Werkgroep haalt belangrijk project binnen
Slecht weer eist zijn tol
Nieuws van Jan Ploeger
Digitale Nieuwsbrief Stichting Werkgroep Grauwe Kiekendief Jaargang 1 Nummer 2
Postbus 46, 9679 ZG Scheemda
www.grauwekiekendief.nl
7 juli 2007
Eerste satellietvogel van 2007 heet “Jinthe” door Ben Koks Het is ons op 3 juli gelukt de eerste adulte vogel te vangen voor ons satellietzender-programma. Het ging om het wijfje van onze Duitse held “Helmut” (zendervogel 2006) ergens in Zuidelijk Flevoland. Dit wijfje bleek een bekende van ons (geel N1, in 2006 door Ruurd Jelle afgelezen en in 2001 geboren in Flevoland) en de trotse moeder van 4 kerngezonde jongen. Haar nest is met een stevige kooiconstructie afgezet tegen predatie en het legeren van het (baard) tarwe. Zoals jullie allen weten geven we zendervogels een naam en dit keer hebben we de naamgeving Martijn de Jonge overgelaten aan Edzard van de Water. Edzard is eerder deze zomer voor de derde keer vader geworden van een dochter (over scheve sexeratio’s gesproken) en zoals jullie voelen aankomen heet ze Jinthe. Een mooiere naam voor een wijfje grauwe kiekendief konden we ons niet wensen en we gaan er vanuit dat de eerste Flevolandse satellietvogel een behouden reis naar Afrika en weer terug voor de boeg zal hebben.
Erik en Ben laten Jinthe los (Martijn de Jonge)
Erik, Martijn en Ben beschermen het nest (Harold van der Meer)
24 juni 2007
Monty’s Flying Circus
2
Werkgroep haalt belangrijk project binnen door Ben Koks
Achter de schermen is de laatste maanden hard gewerkt aan een paar projecten waar we ons tot doel hebben gesteld de ervaringen uit de Groninger akkers en het Duitse Rheiderland in Zuidelijk Flevoland te gebruiken ten behoeve van akkernatuur. Zoals jullie weten staan de Flevolandse populatie op instorten en stevent de roemruchte Flevolandse sub-populatie af op een roemloos einde. Samen met de Provincie Flevoland en de PPO (Praktijkonderzoek voor Plant en Omgeving, onderdeel van de Universiteit van Wageningen) hebben we hard gewerkt om dit project te boetseren tot een praktisch en vooral Stukje Flevolandse akkernatuur kansrijk project. Het Ministerie van LNV heeft ons werkstukje gewikt en (Martijn de Jonge) gewogen en erkent als een frisse loot in het nieuwe soortenbeleid. We kunnen de mouwen opstropen om samen met de Flevolandse boeren tot goed randen-beheer te komen. Ook zal worden gekeken hoe het huidige (intensieve) landbouwkundige beheer van de kansrijke (en vooral brede) bermen kan worden veranderd naar een beheer waar het belang van vogels voorop staat. Hier zullen we o.a. gaan samenwerken met de gemeente Zeewolde en Landschapsbeheer Flevoland. Als het Groninger concept óók in de Flevolandse situatie gaat werken dan voorspellen wij een hoopvolle toekomst voor agrarisch natuurbeheer in grootschalig akkerland in Nederland.
