Gezonder in Borger-Odoorn. gemeentelijk gezondheidsbeleid 2016 en verder

Gezonder in Borger-Odoorn gemeentelijk gezondheidsbeleid 2016 en verder

2

Inhoud

1. Inleiding

3

2. Tot nu toe

5

Wat is er de afgelopen jaren ondernomen en gerealiseerd

3. Vanaf nu: 2016 en verder

10

Plannen van de gemeente voor de komende jaren

4. Geld

15

Financiële verantwoording en onderbouwing Bijlage 1 - Grafiek uitkomsten op termijn JOGG-methode Bijlage 2 - Kenmerken ‘Hondsrug’ - ‘Monden’ - ‘Veenland’ Bijlage 3 - Partners

Gezonder in Borger-Odoorn

Nota gezondheidsbeleid 2016 en verder

3

Inleiding

De Wet publieke gezondheid (Wpg) bepaalt dat gemeenten eens in de vier jaar een nota lokaal gezondheidsbeleid vaststellen. Deze nota schetst het beleid van Borger-Odoorn voor 2016 (en doorlopend daarna want op korte termijn wordt het gemeentelijk gezondheidsbeleid geïntegreerd in het bredere beleid sociaal domein). Na deze inleiding waarin ook kort het landelijk kader wordt aangegeven, volgt informatie over wat er de afgelopen jaren op hoofdlijnen is gebeurd. Vervolgens schetsen we wat relevante partners hebben ingebracht voor de totstandkoming van het te voeren beleid. Daarna wordt uiteengezet wat er in onze gemeente met ingang van 2016 zal worden gedaan. Na een overzicht van wat er financieel speelt op gemeentelijk gezondheidsbeleid volgt een aantal bijlagen. Belang Gezondheid is een belangrijke bron van levensgeluk en welzijn. Inwoners hebben op dit punt een belangrijke eigen verantwoordelijkheid en de mogelijkheden van de gemeente zijn beperkt. Toch is investeren in gezondheid van maatschappelijk belang. Ongezond gedrag wordt namelijk ook bepaald door omgevingsfactoren zoals sociaal economische status (SES) en leefstijl. Het is dan ook van waarde om een infrastructuur te ontwerpen en aan te bieden - waardoor het aantrekkelijk wordt om gezonde keuzen te maken. Landelijk en lokaal December 2015 verschijnt de landelijke nota gezondheidsbeleid in de vorm van een kamerbrief. Toen deze lokale nota geschreven werd was die kamerbief er nog niet. Wel de waarschijnlijke hoofdlijnen. 1. Het huidige beleid wordt voortgezet en zal meer dan eerder moeten aansluiten bij de gemeentelijke (preventie)cyclus en prioriteiten. 2. De zes speerpunten van beleid blijven: roken, alcohol, overgewicht, diabetes, depressie en bewegen. 3. Er moet meer aandacht worden besteed aan sociaal economische gezondheidsverschillen en chronische ziekten. Onze gemeente bundelt de genoemde speerpunten voornamelijk in programma’s en activiteiten voor een gezonde leefstijl en voegt daarbij drie speerpunten toe: laaggeletterdheid, dementie en tegengaan eenzaamheid. Ook omdat deze punten in contacten met partners als sociale teams en GGD worden geduid als onderwerpen die extra aandacht verdienen.



4

Relatie sociaal domein Een goede gezondheid levert veel op. Gezonde mensen hebben in het algemeen een betere kwaliteit van leven, kunnen beter voor zichzelf zorgen en doen minder een beroep op zorg. Ook kunnen ze langer en beter participeren in de samenleving - op de arbeidsmarkt of als vrijwilliger. Investeren in gezondheid loont dus op vele fronten. Met ingang van 2017 wil onze gemeente het gezondheidsbeleid op laten gaan in het integrale beleid voor het sociaal domein (en dat in één nota verwerken). Vooral ook om de aanpak van gezondheidsproblemen in samenhang te behandelen. Problemen als mobiliteit, alcoholgebruik en overgewicht staan niet op zichzelf, maar zijn vaak onderdeel van sociale-, psychische en/of lichamelijke beperkingen. Gezond meedoen - oog voor gezonde leefstijl - heeft daarom voor alle leeftijden een belangrijke plaats binnen de basisinfrastructuur van de gemeente. Uitgangspunten als eigen verantwoordelijkheid en eigen kracht, zijn onderdeel van de gemeentelijke visie zoals verbeeld in het regenboogmodel en gelden voor alle beleidsterreinen. Het regenboogmodel schetst het compact geformuleerd zo. Mensen leven hun eigen leven, met hun sociale omgeving. Als er problemen zijn, wordt er ‘opgeschaald’: van sociale omgeving naar algemene voorzieningen, zoals een eet-club (bij en met elkaar gezond eten). Dan van algemene naar collectieve voorzieningen: bijvoorbeeld een tilcursus, en daarna naar individuele voorzieningen - als er meer bijzondere aandacht nodig is. Door initiatieven vanuit de Wpg, de Wet maatschappelijke ondersteuning, de Participatiewet, de Jeugdwet, en andere aanverwante taakvelden, te verbinden, ontstaat een effectievere en efficiëntere aanpak. Herkenbaarder ook. Met de sociale teams heeft Borger-Odoorn een goede basisinfrastructuur om waar nodig inwoners te steunen in hun zelfredzaamheid én in hun hulp aan anderen. Met een nadrukkelijke rol voor gezond meedoen door iedereen. Integraal Door de hervorming van de (langdurige) zorg is er soms sprake van overlap tussen Wmo, Jeugdwet en Zorgverzekeringswet. Iemand kan bijvoorbeeld hulp nodig hebben die gefinancierd wordt vanuit de zorgverzekeraar of vanuit de gemeente. Op provinciaal niveau werkt een kernteam aan afspraken om onduidelijkheden in overlapgebieden te voorkomen en op te lossen. In de uitvoerende samenwerking tussen sociale teams (financier: gemeente) en wijkverpleegkundigen (financier: zorgverzekeraar) loopt dit al goed. De wijkverpleegkundigen hebben veelvuldig contact met de sociale werkers en ze weten elkaar goed te vinden. Waar de vraag tweeledig is, gaan wijkverpleegkundige en sociale werker samen op huisbezoek. Het is maar een voorbeeld van de wenselijkheid om ook het gezondheidsbeleid op korte termijn te integreren in het bredere beleid sociaal domein.



