Handout: Coaching als je puber moet kiezen

Handout: Coaching als je puber moet kiezen Uitleg Keuzestijlen: De logisch rationele keuzestijl De nadruk ligt bij deze keuzestijl op logische, verstandige en redelijke en redelijke argumenten bij het nemen van een beslissing. Leerlingen die deze stijl hanteren zetten alle mogelijkheden op een rijtje en wegen ze logisch tegen elkaar af. Voordelen De leerling komt tot een weloverwogen keuze De leerling kan zijn keuze goed verantwoorden De leerling houdt in zijn beslissing rekening met alle relevante factoren

Wanneer wel Bij belangrijke grote beslissingen die de leerling lastig vindt Wanneer het belangrijk is dat de leerling zijn keuze kan verantwoorden of uitleggen Als de leerling heel veel informatie heeft over de keuzealternatieven

Nadelen Kost veel tijd en inspanning Plussen en minnen tegen elkaar afwegen is vaak erg moeilijk Bij een grote keuze is het vaak erg moeilijk om alles op een rijtje te zetten en een keuze te maken Logisch rationeel kiezen voelt soms onpersoonlijk en ‘vervreemdend’ De kans op een verkeerde beslissing neemt toe bij meer opties De psychologische kosten nemen toe want hoe meer de leerling kan kiezen hoe meer alternatieven de leerling moet laten lopen. Kiezen-is-verliezen syndroom. Wanneer niet Als het aantal keuze mogelijkheden groot of eindeloos is Wanneer de leerling niet perse de beste keuze hoeft te maken Wanneer gevoelens een sterke rol spelen

1

De emotionele keuzestijl Emotionele leerlingen luisteren bij beslissingen vooral naar hun hart en hun eigen gevoelens. Wat voelt goed en waarvan krijg je pijn in je buik? Voordelen De leerling heeft een goed gevoel over haar keuze De leerling voelt zich sterk betrokken bij de keuze

Nadelen Het is lastig om je keuze aan anderen uit te leggen Emoties zij soms tegenstrijdig en wispelturig Terugkijkend op haar keuze kan de leerling soms spijt hebben doordat de gevoelens veranderd zijn.

Wanneer wel Bij belangrijke of grote beslissingen waar de leerling een ‘goed’ gevoel bij heeft Als het een keuze is die vooral de leerling zelf aangaat Als de hoeveelheid informatie en mogelijkheden zo groot zijn dat de leerling het niet rationeel kan overzien

Wanneer niet Wanneer de leerling de keuze ook aan anderen moet uitleggen en verantwoorden Wanneer de keuze ook anderen aangaat Wanneer de leerling nog veel tegenstrijdige gevoelens heeft of die nog continu veranderen.

De impulsieve keuzestijl Gewoon wat het eerst in hen opkomt of spontaan het beste lijkt, zo kiest een impulsieve leerling. Zij kiezen snel en spontaan, direct, in het moment, op basis van prikkels of neigingen die zij voelen opkomen Voordelen Vaak weet de leerling snel wat hij wil Voelt op dat moment goed en betrouwbaar Kost weinig tijd

Nadelen Later moeilijk te verantwoorden Een impuls is niet altijd betrouwbaar Soms voel je meerdere impulsen tegelijk Nadenken plaatst de impulsen teveel in perspectief

Wanneer wel Als de keuze niet zo belangrijk is Als de risico`s niet zo groot zijn

Wanneer niet Als de keuze grote gevolgen heeft Als het een complex onderwerp is dat niet zo snel is te overzien Als het belangrijk is de keuze (nu of later) te kunnen verantwoorden naar anderen

Als de tijdsdruk erg hoog is Als het een keuze is van nu of nooit Als de leerling van uitdaging houdt

2

De uitstellende keuzestijl De uitstellende leerling kiest het zekere voor het onzekere. Je kunt altijd nog waardevolle, nieuwe informatie krijgen en waarom beslissen als het nog niet meteen hoeft? Voordelen De leerling heeft extra (denk)tijd Er kan nog extra informatie komen De leerling hoeft nog niets te doen De leerling loopt geen risico`s want alles is nog open Wanneer wel Als de beslissing niet zo belangrijk is Als de beslissing geen haast heeft Als de leerling nieuwe relevante informatie verwacht Als de leerling in de toekomst denkt beter te kunnen kiezen

