H ALFJAARLIJKS F INANCIEEL V ERSLAG 2009
EMBARGO TOT 03.08.2009 ‐ 8:00AM
Netto courant resultaat per aandeel (uitgezonderd IAS 39 en niet‐recurrente elementen): € 3,80 voor het eerste halfjaar 2009 (t.o.v. € 3,77 voor het eerste halfjaar 2008) Verwacht netto courant resultaat per aandeel voor het boekjaar: € 7,40 (ongewijzigd) Dividendvooruitzicht voor boekjaar 2009: € 6,50 bruto per gewoon aandeel Inhoudsopgave Tussentijds beheersverslag p.2 Samenvatting van de resultaten en vooruitzichten p.2 Kerncijfers Transacties en verwezenlijkingen tijdens de 1ste jaarhelft van 2009 Vastgoedpatrimonium Gebeurtenissen na 30.06.2009 Investeringsprogramma 2009‐2010 Beheer van de financiële middelen Beursperformantie Risicobeheer Corporate Governance
Verkorte financiële overzichten
p.6 p.7 p.11 p.13 p.13 p.14 p.17 p.19 p.19
p.20
Geconsolideerde resultatenrekeningen – Schema K.B. 21.06.2006 Geconsolideerde resultatenrekeningen – Analytisch schema Geconsolideerde balans Berekening van de schuldratio Kasstroomoverzicht Geconsolideerde staat van de bewegingen van het eigen vermogen Bijlagen bij de geconsolideerde rekeningen
Overeenkomstigheidsverklaring Bijlagen:
p.21 p.22 p.25 p.26 p.27 p.28 p.30
p.43 p.44
Verslag van de vastgoeddeskundige Verslag van de commissaris
p.44 p.47
1/47
1. Tussentijds beheersverslag 1.1. Samenvatting van de resultaten en vooruitzichten a. Resultaten Ondanks de diepe economische en financiële crisis die de wereld teisterde tijdens de eerste helft van 2009, realiseerde Cofinimmo een verwaterd geconsolideerd netto courant resultaat1 per aandeel (zonder impact van de herwaardering van de financiële rente‐ indekkingsinstrumenten, in toepassing van de boekhoudnorm IAS 39, en van andere niet‐ recurrente elementen) dat bijzonder dicht in de buurt ligt (+0,1%) van het resultaat van de eerste helft van 2008. De beurs had jammer genoeg geen oog voor de acyclische aard van het resultatenprofiel van de onderneming waardoor het Cofinimmo aandeel tijdens de eerste jaarhelft de algemene beurstendens volgde. In een omgeving van een algemene verhoging van de risicopremies resulteerde dit bij de uitbetaling van de coupon van het boekjaar 2008 begin mei 2009 in een bruto dividendrendement van 8,62%, hetzij meer dan 4,75% hoger dan de rente op 10 jaar van de Belgische staatsobligaties. Dit stabiel resultaat per aandeel kon aangehouden worden ondanks de verkoop door Cofinimmo tijdens de 1ste helft van 2009 van bijna 1,3 miljoen eigen gewone aandelen (hetzij 9,4% van het totaal aantal aandelen in omloop na deze verkoop). Deze aandelen zijn volledig resultaatgerechtigd voor het boekjaar 2009. De bezettingsgraad van het patrimonium hield tijdens de 1ste jaarhelft stand op 97,8%. De operationele marge steeg met meer dan één procent t.o.v. de 1ste jaarhelft van het vorige boekjaar. De gemiddelde schuldkost, bankmarges en dekkingskosten van de periode inbegrepen, bedraagt 4,70%, wat iets lager is dan in 2008. De herwaardering van de financiële rente‐indekkingsinstrumenten bedraagt € ‐6,5 miljoen (tegenover € +2,1 miljoen tijdens de 1ste helft van 2008). Dit weerspiegelt de impact van de daling van de toekomstige renteniveaus op de waarde van de indekkingsposities aan het einde van de jaarhelft. Cofinimmo achtte het opportuun om munt te slaan uit deze toekomstige historisch zeer lage rente om haar indekkingen op te trekken tot in 2017 en hun nominaal bedrag te verhogen (zie punt 1.7. hierna). Het resultaat op de portefeuille bevat een gerealiseerde meerwaarde van € 0,2 miljoen en een niet‐gerealiseerde minwaarde van € 39,8 miljoen, in vergelijking met respectievelijk € +4,2 miljoen en € +2,9 miljoen tijdens de 1ste helft van 2008. De investeringstransacties op de Belgische kantoormarkt waren net zoals op de meeste andere kantoormarkten wereldwijd nagenoeg onbestaande tijdens de eerste jaarhelft van 2009. De vastgoeddeskundigen besloten voor het totale Cofinimmo patrimonium het kapitalisatieniveau, dat wordt toegepast op de contractuele huren van de verhuurde gebouwen en de geraamde huurwaarden van de weinige vrijstaande ruimte, op te trekken van gemiddeld 6,88% naar 7,03% tussen het begin en het einde van het semester. De langzamer stijgende huren als gevolg van de inflatievertraging vergroten uiteraard de impact van deze rendementstijging op het eerder vermelde resultaat op de portefeuille.
1
Het verwaterd resultaat wordt berekend door het resultaatbedrag in euro te delen door het totaal aantal Cofinimmo aandelen dat resultaatgerechtigd is voor de periode, hoewel van de 1 499 766 bevoorrechte aandelen er momenteel nog 1 334 014 niet werden omgezet.
2/47
De verkoop door Cofinimmo van 1,3 miljoen eigen aandelen tijdens de eerste jaarhelft voor een bedrag van € 98 miljoen, had hoofdzakelijk tot doel om de impact op het eigen vermogen van de afwaarderingen van het patrimonium door de vastgoedexperts te compenseren. Deze waardeafboekingen liepen op tot € 100 miljoen over de laatste 12 maanden. Dankzij de verkoop van aandelen en de overdracht van activa (zie hierna), is de geconsolideerde schuldgraad1, die 52,9% bedraagt, quasi onveranderd t.o.v. 31.12.2008. Evolutie van de portefeuille op 30.06.2009 Huurimpact Rendementimpact Totaal In € miljoen ‐1,2% ‐1,2% Kantoren: 0,0% 1,78 ‐1,0% Rusthuizen: 0,2% ‐1,2% 73,24 Investeringen Acquisities ‐1,0% ‐1,0% Pubstone: 0,0% ‐33,54 Evolutie bij ongewijzigde portefeuille (like for like) ‐1,0% ‐37,93 Verkopen ‐1,2% Ander e: 0,2% Portefeuille: ‐1,2% ‐1,3% 3 247 3 249 0,1% Investeringswaarde Investeringswaarde decem ber 2008 juni 2009 ‐2% ‐1% 0% 1% 2% Als gevolg van de impact van de niet‐operationele resultaatscomponenten beschreven in de twee vorige paragrafen, bedraagt het verwaterd geconsolideerd netto resultaat van het voorbije semester € 0,45 per aandeel, in vergelijking met € 4,86 voor de eerste helft van 2008. b. Vooruitzichten Bij de publicatie van de resultaten van het boekjaar 2008 op 13.02.2009 benadrukte de Raad van Bestuur van Cofinimmo in zijn persmededeling dat de economische situatie tot voorzichtigheid noopte en meldde dat de onderneming zich als streefdoel had gesteld om voor het boekjaar 2009 (betaalbaar in 2010) een dividend uit te keren gelijkaardig aan dat van het boekjaar 2008. De Raad van Bestuur die op 30.07.2009 samenkwam om de resultaten van de 1ste jaarhelft af te sluiten, heeft zich tevens gebogen over de resultaat‐ en dividendverwachtingen voor het totale boekjaar. Vooreerst werd er vastgesteld dat het netto courant resultaat per aandeel (uitgezonderd de herwaardering van de financiële indekkingsinstrumenten in toepassing van de norm IAS 39) van de 1ste jaarhelft 2009 geheel conform is met het niveau dat bij het begin van het jaar werd geanticipeerd voor het volledige boekjaar, met name € 7,40 per aandeel (zie pagina 42 van het Jaarverslag 2008 dat gepubliceerd werd op 31.03.2009). De Raad is van mening dat de perspectieven voor de 2de jaarhelft toelaten dit vooruitzicht te behouden.
1
Financiële en andere schulden gedeeld door het totaal van de activa, overeenkomstig de definitie voorzien in de reglementering inzake Vastgoedbevaks. Deze ratio wordt door het Koninklijk Besluit van 10.04.1995 beperkt tot maximaal 65%.
3/47
De Raad van Bestuur merkt echter op dat er momenteel nog steeds grote onzekerheid heerst omtrent de evolutie van de marktwaarde van de gebouwen bij gebrek aan significatieve transacties in elk van de sectorale en geografische segmenten waarin Cofinimmo actief is. Tijdens de eerste jaarhelft konden desondanks overdrachten van gebouwen, vruchtgebruikvergoedingen, financiële leasing vorderingen en huurgelden worden gerealiseerd voor een totaal bedrag van € 71 miljoen (zie punt 1.3. b hierna) tegen prijzen die iets boven de waardebepalingen van de experts lagen. Hoogstwaarschijnlijk zullen er tijdens de tweede jaarhelft nog andere gelijkaardige overdrachten gebeuren tegen prijzen die eveneens de waarderingen dicht benaderen. Hoewel de bekomen prijzen aansluiten bij de huidige valorisaties, is de toekomstige evolutie van de vastgoedwaarden zeer weinig voorspelbaar en blijft voorzichtigheid geboden. Bijgevolg is het de plicht van de onderneming om voorrang te geven aan een optimaal evenwicht in haar balansstructuur. Deze structuur wordt beïnvloed door de lopende investeringsprojecten, de overdrachten van activa en tenslotte de waardeschommelingen van het patrimonium die door de onafhankelijke vastgoedexperts worden bepaald. Wat het financiële luik betreft, bedraagt de schuldratio “Loan to Value” 1, zoals gedefinieerd in de conventies met de bankiers, 56% op 30.06.2009 (55% op 31.12.2008). Aldus zal de vennootschap de gepaste middelen aanwenden om deze schuldgraad terug onder 55% te brengen binnen een periode van 9 maanden conform met de engagementen die met de banken aangegaan werden. De Raad van Bestuur is van oordeel dat de vennootschap over de nodige opportuniteiten (verkoop van activa of andere operaties) beschikt om dit objectief te bereiken. Anderzijds zal de vennootschap in de komende maanden een gedeelte van haar lange termijn schuld komende op vervaldag herfinancieren en dit binnen het kader van een kredietmarkt in contractie versus de vastgoedsector. De vennootschap startte het jaar 2009 met € 92 miljoen aan vervaldagen voor het hele jaar2, hetzij slechts 3,5% van de totale schuld. De latere vervaldagen zijn homogeen gespreid over iets meer dan 8 jaar (zie punt 1.7. hierna). De vervaldagen in 2010 vertegenwoordigen niettemin een te herfinancieren totaal bedrag van € 224 miljoen, hetzij 11,5% van de totale schuld. Onderhandelingen om de vervaldagen te verlengen en nieuwe leningen af te sluiten werden reeds opgestart, om zich als dusdanig maximaal te behoeden voor een stijging van de kredietmarges. De Raad van Bestuur is van oordeel dat het binnen deze context voor de lopende onderhandelingen bevorderlijk zou zijn om een deel van het courant resultaat als niet‐ uitgekeerde winst te bestemmen. Daarom en rekening houdend met de recente kapitaaloperaties, overweegt de Raad van Bestuur om voor boekjaar 2009 een dividend per gewoon aandeel uit te keren ten bedrage van € 6,50 in vergelijking met € 7,80 voor boekjaar 2008 uitgekeerd in mei laatstleden (‐16,6%). Het dividend voor het bevoorrecht aandeel zou ongewijzigd blijven (€ 6,37 per aandeel).
1
Netto financiële schulden gedeeld door de reële waarde van het patrimonium en de financiële leasing vorderingen. Waarvan € 25 miljoen reeds werden terugbetaald op 30.06.2009.
2
4/47
Dit nieuwe dividendvooruitzicht maakt het mogelijk om een “pay out ratio” van 87,8% van het voor het jaar vooropgestelde netto courant resultaat (€ 7,40 per aandeel) te bewerkstelligen. De Raad van Bestuur acht dit in de huidige context een gepast niveau. Het stemt overeen met een bruto rendement van 7,83% op basis van de beurskoers van het gewoon aandeel op 30.06.2009. De nieuwe dividendraming is uiteraard gebaseerd op informatie waarover de vennootschap Cofinimmo thans beschikt op de markt van haar eigen activiteiten. Ze steunt eveneens op een voortzetting tijdens de volgende maanden van de meer positieve tendens die zich sinds een paar weken op de financiële en kredietmarkten aftekent.
5/47
1.2. Kerncijfers
Algemene gegevens (x € 1 000 000) Portefeuille van Vastgoedbeleggingen (in reële waarde) (x € 1 000) Vastgoedresultaat Operationeel resultaat vóór resultaat op portefeuille Financieel resultaat Netto courant resultaat (aandeel Groep) Resultaat op de portefeuille (aandeel Groep) Netto resultaat (aandeel Groep) (in %) Beheerkosten/gemiddelde patrimoniumwaarde Operationele marge Resterende looptijd van de huurcontracten1 (in jaren) Bezettingsgraad2 Bruto huurrendement bij 100% verhuring van de portefeuille Gemiddelde rentevoet van de leningen3 Schuldgraad4
Gegevens per aandeel – verwaterd5 (in €) Resultaten Netto courant resultaat – aandeel Groep – exclusief IAS 39 impact en niet‐recurrente elementen IAS 39 impact – winst/(verlies) Courante maar niet‐recurrente elementen ‐ gerealiseerde meerwaarden op financiële leasing vorderingen – winst/(verlies)
Netto courant resultaat – aandeel Groep Gerealiseerd resultaat op de portefeuille Niet‐gerealiseerd resultaat op de portefeuille Netto resultaat – aandeel Groep
30.06.2009 3 136,2 30.06.2009 106 096 92 339 ‐42 739 45 783 ‐39 620 6 163 30.06.2009 0,85% 87,03% 11,3 97,78% 7,03% 4,70% 52,94%
31.12.2008 3 134,7 30.06.2008 95 248 81 979 ‐25 501 52 479 6 450 58 929 31.12.2008 0,89% 85,96% 11,7 97,85% 6,88% 4,79% 52,79%
30.06.2009
30.06.2008
3,80
3,77
(0,48) 3,32 0,01 ‐2,88 0,45
0,18 0,38 4,33 0,29 0,24 4,86
30.06.2009
31.12.2008
97,66
101,77
102,46
107,08
Netto‐actief waarde per aandeel Geherwaardeerd netto‐actief per aandeel in reële waarde6 na verdeling van het dividend van het boekjaar 2008 Geherwaardeerd netto‐actief per aandeel in investeringswaarde7 na verdeling van het dividend van het boekjaar 2008
1
Tot aan de eerste opzeggingsmogelijkheid voor de huurder. Berekend in functie van de reële huren voor de verhuurde gebouwen en de geschatte huurwaarde voor de leegstand. De bezettingsgraad van de kantorenportefeuille alleen bedraagt 96,54% t.o.v. 89,50% voor de kantoormarkt (bron: CB Richard Ellis). 3 Bankmarges en kosten van afschrijving van de indekkingsinstrumenten met betrekking tot de periode inbegrepen. 4 Financiële en andere schulden/Totaal der activa, berekend overeenkomstig de regelgeving op Vastgoedbevaks. 5 Sinds 01.05.2009 zijn de bevoorrechte aandelen converteerbaar in gewone aandelen naar rato van één gewoon aandeel voor één bevoorrecht aandeel. De resultaten per aandeel zijn hier op een “fully diluted” basis berekend wat wil zeggen dat ervan uitgegaan wordt dat alle bevoorrechte aandelen geconverteerd werden, om zo het totale effect van de conversie weer te geven. De 2008 resultaten zijn op dezelfde wijze voorgesteld (zie eveneens het persbericht van 11.05.2009). 6 Reële waarde: na aftrek van transactiekosten (hoofdzakelijk overdrachtsbelasting) van de waarde van de Vastgoedbeleggingen. 2
7
Investeringswaarde: vóór aftrek van deze kosten.
