Een plaats voor kringen in een gereformeerde kerk

Een plaats voor kringen in een gereformeerde kerk Marijke Harmanny <31 augustus 2013>

Samenvatting

3

Inleiding

4

Kringen in een gereformeerde kerk?

4

Gemeentelid Mirjam

4

Ouderling Hans

4

Kringen als opbouwende vorm van gemeentezijn

5

Bijbelse beelden voor gemeente en kringen

6

Gods volk en de gemeente: wisselende regels en structuren

6

Kringen als deel van de structuur in een gemeente.

7

De gemeente als lichaam van Christus

7

Kringen als middel om elkaar als gemeenteleden op te bouwen

8

De gemeente als lichtend licht en zoutend zout

8

Kringen als middel om het evangelie door te geven

9

Kringen als onderdeel van de gemeente

10

Kringen deel van het beleid van hele gemeente

10

Ambtsdragers, gaven en functies in de gemeente

10

Gaven en ambten

10

Kringleider ten opzichte van ambten

11

Soorten kringen

12

Motivaties om naar kringen te komen

13

Valkuilen van kringen

14

Kringen andere vormen van gemeentezijn laten verdringen

14

De mens en zijn beleving meer centraal laten staan dan God

14

Gebrek aan doelen in de kring

15

Geslotenheid binnen de kring Meerwaarde van kringen

15 16

Met elkaar meeleven

16

Ruimte voor persoonlijk gesprek

16

Ontwikkeling van gaven

16

Aansluiting op de omgeving

16

Conclusie

18

Bronnen

19

pagina 3 v. 19 | Een plaats voor kringen in een gereformeerde kerk Inleiding

Samenvatting

Kringen kunnen een waardevol onderdeel zijn van gereformeerde kerken. Gemeenteleden kunnen heel verschillend staan tegenover de opkomst van kringen in de gereformeerde kerken. Belangrijk is daarom dat gemeenten een duidelijk beleid met betrekking tot kringen voeren, en hun doelen ook naar de gemeente uitdragen. De gemeente en een kring als onderdeel daarvan is gericht op het ontmoeten van God. Het doel is steeds dichter bij Hem te gaan leven. Uit de Bijbel is te leren dat de gemeente baat heeft bij orde en structuur. Kringen kunnen zinvolle onderdelen zijn waarin een gemeente is onderverdeeld. Ook hebben gemeenteleden elkaar nodig om te kunnen ontwikkelen. Kringen kunnen daarin een middel zijn om elkaar te bemoedigen en te stimuleren. Het is goed als ze samen Gods Woord en Zijn Liefde als licht en zout in de wereld kunnen verspreiden. Ook daarin kunnen kringen een rol spelen doordat er ruimte is voor persoonlijk gesprek. Het is goed de verhouding tussen ambtsdragers en kringleiders te bespreken in een gemeente. In kringen kan gewoon onderling pastoraat geboden worden, terwijl ambtsdragers eindverantwoordelijk zijn en bij problemen kunnen worden ingeschakeld. Een gemeente kan verschillende soorten kringen stimuleren gericht op studie of een bepaalde doelgroep, al naar wat haar doelen voor de kring zijn. Binnen de kring vinden we verschillend motivaties om deel te nemen. Belangrijk is dat de gezelligheid, het delen van ervaringen en het opdoen van kennis of inzicht in een goede verhouding staan. Valkuilen van kringen kunnen zijn dat ze andere vormen van gemeente-zijn kunnenverdringen. Ook kunnen ze de mens en zijn gevoelens te veel centraal stellen. Andere valkuilen zijn dat een kring doelloos kan worden, of dat zij zich vanuit een gezellige sfeer afsluit voor andere groepen of de gemeente. Mogelijkheden van kringen zijn dat ze ruimte geven om intensief met elkaar mee te leven. Er is ruimte voor persoonlijke gesprekken en het stimuleren van elkaar om te ontwikkelen. Ook kan de kring een laagdrempelige mogelijkheid zijn waar mensen van buiten de kerk zich gemakkelijk kunnen aansluiten.

pagina 4 v. 19 | Een plaats voor kringen in een gereformeerde kerk Bijbelse beelden

Inleiding

Kringen in een gereformeerde kerk? Past dat eigenlijk wel, kringen binnen de gereformeerde structuur van gemeentezijn? De meningen zijn verdeeld over het nut van de kring. Zeker is dat ze steeds meer voorkomen in verschillende vormen. Ze krijgen verschillende namen: kleine groepen, kringen, huiskamergroepen, of miniwijken. Gemeenschappelijk hebben deze vormen dat het gaat om een groep gemeenteleden van zo’n zes tot twaalfpersonen die regelmatig samenkomt om over bepaalde onderwerpen te spreken. Soms is de functie van kringen goed doordacht binnen een kerkenraadsbeleid. Soms komt een kring zomaar op uit een groepje enthousiaste gemeenteleden. Een vraag is of dit nu wel goed is voor ons als gereformeerde kerk, deze kringen. Past het wel binnen de structuur die we nu hebben in de kerken waarin commissies en verenigingen, ouderlingen en diakenen een plek hebben? En heeft het wel een opbouwend karakter voor de gemeente, of zijn het meer gezeligheidsclubjes? De meningen zijn verdeeld.

