MUSEUM
Familiespoor
STEDELIJK
AMSTERDAM
i r n e
H s i it
D
vanaf 6 jaar
Maar van planten en dieren schilderen kon hij maar geen genoeg krijgen. Hij zei zelfs: ‘Ik heb zo vaak een slak nagetekend, dat ik er zelf bijna één werd.’
Henri schreef op zijn allereerste schilderijen zijn naam achterstevoren: ‘essitaM’. Schrijf hieronder jullie namen andersom (iedereen!) Dit Familie(slakken) spoor is van:
Lezende vrouw, 1895
Henri oefende veel. En hij ging vaak naar het museum om zijn lievelingsschilderijen na te tekenen. Welk kunstwerk in deze zaal tekenen jullie?
Vanda a je oge g zijn jullie o n o wat He op steeltjes k slakken! Z e e n hebbe ri en zijn vri n ontdek zel t enden f n allema Kun je gemaakt. al b een sc ijvoorbeeld schilde haar? O vierka nte blo f een slak m ren met kken? aken u it Volg
dit s
lakk ens
poo
nken i l k Hoe nu? En? namen jullie
AHA!
AHA!
Dit is één van Henri’s eerste schilderijen. Hij deed hier nog z’n best om zich aan de regels van de kunstacademie te houden. Hij mocht bijvoorbeeld niet te vrolijke kleuren gebruiken. En moest alles heel precies schilderen. Is het Henri gelukt?
KUNNEN JULLIE DIT VINDEN?
Dit is Henri Matisse. Henri kwam uit Frankrijk. Toen hij 21 jaar was, werd hij ziek en van zijn moeder kreeg hij verf en penselen. Toen wist hij het: ik word kunstenaar. Wel een behoorlijk eigenwijze kunstenaar. Henri probeerde steeds weer iets nieuws. Telkens hetzelfde doen vond hij saai.
Lydia Delectorskaya, Matisse aan het werk, Hôtel Régina, Nice, ca. 1952, courtesy Archives Matisse
BONJOUR HENRI!
ZAAL 0.1
r do
or d
e za
len!
Henri was graag buiten in de natuur. Maar hij haalde de natuur ook naar binnen. Je ziet vaak planten en bloemen in zijn schilderijen. Zien jullie ze hier ook?
Zoek schilderijen waar volgens jullie…
de zon
bijna o
André Derain, 1905
Henri ging op vakantie naar Zuid-Frankrijk. Wat veel zon, licht en kleur! Die móest hij schilderen. Het liefst ging hij de hele dag op pad, met verf en kwasten in zijn tas. Henri en zijn vrienden kozen kleuren die het beste pasten bij het licht dat ze zagen.
Hebben jullie Henri’s vriend André Derain gevonden? Wat veel kleuren! Welke kleur heeft zijn oor? En die van jullie? Zien jullie nog meer gekke kleuren? Hij zei: ‘Ik schilder niet precies wat het is, maar meer hoe het voelt’. Kijk goed naar het portret. Met welk gevoel schilderde Henri zijn vriend André? Kies een kleur uit je potlood. Wat voor gevoel heb je daarbij? En wat wil je daarmee tekenen? Laat maar zien!
nderga
at
d is
het vroeg in de ochten
de kun
stenaa
AHA!
het
r de sc
haduw en een
weer is m r a w heel
Kunnen jullie de beroemde kerk Notre-Dame vinden? Die zag Henri als hij uit zijn raam in Parijs keek. Hij schilderde het uitzicht steeds in een ander licht. Toen hij was verhuisd miste hij zijn uitzicht zo, dat hij later weer in hetzelfde gebouw ging wonen.
rare kl eur ga f
Toen Henri weer terugkwam in Parijs zat zijn hoofd nog vol met kleuren uit Zuid-Frankrijk. Weg met dat saaie bruin, zwart en groen van de kunstacademie! Tijd voor vrolijkheid!
AHA! Door die rare kleuren en grove penseelstreken kregen Henri, André en hun vrienden als bijnaam ‘de wilde beesten’.
ZAAL 0.2
ZAAL 0.3
UIT WELK SCHILDERIJ KOMT DIT ?
De lichte maaltijd (De baai van St. Tropez), 1904
KUNNEN JULLIE DIT VINDEN?