5

Tot nu toe

Hierna wordt per aandachtgebied aangegeven wat er de afgelopen jaren is ondernomen en gerealiseerd. Alcohol en roken Het alcoholmatigingsbeleid van de gemeente (vastgelegd in een nota die loopt tot 2018) kent twee hoofdthema’s: - handhaving van de leeftijdsgrens voor 18-minners en - het voorkomen van overmatig alcoholgebruik bij de groep van 18-24 jaar. In het versterken van de sociale norm dat niet-drinken onder de achttien normaal is, wordt niet-roken meegenomen. Het is goed dat ook bij handhaving - bijvoorbeeld bij evenementen - ook en eerst wordt ingezet op preventie. Initiatieven voor tabaksontmoediging vinden plaats vanuit de landelijke overheid. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport neemt vaak het voortouw voor overleg met de tabaksindustrie en de Stichting Rookpreventie Jeugd. Het jeugdonderzoek van de GGD Drenthe laat zien dat de leefstijl als het gaat om roken en alcoholgebruik van jongeren tussen de 12 en 18 jaar de afgelopen vijf jaar verbeterd is. - Het percentage rokers is tussen 2008 en 2013 gedaald van 39% naar 35%. - Het percentage jongeren dat wel eens alcohol heeft gedronken is gedaald van 64% naar 57%. Verslavingszorg Noord Nederland (VNN) wil de behandeltijd waarin verslaafden maximaal van huis zijn, terugbrengen naar vier maanden. Verwacht mag worden dat deze ontwikkeling andere eisen gaat stellen aan de omgeving en aan de sociale werkers. Op dit moment heeft VNN 73 cliënten uit Borger-Odoorn in behandeling. De gemiddelde leeftijd is 46 jaar. Dit doen we al 1. We voeren het preventie en handhavingsplan 2014-2018 uit op basis van de Drank- en Horecawet. 2. Er is aansluiting gezocht bij de sociale teams om de werkers bekend te maken met het signaleren van overmatig alcohol en middelengebruik. Er is bijvoorbeeld een training gegeven door VNN. 3. Er zijn gerichte activiteiten voor gezondere sportkantines. 4. Wij sluiten aan bij landelijk ontmoedigingsbeleid zoals de NIX campagne. Overgewicht Het aantal jongeren met matig overgewicht (groep 2) in Borger-Odoorn is in het schooljaar 2013-2014 vergelijkbaar of zelfs kleiner vergeleken met het aantal in Drenthe.



6

Uit het onderzoek van de GGD blijkt dat het aantal kinderen in groep 7 met matig overgewicht in Borger-Odoorn tussen 2008 en 2013 iets hoger is dan het gemiddelde in Drenthe. In Hoogeveen en Emmen is het percentage overgewicht nog net iets hoger.

Bron: Presentatie startfoto Kans voor de Veenkoloniën 21-10-2015 (academische werkplaats- publieke gezondheid Noord Nederland)

Nog steeds heeft ongeveer 1 op de 8 jongeren overgewicht. Daarom is blijvende aandacht voor dit speerpunt nodig. Opvallend is het percentage matig overgewicht (31,5%) én obesitas (13,3%) onder jongvolwassenen (19-34 jr.). Dit percentage ligt hoger dan het gemiddelde in Drenthe (26,0% en 8,9% respectievelijk). Het percentage overgewicht en obesitas onder volwassenen boven de 35 jaar is vergelijkbaar met Drenthe, maar blijft een aandachtspunt wegens het hoge percentage. De Nederlandse norm gezond bewegen (van het Nederlands instituut voor sport en bewegen) geeft de minimale lichamelijke activiteit die nodig is om de gezondheid op lange termijn te onderhouden. Tenminste vijf dagen per week dertig minuten matig intensief bewegen is het bekendst in dit verband. In de monitor gezonde leefstijl komt naar voren dat jongeren tussen 13 en17 jaar iets beter voldoen aan de Nederlandse norm gezond bewegen dan in 2010. Bij 4-12 jarigen geldt dit ook, maar minder. Volwassen inwoners bewegen ook meer dan in 2010. Het Nederlandse norm percentage in Borger-Odoorn is: 46,8 in 2014 ten opzichte van 46% in 2010. Hiermee blijven de inwoners van onze gemeente wel ver achter bij het landelijk gemiddelde van 63%. Hoewel het aantal lidmaatschappen van sportverenigingen van jongeren (4 t/m17 jaar) tussen 2010 en 2014 in Borger-Odoorn is afgenomen, sport men veel meer op school. Ook is er veel deelname en behoefte aan buurtsport activiteiten. De toename van de schoolsportactiviteiten is mogelijk een gevolg van de inzet van de combicoaches. Uit de monitor gezonde leefstijl uitgevoerd door Sport Drenthe blijkt dat het aantal 55 plussers met obesitas is afgenomen tussen 2010 en 2014: van 17% naar 14,5%. Oorzaak zou kunnen zijn dat het aantal 55 plussers dat aan sport doet belangrijk is gestegen. Van 58% in 2010 naar 69,4% in 2014. 47,2% van deze groep voldoet ook aan de Nederlandse norm gezond bewegen. Dat is weer een lichte stijging ten opzichte van 2010 (het was toen 46%). Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat 86,2% van de jongeren tussen 13 en 17 jaar Gezonder in Borger-Odoorn


