aug. 2015

JAARGANG 38 no. 4

TWEELUIK

juli/aug. 2015

ZOMER 2015 De hele wereld, daarmee bedoel ik (bijna) iedereen, is op jacht naar geluk. Wat geluk is of wat we eronder kunnen verstaan, daar zijn veel zelfhulpboekjes over volgeschreven. Is het dat je veel geld hebt en alles kunt doen wat je wilt, is het gezondheid en met je lichaam alles kunnen doen te weten: werk, ontspanning, sport..., is het die droombaan, is het je goed voelen en tevreden zijn met jezelf, is het vrede en rust, is het liefde??? Bij geluk denk ik zelf altijd aan een situatie van optimale tevredenheid, rust en ruimte, lieve en aardige mensen om mij heen en altijd zon...Overdag zon en in de nachten een verkoelend buitje, dan ben ik echt gelukkig. Nou ik lees vandaag in “De Correspondent” een online krant, dat die plek op aarde bestaat! Ik hoef nu alleen nog maar te emigreren en dan kan het geluk beginnen. Die plek heet New Town en ligt in Missouri en ik quote nu een gedeelte van het artikel:

Het paradijs bestaat. Het ligt op een halfuur van St. Louis, temidden van de vruchtbare landbouwgronden langs de Missouririvier. Er zijn parken, fonteinen, snoepwinkels en overal zijn brede stoepen, overschaduwd door lommerrijke bomen. Alles wat je nodig hebt supermarkt, restaurants, kerken, de biologische boerderij - kun je te voet bereiken. Er is een schoonheidssalon en een wijnbar en een lokale krant. Misdaad is hier niet. Auto’s rijden stapvoets. Er wonen drieduizend gelukkige mensen. Ik lees verbijsterd verder, huh? En het “huh” slaat dan niet op wat hier beschreven staat, maar op de reacties van mensen die er vooral niet wonen. Het zou een onechte situatie zijn. Zo leef je aan de wereld voorbij. Het lijkt wel de Truman show, een film over een in scène gezet bestaan, zegt iemand die wordt aangehaald. 1

En dat klopt ook, want het stadje is gemodelleerd naar het stadje waar de film de Truman show werd opgenomen. Anderen noemen het fake of een modelspoorbaan, of zelfs Disneyland... Wat verbijsterd mij nu zo? De journalist zegt dat het net lijkt alsof je het oude centrum van Enkhuizen een eind naast Rotterdam herbouwd. Ook is de gedachte bij de critici, dat het een blanke enclave is. De journalist ontkent dat, hij loopt er rond en ziet alle kleuren van de regenboog. Hij gaat er wel vanuit, dat iedereen die daar woont geld heeft, want vrijwel alle huizen zijn vrijstaand. Goed, wat verbijsterd mij nu zo? Ik dacht aan iedereen die geluk zoekt of nastreeft. Mensen die hier uit arme landen naartoe komen worden ook vaak, als ze niet vluchten voor oorlog of geweld, als gelukszoekers omschreven. Onzin, denk ik dan, ieder mens is immers op zoek naar geluk? Ik ken niemand die echt graag van harte ongelukkig is... Maar hier is nu een gelukkig stadje met 3000 gelukkige inwoners en men vindt het onecht. Waarom? Is het jaloezie? Is het angst voor de toenemende tweedeling in onze wereld? Is het saai? Zijn we misschien juist wel verslaafd aan onze angsten, onze boosheid over van alles en nog wat, onze hand naar echtheid met alle conflicten die daarbij horen? Ja, ik denk inderdaad niet dat Tooske hier nodig is, en ook geen familiediner... en houden we daar nu juist niet van, kijken naar al die ellende en als dat er niet meer is, is er ook niets meer te kijken? Wellicht ben ik te kort door de bocht, maar ik vind het best fijn om ook nu al in een vriendelijk staatje te wonen met aardige mensen om mij heen die ik allemaal ken, om alles op loopafstand te hebben, winkels, bieb, zwembad, fysiotherapeut, dokter..... Dat van die zon en regen, waar ik in het begin over schreef, is eigenlijk het enige dat ontbreekt... ik ben gewoon al een heel gelukkig en tevreden mens. Nou, dat is ook weer mooi om te ontdekken. Ooit zei mijn grootvader, een diepgelovig man, dat hij niet echt snakte naar de hemel, hoewel hij er zeer in geloofde. Dat had niets met doodsangst te maken. Maar het leek hem saai. Hij dacht dat het zoiets was als de hele dag met je blote billen op een wolk zitten toeteren, zoals engeltjes dat doen....Ik denk dat mijn lieve opa nu druk is met lichtwerk en het vast niet saai heeft! En verder denk ik al schrijvend, dat geluk veel maar niet alles te maken heeft met uiterlijke omstandigheden. Ook in het meest luxueuze huis kun je ongelukkig zijn.

