THEMA: VISUALISEREN
Trefwoorden Seven New Tools
Auteur Marjan Hoogendijk
De nieuwe zeven instrumenten
Visualisatietechnieken om mogelijkheden te ontdekken In dit thema-nummer over visualiseren mochten de nieuwe zeven instrumenten natuurlijk niet ontbreken. Ze zijn een aanvulling op de bekende ‘seven tools’, ontwikkeld in Japan, die vooral nuttig zijn voor kwantitatieve problemen. Deze tweede serie, de nieuwe zeven instrumenten, zijn vooral gedefinieerd voor de meer kwalitatieve problemen, zoals bijvoorbeeld klantbehoeften. De meeste instrumenten zijn redelijk bekend, maar vanwege hun toepasbaarheid zetten wij ze voor u op een rij. Ook handig voor op uw planbord! 18
SIGMA Nummer 5, oktober 2009
THEMA: VISUALISEREN
In minder dan 50 woorden – Visualiseren van informatie geeft overzicht, verdieping en vaak nieuwe invalshoeken. – In dit artikel worden de ‘nieuwe zeven instrumenten’ gepresenteerd, ontwikkeld door JUSE in Japan, om visualiseren vorm te geven. – Naast een grafische weergave, wordt kort toegelicht hoe en wanneer de instrumenten te gebruiken zijn.
Als u bezig bent een situatie te doorgronden, de juiste verbetermaatregel uit te vinden of geheel nieuwe denkrichtingen te onderzoeken is het visualiseren van informatie van groot nut. Zowel individueel als in groepsverband geven ze overzicht, verdieping en een impuls aan het creatieve denken. De instrumenten die in dit artikel worden weergegeven staan bekend onder de verzamelnaam ‘de nieuwe zeven instrumenten’. Ze zijn ontwikkeld door JUSE (Union of Japanese Scientists and Engineers), als aanvulling op de zeven basis tools. Veel van deze tools zullen u bekend voorkomen. Toch blijken ze in de praktijk vaak maar weinig Figuur 1. Interrelatiediagram
gebruikt en dat is jammer. Veel problemen in organisaties ontstaan door gebrekkige communicatie en ‘langs elkaar heen praten’, maar ook doordat er slordig wordt nagedacht over mogelijkheden en consequenties. Deze technieken kunnen dit helpen voorkomen. Het gebruik is niet moeilijk, maar vraagt wel oefening en ervaring die u al doende verwerft. Pak ze de volgende keer er weer eens bij, zo zorgt u dat u ze steeds beter in de vingers krijgt. Want, oefening baart kunst!
1. Het Interrelatiediagram Oorzaak en gevolg analyse Dit diagram maakt de relaties duidelijk die aanwezig zijn in een complexe situatie, met veel elkaar beïnvloedende factoren. Het diagram dient om de betrekkingen van oorzaak en gevolg tussen deze factoren aan het licht te brengen. Het heeft ook veel weg van mind-mapping. De factoren waar de meeste pijlen van uitgaan, worden wel de ‘bronoorzaken’ of ‘drivers’ genoemd.
Bron: 111 instrumenten voor kwaliteitsverbetering, Arend Oosterhoorn. Uitg. Kluwer.
3 Minder tijd voor onderhoud machines in 1
1
uit 3
Mensen niet gemotiveerd om op te letten
6
in 4
uit 1
Veel klachten over producten in 3
uit 2
2 klanten klagen over gebrek aan aandacht
5 Investering voor opleidingen loopt terug in 2
in 2
uit 0
4
uit 2
Budgetten worden gekort in 1
SIGMA Nummer 5, oktober 2009
uit 3
19
THEMA: VISUALISEREN
Figuur 2. Overeenkomstendiagram
Bron: www.npd-solutions.com/affinitydiagram.html
Nieuwe generatie digitale camera Eigenschappen
Foto maken
Grootte en handzaamheid
Foto mogelijkheden
Lange levensduur batterij
Heeft een groot zoekscherm
Makkelijk vast te houden en mee te nemen
Actiefoto’s
Grote foto-opslag capaciteit
Heeft een aparte zoeker
Compact, past in (broek)zak
Foto’s binnen en ’s avonds
Standaard, goedkope geheugenkaart
Close-up foto’s
Zoomlens Gebruiksgemak
Reactiesnelheid
Eenvoudig in gebruik
Schakelt snel in
Eenvoudig om foto modus te kiezen
Foto wordt snel genomen
Resolutie voor 8x10-vergrotingen Neemt scherpe foto’s
Waarde Redelijke prijs
2. Overeenkomstendiagram
dat de uitkomsten van een brainstormsessie verwerkt moeten worden tot inzichtelijke thema’s en deeloplossingen.