7

een gezond gewicht heeft. In vergelijking met 2010 is dit een daling van ruim 4%, maar 86,2% zit nog ruim boven het landelijk gemiddelde van 80%. 92,8% van de jongeren tussen 4 en 17 jaar ontbijt vijf of meer dagen per week. Dat is een lichte stijging ten opzichte van 2010. 29% van de jongeren tussen 4 en 17 jaar eet twee of meer stuks fruit per dag. Dit is een ruime stijging ten opzichte van 2010. Landelijk voldoet 27,5% aan de fruitnorm. Dit doen we al 1. Vanuit de Wpg wordt de preventieve jeugdzorg uitgevoerd door de GGD (0-19 jaar). Er is aandacht voor zowel voeding als bewegen. 2. Vanuit het sportbeleid is er nadrukkelijk aandacht voor een gezonde leefstijl. 3. We zetten combicoaches in die het Jongeren op Gezond Gewicht project uitvoeren. De voor 2014 in het plan geformuleerde doelen gingen over voeding en beweging (water drinken ook), gericht op de groepen van jeugd, volwassenen en ouderen. 4. De samenwerking tussen de combicoaches, de sociale teams en bijvoorbeeld fysiotherapeuten krijgt zichtbaar vorm. Er is inmiddels bijvoorbeeld een pilot beweegspreekuur gestart. Een aantal jaren geleden begon het rijk met een aantal regelingen om sport en bewegen te stimuleren. Zoals bijvoorbeeld het Buurt-Onderwijs-Sportproject. Alle sportstimuleringsprojecten zijn in onze gemeente sinds 2010 samengevoegd onder de paraplu: Gezonde Leefstijl. Hierbij stimuleren we op een positieve manier een gezonde leefstijl door een preventieve aanpak van overgewicht en inactiviteit. Op aanraden van o.a. huisartsen die signalen gaven over het probleem overgewicht en diabetes zijn verschillende projecten en activiteiten opgestart op het gebied van gezonde leefstijl. Hierna een overzicht. Valthermond gezond! (bewegen met ook aandacht voor

Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG)

voeding)

Sportimpuls Gezonde sportkantine (aandacht voor gezonde voeding) Activiteiten met stichting mond 2 mond Sportfeesten Sportbuzzie Nationale buitenspeeldag Bewegingsonderwijs basisscholen

Lekker Fit (Fruitproject de Poolster in Nieuw-Buinen) Sportdorp Borger Start to Bike Motorisch Remedial Teaching Sportkennismaking op school Fit Kidz (bewegen met ook aandacht voor voeding) Cool 2B Fit (bewegen met ook aandacht voor voeding)

Diabetes Ruim een miljoen Nederlanders heeft diabetes (van wie negen op de tien type 2). Het aantal Nederlanders met diabetes is tussen 2000 en 2011 met ruim de helft gestegen. Met daarnaast een onbekend aantal mensen bij wie het nog niet is ontdekt. Waaróm iemand diabetes krijgt kan niet exact worden gezegd. Wel is er een aantal bekende factoren dat eraan bijdraagt dat diabetes zich kan ontwikkelen. Dat zijn naast erfelijke aanleg en virale infectie: overgewicht en te weinig beweging. Juist op dit laatste punt kunnen gemeentelijke programma’s iets toevoegen want een gezond bewegingspatroon helpt om overgewicht te voorkomen.



8

Dit doen we al De vele activiteiten die worden ondernomen in het project Gezonde Leefstijl dragen bij aan een gezond beweegpatroon, minder overgewicht en daarmee aan een geringere kans op diabetes. Psychische gezondheid Uit cijfers van de GGD blijkt dat in Borger-Odoorn 15% van de jongeren een indicatie voor milde tot ernstige psychosociale problematiek heeft. Het gaat om 20% van de meisjes en 11% van de jongens. Er is geen duidelijk verschil in opleidingsniveau. 10% van de volwassenen in Borger-Odoorn is psychisch licht ongezond en 2% is psychisch ernstig ongezond. Dit komt overeen met heel Drenthe. Iets meer vrouwen dan mannen hebben de indicatie van psychisch ongezond. Onder laagopgeleiden komt de indicatie voor psychische ongezondheid vaker voor dan onder hoogopgeleiden. In Borger-Odoorn heeft 30% van de ouderen een matig risico op depressie en 25% van de volwassenen. Dit wijkt niet af van het percentage voor Drenthe. We beschikken niet over cijfers in welke mate depressie in de gemeente werkelijk voorkomt. Eenzaamheid kan negatieve gevolgen hebben voor de psychische gezondheid en verhoogt mogelijk de kans op hartaandoeningen (Nationaal Kompas 2015). Er bestaan twee soorten eenzaamheid; emotioneel en sociaal. Bij emotionele eenzaamheid mist iemand een intieme relatie, een hechte band met een partner of vriend(in). Bij sociale eenzaamheid gaat het om het gemis van een relatie met een bredere groep mensen. Dit kunnen kennissen zijn, collega’s en buurtgenoten. Sociale eenzaamheid bij volwassenen komt in Borger-Odoorn significant vaker voor dan in heel Drenthe. Onder vrouwen en onder de groep 35-49 jarigen komt sociale eenzaamheid het meest voor. Depressies worden steeds meer gediagnosticeerd. De belangrijkste symptomen zijn een aanhoudende neerslachtige stemming en een ernstig verlies aan interesse. Depressie is heviger en langduriger dan neerslachtigheid. Het aantal mensen met een stemmingsstoornis in de landelijke bevolking wordt geschat op bijna 800.000 (2011) met een toename van 10% tot 2025. Dit doen we al Tot nu toe is er door onze gemeente niet in directe zin ingezet op dit onderwerp. De programma’s en activiteiten gezonde leefstijl en het werken met sociale teams hebben er echter wel een positief uitwerkende relatie mee. Dementie Dementie is een aandoening die leidt tot verminderde zelfredzaamheid en weinig of geen mogelijkheden tot participatie. Bij een vergrijzende bevolking, zoals ook in BorgerOdoorn, zal dementie meer gaan voorkomen. Ongeveer 70% van het totaal aantal mensen met dementie woont thuis. Dit percentage is aan het oplopen naar 80 tot 85% door de werking van de Wet langdurige zorg.