2

En ja, het is oneindig veel moeilijker om gelukkig te zijn in een tochtig huis of een tent in een vluchtelingenkamp. Alles hangt met alles samen. En dus zal de mensheid op jacht blijven naar geluk en zal dat ook voor iedereen verschillend zijn. Maar het paradijselijke stadje New Town heeft mij weer even aan het denken gezet over geluk en over hoe graag we dat willen hebben...en als we het hebben, zijn we er dan ook gelukkig mee? Hoe denkt u over geluk en wat betekent geluk voor u, bent u op zoek naar geluk, allemaal vragen en ik ben daar best benieuwd naar. Misschien kunnen we het daar na een mooie zonnige zomer eens met elkaar over hebben! Voor nu wens ik u allen een warme, niet te, een zonnig, niet alleen zon ook regen op zijn tijd, en vooral een fijne zomer toe!

Ineke Adriaansz

fijne zomer gewenst...!! 3

Agenda

Hattem/Heerde

Er zijn de komende maanden geen activiteiten.

INLEVEREN VOLGENDE KOPIJ De redactie verzoekt u uw kopij voor het volgende nummer uiterlijk zaterdag 27 december a.s. te zenden aan:

voor Hattem en Omstreken: Carolien Schoemaker, Keppelskamp 84, 8051 LZ Hattem e-mailadres: [email protected]

voor Heerde, Epe en Wapenveld W.J.J. Leeuwis, Prins Bernhardlaan 14, 8181 AL Heerde e-mailadres: [email protected]

4

Hattem en Omgeving LIJF & LEDEN In deze rubriek ‘Lijf & en Leden' besteden we daar niet altijd aandacht aan, maar toch mag het deze keer wel eens genoemd worden. Want niet alleen binnen onze geloofsgemeenschap hebben wij de afgelopen periode – meer dan anders – afscheid moeten nemen van dierbare gemeenteleden omdat de dood binnenbrak in het bestaan. Ook sommige van onze gemeenteleden hebben de lichamelijke aanwezigheid op aarde van dierbaren los moeten laten. Het moge duidelijk zijn, dat we al diegenen die verdriet hebben, rouw dragen, pijn voelen om al dit gemis (op welke wijze en van wie dan ook) meedragen in onze gedachten en gebeden. Wat wel in deze rubriek altijd – voor zover we daarvan op de hoogte zijn – genoemd wordt, zijn de namen van diegenen die een ziekenhuisopname of anderszins hebben moeten ondergaan. In dit geval noemen wij onze onvolprezen koster, Gerrie Dijk – Smilde, die onlangs een nieuwe knie kreeg. Het gaat naar omstandigheden goed. Alle genoemden, niet genoemden en zij die als mantelzorger waken over een geliefde: graag wensen we een ieder de Kracht van Aanwezigheid toe, niet in de laatste plaats uitgebeeld in uw en mijn eigen handen.

Warme groet, Foekje Dijk

Onze geloofsgemeenschap kent een contactcommissie, die graag op de hoogte gehouden wil worden van het wel en wee van de leden. Zij zorgt er voor dat dit wel en dit wee ook bekend raakt bij onze predikant, voor zover zij nog niet op de hoogte is. Graag vragen wij u om, wanneer er iets met u zelf, of wanneer u toevallig hoort dat er ongemak is met anderen, dit door wilt geven aan de coördinator van de contactcommissie: Daniëlle Schoemaker, Keppelskamp 72, 8051 LZ Hattem, telefoon 444 69 60. Veel dank alvast! 5

GIFTEN De autodienst naar onze bijeenkomsten aan de Sparrenlaan wordt zeer gewaardeerd door de dames die worden gereden. Als dank hiervoor is een mooie gift geschonken van € 50,-. Naast deze mooie gift is er nog € 100,- aan giften binnen gekomen. En hier is de penningmeester weer blij mee! Waarvoor veel dank namens onze vereniging. COLLECTEBONNEN Collectebonnen á € 2,50 per stuk zijn te verkrijgen door € 50,- of collectebonnen á € 5,- per stuk zijn te verkrijgen door € 100,- of een veelvoud daarvan over te maken op rekeningnummer 325722404 t.n.v. penningmeester NPB Hattem onder vermelding van collectebonnen. Wij zullen dan zorgen dat u zodra de overboeking binnen is dat u de collecte bonnen bezorgd krijgt.