6/47
1.3. Transacties en verwezenlijkingen tijdens de 1ste jaarhelft van 2009 a. Investeringen • Op 26.06.2009 verwierf Cofinimmo van de Korian1 Groep 5 nieuwbouw zorginstellingen (423 bedden, 21 910m²) gelegen in Frankrijk voor een totaal bedrag van € 42,8 miljoen. Deze verwerving kadert binnen een breder akkoord betreffende de verwerving van 19 instellingen dat afgesloten werd op 23.05.2008 (zie persberichten van 26.05.2008 en 01.10.2008). Het equivalent bruto huurrendement2 van deze 5 rusthuizen ligt op 6,47%. Ze worden uitgebaat door de Korian Groep met wie voor alle gebouwen “triple net” huurcontracten voor een vaste looptijd van 12 jaar werden afgesloten. De acquisitiewaardes van deze gebouwen stroken met de expertisewaarden bepaald in mei 2008. Echter, gezien de recente tendensen op het vlak van vastgoedwaardering ligt de expertisewaarde op 30.06.2009 onder deze acquisitiewaarde (5,93%). b. Desinvesteringen3 • Op 20.03.2009 heeft Cofinimmo de vruchtgebruikvergoedingen die de Europese Commissie verschuldigd is op het gebouw Nerviërs 105 te Brussel en waarvan de initiële looptijd 15 jaar bedraagt, verkocht aan een filiaal van de Groep Société Générale voor een totaal bedrag van € 23,38 miljoen. Cofinimmo blijft de naakte eigenaar van het gebouw. • Diezelfde dag heeft Cofinimmo 90% van de vorderingen die de Stad Antwerpen verschuldigd is op de nieuw gebouwde Brandweerkazerne aan Fortis Bank NV verkocht voor een totaal bedrag van € 28,35 miljoen. Op het einde van het financiële leasingcontract, voorzien in 2045, gaat het gebouw kosteloos over naar de Stad Antwerpen. • Nog die dag heeft Cofinimmo aan dezelfde bank de huurvordering verkocht die de Belgische overheid verschuldigd is op de gebouwen Kolonel Bourg 124 gelegen te Brussel (tot 2028) en Maire gelegen te Doornik (tot 2022) en dit voor een totaal bedrag van € 19,51 miljoen. De eigendom van deze 2 gebouwen blijft in handen van Cofinimmo.
c. Plaatsing eigen aandelen • Op 26.03.2009 heeft Cofinimmo 962 485 eigen Cofinimmo aandelen geplaatst die aangehouden werden door Leopold Square NV volgens de “accelerated bookbuild offering” methode aan een bruto verkoopprijs van € 75 per aandeel. Leopold Square is een vennootschap waarover Cofinimmo NV rechtstreeks en onrechtstreeks 100% controle uitoefent. Dankzij deze operatie haalde de Cofinimmo Groep € 72 miljoen op (zie eveneens de persberichten van 25 en 26.03.2009).
•
Op 09.06.2009 plaatste Cofinimmo 330 000 eigen gewone Cofinimmo aandelen aan een bruto prijs van € 80 per aandeel. Dankzij deze transactie haalde de Cofinimmo Groep € 26,4 miljoen op.
1
www.korian.fr. De voorstelling van een “dubbel netto” equivalent van het bruto huurrendement laat toe een vergelijking te maken met het rendement op kantoorgebouwen. 3 De totale verkoopopbrengst van deze activa (€ 71,24 miljoen) ligt net boven hun totale boekwaarde. 2
7/47
d. Conversie bevoorrechte aandelen Overeenkomstig Artikel 10bis van de statuten, vond de tweede periode waarin de bevoorrechte Cofinimmo aandelen kunnen omgezet worden in gewone Cofinimmo aandelen plaats van 21.06.2009 tot 30.06.2009. Tijdens deze tweede conversieperiode, werden in totaal 92 254 conversieaanvragen ontvangen. Aldus werden sinds het begin van de conversieprocedure (01.05.2009) 165 752 bevoorrechte aandelen omgezet in gewone aandelen. De wijzigingen die hieruit volgen qua kapitaalsamenstelling worden steeds bekendgemaakt aan de hand van een persbericht en onder de rubriek “Investor Relations/Shareholder info/ Shareholding structure“ op de website van de onderneming (www.cofinimmo.com). Ter herinnering, de volgende conversiemogelijkheid wordt aangeboden tijdens de laatste 10 kalenderdagen van het komende kwartaal, i.e. van 21.09.2009 tot 30.09.2009.
e. Waardering van de portefeuille De waardering van het patrimonium van Cofinimmo door de onafhankelijke vastgoeddeskundigen heeft tijdens de eerste 6 maanden van het jaar geleid tot een negatieve variatie van de reële waarde van 1,34% (hetzij € 42,43 miljoen). Deze waardevermindering is het resultaat van de hogere gemiddelde kapitalisatierentevoet die wordt toegepast op de huren: 7,03% op 30.06.2009 t.o.v. 6,88% op 31.12.2008 voor de volledige portefeuille en respectievelijk 7,39% t.o.v. 7,18% voor de kantorenportefeuille alleen. Rendementen per segment
Kantoren 7,4% (vs. 7,2% op 31.12.2008) Rusthuizen Frankrijk 6,7% (vs. 6,6% op 31.12.2008) Pubstone 6,6% (vs. 6,5% op 31.12.2008) Rusthuizen België 6,1% (vs. 5,9% op 31.12.2008) 5,00% 6,25% 7,50% f. Commerciële resultaten1 Huursituatie van de portefeuille Ondanks het feit dat de economische crisis de huurmarkt nagenoeg helemaal heeft lamgelegd, met in Brussel een take‐up van slechts 141 000m², hetzij 76% onder het niveau van de 5 laatste jaren, bereikte Cofinimmo een bezettingsgraad van 97,78%2. Dat is 9,25% meer dan de markt (89,50%) (bron: CB Richard Ellis & DTZ). Dit resultaat getuigt van het succes van de commerciële strategie van Cofinimmo die gericht is op een nauwe vertrouwensrelatie met haar klanten en draagt bij tot een gunstige evolutie van de operationele marge.
1
Tenzij uitdrukkelijk anders vermeld betreffen de gegevens vermeld onder deze rubriek de geconsolideerde portefeuille. Sectorinformatie is terug te vinden onder het hoofdstuk “Vastgoedpatrimonium”. 2 De bezettingsgraad is enkel van toepassing op gebouwen die op de datum van de berekening in gebruik kunnen genomen worden (gebouwen in exploitatie).
8/47
Evolutie van de bezettingsgraad Cofinimmo vs. de markt 99% 97% 95% 93% 91% 89% 2001
2002
2003
2004
2005
Cofinimmo Totale portefeuille Cofinimmo Kantorenportefeuille
2006
2007
2008
1H2009
Brusselse Kantorenmarkt
Leegstand kantoren Antwerpen Brussel Centrum/Noord Leopold/Louizawijk Gedecentraliseerd Periferie TOTAAL
Cofinimmo (in %) 2,8% 3,7% 0,0% 1,1% 6,2% 9,3% 2,2%
Markt (in %) 11,4% 10,5% 5,7% 9,1% 12,9% 20,8% 10,5%
Gemiddelde resterende looptijd van de huurcontracten (in contractuele huurbedragen) De resterende looptijd tot aan de vervaldag van de huurcontracten die van kracht zijn op 30.06.2009 bedraagt 11,3 jaar indien elke huurder zijn contract bij de eerste mogelijke opzegoptie (“break”) zou opzeggen. Dit cijfer stijgt tot 11,9 jaar indien geen enkele opzegoptie zou worden uitgeoefend, m.a.w. indien alle huurders tot aan het contractuele einde van de huurcontracten in hun gebouw blijven. Maturiteit van de huurovereenkomsten per sector (in jaren) Kantoren 7,3 Andere 9,2 Rusthuizen Frankrijk 10,2 Pubstone 21,4 Rusthuizen België 25,0 0 5 10 15 20 25 30 Maturiteit van de portefeuille Huurcontracten > 9 jaar Kantoren (openbare sector) Rusthuizen Pubstone Kantoren (privé sector) Andere Huurcontracten 6‐9 jaar Kantoren Huurcontracten < 6 jaar Kantoren Rusthuizen Andere
55,4% 19,8% 19,8% 12,5% 2,5% 0,9% 12,8% 12,8% 31,8% 28,8% 1,6% 1,4%
Meer dan 55% van de huurcontracten zijn afgesloten op lange termijn (meer dan 9 jaar). 9/47
g. Bouw‐ en renovatiewerken Cofinimmo ontwikkelt haar vastgoedpatrimonium met als doel de gebouwen op lange termijn uit te baten en te verhuren. Deze activiteit laat toe het investeringsrendement te optimaliseren, aan klantenbinding te doen door hen gebouwen aan te bieden die aan hun verwachtingen beantwoorden en de onderhoudskosten te beperken door duurzaam te bouwen. Tijdens de eerste jaarhelft van 2009 heeft het Project Management departement van Cofinimmo de volgende belangrijke werven beheerd:
Kantoren Gebouw Avenue Building, London Tower Antwerpen
City Link Antwerpen
de Meeûs Square 23 Brussel, Leopold/Louizawijk
Kunst 47 Brussel, Leopold/Louizawijk
Papiermolen
Type werken Waken over de kwaliteit en de uitvoering van de werken Waken over de kwaliteit en de uitvoering van de werken Structurele renovatie – gebouw met geklasseerde gevels Renovatie van de achtergevel en dakwerken Middelzware renovatie
Einde werken 2de kwartaal 2010 2de kwartaal 2009 1ste kwartaal 2010 4de kwartaal 2009 4de kwartaal 2010
Brussel, Gedecentraliseerd
West‐End Brussel, Gedecentraliseerd
Wet 227
Waken over de kwaliteit en de 2de kwartaal 2009 uitvoering van de werken Zware renovatie, binnenherinrichting 3de kwartaal 2009
Brussel, Leopold/Louizawijk
Rust‐ en ziekenhuizen Gebouw Heiberg, Beerse Hemelrijck, Mol Koningslaan, Brussel Laarsveld, Geel L’Orchidée, Itter Parc, Biez Schweitzer, Brussel Vogelzang, Herentals Wipstraat, Antwerpen Zonneweelde, Keerbergen
Type werken Uitbreiding Uitbreiding Zware verbouwing Uitbreiding Renovatie en uitbreiding Renovatie Renovatie en uitbreiding Nieuwbouw Nieuwbouw Uitbreiding
Einde werken 4de kwartaal 2010 3de kwartaal 2009 4de kwartaal 2009 1ste kwartaal 2009 2de kwartaal 2010 1ste kwartaal 2010 3de kwartaal 2009 3de kwartaal 2009 3de kwartaal 2010 2de kwartaal 2009
Het totaal bedrag van de op 30.06.2009 beheerde en geboekte bouw‐ en renovatiewerken bedraagt € 31,58 miljoen.
10/47
1.4. Vastgoedpatrimonium
a. Totale portefeuille EVOLUTIE VAN DE TOTALE PORTEFEUILLE Uittreksel uit het verslag van de onafhankelijke vastgoeddeskundige Winssinger & Vennoten gebaseerd op de investeringswaarde ( x € 1 000 000) 30.06.2009 31.12.2008 Investeringswaarde van de volledige portefeuille 3 248,87 3 247,04 Projecten en grondreserve ‐58,90 ‐45,41 Totaal gebouwen in exploitatie 3 189,97 3 201,63 Contractuele huurprijzen 219,32 215,59 Bruto rendement op gebouwen in exploitatie 6,88% 6,73% Contractuele huren + Geschatte huurwaarde van de 224,30 220,34 op de waarderingsdatum leegstaande gebouwen Bruto rendement bij 100% verhuring van de portefeuille 7,03% 6,88% 1 Bezettingsgraad van de gebouwen in exploitatie 97,78% 97,85% Gebouwen
Kantoren Rusthuizen Pubstone Andere Projecten & Renovaties Grondreserve TOTAAL
Bovengrondse oppervlakte (in m²)
Contractuele huurgelden (x € 1 000)
Bezettings‐ graad (in %)
Geschatte Huurwaarde (x € 1 000)
96,5% 100,0% 100,0% 100,0%
Huren + GHW2 op leegstand (x € 1 000) 144 018 47 117 27 981 5 186
846 763 423 311 306 498 55 479
139 040 47 117 27 981 5 186
11 668
177
n.a.
1 961
1 993
‐ 1 643 719
31 219 532
n.a. 97,8%
31 226 294
31 213 582
133 992 46 464 26 353 4 750
Segment
Kantoren Rust‐ en ziekenhuizen Pubstone Andere TOTALE PORTEFEUILLE
Reële waarde (in € 1 000 000) 1 919 749 390 78 3 136
(in %) 61,2% 23,9% 12,4% 2,5% 100,0%
Vastgoedresultaat na directe kosten (in € 1 000) (in %) 65 234 62,9% 21 904 21,1% 13 824 13,3% 2 783 2,7% 103 745 100,0%
Geografische uitsplitsing (in reële waarde) België Brussel & Periferie Vlaams Gewest Waals Gewest Frankrijk (rust‐ en ziekenhuizen) Nederland (Pubstone)
(in %) 84,7% 63,7% 13,1% 7,9% 10,7% 4,6%
1 2
Berekend op basis van de huurinkomsten. Geschatte huurwaarde.