Nadelen Het tobben gaat door Uitstellen kost energie De leerling voelt zich onzeker en weinig daadkrachtig Er kan door een ander voor de leerling besloten worden Wanneer niet Wanneer keuze geen uitstel toelaat Wanneer de keuzesituatie niet zal veranderen door uitstel Wanneer je van uitstel meer last hebt dan voordeel kunt verwachten Wanneer de leerling continu veel beslissingen moet maken

De eigenzinnige keuzestijl Eigenzinnige leerlingen kiezen op basis van wat zij belangrijk vinden en willen. Zij laten zich door niets of niemand van de wijs brengen: het gebeurt zoals zij wensen. Voordelen De leerling staat sterk achter zijn keuze Versterkt het zelfvertrouwen van de leerling De leerling loopt geen risico`s, alles is nog open Wanneer wel Als de keuze voor de leerling heel belangrijk is Als iedereen die de leerling om hulp vraagt een andere mening heeft Als het belangrijk is dat je als leerling zelfstandig een standpunt inneemt.

Nadelen Soms moeilijk uit te leggen en te verantwoorden aan anderen De leerling voelt zich onzeker en weinig daadkrachtig Andere leerlingen ervaren je soms als dominant of egocentrisch Wanneer niet Als de keuze van de leerling ook grote gevolgen heeft voor anderen Als de keuze van de leerling niet zo belangrijk is Als het belangrijk is dat je als leerling je keuze moet kunnen verantwoorden naar anderen

3

De meegaande keuzestijl De meegaande kiezer is een type dat rekening houdt met wat de groep of anderen willen. Zij neigen mening telt niet zo zwaar. Zij vinden het belangrijk dat de sfeer goed blijft. Voordelen Anderen kunnen het je makkelijker maken om te kiezen De leerling vermijdt conflicten De leerling behoeft zijn keuze minder te verdedigen en te verantwoorden

Nadelen Anderen ervaren de leerling als kleurloos zonder eigen mening Soms is het ook niet duidelijk wat andere leerlingen willen Soms hebben andere leerlingen tegenstrijdige wensen en voorkeuren en moet je nog zelf kiezen

Als de keuze verkeerd uitpakt hoef de leerling zichzelf niets te verwijten Wanneer wel Als de beslissing voor de leerling niet zo belangrijk is Als de beslissing ook andere leerlingen aangaat Als andere leerlingen de situatie beter kunnen beoordelen dan jij Als de leerling denkt in de toekomst beter te kunnen kiezen

Wanneer niet Wanneer ieder die je vraagt weer een andere mening heeft Wanneer het belangrijk is dat de leerling zelf de keuze maakt Wanneer de leerling zelf een sterk gevoel heeft over zijn keuze

De intuïtieve keuzestijl Leerlingen met een sterke intuïtieve stijl zeggen vaak dat zij een situatie al ‘voorvoelen’. Dit ‘dieper, zeker weten’ komt in de praktijk dan ook onmiddellijk op zetten zo gauw een keuzesituatie zich aandient. Voordelen De leerling voelt zich goed over de beslissing De leerling voelt zich zeker over de beslissing De beslissing voelt dat moment goed en betrouwbaar De beslissing kost weinig tijd

Wanneer wel Als het een keuze is die heel persoonlijk is voor de leerling Als de leerling op het gebied van de keuze veel ervaring heeft

Nadelen Later moeilijk te verantwoorden en uit te leggen aan anderen Intuïtie is niet altijd betrouwbaar Soms voelt de leerling meerdere intuïties tegelijk Nagaan waar intuïtie op gebaseerd is geeft waardevolle extra informatie Vaak is niet helemaal helder wat het verschil is tussen Wanneer niet Als het een keuze is die niet alleen jezelf aangaat Als de leerling twijfelt aan zijn intuïtie

