CO2-voetafdruk 2008 Stadsdeel Oud-Zuid

CO2-voetafdruk 2008 Stadsdeel Oud-Zuid

Partners for Innovation BV

Emiel Hanekamp Carolien van Merksteijn

juni 2009

Samenvatting Stadsdeel Oud-Zuid heeft de doelstelling om als organisatie in 2015 klimaatneutraal te zijn. Dat wil zeggen dat zo min mogelijk CO2 wordt uitgestoten en waar deze uitstoot onvermijdelijk is dit gecompenseerd1 wordt, zodat de netto CO2-uitstoot nul bedraagt. Voor het jaar 2008 is een CO2-voetafdruk vastgesteld. Deze CO2-voetafdruk geeft inzicht in het totale energieverbruik en de hoeveelheid CO2-uitstoot van alle activiteiten van de stadsdeelorganisatie . De CO2-voetafdruk geeft dus ook inzicht in het huidige gebruik van duurzame energie (in het geval van Stadsdeel Oud-Zuid is dit de inkoop van alle groene stroom). In de CO2-voetafdruk is wel apart aangegeven welk deel van de CO2-voetafdruk geen feitelijke CO2-uitstoot geeft. De totale CO2-voetafdruk van Stadsdeel Oud-Zuid in 2008 is 3.741 ton CO2. Hiervan is al 1.000 ton (26,6%) vermeden (CO2-neutraal), door het gebruik van groene stroom. Voor de CO2-voetafdruk is gekeken naar:

• • •

energieverbruik van alle gebouwen waar ambtenaren werkzaam zijn; energieverbruik van het wagenpark en de machinerieën; woon-werkverkeer van medewerkers per auto, motor of bromfiets.

Totale CO2-voetafdruk (kg CO2)

Waarvan CO2-neutraal (kg CO2)

2.138.190 1.250.194 353.481 3.741.866

986.571 10.084 996.655

Energieverbruik gebouwen Wagenpark en machinerieën Woon-werkverkeer Totaal CO2-voetafdruk 1

Op 27 mei 2009 heeft de stadsdeelraad van het Stadsdeel Oud-Zuid het volgende besluit genomen: “Mocht het onverhoopt niet mogelijk blijken om met bovenstaande maatregelen in 2015 als stadsdeelorganisatie CO2-neutraal te zijn, dan zal er niet over gegaan worden op CO2-compensatie.”

CO2-voetafdruk 2008, Stadsdeel Oud-Zuid

2

De figuren illustreren dat de gebouwen de meeste hoeveelheid energie verbruiken maar door het gebruik van groene stroom net iets minder CO2-uitstoot veroorzaken dan het wagenpark en de machinerieën. Woon-werkverkeer levert een geringe bijdrage aan de CO2-voetafdrukvan de stadsdeelorganisatie.

Het zwembad ‘Zuiderbad’ aan de Hobbemastraat heeft het hoogste energieverbruik en ook de hoogste CO2-emissie, gevolgd door de sporthallen ‘sportcentrum De Pijp’ aan de Lizzy Ansingstraat en de ‘Apollohal’ aan de Apollolaan en de stadsdeelkantoren Karel du Jardin en Koninginneweg. Deze 5 gebouwen maken ruim 83% van het totale energieverbruik en ook 83% van de CO2-uitstoot van de gebouwen uit.


3

Zakelijk personenvervoer Grote voertuigen Machinerieën Totaal wagenpark en machinerieën

CO2-voetafdruk (kg CO2) 12.093 706.524 531.578 1.250.194

Waarvan CO2-neutraal (kg CO2) 10.084 10.084

Het wagenpark (grote voertuigen) heeft de hoogste CO2-emissie, op de voet gevolgd door de gebruikte machinerieën. Zij vertegenwoordigen ook de grootste CO2-posten op de totale CO2voetafdruk, gevolgd door het gasverbruik voor gebouwen.

Eigen vervoer – Auto Eigen vervoer – Motor/Bromfiets Bedrijfsvervoer – Benzine Bedrijfsvervoer – Diesel Totaal woon-werkverkeer

CO2-voetafdruk (kg CO2) 253.749 43.290 8.542 47.900 353.481

Waarvan CO2-neutraal (kg CO2) -

Het gebruik van de eigen auto voor woon-werkverkeer is de belangrijkste bron (71,8%) van CO2emissies bij woon-werkverkeer. Het woon-werkverkeer met bedrijfsauto’s maakt 16% van de totale CO2-emissie van woon-werkverkeer uit. De totale CO2-voetafdruk is als betrouwbaar te kwalificeren.


4

Inhoudsopgave Samenvatting ................................................................................................................................ 2 Inhoudsopgave .............................................................................................................................. 5 Hoofdstuk 1: Introductie ................................................................................................................ 6 Aanleiding ................................................................................................................................. 6 CO2-voetafdruk en Plan van Aanpak........................................................................................... 6 Hoofdstuk 2: Methode en aanpak .................................................................................................. 8 Methode.................................................................................................................................... 8 Scope van de CO2-voetafdruk..................................................................................................... 8 De verzamelde verbruikcijfers en CO2-kentallen......................................................................... 9 Berekeningen en aannames ..................................................................................................... 11 Hoofdstuk 3: Resultaten .............................................................................................................. 14 Totale CO2-voetafdruk Stadsdeel Oud-Zuid in 2008 .................................................................. 14 Energieverbruik van gebouwen waar ambtenaren werkzaam zijn ............................................ 15 Wagenpark & machinerieën .................................................................................................... 17 Woon-werkverkeer .................................................................................................................. 18 Betrouwbaarheid CO2-voetafdruk ............................................................................................ 20 Hoofdstuk 4: Conclusies en aanbevelingen .................................................................................. 21 Conclusies................................................................................................................................ 21 Aanbevelingen datacollectie .................................................................................................... 21 Maatregelen ............................................................................................................................ 22