9

De prognoses van de GGD voor Borger-Odoorn gaan over een toename met 21% in 2020 en 75% in 2030. Met deze schattingen wijkt de gemeente niet af van andere, vergelijkbare, gemeenten. Betrokken organisaties zien de meervoudige problematiek bij bepaalde ouderen, waaronder dementie, toenemen. Dit doen we al Borger-Odoorn is betrokken bij het Netwerk Dementie Drenthe. In dit samenwerkingsverband van Alzheimer Drenthe, huisartsen, zorgaanbieders en gemeenten wordt gewerkt aan een samenhangend aanbod in de dementiezorg in Drenthe. Er is een verwijskaart ontworpen en er zijn vrijwilligers getraind. Laaggeletterdheid In 2015 wordt een nieuw plan van aanpak laaggeletterdheid vastgesteld, waarbij het Drenthe College, openbare bibliotheek, sociale teams, Andes, brede school, logopedist, Wmo-Raad en Stichting lezen en schrijven betrokken zijn. Het plan van aanpak richt zich ook op het verbeteren van de communicatie vanuit de gemeente en het aanpakken van laaggeletterdheid van ouders via de scholen. Dit doen we al Al een aantal jaren worden er door de gemeente activiteiten georganiseerd om laaggeletterdheid aan te pakken. In samenwerking met diverse van de hiervoor genoemde partners. Laaggeletterdheid is een onderwerp dat voortdurende en blijvende aandacht en activiteit nodig heeft én verdient. Het probleem voorgoed oplossen lijkt onmogelijk maar met blijvende aandacht is wel degelijk succes te behalen.



10

Vanaf nu: 2016 en verder

Inbreng partners Voorafgaand aan deze gezondheidsnota is aan verschillende betrokken actoren en organisaties gevraagd om input te leveren voor het te voeren beleid. Er was inbreng van: Promenscare, fysiotherapie Meurs, VNN, Andes, Treantzorggroep, Heleboelebende, Hartveilig Drenthe, fysiotherapie Ouwendijk, huisartspraktijk Hunzedal, huisartspraktijk Noorderbreedte, Wmo-Raad, Dieetwijs, Tangenborg/Borgerhof, STOA, Horzetables, GGD, psychologiepraktijk Borger-Odoorn en de GALM-beweeggroepen. Hierna een kort samenvattend overzicht van de diverse bijdragen. De samenwerking met de sociale teams verloopt al redelijk goed. Op een aantal punten kan het beter, maar daar wordt aan gewerkt. Aandacht voor leefstijl, gezonde voeding en beweging op jonge leeftijd voorkomt overgewicht. Partners geven aan dat hier vooral aandacht voor moet blijven op scholen en in sportkantines. Diezelfde aandacht moet er zijn voor laaggeletterdheid. Laaggeletterdheid (geen toegang tot voorlichting dus) zorgt indirect voor sociale armoede. Ook is het goed om aandacht te besteden aan eventuele sociaal economische gezondheidsverschillen in de gemeente. Een aantal partners geeft aan dat de vergrijzing voor steeds meer gezondheidsproblemen gaat zorgen. Met het ouder worden verliezen mensen steeds meer dierbaren in hun naaste omgeving. Dat kan leiden tot sociaal isolement en een ongezonde leefstijl. Men vindt het belangrijk dat ouderen zolang mogelijk in beweging blijven. Dementie en chronische onverklaarbare lichamelijke klachten komen steeds meer voor. De samenwerking tussen preventieve en curatieve zorgaanbieders is belangrijk, maar er moet ook (op tijd) worden aangegeven dat er op- of afgeschaald moet worden. Wat betreft psychische klachten wordt het belangrijk gevonden dat er een lokale voorziening is: samenwerking met het sociaal team en psychologen in de buurt. Daarnaast wordt het belang van een AED ook in kleinere afgelegen dorpen benadrukt. Wat betreft alcohol- en middelengebruik vindt men het belangrijk meer aansluiting te zoeken bij de sociale teams. Hierna worden kort per speerpunt de plannen uiteengezet. Alcohol en roken Aan jongeren onder de achttien jaar mag sinds begin 2014 geen alcohol meer worden verstrekt. Geen zwak-alcoholische drank en geen sterke drank. Verstrekkers zijn strafbaar als ze wel verstrekken aan jongeren onder de achttien. Ook mogen deze jongeren zelf geen drank aanwezig hebben op voor het publiek toegankelijke plaatsen (zoals straat, park, café en sportvereniging). Ze zijn strafbaar als ze het wel in bezit hebben of drinken, en riskeren een boete. Supermarkten of horecagelegenheden die alcohol verstrekken aan jongeren onder de achttien kunnen ook een forse boete krijgen.



