Even voorstellen • Dik Spekkink
adviesbureau voor bouwprocesinnovatie
BIM
Kwaliteitszorg Bouwprocesinnovatie ICT--beleid in de bouw ICT Veiligheid & Gezondheid
Implementatie in het architectenbureau
Betrokkenheid bij BIM • • • • • • • •
Beleidsnota’s (BNA, BIR, Rgd, Uneto-VNI, ...) Introductieworkshops BIM Cursus BIM manager Gecertificeerd BIM Quickscanner Begeleiding bedrijven bij implementatie IPC voor architecten: ‘Collectief project BIM’ Standaardtaakbeschrijving voor 3D/BIM Ontwikkeling – Met deBIMspecialist en Balance & Result
• BNA Klankbordgroep BIM • BIM Expertnetwerk van NLingenieurs
BIM
Wat is
BIM? Bijzonder Irritant Modewoord Buitengewoon Intelligente Marketingtruc Een hype? Grootste innovatie in …(100?) jaar als het gaat om samenwerken en communiceren in de bouw
“Bouwen is communiceren”
In de communicatie gaat veel fout opdrachtgever
architect
aannemer
constructeur
W-adviseur
E-adviseur
E-installateur
Eigenlijk g j een wonder dat er überhaupt iets goed gaat!
Overige adv.
W-installateur
Onderaann. 1
• Aan weerskanten van ieder communicatielijntje staat wel ergens een computer ... • … maar computerprogramma’s “verstaan” elkaar niet! • Mensen moeten nog steeds de “vertaalslag” maken
Onderaann. 2
overheid fabrikanten groothandel
Veel dubbel werk, grote kans op fouten
Gebrekkige communicatie veroorzaakt 60% van de faalkosten in de bouw (1 à 3 miljard/jaar)
1
Bovendien ……
Definitie BIM
(‘Building Brains’) Brains’)
• Weten wij wel altijd zeker wat de ander bedoelt?
• BIM is: het virtuele bouwwerk • Werken aan/met het BIM heet
Verwachting: “BIM” lost dit voor een groot deel op
‘virtueel bouwen’
- Tekeningen - Berekeningen 1
2
3
4
6
6
6
7,8
D
7,2
22,8
C
C
7,8 A
A' first floor
– Onderdeel/kern van het BIM is een 3D bouwwerkmodel. – Het BIM wordt gedeeld door meerdere belanghebbenden in het bouwproces. – Betrokkenen werken daardoor met dezelfde informatie, die continu beschikbaar en altijd actueel is.
•
6
6
6
6
(we staan nog helemaal aan het begin van Constructie deze - Tekeningen ontwikkeling) - Berekeningen
Bouwwerk Informatie Model
worden gerealiseerd door:
leiden tot:
worden getoetst met:
hebben referenties met:
Installaties
Beheer & onderhoud
-Tekeningen - Berekeningen
Simulaties - Klimaat - Daglicht, geluid - Brand / rookverspreiding - Energiegebruik
Facility Management Technische specificaties
... maar:
Variërend van ‘licentie in huis’ tot ‘volledig 3D’ Lopen voor op meeste architecten
Grote bulk van aannemers volgt op grote afstand
Bepaalde toeleveranciers zijn heel ver •
•
6
Grote bouwbedrijven al jaren actief met ‘virtueel bouwen’ •
•
9
Constructeurs gaan snel •
•
8
Ca. 50% van BNA-architecten bezig met 3D/BIM •
•
7
Programma van Eisen
“Virtueel bouwen”
Stand van zaken BIM
6
C'
B
• BIM is een digitaal model van een bouwwerk, waarin alle relevante informatie betreffende zijn functionele en fysieke karakteristieken wordt opgeslagen, ontsloten en beheerd en dat ondersteunend is aan activiteiten en besluitvorming in de gehele levenscyclus van het bouwwerk
Toekomstmuziek! 5
48
A
Definitie
Visualisatie
Ontwerp
Haalbaarheidsonderzoek Regelgeving
Koppeling CAD-CAM (bijv. Staalconstructies)
Installatieadviseurs lopen wat achter …
• Het was wel een installatieadviseur die dit jaar de wedstrijd “Hoe slim is mijn BIM?” won! (beurs Bouw & ICT)
2
Stand van zaken BIM
Essentie van BIM
• Vooral nog intern
3D model is slechts één van de mogelijke representaties van info uit de database
– ‘little BIM’ – Heel verstandig!
• Vooral nog 3D modelleren – Koppelingen met andere software nog gering
• Samenwerking op basis van 3D/BIM komt nu langzaam op gang – ‘BIG BIM’
Van 2D plaatje naar 3D, 4D, 5D .... xD
database
met aan alle getekende elementen info over bijvoorbeeld: materiaal, elementeigenschappen, kosten, besteksartikelen, planning, ....
