Phaedra/Hippolytus auditieteksten Wat moet je doen? Lees dit document zorgvuldig door. Er zijn drie scenes: een met drie vrouwen, een met vier mannen, een met een man en een vrouw. Ben je een meisje? Leer alle vrouwelijke rollen uit je hoofd. Ben je een jongen? Leer alle mannelijke rollen uit je hoofd. Hoe beter je de tekst kent, hoe vrijer je je voelt om de scene te spelen. Dus doe je best! Over het verhaal: De kern van de Phaedra/Hippolytus-tragedie is de liefde van een stiefmoeder (Phaedra) voor haar stiefzoon (Hippolytus). Phaedra is getrouwd met Theseus, die echter al geruime tijd op reis is, en wordt in zijn afwezigheid bevangen door een verboden, geheime supersterke verliefdheid op haar stiefzoon, Hippolytus. Als Hippolytus haar afwijst, draait ze het verhaal om. Niet zij zou verliefd op hem zijn, maar hij op haar! Bovendien zou hij haar hebben lastiggevallen. Zij beschuldigt hem van aanranding/verkrachting. Als Theseus thuiskomt, wordt hij woedend op zijn zoon en vervloekt Hippolytus, die vervolgens met zijn paarden van de rotsen in zee stort. Theseus komt erachter dat hij verkeerd is ingelicht door zijn vrouw die een einde aan haar leven maakt en en moet verder leven mét zijn schuldgevoel maar zonder zijn vrouw en zijn zoon Hippolytus.
SCENE 1: HIPPOLYTUS EN ZIJN VRIENDEN HIPPOLYTUS en zijn drie vrienden hangen op de bank. Ze spelen een jachtgame en zitten een everzwijn achterna. Sfeer van deze scene is er een van jongens onder elkaar: dollen, pesten, lachen. HIPPOLYTUS: DIANA! Zijn drie vrienden: DIANA! Hun geschreeuw wordt een triomfantelijk gegil. Ze zitten er helemaal in en gaan winnen. Ze hebben een everzwijn geschoten. Het zwijn wordt (virtueel) uit de bosjes gesleurd. HIPPOLYTUS: Kijk, daar tranen, hij huilt…. Diana - al het gedierte vreest jouw boog, en je honden met hun bloedende bekken. Het geheime hart van de harde aarde klopt om jou te vrezen, jou te dienen, jou te aanbidden. Hippolytus omarmt zijn vrienden. Ze zijn blij met de winst. VRIEND 1: Zullen we dan nu maar ophouden? VRIEND 2 (spottend): Ja, gauw naar huis als je moeder (je) roept. VRIEND 1: Nee, ik heb honger. VRIEND 3: Zou het niet eerder een andere honger zijn? Een die alleen maar gestild kan worden door Venus in het bed van een of andere malle meid? VRIEND 2: Kijk niet zo nors Hippolytus. Wij kunnen niet allemaal zijn zoals jij, zo nobel en zo streng en zo braaf. VRIEND 3: Overigens is Venus net zo’n grote godin als jouw geliefde Diana. HIPPOLYTUS: Venus is mij te klef. VRIEND 1: Laat zij het niet horen. HIPPOLYTUS: Ons gepraat interesseert haar toch niet. Zij luistert enkel naar geil gefluister in stinkende slaapkamers. VRIEND 3: Als Venus er niet was zou er geen liefde zijn. HIPPOLYTUS: Precies! Geen tranen, geen gekwijl, gekef, gezeur, geklaag.
VRIEND 1: Als men jou bezig hoort, zou Venus de schuld van alle kwalen zijn. VRIEND 2: Van bochels en blinden… VRIEND 1: van zure melk, van zelfmoord, van jicht, kapotte schoenen, schipbreukelingen, VRIEND 3: van melkige kwabben. De klamme vrouwen… HIPPOLYTUS: Hou toch over vrouwen! Wat heb je eraan? Ze maken je rusteloos, onzeker, je klieren worden gekieteld… Kijk naar mijn vader, aldoor in de weer, op jacht naar vrouwen. Kom we spelen nog een spel. DIANA! VRIENDEN: DIANA!!!!