4

Praktische tips voor ouders met jongeren in het voortgezet onderwijs De NKO daagt ouders met leerlingen in het VO uit om in het kader van Loopbaan Oriëntatie en Begeleiding (LOB) soms van rol te wisselen. Stap eens uit de rol van ouder’ en in de rol van coach van uw kind. Waar zijn ouders als ouders goed in? Geven onvoorwaardelijke liefde aan het kind (vooral de moeder) Zijn de voornaamste rolmodellen van hun kinderen Zijn de vurigste aanhangers / loyaliteit van hun kinderen Ouders zijn de constante factor in het leven van hun kinderen / ervaringsdeskundigen Waar schieten wij als ouders soms in door? Voorgenomen ideeën / verwachtingen over vervolgopleidingen en beroepen Zijn te snel met raadgevingen Stappen snel in rol beschermer / verzorger Kind moet meer bereiken dan ouder Uitdaging: Soms ouder en soms coach: Ouder is een goed luisteraar Toont respect door innemen gelijkwaardige positie Leert van het kind Ouder stimuleert initiatieven en geeft ruimte voor keuzes Geeft zelfvertrouwen door juiste vragen te stellen Probeert het beste uit het kind te halen 1. Als ouders heb je écht invloed. Veel ouders denken ten onrechte dat hun invloed marginaal is. Veel onderzoeken laten echter zien dat goed ouderschap helpt bij een evenwichtige ontwikkeling om goede prestaties op school te leveren en niet in zeven sloten tegelijk te lopen. Wat ouders doen, doet ertoe. 2. Zorg voor een gezonde betrokkenheid bij je kind. Veel ouders trekken zich terug als hun kind de puberteit bereikt heeft. Het blijft belangrijk om ‘op de juiste afstand’ betrokken te blijven bij uw kind - Vermijd het grote gesprek, zo`n eindeloze preek waarin van alles en nog wat wordt verondersteld ‘zo te zijn’ maar in werkelijkheid vaak niet is. - Neem een time-out als u denkt dat het teveel wordt. Plaats in gedachten een bos van uw lievelingsbloemen tussen u en uw kind en kijk daar regelmatig naar tijdens het gesprek. - Denk eraan dat alles een kwestie van timing is. U hoeft niet elke gelegenheid aan te grijpen om aan LOB te werken. ‘Organiseer’ terloops een gesprek en zorg, dat het luchtig blijft. - Bevorder volwassen gesprekken en spreek uw kind aan zoals u uw beste vriend zou aanspreken. - Let op de lichaamstaal van uw kind. Uw kind let niet alleen op wat u zegt maar vooral wat u uitstraalt - Neem uw kind serieus en steun uw kind in zijn proces van zelfacceptatie.

5

-

-

-

Geef uw kind de ruimte om eigen keuzes te leren maken (verkeerde keuzes maken en blunders horen bij het leven). Probeer door te vragen. Wat vind je leuk? Waar ben je goed in? Wat spreekt jou aan in dat beroep? Weet je welke vaardigheden je voor dit beroep nodig hebt? Haak vooral in op bijvoeglijke naamwoorden want die geven een emotie weer. De volgende woorden kan als ‘oudercoach’ beter uit je woordenboek schrappen: ‘moeten’ en ‘kan niet’. De volgende uitdrukkingen verzekeren samenwerking: ik houd van je, ik heb vertrouwen in je, ik ben ervan overtuigd dat je het kunt, ik sta achter je, ik ben trots op je, fouten maakt iedereen, volg je hart, zo heb ik me ook gevoeld. Leer kinderen hun fysieke belemmeringen onder ogen te zien (rugklachten, allergieën, te lang of te klein, etc.) die mogelijk kunnen leiden tot verkeerde klachten. Vertel je eigen kinderen over je ervaringen in je eigen beroep. De leuke en minder leuze ervaringen en vertel welke weg je hebt afgelegd om daar te komen. Wijs kinderen op interessante (digitale) biografieën van belangrijke of bekende personen die het beroep van je (mogelijke) keuze uitoefenen.

3. Biedt structuur en grenzen. Allereerst hebben kinderen liefde nodig maar daarna is ‘structuur’ het toverwoord. Wees streng maar blijf redelijk en verruim de grenzen van naarmate een kind rijper wordt. Het is ‘gas geven’, ‘remmen’ en weer opnieuw ‘gas geven’ en ‘remmen’ (grens overschrijden, grens verleggen, grens terugleggen, etc.) 4. Geef het goede voorbeeld. Kinderen leren ook door gedrag te spiegelen. Wil je niet dat je kind drinkt, een joint rookt, uren achter de computer zit. Vertoon dan zelf het gewenste gedrag. 5. Verklaar je nader. Veel ouders hebben goede voornemens met hun kind hetgeen allerlei beslissingen en regels vraagt. Leg deze regels duidelijk uit en geef de redelijkheid er van aan. Praktische tips voor georganiseerde ouders in de school in het kader van LOB. - Meewerken aan een beroepenavond of –week waarin arbeid in het algemeen centraal staat. - Leerlingen interviewen ouders over hun beroep - Ouders geven een gastcollege over hun beroep - Ouders helpen mee bij het organiseren van beroepsexcursies, (maatschappelijke) stageplaatsen, nemen kinderen mee naar hun werkplek, bezoeken www.dedecaan.net - Werken mee aan sector- en profiel werkstukken. - Nodigen oud-leerlingen uit in de klas - Nemen zitting in de ouderraad/oudervereniging en medezeggenschapsraad