KUNNEN JULLIE DIT VINDEN? Gezicht op de Notre-Dame, 1914
Kostuum voor een rouwklager, ontwerp voor het ballet Le chant du rossignol, 1920
!
erij
hild
n sc
gee
AHA!
et is
Henri was niet de enige kunstenaar die steeds minder precies ging schilderen. Piet Mondriaan gebruikte zelfs alleen strepen en vlakken voor de gevels van de huizen. Kunnen jullie zijn kunstwerk vinden?
Teken het hier:
:h Tip
Hélène Adant, Foto van de Notre-Dame vanuit het raam van Matisse’ studio
Wat liet hij weg in zijn blauwe schilderij? Noem allemaal één voor één iets op, tot je niets meer kunt bedenken.
s steed nuit e j b e ht va lak h Als s der uitzic n een a je! s i je hu
Henri ontwierp ook kostuums voor balletvoorstellingen. Dit balletkostuum bedacht hij voor iemand die verdrietig was. – Hoe zou die persoon dansen? – Kunnen jullie dat nadoen? – En hoe zou het kostuum eruit zien voor iemand die vrolijk is?
AHA!
Hoe z kost ou je in uum jo dans uw vrol ijke en?
Henri zei: ‘Door de dansers lijken de balletkostuums net op een schilderij met kleuren en vormen die bewegen.’ Wat hebben jullie vandaag aan? Lijkt dat op een bewegend schilderij?
ZAAL 0.4
KUNNEN JULLIE DIT VINDEN?
Hé, dit uitzicht hebben we al eens gezien. Dat is weer de Notre-Dame! Herkennen jullie de brug nog? En de rivier? Henri zei: ‘Ik wil de kunst makkelijker maken.’ Hier zien jullie een foto van het uitzicht dat hij naschilderde.
ZAAL 0.9
ZAAL 0.13
Henri schilderde ook graag vrouwen. Net als veel andere kunstenaars. Kijk maar rond in deze zaal. Over welke kunstwerken gaat dit?
uw is Deze vro
uw kig en bla
hoe
Deze vrouw valt
bijna van de
bank
Deze vrouw h
AHA!
oudt van n e
Hier hangt ook een kunstwerk van de beroemde kunstenaar Pablo Picasso. Weten jullie welke? (tip: deze vrouw is trots op haar okselhaar) Pablo en Henri waren vrienden. Toen Henri overleed, maakte Pablo dit schilderij speciaal voor hem.
tjes
Even testen: zijn jullie het met elkaar eens? Vink aan! We kijken naar buiten door een: Raam Deur
Het fruit ligt op een: Kleedje Schaal
In de tuin staat een: Bloemenstruik
Het schilderij is: Rustig Druk
Palmboom
Op de tafel liggen: Appels Sinaasappels
AHA!
Hij gebruikte de mooiste kleuren en patronen door elkaar. Hoeveel verschillende stoffen tellen jullie?
Rood interieur: stilleven op blauwe tafel, 1947
Dit schilderde Henri in zijn huis in ZuidFrankrijk. Henri koos een hoek van de kamer uit, pakte zijn vrolijkste kleuren en begon te schilderen. Heel snel: het hoefde niet netjes. Hij liet zelfs stukjes van het doek leeg. Zien jullie waar?
Linksboven in dit schilderij zien jullie een klein portret. Dit is Camille, Henri’s eerste liefde. Met hoeveel lijnen tekende hij haar? lijnen
it on
de der
z rouw v e Dez
verf
ZAAL 0.10
Kunnen jullie dat ook? Teken elkaar hier om de beurt van opzij:
KUNNEN JULLIE DIT VINDEN?
Henri werd heel ongelukkig van de grauwe, donkere winters. Hij miste alle zomerse kleuren en geuren. Daarom ging hij graag naar de zon. Naar Marokko bijvoorbeeld. Daar kocht hij een heleboel kleden. Met koffers vol vertrok hij weer naar Frankrijk. Thuis bouwde hij een mini-Marokko in een hoek van zijn kamer. Dat zien jullie op dit schilderij.
Twee odalisken waarvan een ontkleed, ornamentale achtergrond en dambord, 1928
KUNNEN JULLIE DIT VINDEN?
ZAAL 1.1
Doe van één de houdingen na. Kan de ander raden welke het is?