Korte berichten van onze zender mannen door Jorna Arisz
Wiebe voelt zich duidelijk niet meer thuis. Terwijl DJ het Martijn en Jorna toch al lastig maakt maandag middag geeft Wiebe te kennen dat hij toch graag ook eens kijkt of het gras soms groener is bij de buren. Na de zoveelste regenbui heeft Wiebe het helemaal gehad met Duitsland en steekt zonder paspoort de grens over om eens neer te strijken in Nederland. Na een bezoek van meer dan een uur besluit hij uiteindelijk toch naar zijn vrouwen terug te keren in de Landschaftspolder. We zijn benieuwd of hij nog eens in ons landje terugkeert. Harold aan het zenderen (Martijn de Jonge)
Wim Mullié in Nederland door Ben Koks
Voor een toenemend aantal werkgroepsleden zal de naam Wim Mullié waarschijnlijk mythische vormen beginnen aan te nemen. Was dat niet die knakker die samen met Rob Buiter van VARA’s Vroege Vogels ergens in de binnenland van Senegal onze satellietvogel “Cathryn” heeft gezien? Jawel die Wim dus, een oerhollandse polderjongen uit Zeeland die zijn sporen lang en breed heeft verdiend met prachtig veldwerk in met name WestAfrika. Naast vogelaar ook één van de sprinkhanen-deskundigen van het Afrikaanse continent. Wim kan beeldend vertellen en zal een dikke lezing houden op de afsluitende vrijwilligers-dag van 28 juli aanstaande. Omdat we veel mensen verwachten gaan we het avondprogramma doen in galerie De Groninger Kroon in de Reiderwolderpolder.
24 juni 2007
Monty’s Flying Circus
3
Slecht weer eist zijn tol door Chris Trierweiler
Dit broedseizoen begon goed. Het rijke voedselaanbod heeft ervoor gezorgd dat de Nederlandse kiekendieven relatief grote legsels hadden. Ook zijn er dit jaar meer paren dan in andere jaren begonnen aan een broedpoging in Groningen. Helaas heeft de slechtweerperiode op dit moment gezorgd voor een domper op het geluk. Één nest is mislukt door Gelegerd gewas in een tarweveld bij Ulsda legerend tarwe, enkele anderen eveneens als gevolg van slecht weer. Ook heeft in een aantal gevallen predatie plaatsgevonden. Toch hebben wij goede hoop dat de effecten van het slechte weer beperkt zullen blijven en uit de resterende nesten een goed aantal jongen zal uitvliegen!
Deze jongen hebben het helaas niet gered
Het zender-seizoen van ‘Jan’ zit erop door Chris Trierweiler
Zenderman ‘Jan’ in Blijham heeft dit jaar weer erg spannende dingen laten zien. Deze top-man heeft twee vrouwtjes en bedient beide nesten regelmatig met lekkere hapjes. Vaak werd het de zenderaars moeilijk gemaakt om jaagminuten te observeren omdat deze vogel al prooien pakte nog vóór dat hij een volle minuut had gejaagd! Hij steeg dan op na een rustpauze bij het nest, jaagde vlakbij het nest nog geen halve minuut en had weer prooi. Deze man leek het jagen af en toe tè gemakkelijk af te gaan. Een mooie reeks data van deze succesvolle vogel (die eveneens in 2004 en 2005 werd gevolgd bij zijn omzwervingen tijdens het Toch nog een goede afsluiting: de zenderveer is terecht. broedseizoen) hield op toen Klaas en Jaap erachter kwamen dat onze man zijn zender kwijt was geraakt. Ze hadden wel een idee waar de zender lag. Na overleg met de betreffende boerin hebben Hilbrand, Cathryn, Hans en Chris het tarweveld (langs de spuitsporen) uitgekamd en uiteindelijk de zender terug gevonden. De veer was kennelijk tijdens het jagen uitgevallen.