Gemeentelid Mirjam Zo geniet Mirjam bijvoorbeeld enorm van haar kring in de gemeente. Als drukke moeder van drie jonge kinderen, met een deeltijdbaan als secretaresse, geeft de kring haar een bemoedigend rustmoment in de week. Het leven is druk, de preek van zondag is ze maandag al weer kwijt. Maar op de kring kan Mirjam eens even doordenken en praten over Gods rol in haar leven. Welke invloed haar geloof heeft op haar rol als moeder van opgroeiende kinderen, hoe zij met haar collega’s meer over God zou kunnen praten. Ze kan daar praten over haar botsingen met haar familie en God vanwege het feit dat haar zus en zwager willen gaan scheiden. De kring is voor haar een rustmoment in de week. Met deze kleine vertrouwde groep kan zij eens doorpraten over dingen die door de week gebeuren. Door de gesprekken in de groep wordt ze geholpen om weer bij God terug te komen en Hem meer te betrekken in haar hele leven.

Ouderling Hans Ook Hans is ingedeeld in een kring in zijn wijk van de gemeente. Maar hij staat daar kritisch tegenover. Na zijn pensionering is hij voorzitter van de mannenvereniging geworden. Ook is hij sinds kort weer tot ouderling benoemd. Hans maakt zich altijd sterk om in alles dichtbij Gods woord te blijven. Zowel tijdens huisbezoeken als op de vereniging, vindt hij het belangrijk om zich bij problemen en vragen over de Bijbel te buigen. Hij ziet veel problemen ontstaan doordat mensen hun emoties achterna gaan, en zodoende dingen gaan doen die tegen Gods wil ingaan. En dit is nu net wat hij op de kringen ziet misgaan. Mensen praten op de kring alleen maar over


zichzelf, over wat ze allemaal meemaken. Ze praten over hun gevoelens, vragen en angsten in hun werk, relaties, en geloof. Ze praten over wat ze denken dat God ervan vindt. Meestal worden dan vooral Gods liefde, troost en aanvaarding genoemd. Hans vindt het zorgwekkend dat de Bijbel nog maar nauwelijks geopend wordt tijdens de gesprekken op de kring. Ook merkt hij dat het gezag van de ouderling afneemt. Hij ziet dat gemeenteleden met interesse naar een kring gaan, en zich daar gestimuleerd voelen. Maar als hij hen als ouderling raad geeft over wat Gods woord zegt over moeilijke gebeurtenissen in het leven, doen ze er niet zoveel mee. Daarom maakt Hans zich zorgen over de opkomst van de kringen. Hij is bang dat in de kringen de mens meer centraal komt te staan dan Gods woord.

Kringen als opbouwende vorm van gemeentezijn Voor Mirjam zijn kringen fijn omdat zij daar bij haar persoonlijke relatie met God bepaald wordt. Voor Hans zijn kringen zorgwekkend omdat hij ziet dat er meer over mensen dan over Gods woord gesproken wordt. De een gaat uit van dat waar ze vandaag behoefte aan heeft, het gevoel van Gods nabijheid en de stimulans die de kring haar meegeeft. De ander beziet de zaken vanuit een ervaring van vele jaren met een bepaalde vorm van kerken gelovig zijn. Hij vraagt zich af wat de werkelijke inhoud van kringen is. Zo kunnen er binnen een gemeente heel verschillende meningen zijn over kringen. Een reden hiervan kan zijn, dat er onvoldoende is gecommuniceerd waaróm er kringen zijn. Kringen kunnen een waardevolle vorm zijn om samen gemeente te zijn. Niet de enige vorm: ook andere vormen van ontmoeting in de gemeente zijn zinvol. In de volgende paragrafen zal ik beschrijven hoe kringen vanuit bijbels perspectief een plaats kunnen krijgen in een gereformeerde structuur van gemeentezijn. Deze beschrijving is zeker niet de enige wijze waarop kringen in de gemeente een plaats kunnen hebben. Dit artikel biedt slechts een kader van een mogelijke wijze waarop dit kan gebeuren. Elke gemeente kan voor zichzelf bepalen welke inhoud en plaats zij kringen willen geven ten opzichte van andere vormen van gemeentezijn. Hierbij is het belangrijk de visie goed te verwoorden en te communiceren binnen de gemeente.

Kort overzicht  In de eerste paragraaf zal ik een aantal bijbelse elementen bespreken die belangrijk zijn voor kringen binnen de opbouw van de gemeente.  In de tweede paragraaf zal ik beschrijven hoe kringen een plaats in de gemeente kunnen krijgen. Hoe kringleiders naast ambtsdragers kunnen functioneren, en welke soorten kringen er kunnen zijn.  In de derde paragraaf zal ik nog enkele punten noemen die valkuilen voor kringen kunnen vormen  In de vierde paragraaf benoem ik een aantal punten die de meerwaarde van de kring voor de gemeente duidelijk maken.


Bijbelse beelden voor gemeente en kringen

Welke vorm heeft de gemeente volgens de Bijbel? De Bijbel bevat veel beelden die de relatie van God met mensen beschrijven. We vinden beelden als volk van God, lichaam van Christus, tempel van de Heilige Geest, bruid van Christus, kudde van de Goede Herder, zoutend zout en lichtend licht. In de volgende paragrafen zullen we enkele beelden verder bekijken om erachter te komen hoe de gemeente er volgens de Bijbel uitziet. We zullen de beelden volk van God, lichaam van Christus, zoutend zout en lichtend licht wat naderbij bekijken. Ook zullen we zien op welke manier een kring hierin opbouwend voor de gemeente kan zijn.