Bas Dane, penningmeester AUTODIENSTEN Als u naar de kerk gebruik wilt maken van vervoer, dan kunt u bellen met het nummer dat achter de datum van de dienst staat vermeld. Indien u geen gehoor krijgt, probeert u dan een van de ander nummer, mogelijk hebben de chauffeurs onderling geruild: 5 juli 19 juli 2 aug. 16 aug. 30 aug.

tel.: 4443377 Henk Schoemaker tel.: 4445243 Sietske en Theo van Nee tel.: 4443362 Jannes Hoeksema tel.: 4442895 Marc Ilsink tel.: 4446898 Willemiek Wassens

DE BLOEMEN GINGEN NAAR…… De bloemen van de kerk gingen de afgelopen periode naar: 10 mei 24 mei 7 juni 21 juni

Margriet Gerritsen Albertine de Hoop Mw. Nijlunsing Gerrie Dijk

6

IN MEMORIAM MARGRIET GERRITSEN – VAN DE MEEBERG Op vrijdag 22 mei j. herdachten wij, o.l.v. ds. Foekje Dijk, in een bomvolle Emmauskerk in Hattem het leven van Margriet Gerritsen – van de Meeberg. Omringd door klanken, en in woorden en gebaren stonden we stil bij een bijzonder mensenkind, dat op 26 juni 1957 het eerste levenslicht aanschouwde in Emmen. Margriet, de vierde van uiteindelijk vijf kinderen, groeide op in een warm nest, met ouders die ruimte gaven aan hun kinderen. Ze volgt de studie die haar ligt, om tenslotte te kunnen werken met mensen: Z-verpleegkundige. Oudste zus Wil vertelt over die jaren, samen met haar broers om zich heen. We volgen het leven van Margriet, die, na enkele verhuizingen, tenslotte terecht komt in Velp, waar zij op de gereformeerde jeugdvereniging haar Wim ontmoet. De jonge mensen krijgen elkaar lief voor het leven. In kernachtige bewoordingen geeft Wim in de dienst een getuigenis van deze liefde. Ze blijven niet samen, tot grote vreugde komen Sanne, Laura en Elwin. Vol warmte tekenen deze drie het fijne nest waarin ze terechtgekomen zijn, en hun bijzondere moeder, die een belangrijk onderdeel daarvan vormde. Voor de kleinkinderen heeft oma nog een cadeautje, in de vorm van een verhaal, in petto. Het verhaal over een vlinder, geboren uit een ingesponnen rups. De vlinder laat een lege cocon achter. Maar er is wel een vlinder! We delen in de ontwikkelingsgang van een jonge vrouw die gaandeweg het leven ontdekt dat het Godsbeeld uit haar jeugd gekanteld is. Geen vastomlijnde vormen meer draagt, maar een Bron van Licht en Leven is, die in leven en in sterven geborgenheid biedt. Op maandag 18 mei vergleed de ziel van Margriet naar de andere kant van het bestaan, terug naar de Bron. Wij wensen Wim, de kinderen en kleinkinderen alle Kracht toe die ook Margriet gaande heeft gehouden in leven en in sterven. Foekje Dijk 7