11/47
Belangrijkste klanten‐huurders (in contractuele huurbedragen) Regie der Gebouwen (Belgische Federale Staat) AB InBev Group Internationale openbare sector Korian AXA Andere
(in %) 18,6% 12,5% 8,6% 8,4% 5,0% 46,9%
De 5 belangrijkste klanten van Cofinimmo vertegenwoordigen 53,1% van de huurinkomsten. b. Kantoren Geografische uitsplitsing (in reële waarde) Brussel Central Business District (CBD) Gedecentraliseerd Periferie & Satellieten Antwerpen Andere Regio’s
(in %) 91,2% 48,7% 34,3% 8,2% 2,9% 5,9%
Belangrijkste klanten‐huurders (in contractuele huurbedragen) Regie der Gebouwen (Belgische Federale Staat) Internationale openbare sector AXA Dexia Insurance IBM Belgium Andere
(in %) 29,2% 13,5% 7,9% 5,3% 3,7% 40,4%
c. Rust‐ en ziekenhuizen Geografische uitsplitsing (in reële waarde) België Frankrijk
(in %) 55,3% 44,7%
Uitsplitsing per uitbater‐huurder (in contractuele huurbedragen) Korian Armonea Senior Living Group Méditer Medibelge Senior Assist Calidus netwerk
(in %) 39,4% 23,0% 19,9% 11,1% 3,9% 2,0% 0,7%
d. Pubstone Geografische uitsplitsing (in reële waarde) België Nederland
(in %) 62,7% 37,3%
De gehele portefeuille van cafés wordt aan de AB InBev Groep verhuurd voor een initiële gemiddelde looptijd van 23 jaar.
12/47
1.5. Gebeurtenissen na 30.06.2009 Cofinimmo verwierf op 02.07.2009 alle aandelen van de NV Immo Noordkustlaan voor een bedrag van € 22,2 miljoen, zoals voorzien in het acquisitieakkoord dat ondertekend werd op 04.04.2007 (zie persbericht van 03.05.2007). Deze NV is eigenaar van het kantorencomplex West‐End gelegen in Groot‐Bijgaarden, in de westelijke Brusselse periferie, geschat op € 26 miljoen. Het betreft een nieuwbouw met een oppervlakte van 10 000m² en 205 parkeerplaatsen. Het complex is al voor 60% verhuurd, hoofdzakelijk aan Adecco en Grant Thornton, voor looptijden van meer dan 10 jaar. Bij 100% verhuring ligt het verwacht bruto huurrendement op 7,10%. Dankzij zijn ligging in de onmiddellijke nabijheid van de E40 Brussel‐ Oostende aan de toegang van Brussel, is dit gebouw zeer goed zichtbaar en toegankelijk. De acquisitiewaarde van dit gebouw strookt met de expertisewaarde bepaald in april 2007. Echter, gezien de recente tendensen ligt de expertisewaarde op 30.06.2009 onder deze acquisitiewaarde (3,17%). 1.6. Investeringsprogramma 2009‐2010 De huidige investeringsverbintenissen van Cofinimmo bedragen € 239 miljoen en zijn gespreid over de tweede jaarhelft van 2009 (€ 46 miljoen, waaronder het kantorencomplex West‐End te Groot‐Bijgaarden verworven op 02.07.2009 – zie punt 1.5. hierboven) en het jaar 2010 (€ 193 miljoen). Van dit programma wordt € 138 miljoen besteed aan kantoorgebouwen. Het betreft hoofdzakelijk de gebouwen West‐End (€ 26 miljoen), City Link in de nabijheid van de Singel in Antwerpen (€ 64 miljoen), AMCA – Avenue Building aan de Antwerpse haven (€ 38 miljoen), evenals de renovatie van het gebouw de Meeûs Square 23 in de Leopoldwijk te Brussel (€ 10 miljoen). Het tweede luik van het investeringsprogramma betreft de nieuwbouw‐ en uitbreidingsprojecten van rusthuizen voor een bedrag van € 101 miljoen. Alle rusthuisprojecten zijn reeds verhuurd voor 27 jaar. Wat de kantorenprojecten betreft, verloopt de verhuring geleidelijk aan. Het West‐End complex is reeds voor 60% verhuurd.
13/47
1.7. Beheer van de financiële middelen In een context die nog steeds lijdt onder de financiële crisis heeft Cofinimmo goed weerstand geboden dankzij haar financieel beleid beschreven op pagina 38 van het Jaarverslag 2008. Op 30.06.2009 worden de bepalingen en voorwaarden met betrekking tot de banklijnen nageleefd. Op 30.06.2009 bedroeg de geconsolideerde financiële schuld van de Groep € 1 791,29 miljoen, bestaande uit: · € 1 071,05 miljoen bilaterale bankkredieten op middellange en lange termijn; · € 100,15 miljoen handelspapier waarvan € 65,15 miljoen met een looptijd van minder dan een jaar en € 35,00 miljoen met een aanvankelijke looptijd van meer dan 3 jaar; · € 400,00 miljoen van een gesyndiceerde banklening die werd afgesloten bij 16 banken en € 90,00 miljoen van een tweede gesyndiceerde lening bij 5 banken; · € 107,39 miljoen van een obligatielening die werd uitgegeven door Cofinimmo Luxembourg SA en die in 2014 vervalt voor een nominaal bedrag van € 100,0 miljoen; · € 22,69 miljoen overige leningen en voorschotten (debetbedragen op rekening). Op 30.06.2009 bedroeg de geconsolideerde korte termijn financiële schuld van Cofinimmo € 239,04 miljoen waarvan: · € 65,15 miljoen handelspapier met een looptijd van minder dan een jaar en € 20,00 miljoen handelspapier met een aanvankelijke duur van meer dan 3 jaar dat binnen het jaar vervalt; · € 136,67 miljoen bankkredieten op lange termijn die binnen het jaar vervallen; · € 17,23 miljoen overige leningen en voorschotten (debetbedragen op rekening). De uitgiftes van handelspapier dat binnen het jaar vervalt (€ 85,15 miljoen) en de vervaldagen binnen het jaar van bankschulden op lange termijn (€ 136,67 miljoen) zijn volledig gedekt door de beschikbare middelen op de bevestigde kredietlijnen op lange termijn voor een totaal van € 242,22 miljoen. Vervaldagen van de financiële verbintenissen op lange termijn van Cofinimmo ‐ € 1 943 miljoen1 (op datum van afsluiting van dit Verslag, 30.07.2009) (in € miljoen) 300 200 141 247 261 204 241 236 201 100 162 100 67 50 0 20 15 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Kapitaalmarkten
Bankschulden
1
Deze vervaldagen betreffen het kapitaal van de financiële verbintenissen en niet de betalingen van de interesten (over het algemeen op een maandelijkse of driemaandelijkse basis) noch de verwachte cashflows op de afgeleide producten.
14/47
De financiële verbintenissen op lange termijn, waarvan het totale in omloop zijnde bedrag € 1 943 miljoen is op 30.06.2009, vervallen op homogene en gespreide wijze tot in 2018, met een maximum van 13,44% van dit totaal bedrag tijdens eenzelfde jaar (2015). Van dit totaal bedrag vervalt 14,96% vóór 31.12.2010 en 10,32% in 2011. Tijdens de eerste helft van 2009 heeft Cofinimmo met 2 banken bilaterale lijnen op lange termijn die tussen 2009 en 2012 vervallen opnieuw onderhandeld voor een totaal bedrag van € 137 miljoen. De gemiddelde maturiteit van de schuld van Cofinimmo (geen rekening houdend met de vervaldagen op korte termijn van het handelspapier die volledig gedekt zijn door de beschikbare schijven op de kredietlijnen op lange termijn) evolueerde van 4,7 jaar op 31.12.2008 naar 4,6 jaar op 30.06.2009. De gemiddelde rente van de schuldenlast van Cofinimmo, bankmarges en afschrijvingskosten van de indekkingsinstrumenten voor de periode inbegrepen, daalde van 4,79% voor het boekjaar 2008 naar 4,70% voor de eerste jaarhelft van 2009. Het historisch lage niveau van de marktrente op korte termijn zonder marge (“Euribor”) wordt gecompenseerd door de uitoefening van afgeleide producten en meer in het bijzonder de FLOORs en Interest Rate Swaps. Situatie van de indekking van het renterisico voor de komende jaren (in € miljoen) (op datum van afsluiting van dit Verslag, 30.07.2009)
Gekochte CAP‐opties 1 200M 600M Strike 5,0% 4,5% 4,00% 3,75% 600M 4,0% 1 200M 3,5%
2009
2010
1 500M
1 500M
4,00% 1 500M
4,00% 1 500M
2011
2012
1 500M
4,50% 1 500M
2013
1 400M
1 400M
5,00% 1 400M
5,00% 1 400M
2014
2015
1 000M
1 000M
5,00% 1 000M
5,00% 1 000M
2017
2016
IRS MIN1 940M 715M MAX1 940M 940M 4,0% 3,5% 3,65%‐500M 2010 2009 1 Notioneel:
93M
0M
0M
4,10%‐140M 440M 290M
440M
0M
0M
0M
0M
140M
140M
140M
=> 2018 140M
4,10%‐140M 3,75%‐300M …= opzegbaar door de bank 2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
MIN: indien de bank de IRS annuleert bij de eerst mogelijke optie. MAX: indien de opzegbare IRS tot aan het einde actief blijft.
Verkochte FLOOR‐opties 1 200M 1 025M Strike 4,25%‐425M 4,0% 3,25% 3,5% 600M 1 200M 3,0%
2,5% 2009
2010
1 450M
3,00% 1 200M 2,50% 250M 2011
1 500M
1 500M
1 400M
3,00% 1 500M
3,00% 1 500M
3,00% 1 400M
2012
2013
2014
15/47
1 400M
1 000M
1 000M
3,00% 1 400M
3,00% 1 000M
3,00% 1 000M
2015
2016
2017
Bij bovenstaande rentevoeten moeten ook nog de bankmarges worden geteld. Bij een constante schuldenlast bedraagt het indekkingsniveau van het renterisico bijna 100% tot in 2010, 80% tot in 2015 en 55% tot in 2017. Het resultaat van Cofinimmo blijft niettemin gevoelig voor renteschommelingen. Op de datum van neerlegging van dit Verslag is de financiële rating van het ratingagentschap Standard & Poor’s BBB op lange termijn en A‐3 op korte termijn.
16/47
1.8. Beursperformantie a. Het gewoon aandeel (COFB) Beurskoers (op 6/12 maanden) (in €) Hoogste Laagste Bij afsluiting Gemiddelde Dividendrendement1 Bruto return2 Volume (op 12 maanden) (in aantal effecten) Gemiddeld dagvolume Jaarvolume Aantal aandelen in omloop bij afsluiting Beurskapitalisatie bij afsluiting (x € 1 000) Free float zone3 Omloopsnelheid3 Aangepaste omloopsnelheid3
30.06.2009 111,24 71,17 83,00 87,30 7,81% ‐19,53% 38 934 9 889 283 12 450 408 1 033 384 90% 88,56% 98,39%
b. Het bevoorrecht aandeel (COFP1 & COFP2) Beurskoers (op 6/12 maanden) (in €) Bij afsluiting Gemiddelde Dividendrendement1 Bruto return2 Volume (op 12 maanden) (in aantal effecten) Gemiddeld dagvolume Jaarvolume Aantal aandelen in omloop bij afsluiting Beurskapitalisatie bij afsluiting (x € 1 000)
c.
COFP1 30.06.2009 88,00 85,62 6,72% ‐16,76% 1 833 18 327 592 399 52 131
COFP1 31.12.2008 95,00 122,07 5,22% ‐20,79% 872 14 838 702 490 66 736
31.12.2008 142,00 93,01 94,52 120,57 6,47% ‐22,31% 37 638 9 672 909 10 987 669 1 072 286 85% 90,06% 105,96%
31.12.2007 157,35 116,95 128,72 138,61 5,59% ‐11,08% 26 091 6 653 113 9 909 435 1 275 543 85% 67,39% 79,29%
COFP2 30.06.2009 82,00 85,79 6,45% ‐22,61% 190 10 659 741 615 60 812
COFP2 31.12.2008 95,00 118,70 5,37% ‐20,79% 137 10 978 797 276 75 741
31.12.2008 91,98 97,69 5,78% 5,064% 1 000 000
31.12.2007 100,55 101,62 4,97% 5,064% 1 000 000
De obligatie Beurskoers (op 6/12 maanden) (in €) Bij afsluiting Gemiddelde Rendement tot de vervaldag (gemiddelde op 12 maanden) Effectief rendement bij de uitgifte Aantal effecten
30.06.2009 95,68 93,35 6,78% 5,064% 1 000 000
1
Bruto dividend op de gemiddelde beurskoers gedurende de laatste 12 maanden. Koerswaardering + bruto dividendrendement op 12 maanden. 3 Volgens de methode van Euronext, op 12 maanden. 2
17/47
d. Dividenden Het vooruitzicht voor het gewoon dividend voor boekjaar 2009 bedraagt € 6,50 bruto (€ 5,525 netto) per aandeel. Voor het bevoorrecht aandeel bedraagt het dividendvooruitzicht voor boekjaar 2009 € 6,37 bruto (€ 5,41 netto) per aandeel. De roerende voorheffing op de uitgekeerde dividenden bedraagt 15%. e. Aandeelhouderschap Onderneming Gewone aandelen Bevoorrechte aandelen Totaal aantal % aandelen (stemrechten) Dexia Groep NV1 816 307 291 706 1 108 013 8,03% Allianz Belgium NV1 668 932 668 932 4,85% Cofinimmo Groep NV 22 374 22 374 0,16% Totaal aantal 12 472 782 1 334 014 13 806 796 100,00% uitgegeven aandelen Deze informatie kan tevens geraadpleegd worden op de website van de onderneming (www.cofinimmo.com) onder de hoofding “Investor Relations/Shareholder info/Shareholding structure”. f. Agenda van de aandeelhouder Evenement Datum Tussentijdse verklaring: resultaten op 30.09.2009 16.11.2009 Jaarlijks communiqué: resultaten op 31.12.2009 12.02.2010 Publicatie Jaarlijks Financieel Verslag 2009 31.03.2010 Gewone Algemene Vergadering voor 2009 30.04.2010 Tussentijdse verklaring: resultaten op 31.03.2010 10.05.2010 Halfjaarlijks Financieel Verslag: resultaten op 30.06.2010 02.08.2010 Tussentijdse verklaring: resultaten op 30.09.2010 15.11.2010
1
Op basis van ontvangen participatiemeldingen.