5

Hoofdstuk 1: Introductie Aanleiding De verandering van het klimaat is een van de grootste uitdagingen van deze tijd. Het is een “algemeen maatschappelijke verantwoordelijkheid”2. Daarom is ‘klimaat’ een heel belangrijke pijler van het milieuprogramma van de stad Amsterdam en van Stadsdeel Oud-Zuid. Amsterdam en Stadsdeel Oud-Zuid hebben zich twee klimaatdoelen gesteld3: 1. In 2025 is de CO2-uitstoot van de stad Amsterdam 40 procent minder dan in 1990; 2. De gemeentelijke organisatie zelf is uiterlijk 2015 CO2-neutraal. Dat wil zeggen dat de stadsdeelorganisatie zo min mogelijk CO2-uitstoot en waar deze uitstoot onvermijdelijk is dit compenseert, zodat de netto CO2-uitstoot nul bedraagt. Om de tweede doelstelling te halen heeft Stadsdeel Oud-Zuid al een aantal maatregelen in gang gezet4: het energieverbruik van de belangrijkste gemeentelijke gebouwen wordt aangepakt, er wordt groene stroom ingekocht, duurzaamheid is een standaard gunningcriterium bij alle inkopen en men probeert het personenvervoer (zakelijk en woon-werk verkeer) te verminderen. Bovengenoemde maatregelen zijn echter onvoldoende om de doelstelling om als stadsdeelorganisatie klimaatneutraal te zijn in 2015 te kunnen halen. Er zullen dus aanvullende maatregelen genomen moeten worden. Om te kunnen bepalen voor welke activiteiten het beste maatregelen kunnen worden genomen en om het effect van deze maatregelen te kunnen volgen (en indien nodig bij te kunnen sturen) is het van belang om de nulsituatie (CO2-voetafdruk) goed in kaart te brengen.

CO2-voetafdruk en Plan van Aanpak Partners for Innovation is gevraagd om de CO2-voetafdruk van 2008 van Stadsdeel Oud-Zuid vast te stellen en aan de hand hiervan een Plan van Aanpak op te stellen waarin wordt beschreven welke maatregelen het Stadsdeel zou kunnen nemen om haar klimaat doel te realiseren. De CO2-voetafdruk geeft voor 2008 van alle5 activiteiten van de stadsdeelorganisatie aan hoeveel CO2-uitstoot daarmee gemoeid zou zijn bij gebruik van fossiele brandstoffen en zonder compensatie maatregelen. Het Plan van Aanpak is een praktisch uitvoerbaar plan om te komen tot een CO2neutrale stadsdeelorganisatie in 2015. Het plan beschrijft verschillende strategieën om te komen tot dit doel. Elk van de strategieën heeft zijn voors en tegens in termen van kosten, inspanningen en resultaat (daadwerkelijke CO2-reducties versus compensatie van CO2-emissies). Het Plan van Aanpak geeft een basis om keuzes te kunnen maken over te nemen ‘klimaatinvesteringen’.

2

http://www.klimaat.amsterdam.nl/main.php?obj_id=582205492 http://www.oudzuid.amsterdam.nl/natuur_en_milieu/klimaat?popup=false&focus=true 4 Milieu uitvoeringsprogramma 2008 5 Passend binnen de scope van het onderzoek: energiegebruik gebouwen, energieverbruik wagenpark en machinerieën en woon-werkverkeer per auto. Zie verder Hoofdstuk 2. 3


6

Bij de daadwerkelijke invoering van CO2-reducerende maatregelen wil het stadsdeel de volgorde van de Trias Energetica6 volgen: 1. terugdringen van onnodig energieverbruik, bijvoorbeeld energiebesparing in de vorm van goede warmte isolatie; 2. voor de resterende behoefte zoveel mogelijk duurzame energie inzetten, bijvoorbeeld wind en zon; 3. zuinig en efficiënt gebruik maken van fossiele bronnen, als duurzame energie niet volstaan. Bijvoorbeeld door optimaal gebruik te maken van de CO2-arme elektriciteit van een afvalverbrandingsinstallatie. Als laatste zal nog compensatie toegepast kunnen worden van, in praktisch, technisch of financieel opzicht, ‘onvermijdbare’ CO2-emissies. Terugdringing van het (onnodige) energieverbruik is de belangrijkste CO2-reducerende maatregel. De CO2-voetafdruk moet dus ook inzicht geven in het huidige gebruik van duurzame energie. In het geval van Stadsdeel Oud-Zuid is daarom ook de huidige inkoop van alle groene stroom in de CO2voetafdruk opgenomen. Wel is hiervan aangegeven dat dit deel van de CO2-voetafdruk geen feitelijke CO2-uitstoot geeft (aangegeven met vermeden CO2-uitstoot).

6

http://www.senternovem.nl/duurzameenergie/de-technieken/trias_energetica.asp


7

Hoofdstuk 2: Methode en aanpak Methode De CO2-voetafdruk van Stadsdeel Oud-Zuid is gebaseerd op berekeningen. De daadwerkelijke CO2uitstoot is dus niet gemeten7. Met verbruikscijfers voor bijvoorbeeld elektriciteit, benzine of kilometers woon-werkverkeer met een personenauto en standaard CO2-emissie kentallen zijn de bijbehorende CO2-emissies berekend. De verbruikscijfers zijn specifiek voor Stadsdeel Oud-Zuid. De gebruikte CO2-kentallen zijn algemeen geaccepteerde en veel gebruikte kentallen. Deze aanpak volgt de aanpak van een aantal ‘standaarden’ op dit gebied waaronder die van bijvoorbeeld het GHG-protocol8. Bij de aanpak zijn de volgende stappen gevolgd: 1. vaststellen van de scope van de CO2-voetafdruk; 2. verzamelen van de benodigde verbruikscijfers en CO2-kentallen; 3. berekenen van de CO2-voetafdruk.

