Bouwen met oog voor toegankelijkheid en zorg

Bouwen met oog voor toegankelijkheid en zorg Universal Design in zorgsituaties en voorzieningen, hoe kan het gebouw een bijdrage leveren?

Fien Van den Abeele, architect Enter vzw, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid

©Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid

Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst

1

Waarover zullen we het hebben

1. 2. 3. 4.

Universal Design en toegankelijkheid Toegankelijkheid een probleem? Ontwerpen van zorgruimten Illustraties en tips uit de inspiratiebundel: 3 voorbeelden ©Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid


2

Universal Design en Toegankelijkheid



3

Universal Design Een toegankelijk ziekenhuis of woonzorgcentrum?

‘Good design enables, bad design disables’ EIDD Stockholm Declaration, 2004



4

Universal Design ‘Good design enables, bad design disables’ EIDD Stockholm Declaration, 2004

"Universal Design makes things more accessible, safer, and convenient for everyone....It is a philosophy that can be applied to policy, design and other practices to make products, environments and systems function better for a wider range of people. It developed in response to the diversity of human populations, their abilities and their needs.“ (IDeA, Buffalo)



5

Universal Design en toegankelijkheid Hedendaags uitgangspunt

‘Ideale man’



6

Universal Design en toegankelijkheid Hedendaags uitgangspunt

Ruimer gemiddelde



7

Universal Design en toegankelijkheid Universal Design, meer mensgericht ontwerpen  Toegankelijkheid voor iedereen volgt … in een design’jasje ‘integraal’: keten van toegankelijkheid en bruikbaarheid realiseren ‘inclusief en voor iedereen’: ontwerpen voor bijzondere doelgroepen overstijgen, diversiteit van gebruikers vormt de basis



8

Toegankelijkheid een probleem?



9

Knelpunten Vragen vanuit ≠ hoeken Woonzorgcentra  grote vraag i.f.v. private ruimten was bekend Ziekenhuizen  bevraging

? ©Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid


10

Knelpunten Algemene conclusies bevraging ziekenhuizen  Bevraging bevestigd aanwezigheid knelpunten: voor personen met een beperking, maar ook voor andere bezoekers!

 Bevestiging toegankelijkheid van belang voor iedereen: verhouding personen met en zonder beperking is gelijklopend aspecten m.b.t. fysieke toegankelijkheid voor iedereen prominent aanwezig

 Ook de private kamer staat bovenaan: allemaal → ruimte voor verzorging + personen met een beperking → de ruimtelijke aspecten + personen zonder beperking → de ruimte voor bezoek en sfeer

Ook heel wat niet ruimtelijk gelinkte knelpunten : betaalbaarheid parking, kwaliteit dienstverlening (dokters, verpleging), behandeling door ombudsdiensten, wachttijden, organisatie … (niet meegenomen)



11

Bevraging voorbeeld Vb: Communicatie, informatie en signalisatie Thema

Geen beperking

Info. en signalisatie:

Aanwezigheid Algemeen (alles!)

Beperking Aanwezigheid Signalering van ruimten, gangen …

Ondervindt u wel eens knelpunten in verband met de informatie en signalisatie in en rond het ziekenhuisgebouw? 300 Beperking

250

Geen beperking

200 150

58%

100

37,1%

50 0 Ja

Neen


Geen mening

Groot aandeel personen zonder beperking!


12


0

140

120

Andere knelpunten

Het kleurgebruik in de bewegwijzering

Automatisch openende deuren zijn onvoldoende gesignaleerd (schrikken…

De leesbaarheid van de informatie op de bewegwijzering (te klein,…

Het gebruik van termen in de bewegwijzering (begrijpbaar, duidelijke…

Ruimten zijn niet goed of onduidelijk gesignaleerd (benoemen van de…

Gangen, trappen en liften zijn niet of onduidelijk aangeduid

De bewegwijzering is op een onzichtbare of moeilijk te vinden plaats…

Er ontbreekt of er is te weinig bewegwijzering om mijn weg vlot te vinden

Bevraging voorbeeld Vb: Communicatie, informatie en signalisatie Zo ja, licht toe welke knelpunten u al ondervond in verband met de informatie en signalisatie in en rond het ziekenhuisgebouw?