18/47
1.9. Risicobeheer De fundamentele risico’s waarmee de onderneming wordt geconfronteerd zijn beschreven in het begin van het Jaarverslag van het boekjaar 2008 en de maatregelen die werden geïdentificeerd om ze zo goed mogelijk onder controle te houden, worden oplettend toegepast. In het huidige onzekere economische klimaat besteedt Cofinimmo meer in het bijzonder aandacht aan het proactieve beheer van haar klantenbasis om de huurleegstand en het huurdersverloop in de kantoorsector tot een minimum te beperken. Ondanks het zeer geringe take‐up volume in de markt kon Cofinimmo haar bezettingsgraad stabiel houden (97,78%). Anderzijds, dankzij haar investeringsstrategie die gericht is op verschillende segmenten, geniet de onderneming van een bijkomende bescherming tegen de impact van de huidige economische onzekerheid. Met name, dankzij de investeringen in sectoren die niet gevoelig zijn voor de economische cycli (Pubstone Partnership en rusthuizen) zijn meer dan 34% van haar huurinkomsten veiliggesteld en is de resterende looptijd van de huurcontracten bijzonder hoog (11,3 jaar). De aanwezigheid in haar kantoorportefeuille van 42,7% klanten uit de openbare sector, verzacht eveneens de impact van de conjunctuuronzekerheid. Tegenover een nog steeds moeilijke financiële markt heeft Cofinimmo een aantal maatregelen ingevoerd die bedoeld zijn om haar balans en haar eigen vermogen te versterken (zie hoger). Tot slot blijft Cofinimmo bijzondere aandacht besteden aan de ongewone risico’s die gekoppeld zijn aan de instabiele economische conjunctuur. Daar het onzeker is of deze risico’s zich ook concreet zullen voordoen, waakt Cofinimmo erover dat deze worden geïdentificeerd en zelfs geanticipeerd teneinde ze in te perken en alle noodzakelijke maatregelen te nemen om hun gevolgen voor de onderneming en haar aandeelhouders te beperken. 1.10. Corporate Governance Cofinimmo waakt erover dat strenge normen inzake deugdelijk bestuur nageleefd worden en toetst haar methodes continu aan de principes, praktijken en eisen op dit vlak. De Corporate Governance beginselen van Cofinimmo zijn volkomen in overeenstemming met de Belgische Corporate Governance Code. Het “Corporate Governance Charter” kan geraadpleegd worden op de website van de onderneming onder de rubriek “About Cofinimmo/Profile/Corporate Governance”. Dit Charter zal tijdens de tweede jaarhelft aangepast worden om het af te stemmen op de Belgische Corporate Governance Code van 2009. De samenstelling van de Raad van Bestuur is vermeld op pagina 43 van huidig Verslag. Het hoofdstuk Corporate Governance van het Jaarverslag 2008 geeft tevens een gedetailleerde omschrijving van de verschillende Comités, hun respectievelijke leden en taken. Deze gegevens zijn ongewijzigd sinds de publicatie ervan, met uitzondering van de beslissingen genomen door de Algemene Vergadering van 24.04.2009. Het betreft de benoeming van de heer Xavier de Walque als Bestuurder‐vertegenwoordiger van de aandeelhouder Dexia ter vervanging van het mandaat van de heer Guy Roelandt, evenals de hernieuwingen van de mandaten van de heer Vincent Doumier als Bestuurder‐vertegenwoordiger van de aandeelhouder Compagnie du Bois Sauvage en van de heren Gaëtan Hannecart en Baudouin Velge als onafhankelijke Bestuurders (zie tevens persbericht van 24.04.2009). De heer Xavier de Walque vervangt tevens de heer Guy Roelandt als lid van het Comité voor Benoemingen en Bezoldigingen.
19/47
2.
Verkorte financiële overzichten De commissaris bevestigde dat zijn beperkt nazicht op heden niet aan het licht heeft gebracht dat er belangrijke correcties zouden moeten worden aangebracht aan de boekhoudkundige informatie in dit Verslag. De boekhoudkundige principes en methodes die worden toegepast voor het opstellen van de tussentijdse financiële rekeningen zijn identiek aan de principes en methodes die werden gebruikt in de financiële jaarrekeningen voor het boekjaar 2008. De tussentijdse financiële informatie is opgesteld volgens boekhoudnormen consistent met IFRS zoals geïmplementeerd door het Koninklijk Besluit van 21.06.2006 betreffende de boekhouding, de jaarrekening en de geconsolideerde jaarrekening van openbare Vastgoedbevaks en tot wijziging van het Koninklijk Besluit van 10.04.1995 met betrekking tot Vastgoedbevaks en in overeenstemming met IAS 34, “Tussentijdse financiële verslaggeving” zoals aanvaard door de EU.
20/47
2.1. Geconsolideerde resultatenrekeningen – Schema K.B. 21.06.2006 (x € 1 000)
A. NETTO RESULTAAT Huurinkomsten Terugnemingen overgedragen en verdisconteerde huren Met verhuur verbonden kosten Netto huurresultaat Recuperatie van vastgoedkosten Recuperatie van huurlasten en belastingen normaal gedragen door de huurder op verhuurde gebouwen Kosten van de huurders en gedragen door de eigenaar op huurschade en wederinstaatstelling op het einde van de huur Huurlasten en belastingen normaal gedragen door de huurder op verhuurde gebouwen Vastgoedresultaat Technische kosten Commerciële kosten Kosten en taksen van niet verhuurde goederen Vastgoedresultaat na rechtstreekse vastgoedkosten Beheerkosten vastgoed Operationeel vastgoedresultaat Algemene kosten van de vennootschap Operationeel resultaat vóór het resultaat op de portefeuille Resultaat verkoop vastgoedbeleggingen Variaties in de reële waarde van de vastgoedbeleggingen Operationeel resultaat Financiële opbrengsten Interestkosten Andere financiële kosten Financieel resultaat Resultaat vóór belastingen Vennootschapsbelasting Exit taks Belastingen Netto resultaat Minderheidsbelangen Netto resultaat – aandeel Groep2 Netto courant resultaat – aandeel Groep2 Resultaat op de portefeuille – aandeel Groep2 B. ANDERE ELEMENTEN VAN HET TOTALE RESULTAAT Variaties in geschatte mutatierechten en ‐kosten bij hypothetische vervreemding van vastgoedbeleggingen Variaties in de reële waarde van financiële instrumenten Totaal andere elementen van het totale resultaat C. TOTALE RESULTAAT Totale resultaat – aandeel Groep
2de kwartaal 2009
2de kwartaal 2008
1ste halfjaar 2009
1ste halfjaar 2008
5
50 389
47 879
99 717
90 863
5
4 454
2 764
8 828
5 528
5 4, 5
‐583 54 260 ‐220
‐541 50 102 57
‐1 385 107 160 117
‐1 107 95 284 667
11 122
11 208
21 866
22 764
‐147
‐215
‐903
‐343
‐11 154
‐11 819
‐22 144
‐23 124
53 861 ‐916 ‐198 ‐377
49 333 ‐228 ‐416 ‐391
106 096 ‐1 377 ‐389 ‐585
95 248 ‐1 545 ‐790 ‐760
4
52 370
48 298
103 745
92 153
4 4
‐4 249 48 121 ‐1 459
‐3 416 44 882 ‐1 765
‐8 200 95 545 ‐3 206
‐6 747 85 406 ‐3 427
46 662
43 117
92 339
81 979
4
‐284
527
207
4 166
4
‐19 658
741
‐40 295
2 934
4 6 6 6 4, 6 4 4 4, 9
26 720 3 554 ‐20 148 3 356 ‐13 238 13 482 ‐2 186 437 ‐1 749 11 733 357 12 090 31 192 ‐19 102
44 385 8 633 ‐18 6861 ‐7201 ‐10 773 33 612 ‐1 312 2 ‐1 310 32 302 ‐488 31 814 30 657 1 157
52 251 4 856 ‐38 720 ‐8 875 ‐42 739 9 512 ‐3 550 368 ‐3 182 6 330 ‐167 6 163 45 783 ‐39 620
89 079 20 946 ‐36 9731 ‐9 4741 ‐25 501 63 578 ‐3 295 ‐10 ‐3 305 60 273 ‐1 344 58 929 52 479 6 450
‐1 008
‐891
‐436
379
5 965
46 887
‐21 745
29 221
4 957 17 047
45 996 77 810
‐22 181 ‐16 018
29 600 88 529
Bijlagen
1
Deze cijfers werden herwerkt na publicatie van het Halfjaarlijks Financieel Verslag 2008. De resultaten van het 1ste halfjaar 2008 en het 2de kwartaal 2008, bekendgemaakt in het Halfjaarlijks Financieel Verslag 2008, werden herwerkt zodanig dat het aandeel van de Groep 2008 zowel op de gewone als op de bevoorrechte aandelen betrekking heeft, zoals dat het geval is voor het aandeel van de Groep 2009.
2
21/47
2.2. Geconsolideerde resultatenrekeningen – Analytisch schema (x € 1 000) A. NETTO COURANT RESULTAAT Huurinkomsten, min de met verhuur verbonden kosten Terugnemingen overgedragen en verdisconteerde huren (non cash) Niet‐gerecupereerde huurlasten en belastingen op verhuurde gebouwen Kosten voor wederinstaatstelling, min de vergoedingen voor huurschade Vastgoedresultaat Technische kosten Commerciële kosten Kosten en taksen van niet‐verhuurde goederen Vastgoedresultaat na rechtstreekse vastgoedkosten Beheerkosten vastgoed Operationeel vastgoedresultaat Algemene kosten van de vennootschap Operationeel resultaat (vóór resultaat op portefeuille) Financiële opbrengsten (exclusief IAS 39)1 Financiële kosten (exclusief IAS 39)2 Herwaardering van de financiële instrumenten (IAS 39) Belastingen Netto courant resultaat3 Minderheidsbelangen Netto courant resultaat – aandeel Groep4 B. RESULTAAT OP DE PORTEFEUILLE Resultaat op verkopen van onroerende activa Herwaardering van de onroerende activa Exit taks Resultaat op de portefeuille Minderheidsbelangen Resultaat op de portefeuille – aandeel Groep C. NETTO RESULTAAT Netto resultaat – aandeel Groep4
30.06.2009 98 332 8 828 ‐278 ‐786 106 096 ‐1 377 ‐389 ‐585 103 745 ‐8 200 95 545 ‐3 206 92 339 5 227 ‐41 435 ‐6 531 ‐3 550 46 050 ‐267 45 783 207 ‐40 295 368 ‐39 720 100 ‐39 620 6 163
30.06.2008 89 756 5 528 ‐360 324 95 248 ‐1 545 ‐790 ‐760 92 153 ‐6 747 85 406 ‐3 427 81 979 10 295 ‐37 920 2 124 ‐3 295 53 183 ‐704 52 479 4 166 2 934 ‐10 7 090 ‐640 6 450 58 929
AANTAL AANDELEN Aantal uitgegeven gewone aandelen (eigen aandelen inbegrepen) Aantal uitgegeven en niet‐geconverteerde bevoorrechte aandelen Aantal gewone aandelen in omloop Gemiddeld aantal gewone aandelen in omloop deelgerechtigd in het resultaat van de periode5 Aantal bevoorrechte aandelen deelgerechtigd in het resultaat van de periode Totaal aantal aandelen deelgerechtigd in het resultaat van de periode
30.06.2009 12 472 782 1 334 014 12 450 408
30.06.2008 11 344 545 1 499 766 10 851 145
12 450 408
10 634 191
1 334 014 13 784 422
1 499 766 12 133 957
1
IAS 39 inbegrepen bedragen de financiële opbrengsten respectievelijk K€ 5 832 op 30.06.2009 en K€ 20 946 op 30.06.2008. IAS 39 inbegrepen bedragen de financiële kosten respectievelijk K€ ‐48 571 op 30.06.2009 en K€ ‐46 447 op 30.06.2008. 3 Netto resultaat exclusief het resultaat op verkoop van vastgoedbeleggingen en de variaties in de reële waarde van de vastgoedbeleggingen. 4 De resultaten van het 1ste halfjaar 2008, bekendgemaakt in het Halfjaarlijks Financieel Verslag 2008, werden herwerkt zodanig dat het aandeel van de Groep 2008 zowel op de gewone als op de bevoorrechte aandelen betrekking heeft, zoals dat het geval is voor het aandeel van de Groep 2009. 5 In tegenstelling tot het jaar 2008, zijn de 493 571 aandelen uitgegeven in het kader van de verwerving van Medimur (zie persbericht van 20.03.2008) dit jaar voor de volledige periode deelgerechtigd in de jaarresultaten. 2
22/47
Commentaar bij de geconsolideerde resultatenrekeningen – Analytisch schema Het vastgoedresultaat op 30.06.2009 van € 106,10 miljoen, dat is 11,39% hoger dan op 30.06.2008 (€ 95,25 miljoen), resulteert hoofdzakelijk uit de acquisities van de laatste 12 maanden. Het niveau van de huurinkomsten wordt gunstig beïnvloed door de bezettingsgraad die 97,78% bedraagt voor de totale portefeuille en 96,54% voor de kantorenportefeuille. Op basis van een onveranderde portefeuille stijgt het niveau van de huurgelden met 2,19%. De operationele marge (87,03%) ligt boven het niveau van 2008 (85,96%). Globaal gezien bedraagt het geheel aan directe en indirecte beheerkosten op jaarbasis 0,85% van de gemiddelde waarde van het patrimonium op 30.06.2009, t.o.v. 0,89% in 2008. De financiële opbrengsten (€ 5,23 miljoen) op 30.06.2009 zijn gedaald met 49,23% t.o.v. 30.06.2008. Ze houden hoofdzakelijk financiële leasinginkomsten in. Eén jaar vroeger omvatte deze rubriek eveneens opbrengsten uit de verkoop van 50% van de erfpachtvordering met betrekking tot het gebouw Belliard I‐II ten bedrage van € 4,68 miljoen en uit de uitoefening van een CAP‐optie ter vermindering van de financiële schuldkost van de periode ten bedrage van € 2,90 miljoen. De financiële kosten (€ ‐41,44 miljoen) op 30.06.2009 omvatten vooral interestlasten verbonden aan de financiële schuld. De netto kost van de financiële schuld bedraagt € 40,14 miljoen op 30.06.2009. Op diezelfde datum bedraagt de gemiddelde schuld € 1 752,26 miljoen t.o.v. € 1 500 miljoen voor de eerste jaarhelft van 2008. De gemiddelde rentevoet van de leningen, inclusief bankmarges en kosten van afschrijving van de indekkingsinstrumenten met betrekking tot de periode, bedraagt 4,70% voor de eerste 6 maanden van 2009 t.o.v. 4,79% voor het jaar 2008 (en gemiddeld 4,56% voor de eerste 6 maanden van 2008). Op 30.06.2009 bedraagt de schuldgraad van de Groep 52,94%. De herwaardering van de optionele financiële instrumenten die de schommelingen in hun tijdswaarde door toepassing van IAS 39 registreert, leidt tot een niet‐gerealiseerd netto verlies van € 6,53 miljoen op 30.06.2009 t.o.v. een niet‐gerealiseerde netto winst van € 2,12 miljoen één jaar vroeger. De balanspost van het eigen vermogen “Variaties in de reële waarde van financiële instrumenten”, die de effectieve waardeschommelingen van de financiële instrumenten (zowel optionele als niet‐optionele) omvat, daalt aanzienlijk van € ‐30,69 miljoen op 31.12.2008 naar € ‐52,43 miljoen op 30.06.2009. Dit element wordt niet in de resultatenrekeningen opgenomen maar heeft een negatieve impact op het netto‐actief. Deze sterke schommelingen zijn het gevolg van de belangrijke daling in de toekomstige rentecurve tussen 31.12.2008 en 30.06.2009. De belastingen (€ ‐3,55 miljoen) omvatten de vennootschapsbelastingen ten laste van de dochterondernemingen (waaronder Pubstone NV) die niet genieten van het fiscaal statuut van Vastgoedbevak evenals de belasting op de verworpen uitgaven van de Vastgoedbevak (voornamelijk de kantoortaks in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest). Het netto courant resultaat – aandeel Groep op 30.06.2009 bedraagt € 45,78 miljoen t.o.v. € 52,48 miljoen op 30.06.2008 (‐12,76%) of € 3,32 per aandeel t.o.v. € 4,33 op 30.06.2008 (‐23,33%). Zonder de negatieve impact van de toepassing van de norm IAS 39 en de andere niet‐recurrente elementen, bedraagt het netto courant resultaat – aandeel Groep € 52,31 miljoen t.o.v. € 45,69 miljoen op 30.06.2008; per aandeel komt dit neer op respectievelijk € 3,80 t.o.v. € 3,77.
