualiteit. Tien jaar lang volgde ze een groep biseksuele en lesbische vrouwen. Van die vrouwen veranderde tweederde het eigen etiket. Hoewel Diamond voornamelijk niet-heteroseksuele vrouwen onderzocht, heeft ze wel een idee waarom sommige vrouwen switchen na een jarenlang huwelijk met een man. ‘Ik denk dat veel vrouwen later in hun leven, wanneer ze zich geen zorgen meer maken over het opvoeden van hun kinderen en terugkijken op hun huwelijk en hoe bevredigend het eigenlijk is geweest, opnieuw gaan onderzoeken hoe ze zich voelen en wat ze willen.’ psychologie magazine oktober 2013
51
Hoe erg is ontrouw?
vindt het ’t ergst als zijn partner zou vreemdgaan met een man vindt het ’t ergst als zijn partner zou vreemdgaan met een vrouw vindt overspel met beide seksen even erg
vindt vreemdgaan niet erg
vrouwen (hetero)
vindt het ’t ergst als haar partner zou vreemdgaan met een andere vrouw
vindt overspel met beide seksen even erg vindt het ’t ergst als haar partner zou vreemdgaan met een man
vindt vreemdgaan niet erg
Een kwart van de biseksuele vrouwen vindt het erger als hun partner zou vreemdgaan met een andere vrouw; 59 procent maakt het niet uit wat de sekse is van degene met wie hun overspelige partner tussen de lakens duikt.
52
psychologie magazine oktober 2013
Sommige onderzoekers meten zulke grote sekse verschillen dat ze concluderen dat eigenlijk alleen vrouwen zich tot beide seksen aangetrokken voelen, en dat Kinsey het wat mannen betreft bij het verkeerde eind had. Op basis van zijn eigen onderzoeksgegevens is Epstein het daarmee hartgrondig oneens. Bovendien speelt er volgens hem nog iets anders mee, laat hij per e-mail weten: ‘Onderzoek laat zien dat mensen sympathieker tegenover homoseksualiteit staan als deze geaardheid helemaal genetisch is bepaald; als ze niet een positie inneemt op een glijdende schaal. Begrijpelijk dat sommige mensen daarom het idee van de glijdende schaal verwerpen, ongeacht hoe sterk de onderzoeksuitkomsten zijn.’
Vrouwen: bredere smaak Wat hij als verklaring ziet voor het sekseverschil? ‘We kiezen voor een van de drie etiketten omdat de maatschappij dat van ons verwacht. En de druk voor vrouwen om heteroseksueel te zijn is veel kleiner dan voor mannen.’ Uit onderzoek blijkt inderdaad dat er een stuk negatiever tegen homoseksuele mannen dan tegen lesbische vrouwen wordt aangekeken, en die negatieve houding tegenover homomannen komt vooral van andere mannen. Een fascinerend onderzoek naar seksuele opwinding dat de Amerikaanse onderzoeker Meredith Chivers uitvoerde, kan ook een verklaring geven voor het sekseverschil. Chivers bevestigde meetapparatuur aan de genitaliën van mannen en vrouwen en liet hen kijken naar seksueel getinte filmpjes. Het lichaam van mannen reageerde vrij voorspelbaar: heteroseksuele mannen raakten vooral opgewonden van vrijende vrouwen en heteroseks, homoseksuele mannen meer van vrijende mannen. Bij vrouwen was het een heel ander verhaal. Hun lichamen reageerden op een heel breed scala aan filmpjes – ze werden zelfs opgewonden van twee vrijende apen. Dus ook gemeten naar puur lichamelijke opwinding hebben vrouwen een bredere smaak dan mannen. Onze seksualiteit is dus een stuk veelzijdiger dan de smaken hetero-, homo- of biseksueel. Is het eigenlijk erg dat we die drie etiketten gebruiken? Ja, zegt Epstein, want het levert een hoop stress op, zo blijkt uit een nieuw onderzoek waarvan hij de resultaten dit najaar zal presenteren. Tenminste, voor mensen die zichzelf heteroseksueel noemen: hoe meer hun score op Epsteins test afweek van het etiket dat ze zichzelf gaven, hoe ellendiger ze zich voelden. Hoogste tijd om ons te realiseren dat de categorieën die we tot onze beschikking hebben, geen recht doen aan onze emoties en verlangens. n
Bronnen o.a.: R. Epstein e.a., Support for a fluid-continuum model of sexual orientation: a large scale internet study, Journal of homosexuality, 2012 / R. Epstein e.a, The imprecise and problematic nature of sexual orientation labels, nog te verschijnen / L. Diamond, Female bisexuality from adolescence to adulthood: Results from a 10-year longitudinal study, Developmental Psychology, 2008 / K. Cochrane, Why it’s never too late to be a lesbian, The Guardian, 2010
mannen (hetero)
Wanneer zou je twijfelen aan je geaardheid? Mannen (hetero)
vrouwen (hetero)
Als ik seks zou hebben met een man
Als ik seks zou hebben met een vrouw
Als ik zou zoenen met een man
Als ik zou zoenen met een vrouw
Als ik zou dromen of fantaseren over seks met een man
Als ik zou dromen of fantaseren over seks met een vrouw
Zou je seksueel kunnen switchen?
kan zich voorstellen dat zijn seksuele voorkeur verandert in de loop van zijn leven
kan zich voorstellen dat haar seksuele voorkeur verandert in de loop van haar leven
zegt dat zijn voorkeur al eens is veranderd
zegt dat haar voorkeur al eens is veranderd
bij biseksuele vrouwen liggen deze percentages vele malen hoger: bij 43% is hun seksuele voorkeur al eens veranderd, 28% kan zich voorstellen dat dit zou kunnen gebeuren. psychologie magazine oktober 2013
53