PHAEDRA EN HAAR VRIENDINNEN Phaedra heeft haar vriendinnen haar geheime liefde opgebiecht. Sfeer van deze scene is er een van vrouwelijk onderling vertrouwen. Vriendin 1 steunt Phaedra door dik en dun, vriendin 2 probeert haar in te laten zien dat ze een groot probleem heeft. VRIENDIN 1 (ontzet): Je wilt de bruid zijn van de vader én de zoon? VRIENDIN 2: (cynisch, boos) Wil je ook een kind van beide mannen? Toe maar! Wentel je in het slijk. Is het zover gekomen dat de natuur haar wetten heeft veranderd en dat elke keer als een koningin in Kreta geilt op een man er monsters op de wereld worden geworpen? PHAEDRA: Alles wat jullie zeggen, is waar. VRIENDIN 1: Ren dan niet naar die afgrond. PHAEDRA: Ik wil niet maar een god sleurt mij erheen. Zij rukt aan mijn haar en ik volg haar. VRIENDIN 1: Denk na. PHAEDRA: Denken! Hoe kan ik denken met die god die danst in mijn ziel? Hij geeft mij vleugels, Hij is onoverwinnelijk, Hij verschroeit alle andere goden. Gaat dit over Apollo die de liefde van Venus voor Mars openbaarde? VRIENDIN 2 (doet spottend Phaedra’s overdreven bewegingen na): Vulkanen steekt hij aan. Hij bedreigt de wereldvrede, jouw god. Hemel en aarde verwoest hij. PHAEDRA: Zo is het. (zacht) Hij is een onnozel kind, mijn god, ik weet het; met pijl en boog als speelgoed, maar hij treft mij zo hard, zo zeker, recht in je hart.
VRIENDIN 1 (beslist) Phaedra, hou op met die onzin. VRIENDIN 2: Hou op met die vieze sprookjes die uitgedokterd werden door de domme breinen van luie zelfgenoegzame vrouwen.
THESEUS en PHAEDRA Hippolytus is verongelukt. Naar men zegt, heeft een zeemonster hem te grazen genomen waardoor hij met paarden en al van een klif gevallen is. Theseus rouwt bij de gesloten kist. THESEUS: Koning van de doden, de ziel van mijn kind, die ontsnapt is uit zijn geschonden lijf, kan ik niet zoeken en niet vinden.(Alsof hij tegen Hippolytus spreekt) In deze kist je sterke rechterhand die pijl en boog en speer omklemde. En al dit ander brokkig leed dat ooit jouw lichaam was. Phaedra komt binnen. THESEUS(bitter): Je hebt je triomf Phaedra. Geniet ervan. Mijn zoon is niet meer. Kijk maar naar wat er is overgebleven van je aanrander. Lach maar. PHAEDRA: Hippolytus? Is dit Hippolytus? Is dit wat ik van jou gemaakt heb, mijn kind? Ze zeggen dat het de schuld was van een beest dat uit de zee verrees, iets dat op een vrouw leek. Het klopt. Ik was het beest. Ik zou je volgen, weet je nog? Door de bossen, tot in de zee. Dol op jou, dol van jou. Tegen Theseus: Theseus, ik heb gelogen tegen je. Ik zei: de man met het mes heeft me aangerand. Het was niet waar. Het was mijn eigen waanzinnig hart dat dit wilde waanbeeld wilde. THESEUS: Wat wauwel je, vrouw? PHAEDRA: Je hebt mijn leugen geloofd. Het kind was onschuldig… (stilte) THESEUS: Het daglicht is niet reiner dan mijn ziel. Dat zei hij. Hoe kan ik je dit ooit vergeven? PHAEDRA: Vergeef me nooit. Vervloek mij tot op het laatst. En dat is nu.