24 juni 2007
Monty’s Flying Circus
~ Brief uit Het Veld ~ Vijf dagen met Amy & Jorna op stap Amy is vorige week voor vijf dagen neergestreken in het mooie en natte Kostverloren. Dat beloofde weer dolle pret te worden. Het begon al goed op maandag. Nadat we tijdens Amy's vorige bezoek succesvol kwako's (kwartelkoningen) hadden gehoord zouden we deze keer voor de opneem actie gaan. Helaas, oorverdovende stilte. Op weg naar huis, trapt Amy boven op de rem en scheurt achteruit. Er zit een jong ransuiltje in de berm. Wij planken naar huis voor fototoestellen. Het bolletje duikt echter bij terugkomst dieper de berm in. Wij besluiten het diertje naar wat hogere gronden te brengen en weten het beestje in de boom te krijgen. Wel zijn we niet echt vrienden geworden met hem/haar en met zijn/haar ouders. Woensdag geen Gehaktdag maar Teldag. Eindelijk is het een avondje prima weer en aangezien ik hopeloos achter lig met tellen trekken we er meteen op uit om wat schade in te halen. Bij ons één na laatste punt lijkt het Amy niet verstandig een paadje op te rijden, vanwege de overvloedige regen die er was gevallen. Nou dat was maar goed ook. Nadat ik met drie kilo klei aan mijn laarzen terug was gekeerd naar de auto, wilden we achteruit weg en jahoor een hoop gedraai van wielen maar weinig vooruitgang. Tien pogingen verder gooi ik er maar wat spierballen tegen aan en met een hoop geduw en nadat Amy het al op wilde geven komen we er toch uit. Er was zelfs nog tijd voor een laatste punt. We hebben wel wat sporen achter gelaten bij de bewuste locatie. Op donderdag wordt door diverse mensen in het veld een dagrecord aan nesten gevonden. In de ochtend brengen we samen met Erik een bezoek aan het nest bij Kostverloren dat dringend onderhoud nodig heeft. Ook stelt Erik vast dat deze jongen ongeveer 2 weken oud zijn. Daarna localiseren we een nestje grauwe die nog heel kleine jongen hebben (een week oud ongeveer). Die middag hebben wij kunnen genieten van een ringsessie van bruine kiekjes in de omgeving Delfzijl. Jelle heeft voor gedaan hoe je je een weg door het riet baant met een stok die al even veel jaren meegaat als Jelle op zoek is naar bruine kieken, en dat zijn er een hoop! Tevens moet dezelfde route terug ook worden afgelegd, maar dan met jongen in de armen, wat zeker met toenemend aantal jongen een steeds grotere kunst wordt. De middag wordt afgesloten met een uitpijl actie van nog een nestje bruine. Ben komt ons vertellen dat onze dag nu toch wel lang genoeg geduurd heeft. Terwijl Amy de auto start en achteruit rijdt, staar ik toch nog even uit het raampje en net op dat moment komt papa aan met een fijne prooi voor zijn koters. Geen tijd voor scopen, dus met twee verrekijkers die allebei weten waar papa neergeploft is bellen we Ben die nog net Finsterwolde gehaald heeft voor hij naar ons terugkeert. Het last minute gegoochel zorgt er wel voor dat ook dit nest bruine veilig gesteld is voor toekomstige maaiactiviteiten. Vrijdag het slotstuk waarin we twee scoorsoorten op twee verschillende locaties in één middag weten te doen. We crossen eerst bij de steppevorkstaartplevier van Leen langs die we met wat geluk uit het veld vol met kieviten filteren (dankzij Amy). Daarna door naar Diependal waar we genieten van een stel roodhalsfuten (en dodaars en geoorde fuut en lepelaar) Voor volgende week staat op het programma: de slangenarend in het Fochteloërveen!
Jorna Arisz
4
24 juni 2007
Monty’s Flying Circus
5
~MEER DAN ALLEEN GRAUWE KIEKENDIEVEN~ Bruine kiekendieven in het Leekstermeergebied door Theo van Kooten
Dit is de tijd van het jaar waarin normaal gesproken de huis-tuin-keuken roofvogels als Buizerd, Havik en Torenvalk hun jongen hebben rondvliegen en waarbij nestcontroles verleden tijd zijn. Ook voor de bruine kiekendieven hebben Lex Tervelde, de vaste ringer in het gebied, en ik al jaren tegen elkaar gezegd: Op 16 juni maken we onze ringronde. En vaak klopte dit gewoon. Dit jaar loopt wat anders. Ik had al een nest gevonden waarin twee weken geleden drie jongen nog in hun dunne dons zaten. Donderdag 5 juli heb ik voor de vierde keer bij een andere locatie gepost vanuit de schuilhut. Het was weer eens droog met een straffe wind en mooie wolkenluchten. Ik had de schuiltent nog wat dichter bij de rietkraag opgesteld, en de oudervogels hadden er geen moeite mee. De man heeft keurig 5 muizen afgeleverd in een tijd van 2 uren, in een geval was hij zo snel terug, dat het vrouwtje nog geen tijd had om van het nest te komen, toen at hij de muis zelf maar op. Omdat dit de vierde keer posten was in ruim twee weken, en het nest tot in detail gelokaliseerd was, heb ik het nest toch opgezocht, ondanks het feit dat het gedrag van het vrouwtje wees op de aanwezigheid van jongen jonger dan 2-3 weken. Ik was toch nog stomverbaasd dat in het nest 4 eieren lagen en daartussen gedrapeerd 2 heel kleine jongen zaten. Als dit nest met de huidige weersgesteldheid het gaat redden, zijn deze jongen pas rond 23 juli ringbaar, en dat is echt laat. Tegen die tijd vliegen er al lang jonge grauwe kiekendieven in Oost-Groningen rond. Ik ben benieuwd of deze trend van late legsels in de komende jaren doorzet. Momenteel vinden de vogels voldoende muizen, omdat de verruwde graslanden voor een groot deel nu gemaaid zijn. Je ziet dan ook talrijke reigers, en ook donderdag weer de hele familie torenvalk (5 stuks). (De ouder foto is vanuit de schuiltent genomen).