23/47
Het resultaat op de portefeuille omvat een gerealiseerde meerwaarde van € 0,21 miljoen resulterend uit de verkopen t.o.v. € 4,17 miljoen op 30.06.2008. Het omvat tevens een niet‐gerealiseerde minwaarde van € 39,83 miljoen t.o.v. een niet‐gerealiseerde meerwaarde van € 2,92 miljoen op 30.06.2008. De waardevermindering van de portefeuille (aandeel van de Groep) bedraagt € 2,88 per aandeel (niet‐gerealiseerde minwaarde) voor de eerst jaarhelft van 2009 t.o.v. een niet‐gerealiseerde meerwaarde van € 0,24 per aandeel voor dezelfde periode in 2008. De tabel hierna geeft de schommelingen in de reële waarde van de portefeuille weer per geografische zone en per sector, tussen 31.12.2008 en 30.06.2009. Kantoren Brussel Leopold/Louizawijk Brussel Centrum/Noord Brussel Gedecentraliseerd Brussel Periferie Brussel Satellieten Antwerpen Andere Regio’s Rusthuizen België Frankrijk Pubstone Andere1 TOTAAL
Reële waarde‐schommeling ‐1,2% ‐0,9% 0,0% ‐3,0% ‐0,7% 0,5% ‐0,5% 1,0% ‐1,6% ‐1,4% ‐1,9% ‐1,3% ‐1,1% ‐1,3%
Geografische en sectorale uitsplitsing 60,8% 15,6% 14,0% 20,9% 3,5% 1,4% 1,8% 3,6% 23,9% 13,1% 10,8% 13,1% 2,3% 100,0%
Het netto resultaat – aandeel Groep (na integratie van het resultaat op de portefeuille) op 30.06.2009 bedraagt € 6,16 miljoen t.o.v. € 58,93 miljoen op 30.06.2008 en het netto resultaat per aandeel (na integratie van het resultaat op de portefeuille) bedraagt respectievelijk € 0,45 t.o.v. € 4,86.
1
Het betreft semi‐industriële gebouwen, handelspanden en een vrijetijdsclub.
24/47
2.3. Geconsolideerde balans (x € 1 000) Vaste activa Goodwill Immateriële vaste activa Vastgoedbeleggingen Andere materiële vaste activa Financiële vaste activa Vorderingen financiële leasing Handelsvorderingen en andere vaste activa Vlottende activa Activa bestemd voor verkoop Financiële vlottende activa Vorderingen financiële leasing Handelsvorderingen Belastingsvorderingen en andere vlottende activa Kas en kasequivalenten Overlopende rekeningen TOTAAL ACTIVA Eigen vermogen Eigen vermogen toe te kennen aan de aandeelhouders van de moedervennootschap Kapitaal Uitgiftepremies Reserves Impact op de reële waarde van geschatte mutatierechten en ‐kosten bij hypothetische vervreemding van vastgoedbeleggingen Variaties in de reële waarde van financiële instrumenten Minderheidsbelangen Verplichtingen Langlopende verplichtingen Voorzieningen Langlopende financiële schulden Andere langlopende financiële verplichtingen Uitgestelde belastingen Kortlopende verplichtingen Kortlopende financiële schulden Andere kortlopende financiële verplichtingen Handelsschulden en andere kortlopende schulden Overlopende rekeningen TOTAAL EIGEN VERMOGEN EN VERPLICHTINGEN
25/47
4 4, 7 4 4
30.06.2009 3 412 167 164 483 1 798 3 136 154 826 35 454 73 383 69 104 060 170 147 2 756 17 529 47 849 1 364 34 245 3 516 227 1 354 670
31.12.2008 3 436 090 171 689 1 840 3 134 381 942 18 997 108 181 60 113 965 507 52 4 170 17 833 47 589 25 448 18 366 3 550 055 1 377 242
4
1 346 224
1 368 584
8 8
738 652 469 744 256 370
669 213 441 966 353 871
‐66 110
‐65 779
4 4 4
‐52 432 8 446 2 161 557 1 740 013 13 861 1 552 247 33 123 140 782 421 544 239 043 75 856 66 675 39 970 3 516 227
‐30 687 8 658 2 172 813 1 776 666 11 875 1 579 760 32 852 152 178 396 147 220 844 45 013 70 119 60 171 3 550 055
Bijlagen
Commentaar bij de geconsolideerde balans Nieuwe elementen in de fiscale berekening van de waarde van de portefeuille van cafés (Pubstone) gelegen in Nederland deden het bedrag van de uitgestelde belastingen dalen met € 7,33 miljoen. Deze daling had een impact op de goodwill van de Nederlandse activiteiten. De reële waarde (“fair value”) van de vastgoedportefeuille1, die opgenomen is in de geconsolideerde balans door de toepassing van de norm IAS 40, wordt bekomen door van de investeringswaarde de transactiekosten (zoals bepaald op p. 104 van het Jaarverslag 2008) af te trekken. Op 30.06.2009 bedraagt de reële waarde € 3 136,15 miljoen, in vergelijking met € 3 134,70 miljoen op 31.12.2008. De investeringswaarde van de vastgoedportefeuille1, zoals bepaald door de onafhankelijke vastgoeddeskundigen, bedraagt € 3 248,87 miljoen op 30.06.2009 in vergelijking met € 3 247,04 miljoen op 31.12.2008 (zie ook tabel op pagina 11). 2.4. Berekening van de schuldratio (x € 1 000) De schuldratio (m.a.w. de schulden op het totaal der activa) bedraagt 52,94% op 30.06.2009. Ter herinnering, de wettelijke toegestane schuldgraad voor Vastgoedbevaks bedraagt 65%. Langlopende financiële schulden Andere langlopende financiële verplichtingen (met uitzondering van indekkingsinstrumenten) Kortlopende financiële schulden Handelsschulden en andere kortlopende schulden Totale schuld Totaal activa SCHULDRATIO
1
De activa bestemd voor eigen gebruik en de projectontwikkelingen inbegrepen.
26/47
30.06.2009 1 552 247
31.12.2008 1 579 760
+
3 563
3 481
+ + = / =
239 043 66 675 1 861 528 3 516 227 52,94%
220 844 70 119 1 874 204 3 550 055 52,79%
2.5. Kasstroomoverzicht (x € 1 000) KAS EN KASEQUIVALENTEN IN HET BEGIN VAN HET BOEKJAAR (A) Netto resultaat – aandeel Groep Niet‐kas elementen die worden toegevoegd aan/afgetrokken van het resultaat Afschrijvingen en waardeverminderingen Afschrijvingen/Waardeverminderingen (of terugnamen) op materiële en immateriële activa Terugnamen waardeverliezen op vlottende activa Andere niet‐kas elementen Variaties in de reële waarde van vastgoedbeleggingen Variaties in de geschatte mutatierechten en ‐kosten bij hypothetische vervreemding van vastgoedbeleggingen Bewegingen in voorzieningen Terugnemingen overgedragen en verdisconteerde huren Spreiding van gratuïteiten IAS 39 impact Eliminatie interestlasten Betaalde interesten Vorderingen financiële leasing Voorziening voor exit taks Onttrekking aan de belastingvrije reserves en uitgestelde belastingen Minderheidsbelangen Andere NETTO KASSTROOM UIT OPERATIONELE ACTIVITEITEN VOOR VERANDERING IN VEREISTEN QUA WERKKAPITAAL Verandering in de vereisten qua werkkapitaal Bewegingen in activa posten Handelsvorderingen Terug te vorderen belastingen en andere kortlopende activa Over te dragen kosten en verworven opbrengsten Vorderingen financiële leasing Bewegingen in passiva posten Handelsschulden Belastingen, sociale lasten en schulden m.b.t. bezoldigingen Toe te rekenen kosten en over te dragen opbrengsten NETTO KASSTROOM UIT OPERATIONELE ACTIVITEITEN (B) Investeringsactiviteiten Immateriële vaste activa Goodwill Vastgoedbeleggingen Projectontwikkelingen Acquisitie van vastgoedondernemingen Verkoop van activa bestemd voor verkoop Andere materiële activa Langlopende vorderingen financiële leasing Langlopende financiële activa Handelsvorderingen en andere langlopende activa NETTO KASSTROOM UIT INVESTERINGSACTIVITEITEN (C) VRIJE CASHFLOW (B+C) Verandering in financiële verplichtingen en financiële schulden Toename (+)/Afname (‐) in de financiële schulden Toename (+)/Afname (‐) in de andere financiële verplichtingen Verandering in andere verplichtingen Toename (+)/Afname (‐) in andere verplichtingen Verandering in eigen vermogen Verkoop van eigen aandelen Minderheidsbelangen Andere Dividend ter betaling gesteld (+ winstdeelnameplan) Dividend van het vorige boekjaar NETTO FINANCIELE KASSTROOM (D) KAS EN KASEQUIVALENTEN OP HET EINDE VAN DE PERIODE (A+B+C+D)
27/47
30.06.2009 25 448 6 163 27 152 710 470 240 26 442 40 400
30.06.2008 2 494 58 929 ‐11 820 360 375 ‐15 ‐12 180 ‐3 452
‐105
518
‐4 548 ‐8 828 ‐282 6 531 45 649 ‐50 363 ‐374 ‐368 ‐1 194 167 ‐243
88 ‐5 528 ‐1 105 ‐2 124 35 564 ‐34 493 ‐332 10 ‐1 482 1 344 ‐1 188
33 315
47 109
‐27 991 ‐8 952 1 ‐8 438 ‐2 047 1 532 ‐19 039 2 572 ‐6 158 ‐15 453 5 324 ‐21 738 ‐307 ‐120 ‐25 192 ‐10 501 337 35 054 ‐20 994 ‐15 ‐21 738 ‐16 414 ‐1 760 ‐9 270 7 510 96 350 97 374 ‐206 ‐818 ‐102 260 ‐102 260 ‐7 670 1 364
36 683 38 348 ‐3 870 ‐14 426 ‐18 185 74 829 ‐1 665 ‐9 157 2 726 4 766 83 792 1 723 ‐537 52 261 1 304 ‐49 922 ‐114 ‐315 ‐916 ‐38 1 723 85 515 ‐39 613 ‐40 856 1 243 1 570 1 570 54 934 55 814 ‐880 ‐86 686 ‐86 686 ‐69 795 18 214
2.6. Geconsolideerde staat van de bewegingen van het eigen vermogen (x € 1 000)
OP 01.01.2008 Elementen onmiddellijk erkend als eigen vermogen Indekking financiële kasstroom Impact op de reële waarde van geschatte mutatierechten en ‐kosten bij hypothetische vervreemding van vastgoedbeleggingen Resultaat van de periode Resultaat van de periode – winstdeelnameplan Minderheidsbelangen Andere SUBTOTAAL Uitgifte van aandelen Aankopen/Verkopen van eigen aandelen Dividenden OP 30.06.2008 Elementen onmiddellijk erkend als eigen vermogen Indekking financiële kasstroom Impact op de reële waarde van geschatte mutatierechten en ‐kosten bij hypothetische vervreemding van vastgoedbeleggingen Resultaat van de periode Minderheidsbelangen Overdracht naar belastingvrije reserves Andere SUBTOTAAL Aankopen/Verkopen van eigen aandelen Dividenden OP 31.12.2008
Kapitaal
Uitgifte‐ premies
Reserves
Variaties in de reële waarde van financiële instrumenten
Aftrek van mutatie‐ rechten en ‐kosten
Eigen vermogen Moeder‐ vennootschap
Minderheids‐ belangen
Eigen vermogen
608 389
360 221
458 990
22 943 29 221
‐60 450
1 390 093 29 221
21 393
1 411 486 29 221
379
379
379
608 389 26 574 23 858 658 821
360 221 36 667 31 708 428 596
59 449 ‐363 ‐3 002 515 074 ‐86 323 428 751
52 164 52 164 ‐82 851
‐518 ‐60 589 ‐60 589
58 931 ‐363 ‐3 002 1 475 259 63 241 55 566 ‐86 323 1 507 743 ‐82 851
1 344 ‐252 22 485 22 485
60 275 ‐363 ‐252 ‐3 002 1 497 744 63 241 55 566 ‐86 323 1 530 228 ‐82 851
‐6 832
‐6 832
‐6 832
658 821 10 392 669 213
428 596 13 370 441 966
‐65 866 ‐1 950 1 079 362 014 ‐7 868 ‐275 353 871
‐30 687 ‐30 687
1 642 ‐65 779 ‐65 779
‐64 224 ‐1 950 1 079 1 352 965 15 894 ‐275 1 368 584
‐1 339 ‐12 488 8 658 8 658
‐65 563 ‐12 488 ‐1 950 1 079 1 361 623 15 894 ‐275 1 377 242
28/47
OP 31.12.2008 Elementen onmiddellijk erkend als eigen vermogen Indekking financiële kasstroom Impact op de reële waarde van geschatte mutatierechten en ‐kosten bij hypothetische vervreemding van vastgoedbeleggingen Resultaat van de periode Minderheidsbelangen Overdracht naar belastingvrije reserves Andere SUBTOTAAL Aankopen/Verkopen van eigen aandelen Dividenden OP 30.06.2009
Kapitaal
Uitgifte‐ premies
Reserves
Variaties in de reële waarde van financiële instrumenten
Aftrek van mutatie‐ rechten en ‐kosten
Eigen vermogen Moeder‐ vennootschap
Minderheids‐ belangen
Eigen vermogen
669 213
441 966
353 871
‐30 687 ‐21 745
‐65 779
1 368 584 ‐21 745
8 658
1 377 242 ‐21 745
‐168
‐436
‐604
‐604
669 213 69 439 738 652
441 966 27 778 469 744
6 058 ‐683 ‐788 38 358 328 ‐101 958 256 370
‐52 432 ‐52 432
105 ‐66 110 ‐66 110
6 163 ‐683 ‐788 38 1 350 965 97 217 ‐101 958 1 346 224
167 ‐379 8 446 8 446
6 630 ‐1 062 ‐788 38 1 359 411 97 217 ‐101 958 1 354 670
29/47
2.7. Bijlagen bij de geconsolideerde rekeningen Bijlage 1. Algemene bedrijfsinformatie Cofinimmo NV (de “Onderneming”) is een Openbare Vastgoedbevak (Openbare Vastgoedbeleggingsvennootschap met Vast Kapitaal) die valt onder toepassing van de Belgische wetgeving, met administratieve zetel gevestigd te 1200 Brussel (Woluwelaan, 58). De halfjaarlijkse geconsolideerde rekeningen van Cofinimmo NV die werden afgesloten op 30.06.2009 omvatten de Onderneming en haar dochterondernemingen (“de Groep”). De consolidatiekring wijzigde sinds 31.12.2008 (zie Bijlage 10). De geconsolideerde halfjaarlijkse rekeningen werden afgesloten door de Raad van Bestuur van 30.07.2009. De commissaris Deloitte, Bedrijfsrevisoren, die wordt vertegenwoordigd door de heer Ludo De Keulenaer, sloot zijn beperkt nazicht af en bevestigde dat de boekhoudkundige informatie in dit Halfjaarlijks Financieel Verslag geen enkel voorbehoud van zijnentwege oproept en overeenstemt met de financiële rekeningen die de Raad van Bestuur heeft afgesloten. Bijlage 2. Belangrijke boekhoudmethodes De geconsolideerde halfjaarlijkse financiële staten werden opgesteld conform het International Financial Reporting Standards (IFRS) boekhoudsysteem zoals aangenomen door de Europese Unie, en overeenkomstig de IAS 34 norm, Tussentijdse Financiële Informatie. De boekhoudmethodes zijn identiek aan die hernomen in het Jaarverslag 2008. Bepaalde financiële informatie in dit Halfjaarlijks Financieel Verslag werd afgerond. Bijgevolg kunnen de totaal bedragen licht afwijken van de exacte aritmetische som van de aantallen die eraan voorafgaan. Tenslotte kunnen er na de publicatiedatum van de resultaten en van het Financieel Jaarlijks en/of Halfjaarlijks Verslag nog bepaalde overboekingen gebeuren. Bijlage 3. Operationeel en financieel risicobeheer De risico’s geïdentificeerd en beschreven in het Jaarverslag 2008 blijven in substantie degenen waarmee de Groep op 30.06.2009 wordt geconfronteerd. Het beheer van deze risico’s werd tijdens het halfjaar met dezelfde middelen en volgens dezelfde criteria uitgevoerd dan in de loop van vorig boekjaar.