VAN HET BESTUUR Het bestuur vergaderde op dinsdagmiddag 23 juni jl. Diverse onderwerpen werden besproken. CONTACT KERKEN HATTEM Twee keer per jaar komen vertegenwoordigers van de Hattemse kerken bij elkaar. Deze keer was de vergadering in De Open Poort. Bas Dane vertegenwoordigde onze geloofsgemeenschap. Het belangrijkste agenda punt was de verandering in de organisatie van de zorg in Nederland. Immers de verantwoordelijkheid daarvoor is overgedragen van de landelijke overheid naar de gemeenten. De vraag was of de plaatselijke kerken iets kunnen betekenen bij deze verandering. Het bleek dat een en ander goed georganiseerd is in Hattem en dat er veel vrijwilligers zijn die zo nodig actief zijn. Dus geen directe taken voor de kerken in dit opzicht. Wel weten we dat er een steeds groter beroep gedaan wordt op mantelzorgers, partners, kinderen van mensen die zorg behoeven. We weten ook dat de taken van die mantelzorgers soms erg veelomvattend zijn. En dat het voor de onderlinge relatie niet altijd goed is dat alle taken juist door hen uitgevoerd worden. De moeite waard om verder over na te denken aan de hand van concrete voorbeelden. ZONDAGSE BIJEENKOMSTEN Als bestuur evalueren we regelmatig de zondagse bijeenkomsten. Bijzonder was de themadienst van 7 juni met een zeer afwijkende liturgie volgens onze zeven inzichten zoals die op de binnenkant van het omslag van tweeluik staan. De liturgie van onze bijeenkomsten is vrijwel altijd volgens de kerkelijke standaard gevormd. Dat geeft vertrouwdheid en dat is goed. Maar we vinden ook dat dit vaste patroon wel eens doorbroken mag worden. Vandaar deze andere opzet. Er waren positieve reacties van de aanwezigen, ook met de opmerking dat zoiets ook weer niet al te vaak moet. Waarvan acte. NIEUWE BESTEMMING TWEEDE COLLECTE Zoals al eerder is aangekondigd in Tweeluik zijn we bezig met het zoeken naar een nieuwe bestemming voor de tweede collecte, een nieuw goed doel met ingang van 2016. U kunt daarover lezen elders in deze Tweeluik. 8

JUBILEUM 30 AUGUSTUS 2017 Voor ons honderdjarige jubileum is er een jubileumcommissie samengesteld die bestaat uit Anke en Reinier Katgert, Foekje Dijk, Jeanne Ilsink en Willemiek Wassens. We vroegen aan de commissie om de viering van het 100- jarig bestaan zodanig vorm te geven dat we hiermee op een aansprekende manier mee naar buiten kunnen treden, met woord, beeld, muziek enz. Met speelsheid en humor. En we vragen om een publicatie met aandacht voor onze geschiedenis en met columns van Foekje uit de Dijkpoorter. De commissie vergaderde al en kwam meteen met veelbelovende voorstellen. GESPREKKEN LANDELIJK BESTUUR Het landelijk bestuur heeft de eerste helft van dit jaar met 39 afdelingen in clusters gesprekken gevoerd. Uiteraard heeft Hattem daar ook aan meegedaan. Het bestuur is getroffen door de grote betrokkenheid, inzet en wil om een waardevolle vrijzinnige afdeling te zijn en te blijven ook als het ledenaantal afneemt en als de omstandigheden moeilijk zijn. Vandaar dat het landelijk bestuur als motto voor ondersteuning en stimulansen koos voor het motto “Verder vanuit kracht“ met een drie sporen beleid: stimuleren wat goed gaat en nog beter kan, delen want samen weten en kunnen we meer, helpen om een waardevolle gemeenschap te zijn en te blijven. Aan de afdelingen wordt een reactie gevraagd en ook wij zullen die geven. OUDERENSUBSIDIE

Ook voor de komende drie jaren is er de mogelijkheid bij onze landelijke vereniging een ouderensubsidie aan te vragen voor projecten die het welzijn van ouderen vergroten en voor ouderenpastoraat door de voorganger. Het spreekt vanzelf dat wij zo’n aanvrage gaan doen.

Jannes Hoeksema

9

TWEEDE COLLECTE Tijdens de algemene ledenvergadering van 29 maart 2015 heeft het bestuur gezegd dat het als nieuwe bestemming van de tweede collecte denkt aan ATD Vierde Wereld. Deze organisatie is in 1957 in Frankrijk opgericht door père Joseph Wresinski, die even buiten Parijs werkte onder de armsten van de armsten en is actief in 29 landen en in 5 werelddelen en ook in ons land. Verwijzend naar de derde wereld stichtte Wresinski de Vierde Wereld Beweging, de wereld van armoede en uitsluiting. Onze samenleving kan niet langer zonder de ervaringen en denkwereld van de armste burgers, die nodig zijn om vrede waar te maken, zo stelt de organisatie. Een onderdeel is de Joseph Wresinski cultuurstichting, welke cultuur als wapen tegen armoede hanteert. Theater is het medium bij uitstek om het isolement van mensen die in armoede leven te doorbreken. Het geeft mensen de kans hun weinig gehoorde verhaal van armoede te vertellen op een poëtische, creatieve manier die voor ieder toegankelijk is. In mei was er in theater Odeon in Zwolle een voorstelling van "De Omdenkers" . Dit stuk werd gespeeld door een multiculturele groep