Gods volk en de gemeente: wisselende regels en structuren In het Oude Testament is er nog geen sprake van een gemeente zoals we die nu kennen. Maar er waren wel aanzetten daartoe. Er waren steeds mensen en families die God dienden, en men hield heilige samenkomsten en vergaderingen. Met Abraham en zijn familie begon God een speciaal soort relatie. God begon een speciale intensieve relatie met Abraham en het volk dat uit Abraham zou groeien. Hij sloot een verbond met hen. Bij dit verbond gingen door de jaren heen een aantal wetten en regels horen waar het volk zich aan moest houden, zoals de 10 geboden. In het beeld van de gelovigen als volk van God, komt de relatie met God de Vader naar voren. Kenmerkend zijn hierin de zorg van God enerzijds, en de gehoorzaamheid die hij van de gelovigen vraagt anderzijds. In de bijbelboeken Exodus en Leviticus is te zien dat Gods wetten en regels veiligheid, structuur en orde brachten in zijn volk. Het volk kwam regelmatig in nieuwe omstandigheden. Sommige regels bleven door alle eeuwen heen hetzelfde. Maar veel andere regels veranderden in de loop van de tijd. Tijdens de lange woestijnreis die Israel naar Kanaän maakte, is te zien dat God steeds meer leefregels, instructies en leidinggevende taken gaf. In de woestijn gaf God bij de Sinaï de wet en de tien geboden aan het volk. Hij gaf nieuwe instructies voor de leiders toen het volk in Kanaän ging wonen. Na aankomst in Kanaän kwamen er andere soorten leiders, er kwamen richters en later koningen. God gaf steeds weer andere regels en structuren om het volk en het land te besturen. Daarbij wees God er steeds op dat het volk van Hem afhankelijk was voor geluk en welvaart. Als het Zijn geboden hield, ging het goed met hen. Het gebeurde vaak genoeg dat het volk zich niet aan Gods regels hield, gruwelijke dingen deed of andere goden ging dienen. Dan ging het slecht met hen. Uiteindelijk lukt het geen mens om zich echt aan Gods regels te houden en Hem te dienen zoals Hij het wil. In het Nieuwe Testament heeft Christus daarom in plaats van de gelovigen al Gods wetten gehouden. Bovendien heeft Hij door te sterven voor alle


ongehoorzaamheid van de mensen betaald. De mensen die in Hem geloven hoeven daarom niet alle wetten te houden om goed tegenover God te kunnen staan. Ze krijgen Gods liefde en kracht zonder daar iets voor hoeven te doen. Vanuit Gods liefde en kracht kunnen ze naar vormen zoeken om de gemeente op te bouwen. Voor de gemeente geldt wel evengoed dat het goed voor haar is als zij naar Gods wil leeft, zoals bijvoorbeeld in de tien geboden wordt aangegeven. Ook geldt dat orde en structuur goed zijn voor de gemeente. Maar in zaken als opbouw van de gemeente is meer ruimte te zien voor eigen invulling.

Kringen als deel van de structuur in een gemeente. Van het beeld van het volk van God kun je leren dat het belangrijk is om dicht bij God te blijven en je aan de basisregels te houden die God voor het leven en samenleven geeft. Ook kunnen we zien dat het Bijbels is om orde en structuur in groepen van gelovigen aan te brengen. Orde en structuur maken dat er veiligheid is en dat mensen effectief kunnen samenwerken. Maar ook zien we in dit beeld dat de regels met wisselende omstandigheden kunnen mee veranderen. Kleine groepen zijn niet iets wat vanuit de Bijbel als regel kan worden opgelegd. Ze zijn slechts een vorm, een onderdeel van een gemeentestructuur. In de Bijbel kom je regelmatig indelingen van de gemeenschap in kleinere groepen tegen. Door de Bijbel heen zien we dat gelovigen in kleine groepen werden ingedeeld. In Exodus 18 lezen we bijvoorbeeld dat Mozes van zijn schoonvader Jethro advies kreeg om het volk Israel in kleinere groepen in te delen. Mozes deelde vervolgens inderdaad het volk in, met leiders over groepen van 1000, 100, 50 en 10 personen. In het Nieuwe Testament zien we dat de gemeente behalve in grotere samenkomsten ook steeds in kleine groepen samen kwam. De gelovigen kwamen vaak samen aan huis, als gezin met familie en vrienden uit de gemeente. Je kunt daarover bijvoorbeeld lezen in Handelingen 12: 12-17 kringen zijn geen voorschrift, maar wel een vorm die in de Bijbel terug te vinden is.

De gemeente als lichaam van Christus In het Nieuwe Testament gingen er steeds meer mensen uit andere landen en culturen geloven. Iedereen die in Christus gelooft, mag bij Gods gemeente horen! Een beeld van de gemeente welke in het Nieuwe Testament voorkomt is dat van de gemeente als lichaam van Christus. In Kolossenzen 2 en Efeze 4 staat de relatie van de gelovigen met God de Zoon centraal. Kenmerkend in deze teksten is dat Christus het hoofd is van het lichaam, de gemeente. De gemeente richt zich in haar groei op haar hoofd, Christus. In Efeze 4:1-16 en 1 Korinte 12 werkt Paulus het beeld van het lichaam op een iets andere manier uit. Daar schrijft hij, dat de gemeente door het gezamenlijke geloof van de leden een eenheid vormt, net zoals ook het lichaam een eenheid is. In het lichaam zijn alle lichaamsdelen nodig om het lichaam goed te kunnen laten werken. Zo zijn in de gemeente ook alle gelovigen belangrijk en nodig. In de gemeente hebben de verschillende leden verschillende gaven en mogelijkheden, zoals ook de diverse lichaamsdelen verschillende functies voor het lichaam hebben. De gelovigen kunnen de gemeente laten


functioneren en doen groeien wanneer ze zich laten aansturen door Christus. Net zoals een lichaam functioneert doordat het hoofd de lichaamsdelen aanstuurt. Daarbij zijn er ambtsdragers die door hun leiding de gemeente bijeenhouden als de gewrichtsbanden van een lichaam. Het is belangrijk dat de gemeente de eenheid behoudt door in liefde en respect voor elkaar naar een goede samenwerking te streven. De leden kunnen elkaar helpen en opbouwen. Alle leden zijn belangrijk, en ieder mag de ruimte krijgen die hij nodig heeft.