Henri maakte dit als schets voor een enorme muurschildering. Best lastig om de vormen op hun plek te krijgen. ‘Maar als ik ze losknip’, dacht Henri later, ‘kan ik ze makkelijk schuiven.’
Polynesië, de zee, 1946
Ze zijn aan het
Toen Henri 70 jaar was, werd hij weer ziek. Hij kwam niet meer veel buiten. Dromend over zijn verre reizen knipte hij een zwaluw. Zijn assistente Lydia plakte die over een vlekje op de muur. Wat mooi! Voor Henri het wist, zat de muur vol geknipte herinneringen.
Eén van ju ander is llie is nu een k nipsel, d Henri. S armen, e c benen e huif met elkaa rs n hoofd houding .W komt er tevoors elke chijn?
AHA! Henri prikte de knipsels eerst met punaises vast, daarna plakte hij ze pas. Zien jullie de gaatjes nog?
steeds g o n n e Og ltjes? op stee nel door s Glibber en! v naar bo
ZAAL 0.14
AHA!
ee al tw n e g ie an aal h en jullie d z e z In de els. Kunn knips n? vinde
Doe je ogen dicht: je zwemt onder water in de zee. Wat zie jij als je naar boven kijkt? Verzin om de beurt één ding en schrijf het hieronder op:
Brief van Henri Matisse aan Amélie Matisse, 29 mei, 1930
Wat een ontdekking! Henri kon er geen genoeg van krijgen. Knippen was bijna nog leuker dan schilderen: hij vloog door het papier heen.
Henri dacht bijvoorbeeld terug aan de keer dat hij onder water zwom met een houten duikbril op. Hij zei: ‘Het licht is onder water net een tweede hemel’.
In een brief aan zijn vrouw beschreef Henri hoe hij zwom in de zee: ‘Beneden zie je vissen en koraal en als je naar boven kijkt zie je kleine golven en patronen die de zon maakt’. Hij maakte zelfs een tekening van zichzelf met zijn houten duikbril, kijk maar:
WAAR HANGT DIT KNIPSEL?
Wat zijn deze mensen aan het doen? (Tip: kijk op het titelkaartje.)
De dans: blauwe harmonie, 1930 – 1931
KUNNEN JULLIE DIT VINDEN?
DIT KUNSTWERK HEET: De parkiet en de zeemeermin, 1952 – 1953
ZAAL 1.1
Henr i een s verstopte l Later ak in de t eerst u weer haalde hi in. j w zou d eg. Waa die r e hebb slak gez en? eten
Doe ook alsof jullie in Henri’s ‘tuin’ stappen:
Waar r
uikt h
Is het mooi o f slecht weer?
kiet?
t de par k a a m id
lu Welk ge Wat ge beurt e r in
de hoek
rechtsb oven?
et na
ar?
AHA!
Lydia prikte de knipsels op de muren van zijn kamer. ‘Zo is het net een tuin waarin ik kan wandelen’, zei Henri.
Teken het in de lucht en laat de ander jouw beweging hieronder overtrekken:
Balpenlijnen op de achterkant van een deel van vorm 125 in De parkiet en de zeemeermin
De zieke Henri zat alleen nog maar binnen en miste de natuur. Dus wat deed hij? Hij pakte de schaar en knipte zijn eigen bloemen en planten van papier!
Omdat hij niet meer goed kon schilderen, tekende Henri met zijn vingers in de lucht. Zijn assistentes trokken de beweging over op papier. Daarna knipte hij de vorm zelf uit. Wat hoort volgens jullie in Henri’s papieren tuin?
Psst… Bijna niemand weet dat je achterop het blauwe blad boven de parkiet kindertekeningen kunt zien. Sommige onderzoekers denken dat de kinderen van Pablo Picasso die hebben gemaakt!
2
3
1
4 De slak, 1953
UIT WELK KUNSTWERK KOMT DIT?
ZAAL 1.34
Ergens in deze blokken zit een slak verstopt. Waar zit z’n kop? En welke kleuren heeft zijn huisje? Of zien jullie iets héél anders?
7
6
5
Henri gebruikte hier niet alleen een schaar. Sommige stukken scheurde hij. Zien jullie de rafelranden nog ergens zitten? En nu jullie! Haal de gekleurde vellen uit je Familiespoor en scheuren en schuiven maar.