GELIJKLOPEND

160

Beperking

Geen beperking

100

80

60

40

20

Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 13


160

140

0 Andere knelpunten

!

Het kleurgebruik in de bewegwijzering

40

Automatisch openende deuren zijn onvoldoende gesignaleerd (schrikken…

60

De leesbaarheid van de informatie op de bewegwijzering (te klein,…

Het gebruik van termen in de bewegwijzering (begrijpbaar, duidelijke…

Ruimten zijn niet goed of onduidelijk gesignaleerd (benoemen van de…

Gangen, trappen en liften zijn niet of onduidelijk aangeduid

De bewegwijzering is op een onzichtbare of moeilijk te vinden plaats…

Er ontbreekt of er is te weinig bewegwijzering om mijn weg vlot te vinden

Bevraging voorbeeld Specifieke knelpunten voor personen met en zonder beperking:

! algemeen: door iedereen vrijwel alle details aangegeven als knelpuntonderdeel Beperking

Geen beperking

120

100

80

!

20

Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst 14

Bevraging enkele conclusies Thema Parkeervoorzieningen:

Geen beperking Voorrijdmogelijkheid Ticket, slagboom Gebruik standaard plaats

Beperking Voorrijdmogelijkheid Ticket, slagboom (Mis)gebruik aangepaste plaats

Wachtruimten:

Locatie Ruimte (zit)comfort

Ruimte (zit)comfort Circuleren in ruimte en tss stoelen Sanitair aanwezig

Sanitair aanwezig Info. en signalisatie:

Aanwezigheid Algemeen (alles!)

Aanwezigheid Signalering van ruimten, gangen …

Circuleren:

Moeilijk weg te vinden Rustpunten Locatie liften, trappen, gangen

Moeilijk weg te vinden Rustpunten Locatie liften, trappen, gangen Algemeen gebruik lift

Contrasten



15

Bevraging enkele conclusies Thema Ziekenhuiskamer:

Geen beperking Ruimte voor verzorging Ruimte voor bezoek Zicht naar buiten Sfeer

Sanitaire cel kamer:

Beperking Ruimte voor verzorging Ruimte voor bezoek Gebruik inrichting Sfeer

Afwezigheid badkamer Ruimte voor zorg

Afwezigheid badkamer Algemeen gebruik (alles!)

Onthaal- en aanmeldbalies:

Gebruik balie Informatie Bezoekerssanitair nabij

Bezoekerssanitair: Consultatie- en onderzoeksruimten:

Locatie(s) in gebouw

Locatie(s) in gebouw Gebruik aangepaste

Gebruik omkleedruimte Inrichting omkleedruimte


Verstaanbaarheid Bezoekerssanitair nabij

Toegang Algemeen gebruik ruimte Inrichting omkleedruimte Omkleedruimte (algemeen)


16

Ontwerpen van zorgruimten



17

Ontwerpen van zorgruimten Samenbrengen van ≠ criteria en eisen Puzzelstukjes verzamelen uit 3 parameters



18

Ontwerpen van zorgruimten Parameter 1

MENSEN Mogelijkheden, kunnen, noden …



19

Ontwerpen van zorgruimten Parameter 1: mensen



20




21




22


GEBRUIK Taak, handeling, functie …



23

Ontwerpen van zorgruimten Parameter 2: gebruik



24




25




26




27




28


INDIVIDUELE KEUZES Visie, organisatie, aanbod …



29

Ontwerpen van zorgruimten Parameter 3: individuele keuzes



30




31




32

Ontwerpen van zorgruimten Samenbrengen van ≠ criteria en eisen Individuele keuzes: visie, organisatie, aanbod …

MENSEN Mogelijkheden, kunnen, noden …

GEBRUIK Taak, handeling, functie …

RUIMTELIJKE KWALITEITSEISEN Incl. toegankelijkheid en zorg! ©Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid


33

Ontwerpen van zorgruimten Inspiratiebundels toegankelijkheid van … Aanreiken van thematische puzzelstukjes Niet pasklaar … maar inpasbaar Vanuit waarom

Voor- en nadelen kennen zorgt voor betere oplossingen! ©Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid


34

Ontwerpen van zorgruimten Verschillen inspiratiebundels? Woonzorgcentra (Eind)gebruiker:

Doelstelling:

Toegankelijkheid:

Zorg:


Oudere

Thuisvervangende woonomgeving Comfort!