Kringen als middel om elkaar als gemeenteleden op te bouwen In dit beeld van de gemeente als lichaam van Christus zijn andere elementen van gemeente-zijn te zien dan in het beeld van Gods volk. Het dienen van God gaat niet zozeer om het houden van regels, maar om het liefhebben en opbouwen van elkaar. Jezus liet in zijn jaren op aarde zien waar het om draait. Hij liet zien hoe je de belangrijke leefregels die God in de Bijbel geeft op jouw situatie kunt toepassen om dichtbij God te blijven en om elkaar op te bouwen. Paulus bouwt er in zijn brieven op voort en maakt meer toepassingen voor de gemeente. De belangrijkste elementen voor gemeenteopbouw zijn dat de gemeenteleden elkaar liefhebben en steunen om dichtbij Gods woord te blijven, en helpen hun gaven te ontwikkelen zoals de verschillende lidmaten in een lichaam dat doen. Kringen kunnen een goed middel zijn om hieraan te werken. De groepen zijn kleiner en gesprekken kunnen vaak persoonlijker zijn dan in de grootte van de gemeente als geheel. Leden van een kring kunnen elkaar steunen en opbouwen in het geloof. Ze kunnen elkaar helpen en stimuleren om verder te groeien

De gemeente als lichtend licht en zoutend zout Om te kunnen groeien, is het belangrijk dat de gemeente in liefde samenwerkt. Maar ook dat zij alles uitdeelt wat ze heeft! Als gemeente kunnen we als licht in een donkere wereld zijn, en als zout dat smaak geeft aan het eten. Dat is een beeld van gemeente-zijn dat we in Matteüs 5:13-16 kunnen vinden. De relatie van gelovigen met God de Heilige Geest staat in dit beeld centraal. Door het werk van de Heilige Geest, raken gelovigen steeds meer doordrongen van de relatie met God. Door Zijn werk kan een gemeente uitstralen dat God goed is en de Bijbel waar. Een sfeer van echtheid, liefde en respect in de gemeente maakt mensen buiten de kerk nieuwsgierig en maakt dat ze meer willen weten van het geloof en de God van de gemeente. Het werk van de Heilige Geest maakt dat gelovigen de boodschap van het evangelie willen vertellen aan mensen buiten de kerk. De gemeente kan duidelijk maken aan de wereld om haar heen dat de dood van Christus de enige oplossing is voor de pijn die mensen meedragen en de zonden die ze steeds weer doen. Geloof in Christus maakt de mensen vrij, en een relatie met God geeft de christenen vreugde en een verlangen dat iedereen daarin zal delen.


Kringen als middel om het evangelie door te geven De gemeente kan duidelijk aanwezig zijn in de omgeving waarin ze staat. Met de liefde en de kracht die we van God krijgen, kunnen we als gemeente veel betekenen voor de maatschappij en de wereld om ons heen. We kunnen dit uitstralen door betrokken te zijn met de mensen om ons heen. Door ons geloof te laten zien in kleine dingen: gesprekjes met vrienden over de waarden in het leven. Een luisterend oor of een helpende hand voor een buurvrouw. Op je werk kiezen voor eerlijkheid naar je collega’s en respect voor je meerderen. Met de wijk een koffieochtend voor de buurt organiseren. Met tal van dingen kunnen we ons licht laten schijnen en als zout van de aarde de wereld met Gods liefde doortrekken. De kring kan ook een goede rol spelen in het doorgeven van het evangelie. In een kring kunnen mensen die God nog niet kennen zich vaak gemakkelijk thuis voelen. Er is ruimte voor hun vragen, en er worden persoonlijke vriendschappen opgebouwd. Het kan een mooie plek zijn om God te leren kennen en een plaats in de gemeente te vinden.

pagina 10 v. 19 | Een plaats voor kringen in een gereformeerde kerk Kringen als onderdeel van de gemeente

Kringen als onderdeel van de gemeente

Kringen deel van het beleid van hele gemeente Nemen kringen en kringleiders niet taken van ambtsdragers over? Dat is een vraag die de gemeente moet bespreken wanneer zij kringen een plaats in de gemeenteopbouw wil geven. De gemeente als geheel vormt de basis voor het kringenwerk. Het is goed als kringen niet op zichzelf staan, maar een onderdeel zijn van de gemeente. De gemeente of kerkenraad kan doelstellingen voor kringen formuleren, waar de kringen vervolgens naar kunnen streven. Belangrijk is daarom dat kringen een plaats hebben in het beleid van de hele gemeente. Dat ze door de kerkenraad gestimuleerd worden en dat aan de gemeente wordt uitgelegd waarom er kringen zijn. Daarbij is het belangrijk dat een gemeente bepaalt welke functie zij kringleiders wil geven ten opzichte van ambtsdragers en andere leidinggevende personen in de gemeente. De volgende paragraaf zal hierover gaan.