Scope van de CO2-voetafdruk De scope van een CO2-voetafdruk geeft aan van welke activiteiten de CO2-uitstoot vastgesteld gaat worden. Voor Stadsdeel Oud-Zuid zijn de volgende activiteiten voor het jaar 2008 in de CO2voetafdruk meegenomen9: •

Energieverbruik (gas en elektriciteit) van alle gebouwen waar ambtenaren werkzaam zijn;

•

Het energieverbruik (brandstof en elektriciteit) van alle dienstwagens en machinerieën;

•

Het woon-werkverkeer per auto, motor en bromfiets van medewerkers.

Dit is in lijn met de scope die gehanteerd wordt door de stad Amsterdam en andere stadsdelen, wanneer gesproken wordt over “de CO2-voetafdruk van de stadsdeel organisatie”. Onderstaande tabel geeft in detail de scope van de CO2-voetafdruk weer. Tabel 1: De scope van de CO2-voetafdruk van Stadsdeel Oud-Zuid over 2008 Energieverbruik van alle stadsdeelgebouwen waar ambtenaren werkzaam zijn Elektriciteit- en gasverbruik van de volgende 14 gebouwen. Marktbeheerder • Albert Cuypstraat 261-263 Stadsdeelkantoor • Karel du Jardinstraat 65 Stadsdeelkantoor • Koninginneweg 1 Stadsdeelwerf • Generaal Vetterstraat 27 7

Het daadwerkelijk meten van de CO2-uitstoot van alle activiteiten is financieel en operationeel niet haalbaar. www.ghgprotocol.org, a partnership between the World Resources Institute and the World Business Council for Sustainable Development. 9 Gemeente Amsterdam Stadsdeel Oud-Zuid Milieubeleidsplan 2009-2011, Concept versie 3, Bijlage 3 “Afbakening CO2 neutrale stadsdeelorganisatie”

8


8

• • • • • • • • • •

Stadsdeelwerf Stadsdeelwerf Garage Onderhoud Vondelpark Opslag en kantine Wijkservicepunt ‘Coenen Lydia’ Zwembad ‘Zuiderbad’ Sporthal ‘Apollohal’ Sporthal ‘Sportcentrum De Pijp’ Kantine

Luchtvaartstraat 9 Pieter Aertszstraat 5 2e Van der Helststraat Kattenlaan 6c Albert Cuypstraat 88 J.M. Coenenstraat 4 Hobbemastraat 26 Apollolaan 4 Lizzy Ansingstraat 88 Olympiaplein

Brandstof- en elektriciteitsverbruik van alle dienstwagens en machinerieën De volgende dienstwagens en machines zijn meegenomen: • machinerieën (groenonderhoud- en veegmachines); • zakelijk personenvervoer (autobus en personenauto’s); • grote voertuigen (huisvuil- en grof/containervoertuigen). Woon-werkverkeer per auto, motor en bromfiets van medewerkers • • •

Het aantal kilometers woon-werkverkeer per auto- motor- en bromfiets met eigen vervoer of met bedrijfsvervoer (inclusief carpoolen). Dienstreizen (reizen onder werktijd tussen verschillende locaties bijvoorbeeld) zijn niet meegerekend in deze categorie maar komen terug in de categorie dienstwagens. Andere vormen van woon-werkverkeer, zoals Openbaar Vervoer en fiets, zijn niet meegerekend.

De verzamelde verbruikcijfers en CO2-kentallen Voor de drie verschillende activiteiten zijn verschillende bronnen van gegevens gebruikt. Deze staan in de tabel hieronder weergegeven. Tabel 2: Bronnen van de verbruikcijfers voor de CO2-voetafdruk Activiteit

Bronnen

Energieverbruik van alle stadsdeelgebouwen waar ambtenaren werkzaam zijn.

• Energieverbruik (aardgas m3 en elektriciteit kWh) zoals opgegeven op de afrekening van de leverancier, zoals opgegeven door Heidi de Boer (beleidsmedewerker Milieu); • Schatting van energieverbruik Olympiaplein, door Partners for Innovation, op basis van oppervlakte gebouw, activiteiten die er plaatsvinden, energieverbruik per bvo van overige gebouwen OudZuid, gemiddeld energieverbruik per huishouden10 en gemiddeld oppervlakte huishouden11. • Energieverbruik (liters en kWh) van alle dienstwagens, gebaseerd op tankpassen en schatting voor Goupil elektrowagens, zoals opgegeven door Jan van Rooijen (wagenparkbeheerder). • Geschat aantal gereden kilometers uit de vervoersscan medewerkers Oud-Zuid (2008) met toelichting van André van den Berg (onderzoeker);

Energieverbruik van alle dienstwagens en machinerieën. Woon-werkverkeer per auto, motor en bromfiets.

10

www.milieucentraal.nl Rapport VROM, Wonen, Wijken en Integratie: Cijfers over Wonen 2006; Feiten over mensen, wensen, wonen 11


9

Activiteit

Bronnen • Brandstofverbruik (liters) van de personenauto’s die worden ingezet voor bedrijfsvervoer, gebaseerd op tankpassen, zoals opgegeven door Jan van Rooijen (wagenparkbeheerder); • Schatting van brandstofverbruik voor 1 dienstwagen voor bedrijfsvervoer, door Partners for Innovation, op basis van gegevens van vergelijkbare dienstauto’s.