30/47
Bijlage 4. Sectorinformatie (x € 1 000) – Totale portefeuille RESULTATENREKENINGEN
Kantoren
OP 30.06 Netto huurresultaat Vastgoedresultaat na rechtstreekse vastgoedkosten Beheerkosten vastgoed Algemene kosten van de vennootschap Resultaat verkoop vastgoedbeleggingen Variaties in de reële waarde van vastgoedbeleggingen Operationeel resultaat Financieel resultaat Belastingen NETTO RESULTAAT NETTO RESULTAAT – AANDEEL GROEP1
2009 68 383 65 234 ‐209 ‐24 277
Rusthuizen
2008 67 725 65 052 4 355 ‐2 775
2009 22 000 21 904 1 ‐12 285
Pubstone
2008 10 998 10 831 1 731
2009 14 032 13 824 779 ‐1 795
Andere
2008 13 438 13 208 ‐187 4 710
2009 2 745 2 783 ‐364 ‐1 936
2008 3 123 3 062 ‐3 ‐2 427
Niet‐toegewezen bedragen 2009 2008 ‐8 200 ‐6 747 ‐3 206 ‐3 427 1 ‐2 1 695 ‐42 739 ‐25 501 ‐3 182 ‐3 305
TOTAAL 2009 107 160 103 745 ‐8 200 ‐3 206 207 ‐40 295 52 251 ‐42 739 ‐3 182 6 330 6 163
2008 95 284 92 153 ‐6 747 ‐3 427 4 166 2 934 89 079 ‐25 501 ‐3 305 60 273 58 929
BALANS OP 30.06/31.12 Activa Goodwill Vastgoedbeleggingen
Kantoren
Rusthuizen
2009 2008 1 918 746 1 965 162
Pubstone
Andere
2009 26 930 748 526
2008 26 930 695 375
2009 137 553 390 276
2008 144 759 394 460
2009 2008 78 606 79 384
Niet‐toegewezen bedragen 2009 2008
TOTAAL 2009 164 483 3 136 154
2008 171 689 3 134 381
Waarvan: Projectontwikkelingen Activa bestemd voor eigen gebruik
24 343 10 362
26 208 10 064
28 052
20 724
2 007
2 069
54 402 10 362
49 001 10 064
Activa bestemd voor verkoop Andere activa TOTAAL ACTIVA Eigen vermogen en Verplichtingen Eigen vermogen Eigen vermogen toe te kennen aan de aandeelhouders van de moedervennootschap Minderheidsbelangen Verplichtingen TOTAAL EIGEN VERMOGEN EN VERPLICHTINGEN
170
170
337
215 420 1 354 670
243 478 1 377 242
170 215 420 3 516 227 1 354 670
507 243 478 3 550 055 1 377 242
1 346 224
1 368 584
1 346 224
1 368 584
8 446 2 161 557
8 658 2 172 813
8 446 2 161 557
8 658 2 172 813
3 516 227
3 550 055
1
De resultaten van het 1ste halfjaar 2008, bekendgemaakt in het Halfjaarlijks Financieel Verslag 2008, werden herwerkt zodanig dat het aandeel van de Groep 2008 zowel op de gewone als op de bevoorrechte aandelen betrekking heeft, zoals dat het geval is voor het aandeel van de Groep 2009.
31/47
Bijlage 4. Sectorinformatie (x € 1 000) – Kantoren RESULTATENREKENINGEN OP 30.06 Netto huurresultaat Vastgoedresultaat na rechtstreekse vastgoedkosten Beheerkosten vastgoed Algemene kosten van de vennootschap Resultaat verkoop vastgoedbeleggingen Variaties in de reële waarde van vastgoedbeleggingen Operationeel resultaat Financieel resultaat Belastingen NETTO RESULTAAT NETTO RESULTAAT – AANDEEL GROEP
Brussel CBD 2009 2008 32 701 31 581 31 706 30 225 ‐190 ‐4 481 905
Brussel Gedecentraliseerd 2009 2008 22 955 23 127 21 971 22 597 ‐20 136 ‐2 352
Brussel Periferie 2009 5 579 5 148 ‐19 ‐523
Antwerpen 2009 2008 2 308 2 127 1 751 1 503 131 ‐287 ‐1 160
2008 6 194 6 129 4 224 ‐912
Andere Regio’s 2009 2008 4 840 4 696 4 658 4 598 1 150 744
TOTAAL 2009 68 383 65 234 ‐209 ‐24 277
2008 67 725 65 052 4 355 ‐2 775
BALANS OP 30.06/31.12 Activa Goodwill Vastgoedbeleggingen
Brussel CBD 2009 2008 938 401 952 488
Brussel Gedecentraliseerd 2009 2008 662 221 685 861
Brussel Periferie 2009 2008 147 966 148 486
Antwerpen 2009 2008 56 547 56 755
Andere Regio’s 2009 2008 113 611 121 572
TOTAAL 2009 1 918 746
2008 1 965 162
Waarvan: Projectontwikkelingen Activa bestemd voor eigen gebruik
14 369
11 914
3 421 10 362
7 760 10 064
272
264
6 230
6 221
51
49
24 343 10 362
26 208 10 064
Activa bestemd voor verkoop Andere activa TOTAAL ACTIVA Eigen vermogen en Verplichtingen Eigen vermogen Eigen vermogen toe te kennen aan de aandeelhouders van de moedervennootschap Minderheidsbelangen Verplichtingen TOTAAL EIGEN VERMOGEN EN VERPLICHTINGEN
32/47
Bijlage 4. Sectorinformatie (x € 1 000) – Rusthuizen RESULTATENREKENINGEN OP 30.06 Netto huurresultaat Vastgoedresultaat na rechtstreekse vastgoedkosten Beheerkosten vastgoed Algemene kosten van de vennootschap Resultaat verkoop vastgoedbeleggingen Variaties in de reële waarde van vastgoedbeleggingen Operationeel resultaat Financieel resultaat Belastingen NETTO RESULTAAT NETTO RESULTAAT – AANDEEL GROEP
België 2009 11 398 11 224 ‐5 784
2008 7 078 6 970 1 991
Frankrijk 2009 10 602 10 680 1 ‐6 501
2008 3 920 3 861 ‐260
TOTAAL 2009 22 000 21 904 1 ‐12 285
2008 10 998 10 831 1 731
België 2009 413 724
2008 396 417
Frankrijk 2009 26 930 334 802
2008 26 930 298 958
TOTAAL 2009 26 930 748 526
2008 26 930 695 375
BALANS OP 30.06/31.12 Activa Goodwill Vastgoedbeleggingen Waarvan: Projectontwikkelingen
Activa bestemd voor eigen gebruik
Activa bestemd voor verkoop Andere activa TOTAAL ACTIVA Eigen vermogen en Verplichtingen Eigen vermogen Eigen vermogen toe te kennen aan de aandeelhouders van de moedervennootschap Minderheidsbelangen Verplichtingen TOTAAL EIGEN VERMOGEN EN VERPLICHTINGEN
28 052
20 724
28 052
20 724
170
170
170
170
33/47
Bijlage 4. Sectorinformatie (x € 1 000) – Pubstone RESULTATENREKENINGEN OP 30.06 Netto huurresultaat Vastgoedresultaat na rechtstreekse vastgoedkosten Beheerkosten vastgoed Algemene kosten van de vennootschap Resultaat verkoop vastgoedbeleggingen Variaties in de reële waarde van vastgoedbeleggingen Operationeel resultaat Financieel resultaat Belastingen NETTO RESULTAAT NETTO RESULTAAT – AANDEEL GROEP
België 2009 9 375 9 259 779 684
2008 8 458 8 329 182 6 220
Nederland 2009 4 657 4 565 ‐2 479
2008 4 980 4 879 ‐369 ‐1 510
TOTAAL 2009 14 032 13 824 779 ‐1 795
2008 13 438 13 208 ‐187 4 710
België 2009 98 276 244 777
2008 98 156 245 086
Nederland 2009 39 277 145 499
2008 46 603 149 374
TOTAAL 2009 137 553 390 276
2008 144 759 394 460
BALANS OP 30.06/31.12 Activa Goodwill Vastgoedbeleggingen Waarvan: Projectontwikkelingen Activa bestemd voor eigen gebruik
Activa bestemd voor verkoop Andere activa TOTAAL ACTIVA Eigen vermogen en Verplichtingen Eigen vermogen Eigen vermogen toe te kennen aan de aandeelhouders van de moedervennootschap Minderheidsbelangen Verplichtingen TOTAAL EIGEN VERMOGEN EN VERPLICHTINGEN
34/47
Bijlage 4. Sectorinformatie (x € 1 000) – Andere RESULTATENREKENINGEN OP 30.06 Netto huurresultaat Vastgoedresultaat na rechtstreekse vastgoedkosten Beheerkosten vastgoed Algemene kosten van de vennootschap Resultaat verkoop vastgoedbeleggingen Variaties in de reële waarde van vastgoedbeleggingen Operationeel resultaat Financieel resultaat Belastingen NETTO RESULTAAT NETTO RESULTAAT – AANDEEL GROEP
Brussel CBD 2009 2008
Brussel Gedecentraliseerd 2009 2008 1 047 1 240
Brussel Periferie 2009 1 038
2008 1 015
Antwerpen 2009 2008 827 831
Andere Regio’s 2009 2008 ‐167 37
TOTAAL 2009 2 745
2008 3 123
3
1 051
1 219
1 036
960
905
945
‐209
‐65
2 783
3 062
‐364
‐3
‐364
‐3
9
‐1 410
‐171
‐422
‐443
957
‐66
‐1 061
‐1 756
‐1 936
‐2 427
BALANS OP 30.06/31.12 Activa Goodwill Vastgoedbeleggingen
Brussel CBD 2009 2008
Brussel Gedecentraliseerd 2009 2008 31 441 32 851
Brussel Periferie 2009 22 030
2008 22 448
Antwerpen 2009 2008 23 210 22 195
Andere Regio’s 2009 2008 1 925 1 890
TOTAAL 2009 78 606
2008 79 384
Waarvan: Projectontwikkelingen Activa bestemd voor eigen gebruik
2 007
2 069
2 007
2 069
Activa bestemd voor verkoop Andere activa TOTAAL ACTIVA Eigen vermogen en Verplichtingen Eigen vermogen Eigen vermogen toe te kennen aan de aandeelhouders van de moedervennootschap Minderheidsbelangen Verplichtingen TOTAAL EIGEN VERMOGEN EN VERPLICHTINGEN
337
337
35/47
Bijlage 5. Huurinkomsten en met verhuur verbonden kosten (x € 1 000) 30.06.2009 30.06.2008 Huurinkomsten Bruto potentiële opbrengsten 104 747 95 067 Leegstand ‐3 476 ‐2 071 Huurgelden1 101 271 92 996 Huurkortingen ‐1 145 ‐2 176 Huurvoordelen ‐470 ‐590 Vergoedingen voor vroegtijdig verbroken huurcontracten 61 633 SUBTOTAAL 99 717 90 863 Terugnemingen overgedragen en verdisconteerde huren 8 828 5 528 Met huur verbonden kosten Te betalen huur op gehuurde lokalen ‐1 145 ‐1 092 Waardeverminderingen op handelsvorderingen ‐57 Terugnemingen waardeverminderingen op handelsvorderingen ‐240 42 SUBTOTAAL ‐1 385 ‐1 107 TOTAAL 107 160 95 284 De classificatie‐ en verwerkingsmethode van de huurinkomsten‐ en kosten worden op gedetailleerde wijze omschreven in het Jaarverslag 2008 op p. 98.