Ambtsdragers, gaven en functies in de gemeente We hebben ambtsdragers in de gemeente, maar ook veel mensen die op andere wijze met hun gaven en talenten de gemeente dienen. Ook komen er steeds meer nieuwe leidinggevende taken naast het ambtsdragerschap. Er zijn bijvoorbeeld in veel gemeenten pastorale medewerkers, wijkwerkers, kringleiders en catecheten. Hoe verhouden de taken van de ambtsdragers (de dominee, de ouderlingen en de diakenen) zich met de andere taken in de gemeente? Er zijn verschillende manieren waarop je de verhouding tussen de verschillende ambten, functies, gaven en taken kunt omschrijven. Ik wil hier een beeld schetsen wat handig kan zijn om de verschillende soorten taken en gaven in gereformeerde kerken in een kader te plaatsen. Het is niet de bedoeling dit voor te schrijven, maar slechts om een handreiking te doen om hierover na te denken.

Gaven en ambten1 Mensen worden geboren met aanleg en talenten die ze in hun leven kunnen ontwikkelen. Sommige mensen zijn creatief, of hebben veel humor, anderen kunnen goed luisteren of zijn goed in sport. In de talenten die mensen hebben kun je veel van Gods schoonheid zien als creatieve schepper. Ook is 1

De verhouding tussen gaven en ambten is ontleend aan M. te Velde,

Gemeenteopbouw 2, 1992, Barneveld: de Vuurbaak. Pag. 74-127. En J. van Bruggen, Ambten in de apostolische kerk: een exegetisch mozaïek. 1984, Kampen: Kok, Pag. 141-163


daarin te zien dat God voor alle mensen liefde en genade heeft. Zowel gelovigen als ongelovigen hebben wat overgehouden van de oorspronkelijke gaven van de mens als Gods beeld. Bij gelovigen is God aan het werk. Hij vult gaven die in mensen liggen met Zijn kracht. Zo kunnen de gelovigen steeds meer bijdragen aan de opbouw van de gemeente en groeien ze naar Gods beeld. Volmacht Ambten hebben een speciale plaats in de gemeente. Ambtsdragers zijn mannen die gaven hebben om de gemeente te kunnen leiden en besturen. Ze weten zich door God geroepen, en zijn door de gemeente gekozen op grond van hun kwaliteiten. Van de gemeente ontvangen ze een volmacht en gezag. Ze krijgen een positie waarin ze gemeenteleden namens God en de gemeente kunnen bemoedigen en aanspreken op hun levensstijl. Ze kunnen hen helpen zich met God te verzoenen en hen stimuleren om het goede te doen. De gemeente erkent dit gezag door naar de ambtsdragers te luisteren. Het is daarom ook belangrijk om met zorg ambtsdragers te kiezen. Ambt en gave De ambten zoals die in de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) zijn ingevuld, zijn gericht op verkondigen, opbouwen en onderwijzen. Deze drie zaken worden wel als eerste taken in de gemeente gezien. Bijbels wordt dit herleid naar bijvoorbeeld 1 Korintiërs 12-13, waar ze vooraan in de lijst worden genoemd. Ook in Romeinen 12 worden ze uitgewerkt als speciale gaven die sommigen van de Heilige Geest krijgen. De gaven van ambtsdragers zijn niet belangrijker dan andere gaven. Er is in de Bijbel ook geen spanning te zien tussen ambten en gaven. Maar de gaven van ambtsdragers hebben wel een bijzondere plaats in het Nieuwe Testament. Je zou ambten ten opzichte van andere gaven kunnen omschrijven als gaven die te maken hebben met een grotere mate van verantwoordelijkheid voor het geheel van de gemeente. Ambten zijn als de spieren van het lichaam. Net als spieren houden ze de verschillende lichaamsdelen met alle soorten van gaven bijeen, en bepalen de richting die het lichaam gaat. Daarin zijn zij nauw verbonden met Christus als hoofd van het lichaam.

Kringleider ten opzichte van ambten Per kerk kan de plaats van de kringleider verschillend ingedeeld zijn. Soms zijn het ouderlingen die de kringen leiden. In andere kerken zijn er bepaalde mensen door de kerkenraad gevraagd om kringleider te zijn. Er zijn ook gemeenten met kringen zonder leiderschap, of kringen waarin de verantwoordelijkheid voor de kring tussen de leden ervan wisselt. Vaak echter heeft een kringleider een functie tussen de ambten en de individuele gemeenteleden in2. In veel gemeenten hebben kerkenraden veel werk te doen, en is het mooi als de taken meer over de gemeente verdeeld worden. De taak van ambtsdragers is in de loop van de afgelopen decennia echter 2

Zie hierover P.W. Van de Kamp, ‘Ouderling en Onderling’, artikel in De Reformatie,

jaargang 80, nr 17, 29 januari 2005, pag. 305-307


steeds zwaarder geworden. Kerken hebben te maken met veel problemen op het gebied van echtscheiding, gebroken gezinnen, kerkverlating. Voor het ‘gewone’ pastoraat blijft vaak weinig tijd over. Op kringen is er echter juist veel ruimte om gewoon pastoraat aan elkaar te bieden. Kringleiders kunnen ingezet worden om gemeenteleden in de vorm van kringen meer inzet en verantwoordelijkheid te geven voor het onderling pastoraat of diaconaat. Kringleiders hebben niet zoals ambtsdragers een volmacht om hun leden te bemoedigen, te vermanen, aan te sturen en te onderwijzen. Maar vanuit onderlinge betrokkenheid en zorg kunnen zij noden en behoeften van de leden in de gaten houden. Ze kunnen de groep stimuleren om elkaar pastoraal te ondersteunen. Kringleiders kunnen zo het werk van ambtsdragers verlichten, en hen inschakelen wanneer er zich grote problemen voordoen. Zo dragen de kringen en kringleiders zorg voor het onderlinge pastoraat, maar blijven ambtsdragers eindverantwoordelijk. Kringen geven een klein gedeelte van de gemeente structuur, zorg en richting, en helpen zo mee aan de groei van de gemeente. Belangrijk is dat iedere gemeente zelf bepaalt hoe zij precies deze verhouding ziet, en welke taken vervolgens bij de ambtsdragers en de kringleiders horen.