Sterk aanwezig


35

Ontwerpen van zorgruimten Verschillen inspiratiebundels? Ziekenhuizen (Eind)gebruiker:

Doelstelling:

Toegankelijkheid:

Zorg:


Zeer ruime waaier

Medische gezondheidszorg

Standaard, comfort en aangepast! Kan gefragmenteerd aanwezig zijn


36

Ontwerpen van zorgruimten Waar kan je de inspiratiebundels vinden? www.entervzw.be / publicaties  interactieve pdf www.vipa.be /toegankelijkheid  website versie



37

Illustraties en tips uit de inspiratiebundels: 3 voorbeelden



38

Voorbeeld 1: private kamer Ziekenhuiskamer of woonzorgkamer Kamerorganisatie: Toegangszone Sanitaire cel Slaap- en leefzone: 1 of 2 bedden Bergruimte © Enter vzw, UZ, Gent

Oriëntatie t.o.v. de gang: Langs Dwars Dimensionering en gebruik: Wie gaat er in verblijven Welke hulpmiddelen worden er gebruikt

© Enter vzw, WZV Wedbos, Geel ©Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid


39

Voorbeeld 1: private kamer Kamerorganisatie Elke kamer: 1. Toegangszone 2. Sanitaire cel 3. Slaap- en leefzone 4. Bergruimte

4

3 3 4

1


2

4

1


2

40

Voorbeeld 1: private kamer Kamerorganisatie Combinatie en wijze van samenstelling maakt verschil Toegangszone Sanitaire cel Slaap- en woonzone Bergruimte



41

Voorbeeld 1: private kamer Kamerorganisatie Slaap- en leefzone: 1 of 2 bedden (voornamelijk ziekenhuizen!)

!

Dimensionering ruim voor 1 persoon  vaak te smal voor 2 personen ©Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid


42

Voorbeeld 1: private kamer Oriëntatie t.o.v. de gang Langs of dwars  grote invloed op toegangszone / sanitaire cel

! !

Vaak in het nadeel van de bruikbaarheid sanitaire cel (woonzorgkamers) ©Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid


43

Voorbeeld 1: private kamer Dimensionering en gebruik Gebruik (til)hulpmiddelen grote ruimtelijke consequentie i.f.v. dimensionering Woonzorgkamer  meestal geen vaste plafondlift Passieve tillift  meest kritiek in ruimtegebruik Actieve tillift:

© Enter vzw, WZC Libertyt

Passieve tillift:

© Enter vzw, WZC Domino



44

Voorbeeld 1: private kamer Dimensionering en gebruik Hulpmiddelen en zorg  circulatie rond bed / badcel is belangrijke zone

Flexibele zones i.f.v. zorgvraag



45

Voorbeeld 2: sanitaire cel Private sanitaire cel aan een kamer Organisatie sanitaire cel: Aantal toestellen Zorggradatie inbouwen: Toegangswijze: open naar kamer Gesloten naar kamer (toilet!) © Enter vzw, UZ, Gent

Dimensionering en gebruik: Gebruik met of zonder hulp Welke hulpmiddelen worden er gebruikt

© Enter vzw, WZV Wedbos, Geel



46

Voorbeeld 2: sanitaire cel Organisatie sanitaire cel Aantal en plaats voorzieningen integreren Aantal toestellen is steeds bepalend voor de noodzakelijke gebruiksruimten



47

Voorbeeld 2: sanitaire cel Organisatie sanitaire cel Douche of geen douche?


Voordelen De bewoner/ patiënt kan zelf kiezen voor een douche op de kamer of een bad in de gemeenschappelijke badkamer.

Nadelen Onderhoudsaspecten van de douche, waaronder ook geurhinder bij niet of weinig gebruik.

De zelfstandigheid van de bewoner/ patiënt kan zolang mogelijk behouden en ondersteund worden. Hierdoor zal de bewoner vaak ook langer actief blijven.

De zorggraad van een bewoner is algemeen zeer groot, een zorgafhankelijke bewoner zal meestal een bad in plaats van een douche krijgen gezien het comfort voor de gebruiker en de zorgverlener. De douche op de sanitaire cel blijft vaak ongebruikt.