“Jullie kunnen toch wel BIMmen BIMmen?” ?” implementatie van BIM is tegenwoordig vooral ook
verwachtingen management (afrekenen met te hoog gespannen verwachtingen)
“Wij kunnen BIMmen BIMmen!” !” • ... zeggen de directies van bedrijven
• Want wij hebben (dure) Revit licenties • Een paar tekenaars zijn op les geweest • We hebben meegedaan aan de BIMcaseweek Onrealistische • Die 3D modellen zien er indrukwekkend uit
• ... vragen opdrachtgevers
• Geen afstemmingsproblemen • Geen faalkosten • Geen meerwerk • Mijn beheer en onderhoud is ook meteen geregeld!
Afrekenen met beeldvorming • “Met BIM werken alle ontwerpteamleden tegelijkertijd – online - in hetzelfde model” – Werkelijkheid: ontwerpteamleden werken (meestal) in eigen ‘aspectmodellen’, die periodiek worden gesynchroniseerd
verwachtingen bij mensen die er geen verstand van hebben!
3
Werken met aspectmodellen
Bouwkundig model
Werken met aspectmodellen
Constructiemodel
Bouwkundig model
Geïntegreerd model
Constructiemodel
Geïntegreerd model
Installatiemodel
Installatiemodel
Werken met aspectmodellen
Bouwkundig model
Afrekenen met beeldvorming • “Het BIM gaat de hele levenscyclus van het gebouw mee”
Constructiemodel
Geïntegreerd model
Installatiemodel
Visualisatie
Ontwerp
Haalbaarheidsonderzoek
- Tekeningen - Berekeningen
Regelgeving
1
2
3
4
5
6
6
7
8
9
48
A 6
6
6
6
6
6
Afrekenen met beeldvorming
6
7,8
D
7,2
22,8
C
C
C'
7,8
B
A
Constructie
A'
Wordt het dít of BIM BAM BOM? first floor
- Tekeningen - Berekeningen
Programma van Eisen worden gerealiseerd door:
leiden tot:
worden getoetst met:
hebben referenties met:
Beheer & onderhoud
Bouwwerk Building IInformatie nformation Model (ontwerp) Model Building Assembly Model (uitvoering)
Installaties -Tekeningen - Berekeningen
Building Operation Model (exploitatie) Simulaties - Klimaat - Daglicht, geluid - Brand / rookverspreiding
• “Om te BIMmen moet je allemaal met dezelfde programmatuur werken” – Ook als iedereen met Revit werkt, moet je heel strakke afspraken maken – Je sluit heel goede programma’s (en bedrijven die weloverwogen andere keuzen maken) uit – Data die je wílt uitwisselen, zijn (redelijk) goed via IFC uit te wisselen
- Energiegebruik Sterk afhankelijk van bouworganisatie- of contractvorm Technische
Facility Management
“Virtueel bouwen”
specificaties
4
ArchiCad
IFC: van gesloten naar open uitwisseling Dé open uitwisselingsstandaard voor 3D objectinformatie: IFC
open standaarden
‘gesloten systemen’: uitwisseling softwaresoftwaregebonden
Revit Structure
‘open systemen’: systemen’: uitwisseling systeemsysteemonafhankelijk
DSS
Snelle meerwaarde Moraal:
Wees realistisch in de verwachtingen Veel dingen kunnen we nog niet, tegelijkertijd kunnen we ook al veel wel! ... en laten we daar ons voordeel mee doen • Betrokkenen krijgen veel meer inzicht (inclusief opdrachtgever/gebruiker) • Opdrachtgever wordt (soms) volwaardig teamlid • Hoeveelheden uit het model
• Real time toetsing van het ontwerp aan het PvE • Vinger aan de financiële pols door gekoppelde begrotingen
5
Ondersteuning gebruikersoverleg
Stukslijsten
Ook handig voor facility management!
Auditorium
Clash control
Alle tekeningen zijn altijd consistent!