11

Doelstellingen: 1. Afname van alcoholgebruik en van de schadelijke gevolgen van alcoholgebruik onder de achttien jaar. 2. Afname van dronkenschap vooral tijdens uitgaansavonden in het publieke domein. Acties: 1. Eens per vier jaar maken we een plan voor de preventie en handhaving van alcoholgebruik van jongeren en jongvolwassenen tot 24 jaar. Op basis van evaluatie over het voorgaande jaar worden accenten in de uitvoering bijgesteld. 2. Verslavingszorg gaat meer aansluiting zoeken en trainingen geven aan de medewerkers van de sociale teams. 3. De problemen die in een bepaald gebied spelen qua middelengebruik worden betrokken bij de uitwerking van de integrale gebiedsgerichte aanpak (programma’s: Gezond in de Stad - GIDS, Kans voor de Veenkoloniën, Gezonde Leefstijl). Het programma Kans voor de Veenkoloniën wil gezondheidsverschillen als gevolg van sociaaleconomische achterstanden wegwerken. Het rijk heeft € 10,8 miljoen beschikbaar gesteld voor dertien betrokken gemeenten in Drenthe en Groningen. Er worden nu plannen gemaakt om de gesignaleerde problemen aan te pakken.

Overgewicht Drie factoren zijn van invloed op overgewicht: omgeving (fysiek en sociaal), leefstijl en toegankelijkheid van voorzieningen. Verder blijkt uit onderzoek dat achterstanden in gezondheid over het algemeen vaker voor komen in gebieden met een lage sociaal economische status (SES). Mensen in lage SES gebieden leven over het algemeen ongezonder en korter. Jongeren met (ernstig) overgewicht hebben zowel op jonge als op latere leeftijd een verhoogde kans op gezondheidsproblemen. Daarnaast hebben ze ook vaak te maken met stigmatisering. Dit kan een lagere zelfwaardering en samenhangende psychosociale problemen als gevolg hebben. Doelstelling: Afname van overgewicht onder jongeren en volwassenen. Acties: 1. Huidig sport- en beweegbeleid continueren. De meeste activiteiten worden uitgevoerd in samenwerking met verenigingen, inwoners en andere partners. Sommige activiteiten zijn in combinatie met gezonde voeding. De combicoaches doen sinds 2010 de uitvoering van het sport- en beweegbeleid en het project gezonde leefstijl. Ook verzorgen ze elke week bewegingsonderwijs op de basisscholen. De huidige projecten zitten vooral in de fase van bewustwording en participatie. Gedragsverandering vergt een lange adem. Dat is ook door de GGD aangegeven. In bijlage 1 staan in een grafiek de huidige en te verwachten uitkomsten van een project als JOGG. 2. Sport- en beweegproject in gebieden met een lage sociaal economische status. We gaan het project Gezonde Leefstijl continueren en combineren met het project Gezond in de Stad (GIDS) en Kans voor de Veenkoloniën. De combinatie van deze drie Gezonder in Borger-Odoorn


12

initiatieven vormt een integrale lokale aanpak op het gebied van gezondheid. We kennen de gebieden en hiermee hebben we de middelen en mogelijkheden dit uit te voeren. In dit plan nemen we zowel de fysieke en sociale omgeving mee, leefstijlcijfers en de toegankelijkheid van voorzieningen. In bijlage 2 staat kort een aantal kenmerken per gebied. Gezonde Leefstijl richt zich op: bewustwording van een gezonde leefstijl, het stimuleren van bewegen en uiteindelijk het verminderen van overgewicht van inwoners. GIDS is een landelijk stimuleringsprogramma dat zich richt op gezondheidsbevordering in gebieden waar mensen met een lage SES wonen. Met de subsidie van Kans voor de Veenkoloniën komen ook voor onze gemeente middelen beschikbaar om iets aan gezondheidsachterstanden te doen.

Psychische gezondheid Depressie, eenzaamheid en psychische ongezondheid zijn uitingen van niet welbevinden. Er is een relatie tussen somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten (SOLK) en psychische gezondheid. Huisartsen in Borger-Odoorn komen steeds meer mensen tegen met SOLK. Psychisch gezond functioneren uit zich bij kinderen en jongeren in tevredenheid met hun leven, kunnen omgaan met tegenslagen, niet teveel druk ervaren om te presteren en een vriendenkring waarin ze zich thuis voelen. De twee belangrijkste typen van psychische problemen zijn emotionele problemen en gedragsproblemen. Volwassenen die psychisch gezond zijn, voelen zich goed, autonoom en competent. Ze verwezenlijken de eigen intellectuele en emotionele mogelijkheden. Mensen met een slechte psychische gezondheid hebben daarentegen last van psychische klachten of zelfs van psychische stoornissen. Doelstellingen: 1. Afname van de sociale eenzaamheid onder volwassenen en ouderen. 2. Afname van het aantal depressies. Acties: 1. Meer aandacht voor het herkennen van ‘niet pluis’ signalen door de werkers in de sociale teams en dit communiceren met het sociaal netwerk en betrokken hulpverleners.. 2. Onderzoeken hoe samenwerking tussen het sociaal team en psychologenpraktijken beter vorm kan worden gegeven. 3. De problemen die in een bepaald gebied spelen op het gebied van de psychische gezondheid betrekken bij de uitwerking van de integrale gebiedsgerichte aanpak (GIDS, Kans voor de Veenkoloniën, Gezonde Leefstijl). 4. Project Denken en Doen uitvoeren. Dit project betrekt door sport (in dit geval bridgen) inactieve ouderen bij de samenleving. In twintig maanden wordt een sociaal netwerk opgezet. Dementie Dementie is een aandoening die leidt tot verminderde zelfredzaamheid en weinig of geen mogelijkheden om te participeren. Bij een vergrijzende bevolking zal dementie meer gaan voorkomen. Gezonder in Borger-Odoorn