Over de hoofdpersonen: Phaedra: de tweede vrouw van Theseus, koning van Athene. Phaedra is de zus van Ariadne, prinses van Kreta, die ooit door de toen nog jonge Theseus op het strand bij Naxos werd achtergelaten nadat zij hem had geholpen de minotaurus te verslaan. Phaedra is nogal wat jonger dan haar man (die in de 40 is), en heeft met hem twee kinderen. Hippolytus: Een jongen aan het eind van zijn tienerjaren, zo’n 18 jaar. Hij is dol op jagen en altijd op pad met zijn vrienden. De biologische moeder van Hippolytus is een Amazone (waarschijnlijk Antiope) die door zijn vader Theseus is verstoten toen deze met Phaedra in het huwelijk trad. Zij leeft niet meer. In de oudste overgeleverde tragedie (die van Euripides), heeft Hippolytus de woede van Aphrodite(=Venus) opgewekt, omdat hij niets wil weten van de godin van de liefde, maar alleen belangstelling heeft voor Artemis (=Diana), godin van de jacht. Hij is altijd met zijn vrienden in het bos en haat vrouwen, en alles wat met liefde te maken heeft. De wraak van Aphrodite is nogal gemeen: ze zorgt ervoor dat zijn stiefmoeder letterlijk doodziek van verlangen wordt naar hem terwijl Hippolytus niets van haar wil weten. Zij zorgt ervoor dat Theseus Hippolytus vervloekt. Theseus: Koning van Athene, de mythische held die heel wat stieren in zijn leven heeft kleingekregen en ook andere heldendaden heeft verricht. In dit verhaal is hij géén held. Hij is aanvankelijk niet aanwezig omdat hij zijn boezemvriend belooft heeft te helpen met Persephone uit de onderwereld te bevrijden. Er zijn ook andere versies met andere verklaringen voor zijn afwezigheid. Maar Theseus komt in ieder geval pas na geruime tijd thuis. Hij treft daar een groot drama aan en vervloekt zijn zoon die hij verantwoordelijk acht. Hij vraagt Poseidon om hem te helpen de verachtelijke daad van zijn zoon te wreken. Poseidon laat Hippolytus sterven. Theseus komt erachter dat hij het verkeerde eind heeft gehand. Groot drama. Naast deze drie rollen is er een grote rol voor de voedster (Oenone) van Phaedra die haar met raad en daad terzijde staat en de boodschapster is tussen Phaedra en Hippolytus. In onze bewerking zal deze rol over meerdere personages verdeeld worden (in de auditieteksten zijn het de twee vriendinnen). Over interpretaties: Er zijn veel toneelstukken en bewerkingen van dit verhaal. Euripides alleen al maakte twee versies van Hippolytus. Andere beroemde klassieke varianten zijn die van Seneca (Phaedra) en van Racine Phèdre. Sarah Kane schreef in 1996 nog een heel eigen, vrij bekende versie van het verhaal: Phaedra’s love. En er zijn er nog meer. In al die bewerkingen worden andere accenten gelegd en wordt de relatie
tussen Phaedra en Hippolytus anders geduid en ten tonele gevoerd. Phaedra en Hippolytus zijn in moderne versies niet meer zozeer de willoze slachtoffers van de wraak van de goden maar ongelukkige, onhandige mensen, gevangen in een ongelukkig, tijdloos liefdesdrama. Gezinsdrama zouden wij tegenwoordig misschien zeggen. Onze Barlaeusversie wordt een compilatie van verschillende klassieke en moderne bewerkingen, die wij, net als andere makers, met eigen inzichten of interpretaties zullen verrijken. Wat heeft dit verhaal ons nu nog te zeggen? We gebruiken de vertaling van Hugo Claus als basismateriaal. De auditieteksten komen dan ook uit zijn bewerking van Seneca’s Phaedra.