Soorten kringen Het is goed om na te denken welke plaats kringleiders ten opzichte van ambtsdragers hebben. Het is ook belangrijk om na te denken welke invulling de kringen binnen een gemeente kunnen krijgen. In veel kerkelijke gemeenten in Nederland en wereldwijd wordt er gewerkt met kringen en groepen. Dit wordt op zeer verschillende wijzen vormgegeven. Kringen kunnen dan ook per gemeente een ander doel of functie hebben. Welke vorm van kringen bij een gemeente past, hangt af van het doel wat zij ermee wil bereiken. Je zou de kringen in vijf soorten van groepen in de gemeente kunnen indelen:3

 Kringen die vooral gericht zijn op bijbelstudie; bijvoorbeeld een (huis)bijbelkring.

 Pastorale kringen en kringen voor bijzondere doelgroepen; bijvoorbeeld een doopkring, belijdeniskring, pastorale kring, diaconale kring, missionaire kring, lotgenotenkring.

 Kringen die vooral gericht zijn op studie en/of ontmoeting; bijvoorbeeld een themakring, leeskring, opvoedingskring.

 Cursus- en celgroepen: bijvoorbeeld een Alphacursus, Bètacursus, Emmaüsgroep.

 Overige samenkomsten van kleine groepen in de gemeente; bijvoorbeeld wijkbijeenkomsten, doe-groepen, gebedsgroepen. Ondanks de verschillen is er wel een algemene richtlijn te stellen. Een belangrijk doel is dat mensen in aanraking komen met God. Het is van belang dat er een duidelijk doel gesteld wordt door de gemeente, maar ook met en door de kring zelf. Dit zal de betrokkenheid vergroten en voorkomen dat de leden met tegengestelde verwachtingen naar de kring komen. 3

A. Peters en A. Romkes (2006) Werkmap toerusting kringleiders.


Motivaties om naar kringen te komen Mensen komen met verschillende verwachtingen en motieven naar de kring. Je zou de soorten motieven van mensen in drie soorten kunnen indelen4:  mensen die gezelligheid verwachten van een groep;  mensen die ervaringen willen uitwisselen;  mensen die kennis en inzicht willen verwerven. De elementen van gezelligheid, ervaringen delen en kennis verwerven zijn vaak alle drie in zekere mate aanwezig in een kring. Ze zijn ook alle drie nodig voor een goede inhoud van een kring.  Gezelligheid op de kring is nodig om te maken dat de leden zich op hun gemak voelen. Het maakt de sfeer goed en veilig voor het delen van ervaringen.  Het delen van ervaringen is een zinvol onderdeel van een kring. Ervaringen verwoorden en uitwisselen is een element waardoor mensen zich verder kunnen ontwikkelen.  Kennis en inzicht gaan inhoudelijk het diepst. Deze zijn belangrijk als je de kring een rol wilt geven om de leden op te bouwen in hun geloof. Kennis en inzicht kunnen het beste opgedaan worden als de sfeer goed is en ervaringen worden gedeeld. Zo bestaat er een wisselwerking tussen de drie motieven. De motieven zijn niet strikt te scheiden. Dat is ook niet nodig, bijna niemand zal uitgesproken voor één motief kiezen om naar een kring te gaan. Daarom komen in een groep soms alle drie motieven evenredig aan bod. Het is zinvol om verwachtingen van de (nieuwe) leden aan de start van een groep aan de orde te stellen. Deze kunnen geïnventariseerd worden en door de leiding van de groep in de gaten gehouden worden.

4

Veen, E.P. (z.j.) Werken in groepen en kringen. Opzet, methoden en suggesties voor groepswerk in de gemeente. (1983) Kampen: Kok.

pagina 14 v. 19 | Een plaats voor kringen in een gereformeerde kerk Valkuilen van kringen

Valkuilen van kringen

Kringen zijn een mooie vorm om samen gemeente te zijn. Maar het is belangrijk om de kringen op de juiste manier te laten functioneren. Er kan het één en ander mis gaan wanneer je niet goed nadenkt over de inrichting van de kringen en hun plaats in de gemeente. We noemen hier enkele valkuilen die het werken met kringen met zich mee kunnen brengen5:

Kringen andere vormen van gemeentezijn laten verdringen Kringen zijn een mooie vorm van gemeentezijn, maar ze zijn niet de enige vorm. De eerste vorm van de gemeente is de eredienst, waarin de hele gemeente samenkomt. De eredienst vormt in de gemeente het centrum van het samen aanbidden van God en het horen uit Zijn woord. Kringen zijn kleinere delen van de gemeente, waarin bijvoorbeeld geloofszaken persoonlijker besproken kunnen worden. Een gevaar kan zijn dat kringleden de kerkdiensten minder bezoeken, zeker wanneer een kring op de zondagavond valt. Maar kringen vervangen de eredienst niet. En ze zijn ook niet de enige of beste vorm van gemeentezijn. Niet iedereen voelt zich evenveel thuis in kringen. Niet iedereen vindt het fijn om in een kleine groep veel van zichzelf te delen of over geloofsbeleving te praten. Sommige gemeenteleden voelen zich prettiger in andere vormen van gemeentezijn. In andere vormen komen weer andere kanten van geloven en gemeentezijn naar voren. In een vereniging kan bijvoorbeeld sprake zijn van meer studie van de Bijbel. En in commissies kunnen soms dingen praktisch aangepakt worden.