Door het drempelloos uitvoeren van de douche biedt de ruimte een extra gebruiksruimte die multifunctioneel kan gebruikt worden indien bijvoorbeeld de zorggraad groter wordt.

Kostprijs van de voorziening indien niet gebruik is groot. Op vlak van hulpmiddelen kan dit beperkt worden door flexibele systemen toe te passen zoals bijvoorbeeld een wegneembare douchezit.

Het douchen kan in een privaat karakter gebeuren.

De badcel vraagt bij de aanwezigheid van een douche een extra aandachtspunt in functie van slipveiligheid en materiaalgebruik


48

Voorbeeld 2: sanitaire cel Zorggradatie inbouwen: toegang Kamerhoge schuifwand  bereikbaarheid met hulpmiddelen Recht op recht bereikbaarheid van de toiletpot



49

Voorbeeld 2: sanitaire cel Zorggradatie inbouwen Indien geen kamerhoge schuifwand mogelijk  bereikbaarheid toiletpot! Recht op recht toegang – toiletpot



50

Voorbeeld 2: sanitaire cel Dimensionering en gebruik: t.h.v. de toiletpot Hangtoiletpot ↔ sokkeltoilet (onderhoud, zithoogte, zitdiepte) Beugel voorzien in steunmogelijkheid Min. één vrije opstelruimte Zijdelingse zone voor zorgverlening



51

Voorbeeld 2: sanitaire cel Dimensionering en gebruik: toiletpot - plaatsing beugels Let op bij voorzetwanden: ofwel volledig over de ruimte ofwel korte stop



52

Voorbeeld 2: sanitaire cel Dimensionering en gebruik: t.h.v. de wastafel Ergonomisch model, met afzetvlak… Stevige bevestiging ( wastafel is geen beugel!) Onderrijd- of onderzitbaar Zijdelingse zone voor zorgverlening



53

Voorbeeld 2: sanitaire cel Dimensionering en gebruik: t.h.v. de douche Douchezone vlak uitgewerkt Thermostatische mengkraan, douchekop op glijstang verstelbaar Beugels en douchezit Zijdelingse en voorwaartse zone voor zorgverlening vanuit zittende positie



54

Voorbeeld 3: omkleedruimte Ziekenhuis of medische praktijken Type omkleedruimte Logica van de handelingen Ruimte voor basisfuncties:  Toegang  Omkleden  Zitten  Kleding ophangen of spullen plaatsen

© Enter vzw, Althea, Genk

Standaard, comfort of aangepast

© Enter vzw, Althea, Genk



55

Voorbeeld 3: omkleedruimte Type omkleedruimte Zone, nis of (sas)ruimte  toegangswijze Keuze stelt eisen aan aanpalende ruimte



56

Voorbeeld 3: omkleedruimte Logica van de handelingen Beperkte ruimte mag geen obstakels opwerpen (sasruimten!)

Naar het onderzoek ©Enter, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid

… en terug! Investeren in toegankelijkheid is investeren in de toekomst

57

Voorbeeld 3: omkleedruimte Ruimte voor basisfuncties Elke omkleedruimte moet de basis kunnen vervullen 1. Zone voor omkleden 2. Zitmogelijkheid 3. Mogelijkheid om kleding op te hangen of spullen te plaatsen

3 1


2


58

Voorbeeld 3: omkleedruimte Standaard, comfort of aangepast Basisvoorziening vraagt ook aandacht



59

Voorbeeld 3: omkleedruimte Standaard, comfort of aangepast Voor iedereen die net wat meer hulp of ruimte kan gebruiken



60

Voorbeeld 3: omkleedruimte Standaard, comfort of aangepast Aangepast voor rolstoelgebruikers (beperkte bruikbaarhied!)



61

Voorbeeld 3: omkleedruimte Standaard, comfort of aangepast Indien aanwezigheid van sasruimten  gradatie voor iedereen!



62

Toegankelijkheid en zorg



63

Bedankt! Nog vragen of informatie nodig? Contacteer ons!

Belgiëplein 1 3510 Kermt




011 26 50 30



www.entervzw.be [email protected]


64

Bouwen met oog voor toegankelijkheid en zorg

Recommend Documents