Het gebruik van klein openbaar groen. Vaststelling van het feitelijk gebruik en potentiebepaling

Het gebruik van klein openbaar groen Vaststelling van het feitelijk gebruik en potentiebepaling

Colofon

Afstudeerstage: GGD Rotterdam-Rijnmond (Gemeentelijke Gezondheidsdienst).

Externe begeleiders: Dhr. P.V. (Peter) Smidt Hogeschool Rotterdam, eerste lezer.

Dit rapport bevat het verrichte onderzoek naar gebruik en potentie van kleine groene openbare ruimtes in Rotterdam.

Drs. N.J. (Nienke) van der Noordaa Hogeschool Rotterdam, tweede lezer.

Locatie: Gemeente Rotterdam Begindatum: 11-02-13 Einddatum: 18-06-13 Pagina’s: Nog onbekend Status: Concept eindrapportage

Adressen: GGD Rotterdam-Rijnmond Gezondheidsdienst). Schiedamsedijk 95 3011 EN Rotterdam

Auteur: R.(Roel) de Jong Studentnummer: 0820517 Opleiding: HBO Ruimtelijke Ordening en Planologie, Hogeschool Rotterdam

Hogeschool Rotterdam G.J. de Jonghweg 4-6 Postbus: 25035 3015 GG Rotterdam

Auteur: S. (Sadjad) Jawid Studentnummer: 0824316 Opleiding: HBO Ruimtelijke Ordening en Planologie, Hogeschool Rotterdam Begeleiders: Interne begeleider: Ir. J.H.M. (Josine) van den Bogaard GGD Rotterdam-Rijnmond, Medische milieukunde.

(Gemeentelijke

Het gebruik van klein openbaar groen Vaststelling van het feitelijk gebruik en potentiebepaling

Sadjad Jawid Roel de Jong Afstudeerrapport Bachelor Ruimtelijke Ordening en Planologie, Hogeschool Rotterdam, Instituut voor de Gebouwde Omgeving

Samenvatting De gezondheid van Rotterdammers is gemiddeld slechter dan van andere Nederlanders. De gemeente en de GGD doen hun best dit te verbeteren, onder meer met het programma Samen Werken aan een Goede Gezondheid (SWGG) en met de vergroeningsopgave. Groen heeft een positieve invloed op de gezondheid. Ziektekosten kunnen afnemen als er gericht wordt gewerkt aan het groen. Op welke manieren het kleinschalige buurtgroen tot nu toe wordt gebruikt is niet duidelijk, waardoor deze bijdrage van groen aan de gezondheid moeilijk te bepalen is. De volgende onderzoeksvraag is opgesteld: ” Hoe kan men in de stad, kleine groene ruimten monitoren op het gebruik en de potentie van deze locaties vaststellen, passend bij de routines van beheer en onderhoud”? Om antwoord te geven op deze vraag is er literatuuronderzoek verricht naar definities over de (groene) openbare ruimte en activiteiten die hier plaatsvinden. Er blijkt een grote verscheidenheid aan definities te zijn, waaraan wij er met dit onderzoek één hebben toegevoegd. De groene openbare ruimte wordt vaak in relatie gebracht met de gezondheid. Dit sluit aan bij het onderzoek over gebruik. Gebruik bestaat uit gewenst- en ongewenst gebruik. Beide vormen van gebruik dragen bij aan

IV

de gezondheid van gebruikers. Alleen daalt de gebruikerswaarde van een locatie als er veel ongewenst gebruik plaatsvindt, waardoor de effecten op de gezondheid verminderen. De verschillende activiteiten die plaatsvinden in de openbare ruimte zijn onder te verdelen in: 1. Noodzakelijke activiteiten 2. Sociale activiteiten 3. Optionele activiteiten Met de verschillende activiteiten zijn richtlijnen opgesteld waar wij tijdens het veldwerk op hebben gelet. Op deze manier wordt iedere locatie op dezelfde manier onderzocht. Om geschikte locaties te vinden zijn er drie wijken gekozen door gebruik te maken van de bestaande programma’s SWWG en de Rotterdamse Vergroeningsopgave. Uiteindelijk zijn er 6 geschikte locaties gevonden in de drie wijken. Ze zijn geanalyseerd door middel van een omgevingsanalyse en veldwerk. De uitkomsten van het veldonderzoek zijn weergegeven in een cirkeldiagram, waardoor de gebruikswaarde van de locatie direct duidelijk is. De richtlijnen waar een locatie slecht of goed op scoort

zijn hiermee duidelijk in beeld gebracht en tonen hiermee de potentie van een plek. Daarnaast zijn er tijdens het veldwerk veel aantekeningen gemaakt die resulteren in patroonkaarten per locatie. De bundeling van de patroonkaarten laten het feitelijk gebruik zien. Om dus het feitelijk gebruik en de potentie van een plek te monitoren, moet men gebruik maken van de richtlijnen tijdens het fieldwork en patroonkaarten, waardoor iedere locatie op dezelfde manier wordt geanalyseerd. Voor het opstellen van uiteindelijke aanbevelingen is gebruik gemaakt van de resultaten van het veldwerk(patroonkaarten en de gebruikswaarde), de gezondheidseffecten en de dominante leefstijlen in een gebied. Via deze methode geven wij een aanbeveling per locatie. Uiteindelijk is dit onderzoek gebruikt om een Toolbox te ontwikkelen in samenwerking met twee afstudeerders bij Stadsontwikkeling Rotterdam vormt samen Rotterdamse inbreng voor het landelijk onderzoek naar een instrument om de gebruikswaarde van de kleine groene openbare ruimte in de stad te beoordelen. Het landelijk onderzoek is een samenwerking tussen 4 steden en vindt plaats in het kader van de Academische Werkplaats Medische Milieu kunde.

Voorwoord Allereerst willen wij de GGD Rotterdam-Rijnmond bedanken voor het bieden van een interessante afstudeerstage, waar wij onze expertise en enthousiasme in kwijt konden.

Dit onderzoek is mede mogelijk gemaakt door de inspanning van een aantal personen. Wij willen deze personen kort benoemen en hun bijdrage toelichten.

De vrijheid om op zowel kantoor als in de wijken onderzoek te verrichten, zorgde voor een zeer prettige werksfeer en inzichten. Dit heeft ervoor gezorgd dat wij niet alleen vakinhoudelijk op het kantoor te werk zijn gegaan, maar ook gevoel hebben gekregen bij de onderzochte wijken en bewoners.

Grote dank gaat uit naar Josine van den Bogaard, onze begeleider vanuit de GGD RotterdamRijnmond, voor de begeleiding gedurende het onderzoek door het leveren van gerichte feedback, nakijken en natuurlijk alle informatie en uitnodigingen voor interessante bijeenkomsten. Vaak werd de informatie al gegeven, voordat wij er om konden vragen. Deze betrokken houding is ons zeer opgevallen en waarderen wij zeer.

Ondanks het uitblijven van de warme temperaturen zijn wij regelmatig de wijk ingetrokken voor ons veldwerk en zijn hier steeds verbaasd door zowel positieve- als negatieve ervaringen. Zo zijn wij meerdere malen bedreigd en uitgescholden, maar ook vriendelijk begroet en benaderd om een foto te maken. Deze ervaringen hebben eraan bijgedragen dat wij ons nogmaals realiseerden, dat een advies of ontwerp voor een wijk nooit alleen vanuit het kantoor gemaakt moet worden, omdat het gevoel voor de locatie daardoor ontbreekt.

Bij ons afstuderen zijn wij gaan samenwerken met Anthonie van Loon en Christian Quist, afstudeerders bij Stadsontwikkeling Rotterdam. Deze samenwerking hebben wij ervaren als een waardevolle toevoeging voor beide rapporten. Hoewel het soms lastig is om met meerdere mensen samen te werken, hebben alle kritische blikken ervoor gezorgd dat iedere keuze weloverwogen is gemaakt. Ook hun begeleider Sandra de Bont, willen wij bedanken voor de betrokkenheid en input gedurende het proces.

Ook willen wij Peter Volken Smidt, onze begeleider vanuit de Hogeschool Rotterdam, bedanken voor alle inspiratie en feedback op het proces. De tussentijdse overleggen hebben bijgedragen aan een heldere structuur en het doorhakken van knopen. Tevens willen wij Nienke van der Noordaa, 2de lezer vanuit de Hogeschool Rotterdam, bedanken voor haar betrokkenheid tijdens presentaties en bijeenkomsten om onze scriptie te verbeteren.

V

Leeswijzer Deze afstudeerscriptie is geschreven voor de GGD Rotterdam-Rijnmond en de Hogeschool Rotterdam. Als afstudeeropdracht is onderzoek verricht naar: Hoe kan men in de stad; kleine groene openbare ruimten monitoren op het gebruik, en de potentie van deze locaties vaststellen, passend bij de routines van beheer en onderhoud. Daarnaast is er een Toolbox ontwikkeld in samenwerking met twee afstudeerders vanuit Stadsontwikkeling Rotterdam. Het onderzoek is als volgt opgebouwd. Allereerst word de onderzoeksopzet uitgelegd, waarna een hanteerbaar begrip voor de (groene) openbare ruimte is gezocht. In Hoofdstuk 3 en 4 word ingegaan op het gebruik van de openbare ruimte en welke activiteiten daarbij horen. Hoofdstuk 5 en 6 gaan over de gebruikers en de vormen van het groen, waarna geschikte locaties zijn gekozen en onderbouwd in hoofdstuk 7. Hoofdstuk 8 beschrijft de analyse van de verschillende locaties door middel van veldwerk en een omgevingsanalyse, waarna de gebruikerswaarde van de desbetreffende locaties word vastgesteld.

VI

In hoofdstuk 9 volgen de conclusies en aanbevelingen van het onderzoek en het antwoord op de onderzoeksvraag. Gedurende het rapport wordt er, waar nodig verwezen naar de bijlage.

Inhoud

3.7 Optionele activiteiten 3.8 Gebruik in de winter 3.9 Invloed kwaliteit op het gebruik

4. Richtlijnen Samenvatting

IV

Voorwoord

V

Leeswijzer

VI

Inleiding

X

1. Onderzoeksopzet

1

2. Openbare ruimte

3

Onderzoeksaanleiding 1.2 De onderzoeksmethode 2.1 Definities van de openbare ruimte  2.2 Hanteerbare definitie 2.3 Definities van de openbare ruimte  2.4 Waarvoor wordt de openbare ruimte gebruikt? 2.5 Openbare ruimte als taal 2.6 Groene openbare ruimte 2.7 Conclusie

3. Gebruik

3.1 Gewenst gebruik 3.2 Ongewenst gebruik 3.3 Voorkomen van ongewenst gebruik? 3.4 Welke vormen van gebruik zijn er? 3.5 Noodzakelijke activiteiten 3.6 Sociale activiteiten

X

1

3 3 3 3 4 4 4

5

5 5 6 6 6 6

4.1 Richtlijnen voor noodzakelijke activiteiten 4.1.1 Doorstroming 4.2 Richtlijnen voor sociale activiteiten 4.2.1 Strategische plaatsing zitgelegenheid 4.2.3 Uitzicht op andere activiteiten 4.2.4 Plaatsing ten opzichte van elkaar 4.2.5. Eye-catchers 4.3 Richtlijnen voor de optionele activiteiten 4.3.1 Toegankelijkheid 4.3.2. Ruimte om te spelen 4.3.3. Verhouding groen en versteend 4.3.4. Zitplekken, ligplekken en leunobjecten 4.3.4. Onderhoud openbare ruimte 4.3.5. Mogelijkheid om in de schaduw te zitten 4.3.6 Zon tijdens momenten van hoog gebruik 4.3.7 Stille plekken 4.4. Conclusie

5. Gebruikers

5.1 Bewoners en gezondheid 5.2 Sociaal economische status(SES) 5.3 Leefstijlen 5.3.1 Gele Leefstijl 5.3.2 Groene leefstijl 5.3.2 Rode leefstijl 5.3.3 Blauwe leefstijl 5.4 Conclusie

7 7 8

9

9 9 9 10 10 10 10 11 11 11 11 11 12 12 12 12 12

13 13 13 14 16 16 17 18 18

VII

6. Vormen van groene openbare ruimtes

19

7. Locatiekeuze

21

6.1 Groentypologieën 6.2 Groen als schaalniveau 6.3 Vormen van openbaar groen 6.4 Gezondheidseffecten 6.5 Conclusie

7.1 Grensoverschrijdend 7.2 Groenanalyse per wijk 7.3 Afrikaanderwijk 7.4 Bloemhof 7.5 Nieuwe Westen 7.6 Overeenkomsten 7.7 De 6 groene openbare plekken 7.8 Beschrijving locaties Afrikaanderwijk 7.9 Beschrijving locaties Bloemhof 7.10 Beschrijving locaties Nieuwe Westen

8. Analyse locaties

VIII

8.1 Analyse methode  8.2 Locaties en leefstijlen 8.2.1 Afrikaanderwijk 8.2.2 Bloemhof 8.2.3 Nieuwe Westen 8.3 Omgevingsanalyse 8.3.1 Putselaan  8.3.2 Tweebosstraat 8.3.3 Asterstraat 8.3.4. Putsebocht 8.3.5 Pluktuin 8.3.6 Schelfplein 8.4 Patronen 8.4.1 Putselaan 8.4.2 Tweebosstraat 8.4.3 Asterstraat 8.4.4 Putsebocht 8.4.5 Pluktuin 8.4.6 Schelfplein 

19 19 19 20 20 22 22 22 23 24 24 25 25 26 27

29

29 30 30 30 31 32 32 32 33 33 34 34 35 35 36 37 38 39 39

8.5 Gebruikzones 8.5.1 Putselaan 8.5.2 Tweebosstraat 8.5.3 Asterstraat 8.5.4 Putsebocht 8.5.5 Pluktuin 8.5.6 Schelfplein 8.6 Vaststelling gebruikswaarde 8.6.1. Gebruikswaarde Putselaan 8.6.2. Gebruikswaarde Tweebosstraat 8.6.3 Gebruikswaarde Asterstraat 8.6.4 Gebruikswaarde Putsebocht 8.6.5 Gebruikswaarde Pluktuin 8.6.6 Gebruikswaarde Schelfplein

40 40 40 41 41 42 42 43 44 44 45 45 46 46

9. Conclusies en aanbevelingen

49

Literatuur

51

Bijlage 1 begrippenkader

53

Bijlage 2 Onderzoeksafbakening

54

Bijlage 3 Activiteiten in de openbare ruimte

55

Bijlage 4 Locatiekeuze

57

Bijlage 5 Fieldwork

60

Bijlage 6 locatie beoordeling

61

Bijlage 7 Expertmeeting

68

Bijlage 8 Kaartwerk

69

Bijlage 9 Het patronenboek

72

Bijlage 10 Locaties en gezondheid

93

Bijlage 11 Aanbeveling per locatie

98

9.1 Conclusie 9.2 Aanbevelingen

49 50

IX

Inleiding “De gezondheid van Rotterdammers is slechter dan van andere Nederlanders” (ERASMUS MC,2008) Het bovenstaande citaat is afkomstig uit een onderzoek dat het Erasmus MC heeft verricht. Rotterdammers hebben een slechtere gezondheid en dat kost veel geld. Deze kosten blijken deels te reduceren door in te zetten op groen. Dit blijkt uit een onderzoek van TEEB, 2012. Daarnaast blijkt uit onderzoek van TEEB(The economics of ecosystems and biodiversity) dat de maatschappelijke baten van groen en water 2 keer hoger zijn dan de kosten. Onderzoeksaanleiding Groen heeft positieve invloed op de gezondheid. Ziektekosten kunnen afnemen als er gericht wordt gewerkt aan het groen. Op welke manieren het groen tot nu toe wordt gebruikt is niet duidelijk, waardoor de bijdrage van groen aan de gezondheid moeilijk te bepalen is. De Gemeente Rotterdam wil in samenwerking met de GGD onderzoek doen naar het gebruik van kleine openbare ruimtes, dit zijn openbare ruimten die vooral door bewoners uit de eigen straat/buurt gebruikt worden. In de Vergroeningsopgave en het programma SWGG werken gemeenten samen

X

met deelgemeenten en GGD aan de realisatie van dergelijke plekken. Om de effecten van dit groen op de gezondheid te meten, moet eerst duidelijk worden hoe deze ruimten gebruikt worden. In onze afstudeerscriptie onderzoeken wij het gebruik van deze ruimten en stellen de potentie vast. Landelijk onderzoek Dit onderzoek maakt deel uit van een landelijk groenonderzoek waar de steden Amsterdam, Eindhoven, Rotterdam en Zwolle en hun GGD instellingen in deelnemen. In de opdrachtbeschrijving zijn verschillende werkpakketten opgesteld, die vervolgens zijn toegewezen aan de deelnemende steden. - In het kort bestaat werkpakket 1 uit: Inventarisatie van factoren die van belang zijn voor het gebruik van (groene speel)plekken, dus het potentiele gebruik (mede) bepalen. Dit onderzoek is toegewezen aan Rotterdam. - Werkpakket 2: Ontwikkelen van een instrument (eventueel met varianten) om het feitelijk gebruik te bepalen. Dit werkpakket is toegewezen aan Zwolle. - Werkpakket 3: Testen van het instrument. Dit

werkpakket is toegewezen aan alle deelnemende partijen. Eindhoven is verantwoordelijk voor het deelonderzoek naar de inpassing van het instrument in beleid. - Werkpakket 4: Evaluatie en rapportage van de resultaten. Amsterdam is voor dit werkpakket verantwoordelijk. In dit onderzoek zullen wij ons bezig houden met werkpakket 1 en 2, dus het inventariseren van factoren en het ontwikkelen van een instrument om het feitelijk gebruik en potentie te bepalen. Het doel van dit onderzoek is om te kijken wat voor meerwaarde de kleine openbare ruimtes hebben op de gezondheid van de lokale bevolking en hoe deze ruimtes gebruikt worden. Dit onderzoek is belangrijk voor het welbevinden van de Rotterdammers op lokale schaal, maar ook om de potentie van dit soort groen kenbaar te maken.

XI

1. Onderzoeksopzet Er is een gebrek aan kennis over het gebruik van de kleinere groene openbare ruimtes. Kleine groene openbare ruimtes hebben effecten op de gezondheid van de mensen in de directe omgeving, maar er weinig bekend is over de potentiële, gebruikswaarde en over het feitelijk gebruik van deze ruimtes Door het gebrek aan kennis over het gebruik van de groene openbare ruimte is het moeilijk om het effect van de groene openbare ruimtes op de gezondheid te meten en te verbeteren. 1.1 De opdracht Met dit onderzoek ontwikkelen wij een instrument, waarmee de gemeente groene plekken met regelmaat kan controleren op gebruik, onderhoud en beheer. Dit is het logische vervolg op de Rotterdamse Vergroeningsopgave, waarin de behoefte aan dergelijke plekken is vastgesteld. Samengevat gaan wij inventariseren wat de potentiële gebruikswaarde is van het groen in een woongebied, vooral wat met het oog op de gezondheid van de bewoners. Daarnaast onderzoeken we het feitelijk gebruik, dus wie de groene ruimtes gebruikt en op wat voor manier.

De onderzoeksvraag hebben we als volgt geformuleerd: “Hoe kan men in de stad, kleine groene ruimten monitoren op het gebruik en de potentie van deze locaties vaststellen, passend bij de routines van beheer en onderhoud? Onder kleine groene ruimtes verstaan wij openbare ruimten die gebruikt worden door de bewoners uit de eigen straat en/of buurt. Naar gebruik van grotere ruimten als parken is dus geen onderzoek verricht, omdat dit al regelmatig wordt onderzocht, o.a. in de Rotterdamse vrijetijdsomnibus of in recreatieonderzoek In dit onderzoek wordt gekeken naar semi-openbare tuinen, lanen en groenruimten, voor zover zij een concurrerende positie hebben ten opzichte van de gekozen locaties. Om de onderzoekvraag te beantwoorden zijn de volgende deelvragen opgesteld: - Wat is gebruik? - Welke vormen van gebruik zijn er? - Welke type openbaar groen komt in ons projectgebied voor? - Door wie wordt het gebruikt en welke waarde hechten zij eraan?

- Op welke manieren worden de openbare ruimtes gebruikt? - Wat is, gezien het gebruik en de ligging, het over-all gezondheidseffect van een locatie? - Wat voor invloed heeft de context van een locatie op het gebruik? - Op welk manier is het gebruik te monitoren? 1.2 De onderzoeksmethode Er is nog maar weinig onderzoek verricht naar gebruik en potentie van kleine groene openbare ruimte. Om meer inzicht te krijgen in het gebruik van groene ruimten die op straat-en/of buurtniveau functioneren is er besloten om een instrument te ontwikkelen, dat het gebruik en de potentie van deze plekken inzichtelijk maakt. Om tot een instrument te komen is er eerst een literatuurstudie verricht, naar wat de openbare ruimte is en hoe deze gebruikt kan worden. Ook is er gekeken naar literatuur over de relatie tussen groen en gezondheid. Uit de literatuurstudie komen verschillende richtlijnen naar voren die van belang zijn voor het gebruik van kleine groene openbare ruimten. Deze richtlijnen worden vervolgens getoetst tijdens het fieldwork dat is verricht op zes verschillende locaties in Rotterdam. De gekozen locaties komen voort uit

1

Onderoeksopzet

het programma SWGG en de Vergroeningsopgave. Daarmee sluit het onderzoek aan op het actuele beleid van Rotterdam. Per wijk zijn twee geschikte groene openbare ruimten gekozen voor het fieldwork. In hoofdstuk 7 wordt toegelicht, waarom er voor deze locaties is gekozen. De methode van het fieldwork is deels gebaseerd op eerdere onderzoeken door William H. Whyte en Jan Gehl. Zo bestond het fieldwork o.a. uit: - Observaties van de gekozen locaties aan de hand van de opgestelde richtlijnen - Het maken van een Time-lapse per observatie om het gebruik inzichtelijk te maken - Het maken van patroonkaarten, waardoor de verschillende activiteiten per dagdeel duidelijk worden. - Het bijhouden van een vooraf opgesteld formulier, waardoor bij iedere locatie gelet wordt op dezelfde aspecten. De observaties worden per locatie uitgevoerd in de ochtend, middag en avond om een helder beeld te scheppen over het gebruik. Om te voorkomen dat het onderzoek slechts gebaseerd is op één observatie is getracht om minimaal 3 keer langs te gaan per locatie. Op basis van literatuurstudie en het fieldwork is het instrument ontwikkeld, Dit is gedaan in samenwerking met twee afstudeerders vanuit Stadsontwikkeling Rotterdam. Om de resultaten van het onderzoek vanuit de GGD en dat vanuit Stadsontwikkeling samen te brengen, is iedere

2

week overlegd om de wederzijdse bevindingen te delen. Zo zijn de resultaten van beide onderzoeken in het uiteindelijke instrument verwerkt Het instrument biedt de mogelijkheid om fieldwork gericht uit te voeren aan de hand van richtlijnen voor het observeren, en om deze inzichtelijk te maken in een tabel. Hiervoor is een handleiding gemaakt, die tevens instructies geeft over het vaststellen van een ambitie. De ambitie kan worden vertaald naar ruimtelijke ingrepen, die gebaseerd zijn op het onderzoek vanuit Stadsontwikkeling.

2. Openbare ruimte Om onderzoek te verrichten naar het gebruik en de potentie van kleine groene openbare ruimten is het allereerst belangrijk om vast te stellen wat de openbare ruimte is. Uit gesprekken met experts en uit de literatuur bleek de behoefte aan een hanteerbare definitie. Wat dit precies inhoudt is veelal onduidelijk bij experts. Wij hebben daarom literatuuronderzoek verricht om vervolgens een bruikbare definitie vast te stellen. Vervolgens is onderzocht hoe de groene openbare ruimte wordt benoemd volgens literatuur. 2.1 Definities van de openbare ruimte Uit de literatuur komen verschillende opvattingen naar voren als er wordt gesproken over de groene openbare ruimte. De openbare ruimte wordt vaak beschreven als een deel van een groter geheel en als levend organisme( Platform 31, 2012). In het boek The Death and rise of great American Cities( Jane Jacobs, 1961) wordt de openbare ruimte als volgt omschreven “Public Spaces are places intended to be open and accessible to the community at large- usually at no or litle cost”, 2.2 Hanteerbare definitie Uit de literatuur blijkt dat er niet één opvatting of heldere definitie is verbonden aan de openbare

ruimte, maar dat per document is vastgesteld welke invulling het krijgt. De besproken definities zijn lang niet compleet, maar geven een goed beeld van de openbare ruimte. Zo hebben wij tijdens het fieldwork ervaren, hoe belangrijk de omgeving van een locatie is en dat er dus altijd gelet moet worden op de ligging binnen het stedelijk netwerk. Volgens ons is in iedere besproken definitie iets essentieels gezegd over de openbare ruimte. Voor ons afstudeeronderzoek hebben wij ervoor gekozen om de definities samen te voegen en het begrip ‘openbare ruimte’ als volgt te definiëren. ‘De openbare ruimte is een toegankelijke ruimte voor iedereen, is constant onderhevig aan fysieke en sociale omstandigheden vanuit de directe omgeving, waar de activiteiten, die mede bepaald worden door de ligging in het stedelijk weefsel, steeds veranderen’ Volgens ons geeft deze definitie weer, voor wie de openbare ruimte is en door welke factoren het gebruik word bepaald. 2.3 Definities van de openbare ruimte De openbare ruimte zoals het begrip zelf al aangeeft, is openbaar en dus voor iedereen toegankelijk. Dit in tegenstelling tot een semi openbare ruimte, die vaak toegankelijk is voor een bepaald gezelschap. Vaak

gaat het hierbij om een gezamenlijke binnentuin die onderhouden wordt door de bewoners. Ondanks dat een dergelijke locatie vaak voor iedereen te bereiken is, wordt de indruk gewekt dat je er als buitenstaander niet hoort te komen. Voor een openbare ruimte is het van belang om het voor iedereen toegankelijk te maken en ervoor te zorgen dat iedereen zich er welkom voelt. In de praktijk blijkt dat soms een openbare ruimte voor iedereen is, maar slechts door specifieke groepen gebruikt word. Dit kan ontstaan doordat deze groepen er vaak aanwezig zijn, waardoor het gevaar bestaat dat ze de plek gaan parochialiseren(Gadet. J, 1999). Dit houdt in dat bepaalde gebruikers zich de openbare ruimte toe eigenen en overige gebruikers het liefst weren. Als dit voorkomt, ontstaat vaak het gevoel dat de openbare ruimte niet voor iedereen toegankelijk is. 2.4 Waarvoor wordt de openbare ruimte gebruikt? De openbare ruimte wordt voor een grote verscheidenheid van activiteiten gebruikt. Zo ligt het in looproutes van bewoners, en is het uitermate geschikt voor de dagelijkse bezigheden als het uitlaten van de hond, wandelen en voor gebruik als speeltuin. De verscheidenheid aan activiteiten zorgt voor een diversiteit van gebruikers. Dit betreft zowel

3

Openbare ruimte

verschillen in leeftijd als etnische culturen. Daarnaast kan de openbare ruimte beschreven worden vanuit de ligging in het stedelijk weefsel. De ruimte vormt hierbij een knooppunt voor bezoekers, waar word afgesproken tussen gebruikers. Een grote openbare ruimte kan daarom ook fungeren als “mainport” van een stad, voor zowel forenzen als toeristen. De openbare ruimte is er voor de mensen en zorgt ervoor dat men elkaar ontmoet en dat men gezien kan worden. Het kijken kan zowel onderling zijn als naar interessante objecten en evenementen. Veiligheid in de openbare ruimte Veiligheid in de openbare ruimte is van belang voor het gebruik en het tijdsverblijf. Als mensen een plek als onveilig ervaren, mijden ze hem en zal de tijd die ze er doorbrengen afnemen. Een openbare ruimte kan onveilig zijn door bijvoorbeeld overvallen en overlast en soms wordt het alleen zo ervaren door de gebruikers. Opvallend is dat het gevoel van veiligheid van mensen vooral te maken heeft met de aanwezigheid van andere gebruikers. Als er bijvoorbeeld toezichthouders aanwezig zijn, kan dat het gevoel van veiligheid bij bezoekers vergroten, maar het kan ook het tegenovergestelde effect hebben. Mensen vragen zich dan af waarom er beveiliging is en nemen snel aan dat het plein blijkbaar onveilig is. Ook belichting en schaduw hebben effect op het veiligheidsgevoel van de gebruikers. Verder hebben veiligheidsgevoelens betrekking op het feit dat kinderen veilig moeten kunnen spelen op speelplekken. 2.5 Openbare ruimte als taal De

4

openbare

ruimte

kan

als

belangrijk

bindingsmiddel tussen bewoners fungeren, doordat het de plek is waar verschillende buurtbewoners elkaar ontmoeten en met elkaar in gesprek raken. Vooral in een stad met veel verschillende etniciteiten biedt de openbare ruimte een mooie gelegenheid om met elkaar in gesprek te raken. Het kan ook problematisch zijn in de zin dat sommige mensen slecht Nederlands kunnen spreken, waardoor mensen elkaar gaan negeren. (Nicis Institute en Platform31, 2012) 2.6 Groene openbare ruimte In het bovenstaande is uitgelegd hoe wij de openbare bare ruimte definiëren. Maar omdat het onderzoek gericht is op de groene openbare ruimte is ook hier literatuuronderzoek naar verricht. Wat hierbij direct opvalt is het gebrek aan definities terwijl er over de openbare ruimte juist een grote diversiteit te vinden is. Zo hanteert Jane Jacobs geen definitie voor de groene openbare ruimte, maar spreekt vooral over de relatie ervan tot de gezondheid. De groene openbare ruimte draagt bij aan de gezondheid tenzij deze slecht is ingericht.(J. Urban Health, 2007). In dit artikel wordt beschreven, dat een slecht ingerichte groene openbare ruimte geen invloed heeft op de gezondheid, omdat het bijvoorbeeld gebruikt wordt voor criminele activiteiten. Wij zijn echter van mening dat de groene openbare ruimte wel een bijdrage levert aan de gezondheid, doordat een gebruiker zich er bevind. Het groen zal dus ook invloed hebben op criminelen. Wel zal de invloed op de gezondheid minimaal zijn, doordat andere gebruikers de ruimte zullen mijden. Wel zijn wij van mening dat een groene openbare ruimte geen bijdrage levert aan de gezondheid als het negatieve effecten ondervindt van een slechte

milieukwaliteit, bijvoorbeeld aangrenzende wegen, waardoor er veel fijn stof en herrie aanwezig is. Net als Jane Jacobs zijn wij van mening dat tijdens het ontwerp rekening gehouden moet worden met de ligging, maar wij adviseren rekening te houden met milieufactoren in plaats van het voorkomen van crimineel gedrag. 2.7 Conclusie Er is behoefte aan een hanteerbare definitie over de openbare ruimte, doordat partijen veelal hun eigen invulling eraan geven. Uit gesprekken en literatuur is de volgende definitie opgesteld. ‘De openbare ruimte is een toegankelijke ruimte voor iedereen, is constant onderhevig aan fysieke en sociale omstandigheden vanuit de directe omgeving, waar de activiteiten, die mede bepaald worden door de ligging in het stedelijk weefsel, steeds veranderen’ Er bestaan weinig definities over de groene openbare ruimte. Als hierover gesproken word is dit in relatie tot de gezondheid. De groene openbare ruimte heeft invloed op de gezondheid, maar in welke mate hangt af van de inrichting en context per locatie.