Met een overeenkomstendiagram of affiniteitsdiagram kan een groot aantal ideeën, meningen of thema’s op basis van hun overeenkomsten gegroepeerd worden. Dit hulpmiddel kan gebruikt worden om structuur aan te brengen in resultaten van een brainstormsessie of de uitkomsten van een probleeminventarisatie. Hierdoor worden vage concepten vertaald in meer specifieke omschrijvingen. Het is een goede methode om in een groep toe te passen op het moment Figuur 3. Boomdiagram
20
3. Boomdiagram Het boomdiagram is een standaardinstrument bij risicoanalyse en kan worden toegepast om de relaties tussen doelen en maatregelen te laten zien. Het is vooral geschikt om in complexe situaties onderlinge verbanden op te sporen
Bron: Kwaliteit in Praktijk, Instrumenten voor probleemoplossen, door Jan Maas, dec 2003.
SIGMA Nummer 5, oktober 2009
THEMA: VISUALISEREN
Figuur 4. Matrixdiagram
✶ ▲ ▲
Gebruikerswensen
Fraai aanzien
Moderne styling
2
●
●
▲
Smaakvol passen in interieur
3
▲
▲
Eenvoudig in te stellen
Hoogte-instelling gemakkelijk
5
● ▲ ● ✶
Pedalen eenvoudig te bereiken
5
▲ ●
✶ = sterke invloed of verband ● = enige invloed of verband
Materiaal testen
● ✶
Hoogte instelkracht
4
Comfort van de stoel
✶ ▲ ✶
OnderStevige ondersteuning lange ritten steuning van het lichaam Voorkomen van rugklachten
Levensduurtest
Ergonomie volgens DIN
3
4. Matrixdiagram Een matrixdiagram maakt de relatie tussen twee verschillende factoren duidelijk. Het wordt dikwijls gebruikt om kwaliteitseisen te vertalen in overeenkomstige (technische) eigenschappen en vervolgens in productie-eisen. Het helpt om in te zien of alle eisen en wensen van klanten of stakeholders vertaald zijn in (adequate) oplossingen van de leverancier. Maar de matrix kan ook worden gebruikt om mogelijk tegenstrijdige eisen en wensen op te sporen. De dienst moet bijvoorbeeld snel geleverd worden voor de ene klantengroep, maar ‘grondig’ voor de andere klantengroep. Op basis van deze informatie kan een innovatiegroep heel gericht aan de slag om een nieuwe oplossing te vinden die bijvoorbeeld én heel snel, én heel grondig is.
Totaalgewicht van de stoel
Ontwerp autostoel Mate van belangrijkheid
en afwegingen te maken. Het wordt toegepast als de noodzaak bestaat om in detail de wegen in kaart te brengen die gevolgd moeten worden om een specifiek einddoel te bereiken en te anticiperen op mogelijke risico’s.