BIM vraagt in projecten projecten:: • Geïntegreerd ontwerpen – Voordelen optimaal als alle relevante disciplines van meet af aan samenwerken – Deelontwerpen van verschillende participanten moeten gelijke pas houden
Een greep uit
Consequenties voor de opzet van projecten
• Transparant werken en bereidheid tot delen van (digitale) informatie – Ontwerpen wordt steeds minder een ‘black box’
6
Op weg naar geïntegreerd werken Nu:
architect
Op weg naar geïntegreerd werken Straks:
ontwerp (traditioneel of 3D)
output
bouwer(s) adviseurs
productie gebouw
Dynamisch BIM
architect
bouwer(s)
(al dan niet via aspectmodellen)
productie gebouw
output
adviseurs Bron: Kern architecten
Op weg naar geïntegreerd werken
Bron: Kern architecten
BIM vraagt in projecten projecten::
Later:
Tekenen zoals er wordt gebouwd bouwer(s)
architect
Dynamisch BIM
(al dan niet via aspectmodellen)
– Vroegtijdig betrekken uitvoeringsdeskundigheid – Uitvoerende partijen hebben andere view op het 3D model: “Virtueel bouwen” Architect meet netto oppervlak
CAM productie gebouw
adviseurs
Aannemer wil bruto oppervlak weten
Bron: Kern architecten
Voorbeeld
Voorbeeld
Constructeur: stabiliteitswand over 3 verdiepingen (één object)
Aannemer: ik bouw ‘m in drie keer (3 objecten)
Voor de bouwer zijn het minstens drie verschillende objecten!
7
Integral Project Delivery
Praktijkervaringen
Kosten van ontwerpwijzigingen
Inspanning / effect
Mogelijkheid beïnvloeden kosten/kwaliteit
Kosten van Ontwerpwijzigingen BIM proces BIM ontwerpproces Traditionele ontwerpproces
VO
Praktijkervaringen
Protocol opstellen!
IPDP
Wie moet wanneer wat tekenen?
PV
UO / DV
EXPL
• Goede procesafspraken noodzakelijk
– Verdient zich later terug
– St Standaardbeschrijvingen d db h ij i van output t t per fase f kloppen niet meer – Traditionele honorariumverdeling past niet – Ontwikkeling ‘STB voor 3D-BIM’ (2011)
TO
Praktijkervaringen
• Meer werk in vroege fasen • Grenzen tussen ontwerpfasen vervagen / vallen weg
DO
– Hoe organiseren we het modelleringsproces? – Wat willen we met het BIM, welke analyses willen we mogelijk maken? – Hoe benoemen we de objecten? – Wie is ‘eigenaar’ van welke objecten? – Wie moet wanneer welke informatie leveren? – Hoe wisselen we informatie uit, in welk formaat? – Hoe en wanneer breng je elkaar op de hoogte van wijzigingen? – Wanneer noem je een VO en VO (enzovoort)?
– Hoe nemen we de opdrachtgever mee in het proces?
Hoe benoemen we de objecten?
Zonder goede afspraken
8
Hoe benoemen we de objecten?
Voorbeeld • Architect en constructeur in één model • Strenge afspraken over benoemen van objecten en hun eigenschappen
Mét goede afspraken
Bron: CAE Nederland
BIM-functies en -analyses Project X
Voorbeeld
Architect
Installatieadviseur
Constructeur
ArchiCAD
Revit Structure
Architectonisch/bouwk. model
Constructief model
DDS
Installatietechnische modellen
aspectmodellen
(bron: Senaati, Finland)
participanten
Wat willen we met het BIM?
integratie
Gecombineerd model
• Participanten, rollen en BIMfuncties in één oogopslag
Verplichte analyses
– Over te nemen in BIM-protocol
Uitvoeringsmodel
Via IFC
Wenselijke analyses, niet noodzakelijk
Niet noodzakelijke analyses
Ruimtelijk Toetsing aan PvE
Life cycle kosten
Inkoopanalyse
Clash control
Brandveiligheid compart.
Verhuuranalyse
Hoeveelheden uit model
Verlichting
Facility Management
Kostenraming
Veiligheid
Onderhoud
Energiegebruik
Onderhoudbaarheid
Akoestiek
Binnenklimaat
Uitvoeringsplanning
Impact op verschillende terreinen
Impact p van BIM op p de bureauorganisatie
• • • • •
Beleid Cultuur Organisatie C Competenties i Techniek
9
Beleidsaspecten
Impact BIM op de ‘business’
• Niet zomaar een volgende stap in de automatisering • BIM gaat de ‘core business’ ingrijpend veranderen • BIM is uiterst strategische tool
• Toepassing 3D/BIM katalyseert de ontwikkeling naar meer D&B-contracten • Meer vaste samenwerkingsverbanden • Andere business modellen nodig – Selectie van ontwerpteams i.p.v. individuele adviseurs – Andere klanten (die meerwaarde van je werk zien en voelen) – ‘Integral Project Delivery’
– Regisseur van het ontwerp- en bouwproces kan zich niet permitteren om niet met BIM bezig te zijn
• BIM verandert je business model ... • ... vraagt dus om beslissingen en betrokkenheid op directieniveau
Cultuuraspecten
BIM vergt andere manier van denken
• Fundamenteel andere manier van denken en doen
• Van tekenen naar modelleren met ‘intelligente’ objecten • Van plaatje naar database
– Objectgeoriënteerd – “Vloekgarantie”: Vloekgarantie : allerlei dingen lijken niet te kunnen
Aan ieder object hangt ‘extra’ informatie
• Nieuwe werkwijzen, nieuwe bureaustandaarden • Transparant werken en informatie delen • Integraal en geïntegreerd • Life Cycle denken
Organisatieaspecten
Geometrie is slechts één van de mogelijke representaties Hergebruik van data in verschillende applicaties
Organisatieaspecten
• Nieuwe functies/rollen nodig
• Interactief werken (in teamverband)
– ‘BIM manager’ (beheer BIM in projecten) – Modelleur
• Grenzen tussen functies vervagen – Waar eindigt het ontwerpen en begint het modelleren? – ‘Real time’ ontwerpevaluatie
‘Skypen’’ is ‘Sk i bijna een must!