Elke activiteit veroorzaakt directe en indirecte CO2-uitstoot. Directe CO2-uitstoot treedt op bij verbranding van fossiele brandstoffen, bijvoorbeeld bij het rijden in een auto. Het verbruik van elektriciteit en de inkoop van goederen zijn voorbeelden van indirecte CO2-uitstoot. Er zijn een groot aantal CO2-emissie kentallen voor directe en indirecte CO2-uitstoot. Deze zijn berekend aan de hand van uitgevoerde Levens Cyclus Analyses (LCA). LCA’s van directe uitstoot zijn in de regel minder complex dan voor indirecte uitstoot en daarmee ook vaak betrouwbaarder. De kwaliteit van een CO2-emissie kental hangt daarnaast ook af van de mate waarin het kental de feitelijke situatie representeert. Voor de CO2-voetafdruk van Stadsdeel Oud-Zuid zijn verschillende algemeen geaccepteerde en openbare bronnen voor kentallen gebruikt. In de tabel hieronder is per kental aangegeven welke bron is gebruikt en wat de kwaliteit van dit kental is. De belangrijkste bronnen zijn onder de tabel nog toegelicht. Tabel 3: Bron en kwaliteit van de CO2-emissie kentallen Gebruikte kental

Kwaliteit

Bron

Elektriciteitsverbruik: 0,38666 kg CO2/kWh Aardgasverbruik: 2,2431024 kg CO2/m3 Euro 95 benzineverbruik (ook voor ASPEN benzine en HBP gebruikt): 2,34 kg CO2/liter Dieselverbruik: 2,68 kg CO2/liter CO2-emissie per autokilometer: 0,1880 kg CO2/km (Totaal Benzine, Diesel, LPG) CO2-emissie per motorkilometer en brommerkilometer (50/50 genomen van 2 kentallen): 0,0975 kg CO2/km

Hoog (indirect) Zeer hoog (direct) Zeer hoog (direct)

GHG Protocol 2007 GHG Protocol 2007 GHG Protocol 2006

Zeer hoog (direct) Gemiddeld (indirect)

GHG Protocol 2006 STREAM 2008

Laag (indirect)

STREAM 2008

GHG-protocol / EIA Het World Resource Institute en de World Business Council for Sustainable Development hebben het Greenhouse Gas Protocol (GHG-protocol) gevormd, om bedrijven, overheden en milieugroeperingen wereldwijd te assisteren bij het bouwen van een nieuwe generatie van betrouwbare en effectieve programma’s voor het aanpakken van klimaatverandering. Hiervoor hebben ze een aantal tools en een dataset van algemeen geaccepteerde CO2-emissie factoren ontwikkeld. De kentallen voor CO2uitstoot per kWh elektriciteit van het GHG-protocol zijn gebaseerd op cijfers van het International Energy Agency. STREAM


10

CE Delft heeft een uitvoerige studie uitgevoerd naar de CO2-uitstoot van de meeste transportmiddelen in Nederland;“Studie naar Transport Emissies van alle Modaliteiten” (STREAM). De CO2-emissie kentallen zijn gebaseerd op verschillende bronnen van fossiel brandstof verbruik, energie verbruik, laadfactoren, omwegpercentages, grootte van het transportmiddel en vele verschillende transportmiddelen. De betrouwbaarheid van de gebruikte CO2-emissie kentallen zijn hoog uitgezonderd die voor woonwerkverkeer. Dit komt omdat voor zowel autogebruik als brommer- en motorgebruik gemiddelde waardes voor de kentallen zijn genomen. Voor de gebruikte auto’s voor woon-werkverkeer is het niet bekend of dit benzine auto’s of diesels zijn. Daarom is een kental genomen dat gebaseerd is op de verhouding Benzine/Diesel/LPG dat voorkomt op de Nederlandse wegen. Tevens is de verhouding motorrijders en brommerrijders onbekend. Er is daarom gekozen om de kentallen voor deze vervoersvormen 50/50 mee te rekenen voor de hele groep motoren brommerrijders.

Berekeningen en aannames De verzamelde verbruikcijfers en de CO2-emissiekentallen vormen de basis voor de berekening van de CO2-voetafdruk. De betrouwbaarheid van deze berekening is daarbij zowel afhankelijk van de kwaliteit van de gegevens als van de kwaliteit van de kentallen. In het kort komt het erop neer dat de gegevens over het gebouwgebonden energieverbruik het meest betrouwbaar zijn, gevolgd door het brandstofverbruik van de dienstwagens. De gegevens over het woon-werkverkeer zijn het minst betrouwbaar. Onderstaand zijn de verschillende aannames, tussenberekeningen en de kwaliteit van het tussenresultaat weergegeven. Energieverbruik van gebouwen waar ambtenaren werkzaam zijn 1. Bij de Luchtvaartstraat staat 1 elektrowagen en bij de 2e Van Der Helststraat staan er 4. Het geschatte verbruik, 3.170 kWh per jaar per wagen, is van het opgegeven verbruik afgetrokken. 2. Het energieverbruik van de Olympiaweg is geschat gebaseerd op het energieverbruik van een gemiddeld huishouden in Nederland (1.652 m3 gas en 3.402 kWh stroom per jaar, Milieu Centraal) met een gemiddeld woonoppervlak (150 m2,VROM 2006), aangezien het alleen een kantine en toilet betreft waar vermoedelijk wel elke dag de verlichting en verwarming aanstaat. De oppervlakte van de gebruiksruimte is door Heidi de Boer geschat op 60 m2. 3. Er staan ook nog 3 elektrowagens bij de Kattenlaan met een geschat verbruik van 3.410 kWh per jaar per wagen. Het energieverbruik van de Kattenlaan is exclusief het opladen van deze elektrowagens. Hier is dus niet het verbruik van de elektrowagens vanaf getrokken. Een kleine onnauwkeurigheid kan ontstaan omdat de gegevens van het energiegebruik van de gebouwen zijn gebaseerd op de maandelijkse afrekeningen van de leverancier en niet op de meterstanden. De rekeningen betreffen niet het verbruik per de eerste of laatste dag van de maand en daarmee van een volledig kalenderjaar, zoals voor de voetafdruk nodig is. Hierdoor ontstaan onnauwkeurigheden.