3. Gebruik De kleine openbare ruimten worden door verschillende groepen gebruikt, maar wie ze gebruiken en op welke manier is onduidelijk. Hieronder is uitgelegd wat er verstaan wordt onder gebruik en hoe dit onder te verdelen is. 3.1 Gewenst gebruik Elke activiteit die in de openbare ruimte plaatsvindt, is een vorm van gebruik. Hierbij is wel belangrijk om een onderscheid te maken tussen de ‘gewenste’ en ‘ongewenste’ activiteiten. De gewenste activiteiten zijn alle activiteiten die in de kleine groene openbare ruimte plaatsvinden en zijn zeer uiteenlopend. Belangrijk voor het onderzoek is om vast te stellen dat er met gebruik veel meer bedoeld wordt dan alleen bewegen. Ondanks de relatie met het groen is gebruik veel meer dan alleen het fysiek bewegen in deze openbare groene ruimte. Onder gebruik valt ook het zitten, praten en ook kijken in en naar de openbare ruimte. Zo kan alleen al het kijken naar groen een herstellende invloed hebben op de gezondheid (Ulrich, 1983). Het kijken naar groen is dus “gebruik van maken”, zonder zichtbare fysieke inspanning te leveren. Men kan dus zowel actief als passief gebruik maken van de openbare groene ruimte.

3.2 Ongewenst gebruik Het is voor bezoekers belangrijk om elkaar te kunnen ontmoeten in de kleine openbare ruimten. Het draagt bij aan de gezondheid, doordat mensen met elkaar in contact komen en dit het gevoel van eenzaamheid kan wegnemen. Maar ontmoeting heeft ook een keerzijde. Door de verscheidenheid aan gebruikers kunnen er conflicten ontstaan in de openbare ruimte, doordat iedereen er welkom is en ieder een verscheidenheid aan activiteiten met zich meebrengt. Of de activiteit gewenst is hangt vaak af van de overige gebruikers. De verscheidenheid aan activiteiten kan dus leiden tot zowel tolerantie als tot conflicten. Het is dus belangrijk om te benadrukken dat interactie tussen doelgroepen niet altijd het gewenste effect heeft. Doelgroepen hebben namelijk behoefte aan een eigen identiteit en deze is in de openbare ruimte snel zichtbaar voor andere groepen. Als er een conflict ontstaat tussen verschillende groepen kan dit leiden tot verplaatsing van een groep richting een ander deel van de openbare ruimte of zelfs tot het ontwijken van de ruimte. In dit geval zijn er vaak onveiligheidsgevoelens opgetreden bij de ene groep, doordat de andere groep zich de plek heeft toe geëigend. Deze parochialisering van de openbare ruimte, het fenomeen waarbij de

publieke ruimte wordt ‘ingenomen’ door bepaalde bevolkingsgroepen waardoor anderen zich daar niet meer welkom voelen (Van Melik, 2008), zorgt voor een onveilig gevoel bij een deel van de gebruikers. De aan- of afwezigheid van gebruikers heeft dus een grote invloed op het gebruik van andere aanwezigen in de openbare ruimte. Vooral hangjongeren worden in de literatuur vaak beschreven als vervelend. Ondanks dat er veel voorbeelden zijn van jongeren die problemen veroorzaken in de openbare ruimten, vinden wij het van belang om te benadrukken dat lang niet alle jongeren die zich op openbare ruimten begeven conflicten veroorzaken. Het stereotype hangjongeren dat voorbijgangers lastig valt komt vaak voor en dat word door de aandacht van de media steeds bevestigd.

Hierdoor kan een onveilig gevoel ontstaan bij hangjongeren, ondanks dat zij dezelfde activiteit uitvoeren als bijvoorbeeld ouderen.

5

gebruik

Maar er is een grote groep jongeren die gebruik maakt van kleine groene openbare ruimten zonder problemen te veroorzaken. Het is belangrijk om in te zien dat deze jongeren niet uit zijn op het veroorzaken van problemen, maar wel last hebben van het stereotype hangjongeren dat in de media wordt afgebeeld. Mogelijkerwijs ontstaan dergelijke conflicten vanwege afwijkende activiteiten op het plein, die door andere doelgroepen als onveilig worden ervaren. Een ander voorbeeld van een veel voorkomend conflict is dat tussen wel-en niet-hondenbezitters. Hoewel het bezitten van een huisdier kan zorgen voor meer sociale interactie, doordat de hondenbezitter zich vaak in de eigen buurt bevindt tijdens het uitlaten en daar andere hondenbezitters ontmoet, kan hondenpoep door andere bewoners als zeer hinderlijk worden ervaren. Hierdoor is de kans op een conflict zeer groot, wat aangeeft dat sociale interactie tussen buurtbewoners niet vanzelfsprekend een positieve invloed heeft op de relatie tussen buurtbewoners. Bij de bovenstaande situatie is het van belang om de openbare groen ruimte zo te ontwerpen dat het aantrekkelijk is voor wel-en-niet hondenbezitters, waardoor iedere groep zijn eigen identiteit kan uitdragen zonder voor conflicten te zorgen. Of een vertoonde activiteit gewenst of ongewenst is hangt dus af van de groep die het ervaart. Wel worden vormen van vandalisme, drugsgebruik, hondenpoep en een gebrek aan veiligheid, door de meeste groepen als vervelend ervaren. 3.3 Voorkomen van ongewenst gebruik? Daarnaast is het in de hedendaagse maatschappij vaak lastig om anderen aan te spreken op het ongewenste gedrag zonder risico’s te lopen. Dit

6

maatschappelijke probleem is te alomvattend om in deze afstudeerscriptie te verwerken, maar is wel iets om rekening mee te houden bij ‘t kijken naar gewenst en ongewenst gedrag op openbare groene ruimten en de frustraties die het met zich meebrengt. Zo kan er tijdens het ontwerp van een groene ruimte al rekening worden gehouden met onveilige plekken, maar het voorkomen van ongewenst gedrag is onhaalbaar. Zoals uit het verleden al is gebleken, is het niet mogelijk om een ‘maakbare’ samenleving te creëren, waar het gedrag van de gebruikers gestuurd kan worden. 3.4 Welke vormen van gebruik zijn er? Een openbare ruimte wordt het meest gebruikt door mensen wanneer er ruimte is voor de drie categorieën van gebruik, namelijk: noodzakelijke activiteiten, sociale activiteiten en optionele activiteiten,. Gehl beschrijft deze drie activiteiten voor het eerst in zijn boek “Public life and Public Spaces, 1996”. Hieronder wordt een toelichting gegeven op de drie categorieën. 3.5 Noodzakelijke activiteiten Noodzakelijke activiteiten bestaan uit handelingen die men moet verrichten. Deze activiteiten kan men het beste zien wanneer het slecht weer is, dus wanneer het koud is of wanneer het sneeuw of regent. Wanneer het slecht weer is komt men niet snel naar buiten tenzij er een belangrijke activiteit verricht moet worden. Voorbeelden van noodzakelijke activiteiten zijn: naar werk gaan, naar school gaan of je kinderen naar de crèche brengen. Gehl heeft in zijn onderzoek naar het gebruik van de openbare ruimte in Kopenhagen vastgesteld dat het aantal activiteiten dat buiten wordt verricht sterk

afneemt in de koude winter maanden en dat bijna alleen de noodzakelijke activiteiten worden verricht. 3.6 Sociale activiteiten Bij sociale activiteiten gaat het om het contact van mensen onder elkaar. Voorbeelden zijn: spelende kinderen, mensen die elkaar groeten, maar ook contacten die bestaan uit elkaar horen zonder dat er met elkaar gecommuniceerd wordt. Deze activiteiten vinden op veel plekken plaats, in kantoren, terrasjes, op het werk of parken. Sociale contacten komen het beste naar voren als mensen op dezelfde plek zijn, elkaar kunnen ontmoeten of elkaar kunnen zien. Op straat zijn sociale contacten vaak alleen oppervlakkig. Men noemt ze ook wel passieve contacten. Dit houdt in dat mensen langs elkaar heen lopen en daarbij elkaar zien en elkaars verhalen horen. De kwaliteit en inrichting van de openbare ruimte heeft invloed op de sociale contacten in de stad. Planologen en Stedenbouwkundigen kunnen met hun plannen sociale contacten stimuleren. “First life, then spaces, then buildings – the other way around never works.” (Jan Gehl, Public Spaces and Public Life Studies, 1998)

gebruik

3.7 Optionele activiteiten De optionele activiteiten bestaan uit activiteiten die een recreatieve aard hebben. Men kan denken aan handelingen als liggen, zitten, spelen, zonnen, schaken etc. Een kenmerk van de optionele activiteiten is dat ze bijna alleen worden uitgevoerd wanneer de kwaliteit van de fysieke omgeving hoge is en wanneer de weersomstandigheden optimaal zijn. Een openbare plek dat een intensief beheer en onderhoud programma kent heeft als kenmerk dat de objecten in de openbare ruimte van hoog kwaliteit zijn. Een plek die er aantrekkelijk uitziet en over bijvoorbeeld genoeg zitmogelijkheden beschikt zorgt ervoor dat mensen op een plek sneller stil staan, gaan zitten en meer tijd door brengen. Natuurlijk zijn er meer elementen die invloed hebben op het gebruik van een openbare ruimte maar daar wordt verder op ingegaan in het hoofdstuk “Richtlijnen voor activiteiten in de openbare ruimte”. Van de drie categorieën heeft een goed beheer-en-onderhoud programma de meeste invloed op de optionele activiteiten.

er worden gedacht aan een kiosk of warmte palen, waardoor gebruikers zich langer in de openbare ruimte begeven.

3.8 Gebruik in de winter In het boek Public Spaces and Public Life Studies, 1998, beschrijft Gehl de invloed van de winter op het gebruik van de openbare ruimte. In Nederland wordt weinig rekening gehouden met de invulling van de openbare ruimte tijdens de wintermaanden in tegenstelling tot het buitenland, Hier is dit zichtbaar door bijvoorbeeld een kiosk, waar warme soep gedronken kan worden. De openbare ruimte in Nederland kan tijdens de wintermaanden vaker worden gebruikt als er tijdens het ontwerp rekening word gehouden met koude temperaturen. Zo kan

Het gebruik in de winter

7

gebruik

3.9 Invloed kwaliteit op het gebruik De kwaliteit van de openbare ruimte heeft invloed op het gebruik ervan. De mate waarin is afhankelijk van het type gebruik dat op de locatie plaatsvindt. Als de kwaliteit van de openbare ruimte slecht is, worden alleen noodzakelijke activiteiten verricht. Als de openbare ruimte aantrekkelijk is, zal er een grote toename zijn van optionele activiteiten. De noodzakelijke activiteiten zullen ook langer duren, omdat men de tijd neemt om onderweg van de openbare ruimte te genieten. Als de weersomstandigheden en de openbare ruimte aantrekkelijk zijn, zal de diversiteit van de optionele activiteiten toenemen.

Bron: Jan Gehl, Life between build ings, three types of Outdoor Activities

8

Op de afbeelding hierboven zijn de drie activiteiten in de openbare ruimte in relatie tot de fysieke kwaliteit van de openbare ruimte weergegeven. Dit is een studie die in Kopenhagen is verricht en hierbij is er gekeken naar de intensiteit van de drie activiteiten. Op de afbeelding is te zien dat de noodzakelijke activiteiten plaats vinden ondanks dat de fysieke omgeving van lage kwaliteit is. Hieruit is geconcludeerd dat de kwaliteit van de fysieke omgeving geen invloed heeft op de intensiteit van de noodzakelijke activiteiten. Bij optionele activiteiten heeft de kwaliteit van de openbare ruimte een grote invloed heeft op de intensiteit van deze activiteiten Bij de derde categorie, de sociale activiteiten, ziet men een klein verschil. Maar wel een stijging als de kwaliteit van de openbare ruimte hoog is. In dit onderzoek zijn er drie categorieën vastgesteld, maar de sociale activiteiten en de optionele activiteiten hebben grote gelijkenissen met elkaar. Dit komt, omdat een sociale activiteit gezien kan worden als een optionele activiteit: Men hoeft in de openbare ruimte niet te communiceren met anderen. Daarnaast zijn de sociale activiteiten net als de optionele activiteiten te beïnvloeden door de kwaliteit en de inrichting van de openbare ruimte (zie hoofdstuk Richtlijnen voor activiteiten in de openbare ruimte). 3.10 Conclusie Of er veel ongewenst gebruik plaatsvindt op een locatie is veelal afhankelijk van de aanwezige groepen. Zo kan er tolerantie ontstaan als verschillende groepen met elkaar in gesprek raken, maar deze kunnen zich snel omzetten in conflicten als openbare ruimte bijvoorbeeld geparochialiseerd worden. Wel komen de volgende aspecten veel

naar voren als er word gesproken over ongewenst gebruik: vandalisme, drugsgebruik, hondenpoep en een gebrek aan veiligheid. Al deze aspecten hebben invloed op het gebruik van de noodzakelijke, optionele en sociale activiteiten.

Optionele activiteit

Noodzakelijke activiteit

sociale activiteit

4. Richtlijnen Uit eerdere hoofdstukken blijkt hoe complex de openbare ruimte is. Niet één plek is hetzelfde in de praktijk, mede door de ligging in het stedelijk weefsel. Om gericht onderzoek te verrichten tijdens het fieldwork hebben wij aan de hand van literatuur van o.a. Jan Gehl, Derk de Jonge en Edward T. Hall richtlijnen opgesteld voor het gebruik van de (groene) openbare ruimte. Ondanks de uitgebreide richtlijnen van Jan Gehl, zijn wij van mening dat de waarde van stille plekken hierin onderbelicht blijft. Dit is mogelijk te verklaren, doordat zijn onderzoek gericht is op het stadscentrum en niet op de kleinere openbare ruimten van de stad. Wij hebben daarom een extra richtlijn toegevoegd die gericht is op de rust die een plek kan creëren. In dit hoofdstuk worden de richtlijnen per categorie toegelicht. Hoe meer elementen uit de richtlijnen aanwezig zijn in de openbare ruimte, hoe meer kans dat de desbetreffende activiteit plaatsvindt. 4.1 Richtlijnen voor noodzakelijke activiteiten Mensen die bezig zijn met een noodzakelijke activiteit zoeken routes de hen het snelst op hun bestemming brengt. Vaak kunnen openbare ruimtes een kortere weg bieden voor deze mensen. Voor een groene openbare ruimte in de vorm van bijvoorbeeld parkjes is het van belang dat alleen passanten en

fietsers die bezig zijn met een noodzakelijke activiteit toegelaten worden. Gemotoriseerd verkeer kan de rust van een openbare ruimte hevig verstoren. Op het moment dat de openbare ruimte obstakels heeft voor mensen met een noodzakelijke activiteit, zullen deze potentiele gebruikers de openbare ruimte vermijden. Het gevolg hiervan is dat het totale aantal activiteiten binnen de openbare ruimte afneemt waardoor de levendigheid van een plek ook daalt. Obstakels voor noodzakelijke activiteiten kunnen wegen zijn die veel bochten hebben. Voor de groene openbare ruimtes zullen noodzakelijke activiteiten een positieve invloed hebben op de levendigheid van de plek. 4.1.1 Doorstroming Met doorstroming wordt er bedoeld of mensen die met een noodzakelijke activiteit bezig zijn zich ongestoord over de openbare ruimte heen kunnen plaatsen. Een voorbeeld van een goede doorstroming is als de gebruikers die met een noodzakelijke activiteit bezig zijn de openbare ruimte als een kortere route kunnen gebruiken. Als dit mogelijk is zullen er meer activiteiten plaats vinden in een openbare ruimte, omdat de onderzochte locatie een hoge gebruikswaarde heeft.

4.2 Richtlijnen voor sociale activiteiten Onder sociale activiteiten van mensen wordt de interactie tussen mensen verstaan. Deze interactie vindt niet alleen plaats doordat gebruikers verbaal met elkaar communiceren, maar veelal door elkaar te zien en ontmoeten. Deze non-verbale vorm van communicatie komt vaak voor als de gebruikers elkaar niet kennen en kent daardoor een korte verblijfstijd, doordat men elkaar niet spreekt. Daarentegen duurt de verbale communicatie vaak langer. Daarnaast kan het tegenkomen van een bekend gezicht in de openbare ruimte zorgen voor een gevoel van vertrouwen en veiligheid. Dit heeft invloed op de verblijfstijd, doordat gebruikers langer zullen blijven in een openbare ruimte waar men zich veilig voelt. Er vinden in de openbare ruimte wel gesprekken plaats tussen onbekenden, maar deze zijn meestal van korte duur en zijn meestal non-verbaal. Als deze communicatie uitmondt in een gesprek, wordt er gesproken van ‘small talk’. Deze korte gesprekken tussen onbekenden gaan veelal over honden of kinderen of het weer. Wat ook invloed heeft op de interactie van

9

rICHTLIJNEN

mensen in de openbare ruimte, is de mate van gebondenheid die mensen hebben met een buurt. Een vertrouwde omgeving wordt vaker bezocht dan een onbekend terrein. Ook gelijkenissen in de dagritmes van de gebruikers hebben invloed op de ontmoetingskansen van mensen. Als de Daily urban system (Maurits de Hoog, Rick Vermeulen, Nieuwe Ritmes in de stad, 2009) van de mensen in de buurt gelijkenissen heeft dan zullen zij ook momenten hebben wanneer zij gezamenlijk vrije tijd hebben om de openbare ruimte te bezoeken. 4.2.1 Strategische plaatsing zitgelegenheid In het onderzoek van Jan Gehl naar het gebruik van de openbare ruimtes in de stad is er o.a. gekeken naar waar mensen zich het liefst in een openbaar terrein bevinden. De gebruikers van de openbare ruimte hebben een voorkeur voor de randen van de openbare ruimte. Dit heeft te maken met dat de mensen het liefst zoveel mogelijk overzicht wil hebben over een terrein en niet direct gezien wil worden. Ook William T. Hall en Derk de Jonge hebben dit fenomeen beschreven in hun onderzoeken naar het gebruik van de openbare ruimte. Derk de Jonge noemt dit gedrag het Edge effect. Dit zogeheten Edge effect verdwijnt naarmate er zich objecten bevinden in de het midden van de openbare ruimte. Deze verhoogt de bereidbaarheid van de gebruikers om zich iets centraler op te stellen in de openbare ruimte. Ontwerpers en planners kunnen met deze fenomenen rekening houden bij het plannen en inrichten van de openbare ruimte. De zit, leun en ligplekken kunnen bijvoorbeeld zoveel mogelijk aan de randen van de openbare ruimte geplaatst worden of er kunnen objecten in het midden van het plein

10

toegevoegd worden zodat er meer aantrekkelijke plekken zijn om je als gebruiker heen te verplaatsen en te verblijven. 4.2.3 Uitzicht op andere activiteiten Interactie in de openbare ruimte wordt gestimuleerd wanneer er gesprekstof is. Mensen die elkaar niet kennen en naast elkaar zitten of zich in de buurt van elkaar bevinden zullen niet snel met elkaar communiceren. Dit is anders wanneer er bijvoorbeeld vanuit de zitplekken uitzicht is op andere activiteiten. De activiteiten die plaats vinden, kunnen de basis vormen voor interactie tussen gebruikers van de openbare ruimte. Ook objecten die als een “eye catcher” werken kunnen gesprekstof creëren. De gebruikers zien een object met een ongebruikelijke vorm en kunnen ervoor kiezen om hierover te praten. 4.2.4 Plaatsing ten opzichte van elkaar De aanwezigheid van zitplekken in de openbare ruimte is belangrijk voor de gebruikswaarde daarvan. Maar om sociale interactie te stimuleren is er meer nodig dan alleen maar de aanwezigheid van de zitplekken. Als de zitbanken uit elkaar staan of recht naast elkaar staan zal sociale interactie niet veel gestimuleerd worden. Dit veranderd naarmate de zitplekken bijvoorbeeld schuin tegenover elkaar gepositioneerd zijn of recht tegen elkaar. Als iemand gebruik maakt van een bank in een dergelijke situatie dan zullen de gebruikers sneller met elkaar interactie hebben. De interactie begint dan meestal met oogcontact en vervolgens met een gespreksonderwerp. 4.2.5. Eye-catchers Een eye-catcher is een object in de openbare ruimte

met een ongebruikelijk vorm/uiterlijk of functie die de aandacht van de gebruikers in de openbare ruimte trekt. De aanwezigheid van eye-catchers in de openbare ruimte stimuleert de sociale interactie van haar gebruikers met elkaar. Een eyecatcher zorgt voor gesprekstof. Gebruikers van de openbare ruimte die elkaar niet kennen hebben bij de aanwezigheid van eye-catchers iets om over te praten, als zij dat zelf willen.

rICHTLIJNEN

4.3 Richtlijnen voor de optionele activiteiten 4.3.1 Toegankelijkheid De mate van bereikbaarheid is belangrijk voor het gebruik van de openbare ruimte. Vaak zijn openbare plekken omgeven met hekken. Deze hekken zorgen ervoor dat er slechts enkele plekken zijn waar men de openbare ruimte kan betreden. Daarnaast geven deze plekken aan de gebruikers het gevoel dat zij zich in een semi-openbare ruimte bevinden wat voor sommige mensen minder uitnodigend werkt. Bij het ontwerpen van de openbare ruimte worden mensen met een functie beperking vaak vergeten. Mensen die bijvoorbeeld slecht ter been zijn kunnen vaak doordat er niet rekening is gehouden met hun functiebeperking vaak niet optimaal gebruik maken van de openbare ruimte. Vaak hebben dit soort mensen ook te maken met obstakels zoals hekken of bijvoorbeeld te hoge trottoirs. 4.3.2. Ruimte om te spelen Als er in een (groene) openbare ruimte kinderen ruimte krijgen om te spelen dan zal men sneller spelende kinderen in de openbare ruimte zien. Deze “speelruimte” heeft in de praktijk verschillende vormen. Er zijn openbare ruimtes die alleen over een grasveld beschikken met een paar bomen, anderen zijn versteend of hebben een combinatie van groen en verharding en speeltoestellen. Ieder soort invulling van de openbare ruimte zorgt voor andere activiteiten. Wanneer er bijvoorbeeld speeltoestellen aanwezig zijn dan zullen kinderen sneller spelletjes spelen waarbij de speeltoestellen gebruikt worden.

4.3.3. Verhouding groen en versteend In een openbare ruimte die versteend is zal men bijvoorbeeld sneller krijtende kinderen zien. Een openbare ruimte die een monofunctioneel uiterlijk heeft biedt minder mogelijkheden tot verrichten van activiteiten. De diversiteit aan activiteiten op een dergelijke plek zal kleiner zijn dan een plek die ruimte geeft voor meerdere activiteiten. Met een multifunctionele ruimte wordt een ruimte bedoeld die zowel over groen en verharding beschikt, als over bijvoorbeeld speeltoestellen. Dus in dit voorbeeld een plek waar volwassenen en kinderen meerdere activiteiten kunnen verrichten. Een monofunctionele openbare ruimte is een plek met weinig invulling, dus een openbare ruimte met alleen een grasveld met enkele zitmogelijkheden of met alleen verharding. Hieronder zijn voorbeelden te zien van multifunctionele ruimtes en monofunctionele ruimtes.

Monofunctionele ruimte

Multifunctionele ruimte

4.3.4. Zitplekken, ligplekken en leunobjecten De mogelijkheid om in een openbare ruimte te kunnen zitten, liggen of te leunen is een belangrijk factor voor optionele activiteiten. Dit komt ook terug in het onderzoek van Jan Gehl, Public Spaces and Public Life (blz. 60), waarop door de jaren heen de stijging van het totale aantal zitplekken in de openbare ruimte werd gemonitord. Tegelijk viel er op dat er een stijgende lijn was in de tijd die mensen doorbrachten in de openbare ruimte. Niet alleen de hoeveelheid van de zitmogelijkheden heeft invloed op gebruik maar ook de soorten zitmogelijkheden en waar de zitmogelijkheden zijn gelegen. Een zitplek die beschut is van achteren wordt sneller gebruikt dan een zitplek dat niet van achteren beschut is. Dit heeft te maken met dat mensen in een openbare ruimte het liefst plekken opzoeken waar ze overzicht hebben over het gebied en waar ze niet snel opvallen. William T. Hall heeft dit beschreven in zijn boek “The Hidden Dimension”. Een plek dat beschut is en rugdekking bied zijn populaire plekken voor mensen die gebruik maken van de openbare ruimte. Een openbare plek dat ruimte biedt voor verschillende manieren waarbij mensen kunnen rusten zal aantrekkelijker worden ervaren om tijd door te brengen dan plek die minder divers is in zijn zit, lig en leun mogelijkheden.