Prikbord •
Te zien op tv: Zaterdag 7 juli 19.00 u op Nederland 2: Grauwe Kiekendief in beeld
•
Posten: Op 14 juli gaan we met een aantal vrijwilligers aan de slag om de laatste nog niet gevonden nesten op te sporen. Interesse? Dit vindt plaats o.l.v. Leen (
[email protected]). T.z.t. komt nog een email met de details.
24 juni 2007
Monty’s Flying Circus
6
Ringenfabriek draait op volle stoom door Chris Trierweiler Sindskort heeft de werkgroep een nieuwe leverancier van kleurringen: Erik Visser. Vanaf nu gebruiken we dus ringen made in Stadskanaal. Behalve geel-zwarte ringen voor Nederland levert Erik ook ringen voor andere gebieden die aan ons kleurringprogramma mee doen, zoals groen-wit voor oostelijk en noordelijk Nedersaksen, roodwit voor de wereld rond Rheiderland en Emden, wit-blauw voor Noordrijn-Westfalen, blauw-wit voor Denemarken, oranje-zwart voor Polen, beige-zwart voor Slovakije en zwart-wit voor Witrusland.
BUITENLAND Met Rolf & Sabine rond Emden de hort op door Ben Koks
Sinds 2003 hebben we intensief contact met Rolf en Sabine Baum uit het plaatsje Hinte nabij Emden. In dat jaar werden voor het eerst gebieden rondom Emden op ‘wiesenweihen’ gecontroleerd en hebben we het echtpaar Baum leren kennen als begeesterde en oprechte kiekendieven-beschermers. De vogel “Helmut” die nu wederom met succes in Flevoland tot broeden is gekomen was zonder de samenwerking met Rolf & Sabine nimmer uitgevlogen. Dankzij het door ons opgestarte internationale kleurring-programma weten we dat kiekendieven zich nog minder aan grenzen storen dan we al dachten. Op zondag 1 juli jl. hebben we drie nesten met ‘wiesenweihen’ en één nest met ‘kornweihen’ geringd. De ringsessies waren minutieus voorbereid en we hebben samen genoeglijke uurtjes in de akkers van Krummhörn en Riepsterhamrich doorgebracht. Met 2 x 3 en 1 x 4 gezonde jonge grauwe kiekendieven en een nestje met 2 nestjonge blauwe kiekendieven werd onze gezamenlijke kennis weer aardig opgepoetst. Met name het ringen van de blauwe kiekendiefjes was een feestelijke gebeurtenis. De soort lijkt in NW-Europa de trend in Frankrijk en Spanje te volgen: in Frankrijk is de blauwe kiekendief bezig aan een stevige opmars en inmiddels de talrijkste van de drie broedende soorten kiekendieven. Een ontwikkeling die momenteel ook in Duitsland is te bespeuren. Leuk detail was dat het wijfje 2KJ is (geboren in 2006) en omdat het mannetje zich slechts sporadisch laat zien bestaat het (sterke) vermoeden dat we hier van doen hebben met bigamie. Rolf en Sabine Baum met twee blauwe kiekendieven.