▲
▲ = weinig invloed of verband blanco = geen invloed of verband
Het matrixdiagram wordt vaak gebruikt om kwaliteitseisen te vertalen in overeenkomstige (technische) eigenschappen en vervolgens in productie-eisen
0,5
Goede vering
0,5
Moderne styling
0,1
Hoogte-instelling gemakkelijk te doen 0,5
Hoogte-instelling gemakkelijk te doen
35
10 0 10 10 10 50
25
Pedalen eenvoudig te bereiken
35
10 5
Moderne styling
5
Goede vering
Voorkomen van rugklachten
Totaal relatieve belangrijkheid
Voorkomen van rugklachten
Totaal horizontaal + verticaal
1
Bron: www.adburdias.nl
Stuur makkelijk bereikbaar
Stevige ondersteuning lange ritten
Stevige ondersteuning lange ritten
Relatieve belangrijkheid
Figuur 5. Matrixgegevensanalyse
0 10 5
0
0 5
0
0
15 7,5
5
5
15 1,5
10 10 45 22,5
Pedalen eenvoudig te bereiken
0,5
10 40
20
Stuur makkelijk bereikbaar
0,5
40
20
Relatieve belangrijkheid: 1 = voorwaardelijk 0,5 = belangrijk
SIGMA Nummer 5, oktober 2009
0,1 = niet belangrijk
5. Matrixgegevensanalyse Wordt gebruikt als de matrixanalyse onvoldoende gedetailleerde informatie oplevert. Met deze analysemethode wordt het belang van diverse aspecten bepaald. De Matrixdata-analyse is een kruistabel waarbij zowel op de X- als op de Y-as dezelfde aspecten worden benoemd. Per aspect wordt het relatieve belang bepaald. Dan wordt bepaald welke invloed de diverse aspecten op elkaar hebben. De scores worden horizontaal en verticaal opgeteld en gecorrigeerd voor het relatieve belang. Op deze manier ontstaat een prioriteitsstelling.
21
THEMA: VISUALISEREN
6. ProcesBeslissingsProgrammaKaart
Figuur 6. ProcesBeslissingsProgrammaKaart Bron: www.syque.com/quality_tools/tools/TOOLS12.htm
Het model zoals in figuur 6 (van een snijmachine) heet ‘Process Decision Program Chart’. Een hele mond vol voor een relatief eenvoudige tool voor het management. Het helpt de stappen te bepalen die nodig zijn voor de invoering van een bepaald programma of verandering, en geeft de mogelijkheid om tegenmaatregelen en onverwachte gebeurtenissen op te nemen in de planning. Meer nuttige informatie op de desbetreffende site.
Plan
Risks
Fit material onto cuttin bench
7. Pijldiagrammen PERT (Program Evaluation and Review Technique) CPM (Critical Path Method). Het pijldiagram wordt gebruikt bij het zichtbaar maken van tijdschema’s. Het instrument geeft inzicht in de totale projecttijd en parallele taken en wel op een zodanige manier dat ze eenvoudig te controleren en besturen zijn.
Wipe bench before placing material
Pieces on bench snag material
Align material to edge marks
Uneven alignment against edge marks
Fit and screw down material clamps
Clamps not holding evenly Screwing twists material
Run cutting tool through template
Redesign using single lever action
Move cutter to starting position
Cutter not properly aligned
Provide alignment notch
Run cutter through template
Cutter tears or slips
Ensure regular maintenance
Remove and stack material
Move stack trolley next to cutter
Material snags during movement
Check for sharp areas between them
Informatiebronnen Imai, Masaaki. ‘Kaizen. De sleutel van Japans succesvolle concurrentie’, Kluwer, 1997. ISBN 90-267-1995-7 Maas, Jan, ‘Instrumenten voor probleemoplossen’. In: Kwaliteit in Praktijk, dec. 2003, Kluwer Bakker, C.G., ‘IKZ leerboek integrale kwaliteitszorg’. EPN, 2002. ISBN 90010500387
Figuur 7. Pijldiagram
Countermeasures
Autocut material to pattern template
Kwaliteitsreeks, www.fontys.nl http://www.adburdias.nl/ http://syque.com/quality_tools/tools/TOOLS12.htm
Bron: http://faculty.catawba.edu/jbgreen/Classes/MKT_3502/researchcpm.htm
Final check of background records
5 Client interviews
1
Conduct exploratory interviews Complete questionnaire
10
6
Start
3 5
Literature reviews
3
Field interviewing
4
Code data and analyze
7
8
8
Write report
8
4
Meet client
9
1
End
3
2
Develop proposals
executive 3 Complete questionnaire
5 Milestones: 3 Proposal approval 7 Interviews completed 9 Final report completed
3
2
Interview executives
6
Arrange executive appointments
Critical path: S – 1 – 3 – 4 – 7 – 8 – 9 – E Time to completion: 40 working days
22
SIGMA Nummer 5, oktober 2009