11

rICHTLIJNEN

4.3.4. Onderhoud openbare ruimte In het hoofdstuk over activiteiten in de openbare ruimte kwam al naar voren dat de kwaliteit van de fysieke omgeving invloed heeft op het gebruik van de openbare ruimte. Optionele activiteiten zijn het meest gevoelig voor de kwaliteit van de openbare ruimte. Onvoldoende beheer en onderhoud van de openbare ruimte zal het aantal optionele activiteiten van een ruimte laten afnemen. En uiteindelijk ook het totale gebruik van de openbare ruimte laten kelderen. Optionele activiteiten vragen meer van de openbare ruimte dan de noodzakelijke activiteiten. Men brengt langer tijd door in de openbare ruimte als de ruimte een aantrekkelijk uiterlijk heeft en de ruimte goed verzorgd is. Beheer en onderhoud van de openbare plek heeft dus veel invloed op het gebruik. 4.3.5. Mogelijkheid om in de schaduw te zitten In de warme zomer maanden zijn plekken die schaduw bieden aantrekkelijke plekken om in te verblijven wanneer de gebruiker tijd doorbrengt in de openbare ruimte. Bij de inrichting van de openbare ruimte is het belangrijk dat er rekening wordt gehouden met klimaat invloeden op de openbare ruimte. Een openbare ruimte die niet over schaduwzones beschikt zal in de warme zomer maanden als minder aantrekkelijk worden ervaren dan een plek die wel over schaduw en zon plekken beschikt. Schaduwzones kunnen op verschillende manieren in de openbare ruimte geïntroduceerd worden. Dit kan door bijvoorbeeld bomen te planten die over een bladerdek beschikken dat schaduw kan werpen op een gedeelte van de openbare ruimte.

12

4.3.6 Zon tijdens momenten van hoog gebruik Een openbare ruimte die overdag veel zonuren heeft zal een grote aantrekkingskracht hebben op mensen. Vaak zijn openbare ruimtes omgeven met woningen en andere bebouwing die maken dat een openbare plek niet altijd in de zon staat. Dit hoeft niet een groot probleem te zijn voor het gebruik van een openbare ruimte omdat een openbare ruimte niet altijd gebruikt wordt. Het belangrijkst is dat de openbare ruimte zonuren heeft tijdens uren van hoog gebruik. Momenten van hoog gebruik zijn de uren dat mensen een lunchbreak hebben op hun werk of rond drie uur in de middag wanneer scholieren uit zijn van school, maar ook in de avonduren na het avondeten wanneer tieners nog afspreken met hun vrienden. Het aantal uur dat een plek zon krijgt is seizoen gebonden. In de wintermaanden staat de zon lager op de horizon en zijn de dagen korter. Maar het totale gebruik van de openbare ruimte neemt ook af doordat de temperaturen dalen. 4.3.7 Stille plekken Openbare ruimten waar veel activiteiten plaatsvinden zijn levendig en dat trekt vervolgens nieuwe gebruikers aan, maar dit maakt de locatie niet geschikt voor iedere gebruiker. Zo kwamen wij er tijdens ons veldwerk en expertmeetings achter dat sommige plekken juist zeer aantrekkelijk waren, doordat ze in de luwte liggen. Deze rustige plekken zijn vaak gelegen in een woonwijk en daardoor afgescheiden van doorgaande wegen en geluidsoverlast.

4.4. Conclusie De activiteiten die plaatsvinden op een groene openbare ruimte zijn onder te verdelen in noodzakelijk, sociaal of optioneel. Door de verscheidenheid aan activiteiten en fysieke elementen zijn de bovenstaande richtlijnen opgesteld, die ervoor zorgen dat iedere locatie op dezelfde manier onderzocht kan worden. Het hanteren van de richtlijnen kan ook in een nieuwe onderzoek gebruikt worden voor het bepalen de gebruikswaarde van de (groene) openbare ruimte.

5. Gebruikers In het voorgaande is besproken wat er onder gebruik verstaan wordt en welke vormen van activiteiten er bestaan, maar wie de gebruikers zijn en welke leefstijlen daarbij horen is nog onduidelijk. Allereerst zal worden uitgelegd, waarom de relatie tussen de groene openbare ruimte en bewoners zo belangrijk is. Vervolgens wordt aandacht besteed aan de verschillende gebruikers en hun leefstijlen, waarmee onderzocht kan worden of de bestaande groenvormen aansluiten op de wensen en behoeftes van de gebruikers. 5.1 Bewoners en gezondheid Uit grootschalige bevolkingsonderzoeken als de vierjaarlijkse gezondheidsenquette door de GGD Generation R en ERGO van het Erasmus MC(2000) blijken er verschillen te bestaan tussen de wijken in Rotterdam en de levensverwachting van bewoners. Dit is onder andere het gevolg van een ongezondere levensstijl zoals ongezond eten en het gebrek aan beweging. Ook de kwaliteit van de woning en de woon- en werkomgeving spelen een rol. Een groene openbare ruimte kan ervoor zorgen dat bewoners een gezondere levensstijl krijgen door er gebruik van te maken. Dit kan zowel fysiek als mentaal.

Het onderzoek richt zich niet op één bepaalde doelgroep, omdat er vanuit die insteek een resultaat ontstaat dat niet universeel toepasbaar is. Er wordt tijdens het fieldwork gelet op alle gebruikers, Opdat een algemeen beeld ontstaat over het gebruik van een dergelijke ruimte. Dit is mede interessant omdat activiteit zorgt voor attractiviteit. Dit houdt in dat gebruik zorgt voor nieuwe gebruikers, doordat een openbare ruimte als levendig wordt ervaren. Belangrijk te vermelden is dat het groen in de openbare ruimte de grootste gezondheidseffecten heeft op de doelgroep met een lage SES. De literatuur richt zich daarom vaak op wijken met een groot percentage aan personen met een lage SES en een tekort aan groen. 5.2 Sociaal economische status(SES) Gezondheid niet is gelijk verdeeld over de bewoners. Zoals bekend bestaan er verschillen tussen mannen/vrouwen, tussen jongeren/ouderen en tussen arm en rijk. Deze gezondheidsverschillen zijn ook terug te vinden in de sociaal economische status van bewoners. Deze SES wordt gemeten aan de hand van de indicatoren opleidingsniveau, beroepsstatus en inkomen. Hierbij geldt: Hoe hoger deze indicatoren scoren, des te hoger men scoort

op de SES. Mensen met een hoge SES hebben het financieel vaak beter en verkeren daardoor in betere levensomstandigheden. Dit wordt mede bepaald door de werkomstandigheden. De mannelijke bewoners met een hogere SES hebben een levensverwachting van gemiddeld 81,4 jaar, terwijl deze levensverwachting bij mannelijke bewoners met een lage SES slechts 74,1 jaar is. Dit is een verschil van 7,3 jaar. Bij vrouwen met een hoge SES is de levensverwachting 85,3 jaar en bij de groep binnen de lage SES 78,9 jaar. Het verschil in gezonde levensjaren tussen mensen met lage SES is nog groter. Er is dus een groot verschil in de gezondheidstoestand tussen bewoners, en tussen wijken. Bron: Sociaaleconomische gezondheidsverschillen in de regio Rotterdam-Rijnmond, GGD Rotterdam-Rijnmond(2011)

13

Gebruikers

5.3 Leefstijlen Wie de gebruikers van de (groene) openbare ruimte zijn, hangt af van de bewoners zelf. Maar om te controleren of de locatie aansluit op de wensen van deze gebruikers hebben wij gebruik gemaakt van het BSR-model van de SmartAgent Company. De SmartAgent Company heeft in opdracht van Stadsontwikkeling Rotterdam in 2008 een groenbelevingsonderzoek verricht, waarin is gekeken naar de verschillende leefstijlen die in Rotterdam voorkomen en op welke manier zij het groen waarderen. Voor dit onderzoek zijn circa 2000 mensen in Rotterdam geïnterviewd. De Smart Agent Company beschrijft het BSR-model op hun site als volgt: “Het BSR-model gaat in op de ‘belevingswereld’ van consumenten en verkent waarden, motieven en (psychologische) behoeften van mensen binnen een bepaald domein. Het BSR-model wordt gevisualiseerd aan de hand van twee gedragsbepalende dimensies: een sociologische dimensie en een psychologische dimensie”. Het model bestaat uit vier werelden (kleuren) die hiernaast zijn afgebeeld met de bijbehorende kenmerken. Bron: Groenbelevingsonderzoek, The Smart Agent Company, 2008 Voor het onderzoek dat The Smart Agent Company in Rotterdam heeft uitgevoerd is er aan de bewoners uit Rotterdam gevraagd waar zij groen mee associëren. Hiernaast is een afbeelding te zien waarbij iedere leefstijl staat beschreven en waarmee het groen in de stad word geassocieerd.

14

Zo is er bijvoorbeeld te zien dat de groene leefstijl rust (stille plekken) waardeert en de gele leefstijl het belangrijk vindt dat ontmoeting in de openbare ruimte wordt gestimuleerd. Bron: Groenbelevingsonderzoek, The Smart Agent Company, 2008 Op basis van deze gegevens heeft de SmartAgent Company een vertaalslag gemaakt hoe de leefstijlen het groen gebruiken. Voor iedere leefstijl is beschreven welke activiteiten hierbij passen en hoe dit overeenkomt met de eerdere richtlijnen in hoofdstuk 4. Het BSR-model laat zien hoe de bevolking onder te verdelen is aan de hand van. verschillende leefwerelden, maar gaat er vanuit dat de gebruikers slechts in één van de vier werelden behoren. De scheiding tussen de verschillende werelden is strak en zorgt ervoor dat een gebruiker in één van de werelden valt. Terwijl een gebruiker vaak kan veranderen van belevingswereld aan de hand van zijn of haar gemoedstoestand. Het BSR-model is wel bruikbaar om gebruikers globaal in te delen, maar het blijft onduidelijk of bijvoorbeeld een persoon uit de gele leefwereld, meer affiniteit met de groene- of rode leefstijl heeft

Gebruikers

De rode wereld - Vitaliteit

De Gele wereld - Harmonie

Assertieve, energieke mensen

Sociale, open mensen

- Gericht op het verleggen van grenzen - Levenslustig - Vrijheid - Gepassioneerd - Eigenzinnig - Intelligent en zelfbewust - Genieten van het leven

- Gericht gezelligheid en sociale banden - Gezinsleven centraal - Geinteresseerd in kinderen - Gemakkelijk - Sociale verbondenheid - Harmoniezoekers - Spontaniteit en eerlijkheid

Ambitieuze, dynamische mensen

Serieuze, bedachtzame, nuchtere mensen

- Gericht op manifestatie en controle - Zakelijke houding - Succes en status - Onafhankelijkheid - Carrièregericht - Materialistisch - Exclusiviteit

- Op zoek naar zekerheid in eigen directe omgeving - Veiligheid - Bescherming - Geborgenheid en rust - Kalm en evenwichtig - Routineus - Conservatief - Traditioneel

De Blauwe wereld - Controle

De Groene wereld - Bescherming

Bron: Groenbelevingsonderzoek, The Smart Agent Company, 2008

15

Gebruikers

Ruig Verassend Historie Overweldigend Machtig Bescherming zingevend Veiligheid Noodzakelijk Ecologisch

5.3.2 Groene leefstijl Wandelen: “Wandelen” is een optionele activiteit, maar bij het wandelen, bezoekt men sneller stadsgroen en regionaalgroen. Daarom is deze activiteit. Tuinieren: Deze activiteit kan onder de richtlijn “onderhoud” vallen, maar ook hier moet er kritisch gekeken worden naar waar dit activiteit plaatsvindt.

16

Relaxen Afwisselend

Ego

Puurheid

Spelen voor kinderen: Dit kan vertaald worden in de richtlijn ruimte om te spelen (bewegen). Hierbij wordt er gekeken of de openbare ruimte over speeltoestellen beschikt en of er ruimte is op de groen/verstening om speelactiviteiten te verrichten. Kijken naar mensen die bezig zijn in de natuur: Deze activiteit valt onder de richtlijn “uitzicht op andere activiteiten”. Bij deze richtlijn wordt er onderzocht of er zicht is op andere activiteiten op de locatie en in de omgeving van de locatie.

Harmonie

Extravert

Vitaliteit

Ontspannen

Gezelligheid

Kleurrijk Genieten Gezondheid Leidt af van de dagelijkse Beslommeringen Terug naar natuur

Vrijheid

Overlast

Sociaal

5.3.1 Gele Leefstijl De Gele leefstijl ruimte vindt ruimte om te spelen in de wijk en ontmoeting belangrijk. Dus openbare ruimtes die kinderen de mogelijkheid geven om te spelen en waarbij ontmoeting wordt gestimuleerd zijn belangrijk voor deze gebruikers en deze ruimtes hebben een grotere kans om gebruikt te worden. de activiteit de gele leefstijl het liefst in de openbare ruimte verricht, zijn: Nieuwe mensen ontmoeten: Kleine (groene) openbare ruimtes kunnen als ontmoetingsplekken dienen. Hierbij is het belangrijk dat een openbare ruimte sociale activiteiten stimuleert.

Rust Natuurlijk

Privacy

Autentiek

Introvert

Controle manifestatie Bron: Groenbelevingsonderzoek, The Smart Agent Company, 2008

Een activiteit zoals tuinieren, valt onder onderhoud wanneer het om een semi-openbare ruimte gaat. Bij semi-openbare ruimtes vallen plekken zoals gemeenschappelijke tuinen waar bewoners actief zijn. Maar bij een openbare plek zal de gemeente eerder de rol van het onderhoud op zich nemen dan dat bewoners dat doen. Instanties zoals Roteb in Rotterdam zijn bijvoorbeeld verantwoordelijk voor het onderhoud van de openbare ruimte.

Dagje uit: “dagje uit” is niet van toepassing voor de kleine (groene) openbare ruimtes, omdat men bij een “Dagje uit” niet de kleine groene openbare ruimtes bezoekt maar veel sneller het groen op stads- en regionaalniveau. Kijken naar groen: Het kijken naar groen kan wel meegenomen worden, omdat het onder de richtlijn “verhouding van groen en verharding” kan vallen.

Zekerheid

Gebruikers

te stimuleren in de openbare ruimte zal er gekeken moeten worden of de openbare ruimte ontmoeting stimuleert. Bij de opgestelde richtlijnen is er bij de categorie sociale activiteiten beschreven welke elementen in de openbare ruimte sociale activiteiten stimuleren.

Harmonie

Extravert

Vitaliteit

Nieuwe mensen ontmoeten

Optredens/festivals bezoeken Met mensen afspreken

Spelen voor kinderen Kijken naar mensen die bezig zijn in het groen

Boek/tijdschrift lezen

Sociaal

Ego

Picknicken

Wandelen Actief sporten

Tuinieren Dagje uit Kijken naar natuur

Controle manifestatie

Introvert

Bron: Groenbelevingsonderzoek, The Smart Agent Company, 2008

Bij deze richtlijn wordt er in de openbare ruimte gekeken hoeveel groen er voorkomt en hoe dit in verhouding is met de verharding. Een openbare ruimte dat over kijkgroen beschikt wordt meer gewaardeerd in een wijk met de groene leefstijl.

Zekerheid

5.3.2 Rode leefstijl Optredens/festivals bezoeken: Deze activiteit kan van toepassing zijn op kleine (groene) openbare ruimtes, omdat dit soort plekken ook vaak door een buurt of straat gebruikt worden om kleine feesten/ festivals/optredens voor de mensen uit de omgeving te organiseren. Met mensen afspreken: Met mensen afspreken behoort tot sociale activiteiten. Om dit type activiteit

Picknicken: Dit type activiteit is zowel een optionele activiteit als een sociale activiteit (als het om meerdere mensen gaat die bij elkaar komen). Picknicken wordt in een openbare ruimte ook gestimuleerd als er picknickbanken aanwezig zijn en als de omstandigheden voor sociale activiteiten optimaal zijn in de zin van dat er bijvoorbeeld bij de zitplekken een vorm van beschutting aanwezig is en dat bijvoorbeeld de zitbanken aan de randen van de openbare ruimte gelegen zijn, waardoor mensen sneller bereid zijn om van de openbare ruimte gebruik te maken. Picknicken zal overigens sneller plaats vinden in openbare ruimte dat op wijk- en stadsniveau functioneert, een voorbeeld van een dergelijke plek is het “Het park” (Euromastpark) dat zich bij het waterfront van Rotterdam bevindt. Lezen: Deze activiteit is een optionele activiteit. Dit kan gestimuleerd worden door de aanwezigheid van zit- en ligplekken in de openbare ruimte. Maar de richtlijnen die sociale activiteiten stimuleren hebben ook invloed op optionele activiteiten. Vooral bij een activiteit zoals lezen, omdat deze activiteit gestimuleerd wordt als er zit- en ligplekken aanwezig zijn. Maar de situering van de zitplekken en de aanwezigheid van beschutting bij de zitplekken stimuleren deze activiteit ook. Het feit dat richtlijnen zoals de situering en beschutting bij sociale

17

Gebruikers

activiteiten zijn geplaatst heeft, omdat deze richtlijnen de meeste invloed hebben op de communicatie over en weer van mensen in de openbare ruimte. Optredens/festivals bezoeken: Deze activiteit kan van toepassing zijn op kleine (groene) openbare ruimtes, omdat dit soort plekken ook vaak door een buurt of straat gebruikt worden om kleine festivals/ optredens voor de mensen uit de omgeving te organiseren. 5.3.3 Blauwe leefstijl Actief sporten: De blauwe leefstijl sport het liefst in de openbare ruimte. Dit type activiteit kan van toepassing zijn in kleine groene openbare ruimtes als de invulling van de openbare ruimte dit toelaat. Vooral bij “kleine” openbare ruimtes is de invulling belangrijk voor deze activiteit omdat de “kleine” openbare ruimtes qua omvang niet genoeg ruimte geven voor actief sporten. Dit verandert als er bijvoorbeeld fitnesstoestellen worden toegevoegd. Fitnesstoestellen zorgen ervoor dat mensen die actief willen sporten zich beter kunnen uitleven. zo kan een beweegactiviteit zich aanpassen aan de beschikbare ruimte. Andere voorbeelden zijn een jue-de-boulesbaan, klimmuur of pannaveldje 5.4 Conclusie Volgens grootschalige bevolkingsonderzoeken zijn er grote verschillen tussen wijken wat betreft de levensverwachting. Vooral bij bewoners met een lage SES is de levensverwachting aanzienlijk slechter. De levensverwachting kan toenemen door gebruik

18

te maken van het groen in de openbare ruimte. Een ongezonde levensstijl kan verbeteren door fysiek gebruik te maken van de openbare ruimte, mentale onrust kan kan worden verlicht door verblijf in het groene Om inzicht te krijgen in welke betekenis en welk gebruik bewoners toekennen aan de (groene) openbare ruimte heeft de SmartAgent Company een groenbelevingsonderzoek gehouden. Hiermee worden de associaties met groen omgezet in activiteiten in de openbare ruimte. Het groengebruik en de gezonde effecten als gevolg daarvan kunnen toenemen door in te zetten op de meest voorkomende levensstijl in een wijk.

6. Vormen van groene openbare ruimtes Het onderzoek moet algemeen toepasbaar zijn, daarom hebben wij gekozen de bestaande groentypen eerst te beschrijven, en vervolgens te onderzoeken welke van deze groentypen in het plangebied voorkomen. Natuurlijk wordt niet iedere groene openbare ruimte op dezelfde manier gebruikt. Dit is niet alleen afhankelijk van de locatie in het stedelijk weefsel zoals beschreven is in H2.1.1., maar ook van de locatie zelf. Zo zal een deel restruimte niet snel gebruikt worden voor een picknick en een park niet slechts voor de meest noodzakelijke activiteiten. Om tot de verschillende groentypen te komen, is er gebruik gemaakt van literatuur en expertmeetings. Uit de eerste expertmeeting, zie bijlage IV, blijkt er verwarring te bestaan over de huidige groentypen in de stad. Dit wordt veroorzaakt doordat verschillende instanties zoals de GGD en de gemeente Rotterdam, vanuit hun eigen vakgebied kijken naar het groen. Dit is niet verrassend omdat bedrijven vaak vanuit hun eigen werkveld de werkelijkheid interpreteren, maar wij vinden het daarom van belang om de bestaande groentypen vanuit de verschillende instanties mee te nemen en helder te ordenen, waardoor dit afstudeerrapport voor meerdere partijen bruikbaar

is. Op deze manier trachten wij de bruikbaarheid van de Toolbox te optimaliseren. 6.1 Groentypologieën Er bestaan dus verschillende typen groen vanuit de verschillende instanties. Hierbij kan worden gekeken naar het schaalniveau of de functie en zelfs de effecten van het groen op de gezondheid. Zoals vermeld richt dit onderzoek zich op straat- en buurtgroen in de stedelijke omgeving, maar omdat groen vanuit een hoger schaalniveau invloed kan uitoefenen bv. doordat het als omgevingsfactor kan fungeren is het wel benoemd. Om onduidelijkheid te voorkomen over de gebruikte begrippen is in bijlage I een begrippenkader opgenomen. 6.2 Groen als schaalniveau Groen in de openbare ruimte is er in vele vormen en maten. Het is als volgt onder te verdelen in de verschillende schaalniveaus: - Straatgroen - Buurtgroen - Wijkgroen - Stadsgroen - Regionaal groen In bijlage I begrippenkader is te vinden dat het groen onderverdeeld is naar de afstand die bezoekers bereid zijn om te reizen. Zo zal buurtgroen niet

bezocht worden door buurtbewoners uit een andere buurt, tenzij deze op de grens van meerdere buurten ligt. Op deze lijst is de afmeting niet van toepassing. Wel leert de praktijk dat de afmetingen toenemen bij groen uit een hoger schaalniveau. Zo zal een park als het Afrikaanderpark bezocht worden door bewoners uit de gehele wijk en heeft het de afmeting om al deze mensen ruimte te bieden. Bij stadsgroen moet er vooral gedacht worden aan de grootste parken van de stad, bijvoorbeeld het Zuiderpark in Rotterdam-Zuid. Ook hierbij is de afmeting veel groter dan die van buurtparkjes (Het Zuiderpark is zelfs groter dan Disneyland-Parijs. 6.3 Vormen van openbaar groen Groen kan ook onderscheiden worden door er functies aan te hangen. Op welke manier een groene openbare ruimte wordt gebruikt bepaalt dus de vorm groen. Uit de expertmeeting, zie bijlage IV, blijkt niet iedere overheidsinstelling dezelfde vormen te hanteren. Uit deze bespreking zijn een aantal functies van groen naar voren gekomen die wij hebben gebruikt om verschillende groene ruimten van elkaar te onderscheiden en daarmee gericht 6 verschillende locaties te kiezen. Na het gesprek hebben wij de volgende groenfuncties onderscheiden.

19

Vormen van groene openbare ruimtes

Vormen van openbaar groen: - Kijkgroen - Eetbaar groen - Groen als onderdeel van een voorziening/ Groene - schoolpleinen - Groene speeltuin - Restruimte - Stille plekken Groengebieden zijn deels van elkaar te onderscheiden door te kijken naar hoe een plek gebruikt kan worden, maar in de praktijk blijken veel van de bovenstaande functies overlap te hebben. Zo kan kijkgroen een vorm zijn van restruimte, terwijl restruimte daarnaast functieloos kan zijn. Een ander voorbeeld is een stille plek. Dit kan speciaal ingericht zijn om bewoners een rustige plek in de openbare ruimte te bieden, terwijl een stille plek ook een onderdeel kan zijn van restruimte zonder dat het er speciaal voor ingericht is. Een meer uitgebreide beschrijving van de groenvormen is te vinden in het rapport Een gezonde buitenruimte van A.F. van loon en C. Quist, 2013. 6.4 Gezondheidseffecten Naast het schaalniveau en functie kan het groen worden ingedeeld aan de hand van de effecten van groen op de gezondheid. Het schema is opgesteld door GGD Nederland en geeft weer over welke gezondheidseffecten een bepaald type groen kan hebben op de gezondheid van de gebruikers. Het schema is opgesteld op basis van literatuur en een grote groep experts. De 6 verschillende gezondheidseffecten kunnen gebruikt worden voor

20

Gezondheidseffecten Inrichting en soort groen

Herstel van stress en aandachtsmoeheid

Kleinschalig groen, zoals hofjes, binnentuinen, buurttuinen, bomenlanen, moestuinen maar ook parken en plantsoenen

Stimuleren van bewegen

Groen dichtbij de woning met mogelijkheden voor wandelen, spelen, sporten en tuinieren, zoals parken, speelweides en volkstuinen. Maar ook bijvoorbeeld veilige en aantrekkelijke groene fiets- en wandelroutes van en naar scholen, speelplekken, sportlocaties, winkels en andere voorzieningen

Bevorderen van sociale contacten

Groen waar mensen elkaar kunnen ontmoeten, omdat er ontmoetingsplaatsen zijn of activiteiten georganiseerd worden. Bijvoorbeeld banken om te verpozen en uit te rusten, samen tuinieren of onderhouden van het groen

Ontwikkeling van kinderen

Groen dat uitnodigt tot spelen en leren, zoals avontuurlijke groene speelruimtes, groene schoolpleinen, kinderboerderijen, parken en plantsoenen

Zingeving

Kleine en of stille plekken groenplekjes als hofjes, binnentuinen, moestuinen en buurttuinen

gezonde ontwerpen in de openbare ruimte. In de wij ervoor gekozen het groen allereerst in te delen Alle soorten groen van kleinschalig groen zoals binnentuinen, daktuinen en geveltuinen naar grootschalig Verbeteren vandeze het effecten Toolbox zijn en gekoppeld in verschillende schaalniveaus om zo een heldere groen zoalsgebruikt parken bomenlanen en groenstroken Microklimaat aan bouwstenen voor het maken van een gezond keuze te maken voor 6 diverse locaties in Rotterdam. ontwerp. Voor het onderzoek richten wij ons alleen op locaties die op straat en/of buurtniveau functioneren, 6.5 Conclusie waardoor een deel van de groene openbare ruimte Het groen in de openbare ruimte kan en wordt door afvalt als geschikte locatie. Hierna zijn de locaties instanties op verschillende manieren benoemd. ingedeeld naar functie. Het één op één vertalen van dergelijke begrippen is lastig, doordat er in de praktijk vaak een mengvorm bestaat van de begrippen uit de literatuur. Om groene openbare ruimten in te delen hebben

7. Locatiekeuze In samenspraak met de opdrachtgever is besloten om de gevonden richtlijnen toe te passen op verschillende locaties in Rotterdam, waardoor het onderzoek tastbaar word. In onze locatiekeuze sluiten wij aan bij twee actuele Rotterdamse programma’s op ’t gebied van groen en gezondheid. Dat zijn het programma SWGG(Samen Werken aan een Goede Gezondheid) en de Rotterdamse Vergroeningsopgave.

Index 2010) en zijn wijken die als stenig worden beschouwd. Met de keuze voor deze 3 wijken sluiten we aan bij ’t Rotterdamse beleid en is het onderzoek bruikbaar voor de opdrachtgever.

In de documenten van de programma’s zijn targetwijken benoemd, waar gestart wordt met de uitvoering van de Vergroeningsopgave en SWGG. Deze wijken zijn nogal stenig en vormen daarom een kans om meer gezondheid te creëren in de stadswijken. Omdat de targetwijken in beide programma’s een overlap wordt de aanpak in deze wijken vanuit meerdere beleidsdocumenten gestuurd. De wijken die overlappen zijn: 1)Bloemhof 2)Afrikaanderwijk 3)Nieuwe Westen Alle drie de wijken hebben te maken met en hoog percentage bewoners dat valt onder de groep met een lagere sociaal economische status (Sociale bron: Vergroeningsopgave Rotterdam, 2011

21

Locatiekeuze

7.1 Grensoverschrijdend Wij hebben gekozen om wijken te analyseren, omdat er statistische gegevens bekend zijn over deze plekken. Hierbij is belangrijk om te vermelden dat wij bij onze analyse ook over de wijkgrenzen heenkijken, waardoor wij belangrijke aspecten(voorzieningen, parken) niet vergeten mee te nemen in de analyse, deze kunnen immers fungeren als belangrijke omgevingsfactoren.

groenruimten te vinden, die concurrerende functies hebben voor het gebruik van het openbaar groen. Uiteindelijk zijn al deze locaties onderscheiden in schaalniveau en vervolgens op functie, waardoor er twee geschikte locaties over zijn gebleven. Dit zijn de Putselaan en de Tweebosstraat. Hoe er tot deze definitieve keuze is gekomen is uitgelegd in bijlage VIII Locatiekeuze.