11

Het energieverbruik van de elektrowagens is geschat, dit kan dus een kleine onnauwkeurigheid opleveren bij twee gebouwen: de Luchtvaartstraat en de 2e Van Der Helstraat. Het stadsdeel koopt (via de centrale stad) alle elektriciteit in van het AEB (Afval Energie Bedrijf). Van deze elektriciteit is aangegeven dat deze 100% groen is. Energieverbruik van alle dienstwagens en machinerieën 1. Voor ASPEN benzine (voor tweetakt machinerieën) is dezelfde CO2-uitstoot genomen als voor euro 95 benzine (bron: Ernst van Gelder van GVG Oliehandel BV, leverancier van de ASPEN benzine). 2. HBP is benzine en heeft dezelfde CO2-uitstoot als gewone euro 95 benzine. Jan van Rooijen geeft aan dat dit bij benadering klopt. 3. Brandstof behorende bij tankpassen 04, 05 en 11 is Euro 95 volgens Jan van Rooijen. 4. Het brandstof verbruik van het bedrijfsvervoer met parknummer 622 is geschat op het verbruik van het bedrijfsvervoer met parknummer 621 en 623. 5. De brandstof die door de snorfietsen wordt gebruikt is Euro 95, volgens Jan van Rooijen. 6. Trilplaten werden 2x genoemd in verzamelstaat Benzine met dezelfde cijfers. Een hiervan is weggelaten.

Het is onwaarschijnlijk dat zowel ASPEN benzine als HBP precies dezelfde CO2-emissie per liter hebben als Euro 95 benzine. Het zal echter niet veel verschillen en de gebruikte hoeveelheden zijn relatief klein. Daarom levert dit slechts een kleine onnauwkeurigheid op. Kleine onduidelijkheden en ontbrekende cijfers van het brandstofverbruik van het wagenpark en machinerieën zijn in overleg met Jan van Rooijen aangevuld. Op een aantal punten zijn schattingen gemaakt die een kleine onnauwkeurigheid geven. Omdat bepaalde wagens nogal eens in onderhoud gaan, worden wagens ingehuurd ter vervanging (Jan van Rooijen). De ingehuurde wagens gebruiken in principe een huurpas van het Stadsdeel om te tanken. Zoals gezegd is het elektriciteitsverbruik van de elektrowagens geschat. Woon-werkverkeer per auto, motor en bromfiets van medewerkers 1. Het woon-werkverkeer is niet per medewerker, maar per fte (36 uur/week) berekend. Medewerkers die (tijdelijk) op non-actief staan zijn daarbij buiten beschouwing gelaten. De (tijdelijke) inhuur van medewerkers is wel meegenomen. 2. Bij enquête antwoord “Werk minder dan 4 dagen” is aangenomen dat er dan gemiddeld 3 dagen wordt gewerkt.


12

3. Bij enquête antwoord “Werk meer dan 5 dagen” is aangenomen dat er dan gemiddeld 5 dagen wordt gewerkt. 4. “Carpoolen” is met gemiddeld 2,5 reizigers per auto. 5. “Soms alleen en soms met anderen reizen” is met gemiddeld 1,5 reizigers per auto. 6. Wanneer vraag over aantal reizigers niet is beantwoord, is aangenomen dat men alleen reist. 7. Onder het reizen met de dienstauto is alleen verstaan het reizen met bedrijfsvervoer. 14% reist met bedrijfsvervoer. 8. Enkele medewerkers nemen de eigen auto mee op dienstreizen (3%) en naar werkafspraken (4%), dit zijn reizen tijdens kantooruren, bijvoorbeeld tussen de stadsdeelkantoren. Daarom zijn deze kilometers niet meegenomen. De liters brandstofverbruik van dienstauto's zijn wel bekend en meegenomen. 9. Bij 3% verzuim zijn er ongeveer 200 werkdagen per jaar per fte. 10. Halve dagen werken leidt tot meer woon-werkbewegingen, thuiswerken daarentegen tot minder. Beide zijn moeilijk in te schatten, dus we gaan er vanuit dat dit tegen elkaar opweegt. 11. Er is een groot verschil tussen de kentallen voor motoren en brommers. Er is gekozen om een kental te maken dat 50/50 het kental voor motoren en brommers bevat. Omdat er heel veel aannames zijn gemaakt en geëxtrapoleerd is vanuit de enquête cijfers (waarbij de vragen niet eenduidig gesteld waren en er dus aannames zijn gemaakt over wat medewerkers bedoelden met hun antwoord), kan er een grote foutmarge zitten in de uiteindelijke CO2-voetafdruk voor autokilometers en motor/bromfiets kilometers. De CO2-voetafdruk voor de dienstreizen is veel betrouwbaarder, omdat dit uitgaat van werkelijk getankte liters brandstof.