1
Opbrengsten gewaarborgd door ontwikkelaars in plaats van huur inbegrepen.
36/47
Bijlage 6. Financiële opbrengsten en lasten (x € 1 000) Financiële opbrengsten Interesten m.b.t. vorderingen financiële leasing Interesten bevat in de kost van de betrokken activa Positieve wijziging in tijdswaarde van afgeleide financiële instrumenten Opbrengsten m.b.t. afgeleide financiële indekkingsinstrumenten Ontvangen interesten m.b.t. financiering van werken voor rekening van huurders Netto verkoopopbrengsten m.b.t. gerealiseerde vorderingen financiële leasing Interesten ontvangen op deposito’s Andere SUBTOTAAL Interestkosten Nominale interesten op leningen Bilaterale leningen – vlottende rente Gesyndiceerde leningen – vlottende rente Handelspapier – vlottende rente Investeringskredieten – vlottende of vaste rente Obligaties – vaste rente Kosten afkomstig uit financiële indekkingsinstrumenten Andere interestlasten SUBTOTAAL Andere financiële kosten Bankkosten en andere commissies Negatieve wijziging in tijdswaarde van afgeleide financiële instrumenten
Revaluatie minwaarden op financiële activa Gerealiseerde netto minwaarden op verkoop van financiële activa SUBTOTAAL TOTAAL
1
Deze cijfers werden herwerkt na publicatie van het Halfjaarlijks Financieel Verslag 2008.
37/47
30.06.2009 1 549 232 605
30.06.2008 1 351 10 652 3 843
210
315
1 124
4 667
16 1 120 4 856 ‐11 619 ‐4 496 ‐2 068 ‐14 ‐2 603 ‐19 373 1 453 ‐38 720 ‐1 127 ‐7 136 ‐612 ‐8 875 ‐42 739
55 63 20 946 ‐20 948 ‐4 773 ‐7 848 ‐257 ‐2 654 ‐108 ‐385 ‐36 9731 ‐947 ‐8 527 ‐9 4741 ‐25 501
Bijlage 7. Vastgoedbeleggingen (x € 1 000) OP 01.01 Kapitaaluitgaven Aankopen Overdrachten van/(naar) Activa bestemd voor verkoop Verkoop/Afstand (reële waarde van de verkochte/afgestane activa) Terugnemingen overgedragen huren Stijging/(Daling) van de reële waarde Andere OP 30.06/31.12
38/47
30.06.2009 3 134 381 31 300 42 825 ‐37 592 8 828 ‐40 295 ‐3 294 3 136 154
31.12.2008 2 799 873 49 578 485 646 ‐507 ‐147 931 11 056 ‐63 334 3 134 381
Bijlage 8. Kapitaal en uitgiftepremies (in aantal) Aantal aandelen (A) OP 01.01 Kapitaalverhoging als vergoeding van inbreng Kapitaalverhoging uit fusies met dochterondernemingen Conversie bevoorrechte aandelen in gewone aandelen OP 30.06/31.12 Eigen aandelen aangehouden door de Groep (B) OP 01.01 Kapitaalverhoging uit fusies met dochterondernemingen (Verkoop)/Aankoop eigen aandelen – netto OP 30.06/31.12 Aantal aandelen in omloop (A‐B) OP 01.01 OP 30.06/31.12
Gewone aandelen 30.06.2009 11 344 545 962 485 165 752 12 472 782 356 876 962 485 ‐1 296 987 22 374 10 987 669 12 450 408
31.12.2008 10 615 398 495 591 233 556 11 344 545 705 963 233 556 ‐582 643 356 876 9 909 435 10 987 669
Converteerbare bevoorrechte aandelen 30.06.2009 31.12.2008 1 499 766 1 499 766 ‐165 752 1 334 014 1 499 766 1 499 766 1 499 766 1 334 014 1 499 766
TOTAAL 30.06.2009 12 844 311 962 485 13 806 796 356 876 962 485 ‐1 296 987 22 374 12 487 435 13 784 422
31.12.2008 12 115 164 495 591 233 556 12 844 311 705 963 233 556 ‐582 643 356 876 11 409 201 12 487 435
(x € 1 000) Kapitaal OP 01.01 Kapitaalverhoging als vergoeding van inbreng Verkoop/(Aankoop) eigen aandelen – netto Conversie bevoorrechte aandelen in gewone aandelen OP 30.06/31.12 Uitgiftepremies OP 01.01 Kapitaalverhoging uit fusies met dochterondernemingen Verkoop/(Aankoop) eigen aandelen – netto Conversie bevoorrechte aandelen in gewone aandelen OP 30.06/31.12
Gewone aandelen 30.06.2009 589 239 69 439 8 838 667 516 362 881 27 778 8 741 399 400
39/47
31.12.2008 528 415 26 574 34 250 589 239 281 136 36 667 45 078 362 881
Converteerbare bevoorrechte aandelen 30.06.2009 31.12.2008 79 974 79 974 ‐8 838 71 136 79 974 79 085 79 085 ‐8 741 70 344 79 085
TOTAAL 30.06.2009 669 213 69 439 738 652 441 966 27 778 469 744
31.12.2008 608 389 26 574 34 250 669 213 360 221 36 667 45 078 441 966
Bijlage 9. Verwaterd resultaat per aandeel (in €) Resultaten toewijsbaar aan de gewone en bevoorrechte aandelen (x € 1 000) Netto courant resultaat toewijsbaar aan de gewone en bevoorrechte aandelen Netto courant resultaat van de periode Minderheidsbelangen Netto resultaat toewijsbaar aan de gewone en bevoorrechte aandelen Netto resultaat van de periode Minderheidsbelangen Aantal gewone en bevoorrechte aandelen die deelgerechtigd zijn in het resultaat van de periode Netto courant resultaat per aandeel – aandeel Groep Resultaat op portefeuille per aandeel – aandeel Groep Netto resultaat per aandeel – aandeel Groep
40/47
30.06.2009
30.06.2008
45 783
52 479
46 050 ‐267 6 163 6 330 ‐167
53 183 ‐704 58 929 60 273 ‐1 344
13 784 422
12 133 957
3,32 ‐2,87 0,45
4,33 0,53 4,86
Bijlage 10. Consolidatiekring‐ en criteria Consolidatiekring Naam en adres van de administratieve zetel van de integraal geconsolideerde dochterondernemingen
BTW of Rechtstreekse of nationaal nummer onrechtstreekse (NN) deelname in het kapitaal en stemrechten (in %)
BELLIARD III‐IV PROPERTIES NV Woluwelaan, 58, 1200 Brussel BOLIVAR PROPERTIES NV Woluwelaan, 58, 1200 Brussel COFINIMMO FRANCE SA Avenue de l’Opéra 27, 75001 Parijs (Frankrijk) SAS IS II Avenue de l’Opéra 27, 75001 Parijs (Frankrijk) SCI AC NAPOLI Avenue de l’Opéra 27, 75001 Parijs (Frankrijk) SCI BEAULIEU Avenue de l’Opéra 27, 75001 Parijs (Frankrijk) SCI CHAMTOU Avenue de l’Opéra 27, 75001 Parijs (Frankrijk) SCI CUXAC II Avenue de l’Opéra 27, 75001 Parijs (Frankrijk) SCI DE L'ORBIEU Avenue de l’Opéra 27, 75001 Parijs (Frankrijk) SA DOMAINE DE VONTES Avenue de l’Opéra 27, 75001 Parijs (Frankrijk) SCI DU DONJON Avenue de l’Opéra 27, 75001 Parijs (Frankrijk) SNC DU HAUT CLUZEAU Avenue de l’Opéra 27, 75001 Parijs (Frankrijk) SARL HYPOCRATE DE LA SALETTE Avenue de l’Opéra 27, 75001 Parijs (Frankrijk) SCI LA NOUVELLE PINEDE Avenue de l’Opéra 27, 75001 Parijs (Frankrijk) SCI PRIVATEL INVESTISSEMENT Avenue de l’Opéra 27, 75001 Parijs (Frankrijk) SCI RESIDENCE FRONTENAC Avenue de l’Opéra 27, 75001 Parijs (Frankrijk) SCI SOCIBLANC Avenue de l’Opéra 27, 75001 Parijs (Frankrijk)
COFINIMMO LUXEMBOURG SA Boulevard Grande‐Duchesse Charlotte 65, 1331 Luxemburg (Luxemburg) COFINIMMO SERVICES NV Woluwelaan, 58, 1200 Brussel GALAXY PROPERTIES NV Woluwelaan, 58, 1200 Brussel LEOPOLD SQUARE NV Woluwelaan, 58, 1200 Brussel PUBSTONE GROUP NV Woluwelaan, 58, 1200 Brussel PUBSTONE NV Woluwelaan, 58, 1200 Brussel PUBSTONE HOLDING BV Prins Bernhardplein 200, 1097 JB Amsterdam (Nederland) PUBSTONE PROPERTIES I BV Prins Bernhardplein 200, 1097 JB Amsterdam (Nederland) PUBSTONE PROPERTIES II BV Prins Bernhardplein 200, 1097 JB Amsterdam (Nederland)
41/47
BE 475 162 121
100,00
BE 878 423 981
100,00
FR 88 487 542 169
100,00
FR 74 393 097 209
100,00
FR 71 428 295 695
100,00
FR 50 444 644 553
100,00
FR 11 347 555 203
100,00
FR 18 343 262 341
100,00
FR 14 383 174 380
100,00
FR 67 654 800 135
100,00
FR 06 377 815 386
100,00
FR 39 319 119 921
100,00
niet BTW‐plichtig NN 388 117 988
100,00
FR 78 331 386 748
100,00
FR 13 333 264 323
100,00
FR 80 348 939 901
100,00
niet BTW‐plichtig NN 328 781 844
100,00
niet BTW‐plichtig NN 100 044
99,92
BE 437 018 652
100,00
BE 872 615 562
100,00
BE 465 387 588
100,00
BE 878 010 643
89,90
BE 405 819 096
89,66
niet BTW‐plichtig NN 8185 89 723
89,66
NL 00.11.66.347.B.01
89,66
NL 00.26.20.005.B.01
89,66
Consolidatiecriteria De consolidatiecriteria gepubliceerd in het Jaarverslag 2008 werden niet gewijzigd en worden dus nog steeds door de Cofinimmo Groep gehanteerd. Bijlage 11. Transacties tussen verbonden partijen Tijdens de eerste 6 maanden van het jaar waren er geen transacties tussen verbonden partijen zoals bedoeld in het Koninklijk Besluit van 14.11.2007.
42/47
3.
Overeenkomstigheidsverklaring (Artikel 13 van het K.B. van 14.11.2007) De heer André Dirckx, in de hoedanigheid van Voorzitter van de Raad van Bestuur, de heren Jean‐Edouard Carbonnelle, Xavier de Walque, Vincent Doumier, Serge Fautré, Jean Franken, Robert Franssen, Gaëtan Hannecart, Alain Schockert, Gilbert van Marcke de Lummen, Baudouin Velge en Mevrouw Françoise Roels, in hun hoedanigheid van Bestuurders, verklaren dat voor zover bekend a. het tussentijds beheersverslag een getrouw overzicht geeft van de belangrijke gebeurtenissen en, desgevallend, de belangrijkste transacties met verbonden partijen die zich in de eerste 6 maanden van het boekjaar hebben voorgedaan en de impact daarvan op de verkorte financiële overzichten; b. de verkorte financiële overzichten, die zijn opgesteld overeenkomstig de toepasselijke boekhoudkundige normen en het onderwerp uitgemaakt hebben van een beperkt nazicht door de commissaris revisor, een getrouw beeld geven van het patrimonium, de financiële toestand en de resultaten van Cofinimmo en de in de consolidatie opgenomen dochterondernemingen. Het tussentijds beheersverslag bevat bovendien een vooruitzicht voor het resultaat van het volledige jaar evenals een toelichting bij de risico’s en onzekerheden waarmee de onderneming geconfronteerd wordt. Voor meer informatie: Ingrid Daerden Investor Relations Manager Tel.: +32 2 373 00 04
[email protected]
Ingrid Schabon Corporate Communications Manager Tel.: +32 2 777 08 77
[email protected]
Betreffende Cofinimmo Cofinimmo is de belangrijkste Belgische beursgenoteerde investeerder in vastgoed bestemd voor verhuring. De onderneming bezit een portefeuille van meer dan € 3 miljard goed voor een totale oppervlakte van 1 600 000m². De onderneming is hoofdzakelijk actief in de kantoor‐ en zorgsector. Cofinimmo is een onafhankelijke onderneming die zelf instaat voor het beheer van haar vastgoedpatrimonium. Zij is genoteerd op Euronext Brussels (BEL20) en Paris en geniet van het Belgische fiscale Vastgoedbevak‐statuut en het Franse fiscale SIIC‐statuut. Op 30.06.2009 bedraagt de totale beurskapitalisatie € 1,2 miljard. www.cofinimmo.com
Dit Nederlandstalig Halfjaarlijks Financieel Verslag bevat gereglementeerde informatie. Dit Verslag is een vertaling van het Franstalig Halfjaarlijks Financieel Verslag. Enkel dit laatste heeft bewijskracht. De Nederlandstalige versie werd vertaald onder de verantwoordelijkheid van Cofinimmo.
43/47
Bijlagen 1.