7.2 Groenanalyse per wijk De gekozen wijken zijn deels afkomstig uit de vergroeningsopgave, waardoor het niet vreemd is dat de gekozen wijken weinig openbaar groen bevatten. Hieronder wordt per wijk ingegaan op het groen en hoe wij deze hebben onderverdeeld om tot 6 geschikte en diverse locaties te komen. 7.3 Afrikaanderwijk Van de drie gekozen wijken is er het meeste groen te vinden in Afrikaanderwijk. De wijk zelf word in het noorden en oosten afgebakend door een groene dijk, die gebruiksvriendelijk is ingericht door bankjes en een aangrenzende speeltuin aan de Jacominastraat. Daarnaast is veel groen rond de Putselaan waardoor de wijk veel groen lijkt te bezitten, maar in de wijk zelf is er weinig openbaar groen terug te vinden dat functioneert op straat en/ of buurtniveau. Het meest bekende groenvoorziening is het Afrikaanderplein ten midden van de wijk. De grote en de diversiteit van activiteiten zorgen ervoor dat bewoners uit de eigen, maar ook aangrenzende wijken het gebied bezoeken. Het functioneert dus niet zoals op een laag schaalniveau zoals bij voorbaat is gesteld. Daarnaast zijn er twee semi-openbare

22

Afrikaanderwijk

Locatiekeuze

7.4 Bloemhof De groenstructuur van Bloemhof word gekenmerkt door de singels in het centrum en oostzijde. Tijdens ons fieldwork zijn wij hier veel gebruikers tegengekomen die een hond uitlaten. Deze openbare groen ruimten trekt dus veel bewoners uit omliggende buurten, waardoor het niet geschikt is als voor het onderzoek. We hebben ons dus gericht op de kleinere groenruimten in de stad. Deze komen buiten de singels zeer beperkt voor en zijn veelal te vinden tussen of zelfs achter de bouwblokken. Dit wil echter niet zeggen dat er geen ruimten is voor kinderen om te recreëren, want zowel in Bloemhof als Afrikaanderwijk zijn veel verharde schoolpleinen waar verschillende activiteiten plaatsvinden. Het aantal openbare groen ruimten is gering en herbergt veelal dezelfde functie zoals te lezen is in bijlage VIII locatiekeuze. Uit deze analyse, beschreven in de bovengenoemde bijlage, zijn de speeltuin aan de Asterstraat en het deels verharde schoolpleintje aan de Putsebocht als geschikte locaties gekozen. Bloemhof

23

locatiekeuze

7.5 Nieuwe Westen Het Nieuwe Westen is de grootste van de drie wijken, maar kenmerkt een zeer laag aantal aan openbare groene ruimten. Dit is wel gecompenseerd door de Heemraadssingel waar veel openbaar groen te vinden is en over de hele oostzijde van de wijk te vinden is. Door de grote is de Heemraadssingel en het Heemraadsplein niet interessant als locatie, maar het is wel een zeer belangrijke omgevingsfactor, doordat het fungeert als concurrerend groen. In het Noorden is op de kaart veel groen weergegeven, maar dit zijn voornamelijk voetbalvelden en restruimte van de spoorweg, waardoor het aandeel van groen in de wijk zeer gering is. Wel kent de wijk groene straten door de hoeveelheid aan bomen, maar de beleving van de groene omgeving zal niet in iedere straat hetzelfde worden ervaren. Zo lijkt het op de kaart zeer groen door de hoeveelheid bomen, maar in werkelijkheid zijn dit kleine bomen die weinig invloed hebben op het stenige straatbeeld. 7.6 Overeenkomsten Alle wijken hebben weinig groen door een gebrek aan tuinen en het aanwezig groen lijkt geconcentreerd te zijn, waardoor dit een concurrerende functie heeft t.o.v. de kleinere ruimten. Daarnaast is er een deel van de groene ruimten die semi-openbaar zijn, waardoor het niet toegankelijk is voor iedereen. Hierdoor lijken de wijken nog steniger dan ze in werkelijkheid zijn. Uit de groenanalyse zijn 6 verschillende locaties gekozen, die verder worden geanalyseerd. Nieuwe Westen

24

Locatiekeuze

7.7 De 6 groene openbare plekken Om een keuze te maken over de te onderzoeken openbare groen locaties hebben wij de drie wijken bezocht en gezocht naar geschikte locaties voor ons afstudeerproject. Hierbij is vooral gelet op een diversiteit aan locaties, waardoor het onderzoek niet slechts toepasbaar is op één groentypologie. Daarnaast hebben wij tijdens ons bezoek gekeken naar de kleinere openbare plekken die vooral op straat- en buurtniveau invloed hebben en welke vormen van gebruik er kunnen plaatsvinden. Per wijk hebben wij twee locaties gekozen die kort beschreven zijn. Om het onderzoek toepasbaar te maken in andere steden hebben wij gekozen voor een diversiteit aan groene plekken.

Putselaan(Restruimte, kijkgroen): Deze locatie ligt in het zuidwesten van de Afrikaanderwijk en ligt vlak bij de kruising van Tarwewijk, Bloemhof en de Afrikaanderwijk. Deze ligging zorgt ervoor dat bezoekers uitkijken op een druk kruispunt, waardoor er altijd iets te zien valt. Deze locatie lijkt een deel restruimte. Het aanwezige groen lijkt alleen geschikt als kijkgroen voor de bezoekers.

Er is gekozen voor zes verschillende locaties, doordat dezelfde groen typologieën nooit één op één te vergelijken zijn. Dit komt doordat de locatie in het stedelijk weefsel grote invloed heeft op het gebruik. Het vergelijken van twee dezelfde typologieën had daarom niet tot bruikbare conclusies kunnen leiden. 7.8 Beschrijving locaties Afrikaanderwijk Tweebossenstraat(Stille plek): Dit pleintje ligt in het noordwesten van Afrikaanderwijk en is omgeven door de bebouwing. De locatie bestaat uit verharding rond het plein en in het midden is een kleine verhoging te vinden waar enkele bomen op staan. Doordat de locatie tussen de bouwblokken in ligt, wordt er een knusse sfeer gecreëerd, doordat de omgeving afgesloten is. Men kan alleen via de Tweebosstraat zelf op het plein komen, waardoor er wel een duidelijk overzicht bestaat over de gehele ruimte.

Locaties in Afrikaanderwijk

25

locatiekeuze

7.9 Beschrijving locaties Bloemhof Putsebocht(Groen als onderdeel van een voorziening): Dit plein ligt voor een school, maar is niet het schoolplein. Dit is af te lezen aan de bestrating die via de openbare weg bij het plein komt. Desondanks zien wij deze plek wel als onderdeel van de school, doordat het zich in de groene restruimte rond de school bevindt. Deze locatie bestaat uit een plein te midden van de locatie met eromheen veel groen. Opvallend is de harde scheiding tussen het verhard en onverhard, waardoor wij ons afvragen of gebruikers ook gebruik maken van het groen of enkel van de speeltoestellen en bankjes op het plein. Deze locatie lijkt semi-openbaar door de ligging nabij de school, waardoor het interessant is om te onderzoeken wie er gebruik van maken en op welke tijdsstippen dit gebeurd. Open, gevoel van semi-openbaarheid (groen locatie onderdeel van een voorziening) Asterstraat(Groene speeltuin met sportveld): De vierde locatie is gelegen in het noorden van Bloemhof en kenmerkt zich door de speeltuin in combinatie met een sportveld. Dit sportveld is omringd door een zogenaamde kooi. De omgeving maakt deel uit van een speeltuin dat te bereiken is d.m.v. een toegangspoort. De directe aanwezigheid van de omliggende woningen zorgt voor een gevoel van sociale veiligheid.

26

Locaties in Bloemhof

locatiekeuze

7.10 Beschrijving locaties Nieuwe Westen Veeluststraat(Onderdeel van een voorziening, maar is niet ingericht als speeltuin: Dit groen maakt deel uit van een voorziening net als locatie 3, maar is niet ingericht als speeltuin. Het gebruik van deze plek zal dus anders zijn, door de invulling ervan. Deze locatie bestaat uit bestrating en twee verhoogde plateaus, die ingericht zijn met groen. De voorziening ligt aan de overkant, maar word ervan gescheiden door weg. Pluktuin: De laatste locatie is het meest extreem en komt niet veel voor in steden ondanks dat er de laatste jaren wel meer gedaan word met moestuinen door de aandacht van stadslandbouw. De Pluktuin is te vinden in het noorden van de wijk Nieuwe Westen. En is bereikbaar via de RFC-weg of via een vlot, waardoor het mogelijk is om de sloot over te steken. Deze locatie is interessant, doordat het in één uithoek van de wijk ligt en het gebruik vast lijkt te liggen, maar maakt slechts een beperkt deel van de bevolking hier gebruik van? Conclusie Er is weinig groen aanwezig in de wijken, maar door semi-openbare groen ruimten en tuinen die vaak onzichtbaar zijn vanuit de straat, lijken de wijken nog steniger dan zij in werkelijkheid zijn. Het aanwezige groen is in alle wijken gecentreerd, waardoor een concurrerende functie ontstaat voor de overige plekken als deze dezelfde invulling betreft

27

28

8. Analyse locaties In dit hoofdstuk wordt beschreven hoe de analyses per locatie zijn uitgevoerd en wat daar de resultaten van zijn. De analyses per locaties bestaan uit 3 componenten, namelijk: Fieldwork(patronenka arten,gebruikszonekaarten), omgevingsanalyse( voorzieningen en leefstijlen) en de invulling van een cirkeldiagram om de locaties te beoordelen op de fysieke elementen die het gebruik van een locatie beïnvloeden. Per locatie zijn de conclusies terug te vinden 8.1 Analyse methode Het fieldwork bestaat uit het observeren van het gedrag van de gebruikers maar ook het maken van een Time-lapse. Een Time-lapse is een filmpje van een onderzochte locatie waarin alle activiteiten in een uur worden vertoond. De omgevingsanalyse bestaat uit het onderzoeken van omgevingsfactoren. Dit is belangrijk voor een locatie omdat deze factoren het gebruik op de onderzochte locatie en daaromheen bepalen. Aan de hand van de patronenkaarten is het feitelijkgebruik van een locatie te zien. Op een patronenkaart zijn alle bewegingen van de gebruikers weergegeven. En elk soort activiteit is weergegeven met een eigen symbool, met daarbij de hoeveelheid activiteiten. Op basis van de patronenkaarten van een locatie is er een “gebruikszone” kaart gemaakt.

Op een gebruikszone kaart is te zien waar de drie gebruikscategorieën (optioneel, sociaal en noodzakelijk) in de openbare ruimte voorkomen. Bij het onderzoek naar de leefstijlen wordt er onderzocht of de locaties aansluiten op de wensen van de leefstijl die in de omgeving voorkomt. Om het feitelijk gebruik van iedere locatie te kunnen verklaren en een vergelijkend beeld te krijgen van de locaties worden op basis van de voorgaande analyses per locatie de cirkel van het feitelijk gebruik ingevuld. Hierbij zijn de drie gebruikscategorieën (optioneel, noodzakelijk en sociaal) in de cirkel verwerkt. Per categorie zijn alle richtlijnen weergegeven. De scores die ingevuld worden zijn niet bepaald door cijfers, maar door analyses en ervaringen van de onderzoekers die deel hebben genomen aan dit onderzoek.

De drie vormen van gebruik

29

Analyse

8.2 Locaties en leefstijlen In dit gedeelte van het onderzoek wordt gekeken of de onderzochte locaties aansluiten op de leefstijl die dominant aanwezig is in de wijken. Op deze manier kunnen de aanpassingen die uitgevoerd worden aansluiten op de wensen van de leefstijl die het meest bij een locatie voorkomt. Aansluiting op de wensen van de mensen uit de buurt is vooral bij kleine (groene) openbare ruimtes belangrijk omdat deze openbare ruimtes vaak door mensen uit de buurt worden gebruikt. Van de 6 locaties die onderzocht zijn bevinden 4 locaties zich in wijken waar overwegend de gele leefstijl voorkomt, ook de groene leefstijl komt in sommige buurten voor. 8.2.1 Afrikaanderwijk Afrikaanderwijk bestaat voornamelijk uit de gele leefstijl waarbij sommige buurten een groene leefstijl hebben. Putselaan De Putselaan bevindt zich op de Kruising van 3 wijken. In de omgeving van de locatie is gele leefstijl dominant aanwezig. Als er gekeken wordt naar de invulling van de locatie en de omvang dan is er niet veel ruimte om als iemand van de gele leefstijl alle activiteiten op de onderzochte locatie uit te voeren. Het is wel een geschikte locatie om nieuwe mensen te ontmoeten. Er ontmoeten wordt gestimuleerd door de zitbanken op de locatie en de context waarin de locatie ligt. De locatie is omgeven met snackbars/ afhaalrestaurants en het ligt bij een metrostation en een kruispunt. Hierdoor is er een grote stroom van mensen in het gebied. Overigens moet men ook niet willen dat het mogelijk is dat alle activiteiten

30

moeten uitgevoerd moeten kunnen worden in een kleine openbare ruimte, omdat het simpelweg vaak niet mogelijk is door de omvang van de locatie. De zitplekken en de context waarin de locatie zich bevind zorgt ervoor dat de locatie aantrekkelijk genoeg is om er gebruik van te maken. Dit werd ook bevestigd tijdens het fieldwork, waarin te zien was dat mensen uit de buurt elkaar ontmoetten op de locatie. Tweebosstraat De Tweebosstraat bevindt zich in een gebied waar de gele en groene leefstijl voorkomen. Als we kijken naar de wensen van de twee leefstijlen dan ziet men dat de tweebosstraat niet veel te bieden heeft. Als we kijken naar de activiteiten die deze leefstijlen het liefst verrichten in de openbare ruimte dan geeft de Tweebosstraat daar niet veel ruimte voor qua omvang en invulling. Zo zijn er bijvoorbeeld geen speeltoestellen en is de locatie verhard, hierdoor is er een geringe diversiteit in de activiteiten die er verricht kunnen worden. Daarnaast is de locatie ook slecht onderhouden waardoor de kans dat de locatie gebruikt wordt verkleind wordt. De locatie is eigenlijk alleen geschikt voor activiteiten zoals de mensen uit de straat te ontmoeten. De Tweebosstraat functioneert hierdoor ook op straatniveau. 8.2.2 Bloemhof Bloemhof is ook een wijk waarin de gele leefstijl het meest voorkomt. Asterstraat De onderzocht locatie langs de Asterstraat sluit zeer goed aan op de gele leefstijl. Naast speelmogelijkheden in de vorm van een sportveld

en speeltoestellen dient de locatie ook door zijn ligging als een plek waar mensen (vooral jongeren en kinderen) uit de buurt met elkaar afspreken. Door deze elementen is de locatie zeer geschikt voor de gele leefstijl. Maar als er naar de ligging van de locatie t.o.v. de leefstijlen gekeken wordt dan bevindt de locatie zich in een buurt waar vooral de groene leefstijl voorkomt. Deze verhoogd de kans dat mensen uit de directe omgeving niet snel gebruik maken van de locatie maar vooral mensen uit de buurt naar de locatie komen. Putsebocht De Putsebocht bevindt zich in een gebied waarin de gele leefstijl een dominante aanwezigheid heeft. Deze locatie sluit qua grootte en invulling goed aan op de gele leefstijl. De bankjes die aanwezig zijn stimuleren ontmoeting, daarnaast zijn er speeltoestellen aanwezig waardoor er ook ruimte is voor kinderen om zich uit te leven. Maar de locatie kent niet een hoge intensiteit van gebruik. Dit komt doordat er sterke omgevingsfactoren zijn die sterke pull-factoren hebben waardoor gebruikers van de openbare ruimte eerder naar omgevingsfactoren worden getrokken dan naar de onderzocht locatie. Er zijn bijvoorbeeld in de omgeving van de locatie veel kleine speelruimtes te vinden die bijvoorbeeld over een groter diversiteit aan speeltoestellen beschikken dan de onderzochte locatie. De elementen die ervoor zorgen dat de locatie aansluit op de leefstijl die in de omgeving voorkomt zijn aanwezig. Alleen de locatie onderscheid zich niet.

Analyse

8.2.3 Nieuwe Westen In het Nieuwe Westen komt vooral de rode leefstijl voor.

Schelfplein goed aansluit op de leefstijl die in de omgeving voorkomt.

Pluktuin Hoewel de Pluktuin ook bij de groene leefstijl thuishoort, is het ook van toepassing bij de rode leefstijl, omdat de Pluktuin dient als een plek waar mensen uit de wijk bijeen komen om elkaar te ontmoeten. Vaak worden er ook evenementen georganiseerd in Pluktuin. Deze evenementen bieden een goede basis voor sociale interactie in de wijk. En aangezien de rode leefstijl sociaal georiënteerd is, is de Plukuin een goede aanvulling op de wijk. Schelfplein Als er naar de fysieke invulling van het Schelfplein wordt gekeken dan geeft de locatie qua omvang veel ruimte om evenementen op te organiseren maar het stimuleert ook de interactie tussen mensen, omdat zitplekken in de vorm van bankjes aan de randen zijn gesitueerd, daarnaast zijn ze ook goed t.o.v. geplaatst waardoor sociale interactie wordt gestimuleerd. Door de verhouding van groen en verharding biedt het Schelfplein ook ruimte voor een hoog diversiteit aan activiteiten (zoals picknicken) op de locatie waardoor er gesprekstof aanwezig is voor de gebruikers van de openbare ruimte. Het Schelfplein beschikt ook over speeltoestellen. Dit trekt kinderen aan en een gevolg hiervan is dat ouders ook naar de locatie getrokken worden waardoor er een hoger kans bestaat voor interactie op het plein. Op basis van de fysieke invulling en het fieldwork kan er vastgesteld worden dat het

31

Analyse

8.3 Omgevingsanalyse 8.3.1 Putselaan In de omgeving van de Putselaan zijn er veel horecagelegenheden en supermarkten. Dit heeft een positief invloed op het gebruik van een locatie, omdat deze voorzieningen veel publiektrekken. Mensen die bijvoorbeeld uit een afhaalrestaurant/ snackbar iets kopen kunnen dan als de weersomstandigheden goed zijn naar de locatie. De drukke wegen in rond de Putselaan kunnen wel als barrière werken voor het bezoeken van de groene openbare ruimte. 8.3.2 Tweebosstraat De Tweebosstraat bevindt zich in een gebied waar veel plekken zijn die een pull-factor zijn voor de gebruikers van de openbare ruimte. Zo is er naast de tweebosstraat een semi-openbare ruimte dat over speeltoestellen en vlakgroen beschikt. Deze rijke invulling van de openbare ruimte zorgt ervoor dat gebruikers uit de omgeving liever deze plekken gebruiken dan de Tweebosstraat. In de directe omgeving van de tweebosstraat zijn er vooral woningen te vinden. Daarnaast staan de woningen dicht op de locatie waardoor mensen uit een andere buurt zich al snel blootgesteld voelen. Dit verkleint de kans dat iemand uit een andere buurt gebruik maakt van de locatie. Tijdens het fieldwork viel er op dat vooral de bewoners uit de directe omgeving gebruik maakten van het pleintje. De Tweebosstraat functioneert daarom ook vooral op straatniveau.

32

Analyse

8.3.3 Asterstraat De locatie langs de Asterstraat bevindt zich in een gebied waar veel plekken zijn die concurreren over de gebruikers van de openbare ruimte. Toch wordt de locatie intensief gebruikt. Dit komt door de invulling van de locatie. Naast een sportveld zijn er ook sporttoestellen aanwezig. De onderzochte openbare ruimte onderscheid zich niet zo zeer van de andere speelplekken, maar het heeft wel dezelfde kwaliteit als de andere speelplekken en een voetbalkooi. 8.3.4. Putsebocht Naast de onderzochte locatie bevindt zich een onderwijsinstelling. Men zou denken dat deze locatie vaak wordt gebruikt door de scholieren, maar uit het fieldwork kwam naar voren dat de locatie nauwelijks werd gebruikt. Dit komt vooral doordat er in de omgeving veel concurrerend terrein aanwezig is. Direct aan de noordkant van de school is er een schoolplein van groot formaat met een rijke invulling. Het schoolplein beschikt over sportveldjes maar ook over speeltoestellen. Hierdoor komen de scholieren niet of nauwelijks op de onderzochte locatie.

33

Analyse

8.3.5 Pluktuin De Pluktuin ligt afgelegen in het noorden van de wijk en is slecht bereikbaar door een onduidelijke route. Op de locatie komen wel veel gebruikers, omdat de invulling van de locatie uniek is in de omgeving. Er zijn weinig ruimten in de buurt, waar het mogelijk is om met meerdere mensen te tuinieren. De belangrijkste omgevingsfactoren zijn de sportvelden ten westen van de locatie en de Mevlana Moskee. Beide voorzieningen liggen nabijen aan de toegangsweg richting de Pluktuin, Maar omdat de weg dood loopt, zullen er alleen gebruikers komen van de Pluktuin zelf. 8.3.6 Schelfplein Op de kaart hiernaast is de omgevingsanalyse van Schelfplein te zien. Op deze kaart zijn de omgevingsfactoren in de directe omgeving en in de wijdere omgeving te zien. In de directe omgeving van het plein zijn vooral veel bedrijven gevestigd. Maar ook twee onderwijsvoorzieningen in de vorm van basischolen. Deze twee omgevingsfactoren zullen bepaalde doelgroepen naar dit gebied trekken. Waardoor het gebruik van de plein voor een gedeelte wordt bepaald door deze doelgroepen. Zo zullen de bedrijven vooral in de spitsuren voor noodzakelijke activiteiten in het gebied zorgen en de scholen tijdens bepaalde uren voor optionele activiteiten in de vorm van spelende kinderen. In de wijdere omgeving zijn de grote publiekstrekkers, namelijk: de Heemraadsingel en de Matheneserplein. De Heemraadsingel is een grote singel dat de westkant van het Nieuwe Westen bekleed. De Matheneserplein is een plek waar voorziengingen zijn geclusterd.

34

Analyse

8.4 Patronen 8.4.1 Putselaan Op de kaart hiernaast zijn de patronen van de locatie bij de Putselaan te zien. Wat hier opvalt is dat het groen op de locatie nauwelijks gebruikt wordt. Als men naar de zijkanten van de locatie kijkt dan kan er afgelezen worden dat dit gebied vooral als een doorstroomroute gebruikt wordt. Wat opviel tijdens het fieldwork is dat kinderen op de zijkanten van het verhoogd groen liepen en dat volwassenen liever het trottoir gebruikten. De bankjes die aanwezig zijn worden wel intensief gebruikt wanneer de weersomstandigheden goed zijn. In de omgeving zijn er ook eyecatchers aanwezig in de vorm van de Maassilo en de metrobaan. Deze locatie is hierdoor een geschikte plek om af te spreken. Verder zijn er door de grote hoeveelheid mensen die langs de openbare ruimte lopen interessant voor mensen die op de bankjes, omdat er voor de mensen die gebruik maken van de bankjes er uitzicht is op andere activiteiten. Patronenkaart Putselaan

Lopen

zitten

35

Analyse

8.4.2 Tweebosstraat De patronenkaart van de Tweebosstraat toont veel gebruik bij de uiteinden van de locatie. Hier zijn bankjes gesitueerd, die gebruikt worden voor optionele en sociale activiteiten. Bij deze kaart valt direct het gebrek aan activiteiten in de openbare ruimte op. De looplijnen zijn alleen langs de ruimte te vinden, doordat de locatie niet in een looplijn ligt. De enige looplijnen in de openbare ruimte zijn afkomstig vanuit de achtertuinen die grenzen aan de groene openbare ruimte aan de Tweebosstraat.

Fietser zitten Spelen

36

Patronenkaart Tweebosstraat

Analyse

8.4.3 Asterstraat De Asterstaat laat veel activiteiten zien in de speeltuin en voetbalkooi. Dit gebruik is vaak in groepen georganiseerd, wat direct zorgt voor drukte in de (groene) openbare ruimte. De speeltoestellen in de speeltuin worden veelal gebruikt door jonge kinderen in bijzijn van de ouders. Ondanks de aangrenzende straten kunnen kinderen hier veilig spelen door het hek, dat voorkomt dat deze jonge doelgroep de straat oprent.

Ouder met kinderen Fietser zitten Spelen

Patronenkaart Asterstraat

37

Analyse

8.4.4 Putsebocht Ten tijden van ons fieldwork waren er geen gebruikers op de locatie. Er waren wel bewoners in de buur, maar deze liepen alleen langs het pleintje. Om te verklaren waarom hier in tegenstelling tot de andere pleinen weinig gebruik van werd gemaakt, moet de omgeving worden meegenomen. Zo toont de omgevingsanalyse van het plein veel (groene) openbare ruimte in de directe omgeving. Deze plekken concurreren met de Putsebocht, waardoor het aantal gebruikers over de plekken verdeeld word.

Lopen

Patronenkaart Putsebocht

38

Analyse

8.4.5 Pluktuin De Pluktuin is semi-openbaar en alleen geopend tijdens vooraf afgesproken tijden. Dit event-based gebruik zorgt ervoor dat de locatie druk bezocht word. Van de locatie zijn geen patronenkaarten gemaakt, omdat het gebruik slechts plaatsvind op afgesproken tijden. Hierdoor word de hele Pluktuin gebruikt om te tuinieren, maar ook door gastsprekers. 8.4.6 Schelfplein Tijdens het fieldwork maken we naast een Timelapse ook aantekeningen van wat er in de openbare ruimte gebeurd. Op deze manier houden we bij hoeveel gebruikers er komen en wat voor activiteiten zij verrichten. Om de patronenkaarten preciezer in te vullen maken we ook bij het fieldwork een Timelapse. In deze Time-lapse zijn alle activiteiten van een openbare ruimte te zien. Na elke keer dat wij fieldwork verrichten worden er patronenkaarten (zie bijlage 6 Het patronenboek) en Time-lapse films gemaakt. De patronenkaarten leggen wij vervolgen op elkaar om het eindgebruik in de ochtend, middag en avond te laten zien. Voor iedere activiteit worden symbolen gemaakt en bij ieder symbool wordt weergegeven hoe vaak een dergelijk activiteit plaats vindt. Op de kaart hiernaast is het eindgebruik van de middag weergegeven. Aan de dikte van de pijlen is te zien hoe vaak er doorstroom activiteiten hebben plaats gevonden. Hoe dikker de pijl, hoe vaker men langs die route het plein is overgegaan. Aan de kaart is te zien dat er langs de west-, noord- en zuiderzijde

Patronenkaart Schelfplein

Fietser doorstroom activiteiten plaats vinden. En het spelen concentreert zich vooral in het zuiden en op het verhoogde groen. De zitactiviteiten zijn vooral langs de randen van het verhoog groen en op de bankjes in het oosten te vinden.