13

Hoofdstuk 3: Resultaten Totale CO2-voetafdruk Stadsdeel Oud-Zuid in 2008 De totale CO2-voetafdruk van Stadsdeel Oud-Zuid in 2008 is 3.741 ton CO2. Hiervan is al 1.000 ton (26,6%) vermeden (CO2-neutraal) door het gebruik van groene stroom. CO2-neutraal toegelicht Deze CO2-voetafdruk geeft de hoeveelheid CO2-uitstoot van alle activiteiten van de stadsdeelorganisatie Oud-Zuid bij gebruik van fossiele brandstoffen en zonder compensatie maatregelen. De CO2-voetafdruk geeft dus ook inzicht in het huidige gebruik van duurzame energie (in het geval van Stadsdeel Oud-Zuid is dit de inkoop van alle groene stroom). In de CO2-voetafdruk is wel apart aangegeven welk deel van de CO2-voetafdruk geen feitelijke CO2-uitstoot geeft (aangegeven met CO2-neutrale uitstoot). In de figuur hieronder is schematisch weergegeven wat de bijdragen van de verschillende activiteiten aan de CO2-voetafdruk zijn. Voor de activiteiten die elektra verbruiken is de feitelijke CO2-uitstoot nul omdat groene stroom wordt ingekocht. Dit is aangegeven als CO2-neutrale uitstoot. Figuur 1: CO2-voetafdruk Stadsdeel Oud-Zuid voor 2008 (totaal)


14

Tabel 5: Totale CO2-voetafdruk Stadsdeel Oud-Zuid in 2008 Totale CO2-voetafdruk (kg CO2)

Waarvan CO2-neutraal (kg CO2)

2.138.190 1.250.194 353.481 3.741.866

986.571 10.084 996.655

Energieverbruik gebouwen Wagenpark en machinerieën Woon-werkverkeer Totaal CO2-voetafdruk

De figuur en tabel hierboven illustreren dat de gebouwen veruit de grootste hoeveelheid energie verbruiken. Omdat alle elektriciteit groen wordt ingekocht (via de centrale stad bij het Afval Energie Bedrijf) is de daadwerkelijke CO2-emissie van het energieverbruik in gebouwen met 42% net iets lager dan die van het wagenpark en de machinerieën met 45%. Woon-werkverkeer draagt slechts voor 13% bij aan de werkelijke CO2-uitstoot van de stadsdeelorganisatie. Het kleine CO2-neutrale gedeelte van de emissies van het wagenpark en de machinerieën zijn een gevolg van een achttal elektrische veegwagens. Bij het woon-werkverkeer wordt niet van klimaatneutrale brandstoffen gebruik gemaakt.

Energieverbruik van gebouwen waar ambtenaren werkzaam zijn De verschillende gebouwen die binnen de scope van de CO2-voetafdruk van de stadsdeelorganisatie vallen hebben verschillende functies en grootte (Tabel 1). Dit zie je terug in de voetafdruk. Figuur 2: CO2-voetafdruk van Energieverbruik Gebouwen Stadsdeel Oud-Zuid 2008


15

De CO2-voetafdruk van de verschillende stadsdeelgebouwen waar ambtenaren werkzaam zijn verschillen behoorlijk. In figuur 2 zijn zowel de bijdrage aan de CO2-voetafdruk van gasverbruik als elektriciteitsverbruik (groene stroom) weergegeven. Tabel 7: CO2-voetafdruk van Energieverbruik Gebouwen Stadsdeel Oud-Zuid 2008 CO2-voetafdruk (kg CO2) Waarvan CO2-neutraal (kg CO2) Albert Cuypstraat 261-263 8.220 3.000 Karel du Jardinstraat 65 364.010 248.778 Koninginneweg 1 192,041 84.103 Generaal Vetterstraat 27 43.000 28.871 Luchtvaartstraat 9 70.829 36.191 Pieter Aertszstraat 5 63.078 27.173 2e Van der Helststraat 95.398 37.878 Kattenlaan 6c 12.303 1.644 Albert Cuypstraat 88 16.822 4.498 J.M. Coenenstraat 4 42.684 17.261 Hobbemastraat 26 557.153 142.330 Apollolaan 4 284.101 182.686 Lizzy Ansingstraat 88 386.542 171.633 Olympiaplein 2.008 526


16

Totaal gebouwen

2.138.190

986.571

Analyse van de figuur en tabel laat zien dat het zwembad ‘Zuiderbad’ aan de Hobbemastraat, veruit het grootste energieverbruik heeft. Ook de CO2-emissies zijn het hoogst, gevolgd door de sporthallen aan de Apollolaan en Lizzy Ansingerstraat. Als alleen de niet-klimaatneutrale CO2-uitstoot in ogenschouw worden genomen, leveren ook de stadsdeelkantoren aan de Karel du Jardinstraat en Koninginneweg belangrijke bijdragen aan de totale CO2-voetafdruk van de stadsdeelorganisatie. Bovenstaande vijf gebouwen hebben samen ruim 83% van het energieverbruik van alle gebouwen en ook 83% van de werkelijke CO2-emissies (ten gevolge van gasverbruik). Het Zuiderbad alleen al is verantwoordelijk voor respectievelijk 26% van het energieverbruik van alle gebouwen en zelfs 36% van de werkelijke CO2-emissies. Gezien het formaat van de gebouwen, hun functies en het aantal bezoekers/medewerkers dat er gebruik van maakt, is dit niet verwonderlijk. Vooral het zwembad heeft vanwege het verwarmen van het water een relatief grote aardgasbehoefte, terwijl de stadsdeelkantoren meer elektriciteit gebruiken. Het hoge elektriciteitsgebruik van de sporthal ‘Apollohal’ vergeleken met de sporthal ‘sportcentrum De Pijp’ is waarschijnlijk een gevolg van de koeling die nodig is.