13

Doelstelling: Waar dat kan adequate ondersteuning organiseren voor (thuiswonende) dementerenden. Acties: 1. Onderzoeken of er in samenwerking met partners een preventieprogramma voor jonge ouderen (65+) kan worden gerealiseerd. 2. Het trainen van werkers in sociale teams in het herkennen van signalen van dementie. (Dit helpt bij vroegtijdige opsporing.) 3. De problemen die in een bepaald gebied spelen op het gebied van dementie betrekken bij de uitwerking van de integrale gebiedsgerichte aanpak (GIDS, Kans voor de Veenkoloniën, Gezonde Leefstijl) 4. Specifiekere schatting maken van de prognose van dementie (huisartsgegevens, gegevens van relevante instanties). Terugbrengen overlijden als gevolg van een hartstilstand Elk jaar worden in Nederland 15.000 mensen (in Drenthe 500) getroffen door een plotselinge hartstilstand buiten het ziekenhuis. Zo’n vijf tot tien procent van hen overleeft dit doordat er mensen in de buurt waren die hulp konden bieden. De gemeente heeft geen wettelijke verantwoordelijkheid voor de inzet van AED’s (automatische externe defibrillator), maar de gemeente is wel verantwoordelijk voor de openbare gezondheidszorg. We willen daarom graag dat AED’s aan de buitenkant van accommodaties worden geplaatst, zodat deze ook na sluitingstijden beschikbaar blijven. Daar waar dat (nog) niet is gedaan willen we organisaties ertoe te bewegen dit alsnog te doen. Op initiatief van de gemeente is er in 2013 in Nieuw-Buinen een training aangeboden voor zo’n 50 vrijwilligers. Er zijn ook andere trainingen geweest op initiatief van ondernemersverenigingen of door dorpsbelangen. Bijvoorbeeld in Valthe, Borger en 2e Exloërmond. Op initiatief van verschillende verenigingen en bedrijven zijn inmiddels AED’s aangeschaft. In Nieuw-Buinen, Borger, Valthermond, Valthe, 2e Exloërmond, Odoorn, Buinen, Klijndijk, Buinerveen en Eeserveen zijn AED’s bereikbaar en beschikbaar. De gemeente heeft voor een beter dekkingsgebied de kosten van AED’s op de volgende plaatsen op zich genomen. De gemeentelijke sporthallen (de Splitting, de Koel en de Hunsowhal). Exloo, gemeentehuis. Valthermond, ’t Brughuus. Nieuw-Buinen, zwembad de Buinerstreng (wordt nog geplaatst). Veel AED’s en burgerhulpverleners zijn inmiddels aangemeld bij www.hartslagnu.nl. HartslagNu bestaat uit een database met aangemelde burgerhulpverleners, in het bezit van een reanimatiecertificaat, en aangemelde AED's. Burgerhulpverleners die in een bepaalde straal wonen kunnen worden opgeroepen om hulp te verlenen. Zij krijgen dan een sms vanuit de meldkamer ambulancezorg (MKA). Stichting Hartveilig Drenthe coördineert op verzoek van de GGD de registratie van vrijwilligers voor het netwerk van AED’s.



14

Acties: 1. Onderzoeken waar in de gemeente nog ‘witte vlekken’ zitten en op grond daarvan het netwerk van AED’s in de gemeente sluitend maken. 2. Onderzoeken of er AED’s in de gemeente zijn die nog niet aan de buitenkant van de accommodaties zijn geplaatst. Als dit het geval is dan in overleg treden met deze organisaties om dit alsnog te doen. Jeugdgezondheidszorg De GGD voert taken uit in opdracht van gemeenten. Soms op basis van weten regelgeving. Soms, op verzoek van de gemeente, additionele afspraken. Binnen de jeugdgezondheidszorg wordt gewerkt in één doorgaande lijn 0-19 jaar. In 2013 zijn extra middelen beschikbaar gesteld om de publieke zorg voor jeugd vanaf 14 jaar beter in beeld de brengen. Juist dan zijn er veel vragen en gezondheidsrisico’s rond middelengebruik en leefstijl. Sinds 2015 is dit een regulier onderdeel van de basistaken van de JGZ. De JGZ is de link tussen de scholen en de sociale teams. We hebben hiervoor de jeugdverpleegkundige gevraagd contactpersoon te zijn voor de basisscholen, het Esdal College en de buitenschoolse voorzieningen. Daarnaast vinden we het belangrijk dat de jeugdverpleegkundige deelneemt aan het expertteam Jeugd. Voor 0-4 jarigen valt op dat de peuterspeelzalen de JGZ goed weten te vinden met hun vragen. Met de kinderdagverblijven is ook contact maar minder intensief. De samenwerking met Yorneo loopt goed. De jeugdverpleegkundigen valt op dat de vragen van scholen toenemen. De verwijzingen lopen via het sociaal team; er worden zorg-overleggen gepland met JGZ, school en ouders. De JGZ blijft trainingen uitvoeren op het gebied van opvoeden, echtscheidingen (KIES training) en seksuele weerbaarheid voor groep 7/8.