Lopen zitten Spelen afval weggooien Onderhoud Ouder met kinderen

39

Analyse

8.5 Gebruikzones 8.5.1 Putselaan Hiernaast zijn de patronen van de locatie langs de Putselaan vertaald naar gebruik zones. Op de kaart is te zien dat de plek waar sociale activiteiten in de zin van mensen die met elkaar praten, samenvalt met de optionele activiteiten, namelijk het zitten op de bankjes. Ook hier is duidelijk te zien dat het gras totaal niet gebruikt wordt. 8.5.2 Tweebosstraat De noodzakelijke activiteiten komen niet op de locatie voor, behalve een enkele route richting één van de achtertuinen. Over he algemeen worden de randen van he plein he meest gebruikt voor de optionele en sociale activiteiten. Het midden van de openbare ruimte word voor geen enkele activiteit gebruikt. Daarnaast is er geen sociale interactie tussen de meest gebruikte locaties van het plein, doordat deze ver van elkaar liggen

Gebruikzones Putselaan

Noodzakelijke activiteiten

Sociale activiteiten

Optionele activiteiten

Gebruikzones Tweebosstraat

40

Analyse

8.5.3 Asterstraat De groene openbare ruimte wordt veel gebruik voor sociale en optionele activiteiten. Dit gebeurd zoals verwacht veel in de voetbalkooi en speeltuin. De noodzakelijke activiteiten komen niet in de ruimte zelf voor, doordat deze is afgesloten door een laag hek. Passanten zullen daardoor niet over de openbare ruimte, naar hun bestemming lopen. Door het lage hek blijven wel de activiteiten in de buurt zichtbaar, waardoor er veel te zien is voor zittende gebruikers. 8.5.4 Putsebocht Zoals vermeld waren er tijdens het fieldwork geen activiteiten te vinden op de openbare ruimte zelf. Alleen in de directe omgeving waren looplijnen te vinden die deel uitmaken van de noodzakelijke activiteiten. Door het gebrek aan informatie zijn voor deze locatie alleen de noodzakelijke activiteiten weergegeven.

Gebruikzones Asterstraat

Noodzakelijke activiteiten

Sociale activiteiten

Optionele activiteiten

Gebruikzones Putsebocht

41

Analyse

8.5.5 Pluktuin De gebruikszone is gebaseerd op bevindingen uit één locatie bezoek. Dit komt door het eventbased gebruik, waardoor het alleen op afgesproken tijden geopend is. Daarnaast is de Pluktuin semiopenbaar waardoor het gebruik bepaalt wordt door evenementen die verschillend zijn. Hierdoor zijn er geen patronenkaarten of gebruikzone kaarten gemaakt. 8.5.6 Schelfplein Aan de hand van de patronenkaart kan de openbare ruimte verdeeld worden in gebruik zones. Hiermee wordt er bedoeld dat op de kaart aangegeven kan worden waar noodzakelijke-, sociale- en optionele activiteiten plaats vinden. Hiernaast zijn er op de kaart van Schelfplein het gebruik zones weergegeven. Aan de kaart is af te lezen waar de drie soorten activiteiten in de openbare ruimte vooral plaatsvinden. De noodzakelijke activiteiten bestaan vooral uit mensen die op de fiets of lopend het plein af gaan. De optionele activiteiten bestaan vooral uit het zitten en spelen. De sociale activiteiten in de vorm van mensen die met elkaar praten zijn vooral bij de zitbanken en aan de randen van het verhoogde groen te zien.

Gebruikzones Schelfplein Noodzakelijke activiteiten Sociale activiteiten Optionele activiteiten

42

Gebruik waardebepaling

8.6 Vaststelling gebruikswaarde Om het feitelijk gebruik van iedere locatie overzichtelijk te maken en om de locaties te kunnen vergelijken is op basis van de voorgaande analyses per locatie de cirkel van het feitelijk gebruik ingevuld. Hierbij zijn de drie gebruikscategorieën (optioneel, noodzakelijk en sociaal) in de cirkel verwerkt. Per categorie zijn alle richtlijnen weergegeven. De scores die ingevuld worden zijn geen harde scores maar ze zijn bepaald door analyses en ervaringen van de onderzoekers die deel hebben genomen aan dit onderzoek.

43

Gebruik waardebepaling

8.6.1. Gebruikswaarde Putselaan De Putselaan heeft een hoge gebruikswaarde. Aan de cirkel van de gebruikswaarde bepaling is er te zien dat de locatie op zowel optioneel als de sociale kant een hoge beoordeling krijgt. Doordat de locatie klein is, is er niet veel ruimte om te spelen en te bewegen. Dus men zou denken dat ook de stilte hierdoor positief door beïnvloed zou worden. Maar dit is niet het geval. En dat komt door de context waarin de locatie zich bevind. De onderzochte openbare ruimte ligt naast een druk kruispunt, hierdoor heerst er geen stilte op de locatie. Maar de punten waar de locatie wel een hoge beoordeling bij krijgt zorgen ervoor dat de plek sociale interactie tussen haar gebruikers bevorderd. Uit deze cirkel is te zien dat optionele als sociale activiteiten afhankelijk zijn van elkaar en ook beïnvloed worden door elkaar. 8.6.2. Gebruikswaarde Tweebosstraat De Tweebosstraat is een plek dat vooral gefocust is op de sociale interactie van haar gebruikers. Dit is ook te zien aan de invulling van de locatie. De locatie beschikt over zitbanken en men heeft uitzicht op 2 bomenrijen en een schilderij aan een van de muren van de gebouwen (gesprekstof). De invulling van de locatie is niet sterk genoeg om optionele activiteiten te stimuleren. Dit komt door de vorm, invulling en onderhoud van de locatie. De locatie is vervuild door glas. Dit belemmerd het gebruik van de locatie en zorgt ervoor dat niet heel de openbare ruimte gebruikt wordt. Dit achterstallig onderhoud heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat de Roteb de locatie niet betreed maar er langs het hek van de locatie loopt. Dit werd tijdens het fieldwork meerdere malen bevestigd.

44

Gebruik waardebepaling

8.6.3 Gebruikswaarde Asterstraat Aan de gebruikswaarde cirkel van Asterstraat is te zien dat de locatie overwegend hoge beoordelingen heeft gekregen voor optionele activiteiten. Dit komt doordat de locatie is ontworpen om optionele activiteiten in de omgeving te stimuleren. Door de sterke inzet op het stimuleren van optionele activiteiten is er weinig aandacht besteed aan het stimuleren van de sociale interactie van de gebruikers. Nu is de locatie vooral als een speelplek ontworpen, hierdoor richt het zich op een bepaald doelgroep. Binnen deze doelgroep vindt sociale interactie plaats tijdens het verrichten van optionele activiteiten. Bijvoorbeeld tijdens het voetballen, spreken de deelnemers geregeld met elkaar. Maar voor mensen die graag toeschouwer willen zijn en willen toezien zijn er niet veel mogelijkheden, behalve het alleen maar staan en kijken. Dit zorgt ervoor dat mensen die niet willen sporten maar toch indirect gebruik willen maken van de ruimte door toe te zien op de activiteiten niet hierin gestimuleerd worden. Dit heeft als effect dat deze mensen zicht korter in de openbare ruimte bevinden. Bij kleine openbare ruimtes kan men vaak niet alles ruimte geven. Maar bij deze locatie is het qua ruimte wel mogelijk om sociale activiteiten te stimuleren. De noodzakelijke activiteiten hoeven niet meer ruimte te krijgen, omdat dit vooral voorkomt direct om de openbare ruimte. Wat verder ook op te merken is dat de locatie op stilte een lage beoordeling heeft gekregen. Dit is vaak het gevolg van de fysieke invulling van de openbare ruimte. Als er veel ruimte is om te spelen/bewegen dan zal de stilte in de omgeving ook afnemen.

8.6.4 Gebruikswaarde Putsebocht De locatie aan de putsebocht heeft bijna op alles lage beoordelingen gekregen. Vaak zijn het net voldoendes. De gedachte achter het ontwerp van de locatie is goed. Er zijn speeltoestellen aanwezig en ook veel zitbanken, om optionele en sociale activiteiten te simuleren en daarmee het gebruik van de plek te stimuleren. Maar het feit dat de plek lage beoordeling heeft gekregen, komt doordat de locatie qua invulling zich niet onderscheid van de openbare ruimtes in de omgeving. De andere locaties hebben vaak een aantrekkelijkere invulling en/of zijn groter. Hierdoor heeft de onderzochte locatie niet een hoge gebruikswaarde voor de gebruikers waardoor de plek nauwelijks gebruik kent

45

Gebruik waardebepaling

8.6.5 Gebruikswaarde Pluktuin Aan de cirkel van de gebruikswaarde bepaling van de Pluktuin is er te zien dat het een locatie is dat zich focust op sociale activiteiten. Dit komt ook, omdat men bij de oprichting van de Pluktuin dit als doel had, namelijk: de contacten van de buurtbewoners in de omgeving verbeteren. In de Pluktuin worden vaak evenementen georganiseerd waaraan bewoners uit de omgeving deelnemen. Ook is er aan de cirkel te zien dat het om een semi-openbare ruimte gaat. Dit is op te merken aan de lage beoordeling bij de toegankelijkheid en doorstromingsmogelijkheden van de Pluktuin. De locatie ligt afgezonderd naast een weg dat doodloopt waardoor noodzakelijke activiteiten niet mogelijk zijn. Daarnaast is de weg naast de Pluktuin aan het begin voorzien van een slagboom. Dit impliceert dat het gebied na de slagboom semi-openbaar/privé terrein is voor de gebruikers van de openbare ruimte. 8.6.6 Gebruikswaarde Schelfplein De Schelfplein is de enige onderzochte locatie dat ruimte bied voor alle drie de vormen van gebruik. Daarnaast is het ook de enige locatie die op bijna alle punten een hoge beoordeling krijgt. Het Schelfplein beschikt over veel zit, lig en leun mogelijkheden, de noodzakelijke activiteiten kunnen gebruik maken van de locatie en de sociale interactie wordt gestimuleerd door de strategische plaatsing van de zitplekken en het uitzicht op andere activiteiten. De punten waar de locatie minder hoog op scoort (schaduw, toegankelijkheid en eye-catchers) hebben niet als gevolg dat de gebruikswaarde van de locatie daalt. Sterker nog, in bijna alle keren dat er fieldwork is verricht kende de locatie een hoge gebruiksintensiteit (zie bijlage patronenkaarten, Schelfplein).

46

Gezondheidstabel

Op basis van het tabel (gezondheidseffecten) in hoofdstuk 6, pagina 20, zijn alle locaties op de gezondheidseffecten beoordeeld. Per locatie is gekeken hoe de invulling is en met welke omgevingsfactoren de locatie te maken heeft. Voor de beoordeling zijn drie beoordelingscategorieën bepaald. Er is voor drie beoordelingscategorieën gekozen, omdat er geen harde conclusies getrokken kunnen worden. Deze beoordeling geeft globaal het gezondheidseffect van de locatie op haar gebruikers weer. De uitkomsten van deze tabel vormen een bouwsteen voor de adviezen die in hoofdstuk 9 zijn beschreven. De beoordeling van de locaties ten opzichte van de gezondheidseffecten zijn in ‘bijlage 10 Locaties en gezondheid’, pagina 92, beschreven. Zingeving is een begrip uit de psychologie dat ruimte biedt aan het individu om tot zichzelf te keren. Een voorbeeld hiervan is dat als iemand bijvoorbeeld slecht nieuws te horen heeft gekregen even de tijd kan nemen om dit te verwerken. Zingeving is niet meegenomen in de beoordeling doordat het niet meetbaar is. Ieder individu verwerkt ook op zijn/haar eigen manier

47

48

9. Conclusies en aanbevelingen In dit hoofdstuk is te lezen hoe men in de stad kleine groene ruimten kan monitoren op het gebruik en hoe men de potentie van deze locaties kan vaststellen, passend bij de routines van beheer en onderhoud, Daarmee wordt de onderzoeksvraag beantwoord. 9.1 Conclusie Concluderend kan men stellen dat er 3 vormen van gebruik zijn, namelijk: noodzakelijke activiteiten, optionele activiteiten en sociale activiteiten. Hiervan hebben sociale en optionele activiteiten overlap met elkaar. Deze drie vormen van gebruik zijn een belangrijk basis geweest voor het onderzoek. Dit hielp vooral bij het fieldwork. Met de kennis van de drie vormen van gebruik waren alle activiteiten duidelijk te categoriseren. De optionele en sociale activiteiten hebben raakvlakken met elkaar in de zin van dat beide vormen van gebruik over vergelijkbare richtlijnen beschikken. Tijdens het fieldwork bleek dat sommige locaties een hoge gebruiksintensiteit hadden en andere plekken bijna geen gebruik kenden. Het gebruik van een locatie is afhankelijk van veel factoren. Naast de weersomstandigheden hebben de invulling, grootte, vorm en omgevingsfactoren invloed op het gebruik van een kleine (groene) openbare ruimte. Vaak

beperken de kleine (groene) openbare ruimtes de diversiteit van ingrepen die de gebruikswaarde van de plek kan verbeteren. Dit komt doordat deze openbare ruimtes vaak simpelweg te klein zijn om alle activiteiten ruimte te geven. Maar dit moet men ook niet willen, omdat een kleine (groene) openbare ruimte dan juist kwaliteit verliest. Bij het uitvoeren van veranderingen in de kleine (groene) openbare ruimte zal er naar de wensen en leefstijlen van de gebruikers (leefstijlen) gekeken moeten worden. En dan vooral de leefstijl die het meest in de omgeving voorkomt. Ieder leefstijl waardeert, ervaart en gebruikt een openbare ruimte anders. Vooral bij kleine” groene openbare ruimtes is dit van belang, omdat deze ruimtes het meest gebruikt worden door de mensen in de directe omgeving. Als er een goede aansluiting bestaat dan zal de gezondheidspotentie die een kleine (groene) openbare ruimte op haar gebruikers heeft goed benut worden. De bovenstaande kennis heeft bijgedragen bij het beantwoorden van de hoofdvraag van dit onderzoek. De hoofdvraag luidde: Hoe kan men in de stad, kleine groene openbare ruimten monitoren op het gebruik en de potentie van deze locaties vaststellen, passend bij de routines van beheer en onderhoud.

Om het gebruik van een kleine (groene) openbare ruimte vast te kunnen stelen zal er fieldwork verricht moeten worden. Er wordt geadviseerd om dit zo vaak mogelijk te doen om een helder beeld te krijgen van het gebruik. Ook zal er naar de omgeving gekeken moeten worden omdat het gebruik van een locatie beïnvloed wordt door de omgeving waarin het is ingebed. Op deze manier kan men zien of een openbare ruimte aansluit op de wensen van de gebruikers uit de omgeving. Als het gebruik goed inbeeld is gebracht kan er vervolgens gekeken worden hoe men de gebruikswaarde van een locatie kan verbeteren zodat er een aantrekkelijke openbare ruimte ontstaat die uitnodigend werkt, en ervoor zorgt dat mensen tijd hierin doorbrengen. Dit kan door te kijken of de locatie aansluit bij de waardes die de overheersende leefstijl in de omgeving toekent aan groen. Als een locatie niet aansluit op de wensen van de leefstijl, moet worden gekeken welke ingrepen kunnen bijdragen aan het vergroten van de gebruikswaarde van de locatie. De aanpassingen die verricht worden moeten gemakkelijk beheerd en onderhouden kunnen worden, anders is kans groot dat een openbare ruimte kwaliteit verliest doordat het onderhoud stroef verloopt. Dit zal dan negatieve gevolgen hebben voor het gebruik van een locatie.

49

Conclusies en aanbevelingen

9.2 Aanbevelingen De aanbevelingen per locatie zijn gebaseerd op de tabel met gezondheidseffecten, de gebruikswaarde en de leefstijlen. Deze drie aspecten zijn de bouwstenen voor adviezen per locatie gericht op toename van de gezondheidsaspecten van de locatie op gebruikers (Gezondheidseffecten tabel). Als is besloten welke gezondheidsaspecten verbeterd moeten worden, wordt er gekeken naar de gebruikswaarde. En daarbij dus naar de richtlijnen die nog slecht scoren . Bij het verbeteren van een slecht scorende richtlijn zal ook de gezondheidseffect van een locatie toenemen. Hierbij moet worden gelet op de omgevingsanalyse om zo te voorkomen dat er een openbare ruimte wordt ontworpen die zich niet onderscheid van de concurerende openbare ruimtes in de omgeving. Om het ontwerp te laten aansluiten op de huidige wensen van de gebruikers moet er worden gekeken naar de dominante leefstijl. Het is belangrijk om na te gaan of een plek goed aansluit op de leefstijl die voorkomt in de omgeving van een locatie. Een slechte aansluiting op de wensen van de gebruikers zorgt voor een lage gebruikerswaarde uit het oogpunt van de leefstijl die het meest voorkomt in de omgeving. Het gevolg hiervan is dat de openbare ruimte nauwelijks wordt gebruikt, waardoor de potentiele gezondheidseffecten die een locatie op haar gebruikers kan hebben niet wordt benut. In bijlage XI Aanbevelingen per locatie is deze methode toegepast op de 6 groene openbare ruimte in Rotterdam.

50

Literatuur Paragraaftitel Alexander. C., Ishikawa. S., Silverstein. M., Jacobson. M., Fiksdahl-King. I., Angel. S., Een Patroontaal, Center of Environmental Structure, 1977 Arntz K., Jong, L. de , Groene schoolpleinen, Gemeente Rotterdam dienst Sport en Recreatie(2012) Berg, A. van den., de Ronde K., Groen en gezondheid van stadsbewoners: Samenvatting van het vitamine G2 onderzoek, Alterra, Wageningen(2009) Bogaard. J. van den., Lobst. S,. Schuster. M., Vaandrager. L., Borgharts. S., Custers. M., Haubenhofer. D., Odink. J., Speelnatuur in de stad, hoe maak je dat?, GGD Rotterdam-Rijnmond, 2009 Burgers. J., Zuijderwijk. L., Binken. S., Wilk. van der, D., Levendige en veilige openbare ruimte, De visie van professionals en ervaringen van gebruikers, NCIS Institute en Platform 31, 2012 Deelstra, T., Kips E., Een verkenning van de kindvriendelijke straat, The international institute for the Urban Environment(2006) Dujardin, M., Vries, C. de., Bezoeken waardering

groenvoorzieningen Rotterdam ,Centrum Onderzoek en Statistiek(COS)(2008)

voor

Gadet. J., Publieke ruimte, parochiale plekken, Passentenopenbaarheid, Jonge alleenwonende Amsterdammers over stedelijkheid, Academisch proefschrift, 1999 Gehl. J., Life between buildings, Using public space, 1987 Gehl. J., Gemzøe. L.,Public Spaces Public Life, The Danish ArchitecturealPress & The Royal Danish Academy of Fine Arts School of Architecture Publishers,Copenhagen,2004 Hoog, M. de, Vemeulen R., Nieuwe ritmes van De Stad, Maart 2009 Hortulanus. R.P., Van Kempen. E.T., Sociaal beheer van buurten, leefklimaat, bewonerselectie en vormen van beheer, VUGA ,1987 Lina, T., Dijk J. van, de Keizer M., Doornroosje, Stichting Tussentuin(2012) Verhoeven N., Wat is onderzoek.(2011),

Vervoort S.(DCMR), Bogaard J. van den(GGD), Walda I.(GGD), Rotterdam gezond groen gewoon doen!, Kennisalliantie GGD Rotterdam-Rijnmond en DCMR Milieudienst Rijnmond Vreke J., Salverda I.E., Langers F. Niet bij rood alleen: buurtgroen en sociale cohesie. Alterra, Wageningen (2010) Wetten, J. van, Ligt S. de ,Kuipers H., van Dijk R., Groen loont met TEEB stad, TEEB(The economics of Ecosystems and Biodiversity),2012 Internetbronnen Geraadpleegd maart 2013 BN DeSTEM, http://www.bndestem.nl/ regio/moerdijk/hebben-ze-dit-ook-nog afgepakt-1.718255 Geraadpleegd maart 2013 Desmet. E., Sour. A.,Pleinen woonkamer van de buurt, Succesfactoren voor levendige pleinen,Gemeente Rotterdam Geraadpleegd februari 2013 Gemeente Rotterdam, Dienst Jeugd Onderwijs en Samenleving, Wijkscan KIWI, Nieuwe Westen

51

literatuur

Deelgemeente Delfshaven, (2012) Geraadpleegd februari 2013 GGD Rotterdam – Rijmond, Factsheet SES, Cityportal Rotterdam, Bloemhof, Afrikaanderwijk en Nieuwe Westen. http://www.ggdrotterdamrijnmond.nl/uploads/tx_ rkdownload/Factsheet_SES_01.pdf Geraadpleegd maart 2013 GGD, Investeren in groen: Gezondheidswinst voor iedereen, GGD Nederland(2012) http://www.ggd.nl/actueel/nieuws/2012/10/23/ investeren-groen-gezondheidswinst-voor-iedereen/ GGD Rotterdam-Rijmond, Opdrachtbeschrijving AW GGD Geraadpleegd maart 2013 GGD Rotterdam-Rijnmond, Samenwerken werken aan een Goede Gezondheid, Rotterdams programma 2011-2014, (2011) http://www.ggdrotterdamrijnmond.nl/uploads/tx_ rkdownload/Programma_SWGG_def.pdf Geraadpleegd februari 2013, GGD Rotterdam-Rijnmond, Sociaaleconomische gezondheidsverschillen in de regio RottedamRijnmond, (2011) Geraadpleegd 30-05-13 Jacobs J., Public Space http://janeswalk.net/assets/uploads_docs/ Public_space.pdf

52

Geraadpleegd 04-05-13 NCBI, ,Jane Jacobs and Urban Health http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/ PMC1891655/ Geraadpleegd op 29-04-13 Platform31, Onderzoek gezondheidssituatie, , 2011 http://kennisbank.platform31.nl/pages/21218/ Nieuws/Uitgebreid-onderzoek-maakt-slechtegezondheidssituatie-Rotterdam-zichtbaar-.html Geraadpleegd 30-05-13 Project for Public Spaces http://www.pps.org/reference/jgehl/ Geraadpleegd maart 2013 Project for Public Spaces, http://www.pps.org/reference/wwhyte/ Geraadpleegd 29-05-13 RTV Rijmond,2013 Nog steeds problemen op Dordtselaan, http://www.rijnmond.nl/nieuws/24-09-2008/nogsteeds-problemen-op-dordtselaan Geraadpleegd 30-05-13 SmartAgent Company, BSR-model, , 2013 http://89.146.41.141/ Geraadpleegd maart 2013 E.M. Snoeijs, Stadsparken; gebruik en beleving van ontmoeting http://igitur-archive.library.uu.nl/studenttheses/2012-0829-200508/definitief%203%20 juli%202012.pdf

Geraadpleegd Mei 2013, Springzaad, Een groene gezonde wijk http://www.springzaad.nl/litdocs/een_groene_ gezonde_wijk.pdf Afbeeldingen Afbeelding op pagina 5, Hangjongeren, de Vlaardingern, site: http://www.devlaardinger.nl/ Voorpagina/Nieuws/tabid/3329/ArticleID/2530/ mod/5245/Wat-is-er-eigenlijk-mis-met-dehangjongeren.aspx

Bijlage 1 begrippenkader De onderstaande definities zijn samengesteld door de auteurs en komen voort uit literatuuronderzoeken. Om dit te verduidelijken zijn grafische weergaven bij gevoegd. Overigens is in de praktijk vaak een combinatie van begrippen te vinden, waardoor groene ruimten meerdere functies kunnen herbergen.

Buurtgroen Groen dat functioneert op buurtniveau en bewoners uit de omringende buurt trekt.

Openbare ruimte: De openbare ruimte is een ruimte voor iedereen, dat constant onderhevig is aan fysieke en sociale omstandigheden vanuit de directe omgeving, waardoor de activiteiten veranderen en mede bepaald worden door de ligging in het stedelijk weefsel

Stadsgroen Groen dat functioneert op stadsniveau en bezoekers vanuit de hele stad naar zich toe trekt.

Semi-Openbaar: Semi-openbaar terrein is toegankelijk voor personen, maar lijkt door de functie en ligging niet voor iedereen toegankelijk. Vaak wordt dit omschreven als men er wel mag komen, maar het gevoel heeft er niet te horen. Straatgroen Groen dat functioneert op straatniveau en alleen bezoekers vanuit deze straat trekt.

Wijkgroen Groen dat functioneert op wijkniveau en bewoners uit de hele wijk trekt.

Regionaal groen Groen dat functioneert op een regionaal niveau, waardoor het bezoekers trekt vanuit omliggende gebieden. Sportvelden: Openbare ruimten bedoeld om op te sporten Speelgroen: Groen ruimten waar speelvoorzieningen zijn gevestigd, vaak is dit een combinatie van verhard en onverhard terrein.

bijvoorbeeld twee wegen opvult. Honden uitlaatplek: Een groene plek in de stad waar het toegestaan is om de hond uit te laten. Restruimten maken hier vaak deel van uit. Dit wil echter niet zeggen dat honden alleen worden uitgelaten op de daarvoor toegewezen locaties. Kijkgroen Kijkgroen kan in verschillende vormen optreden zoals bijvoorbeeld een restruimte. Kijkgroen is bedoelt om te ervaren en kan stress verlagend werken. Dit groen is niet bedoelt om fysiek te ervaren. Eetbaar groen Eetbaar groen is eten dat fysiek kan worden ervaren door het planten of zelfs eten van fruit en groenten in de openbare ruimte Groen als onderdeel van voorzieningen Groen dat onderdeel is van een voorziening, dit kan zijn als speeltuin, maar ook als aangrenzende

Restruimten: De groene openbare ruimten die de ruimte tussen

53

Bijlage 2 Onderzoeksafbakening In het programma SWGG (Samen Werken aan een Goede Gezondheid) worden 6 targetwijken genoemd waarbij de gezondheid van Rotterdammers in die wijken centraal wordt gesteld. Dit zijn de wijken Bloemhof, Afrikaanderwijk, Hillesluis, Tarwewijk, Lombardijen en Nieuwe Westen. De aanpak binnen SWGG is actiegericht. Dit houdt in dat er aandacht wordt besteed aan hoe Rotterdammers zelf actie kunnen nemen en welke condities daarvoor nodig zijn om hun gezondheid te verbeteren. De aanpak is vooral gericht op de groep mensen die een lagere sociaal economische status hebben. Deze groep mensen heeft in vergelijking met andere Rotterdammers een slechtere gezondheid (Groene burger participatie in de SWGG wijken, 2012). Rotterdam heeft een vergroeningsopgave opgesteld. Het doel van deze vergroeningsopgave is om de 10 stenige wijken in Rotterdam te vergroenen. Deze wijken zijn: Oude Westen, Agniesebuurt, Oude Noorden, Oud Crooswijk, Stadsdriehoek, Afrikaanderwijk, Bloemhof, Carnisse, Nieuwe Westen, Tussendijken.

54

Overlap Het programma SWGG heeft als doel om de ‘gezondheid’ in bepaalde wijken te verbeteren door onder andere participatie. Rotterdam heeft als doel bepaalde wijken te vergroenen. Er is overlap tussen de wijken uit deze beide opgaven: Bloemhof, Afrikaanderwijk en het Nieuwe Westen moeten zowel ‘gezonder worden’ als vergroenen.

Bijlage 3 Activiteiten in de openbare ruimte Gebruikers van de kleine groene openbare ruimten gebruiken een locatie op veel verschillende manieren. De manier waarop een plek wordt gebruikt verteld veel over de mogelijkheden van een plek en over de wensen van de gebruikers. Zoals eerder is besproken is het gebruik veel meer dan alleen het bewegen in de openbare ruimte. Hieronder is een lijst te vinden van de verschillende activiteiten die in de openbare ruimte kunnen plaatsvinden. Door ruimte te bieden aan een zo groot mogelijk aantal activiteiten, zal de locatie door meerdere gebruikers gebruikt kunnen worden. Staan in de openbare ruimte Het kunnen lopen en zitten in een openbare ruimte vraagt meer van de fysieke omgeving dan het kunnen staan. Hierbij is het voor een openbare ruimte belangrijk dat het mensen uitnodigt om te staan en van de omgeving te genieten, maar het belangrijke hierbij is of de openbare ruimte ervoor zorgt dat gebruikers die er staan ook daadwerkelijk langere tijd verblijven. Voor een moment staan Veel staan activiteiten worden beïnvloed door de omgeving. Mensen stoppen op plekken waar ze bijvoorbeeld moeten stoppen, zoals bij een stoplicht of bij de rand van een trottoir om over te steken,

maar bijvoorbeeld ook bij een oriëntatiepunt te vinden die hun op weg helpt. Staan om met iemand te praten Het praten met iemand behoort in principe tot noodzakelijke activiteiten, omdat als men een bekende tegenkomt is de kans groot dat men met diegene een praatje maakt. Dit doet men vaak omdat het niet netjes is om een bekende te negeren. Het praten, vindt dan vaak plaats op de plek waar men iemand ontmoet. Een dergelijk gesprek kan overal plaats vinden: op een trap, in een winkel, op straat etc.