8 9
Titel van jullie kunstwerk:
10 1
THUIS DOEN!
Krijg je net als Henri geen genoeg van knippen en scheuren en plak je het liefst je hele huis vol? Beschilder grote vellen papier, knip de mooiste vormen en tover je kamer om tot je eigen knipseltuin. Stuur je een foto van het resultaat naar
[email protected]?
2 3
4
5
Henri Matisse, Lezende vrouw, 1895, Musée départemental Matisse, Le Cateau- Cambrésis Henri Matisse, De lichte maaltijd (De baai van SaintTropez), 1904, Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen, Düsseldorf, Foto: Walter Klein Henri Matisse, André Derain, 1905, Tate: verworven met steun van het Knapping Fund, het Art Fund, de Contemporary Art Society en particuliere begunstigers, 1954, Foto © Tate, Londen 2015 Henri Matisse, Gezicht op de Notre-Dame, 1914, The Museum of Modern Art (MoMA) Aangekocht met steun van het Lillie P. Bliss legaat, Henri Ittleson, A. Conger Goodyear, Mr. & Mrs. Robert Sinclair Funds, en het Anna Erickson Levene legaat, ter nagedachtenis van haar man Dr. Phoebus Aaron Theodor Levene, 1975, ©2015. Digital image, The Museum of Modern Art, New York/Scala, Florence Henri Matisse, Kostuum voor een rouwklager, ontwerp voor het ballet Le chant du rossignol, 1920, Victoria & Albert Museum, Londen
11 6 7 8 9 10
11
Henri Matisse, Twee odalisken waarvan een ontkleed, ornamentele achtergrond en dambord, 1928, Moderna Museet, Stockholm Henri Matisse, Rood interieur, stilleven op blauwe tafel, 1947, Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen, Düsseldorf, Foto: Walter Klein Henri Matisse, De dans: blauwe harmonie, 1930 – 1931, Musée Matisse, Nice Henri Matisse, Polynesië, de zee, 1946, Collection Mobilier National, Parijs, foto: © Isabelle Bideau Henri Matisse, De parkiet en de zeemeermin, 1952 – 1953, Stedelijk Museum Amsterdam, verworven met steun van de Vereniging Rembrandt en het Prins Bernhard Cultuurfonds, 1967 Henri Matisse, De Slak, 1953, Tate: aangekocht met steun van de Vrienden van de Tate Gallery 1962, Foto © Tate, London 2015 Alle werken: © Succession H. Matisse, c/o Pictoright Amsterdam 2015
Ho e par zat d k Spe iet, z at nou e ten ciaal emee met d Ann toonst voor d rmin ie en slak een emar elling e m i e ? p a v r Te koo achtig an Ha akte p in kin erin de derb gen mu seu oek. mw ink el.
erd getov m o is elab i l i m n a : Het F nri’s Tuin cheuren e n e e tot H ekenen, s ren mog u t Kom en. Alle m p knip vol!
Veel kun ste ook fan v naars van nu zijn an Henri. T de kinde rworksho ijdens ps ontde je samen k m over Hen et hen nóg meer ri.
. bsite e w e p onz o a d en de ag amilies n i k j l/f Ki elijk.n d e t S
De totstandkoming van De oase van Matisse wordt mede mogelijk gemaakt dankzij de Turing Foundation, BankGiro Loterij, Fonds 21, Mondriaan Fonds en additionele steun van AON Corporate Solutions, Stichting Zabawas en het K.F. Hein Fonds. Het Stedelijk Museum is hoofdsponsor Rabobank Amsterdam zeer erkentelijk voor het mede mogelijk maken van deze tentoonstelling. Het Stedelijk Museum dankt de begunstigers van het Stedelijk Museum Fonds voor hun bijdrage.
DANKZIJ DE DEELNEMERS VAN DE
Het Stedelijk Museum wordt ondersteund door:
Hoofdsponsor
Partner
Publiek & Educatie Stedelijk Museum Amsterdam 2015
[email protected] Illustraties afkomstig uit het kinderboek ‘De parkiet, de meermin en de slak’ door Annemarie van Haeringen Niet alle rechthebbenden van het gebruikte beeldmateriaal konden worden achterhaald. Belanghebbenden wordt verzocht contact op te nemen met de afdeling Publiek & Educatie,
[email protected].
NOG MEER HENRI?