Wagenpark & machinerieën Het wagenpark en de machinerieën van Stadsdeel Oud-Zuid is verdeeld in een aantal subcategorieën. Grote voertuigen worden voornamelijk gebruikt voor het vervoeren van huisvuil en grofvuil. De categorie machinerieën is een diverse groep bestaande uit een grote vloot kleine voertuigen, machines en apparaten, dat voornamelijk wordt ingezet voor het groenonderhoud. Het betreft hier onder andere veegmachines (op benzine, diesel en elektriciteit), spoelwagens en kleine apparaten als bladblazers, heggenscharen en bosmaaiers. Tot slot zijn er ook een aantal dienstwagens en bromfietsen die niet worden ingezet voor woon-werkverkeer. Dit is het zakelijke personenvervoer. Hieronder is de CO2-voetafdruk van het wagenpark en de machinerieën weergegeven. Figuur 3: CO2-voetafdruk van Wagenpark en Machinerieën Stadsdeel Oud-Zuid 2008


17

Tabel 8: CO2-voetafdruk van Wagenpark en Machinerieën Stadsdeel Oud-Zuid 2008 CO2-voetafdruk (kg CO2) Waarvan CO2-neutraal (kg CO2) Zakelijk personenvervoer 12.093 Grote voertuigen 706.524 Machinerieën 531.578 10.084 Totaal wagenpark en machinerieën 1.250.194 10.084 De grote voertuigen leveren de grootste bijdrage aan CO2-voetafdruk van “wagenpark en machinerieën”, 57% van het totaal. De machinerieën zijn ook een grote post, 43% van het totaal. Het zakelijke personenvervoer is heel beperkt, met maar 1% van het totaal. Er zijn acht elektrowagens die ingezet worden voor vegen. Omdat Stadsdeel Oud-Zuid alle elektriciteit CO2-neutraal inkoopt, is de CO2-uitstoot van deze wagens neutraal. Echter, het vormt maar 1% van het totaal. De totale niet CO2-neutrale uitstoot van het wagenpark en de machinerieën is net iets groter dan de totale niet CO2- neutrale uitstoot van de gebouwen. Hier zit dus het grootste CO2-besparingspotentieel.

Woon-werkverkeer Binnen de scope van de CO2-voetafdruk van Stadsdeel Oud-Zuid valt alleen het woon-werkverkeer met de auto (privé en Stadsdeel auto’s voor carpoolen), de motor en de bromfiets. Woonwerkverkeer per openbaar vervoer, fiets, te voet of met een ander voertuig wordt niet meegerekend. Onder woon-werkverkeer wordt alleen het reizen van en naar het werk verstaan. Dienstreizen vallen buiten deze definitie. Het reizen met de eigen auto tijdens werktijd, valt buiten


18

de scope van de CO2-voetafdruk. Het reizen met een dienstauto van Stadsdeel Oud-Zuid tijdens werktijd valt onder wagenpark en machinerieën. Het gebruik van de privé auto, motor of bromfiets is gebaseerd op het aantal gereden kilometers. Het gebruik van Stadsdeel auto’s voor carpoolen is gebaseerd op het aantal verbruikte liters brandstof. In de figuur en tabel hieronder worden de aandelen van verschillende soorten woon-werkverkeer weergegeven. Figuur 4: CO2-voetafdruk van Woon-werkverkeer Stadsdeel Oud-Zuid 2008

Tabel 9: CO2-voetafdruk van Woon-werkverkeer Stadsdeel Oud-Zuid 2008 CO2-voetafdruk (kg CO2) Waarvan CO2-neutraal (kg CO2) Eigen vervoer – Auto 253.749 Eigen vervoer – Motor/Bromfiets 43.290 Bedrijfsvervoer – Benzine 8.542 Bedrijfsvervoer – Diesel 47.900 Totaal woon-werkverkeer 353.481 Zeer waarschijnlijk wordt geen enkel gedeelte van het woon-werkverkeer op dit moment CO2neutraal gedaan (bv met elektrische auto’s op groene stroom). Het vormt bijna 10% van de totale CO2-voetafdruk van Stadsdeel Oud-Zuid. Het is daarmee de kleinste activiteit. Het merendeel van de CO2-uitstoot van het woon-werkverkeer wordt door privé autogebruik veroorzaakt (72%), gevolgd door het bedrijfsvervoer (14%). Volgens de afdeling reiniging maken inmiddels 36 personen gebruik van het bedrijfsvervoer. Het gebruik van de motor of bromfiets maakt 12% van de CO2-emissies van het woon-werkverkeer uit.


19

Betrouwbaarheid CO2-voetafdruk In de tabel hieronder is de betrouwbaarheid van zowel de kentallen als de gegevens weergegeven. Hieruit kan worden geconcludeerd dat de CO2-voetafdruk betrouwbaar is. •

Voor de gebouwen zijn de gegevens niet direct gemeten, maar van de eindafrekening gehaald, wat kan leiden tot een kleine onnauwkeurigheid. De kentallen zijn wel van hoge en zeer hoge kwaliteit. De CO2-emissies van de gebouwen zijn dus zeer betrouwbaar.