Voor een bepaalde tijd op een plek staan Soms stopt men op een bepaalde plek, omdat men op die plek op iemand moet wachten. Of omdat men van de omgeving wil genieten. In dergelijke situaties worden andere eisen gesteld. Hierbij is het belangrijk om te kijken wat goede staan plekken zijn.

Op een plein in Italië (Ascoli Piceno) is er onderzocht waar mensen het liefst willen staan. Uit dit onderzoek kwam naar voren dat mensen op de randen van het plein en van de trottoirs staan, maar ook onder beschutting of bij pilaren.

55

Bijlage 3 activiteiten in de openbare ruimte

Zones om in te staan en te verblijven Populaire plekken om te staan en te verblijven bevinden zich aan de rand van openbare ruimtes of bij de overgang van de ene openbare ruimte naar de andere. Derk de Jonge heeft in zijn onderzoek naar verblijfplekken in recreatiegebieden beschreven naar welke plekken men zich het liefst toe verplaatst. Uit dit onderzoek kwam naar voren dat mensen het liefst aan de randen van openbare plekken verblijven. Hij noemde dit het “edge effect”. Een verklaring voor het edge effect kan zijn dat men op de randen van een plek het beste overzicht heeft over de openbare ruimte. Edward T. Hall beschrijft in zijn boek “The Hidden Dimension” dat mensen aan de randen van openbare plekken verblijven omdat men zich dan niet blootgesteld voelt. Dit is wel het geval als men zich bijvoorbeeld midden op een plein bevindt. Aan de rand loopt men niet voor de voeten van anderen en men heeft overzicht zonder dat men zelf vaak gezien wordt. Zones die beschut zijn Plekken die beschut zijn worden vaak gebruikt om op te verblijven. Deze plekken zijn populair omdat men beschut in de schaduw kan verblijven zonder op te vallen en een overzicht kan houden over een openbare ruimte. Heggen, tuinen en veranda’s zijn voorbeelden van dit soort plekken. Staanplekken met leunobjecten Binnen verblijfplekken kiezen mensen plekken uit objecten staan die ze als leuning kunnen gebruiken of bij te staan. Deze plekken kunnen gedefinieerd worden als rustplekken. Dit soort objecten nodigt mensen uit om langer in een openbare ruimte te

56

verblijven. In Campo in Sienna staan aan de rand van een plein korte pilaren. Deze plekken worden door mensen gebruikt om tegen aan te leunen. Als een plek over objecten beschikt die gebruikt kunnen worden om naast te staan of om tegen te leunen, zullen mensen als eerst op deze plekken staan. Dit kan men ook zien bij jonge kinderen die eerst bij de bank of dicht bij hun speelgoed blijven om een ruimte te observeren en daarna pas zich door een ruimte verplaatsen. Ook bij evenementen zijn gasten als eerst bij de tafels/leuntafels te vinden. Men gaat bijvoorbeeld ook niet snel midden op een grasveld zitten als er geen object is om naast te zitten. Concluderend kan men zeggen dat de details in het ontwerp van een openbare ruimte belangrijk zijn voor het gebruik van de plek. Onder details worden objecten zoals banken, trappen, verhogingen verstaan. Deze objecten hebben o.a. een grote invloed op de tijd die men doorbrengt in een openbare ruimte. Zitten In de openbare ruimte Het is belangrijk om te definiëren wat goede zitplekken in de openbare ruimte zijn, omdat zitplekken ervoor zorgen dat mensen langer in een openbare ruimte verblijven. Daarnaast vormen zij de basis van andere activiteiten zoals: slapen, eten, lezen en bijvoorbeeld schaken. Dit soort activiteiten zijn een belangrijk indicator voor het gebruik van een openbare ruimte. Als er geen zitplekken in de openbare ruimte zijn dan is er een grote kans dat men de plek snel passeert. Als men de kwaliteit van

een openbare ruimte wil verbeteren dan is het altijd een goed idee om er zitplekken te realiseren. Goede zitplekken Het zitten op een plek vraagt verschillende eisen aan de situatie, het klimaat en de kwaliteit van de openbare ruimte. Het zitten stelt meer eisen dan het staan en het lopen in een openbare plek. Mensen gaan sneller in een openbare plek zitten als omgevingsfactoren zoals de weersomstandigheden positief zijn. Bij het kiezen van een zit plek zijn mensen vaak ook kritisch bij hun keuze. Men zit liever op een bankje/verhoging waarbij de rug gedekt is door een muur of door groen in de vorm van een heg, dan een plek waarvan men van achter niet beschut is. Deze beschutte zitplekken vindt men ook vaak aan de randen van openbare ruimtes. Bron: Jan Gehl, Life between buildings, Using public spaces, vertaald door Jo Koch, 2011

Bijlage 4 Locatiekeuze Binnen de drie vergroeningswijken zijn er per wijk 2 locaties gekozen. Bij het onderscheid van de openbare ruimtes in de vorm van parken, pleinen en singels is gekeken op wat voor niveau deze elementen functioneren. Hierbij is een onderscheid gemaakt tussen openbare ruimtes op straat- en buurtniveau, semi-openbare ruimtes op straaten buurtniveau en groen op wijkniveau. Voor dit onderzoek worden de openbare ruimtes op straat/buurtniveau onderzocht en zijn de semiopenbare ruimtes en parken/pleinen op wijkniveau omgevingsfactoren. Overigens is er in het Nieuwe Westen een uitzondering gemaakt en is een semi-openbare ruimte toch als onderzoeklocatie genomen. De reden hiervoor was om ook een unieke locatie in de wijk te onderzoeken.

is Tweebosstraat. Deze locatie is een plein dat vergroend is met bomen, verder beschikt het over 3 zitbanken. De locatie die met witte pijlen is weergegeven is een stuk kijkgroen met 4 zitbanken. Het grote verschil tussen de 2 locaties in afrikaanderwijk is dat de tweebosstraat verborgen ligt en het stuk groen aan de putselaan langs een druk kruispunt ligt. Afrikaanderwijk 1

1

3 1

2

Het streven bij de locatie keuzes was om een diversiteit te hebben op het gebied van de invulling van de openbare ruimtes. Hiervoor is gekozen, omdat het te ontwikkelen instrument op verschillende locaties toegepast moet worden. Als voor locaties gekozen werd die op elkaar zouden lijken zou er een eenzijdig beeld ontstaan.

1

Kleine groene openbare ruimtes

Op de kaart hiernaast is Afrikaanderwijk te zien. De locatie die met blauwe pijlen is weergegeven

Kleine groene semi-openbare ruimtes

1

Kijkgroen

2

Plein met groen

3

Groen met speeltuin

Openbare ruimtes op wijkniveau Wijkgrens

57

Bijlage 4 locatiekeuze

Bloemhof Op de kaart hierboven is Bloemhof te zien. De locatie die met blauwe pijlen is weergegeven is een plein dat zich naast een school bevindt maar niet het schoolplein van de school is. De locatie die met witte pijlen is weergegeven is een stuk groen met speeltoestellen en een sportveld.

58

Bijlage 4 Locatiekeuze

Nieuwe Westen Op de kaart hierboven is Nieuwe Westen te zien. De locatie met witte pijlen is een plein met verhoogd groen dat dicht bij een school ligt. Verder is dit de grootste locatie die onderzocht wordt. In het noorden van het Nieuwe Westen is de laatste locatie te vinden. Dit is tevens de meest opvallendste locatie. Hierbij gaat het om een pluktuin waar het gebruik veel meer bepaald is op evenementen en onderhoud.

59

Bijlage 5 Fieldwork Voor dit onderzoek is er per locatie meerdere keren Fieldwork verricht waarbij het gedrag van de gebruikers werd geobserveerd. Er zijn in totaal 6 locaties onderzocht, per locatie is er getracht om zoveel mogelijk fieldwork te verrichten om een duidelijk beeld te krijgen van het feitelijk gebruik op de locatie. Er wordt ook geadviseerd om bij de vaststelling van het feitelijk gebruik zo vaak mogelijk naar de locatie te gaan en het gedrag van de gebruikers te observeren. Bij het maken van een Time-lapse is een camera nodig en een statief. Bij het opstellen van de apparatuur op een locatie moet men enige afstand houden van de gebruikers. De afstand is heel belangrijk, omdat wanneer de gebruikers de camera en statief zien, veranderd het gedrag van de gebruikers. Dit kan zelfs uitmonden in agressie tegen de onderzoekers. Daarnaast is de manier waarop het gebruik wordt vastgelegd belangrijk. Agressie kan voorkomen worden door de manier hoe men het gebruik vastlegt. Men heeft minder kans dat de gebruikers van de openbare ruimte agressie vertonen als het fieldwork in duo’s wordt verricht. De manier hoe men zich positioneert achter de camera ook belangrijk. Wat wordt afgeraden is om direct achter de camera te staan, omdat hierdoor de

60

gebruikers sneller denken dat ze worden vastgelegd. Het wordt aangeraden om tijdens het vastleggen van de beelden met je onderzoek partner in gesprek te blijven en met je hand op de camera te blijven en op die manier foto’s te maken. Deze methode zorgt ervoor dat de gebruikers denken dat degenen die fieldwork doen aan het wachten zijn op iets en niet per se hun vastleggen. Dit verlaagt de kans dat men wordt aangesproken tijdens het fieldwork. Als er fieldwork verricht wordt waarbij men meerdere locaties moet onderzoeken dan is het belangrijk om het in ritmes te doen. Zo zullen er tijdens de spitsuren vooral noodzakelijke activiteiten te zien zijn en in de middag- en avonduren meer optioneleen

Bijlage 6 locatie beoordeling 6.1 Putselaan Ruimte om te spelen Op deze locatie zijn er in alle keren dat fieldwork is verricht geen spelende kinderen te zien. Dit valt te verklaren doordat de locatie langs een druk kruispunt ligt en het beschikbare groen niet groot genoeg is om er veilig en ongestoord op te spelen. Ook is er in de buurt het Afrikaanderplein. Daar zijn veel speeltoestellen en veel groen aanwezig. Beoordeling: Zeer slecht Schaduw Op de locatie zijn er geen kunstmatige objecten die schaduw kunnen werpen. Wel zijn er bomen aanwezig die schaduw werpen op een gedeelte van de locatie. Beoordeling: voldoende Zitten, liggen en leunen De zitmogelijkheden zijn er in de vorm van bankjes en verhoogd groen aan de oostzijde van de openbare ruimte. Het groen is geschikt om op te liggen, omdat er geen honden zijn toegelaten. Beoordeling: ruim voldoende Onderhoud De openbare ruimte ziet er schoon en verzorgd uit.

Beoordeling: goed Zonuren tijdens hoog gebruik De zon schijnt gedurende een groot gedeelte van de dag, maar de aanwezige bomen werpen schaduw op een gedeelte van de openbare ruimte. Beoordeling: voldoende Verharding en groen De verhouding tussen verharding en groen is niet gelijk. Het groen neemt een groot gedeelte van de openbare plek in. Daarnaast wordt het groen niet gebruikt waardoor het ruimte inneemt. Beoordeling: net voldoende Toegankelijkheid De onderzochte locatie is van bijna alle kanten te bereiken. Het noordwesten van de locatie bestaat uit beschutting in de vorm van struiken. Beoordeling: zeer goed Stilte De openbare ruimte bevindt zich langs een druk kruispunt met een metroverbinding die in de buurt ligt. Beoordeling: zeer slecht

Doorstroming: Als er naar de patronenkaart wordt gekeken dan zijn de doorstromingen vooral op het trottoir naast de onderzochte locatie te vinden. Het looppad op de locatiezelf wordt niet als een korte route beschouwd, omdat de achterliggende parkeerplaats een kortere route is om naar het noorden te gaan. Beoordeling: ruim onvoldoende Uitzicht op andere activiteiten Op de locatie gebeurt veel in de omgeving. Er rijden veel auto’s voorbij daarnaast zijn er veel voetgangers en fietsers te zien. Beoordeling: zeer goed Plaatsing zit, lig en leunobjecten De zitmogelijkheden zijn aan de rand van de openbare ruimte gelegen. Daarnaast zijn de zitplekken van achter beschut waardoor mensen zich niet blootgesteld voelen als ze willen zitten op de locatie. Beoordeling: uitstekend

Positionering zitplekken t.o.v. elkaar De aanwezige zitplekken staan ver uit elkaar

61

Bijlage 6 locatie beoordeling

waardoor het moeilijk is voor een groep mensen om langdurig bij elkaar te blijven, omdat als men met een groep van 5 man aanwezig is dan zullen mensen gedwongen moeten blijven staan. Dit zou anders zijn geweest als de zitplekken dichter bij elkaar zouden staan. Beoordeling: onvoldoende Eye-catchers De locatie beschikt niet over eye-catchers (objecten met een buitengewone vorm/functie). Wel is er zicht op het oude Maassilo gebouw en de open metroverbinding.

6.2 Tweebosstraat Ruimte om te spelen De tweebosstraat beschikt niet over speeltoestellen, daarnaast is de tweebosstraat qua vorm en omvang niet aantrekkelijk om op te spelen. Op het smalle plein staan aan de randen bomen. Dit verkleint de oppervlakte waar de gebruikers zich kunnen bewegen/spelen. Beoordeling: ruim onvoldoende. Schaduw De bomen op de locatie beschikken over een bladerdek die groot genoeg is om op bepaalde delen van de openbare ruimte schaduw te werpen. De locatie zou een hoger beoordeling krijgen als er permanente schaduwplekken zouden zijn. Beoordeling: ruim voldoende

Zitten, liggen en leunen

62

Op de locatie zijn zitplekken in de vorm van bankjes aanwezig. Verder is er aan de oostkant van de locatie een hek dat als leunobject gebruikt kan worden. De zitplekken zijn van achter beschut, alleen de woningen die uitzicht hebben op de locatie staan dicht op het plein. Hierdoor kunnen de gebruikers van de openbare ruimte het gevoel hebben dat ze blootgesteld worden. Lig mogelijkheden zijn er niet, omdat het een verhard pleintje is waar glas op ligt. Beoordeling: voldoende

doordat de bomen hun bladerdek verliezen. Beoordeling: onvoldoende

Onderhoud Met het onderhoud van de locatie is het slecht gesteld. Er ligt veel afval op de locatie in de vorm van glasscherven. De afvalcontainer dat precies naast de locatie staat kan dit hebben beïnvloed. Als de bewoners het glas niet in de afvalcontainer doen maar het erop leggen dan is de kans groot dat het glas voor vandalisme gebruikt wordt. Uit het fieldwork bleek ook dat de Roteb medewerkers niet op het plein komen maar langs het hek lopen die het pleintje scheid van het trottoir. Het gevolg hiervan is dat het glas op de locatie blijft liggen en daarmee de gebruikswaarde van de plek achteruit gaat. Beoordeling: slecht

Stilte De context waarin de locatie zorgt ervoor dat er weinig geluidsbronnen zijn die veel decibellen produceren. De locatie ligt ook aan de rand van de wijk waar het overwegend rustig is. In de omgeving bevinden zicht ook niet voorzieningen die veel mensen trekken dus het aantal, dat het gebied passeert is ook gering. Beoordeling: goed

Zon tijdens momenten van hoog gebruik De locatie geniet van een lange periode van zon. In de ochtenduren en late avonduren verdwijnt de zon achter de bebouwing. Beoordeling: ruim voldoende Verhouding groen en verharding De ondergrond van de locatie is verhard. De twee bomenrijen vergroenen de locatie. Maar tijdens seizoenswisselingen oogt de locatie versteend

Toegankelijkheid Het pleintje heeft een rechthoekig vorm. Drie zijden van de locatie zijn omgeven door bebouwing, hierdoor is de locatie via 1 zijde te bereiken. Bij de enige zijde waar men de locatie kan betreden staat een hek waardoor de toegankelijkheid van de locatie belemmerd wordt. Beoordeling: Twijfelachtig

Doorstroming Het is niet mogelijk voor noodzakelijk verkeer om de onderzochte openbare ruimte als een kortere route te gebruiken. Dit komt doordat de bebouwing aan de randen van de locatie dit tegenhoudt. Beoordeling: zeer slecht Uitzicht op andere activiteiten Doordat het gebied niet grote publiekstrekkers heeft zijn er ook in de directe omgeving van de locatie weinig activiteiten waar te nemen. Daarnaast is de openbare ruimte aan drie zijdes omringd door bebouwing waardoor er alleen maar aan een zijde van de openbare ruimte activiteiten waar te nemen

Bijlage 6 locatie beoordeling

zijn. Beoordeling: slecht Plaatsing zit, lig en leunobjecten in de openbare ruimte De zitplekken op de onderzochte openbare ruimte bevinden zich aan de 2 uiteinden van de locatie. Ook zijn ze van achteren beschut. Beoordeling: goed Positionering van de zinteken t.o.v. elkaar Van de 4 aanwezige banken zijn de banken aan de zuidelijke zijde van de locatie op een manier geplaatst dat je sociale activiteiten gestimuleerd worden. De bankjes aan de noordelijke zijde staan recht naast elkaar. Beoordeling: ruim voldoende Eye-Catchers De locatie beschikt niet over sterke eye-catcher. Het enige object dat de aandacht kan trekken bevindt zich aan de muur van de gebouw die zich aan de zuidkant van de locatie bevindt. Dit object is een schilderij dat daar geplaatst is om de dode gevel op te vrolijken. Voor de rest is de locatie omgeven door woningen. Beoordeling: onvoldoende

6.3 Asterstraat Ruimte om te spelen Het feit dat de locatie een zeer hoge beoordeling heeft gekregen komt omdat de locatie is gebaseerd op het spelen/bewegen. Naast een sportveld zijn er ook speeltoestellen aanwezig. Dit zorgt ervoor dat de locatie ook geschikt is voor verschillende doelgroepen. Beoordeling: zeer goed

Schaduw Ook op dit punt heeft de locatie een hoge beoordeling. Dit komt, omdat de locatie over veel bomen beschikt die schaduw werpen op bepaalde delen van de openbare ruimte. De locatie zou een hoger beoordeling hebben gekregen wanneer er permanente schaduwplekken aanwezig waren op de openbare ruimte. Dit is nu niet het geval, omdat de bomen door de seizoenen heen hun bladerdek verliezen. Beoordeling: goed Zitten, liggen en leunen De locatie beschikt over veel lig en leunmogelijkheden, maar zitplekken ontbreken op de locatie. Langs de locatie bevinden zich 2 zitbanken, maar deze banken zijn gericht op de straat en zijn van achteren niet bedekt. Maar door de vele mogelijkheden van het leunen en liggen maken het dat de locatie niet een lage beoordeling heeft gekregen. Beoordeling: ruim voldoende Onderhoud In alle keren dat er fieldwork is verricht is er niet extreme vervuiling gezien. De locatie voorkomt ook dat gebruikers het vuil op de openbare ruimte gooien door de aanwezigheid van afvalbakken. Maar natuurlijk wil dit niet zeggen dat alle gebruikers het vuil ook daadwerkelijk in de afvalbakken gooien, want ondanks de afvalbakken lag er afval. Beoordeling: ruim voldoende zonuren tijdens hoog gebruik De locatie heeft niet last van hoge bebouwing in de directe omgeving van de locatie. Hierdoor kent

de locatie veel zonuren. Dit werd bevestigd tijdens het fieldwork. De bomen zijn de enige factor die een deel van de openbare ruimte beschaduwen. Beoordeling: goed verhouding groen en verharding De locatie beschikt over veel groen, dit heeft een positief invloed op de gezondheid van de gebruikers. Daarnaast is het sportveld verhard met kunstgras. Hierdoor zijn de activiteiten die op de locatie plaats vinden divers. Maar het groen op de locatie kent een kleiner oppervlakte groen in vergelijking met de verharding. Beoordeling: goed Toegankelijkheid De onderzochte openbare ruimte beschikt over een hek. Maar het hek heeft aan alle plekken waar het staat een opening. Hierdoor is de locatie aan meerdere kanten te betreden. Beoordeling: goed Stilte De fysieke invulling van de onderzochte locatie trekt veel jonge gebruikers aan. Deze fysieke invulling bestaat o.a. uit een sportveld en speeltoestellen. Tijdens het fieldwork viel er op dat er geen stilte heerste op de locatie. Naast de gebruikers van de openbare ruimte is er ook het verkeer die decibellen produceert. Doorstroming Door de aanwezigheid van het hek is het niet mogelijk voor het doorstromend verkeer om de locatie als een kortere route te gebruiken. Wel bevindt er zich om

63

Bijlage 6 locatie beoordeling

het hek groen dat wel als een kortere route gebruikt kan worden door het doorstromend verkeer. Alleen het gaat hier om een klein stuk van de onderzochte openbare ruimte. Het noodzakelijk verkeer bevindt zich vooral buiten de onderzochte locatie Beoordeling: slecht Uitzicht op andere activiteiten In de directe omgeving van de onderzochte ruimte vinden veel activiteiten plaats in de vorm van doorstromend verkeer (noodzakelijk). Hierdoor is er vanaf de locatie zicht op veel activiteiten. Beoordeling: zeer goed Plaatsing zit, lig en leunobjecten De locatie kent 2 zitbanken aan de rand die naast elkaar staan en naar de weg opstaan gericht en niet richting de onderzochte locatie. De gebruikers van de zitbanken hebben hierdoor niet zicht op het groen achter hun. Daarnaast beschikt de locatie niet over zitplekken op de locatie zelf. Beoordeling: ruim onvoldoende Positionering zitplekken t.o.v. elkaar De twee zitbanken aan de randen van de locatie staan ver uit elkaar. Daarnaast staan ze naast elkaar. Hierdoor wordt de sociale interactie potentie niet uit de locatie gehaald. Beoordeling: ruim onvoldoende Eye-catchers op de locatie en in de omgeving bevinden zich niet objecten met een opvallend functie/vorm of uiterlijk. Het enige wat op de locatie de aandacht trekt is het sportveld. Beoordeling: onvoldoende

64

6.3 Putsebocht Ruimte om te spelen De locatie aan de Putsebocht beschikt over een plein met daarop een paar speeltoestellen in de vorm van wipkippen. Daarnaast beschik het over een grasveld. Maar toch krijgt deze locatie niet een hoge beoordeling. Dit komt doordat de speeltoestellen die aanwezig zijn zich slechts op een doelgroep richten, namelijk: jonge kinderen. Daarnaast is er een boom aanwezig op het grasveld die de speelmogelijkheden op het grasveld beperkt. Ook de aanwezigheid van de school naast de onderzochte locatie zorgt voor beperking van de speelmogelijkheden. Kinderen kunnen bijvoorbeeld niet vrijuit voetballen, omdat ze rekening moeten houden met waar ze de bal een trappen, omdat het anders dwars door de ruit van een klaslokaal kan vliegen. De risico’s bij het spelen zijn dus hoog. Beoordeling: twijfelachtig Schaduw De locatie heeft veel zon door de ligging van de locatie t.o.v. de bebouwing in de omgeving. Het verharde stuk van de openbare ruimte beschikt niet over bomen die schaduw kunnen werpen. Verder zijn er ook niet andere objecten die schaduw werpen. Wel beschikt het grasveld over een bomen die een bladerdek beschikken die schaduw werpen. Maar het groen zal niet snel gebruikt worden doordat het niet over bijvoorbeeld zitmogelijkheden beschikt. Beoordeling: ruim onvoldoende Zitten, liggen en leunen Op het verharde deel van de openbare ruimte zijn 5 zitbanken aanwezig, Daarnaast kan men op het gras

liggen, omdat honden niet uitgelaten mogen worden op het grasveld. Maar er zijn geen zitmogelijkheden aanwezig op het grasveld. Er is een harde scheiding tussen het groen en de verharding. Onderhoud Uit het fieldwork bleek dat het met het onderhoud van de locatie slecht is gesteld. Niet alleen is het hekwerk beschadigd maar ligt er ook vuil op de openbare ruimte. Maar het fieldwork zijn moment opnames dus harde conclusies kunnen er niet getrokken worden. Beoordeling: twijfelachtig Zonuren tijdens hooggebruik Door de ligging van de locatie t.o.v. de bebouwing heeft de locatie veel zonuren. Pas in de avonduren valt de schaduw van de gebouwen op de locatie. Beoordeling: goed Verhouding groen en verharding Op de locatie is er groen aanwezig in de vorm van vlakgroen en bomen. Ook is er een verharde deel aanwezig. De gehele invulling van de locatie is gericht op het verharde. Dit stimuleert ook vooral het gebruik van het verharde deel van de locatie. De banken zijn ook gericht richting het verharde deel en kijken uit op de 3 speeltoestellen in de vorm van wipkippen. Er is een goede verhouding maar door de positionering van de objecten in de openbare ruimte heeft het groen een lager gebruikswaarde gekregen. Beoordeling: voldoende Toegankelijkheid Om de openbare ruimte bevindt zich een laag hek.

Bijlage 6 locatie beoordeling

Dit hek is bedoeld om eigenaren van honden te weerhouden om hun honden op de locatie uit te laten. Maar in de praktijk houden hondenuitlaters zelf weinig rekening met dit soort hekken. Naast het feit dat deze hekken niet voorkomen dat honden uitgelaten worden zorgen ze ook voor een belemmering voor de mensen die gebruik maken van de openbare ruimte. Door het hek is de locatie van slechts een plek te bereiken. Mensen die slecht te been zijn of met andere beperkingen te maken hebben zullen belemmerd worden bij het betreden van de ruimte. Beoordeling: ruim onvoldoende.