Verslag van de vastgoeddeskundige
Mevrouw, Mijnheer,
Betreft: Schatting dd. 30 juni 2009
Achtergrond Cofinimmo heeft ons aangesteld om over te gaan tot de waardering van haar vastgoedpatrimonium op 30 juni 2009, in het kader van de voorbereiding van haar financiële staten op deze datum. Ons kantoor beschikt over voldoende kennis van de vastgoedmarkten waarin Cofinimmo actief is, alsook over de vereiste en erkende beroepskennis om deze waardering uit te voeren. We hebben onze opdracht volledig onafhankelijk uitgevoerd. Zoals dat gebruikelijk is, hebben we onze opdracht uitgevoerd op basis van de door Cofinimmo verstrekte gegevens m.b.t. de huurstaat, de kosten en belastingen te dragen door de verhuurder, de uit te voeren werken, en ook alle andere factoren die de waarde van de gebouwen zouden kunnen beïnvloeden. Wij gaan ervan uit dat die inlichtingen juist en volledig zijn. Zoals expliciet omschreven in onze schattingsverslagen, omvatten deze geen enkel onderzoek naar de structurele en technische kwaliteit van de gebouwen, noch naar de mogelijke aanwezigheid van schadelijke stoffen. Cofinimmo is goed op de hoogte van het eventuele bestaan van deze risicofactoren en laat daarom voor de aankoop van elk gebouw een technisch en juridisch due diligence onderzoek uitvoeren. Opinie Wij bevestigen dat onze waardering werd uitgevoerd conform de nationale en internationale normen IVS (International Valuation Standards) en hun toepassingsprocedures, onder andere op het vlak van de schatting van Vastgoedbevaks. De Investeringswaarde wordt gedefinieerd als de meest waarschijnlijke waarde die redelijkerwijs gehaald kan worden onder normale verkoopsvoorwaarden tussen welwillende en goed geïnformeerde partijen, instemmend en handelend in omstandigheden van normale concurrentie, voor aftrek van de transactiekosten. De investeringswaarde houdt geen rekening met de toekomstige investeringsuitgaven die het vastgoedpatrimonium zullen verbeteren, noch met de toekomstige voordelen verbonden aan deze uitgaven. Ze berust op de geactualiseerde waarde van de netto toekomstige huurprijzen van elk gebouw, verminderd met de onderhoudskosten die door de eigenaars voor eigen rekening moeten genomen worden. Het rendement hangt voornamelijk af van het gangbare rendement op de investeringsmarkt, rekening houdend met de ligging en de kwaliteit van het gebouw en van de huurder op het ogenblik van de waardering. De toekomstige huurprijzen worden geschat op basis van de bestaande contractuele huurprijzen en van de verwachtingen op de vastgoedmarkt voor het desbetreffende gebouw in de toekomstige periodes.
44/47
De huidige context De financiële markten hebben in de loop van de laatste maanden een periode van sterke turbulentie gekend. Dit heeft tot gevolg dat tal van investeerders het hoofd heeft moeten bieden aan ernstige schuldgraad problemen. Desondanks zijn er bepaalde tekenen van stabilisatie waarneembaar. De verschillende markten, waaronder de kredietmarkt, hebben aan een zekere liquiditeit toegenomen. De markt voor vastgoedinvesteringen blijft echter onder druk. De waargenomen investeringsvolumes situeren zich nog altijd ver onder deze die vastgesteld werden tijdens de voorbije jaren. De meest recente transacties tijdens het 1ste semester van 2009, waargenomen op basis van dit lagere volume, werden afgesloten aan prijzen die lager liggen dan die vastgesteld tijdens de 2 voorbije jaren. De stijgende kapitalisatievoeten is een algemene vaststelling. Ze betreffen alle soorten activa (o.a. kantoren, retail, logistiek, rusthuizen) in de verschillende geografische gebieden. De gemiddelde rendementsvoet bevindt zich tussen het hoogtepunt van 2007 en van vandaag en is met meer dan 100 basispunten gestegen voor kantooroppervlakten in het centrum van Brussel (CBD en Leopoldkwartier) van 5,5% naar 6,5%. Deze stijging toont een reële correctie aan op de Belgische commerciële vastgoedmarkt. Deze correctie gepaard gaande met een drastische daling van de rentevoet heeft de risicopremies in de vastgoedsector doen stijgen. De spread tussen het ‘prime’ rendement op de kantorenmarkt en de staatsobligatie op 10 jaar bedraagt iets meer dan 260 basispunten op 30 juni 2009. 18 maanden geleden bedroeg deze slechts iets meer dan 100 basispunten. De stabilisatie van de ‘prime’ rendementen voor kantoren in het Brusselse CBD en in het Leopoldkwartier en de terugval van de stijgende kapitalisatievoeten in andere sectoren zijn reeds waarneembaar. Nochtans zou een waardedaling van de activa zich in het 2de semester van dit jaar kunnen voortzetten, maar deze keer middels de verlaging van de huurinkomsten. Het structurele overaanbod van kantoorruimten in Brussel alsook de stijgende leegstand zullen de komende 2 tot 3 jaar zwaar op de vastgoedmarkt wegen. Daarenboven verwacht men naar aanleiding van de macro-economische voorspellingen, dat een inflatieniveau van minder dan 1% voorziet voor 2009, een indexeringsvoet van quasi nul. De schatting houdt in het algemeen rekening met de kwaliteit van de vastgoedportefeuille en de looptijd van zijn huurovereenkomsten. Onderhavige vastgoedportefeuille bestaat voornamelijk uit geïndexeerde huurovereenkomsten met een relatief lange gemiddelde looptijd, hetgeen een belangrijke weerstandsgehalte biedt in een onstabiele markt. De experts zijn van mening dat, in de huidige marktomstandigheden, de schattingen onderhevig zijn aan een grotere graad van onzekerheid dan voordien. Zolang het aantal transacties en de degelijkheid van de vergelijkingspunten niet zijn toegenomen, zullen wij in een situatie van relatieve onduidelijkheid blijven verkeren. In deze moeilijke context, dienen de experts hun algemene marktkennis te gebruiken door zich te baseren op hun professioneel oordeel en niet enkel op vergelijkingspunten die de realiteit van de markt niet meer weerspiegelen. De huidige schatting moet dus beschouwd worden als het beste oordeel van de expert in een abnormale periode van onzekerheid, te wijten aan verwachtingen van een belangrijke economische vertraging, die reeds weerspiegeld wordt door een sterke vermindering in het volume aan transacties in de vastgoedmarkt. Transactiekosten De verkoop van een gebouw is in theorie onderworpen aan transactiekosten die geïnd worden door de Overheid. Het bedrag van dit recht hangt onder andere af van de overdrachtswijze, van het profiel van de koper en van de geografische ligging van het goed. De eerste twee voorwaarden en dus het te betalen bedrag van de rechten is pas gekend wanneer de verkoop afgesloten is. Uit een overzicht van vroegere overdrachten uitgevoerd op de Belgische markt blijkt dat in de loop van de jaren 2003 tot 2005 inbegrepen, de gemiddelde transactiekost 2,5% bedraagt. De verkoopwaarde exclusief transactiekosten voor gebouwen van meer dan 2.500.000 EUR overeenkomende met de reële waarde (“fair value”), zoals bepaald werd volgens het IAS/IFRS referentieel, kan bekomen worden door aftrek van 2,5% transactiekosten van de investeringswaarde. Dit percentage zal, indien nodig, periodiek herzien en aangepast worden per schijf van 0,5%, voor zover die afwijking wordt waargenomen op de institutionele markt. Voor de periode 2008, blijft dit percentage van toepassing; het gemiddelde van de transacties dat recent op de institutionele markt geobserveerd werd, heeft geen belangrijk verschil aan het licht gebracht. Voor de andere gebouwen werden de registratierechten afgetrokken.
45/47
Op basis van de opmerkingen uit de vorige paragrafen, bevestigen we dat de investeringswaarde van het vastgoedpatrimonium van Cofinimmo op 30 juni 2009 € 3.248.869.500 (DRIE MILJARD TWEEHONDERD ACHTENVEERTIG MILJOEN ACHTHONDERD NEGENENZESTIG DUIZEND VIJFHONDERD EURO) bedraagt. De verkoopwaarde van het vastgoedpatrimonium van Cofinimmo op 30 juni 2009 overeenkomstig met de reële waarde (“fair value”) volgens het IAS/IFRS referentiesysteem van het vastgoedpatrimonium van Cofinimmo bedraagt € 3.136.153.500 (DRIE MILJARD HONDERD ZESENDERTIG MILJOEN HONDERD DRIEËNVIJFTIG DUIZEND VIJFHONDERD EURO). Het globaal rendement van de portfolio op basis van de bekomen huurprijzen, met inbegrip van de verkoop van schuldvorderingen maar uitzondering van de projecten in aanbouw, terreinen en gebouwen in renovatie, en na bepaling van een fictieve huurprijs voor de ruimten in gebruik door COFINIMMO, bedraagt 6,88%. Door een geschatte markthuurwaarde op de leegstand bij te voegen stijgt dit rendement naar 7,03%. De beleggingsgebouwen hebben hierbij een bezettingsgraad van 97,78%. De huidige huur voor de totale vastgoedportfolio (met uitzondering van projecten en renovaties) ligt gemiddeld +/- 6,57% hoger dan de normale geschatte huurwaarde. Het patrimonium bestaat uit: Brussel, 19 gemeenten
45,24%
stabiel
Periferie en satellietwijken van Brussel
5,29%
stabiel
Antwerpen en andere streken
5,89%
dalend
Rusthuizen (België)
12,05%
stijgend
Rusthuizen (Frankrijk)
10,82%
stijgend
Pubstone Portfolio
13,11%
stabiel
Activa na verkoop van schuldvorderingen
5,79%
stijgend
1,81%
dalend
Projecten en grondvoorraad in Brussel en Periferie
100,00% * * waarvan 41,1% verhuurd op lange termijn (*) aan de Belgische Staat, AB InBev, Beheerders van Rusthuizen, Europese Commissie, Aspria RTL (*) = verhuurd > 12 jaar
Met de meeste hoogachting, Brussel, 14 juli 2009 WINSSINGER & VENNOTEN N.V.
WINSSINGER & VENNOTEN Naamloze Vennootschap Landmeters – Experten
Terhulpsesteenweg 166 1170 Brussels - Belgium Tel: +32 (0)2 629 02 91/90 Fax: +32 (0)2 648 79 89 www.dtz.com Directors - Managers Philippe F. Winssinger*** FRICS GEI, Benoît Forgeur***, Christophe Ackermans** MRICS, Hervé Biebuyck**, Geoffroy Regout*, Michel Wynants (***sprl/bvba, Managing Director DTZ Partners s.a./n.v., **sprl/bvba, Director DTZ Partners s.a./n.v., *sprl/bvba, Director)
BTW: BE 0422.118.165 - RPM/RPR Brussels
46/47
2. Verslag van de commissaris VERSLAG VAN HET BEPERKTE NAZICHT VAN DE GECONSOLIDEERDE HALFJAAR CIJFERS VOOR DE ZES MAANDEN EINDIGEND OP 30 JUNI 2009
Aan de Raad van Bestuur, Wij hebben een beperkt nazicht uitgevoerd van de bijgevoegde geconsolideerde verkorte balans, verkorte totale resultatenrekening, verkort kasstroomoverzicht, verkorte staat van de bewegingen van het eigen vermogen en selectieve toelichtingen 1 tot 11 (gezamenlijk de “tussentijdse financiële informatie”) van COFINIMMO NV (“de vennootschap”) en haar dochterondernemingen (samen “de Groep”) voor de zes maanden eindigend op 30 juni 2009. De Raad van Bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen en het getrouw beeld van deze tussentijdse financiële informatie. Onze verantwoordelijkheid is een oordeel uit te brengen op deze tussentijdse financiële informatie op basis van ons beperkt nazicht. De tussentijdse financiële informatie is opgesteld volgens boekhoudnormen consistent met IFRS zoals geïmplementeerd door het Koninklijk Besluit van 21 juni 2006 betreffende de boekhouding, de jaarrekening en de geconsolideerde jaarrekening van openbare vastgoedbevaks en tot wijziging van het Koninklijk Besluit van 10 april 1995 met betrekking tot vastgoedbevaks en in overeenstemming met IAS 34, “Tussentijdse financiële verslaggeving” zoals aanvaard door de EU. Ons beperkt nazicht van de tussentijdse financiële informatie werd verricht overeenkomstig de in België geldende controleaanbevelingen i.v.m. het beperkt nazicht zoals uitgevaardigd door het Instituut der Bedrijfsrevisoren. Een beperkt nazicht bestaat voornamelijk uit de bespreking van de financiële informatie met het management en analytisch onderzoek en andere ontledingen van de tussentijdse financiële informatie en onderliggende financiële data. Een beperkt nazicht is minder diepgaand dan een volkomen controle van de geconsolideerde jaarrekening in overeenstemming met de algemeen aanvaarde controlenormen i.v.m. de geconsolideerde jaarrekening zoals uitgevaardigd door het Instituut der Bedrijfsrevisoren. Dienovereenkomstig verstrekken wij geen controleverslag. De tussentijdse financiële informatie van een aantal belangrijke vennootschappen begrepen in de consolidatiekring waarvan het balanstotaal 190.855 (000) EUR en de winst 725 (000) EUR bedragen, werden onderworpen aan een beperkt nazicht door andere revisoren. Onze verklaring over de hierbij gevoegde tussentijdse financiële informatie, voor zover die betrekking heeft op de bedragen die verband houden met deze vennootschappen, is enkel gesteund op de verslagen van deze andere revisoren. Op basis van ons beperkt nazicht, en op basis van de verslagen van de andere revisoren, kwamen er geen elementen of feiten aan onze aandacht welke ons doen geloven dat de tussentijdse financiële informatie voor de zes maanden eindigend op 30 juni 2009 niet is opgesteld overeenkomstig de wettelijke en bestuursrechterlijke voorschriften en boekhoudnormen consistent met IFRS zoals geïmplementeerd door het Koninklijk Besluit van 21 juni 2006 betreffende de boekhouding, de jaarrekening en de geconsolideerde jaarrekening van openbare vastgoedbevaks, en tot wijziging van het Koninklijk Besluit van 10 april 1995 met betrekking tot vastgoedbevaks en in overeenstemming met IAS 34, “Tussentijdse financiële verslaggeving” zoals aanvaard door de EU. Diegem, 31 juli 2009
Deloitte Bedrijfsrevisoren / Reviseurs d'Entreprises BV o.v.v.e. CVBA Burgerlijke vennootschap onder de vorm van een coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid Maatschappelijke zetel: Berkenlaan, 8b, B-1831 Diegem BTW BE 0429.053.863 - RPR Brussel - Fortis 230-0046561-21
47/47