15

Geld

Het geld vanuit het rijk voor publieke gezondheid is verwerkt in het gemeentefonds. Daaruit worden diensten en producten van de GGD die voor Borger-Odoorn de wettelijke basistaken gezondheidszorg bekostigd. Dit betreft bijvoorbeeld bestrijding infectieziekten, technische hygiënezorg bij instellingen en bedrijven, openbare geestelijke gezondheidszorg (via centrumgemeente Emmen), epidemiologie, gezondheidsbevordering en de uitvoering van de Wet op de lijkbezorging. De financiering hiervan verloopt via de begroting gemeenschappelijke regeling GGD Drenthe. Hieronder staan de bijdragen aan de GGD Drenthe voor de wettelijke gezondheidstaken voor Borger-Odoorn. GGD

2016

2017

Basistaken (algemene gezondheidszorg) Programma Jeugd Totaal GGD

€ 217.398

€ 217.398

€ 552.321 € 769.719

€ 552.321 € 769.719

Voor de integrale jeugdgezondheidszorg (0-19 jaar) betalen we jaarlijks € 552.321. Voor de overige basistaken € 217.378. Daarnaast is er nog een aantal additionele afspraken met de GGD (specifiek de JGZ). Hiervoor stellen wij jaarlijks € 42.262 beschikbaar. Gezondheidsbeleid

2016

2017

Additionele afspraken JGZ Gezondheidsbevordering

€ 42.262

€ 42.262

GIDS

€ 87.000,-

€ 87.000,-

Gezonde Leefstijl/combicoaches

€ 271.178

€ 279.269

pm € 4.131,-

pm € 4.131,-

(betreft met name salariskosten)

Kans voor de Veenkoloniën Verslavingszorg (VNN)

De dekking van het project Gezonde Leefstijl en de combicoaches is geregeld via een bijdrage vanuit het rijk, provincie en een bijdrage van de gemeente (€ 40.000). De baten en lasten zijn over de periode 2009 t/m 2017 uitgesmeerd. Het bovenstaande bedrag is gereserveerd in de meerjarenbegroting van 2016 en 2017.



16

Bijlage 1 - Grafiek uitkomsten op termijn JOGG methode

De theoretische verdeling van te verwachtten uitkomsten van gezondheid bevorderende programma’s op termijn. Dat laat de onderstaande grafiek zien. Een beeld van wat we kunnen verwachten van huidige en toekomstige uitkomsten van het project Gezonde Leefstijl. De eerste uitkomsten en veranderingen zullen te zien zijn in toename van bewustwording en participatie. Uit onze monitor blijkt ook dat er veel inwoners bereikt worden met de verschillende activiteiten. Daarna volgen de korte termijn programma uitkomsten, bijvoorbeeld sociale of fysieke omgevingsveranderingen of economische- en politieke veranderingen, bijvoorbeeld het aanpassen van tussendoortjesbeleid op scholen, of prijsveranderingen in kantines op gezonde producten, maar ook veranderingen in sportaanbod. Zo kan de school het tussendoortjes-beleid aanpassen, maar het duurt enige tijd voordat ouders en kinderen het normaal vinden dat ze fruit in plaats van snoep meenemen. Het daarbij aansluitende gedrag, thuis ook fruit eten en ouders die vaker fruit kopen en dit aanbieden aan de kinderen, is weer een stap verder. De laatste uitkomst die we kunnen beïnvloeden zijn veranderingen in gezondheid en ziekte, in dit geval dus het stagneren of dalen van overgewicht. Dit vereist een lange adem. Nu nemen we veranderingen in de korte termijnuitkomsten waar. We zullen dus nog zeker een aantal jaren nodig hebben voordat we zullen zien dat het overgewicht daalt. De Franse JOGG-dorpen (in Frankrijk is de JOGG-methode als eerste ontwikkeld onder de naam EPODE), laten zien dat het soms wel 8 tot 12 jaar duurt voordat er bescheiden resultaat wordt geboekt. Maar het gaat dan wel om duurzaam resultaat.



17

Bijlage 2 - Kenmerken ‘Hondrug’ - ‘Monden’ - ‘Veenland’