Plaatsing zit. Lig en leunobjecten in de openbare ruimte De zitbanken bevinden zich aan de randen van de openbare ruimte. Maar ze zijn niet van achter beschut. Iedereen uit het schoolgebouw heeft zicht op de bankjes daarnaast bevindt er een ingang van de school achter 2 bankjes op de openbare ruimte. Deze situatie zorgt ervoor dat mensen een blootgesteld gevoel kunnen krijgen waardoor de zitbanken niet aantrekkelijk zijn om gebruikt te worden. Beoordeling: twijfelachtig

Stilte de locatie ligt niet aan een drukke weg. Maar het ligt naast een school. De scholieren laten de stilte op de locatie verdwijnen, als ze pauze hebben of net vrij zijn van school. De locatie kent dus afwisselend perioden wanneer het relatief rustig is en periode van drukte. Beoordeling: twijfelachtig

Positionering zitplekken t.o.v. elkaar De zitbanken staan dicht bij elkaar alleen de positionering is nog niet optimaal doordat ze niet schuin tegen elkaar zijn gepositioneerd. Beoordeling: voldoende

Doorstroming Er zijn geen verbindingen op de locatie die ervoor zorgen dat de onderzochte openbare ruimte als een korte route gebruikt kan worden. Het doorstromend verkeer is vooral langs de randen van de locatie te vinden. Beoordeling: zeer slecht Uitzicht op andere activiteiten Doordat er weinig activiteiten plaats vinden op de locatie is er ook niet veel te zien. Dit veranderd wanneer de scholieren vrij zijn van school. Dan is er voor een periode veel activiteiten te zien. Beoordeling: twijfelachtig

Eye-catchers op de locatie zijn geen eye-catchers aanwezig behalve de omvang van het schoolgebouw dat zich naast de locatie bevindt. Beoordeling: slecht

6.5 Pluktuin Ruimte om te spelen In de Pluktuin is er niet veel ruimte om te spelen doordat veel grond wordt gebruikt voor planten. Het is wel mogelijk om spelenderwijs te leren over het verbouwen van voedsel. Maar dit is ook slechts alleen mogelijk wanneer er een evenement wordt georganiseerd. Beoordeling: ruim onvoldoende

Schaduw In de Pluktuin zijn er naast bomen die schaduw werpen ook een afdekking en een huisje die schaduw bieden. Beoordeling: ruim voldoende Zitten, liggen en leunen Er zijn weinig zitmogelijkheden beschikbaar. De zitplekken die aanwezig zijn worden door de Pluktuin zelf geleverd. Verder zijn er geen aantrekkelijke plekken om te liggen omdat een gazon ontbreekt. Beoordeling: onvoldoende Onderhoud De Pluktuin wordt goed onderhouden. Dit is ook nodig voor de planten in de Pluktuin. Beoordeling: goed

Zon tijdens hoog gebruik De locatie staat gedurende de dag voor een groot gedeelte in de zon. Maar het gebruik is niet geheel afhankelijk van het weer, omdat activiteiten zoals het onderhouden van de plek altijd uitgevoerd moeten worden. Beoordeling: net voldoende. Verharding en groen De tuin bestaat eigenlijk voor een groot gedeelte uit asfalt. Dit valt niet op omdat er veel plantenbakken aanwezig zijn. Beoordeling: voldoende

65

Bijlage 6 locatie beoordeling

Toegankelijkheid Het gebruik van de tuin is eventbased. Dit wil zeggen dat het alleen toegankelijk is op afspraak of tijdens een evenement. De Pluktuin is dus daarom ook een semi-openbare ruimte. De tuin is alleen via de RFCweg te bereiken, omdat het aan de andere kant aan een sloot grenst. Beoordeling: zeer slecht Stilte De tuin ligt vlakbij een spoorweg maar de treinen rijden langzaam. Ook ligt er een sportveld naast de tuin die op bepaalde momenten in de week wordt gebruikt. Beoordeling: net voldoende Doorstroming Noodzakelijke activiteiten in doorstroming zijn niet mogelijk. Beoordeling: zeer slecht

de

vorm

van

Uitzicht op andere activiteiten Er is zicht op een sportveld, maar dit sportveld wordt niet altijd gebruikt. Verder zijn er tijdens werkzaamheden in de tuin wel uitzicht op de activiteiten die mensen in de tuin verrichten. Beoordeling: voldoende Plaatsing zit- , lig- en leunplekken De zitplekken zijn geclusterd en aan de rand van de tuin gelegen. Beoordeling: ruim voldoende Positionering zitplekken t.o.v. elkaar De zitplekken zijn geclusterd in de vorm van

66

picknicktafels. Deze bevordert de sociale interactie tussen de bezoekers van de tuin. Beoordeling: zeer goed Eye-catchers Naast de aanwezigheid van de sportvelden is er in de tuin veel te zien. Er zijn veel bloembakken en verschillende planten. Dit zorgt voor veel gesprekstof. Beoordeling: zeer goed.

6.6 Schelfplein Ruimte om te spelen Op basis van voorgaande analyses kan men vaststellen dat op het Schelfplein er veel ruimte is om te spelen. Het kan namelijk op de aanwezige verharding, maar ook op het verhoogde groen. Daarnaast zijn er ook speeltoestellen aanwezig. Beoordeling: zeer goed Schaduw Op het plein valt er weinig schaduw. De bomen die aanwezig zijn hebben een te klein bladerdek, maar ze staan ook op plekken waar gebruikers die een lange periode in de openbare ruimte verblijven niet komen. Het plein krijgt overigens door de aanwezige bebouwing aan het einde van de middag schaduwzones. Beoordeling: ruim onvoldoende Onderhoud Alle keren dat er fieldwork is verricht zag het plein er schoon uit. Daarnaast is er tijdens het fieldwork aan een Roteb medewerker gevraagd hoe vaak het plein werd onderhouden. Het antwoord hierop was dat

Roteb het plein 5 keer in de week schoon maakt. Beoordeling: zeer goed Zonuren tijdens hoog gebruik Het plein staat gedurende bijna heel de dag in de zon. Alleen tegen het einde van de middag begint de schaduwval, maar dit is meestal rond 5 uur, wanneer mensen naar huis gaan om te avondeten. Beoordeling: goed Verharding en groen Op het plein is er een geode balans tussen verharding en groen. Beoordeling: goed Toegankelijkheid Het plein is via de Essenburgstraat en Buitenhofstraat te bereiken. In het noorden van het plein is de toegang tot het plein beperkter door de aanwezigheid van hekken. Ook is het groen niet toegankelijk voor mensen die een functiebeperking hebben, omdat het groen verhoogd is. Beoordeling: net voldoende Stilte Door de aanwezigheid van 2 scholen in de buurt is het plein niet een geschikte plek om stilte op te zoeken, omdat de spelende scholieren veel lawaai maken. Beoordeling: Ruim onvoldoende Doorstroming Als men naar de patronenkaart kijkt dan valt er op dat de doorstroming op het plein bijna altijd ongestoord plaats kan vinden. De optionele activiteiten in de vorm van spelende kinderen kunnen soms een

Bijlage 6 locatie beoordeling

belemmering zijn voor de doorstroom. Beoordeling: ruim voldoende. Uitzicht op andere activiteiten Op het plein gebeurt er veel als de weersomstandigheden goed zijn. Naast spelende kinderen zijn ook passerende fietsers en voetgangers te zien. Beoordeling: goed Plaatsing zit, lig en leunobjecten De zitplekken in de vorm van bankjes zijn in het oosten, aan de rand van het plein gelegen. Andere zitmogelijkheden bestaan uit de rand van het verhoogde groen. Het liggen kan plaats vinden op het verhoogde groen. Dit wordt bevorderd door de aanwezigheid van een boom op het verhoogde groen. Hierdoor hebben de gebruikers minder het gevoel van blootstelling als zij willen liggen. Beoordeling: ruim voldoende Positionering zitplekken t.o.v. elkaar De bankjes zijn geconcentreerd op een plek van het plein. Dit kan sociale interactie bevorderen op het plein. Beoordeling: ruim voldoende. Eye catchers Op het plein of in de omgeving van het plein zijn niet objecten met een buitengewone vorm of functie. Wat wel opvalt, is het verhoogde groen. Daarnaast zit de school in een oud markante gebouw. Beoordeling: Ruim onvoldoende

67

Bijlage 7 Expertmeeting 26-02-13 Expertmeeting Tijdstip: 16:30 – 17:40 Aanwezigen Rosemarie Maas (Sport en cultuur) Adrie Gelderblom (GGD Rotterdam-Rijnmond) Josine van den Bogaard (Stagebegeleider, GGD Rotterdam-Rijnmond Roel de Jong (Stagiair GGD Rotterdam-Rijnmond) Sadjad Jawid (Stagiair GGD Rotterdam-Rijnmond) Inleiding Allereerst hebben alle aanwezige zichzelf kort voorgesteld, waarna de stagiairs de opdracht hebben toegelicht. Hierbij werd direct de nationale aanpak van het project in de vier steden toegelicht door de stagebegeleider J.H.M van den Bogaard. De stand van zaken De stagiairs zijn gekomen tot een drietal wijken waar verschillende openbare groenplekken geanalyseerd zullen worden op verschillende aspecten: Omgevingsanalyse: Bestaande uit culturele achtergronden, voorzieningen, andere openbare ruimtes, Bereikbaarheid. Analyse van de gekozen locaties: Het gebruik, de doelgroepen, Hoe is de kleine openbare ruimte

68

tot stand gekomen? Hebben buurtbewoners deelgenomen aan het ontwerp? Wie beheert de ruimte? Daarnaast moet er een instrumentarium ontwikkeld worden dat aansluit bij de huidige instrumenten van de gemeente en moet de vertalingsslag tussen overheidsinstanties worden gemaakt, waardoor het vanuit meerdere beleidsvelden te controleren. Om dit te bewerkstelligen moeten er categorieën worden gegeven aan de verschillende groen typologieën. Vanuit de gezondheid bestaat er een dergelijke opzet verdeeld in: 1. Ontmoeten 2. Spelen 3. Bewegen 4. Beleving 5. Stress herstel Vanuit de gemeente is er geen duidelijke categorisering, maar wij hebben het als ruimtelijke ordenaars onderverdeeld in straatgroen, buurtgroen, wijkgroen, stadsgroen en regionaal groen. Bij de categorieën moet helder worden onderzocht welk type groen erbij hoort en hoe dit eruit ziet. Daarnaast moeten de groene plekken geanalyseerd worden op de combinatie met verharding(bankjes, tegels)De grote van de speelplek en het gebruik ervan. Is dit bijvoorbeeld eetgroen, speelgroen,

groen rond voorzieningen. Benoem welke inrichtingselementen van belang zijn voor waarde creatie. Zo kan het zijn dat een plek die door meerdere doelgroepen word gebruikt of kan worden gebruikt een hogere gebruikswaarde scoort dan een plek die slechts voor één persoon bedoeld is. Hetzelfde geldt voor het type groen. Zo kan er mogelijkerwijs een hogere score worden uitgedeeld aan plekken waarbij meerdere vormen van groen samenkomen(speelgroen, kijkgroen, beweeggroen, eetgroen). *Half april is er een bijeenkomst met de deelnemende gemeenten over de voortgang en opzet van de opdracht. Contactpersonen: Rosemarie Maas Joop Zwiep Sandra de Bont

Bijlage 8 Kaartwerk Afrikaanderwijk, wijkindeling en voorzieningen

69

Bijlage 6 locatie beoordeling

Afrikaanderwijk, wijkindeling en voorzieningen

70

Bijlage 6 locatie beoordeling

71

Bijlage 9 Het patronenboek Het Patronenboek: De patronen van de vijf onderzochte locaties, waarbij is gelet op het gebruik en de patronen die zich in de openbare ruimte vertonen

72

Bijlage 9 HEt patronenboek

Afrikaanderwijk Tweebosstraat, ochtend 2april, 10:10 – 11:10 De Tweebossentraat werd in de ochtend weinig gebruikt. Er liggen geen belangrijke voorzieningen in de buurt, waardoor het aantal voorbijgaande passanten laag is. De locatie ligt in de uithoek van de wijk, waardoor alleen de bewoners uit de directe omgeving gebruik maken van de locatie. Op de locatie vielen een aantal aspecten op tijdens het fieldwork. Zo was het erg rustig op het plein zelf, doordat het plein niet in een looplijn ligt. Voorbijgaande passanten lopen hierdoor niet over het plein, maar lopen erlangs. Daarnaast word de relatie met de locatie verslechterd door een hekwerk dat veel gebruikt word voor het stallen van fietsen. De enige gebruikers van het plein waren afkomstig uit de achtertuinen van de omliggende bebouwing. Deze gebruikers kwamen hierdoor direct uit op het plein, maar verbleven er zelf niet.

Fietser Lopen zitten

73

Bijlage 9 HEt patronenboek

Tweebosstraat, middag 18april 14:30 – 15:30 De locatie werd door verschillende gebruikers bezocht ten tijden van het fieldwork. Zo was er in het noorden een groep oudere mannen te zien, die gezamenlijk naar het plein waren vertrokken. Vanaf de bankjes werd druk met elkaar geconverseerd, waaruit blijkt dat de sociale activiteiten plaatsvinden op in de openbare ruimte. Dit in tegenstelling tot het zuiden, waar één gebruiker plaats nam op een bankje. Deze gebruiker kwam alleen naar de locatie en was enkel bezig met optionele activiteiten. Het was niet vanwege de afstand niet mogelijk om te communiceren met de overige gebruikers van de openbare ruimte.

Lopen

zitten

74

Tweebosstraat, middag 22 mei, 12:20 – 13:20 Ondanks de warme temperaturen van 16 graden was het erg rustig rond het plein. Er waren tijdens dit uur geen activiteiten te vinden, waardoor het erg rustig was op de locatie. De enige activiteiten die tijdens het fieldwork zichtbaar waren de voetgangers. Deze noodzakelijke activiteit vond plaats langs het plein, omdat het plein niet op de route van de noodzakelijke activiteiten ligt.

Lopen

75

Bijlage 9 HEt patronenboek

Putselaan, ochtend 2 april, 11:20 – 12:20 De locatie aan de putselaan ligt ten opzichte van de Tweebosstraat aan een kruising van grote wegen, waardoor er zeer veel noodzakelijke activiteiten te vinden zijn. Het aantal passanten in de noord zuidelijke verbinding is hoger dan de verbinding van west en oost door de omliggende voorzieningen. Zo loopt men in richting het oosten de wijk in terwijl richting het noorden naar de winkels en het centrum word gelopen. Tijdens het locatiebezoek zijn er geen gebruikers op de locatie verbleven. Mogelijkerwijs komt dit door het aanhoudende winterweer, waardoor het te koud is om langere tijd op dezelfde locatie te verblijven. De passanten liepen op twee personen na allemaal langs de randen van het plein, wat te verklaren is door de ligging van de locatie. Zo kan men vanuit het zuidoosten over de parkeerplaats lopen richting het noorden, waardoor de openbare ruimte niet word benut en vanuit het zuiden is het lopen over het voetgangers ad sneller dan over het groen. Er waren gedurende het uur slechts 3 personen die zich op het groen begaven. Dit was een medewerker van Roteb, die op en rond de locatie bezig was met de schoonmaak en twee personen die uit een onverwachte richting kwamen, waardoor het lopen over het groen sneller was dan over het voetgangers pad.

Ouder met kinderen

76

Lopen

Onderhoud

Bijlage 9 HEt patronenboek

Putselaan, middag 7 mei, 13:30 – 14:30 In het begin van de middag was het warm en waren bij aankomst alle bankjes volledig bezet. Deze aanwezigen verbleven lang op dezelfde plek en waren met elkaar in gesprek. De looplijnen langs de bankjes werd weinig gebruikt door voorbijgaande passanten, doordat het sneller is om via de Dordtselaan of de achterliggende parkeerplaats te lopen naar het noorden. De noodzakelijke looproutes werden zeer vaak gebruik. Terwijl er bijna geen optionele activiteiten te vinden waren, behalve de aanwezige bezoekers op de bankjes.

Lopen

zitten

77

Bijlage 9 HEt patronenboek

Putselaan, middag 7 mei, 14:30 – 15:30 Wat direct opvalt is de looplijn over het groen. Meestal zijn er alleen kinderen te vinden die over het gras heenlopen omdat ze het zien als een speelobject, maar deze keer was het een volwassenen die vanuit de bankjes richting het zuiden vertrok. Deze enkele looproute laat heel duidelijk zien dat men nooit over het groen zal lopen vanuit de bekendere looproutes. Alleen als men vanuit een ander punt op de locatie zelf vertrekt word er over het groen gelopen, anders was de route over de Putselaan zelf sneller geweest. De hoeveelheid activiteiten is niet veel minder geworden dan het uur ervoor, maar in verhouding vertrekken er meer mensen richting het zuiden.

Lopen

zitten

78

Bijlage 9 HEt patronenboek

Putselaan, middag 7 mei, 15:30 – 16:30 Aan het eind van de middag werd het opvallend rustiger, waardoor er perioden aanbraken waarbij er gedurende een aantal minuten niemand rond de locatie te vinden was. De bankjes waren op dit moment bijna leeg mede door het slechtere weer dat op komst was. De zon was verdwenen en de optionele activiteiten waren direct afgelopen. De verandering van loopstromen richting het zuiden waren verhoudingsgewijs alleen maar toegenomen. Hoogstwaarschijnlijk komt dit doordat bezoekers van het centrum niet aan het eind van de middag vertrekken, maar in het begin. Het logische gevolg hiervan is dat deze groep aan het eind van de middag dus terugkeert en de verhouding van looproutes verandert.

Lopen

zitten

79

Bijlage 9 HEt patronenboek

Bloemhof Asterstraat, middag, 2april, 13:45 – 14:45 De groene speeltuin aan de Asterstraat is overwegend groen en een combinatie van een speeltuin met een sportveld. Het ligt tussen de verschillende bouwblokken, en is goed zichtbaar doordat de wegen erop uit komen. Er zijn dan ook veel auto’s te zien rondom het plein, waardoor er veel te zien is. Een belangrijk punt om te vermelden is dat ten tijden van het locatiebezoek er bouwvakkers werkte aan de herstructurering van de Putsebocht. Dit zorgde voor onverwachte zandhozen en geluidsoverlast. Tijdens het locatiebezoek was er niet één persoon te vinden in de speeltuin, terwijl het sportveld ernaast bezet was.

Spelen

80

Bijlage 9 HEt patronenboek

Asterstraat, middag, 22april, 14:00 – 15:00 Bij aankomst was het de groene openbare ruimte al druk bezet. De voetbalkooi werd volop gebruikt door scholieren, die er gezamenlijk aan voetballen waren. Deze activiteit is sociaal en optioneel, doordat er in groepen werd gesport. Daarnaast zijn er waren er enkele toeschouwers aanwezig aan de randen van de kooi. Dit nam naarmate het uur toe, door een toestroom van scholieren die via de speeltuin de kooi naderde. De speeltuin werd gebruikt door een moeder met kind, dat na het spelen nog even is gaan zitten aan de rand van de groene openbare ruimte.

Ouder met kinderen

Fietser

Lopen

zitten

Spelen

81

Bijlage 9 HEt patronenboek

Asterstraat, middag, 22april, 15:00 – 16:00 De groene openbare ruimt werd veel gebruikt om te voetballen en te spelen. Het aantal voetballende kinderen nam steeds verder toe, terwijl het gebruik van de speeltuin werd afgewisseld. De tijd die men in de speeltuin verbleef was ook korter dan in de voetbalkooi, waardoor het aantal gebruikers lager was. Aan het eind van dit uur verlieten veel gebruikers het plein via de speeltuin en andere klommen over het hekje om vervolgens op het bankje te gaan zitten.

Ouder met kinderen

Fietser

Lopen

zitten

Spelen

82

Bijlage 9 HEt patronenboek

Asterstraat, middag, 22april, 16:00 – 17:00 Het eind van de middag was het aantal gebruikers van de gekozen locatie aanzienlijk lager dan in het begin. Een groot deel van de voetballende kinderen was verdwenen, maar het aantal gebruikers van de speeltuin bleef hetzelfde. Wel werden de bankjes aan de rand veel gebruikt.

Ouder met kinderen

zitten

Spelen

83

Bijlage 9 HEt patronenboek

Putsebocht, middag 2 april, 12:30 – 13:30 De locatie is tijdens het locatiebezoek niet gebruikt, wel zijn er veel looproutes te vinden aan de randen van de speeltuin. De meest gebruikte route is richting de school en het schoolplein vanuit het oosten. Hier zijn veel scholieren te zien die in groepen naar school vertrekken. Een ander veel voorkomende route is vanuit het westen naar de school. Hierbij word er niet langs de speeltuin gelopen, waardoor het aantal verplaatsingen langs het plein afneemt. Ondanks dat het plein bij een school ligt word het slecht gebruikt door de scholieren zelf, want zij hebben een eigen schoolplein aan de andere zijde van het gebouw. De speeltuin zelf lijkt slecht onderhouden door de hoeveelheid afval op het gehele plein. Ook aan de randen lag het vol met plastic tassen die samen met de dichte lamellen van de gevel zorgde voor een

Lopen

84

Bijlage 9 HEt patronenboek

Putsebocht, middag 3 april, 13:30 – 14:30 De Putsebocht werd niet gebruikt voor socialeof optionele activiteiten, doordat niemand op de locatie verbleef. Wel waren er enkele noodzakelijke activiteiten te zien richting de school. Dit betrof zowel scholieren als volwassen.

Lopen

85

Bijlage 9 HEt patronenboek

Putsebocht, middag 3 april, 14:30 – 15:30 Deze middag was geen van de drie gebruikscategorieën waar te nemen. Gebruikers waren dan ook niet te vinden op de gekozen locatie, maar wel in de omgeving. Zo werd de route naar de school veel gebruikt door groepen scholieren en de route langs het plein vooral door ouderen als noodzakelijke activiteit. De meeste activiteiten waren te zien aan het eind van het uur, wanneer veel scholieren de school in-en uitliepen. Ondanks dat de scholieren klaar waren met school, werd de openbare ruimte niet gebruikt.

Lopen

86

Bijlage 9 HEt patronenboek

Nieuwe Westen Schelfplein, ochtend, 20 maart, 9:50 – 10:50 Het schelfplein ligt ten noorden van de wijk het Nieuwe Westen. Het aantal bewegingen richting het noorden is dan ook aanzienlijk lager dan richting het zuiden van het plein. Hier zijn o.a. winkels en een supermarkt te vinden. Deze voorzieningen werden veel gebruikt door de passanten, doordat het onderdeel uitmaakt van de noodzakelijke activiteiten. Op de ochtend waren er alleen maar noodzakelijke activiteiten op de locatie waar te nemen, doordat het zeer slecht weer was. In dit slechte weer voeren mensen geen optionele activiteiten uit, omdat het hier simpelweg te koud voor was. De passanten lopen of fietsen dus alleen maar over het plein, zonder er te stoppen. Hierbij werd zowel over het plein gelopen als gefietst, doordat de kortste route richting de winkels over het plein was. Halverwege het uur kwamen er nog wel vijf personen van de roteb op het plein aan die ieder een verschillend deel van het plein voor zijn/haar rekening nam. Het plein zag er voorheen al goed onderhouden uit, waardoor het een kindvriendelijke uitstraling heeft.

afval weggooien

Fietser

Onderhoud

Lopen

87

Bijlage 9 HEt patronenboek

Schelfplein, middag, 20 maart, 14:45 – 15:45 Dezelfde middag was de sneeuw verdwenen, maar met een temperatuur van 3°C was het nog erg fris. Desondanks waren er al optionele activiteiten te vinden. Zo was er in het zuidwesten van het plein een groep van 7 kinderen een balspel aan het doen. Hierbij viel op hoe gebruikers de openbare ruimte en de aanwezige objecten gebruiken voor een activiteit. Zo was er geen doel op de locatie aanwezig, maar daardoor werd de muur van de school gebruikt om de bal tegenaan te gooien. De aangrenzende school werd hierdoor direct deel van de locatie. Door het verstevigde glas in de gevel was het zelfs mogelijk om een bal ertegenaan te gooien, zonder dat het glas brak. Dit is een mooi voorbeeld hoe een object gebruikt kan worden voor optionele activiteiten, waardoor de gebruikerswaarde kan toenemen. Deze spelende kinderen waren zeer aanwezig op het plein door het ruimtegebruik, dat blijkt o.a. aan de voetganger die achter de kinderen ging zitten om ernaar te kijken. Dit ‘mensen kijken’ is een veel voorkomende activiteit in de openbare ruimte, wat ervoor zorgt dat gebruikers kunnen zorgen het aantrekken van andere optionele activiteiten. Conclusie: Een aanwezig of aangrenzend object maakt deel uit van de openbare ruimte als dit word gebruikt door de gebruikers. Bij het ontwerpen van de openbare ruimte is het dus belangrijk om rekening te houden met deze objecten en hoe deze zo ingericht kunnen worden, dat het optionele activiteiten kan stimuleren.

afval weggooien Ouder met kinderen

88

Fietser Lopen

Spelen zitten

Bijlage 9 HEt patronenboek

Schelfplein, middag, 24 april, 13:30 – 14:30 Bij aankomst was het al zeer druk op het plein met spelende kinderen en ouders die toekeken. De meeste activiteiten die er te zien waren, vallen in de categorie optionele activiteiten. Van voetballende kinderen op het groen tot ouders met een boek. De optionele activiteiten waren geconcentreerd in het zuiden van het plein, wat ervoor zorgde dat nieuwe gebruikers zich vooral in het daar vestigden om een activiteit uit te voeren. De aanwezigheid van kinderen en de toekijkende moeders zorgde voor veel attractiviteit op het plein, waardoor een nieuwe groep spelende kinderen hier kwam spelen. afval weggooien Ouder met kinderen Fietser

Lopen

Spelen zitten

89

Bijlage 9 HEt patronenboek

Schelfplein, middag, 24 april, 14:30 – 15:30 Dezelfde groep kinderen met ouders waren op het plein te vinden, waardoor het druk bleef in het zuiden van het plein. Wel is ere en kleine verschuiving te zien naar het noorden van het plein, doordat er een kleine schaduw werd geworpen op het zuiden. Dit is goed te herkennen aan de groep voetballende kinderen die zich vanuit het zuidelijk groen naar het noordelijk groen hebben begeven om precies dezelfde activiteit uit te voeren. Daarnaast was er een kleine groep van zeer jonge kinderen bezig met hun fiets. De route die werd gevolgd was iedere keer hetzelfde en bleef op het plein. Naarmate de middag vorderde werd de doelgroep op het plein ouder wat resulteerde in een groep meisjes dat bij de bankjes verbleef en jongeren die bij de aangrenzende supermarket eten hadden gekocht en dit vervolgens in het zonnetje op het plein aan het nuttigen waren. Fietser Lopen zitten Spelen Onderhoud Ouder met kinderen

90

Bijlage 9 HEt patronenboek

Schelfplein, middag, 24 april, 15:30 – 16:30 De schaduw in het zuiden werd steeds groter en met een afnemende temperatuur warden de zonnige plekken druk gebruikt door de gebruikers. In het noorden van het plein was een nieuwe groep ouders met kinderen gevestigd die op het verhoogde groen zat en veel nieuwe bezoekers trok door de spelende kinderen. De groep voetballende jongens op het groen werd steeds groter en de rand van het verhoogde groen steeds voller.

Het meest opvallende was dat deze groep jongens rond de 10 jaar waren en een hele groep volwassen aanwezig was, zonder dat ze ervan opkeken of er iets van zeiden. Deze conflictsituatie en het niet optreden ertegen kan ertoe leiden dat in de toekomst de locatie geparochialiseerd word door de groep jongens, doordat ze snel fysiek aggressief worden

afval weggooien

Lopen

Ouder met kinderen

Spelen

Fietser

zitten

Aan het eind van de middag werd een vrolijke en kindvriendelijke sfeer omgeslagen, doordat twee groepen ruzie met elkaar kregen. De betrokken groepen waren de groep meisjes op de bankjes en een groep van circa 5 voetballende jongens. De aanleiding van de ruzie was niet duidelijk, maar het resulteerde in racistische scheldpartijen richting de meisjes, waarna er over en weer iets geroepen werd. De groep jongens verdween tijdelijk, waardoor het leek alsof de ruzie gestopt was, maar dat veranderde snel toen de jongens terug kwamen en met stenen begonnen te gooien. Deze warden gericht gegooid naar de hoofden van de meisjes die het eerst niet door bleken te hebben, dat er met stenen werd gegooid. Wij hier direct wat van gezegd tegen de jongens, waarna wij zelf werden uitgescholden en ons duidelijk werd vertelt dat het juist de bedoeling was dat de meisjes geraakt werden. Gelukkig raakte er niemand gewond en was de ruzie net zo snel afgelopen, al dat het was begonnen.

91

Conclusies per locatie Tweebosstraat De ligging van een groene openbare ruimte heeft grote invloed op het aantal noodzakelijke activiteiten, Als de locatie niet in deze lijn ligt of is afgescheiden door bijvoorbeeld een hek dan zal het plein minder gebruikers kennen. Op dagen waarbij het weer zorgt voor enkel noodzakelijke activiteiten is dit een voorwaarde voor gebruik. Putselaan Als de snelste route niet over de groene openbare ruimte loopt, dan zal men zich er ook niet op begeven voor de noodzakelijke activiteiten. Ook zal het gras niet gebruikt worden als er geen fysieke elementen in de vorm van bankjes zijn, die dat uitnodigen Asterstraat De weersomstandigheid heeft uitwerking op het gebruik van de openbare ruimte, maar hoeveel impact dit heeft hangt af van het type activiteit. Zo blijkt de speeltuin niet gebruikt te worden met koud weer, terwijl het sportveld helemaal bezet was. Mogelijkerwijs komt dit, doordat er tijdens sport intensiever word bewogen dan bij het spelen, waar kinderen zich op één toestel bewegen. Putsebocht Op de ochtend word de locatie weinig gebruikt. De omgevingsfactoren in de vorm van speeltuintjes zorgen ervoor dat de plek niet gebruikt wordt. De locatie onderscheid zich niet van het concurrerend terrein in de omgeving.