– Enorme versnelling van het teamproces (je bent al snel de bottleneck) – Real time ontwerpevaluatie p – Enorme toename van (interne en externe) informatie waar je liefst direct iets van moet vinden
• Middenkader moet mee in denk- en werkwijze – Grote bottleneck in veel bedrijven – “Dit kunnen we met ons oude CAD-pakket toch veel beter!”
10
Geïntegreerd volgens American Institute of Architects traditioneel
geïntegreerd
Gefragmenteerd, samenstelling op basis van ‘wanneer nodig’ en het minimaal noodzakelijke, sterk hiërarchisch, controle
Geïntegreerd, samenstelling vroeg in het proces op basis van wat nodig is in het project, open, gericht op samenwerking
Lineair, gescheiden, kennis inschakelen h k l op het h moment dat d het h nodig is, afgeschermde informatie en kennis
team proces risico
Individueel beheerst en geminimaliseerd Individueel, minimale inspanning voor maximale beloning, gebaseerd op initiële investeringskosten
beloning communicatie
‘Paper based’, 2D, analoog Individueel, suboptimalisatie, alloceren en verdelen van risico’s, afbakenen
contracten
Gelijktijdig en ‘multi-level’, vroege inzet van kennis k en expertise, gedeelde informatie, gemeenschappelijk belang en vertrouwen Collectief beheerst en gedeeld Beloning gekoppeld aan teamsucces, gebaseerd op toegevoegde waarde Digitaal, virtueel, BIM: “3D, 4D, 5D” Bevorderen en ondersteunen van multidisciplinaire samenwerking, delen van risico’s
Techniek
Competenties • “Tekenen” wordt moeilijker – Door koppeling van informatie aan het model
• Nieuwe vaardigheden / competenties – Tekenen is niet langer het trekken van lijnen lijnen, maar het manipuleren van 3D objecten – 3D modelleren – Integraal ontwerpen – Life Cycle denken – Beheer en management van het BIM – Workflowmanagement – Samenwerken via project websites
Hoe te implementeren? • Kennis van softwarepakket(ten) – 3D modelleren – Koppelen verschillende 3D modelleringspakketten – Koppeling met andere software (begroten, simulaties, berekeningen, enz. – Uitwisselingsstandaarden
• Gebruik van BIM-server • Versie- en revisiebeheer • Gebruik en beheer van projectwebs / Document Management Systeem
Rode draad implementatieplannen • BIM werkgroep / kerngroep
• Intern beginnen (‘little BIM’) • 3D modelleren – Lastig genoeg ....
• Andere denkdenk en werkwijze eigen maken • “Snelle voordelen” ontdekken / verkennen – Moet voor het eigen werk voordelen opleveren
• In tweede instantie: inzetten op samenwerking (‘BIG BIM’) • Zorg dat je de hele organisatie ‘meeneemt’
Voorbeeld: Inno Concept Bouwen • Ketenintegratie BVR Groep met vaste partners
– Architect, projectleider, tekenaar
• Softwarekeuze • Proefproject(en) • Keuze implementatiemethode – Olievlek of in één keer (of in twee keer)
• Uitrollen 3D modelleren in hele bureau • Uitbouwen naar meerdere toepassingen intern (‘little bim’) • 3D/BIM ondersteunde samenwerking met ketenpartners (‘BIG BIM’)
11
Het gaat razendsnel ....
Tot slot • Werken met 3D/BIM is nog een proces van vallen en opstaan … • … wordt vaak nog wat mooier voorgesteld dan het in werkelijkheid is • Positieve ervaringen overheersen • Werken met BIM wordt absoluut onze toekomst
Er is geen weg terug!
.... zorg dat u bijblijft!
12