Algemeen Deze bijlage put vooral uit het enkele jaren geleden in onze gemeente gehouden leefbaarheidsonderzoek. Ook voor de gekozen thema’s wordt daarbij aangesloten. In Borger-Odoorn neemt het bevolkingsaantal af. Door het sterfteoverschot zal de krimp de komende jaren sterker doorzetten. Daarnaast is er een toename te zien van het aantal ouderen en een afname van het aantal kinderen en jongeren. Er zijn verschillen per leefgebied en zelfs per dorp: sommige dorpen bestaan nu al voor meer dan een kwart uit 65-plussers, in andere is het nog geen tien procent. De bevolking van de zanddorpen is ouder dan die van de veendorpen. Om te kunnen bepalen wat er nodig is, is het van belang inzicht te hebben in de verschillende geografische leefgebieden van de gemeente. Naast de natuurlijke bewegingen zijn er per gebied verschillende leefbaarheidsvraagstukken, en hoe bewoners hun eigen gebied ervaren. Deze vraagstukken hebben ook hun weerslag op de gezondheid en het welbevinden van mensen. Het blijkt bijvoorbeeld dat de tevredenheid over het eigen dorp niet verschilt waar de bevolking is gekrompen of is gegroeid. Hetzelfde geldt voor mobiliteit. Daarom is het van belang om de kenmerken van een gebied te weten. Bijvoorbeeld wat betreft sociale infrastructuur, gezondheid, tevredenheid en mobiliteit. We onderscheiden hier (overeenkomstig het werkterrein van de sociale teams) drie gebieden: de Hondsrug, de Monden en het Veenland. Hieronder volgt een korte analyse per gebied en de beoogde aanpak. De Hondsrug Over het algemeen sluit de sociale infrastructuur bij de dorpen op de Hondsrug goed aan wat de bewoners van het dorp verwachten. Ze zijn tevreden. Mensen voelen zich verbonden met het dorp, zijn over het algemeen minder eenzaam, zijn positief over de voorzieningen en activiteiten in hun dorp, de woonomgeving, de eigen woning en over het dorp als woonplaats. Op de Hondsrug wonen relatief veel senioren en doet men relatief veel vrijwilligerswerk. In Borger, Odoorn en Exloo woont het hoogste aandeel 65-plussers en relatief weinig gezinnen met thuiswonende kinderen. Er is wel sprake van hoog gebruik van Wmo-voorzieningen. De vergrijzing heeft gevolgen voor de druk op voorzieningen, woonvraag en individuele zorgen welzijnsvragen. Thema’s:  Het verbinden van individuen en groepen (rond thema’s)  Versterken van het dorpsgevoel  Optimaal benutten van burgerkracht  Stimuleren en ondersteunen van burgerinitiatieven  Vroegtijdig signaleren en preventie  Inspelen op thema’s/activiteiten rondom vergrijzing  Het voorkomen of verminderen van eenzaamheid



18

De Monden In het Mondengebied is er relatief weinig sociale infrastructuur, maar het sluit wel gedeeltelijk aan bij wat bewoners van het dorp verwachten. Mensen zijn over het algemeen minder tevreden met hun woonplaats en de voorzieningen, maar zijn wel trots op de streek en kunnen. Men voelt zich minder verbonden met het dorp en is ten opzichte van de rest van de gemeente ook het minst vaak lid van een sport-, wijk- of buurtvereniging. Er wordt over het algemeen minder vaak bewogen en de gezondheidsproblemen liggen iets hoger ten opzichte van de rest van de gemeente. In het Mondengebied moeten meer dan gemiddeld uitkeringen worden verstrekt en zijn relatief veel mensen werkzaam in de sociale werkvoorziening. Men doet relatief weinig vrijwilligerswerk, maar in Valthermond ligt het aandeel mantelzorgers hoger dan het gemeentelijk gemiddelde. Bijna de helft van de mantelzorgers doet dit werk in het eigen dorp. Thema’s:  Vroegtijdig signaleren  Stimuleren en ondersteunen van burgerinitiatieven  Verbinden van individuen en groepen rond thema’s en activiteiten  Investeren in een vertrouwensband i.v.m. weerstand tegen instanties Het Veenland Nieuw-Buinen heeft een relatief uitgebreide sociale infrastructuur. Bij de omliggende dorpen is de sociale infrastructuur beduidend minder. De tevredenheid van de sociale infrastructuur ligt wel op het gemeentelijk gemiddelde. Er vinden relatief veel activiteiten plaats en de samenhorigheid is groot. Toch zijn inwoners van Nieuw-Buinen minder tevreden met hun eigen woning. Inwoners zijn over het algemeen negatiever over de voorzieningen in hun dorp, over de woonomgeving en hun eigen woning en over hun dorp als woonplaats. Mensen voelen zich over het algemeen ook eenzamer door mindere sociale contacten. Thema’s:  Bestrijden van eenzaamheid  Vroegtijdig signaleren en passende ondersteuning of verwijzing verzorgen bij psychische problemen  Financiële problemen proberen te voorkomen



19

Bijlage 3 - Partners

Om het gezondheidsbeleid handen en voeten te geven werken we samen met betrokken en actieve partners. Eén belangrijke partner, de GGD, voert voor de gemeente wettelijke taken jeugdgezondheidszorg en algemene volksgezondheid uit. Het is van belang dat ondernomen acties een vorm krijgen waarmee resultaat wordt behaald. We willen in de praktijk, samen met de partners, bekijken hoe we dit het beste kunnen realiseren. Hieronder staat een aantal primaire partners. De lijst is niet uitputtend, maar bedoeld als een overzicht van organisaties waarmee de komende twee jaren in ieder geval wordt samengewerkt.

Primaire partners

Speerpunten

Verslavingszorg Noord Nederland, scholen, sociale teams, GGD, gemeenten in Drenthe, jongerenwerk, combicoaches, ouders, huisartsen, ambulancemedewerkers, voortgezet onderwijs, ministerie van VWS Combicoaches, GGD, scholen, fysiotherapeuten, zorgaanbieders, sportscholen, diëtisten Samenwerkingsverband Alzheimer Drenthe, huisartsen, zorgaanbieders, sociale teams, psychologenpraktijken, contactpunt mantelzorg, welzijnswerk, GGD, STOA, wijkagenten, woningcorporaties, OGGZ Drenthe College, bibliotheek, sociale teams, brede school, logopedist, Andes, Wmo-Raad, Stichting lezen en schrijven

Alcohol en roken


Overgewicht, diabetes en verantwoord bewegen Psychische gezondheid (dementie, eenzaamheid)

Laaggeletterdheid


Gezonder in Borger-Odoorn. gemeentelijk gezondheidsbeleid 2016 en verder

Recommend Documents