•

De gegevens van het wagenpark zijn niet volledig omdat het bij de inhuur van wagens onduidelijk is welke brandstoffen (diesel of Euro loodvrij) er met de tankpassen zijn getankt. Er is dus een potentiële deviatie met de werkelijke CO2-emissies. Deze deviatie lijkt echter gering van omvang te zijn. De kentallen zijn van hoge kwaliteit. De CO2-emissies van het wagenpark en machinerieën zijn dus betrouwbaar.

•

Zowel de kentallen als de verzamelde gegevens voor woon-werkverkeer zijn redelijk onbetrouwbaar. De kentallen zijn indirect en gebaseerd op gemiddelden en de verzamelde gegevens zelf zijn gebaseerd op een flink aantal aannames en extrapolatie van enquête gegevens. De CO2-emissies van het woon-werkverkeer zijn dus redelijk onbetrouwbaar.

Omdat de CO2-voetafdruk van het woon-werkverkeer maar een relatief klein deel (9,4 %) van het geheel is, kan toch gezegd worden dat de gehele CO2-voetafdruk betrouwbaar is. Tabel 10: Betrouwbaarheid van gegevens en kwaliteit kentallen per activiteit Activiteit Kwaliteit kentallen Betrouwbaarheid gegevens Gebouwgebonden Hoge kwaliteit Betrouwbaar energieverbruik gebouwen Wagenpark en machinerieën Zeer hoge kwaliteit Redelijk betrouwbaar Woon-werkverkeer per auto, Lage kwaliteit Redelijk onbetrouwbaar motor en bromfiets.


20

Hoofdstuk 4: Conclusies en aanbevelingen Conclusies Stadsdeel Oud-Zuid heeft vanuit haar taken vanzelfsprekend een flink aantal gebouwen waar ambtenaren werkzaam zijn en een redelijk groot wagenpark en machinerieën. Meer dan 90% van de CO2-uitstoot is dan ook toe te rekenen aan deze twee activiteiten. Omdat de elektriciteit 100% groen wordt ingekocht bij het AEB, is wel een groot gedeelte van deze uitstoot CO2-neutraal, namelijk bijna 27%. Het woon-werkverkeer is bijna 10% van de CO2-voetafdruk, waarvan het merendeel (bijna 72%) door eigen autogebruik van medewerkers. Het grootste energiebesparingpotentieel zit bij: het totale energieverbruik (48% van het totale energieverbruik) van de vijf grote gebouwen: het Zuiderbad, de Apollohal, sportcentrum De Pijp en de twee stadsdeelkantoren; het energieverbruik van de grote vrachtwagens, de veegmachines en de spoelwagens. ( % van het totale energieverbruik) Het grootste CO2-besparingpotentieel zit bij: het gasverbruik van de vijf grote gebouwen: het Zuiderbad, de Apollohal, sportcentrum De Pijp en de twee stadsdeelkantoren (35% van de totale CO2-uitstoot); het brandstofverbruik van de grote vrachtwagens, de veegmachines en de spoelwagens (45% van de totale CO2-uitstoot). De totale CO2-voetafdruk is te kwalificeren als betrouwbaar.

Aanbevelingen datacollectie Er zijn nog een aantal witte vlekken en potentiële onnauwkeurigheden in de aangeleverde gegevens. Op deze punten is het raadzaam om de betrouwbaarheid van de CO2-voetafdruk te verbeteren. Bij het opstellen van een volgende CO2-voetafdruk kunnen hiervoor betere gegevens worden aangeleverd. Hieronder worden enkele suggesties gedaan hoe dit aangepakt kan worden: •

De meterstanden van gas en elektriciteit zouden eigenlijk op de meterstanden van de betreffende gebouwen moeten worden afgelezen op 1 januari en 31 december van het jaar waarover de CO2-voetafdruk wordt berekend. Hierdoor worden onnauwkeurigheden door afrondingen of schattingen van gebruik van de energieleveranciers op de eindafrekening voorkomen.

•

Er zou een sluitende en eenvoudig te controleren administratie moeten komen van het brandstofverbruik van de inhuur van wagens en machinerieën. Het brandstofverbruik van ingehuurde auto’s is in 2008 in principe via de tankpassen meegenomen. De gegevens kunnen worden verbeterd door duidelijkheid te creëren over het soort brandstof dat is


21

getankt, het aantal verreden kilometers en het type voertuig. Daarnaast zouden er een aantal aanvullende gegevens van het wagenpark en de machinerieën achterhaald moeten worden, zoals het brandstofverbruik van een van de bedrijfswagens en de soort brandstof die gebruikt wordt door de bromfietsen. Gezien de administratie door de leasemaatschappij wordt bijgehouden, verdient het de voorkeur een overleg met hen in te plannen om de administratie geheel geschikt te maken om voor de CO2-voetafdruk te kunnen gebruiken. •

Er zou een nieuwe vervoersenquête gehouden moeten worden voor het jaar waarover de nieuwe CO2-voetafdruk wordt berekend. De vragen van deze enquête zouden aangepast moeten worden om een betere schatting te kunnen maken van het aantal door medewerkers afgelegde kilometers woon-werkverkeer. Hierin zal ook onderscheid gemaakt moeten worden tussen de afgelegde kilometers per benzine, diesel, dan wel LPG auto, zodat er meer betrouwbare kentallen gebruikt kunnen worden.

Maatregelen Nu de CO2-voetafdruk van Stadsdeel Oud-Zuid bekend is, ofwel de nulsituatie, kan er een Plan van Aanpak opgesteld worden om de doelstelling om klimaatneutraal te zijn in 2015 te realiseren. Dit Plan van Aanpak zal in een apart document worden beschreven.


22

CO2-voetafdruk 2008 Stadsdeel Oud-Zuid

Recommend Documents