De mens en zijn beleving meer centraal laten staan dan God Mensen kunnen met heel verschillende verwachtingen naar kringen komen. Het belangrijkste doel van de kring is dat mensen in aanraking komen met God en wat de Bijbel zegt. Dat ze samen bezig zijn met hoe ze kunnen leven met God. Een gevaar kan zijn dat we in een kring teveel met onszelf bezig zijn en te weinig met God. Omdat er op een kring veel ruimte is voor het delen van persoonlijke geloofsbeleving, kunnen de eigen gevoelens en ervaringen in het leven een belangrijke plaats in het gesprek krijgen. Jaap Modderman wijst op dit gevaar in zijn boek Kerk (in) delen6. Het is mooi als mensen kunnen delen wat ze zoal meemaken in hun leven. Maar als mensen over zichzelf praten, kan het gebeuren dat de plaats die God in je leven heeft

5

B. Donahue en R. Robinson, Zeven valkuilen voor kleine groepen in de kerk. (2003) Hoornaar: Gideon. 6 Jaap Modderman, kerk (in) delen) , van leergemeenschap naar ontmoetingsgemeenschap, Kampen 2008.

pagina 15 v. 19 | Een plaats voor kringen in een gereformeerde kerk Valkuilen van kringen

niet meer aan bod komt. Of dat het lezen en bespreken van Gods woord pas aan het eind van het gesprek even gauw gedaan wordt. Het is belangrijk dat we in het oog houden dat gemeentezijn en ook kringzijn als doel heeft om dichter bij God te komen. Het is goed om bij de gesprekken ook steeds weer op God en de Bijbel te wijzen.

Gebrek aan doelen in de kring Een ander gevaar in een kring is als er geen duidelijke doelen zijn geformuleerd. Het is belangrijk dat de kring doelen nastreeft die in lijn zijn met het beleid van de gemeente. Als er geen doelen zijn geformuleerd, kunnen de leden elk hun eigen richting uitgaan. Als er geen goede leider in de groep is, kan dit probleem ook optreden. Een leider kan de groep sturen in de juiste richting. Als er geen (goede) leider is, kunnen de gesprekken of acties van de groep verschillende kanten op gericht zijn, en dan bereiken ze vaak weinig of niets.

Geslotenheid binnen de kring Groepen kunnen het erg gezellig hebben samen. Soms maakt dit dat de groep zich afsluit voor de rest van de gemeente. Kringen kunnen een eigen koers gaan varen naast de rest van het gemeenteleven. Of nieuwkomers zijn niet echt welkom op een kring, omdat de leden vinden dat de persoonlijke sfeer dan verstoord wordt. Het is natuurlijk goed dat er een vertrouwde sfeer is in de kring. Voortdurende doorstroom van kringleden kan de diepgang van de kring verminderen. Het is goed om samen een juiste verhouding te vinden tussen een kern van de groep en openheid naar nieuwe leden. Belangrijk is echter dat de kring open is. Dat ze niet op zichzelf maar op het welzijn van de hele gemeente is gericht. Het doel van de kring is dat het mensen bij God brengt. Het is daarom goed als er lijnen zijn tussen de kring en ander werk in de kerk. En dat ook nieuwe mensen welkom zijn in de kring.

pagina 16 v. 19 | Een plaats voor kringen in een gereformeerde kerk Meerwaarde van kringen

Meerwaarde van kringen

In dit artikel zijn al een aantal punten naar voren gekomen waarin kringen van waarde kunnen zijn in een gemeente. Na de genoemde valkuilen van kringen, wil ik in de volgende paragrafen nog enkele punten op een rijtje zetten van de meerwaarde die kringen kunnen hebben in de gemeente.

Met elkaar meeleven Doordat een kring klein is, weten de kringgenoten meer van elkaars leven. Je hoort van elkaars noden, ziektes en blijde berichten en kunt daarin direct meeleven en bemoedigen. In grote verenigingen of het geheel van de gemeente kunnen noden of verdriet soms minder aan bod komen. Mensen die niet met hun moeilijkheden te koop lopen, kunnen onopgemerkt blijven. In een kring leer je elkaar persoonlijker kennen en kun je elkaar zo gemakkelijker steunen en helpen.

Ruimte voor persoonlijk gesprek Omdat de kringen kleiner zijn dan het geheel van een gemeente of een vereniging, kunnen mensen persoonlijker over hun geloof praten. In een kleine groep is de sfeer veiliger en overzichtelijker. Mensen kunnen makkelijker over moeilijke vragen spreken, of onderwerpen aankaarten die min of meer taboe zijn. Ook mensen die wat minder snel praten kunnen in een kleinere groep de ruimte krijgen om aan het woord te komen over hun geloof.