92

Schelfplein Ten tijden van slecht weer zullen er alleen noodzakelijke activiteiten te zien zijn doordat de locatie als een kortere route gebruikt worden. De verschillende vormen van vervoer gaan over het plein en er niet omheen, waardoor het belangrijk is een plein toegankelijk te maken door de snelste routes niet af te sluiten. Hierdoor worden de noodzakelijke activiteiten op het plein gestimuleerd. Het voordeeld hiervan is dat de plein levendiger wordt.

Bijlage 10 Locaties en gezondheid GGD-Nederland heeft samen met een aantal partners benoemd wat voor gezondheidseffecten verschillende vormen van groen op de gezondheid hebben(Een groene gezonde wijk, 2010). In een tabel zijn alle gezondheidseffecten die groen op de gezondheid kan hebben samengevat in 6 categorieën, namelijk: herstel van stress en aadachtsmoeheid, stimuleren van beweging, bevorderen van sociale contacten, ontwikkeling van kinderen, zingeving en verbetering van het microklimaat. Voor dit onderzoek is getracht de effecten die de locaties op gezondheid hebben te beoordelen. Deze beoordeling is gebaseerd op de fysieke elementen die aanwezig zijn op de locaties en de omgevingsfactoren. Een drukke weg dat naast een locatie ligt zal bijvoorbeeld een negatief gezondheidseffect hebben op de gebruikers van de locatie. Hieronder worden alle onderzochte locaties beoordeeld op hoeveel effecten er op de gezondheid zijn. 10.1 Schelfplein Herstel van stress en aandachtsmoeheid Hoewel het per persoon vrij verschillend is wanneer mensen stress ervaren zijn er wel algemene

omstandigheden waarin mensen tot rust kunnen komen. Zo blijkt dat hoe meer groen aanwezig is in een openbare ruimte hoe gezonder het is voor de gebruikers omdat groen rustgevend werkt. Wat ook belangrijk is bij herstel van stress en aandachtsmoeheid is dat een bepaalde mate van “stilte” aanwezig is in de openbare ruimte. Op basis van deze elementen en het fieldwork heeft Schelfplein niet veel effect op het herstel van stress en aandachtsmoeheid. Het plein heeft groen maar stil kan de plek niet genoemd worden, omdat spelende kinderen vaak gebruik maken van het plein. Er zijn momenten dat het wel rustig is op het plein. En dat zijn momenten dus wanneer de scholieren op school zitten, maar rond die tijd wordt het plein ook niet gebruikt, omdat de meeste mensen dan aan het werk zijn en de activiteiten die er plaats vinden minder zijn. Stimuleren tot bewegen Het plein biedt veel ruimte om te bewegen. Het plein is vooral vooral interessant voor kinderen. Dit komt, omdat er naast groen en verharding ook speeltoestellen zijn waar verschillende manieren van spelen op uitgeoefend kunnen worden. Op basis van het fieldwork kan er gezegd worden dat het plein intensief door kinderen wordt gebruikt.

Spelende kinderen nodigen vaak vrienden uit om mee te spelen. Ook dit werd er geconstateerd tijdens het fieldwork. Op de patronenkaart van het Schelfplein is te zien dat de kinderen die aanwezig waren vaak in groepen speelden. De beschikbare ruimte en de aanwezigheid van speeltoestellen nodigt uit tot bewegen. Daarom heeft het plein dit gezondheidseffect op de gebruikers. Bevorderen van sociale contacten Op het plein zijn er objecten aanwezig die sociale contacten bevorderen. Naast zit mogelijkheden kunnen ook de randen van het verhoogde groen ook als zitplek gebruikt worden. Daarnaast hebben mensen die op het plein zitten uitzicht op andere activiteiten. Dit bevorderd het contact van mensen die elkaar niet kennen omdat er gesprekstof is. Hiermee wordt er bedoeld dat er commentaar/ mening gegeven kan worden over de activiteiten die in de openbare ruimte plaats vinden. Op basis van deze gegevens kan er geconstateerd worden dat het Schelfplein de sociale contacten van de gebruikers bevorderd. Ontwikkeling van kinderen Bij het effect “stimuleren van beweging” werd er stil gestaan wat voor activiteiten kinderen verrichten

93

Bijlage 10 locaties en gezondheid

op het plein. Het plein geeft veel ruimte om te spelen, daarnaast bevorderdt het de diversiteit van de speelmogelijkheden doordat er voornamelijk veel vlakgroen en verharding aanwezig is. Op basis van fieldwork en patronenkaarten kan er vastgesteld worden dat het plein als aantrekkelijk wordt beschouwd door o.a. kinderen. Dit nodigt uit tot activiteiten en het zorgt ervoor dat de gebruikers er langer verblijven. Daarom draagt deze locatie bij aan de ontwikkeling van kinderen. Microklimaat Bij deze categorie wordt vooral gekeken hoe de verhouding is tussen het aanwezige groen (in de vorm van bijvoorbeeld valkgroen, bomen, struiken, bloemen) en de verharding op de locatie. Hoe meer groen er aanwezig is in de openbare ruimte hoe groter het gezondheidseffect. Op het Schelfplein is veel vlakgroen aanwezig en aan de randen van het plein staan bomen. Daarnaast heeft het plein niet te maken met veel autoverkeer dat vervuiling veroorzaakt. Daarom heeft het microklimaat van het plein een positief effect op de gebruikers van het plein.

10.2 Tweebosstraat Herstel van stress en aandachtsmoeheid De locatie die aan de Tweebosstraat ligt bevind zich aan de rand van de wijk. Verder is het omgeven door bebouwing en ligt er een straat naast het plein. Door de ligging kan je op de locatie veel rust ervaren. Op de locatie bevinden zich 2 rijen bomen die op een laag niveau (1,5 meter) hun bladerdek

94

hebben. Als de bomen in blad staan heeft de locatie een groen uiterlijk. Dit in combinatie met de rust in de straat kan ervoor zorgen dat de gebruikers rust ervaren waardoor er een herstel van stress en aandachtsmoeheid optreed. Stimuleren tot bewegen Het pleintje nodigt niet uit tot bewegen, omdat het vervuild is met scherven van kapot geslagen flessen en ander soort afval. Daarnaast is men beperkt in de bewegingsactiviteiten, omdat het pleintje aan de achtertuinen van woningen ligt en de bebouwing dicht op het plein staat. Bewegingsactiviteiten zoals voetballen, zal niet men niet snel vinden op de locatie omdat er een grote kans is dat de bal door ruiten gaat. Daarnaast zal veel lawaai niet worden gewaardeerd door de omwonenden direct aan het plein omdat er een echo effect zal optreden. Bevorderen van sociale contacten Het formaat en de invulling van de locatie zorgt ervoor dat het plein gebruikt wordt door de mensen uit de directe omgeving. Dus het functioneert op straat niveau. Het plein beschikt over zitbanken die op een manier gelegen zijn waarbij de sociale contacten bevorderd worden. Tijdens het fieldwork is er waargenomen dat de bewoners uit de directe omgeving het pleintje als ontmoetingsplek gebruiken. Daarom heeft het pleintje een positieve invloed op de sociale contacten van de bewoners in de omgeving. Ontwikkeling van kinderen De ontwikkeling van kinderen wordt op de locatie niet gestimuleerd, omdat er geen speeltoestellen

of -aanleidingen aanwezig zijn. Daarnaast ligt er veel glas op het pleintje. Dit zal ouders ervan weerhouden om hun kinderen op het pleintje te laten spelen. Alle keren dat er fieldwork is verricht, zijn op de locatie geen kinderen gezien. Daarom zal het plein niet van grote toegevoegde waarde zijn voor de ontwikkeling van kinderen. Bovendien zijn er in de omgeving van het plein veel andere plekken die wel aantrekkelijk zijn voor kinderen doordat ze bijvoorbeeld beschikken over speeltoestellen en goed onderhouden zijn. Microklimaat Het microklimaat heeft hier wisselende invloed op de gezondheid van de gebruikers. Dit komt doordat door de seizoenen heen de bomen op het pleintje hun bladerdek verliezen. In de winter oogt het pleintje kaal en versteend. Dit is anders in de lenteen zomermaanden wanneer de bomen vol in blad staan. Dan ontstaat een gunstiger microklimaat door schaduw, vocht en luwte. 10.3 Putselaan Herstel van stress en aandachtsmoeheid De locatie langs de Putselaan heeft een groen uiterlijk. Dit komt door het grasveld en de bomen die aan de straat staan. Maar de locatie bevindt zich ook aan een druk kruispunt. De dominante aanwezigheid van het gemotoriseerd verkeer zorgt voor veel decibellen. Dit heeft negatieve invloed op aandachtsmoeheid en zal ook niet gunstig zijn voor de meeste mensen die stress ervaren. Stimuleren tot bewegen

Bijlage 10 locaties en gezondheid

De locatie is eigenlijk te klein om andere activiteiten te verrichten dan alleen het zitten, liggen of leunen. Ook kunnen kinderen zich niet op de locatie uitleven. Dit komt o.a. door het formaat van de locatie maar ook de afwezigheid van speeltoestellen en de aanwezigheid van een druk kruispunt. Door deze elementen is eigenlijk de diversiteit van activiteiten die verricht kunnen worden beperkt.

Microklimaat De aanwezigheid van het groen op de locatie draagt degelijk wel degelijk bij aan de gezondheid van de gebruikers. Maar dit effect op de gezondheid wordt beperkt door de aanwezigheid van het drukke kruispunt en de dominantie van het gemotoriseerd verkeer langs de locatie.

Bevorderen van sociale contacten De context waarin de locatie ligt zorgt ervoor dat de locatie positieve invloed heeft op sociale contacten. Dit komt doordat de locatie door het kruispunt en de parkeerplaats achter de locatie goed bereikbaar is. Daarnaast is er op circa 150 meter een metrostation. Naast de zitplekken is er ook een lokale supermarkt, op 20 meter van de locatie te vinden. Dit zijn plekken waar mensen elkaar treffen. Ook kunnen dit soort plekken het gebruik van de onderzochte locatie verhogen, doordat mensen nadat ze elkaar hebben ontmoet de optie hebben om de zitplekken van de onderzochte locatie gebruik te maken.

10.4 Asterstraat

Ontwikkeling van kinderen De locatie draagt niet veel bij aan de ontwikkeling van kinderen. Bij het stuk “stimuleren tot bewegen” zijn de beperkingen van de locatie beschreven wat betreft het bevorderen van beweging bij de gebruikers. Dit heeft ook effect of kinderen van de locatie gebruik maken of ervoor kiezen er geen gebruik van te maken. In dit geval zullen kinderen door het formaat, de invulling en de context van de locatie niet snel gebruik maken van de locatie.

Herstel van stress en aandachtsmoeheid De onderzochte locatie langs de Asterstraat beschikt over veel groen in de vorm van vlakgroen en bomen. Het kan wel een positief invloed hebben op het herstel van stress in de zin van dat gebruikers kunnen sporten op het sportveld om op die manier stress vermindering te krijgen. Dit is wel per gebruikers natuurlijk anders. Sommige mensen krijgen stress vermindering door te sporten en anderen hebben stilte en veel groen nodig om hetzelfde effect te krijgen. Hoewel de locatie over veel groen beschikt is deze plek niet geschikt om te herstellen van aandachtsmoeheid. Dit komt o.a. door de context waarin de locatie ligt. De locatie wordt aan alle kanten omgeven door wegen die druk gebruikt worden door gemotoriseerd verkeer. Daarnaast heeft de locatie meer het uiterlijk van een speelplek dan een parkje. Dit beeld wordt versterkt door de aanwezigheid van het sportveld en de speeltoestellen die op de locatie aanwezig zijn. De invulling zorgt ook ervoor dat bepaalde gebruikers naar de locatie worden getrokken, namelijk: kinderen. Dit heeft ook vaak als effect dat naast het geluid van het gemotoriseerd verkeer er

ook veel geluid komt uit de kant van de spelende kinderen. Dit zal geen positief effect hebben op iemand die te maken heeft met aandachtsmoeheid. Stimuleren tot bewegen De invulling van de locatie heeft als effect dat de gebruikers worden gestimuleerd om te bewegen. Deze invulling bestaat uit een sportveldje met daarbij speelvoorzieningen. Uit het fieldwork bleek dat vooral het sportveldje intensief en over een langere periode werd gebruikt voor sportactiviteiten. Bevorderen van sociale contacten De locatie beschikt over 2 zitplekken in de vorm van bankjes. Verder zijn er op de locatie geen zitplekken te vinden. Wel is er mogelijkheid om te leunen. De plek heeft een positief invloed bij het bevorderen van de contacten van de gebruikers die er komen om te sporten. Of voor ouders die met hun kinderen naar de speelvoorzieningen komen. Wederom heeft de invulling van de openbare ruimte een grote invloed bij het bevorderen van de sociale contacten. Ontwikkeling van kinderen Door de invulling van de locatie met speeltoestellen en het sportveld heeft de locatie een positieve invloed op de ontwikkeling van de kinderen. De gebruikers kunnen elkaar op de locatie ontmoeten en samen sporten. Daarnaast kunnen ook jonge kinderen gebruik maken van de speeltoestellen op de locatie. Microklimaat Het microklimaat van de onderzochte openbare ruimte draagt bij aan de gezondheid van de

95

Bijlage 10 locaties en gezondheid

gebruikers doordat er veel groen aanwezig is in de vorm van vlakgroen en bomen. Daarnaast zijn externe factoren zoals het gemotoriseerd verkeer niet dominant aanwezig. Vooral niet als deze locatie vergeleken wordt met de Putselaan. 10.5 Putsebocht Herstel van stress en aandachtsmoeheid De locatie beschikt over groen in de vorm van vlakgroen en het beschikt over een aantal bomen. Langs de locatie loopt er een straat die een afslag is voor het doorstromend verkeer dat via de Putselaan verder gaat. Op de locatie heerst er rust wanneer scholieren op school zijn. Maar tijdens momenten wanneer de scholieren naar buiten komen is die rust verdwenen. Tijdens alle keren dat er fieldwork is verricht is de locatie niet gebruikt. Dit valt deels te verklaren doordat er in de omgeving veel plekken zijn die een concurrerende werking hebben op de locatie. Zo is er achter de school een groot plein aanwezig die over speeltoestellen en sportvelden beschikt. Een dergelijk locatie trekt gebruikers sneller aan. Daarnaast is de locatie niet geschikt voor mensen die met aandachtsmoeheid te maken hebben, omdat veel mensen vanuit de school zicht hebben op de locatie. Samengevat heeft deze locatie weinig invloed op herstel van stress en aandachtsmoeheid van zijn gebruikers doordat er veel omgevingsfactoren zijn die een pull-factor zijn en mede hierdoor er bijna niemand gebruikt maakt van de locatie, bovendien is de plek niet beschut waardoor veel mensen zicht hebben op de locatie. Dit heeft als effect dat mensen zich blootgesteld voelen en daarom de locatie liever niet gebruiken.

96

Stimuleren tot bewegen De onderzochte openbare ruimte beschikt over een aantal speeltoestellen in de vorm van wipkippen. Dus de locatie heeft invloed bij het stimuleren van kleine kinderen tot bewegen, maar de locatie is vergeleken met de andere speelplekken in de omgeving niet aantrekkelijk genoeg om gebruikers te trekken. Dit beeld is bevestigd door het fieldwork. In alle keren dat er op de locatie fieldwork is verricht zijn er geen gebruikers gezien die gebruik maakten van de zitplekken, het groen of de speeltoestellen. Bevorderen van sociale contacten De zitplekken in de openbare ruimte zijn niet van achteren beschut. Daarnaast hebben mensen vanuit de klaslokalen zicht op de zitplekken. Het gevolg hiervan is dat mensen zicht blootgesteld kunnen voelen waardoor ze de locatie liever vermijden. De locatie draagt op dit vlak niet veel bij aan de sociale contacten. Dit wil wederom niet zeggen dat de locatie overbodig is. De uitdaging zit meer in het feit dat de locatie zich moet onderscheiden van de plekken in de omgeving. Ontwikkeling van kinderen De combinatie ian groen en speeltoestellen maakt dat de locatie bijdraagt aan de ontwikkeling van kinderen Zij kunnen verschillende activiteiten verrichten. Maar door de lage gebruiksintensiteit heeft de locatie niet veel effect op de ontwikkeling van kinderen. In de omgeving van de locatie zijn er namelijk aantrekkelijkere speelplekken.

Microklimaat Het microklimaat op de locatie heeft een positieve invloed op de gezondheid van de gebruikers doordat er groen aanwezig is. Maar door de lage gebruikerswaarde heeft het microklimaat weinig invloed op de gebruikers. Omdat bijna niemand van de locatie gebruikt maakt heeft de locatie voor dit gezondheidseffect geen een hoge beoordeling gekregen.

10.6 Pluktuin Herstel van stress en aandachtsmoeheid De pluktuin is een semi-openbare ruimte dat ook beoordeeld is op de gezondheidseffecten die het heeft op haar gebruikers. Een semiopenbare ruimte heeft een ander gebruikspatroon, dus de beoordeling is hierop aangepast. Er is alleen gekeken op momenten wanneer de semiopenbare ruimte daadwerkelijk wordt gebruikt: de gezondheidseffecten zijn hierop beoordeeld. Zo heeft de ruimte een zeer positieve invloed op mensen die te maken hebben met stress. Het terrein wordt gebruikt wanneer er onderhoud wordt verricht aan de planten. Dit heeft een positieve invloed op stressherstel van mensen, omdat ze in het groen aan het werk zijn. Naast het buiten bewegen hebben de gebruikers constant zicht op het groen. Dit werkt rustgevend en reduceert stress. Doordat de pluktuin een semi-openbare ruimte is en het afgelegen ligt heerst er een zekere mate van rust. Dit soort plekken werken herstellend op mensen die met aandachtsmoeheid te maken hebben. De

Bijlage 10 locaties en gezondheid

pluktuin geeft aan zijn gebruikers de mogelijkheid om uit de drukte van de stad te ontsnappen en zich in een groene omgeving te bevinden.

gekregen op dit gezondheidseffect.

Stimuleren tot bewegen Aan het terrein wordt vaak onderhoud verricht. Ook worden er tijdens evenementen veel werkzaamheden uitgevoerd. Al deze activiteiten worden door de mensen uit de buurt verricht. Hierdoor krijgen mensen de kans buiten in het groen actief te zijn. Daarom heeft de pluktuin een hoge beoordeling gekregen bij dit gezondheidseffect. Bevorderen van sociale contacten Een van de doelen van de oprichting van de Pluktuin was om mensen uit de buurt bijeen te brengen en daarmee de sociale contacten van de bewoners te verbeteren. Ze zijn hierin geslaagd, omdat er een actieve kern van bewoners zich inzet voor de pluktuin. Daarnaast worden tijdens evenementen ook andere bewoners getrokken naar de pluktuin. De groene kunstzinnige inrichting is een goede ambiance voor sociale ontmoeting Ontwikkeling van kinderen Op dit gezondheidseffect heeft de pluktuin invloed wanneer er door de school het initiatief wordt genomen om naar de pluktuin te gaan. Kinderen kunnen dan spelenderwijs leren hoe je planten moet verzorgen. Maar dit moet tijdig bekend gemaakt worden zodat het aan de agenda van de pluktuin wordt toegevoegd. Door de invulling van de pluktuin is er niet veel ruimte om andere activiteiten te verrichten dan wat er hierboven benoemd is. Daarom heeft de Pluktuin een lagere beoordeling

97

Bijlage 11 Aanbeveling per locatie 11.1 Putselaan De Putselaan wordt op dit moment net als de Tweebosstraat gebruikt voor ontmoeting. Door de omvang van de locatie worden de mogelijkheden die men kan verrichten beperkt. Het advies voor deze locatie bestaat uit het stimuleren van de sociale contacten, omdat dit ten eerste aansluit op de wensen van de leefstijl die daar woont en bij de uitvoering kan het gezondheidseffect van de locatie op de gebruikers vergroot worden. Op dit moment staan de bankjes op de locatie aan één zijde, aan de rand. Het groen wordt niet gebruikt. Uit het fieldwork bleek dat er vaak een te kort was aan bankjes omdat groepen mensen die met elkaar hadden afgesproken soms op de locatie moesten blijven staan. Dit zorgt voor een korter verblijfstijd. Door het toevoegen van bankjes aan een andere zijde zorgt men ervoor dat de bankjes schuin tegenover elkaar staan doordat de onderzochte ruimte de vorm van een driehoek heeft. Het wordt afgeraden om aan alle zijdes bankjes te plaatsen, omdat de bankjes dan beschut moeten worden van achter waardoor het zicht op andere activiteiten in de omgeving van de locatie weg wordt genomen. Door de zitbanken met beschutting alleen maar op één zijde toe te voegen heeft men nog aan een kant zicht op de activiteiten in de omgeving. Door het toevoegen van

98

beschutting zorgt men ervoor dat er meer groen is. 11.2 Tweebosstraat In de gezondheidstabel van de Tweebosstraat is er te zien dat de locatie geen groot gezondheidseffect heeft op een aantal punten (stimuleren van bewegen, ontwikkeling van kinderen en het microklimaat). Dit valt te verklaren door de omvang, de invulling en het onderhoud van de locatie. De locatie is door de omvang niet aantrekkelijk genoeg om de gebruikers te stimuleren tot beweging, daarnaast belemmerd het slechte onderhoud ook de stimulatie tot beweging. Deze beperkingen hebben ook een negatief effect op de aantrekkelijk heid van de locatie voor kinderen. Daarnaast is de locatie vrij versteend in de herfst- en wintermaanden. Uit de cirkel voor de gebruikswaarde bepaling is af te lezen dat de locatie een hoge beoordeling heeft voor sociale activiteiten. Gezien de omvang van de locatie wordt er geadviseerd om de sociale interactie meer te stimuleren. Het enige punt dat een lage beoordeling heeft voor sociale activiteiten is het gebrek aan andere activiteiten op de locatie. Door de verharding op de locatie te vervangen door groen waarbinnen de bewoners een rol spelen in het onderhoud van de locatie (tuinieren) zal ervoor

zorgen dat de locatie een hoger gebruikswaarde krijgt voor de leefstijl dat in de omgeving dominant aanwezig is. In de omgeving van de locatie is de gele en de groene leefstijl dominant aanwezig. Door de mogelijkheid te geven aan bewoners om te kunnen tuinieren op de locatie zullen de sociale activiteiten op de locatie ook gestimuleerd worden waardoor de plek veranderd in een aantrekkelijke ontmoetingsplek. Hiermee laat je de locatie aansluiten op beide leefstijlen. 11.3 Asterstraat Uit de gezondheidstabel komt naar voren dat de Asterstraat geen grote gezondheidseffect heeft op mensen die gestresst of aandachtsmoe zijn. Dit is logisch voor de locatie, omdat het ontworpen is om op te spelen. Daarnaast ervaren mensen op andere manieren stressverlaging. De een heeft een rustige plek nodig en de ander een plek om te kunnen sporten. Uit de gebruikswaarde bepaling cirkel is te zien dat de locatie een lagere beoordeling heeft bij het stimuleren van sociale interactie van de toeschouwers. De locatie heeft deze lagere beoordeling gekregen omdat het alleen de sociale interactie van de mensen die op de locatie sporten

Aanbevelingen per locatie

stimuleert. Hiermee beperkt het zich tot een bepaalde doelgroep. Vaak moesten een aantal gebruikers die in groepen kwamen blijven staan omdat er geen zitruimte meer was. Dit zorgt ervoor dat deze gebruikers korter op de locatie verblijven. De locatie kent een hoge gebruiksintensiteit, maar dit zal sterker worden als de sociale interactie van de toeschouwer ook op de locatie gestimuleerd wordt. De toeschouwers zijn mensen die langs de locatie lopen en even staan om te kijken naar de sportende mensen en met elkaar een praatje maken. Deze aanpassingen zullen ervoor zorgen dat de locatie voor een bredere groep mensen aantrekkelijk wordt zonder dat de sportende mensen belemmerd worden in hun activiteiten. 11.4 Putsebocht Uit de gezondheidstabel komt naar voren dat de locatie niet veel bijdraagt aan de gezondheid van haar gebruikers. Dit ligt deels door de invulling van de locatie en deels door de omgevingsfactoren. De locatie trekt niet veel gebruikers doordat het zich niet onderscheidt van de concurrerende locaties in de omgeving. Hierdoor wordt het potentiele gezondheidseffect van de plek nauwelijks benut. Uit het gebruikswaarde cirkel komt naar voren dat de plek o.a. bij eye-catchers laag scoort. Het toevoegen van een object(en) op de locatie of het veranderen van de fysieke invulling van de onderzochte openbare ruimte zal ervoor moeten zorgen dat de plek zicht onderscheid van de concurrerende openbare plekken in de omgeving. Als men de invulling van de locatie veranderd zullen de veranderingen moeten aansluiten op de

wensen van de leefstijl die in de omgeving van de locatie dominant aanwezig is. Het veranderen van de fysieke invulling van de locatie met als het doel eye-catchers toe te voegen sluit aan bij de wensen van de gele leefstijl, omdat dit sociale activiteiten op de locatie stimuleert. Het stimuleren van de sociale interactie tussen de gebruikers van de locatie zal ervoor zorgen dat de locatie aan de Putsebocht een aantrekkelijk ontmoetingsplek wordt. Ook wordt er geadviseerd om het groen op de locatie dichterbij de gebruiker te brengen door de zitbanken die nu alleen aanwezig zijn op het verharde deel ook in het groene deel te zetten. Dit zal in combinatie met de toevoeging van eyecatchers het gezondheidseffect van de locatie op de gebruikers vergroten doordat de kans dat de locatie gebruikt wordt verhoogd wordt. 11.5 Pluktuin Voor de Pluktuin is geen aanbeveling gegeven, omdat de methode gericht is op groene openbare ruimte. Natuurlijk kan er wel gewerkt worden aan een verbetering van een semi-openbare ruimte, maar volgens deze methode zullen de aanbevelingen altijd uitkomen op de verbetering van de doorstroming, terwijl de beperkte doorstroming en toegankelijkheid er voor zorgt dat het een semi-openbare ruimte is, met zijn eigen aantrekkelijkheid

aan stressherstel en aandachtmoeheid. In het gebruiksbepaling cirkel is er te zien dat de locatie niet veel te bieden heeft wat betreft de schaduw en eye-catchers. Om het “stressverlaging en aandachtmoeheid” effect van de locatie te verbeteren zal er meer groen toegevoegd moeten worden in de vorm van bijvoorbeeld bloemen die over een variatie aan kleur beschikken. Op dit moment komt er alleen groen voor in de vorm van struiken, vlakgroen en bomen. Er is geen kleurvariatie te zien in het groen. Mobiele plantenbakken gemakkelijk toegepast worden op de locatie. De toepassing van dit extra groen mag niet ten koste gaan van de bewegingsvrijheid van de plek. De plaatsing van een eye-catcher, dat de mogelijkheid heeft om schaduw te werpen in de warme zomermaanden en warmte uitstraalt in de koude wintermaanden zorgt voor een positief effect op de gebruikswaarde van de plek. Op deze manier is de gebruikswaarde van de locatie “seasonproof”. In Singapore gebruikt men verkoelingspalen om de openbare ruimte te verkoelen (zie afbeelding hiernaast).

11.6 Schelfplein Als er gekeken wordt naar de gezondheidseffecten tabel dan is er te zien dat de locatie door de hoge gebruiksintensiteit niet veel bijdraagt

99

100

Door de jaren heen zijn er meerdere onderzoeken geweest die aangetoond hebben dat groen in de leefomgeving een positieve bijdrage levert aan de gezondheid van de gebruikers. Maar hoe het groen precies wordt gebruikt en welke effecten dit op de gezondheid van gebruikers heeft is onduidelijk. Voor dit soort vraagstukken is er veel literatuuronderzoek en fieldwork verricht. Hierdoor is het feitelijk gebruik en de potentie van zes groene openbare ruimtes in Rotterdam vastgesteld.