6

Tips voor een coachings-gesprek met je kind - Praten met pubers begint met luisteren Door samen te vatten kunnen ouders aangeven dat ze hebben begrepen wat hun kind zei en bepaalde accenten leggen om een kind mee verder te helpen in het keuzeproces. Oordeel niet meteen, geef de jongere de ruimte zijn eigen mening en gevoelens te vertellen - Pas uw woordgebruik aan De volgende uitdrukkingen verzekeren samenwerking: ‘ik heb vertrouwen in’, ‘ik ben er van overtuigd dat je het aankunt’, ‘ik sta achter je’, ‘ik vertrouw je’, ‘ik ben trots op je’, ‘zo heb ik me ook gevoeld’. De volgende uitdrukkingen kunt u als coach beter uit uw woordenboek schrappen: 'moeten' en ‘kan niet’. - Angst is een slechte raadgever bij LOB-keuzes Breng over aan je kind dat angst een slechte raadgever is en dat jij als ouder er op vertrouwt dat je kind de juiste keuze maakt. Creëer kansen; dat je niet ondoordacht aan iets moet beginnen betekent niet dat je geen risico`s mag nemen. - Vraag door en word concreet. Zorg ook voor concrete alternatieven Probeer door te vragen en te concretiseren; blijf niet in abstracte termen hangen, maar maak het concreet. Wat spreekt jou het meeste aan in dat beroep? Over welke werkzaamheden gaat het precies? Weet je welke vaardigheden je daarvoor nodig hebt? Zorg voor een aantal concrete alternatieven. Wat als de eerste keuze niet door kan gaan? - Vind de kracht van je kind en blijf positief De meeste leerlingen werken volgens een negatieve lijst en weten vooral heel goed wat ze niet willen. Wat het kind wel wil is onduidelijk. Vaak ligt dat dichterbij dan de leerling denkt. Wat zeggen zijn favoriete boeken, muziek, hobby’s en bijbaantje over je kind? Let op de sterke punten/kwaliteiten van je kind. - Houd het luchtig Vermijd een eindeloze preek waarin van alles en nog wat wordt verondersteld ‘zo te zijn’, maar in werkelijkheid vaak niet is. Trap niet in de valkuilen van adviseren, moraliseren, ontkennen en bagatelliseren. Denk eraan dat alles een kwestie van timing is. U hoeft niet elke gelegenheid aan te grijpen om aan loopbaanoriëntatie en begeleider te werken. - Neem eventueel een time-out Respecteer de gevoelens van uw kind. - Neem uw kind serieus Doe niet lacherig over de vragen of onzekerheden van pubers. Als ouder weet u dat hun frustraties maar tijdelijk zijn en ze er over heen groeien, maar dat weten pubers niet. Laat uw kind merken dat jij weet hoe het is om puber te zijn. Dat je hem begrijpt en serieus neemt. En dat je begrijpt dat jullie er allebei veel te weinig van begrijpen. - Steun uw kind in zijn of haar proces van zelfacceptatie. 7

Leer kinderen hun fysieke en psychologische belemmeringen (rugklachten, allergieën, ADHD, etc.), die tot verkeerde keuzes kunnen leiden, onder ogen te zien. - Geef ruimte voor eigen keuzes en fouten Met vallen en opstaan worden ze groot! - Stimuleer uw kind om een ander denkperspectief in te nemen door vragen te stellen Bijvoorbeeld; wat heb je aan een hoog salaris als je iedere dag met tegenzin naar je werk gaat? - Vertel uw kind over uw ervaringen met uw beroep De leuke en minder leuke kanten en de wijze waarop de ouder in dat beroep is terecht gekomen. Laat uw kind een biografie lezen van een bekend idool die een vergelijkbaar beroep uitoefent. De volgende Youtube-filmpjes kunnen uw kind inspireren: ‘Michael Jordan May be’(http://www.youtube.com/watch?v=qfewtndGnCY) of ‘Famous failures’(http://www.youtube.com/watch?v=Y6hz_s2XIAU

Hartelijk dank voor uw aandacht

www.nko.nl

[email protected]

NKO – Nederlandse oudervereniging Katholiek Onderwijs 0800-5010 of 070-328 28 82 21

Nederlandse oudervereniging Katholiek Onderwijs

8