24 juni 2007
Monty’s Flying Circus
7
Bliksembezoek aan de champagnestreek door Ruurd-Jelle van der Leij en Chris Trierweiler
In tegenstelling tot wat de titel van dit verslag doet vermoeden, kwam er dit keer geen drank aan te pas. Het was een kort maar serieus bezoek vanwege onze deelname aan een internationaal wingtag programma. Na een vlotte reis van 9 uren kwamen op maandag 4 juli aan op de plaats van bestemming. Een boswachtershuis aan de rand van het bos, kilometers verwijderd van enige menselijke activiteit. Een warm onthaal van de heer des huizes, Jean Luc, volgde en voor we het wisten zaten we al midden in het wingtag verhaal. Na een uitleg van ongeveer een uur was het tijd om het grauwe kieken gebied te gaan bekijken. Het gebied is ongeveer 30 bij 20 kilometer in een heuvelachtig landschap wat voor 50 procent Huis van Jean Luc in de Champagne uit bos bestaat. Dit grote aandeel bos is indirect deels verantwoordelijk voor het dalend aantal broedparen grauwe kiek. De bossen zitten namelijk vol met wilde zwijnen, vossen, dassen, wilde katten etc, die het de grauwe kiekend aardig moeilijk maken om succesvol te broeden. De 25 paar van nu wegen niet op tegen de 120 die er rond 1980 zaten. Met veranderend habitat (intensivering landbouw) en grotere predatiedruk als voornaamste oorzaak. Pikant detail is dat in 1982 de populatie vossen is gevaccineerd tegen hondsdolheid. Le renard is nu kiekenpredator numer 1 in dit gebied! Jean Luc beschermd alle nesten dan ook met kooien die voorzien zijn van een bodem. Ervaring leerde hem dat de vossen anders onder het gaas door groeven. Zonder de inspanningen van Jean Luc zouden de grauwen al lang zijn verdwenen uit het gebied. Een gebied dat qua gewassenaanbod aardig overeenkomt met het Oldambt, maar qua akkervogeldichtheden toch wel verschilt. Zo zitten er 15 veldleeuweriken op 100 hectare, dat komt nog aardig overeen, maar we hebben in die twee dagen geen één graspieper gezien. Grauwe gorzen zaten er dan wel weer, gemiddeld 2 per 100 hectare en in de goede stukken 9 op 100 ha. Met telefoondraden en meidoornstruiken als voornaamste zangpost, hetgeen bij ons ontbreekt. Gele kwikken zijn er beduidend minder, 5 per 100 ha en holenduif, patrijs en fazant staan niet eens op onze soortenlijst. Daarentegen wemelde het van de appelvinken en zagen we met regelmaat europese kanarie, groene specht, rode en zwarte wouwen. Soorten die juist profiteren van het grote aandeel bos en de prachtige ruige tuinen vol fruitbomen. Het is altijd leuk om de verschillen te zien tussen je eigen kiekengebied en dat van andere kiekendiefonderzoekers. Behalve over de wingtags (vleugelmerken) die we dit jaar ook voor het eerst in Nederland gaan gebruiken in het kader van een internationaal project (op initiatief van de Fransen) hebben we ook een boel geleerd over andere veldmethodes die de ervaren Jean Luc al lang toepast, zoals een nieuwe methode voor het vangen van volwassen kiekendieven. Na anderhalve dag intensieve training in het veld zijn we weer afgereisd naar het noorden. We hebben veel interessante indrukken opgedaan en hopen veel daarvan ook in ons gebied in de praktijk te brengen! Ruurd-Jelle en Jean Luc bij beschermd nest
24 juni 2007
NIEUWS VAN JAN PLOEGER
De rEdaxy Iedereen heel erg bedankt voor het inleveren van de korte stukjes!! Heb jij ook (weer) nieuws? Lever dan je stukje in bij Chris:
[email protected] Alvast bedankt. CT
Monty’s Flying Circus
8