Ontwikkeling van gaven In de kleine groepen is er meer ruimte voor iedere persoon, zodat ook gaven beter ontdekt en ontwikkeld kunnen worden. In een kleine groep kunnen mensen hun gaven op kleine schaal oefenen en inzetten. Ze kunnen daarin ontdekt en gestimuleerd worden door hun groepsgenoten. Potentiële groepsleiders kunnen worden ontdekt en geholpen daarin te groeien. Mensen die goed kunnen spreken of bijbelstudies maken, kunnen worden gestimuleerd daar meer mee te doen. Mensen die goed kunnen koken of andere creatieve gaven hebben kunnen dit delen met hun groep. Ook kan men juist in kleine groepen zien wie er geschikt kan zijn voor het ambt van ouderlingen en diakenen.

Aansluiting op de omgeving Vaak zijn kringen ingedeeld naar wijken, zodat de kringleden dicht bij elkaar wonen. Dit maakt het ook gemakkelijk voor de kring om open naar de omgeving te zijn. Samen kun je betrokken zijn in je directe woonomgeving.

pagina 17 v. 19 | Een plaats voor kringen in een gereformeerde kerk Meerwaarde van kringen

Je kunt gemakkelijk eens je buurvrouw of een vriend meenemen naar de kring. Of je kunt met de kring actief iets organiseren als een barbecue voor de directe omgeving. Andere kringen zijn ingedeeld naar een thema of interessegebied. Bijvoorbeeld een Alphacursus, een diaconale kring of een opvoedingskring. Ook daarbij kun je mensen uit je kennissenkring aantrekken, wanneer je weet dat zij eenzelfde interesse hebben. Voor nieuwe leden van de gemeente kunnen de kringen een belangrijke rol spelen. Mensen die tot geloof komen doen dit vaak door middel van een traject wat enige tijd kost. In de kringen is de ruimte en de tijd om over geloof na te denken, vragen te stellen en vriendschappen op te bouwen. Nieuwe leden kunnen op hun gemak nadenken over wat ze geloven. Daarnaast kunnen zich door het persoonlijke contact thuis gaan voelen in de gemeente.

pagina 18 v. 19 | Een plaats voor kringen in een gereformeerde kerk Bronnen

Conclusie Kringen kunnen een goede functie vervullen in een gereformeerde kerk.  Het is als eerste een structuur, een onderdeel van de gemeente als geheel. Ook in de Bijbel vinden we kleinere groepen in Gods volk en in de gemeente.  Kringen zijn voorts ook een middel om elkaar op te bouwen. De kleinschaligheid van de groep maakt dat gesprekken open en persoonlijk kunnen zijn. Zo kan de kring een Mirjam helpen om regelmatig bij haar persoonlijke relatie met God bepaald te worden.  Ten slotte kan de kring een middel zijn om het evangelie naar buiten te brengen. Voor veel mensen kan de kring een laagdrempelige plaats zijn waar zij fijne contacten opdoen en hun vragen over geloven kwijt kunnen. Belangrijk is wel dat gemeenten een beleid voor kringen opstellen. Hierin kunnen de verhoudingen tussen het pastorale werk van ambtsdragers en dat wat in kringen gebeurd worden bepaald. Belangrijk is ook dat er doelen zijn voor de kringen. Kringen hebben evenals de gemeente als geheel tot doel om dichter naar God toe te groeien en te leven naar Zijn Woord. Laten we een Hans serieus nemen, in zijn kritiek dat kringen soms teveel om de mens kunnen draaien. Het is niet goed als een kring verzandt in een groep die nog weinig met God en de Bijbel te maken heeft. Per kring kan er verschil zijn tussen de nadruk op bijbelstudie en nadruk op zorg voor elkaar. Het is belangrijk samen na te denken welke doelen je in een gemeente met de kringen wil bereiken, en welke plaats Gods Woord daarin heeft. Marijke Harmanny is theoloog en was medewerkster productontwikkeling bij Centrum dienstverlening gereformeerde kerken.

Versie januari 2011

pagina 19 v. 19 | Een plaats voor kringen in een gereformeerde kerk Bronnen

Bronnen

B. Donahue en R. Robinson, Zeven valkuilen voor kleine groepen in de kerk. (2003) Hoornaar: Gideon. H. Eschbach, De groeigroep als bouwsteen. Een model voor de opbouw van de gemeente. (1993) Kampen: Kok. J. Hoek, Geroepen in een nieuwe eeuw. Geheim en missie van de gemeente. (2008) Zoetermeer: Boekencentrum. P.W. Van de Kamp, 2005,‘Onderling pastoraat in de gemeente’ in De Reformatie, jaargang 80 nummer 17 (29 januari 2005), pag. 305-307 Jaap Modderman, Kerk (in) delen, Van leergemeenschap naar ontmoetingsgemeenschap, (2008) Kampen: Kok Anne Pals, Gemeenteopbouw groepsgewijs. Over het werken met groepen in de kerk. (2001) Boekencentrum, Zoetermeer. I. Plantinga-Kalter, De Gereedschapskist van de gemeenteopbouwer. (2009) Amsterdam: Buijten & Schippersheijn Motief. Christian A. Schwartz, Natuurlijke gemeenteontwikkeling volgens de principes die God in de schepping heeft gelegd. (1996) Hoornaar: Gideon. N. Tramper. (1995) Het woord in ons midden. Handreiking voor het luisterend leven. Zoetermeer: Boekencentrum. Veen, E.P. (z.j.), Werken in groepen en kringen. Opzet, methoden en suggesties voor groepswerk in de gemeente. (1983) Kampen: Kok. A. Peters en A. Romkes, (2006) Werkmap toerusting kringleiders. M. te Velde, Gemeenteopbouw 2, Bijbelse principes voor het functioneren van de christelijke gemeente. (1992) Barneveld: De Vuurbaak

Een plaats voor kringen in een gereformeerde kerk

Recommend Documents