van mensen die in armoede leven. Samen met ervaren theatermakers maakten zij een voorstelling die het leven in armoede laat zien zoals het is. Het bestuur geeft in overweging om de tweede collecte te bestemmen aan de Joseph Wresinski cultuurstichting. De algemene ledenvergadering van 11 oktober a.s. beslist uiteindelijk hierover.

Aart Wassing

10

GEBED VAN MAYA’S: WIJ BIDDEN OM EERLIJK GEDULD Hier in het licht van de zon bidden wij, dat ons contact met U niet in duisternis blijft gehuld. Wij danken U voor hen die ons hebben leren bidden. Zij baden voor hun vee, voor planten, vogels en kruiden, zij baden voor alles wat bestaat op deze aarde. Wij bidden U dat onze goederen niet opraken. Wij bidden om kracht en om werklust. Laat rijkdom geen scheiding onder ons veroorzaken, moge alles eerlijk worden verdeeld. Laat er geen verdeeldheid tussen ons heersen, dat wij niet gescheiden worden door ras of kleur. Dat wij allen één zijn, zoals de korrels van de maïskolf. Wij weten dat ieder van ons een gave heeft ontvangen; laat ons die gave gebruiken voor het welzijn van de gemeenschap. Dat wij ons verstand en onze gaven gebruiken om goed te doen, en niet om anderen in onze netten te vangen. Als ongehoorzaamheid ons in haar macht krijgt, als wij ons afsluiten en niet willen luisteren, laat het dan pijn doen. Dat onze woorden vrij van leugen mogen zijn. Dat wij de daad bij het woord voegen. Dat er geen verdeeldheid heerse. Wij bidden U om eerlijk geduld, om vrede, vriendschap en rust. Moge deze dag een dag zijn waarop het zaad ontkiemt. Laat wat wij vandaag met vreugde aanvangen niet doodbloeden. Moge alles wat wij in de wereld en voor de wereld ondernemen recht uit ons hart komen. Geef ons kracht op onze weg. Laat ieder van ons met een ruime geest en blij van hart naar huis terug keren.'

Dit gebed is uitgesproken door Ds. Klaas Hendrikse uit Middelburg in de dienst van 21 juni jl. 11

Heerde - Epe - Wapenveld LIEF EN LEED Ons bereikte het bericht dat op 3 juni jl. Mevrouw H. Soer is overleden. Zij was geïnteresseerd in onze afdeling en nam regelmatig aan de avonden met lezingen deel. Ook bij de Kerstwijding volgde zij met warme belangstelling. De begrafenis heeft op 9 juni op de natuurbegraafplaats in Assel plaats gevonden.

W. Leeuwis

BERICHT VAN DE PENNINGMEESTER Het tweede kwartaal zit er alweer bijna op. De belangrijkste inkomsten zijn als volgt onderverdeeld: COLLECTEN t.b.v. Pastoraat, kerk / tuin en giro 555 t.b.v. Nepal 2e kwrt (t/m 24-06-2015) € 1.050,- (1e kwrt 2014: € 427,70) Gift en collecte: Giro 555 t.b.v Nepal heeft € 527,- opgebracht. GIFTEN Extra giften boven de contributie Totaal: € 720,- (t/m 24-06-2015) CONTRIBUTIE Totaal: € 4.755,= (t/m 24-06-2015) Dit is 84% van het jaarbedrag. Namens het bestuur bedanken we iedereen voor de financiële bijdrage, gegeven in welke vorm dan ook.

Aart Eilander 12

IN MEMORIAM HILDA CODEE Op vrijdag 8 mei kwam er onverwacht een einde aan het leven van Hilda Codee. Het is op momenten als deze dat het onbegrijpelijke van de dood zich in alle heftigheid aan ons openbaart en we geschokt en met lege handen en woordloos achterblijven. De zondag ervoor op 3 mei, was zij bij ons in de kerk in Heerde en na de viering spraken zij en ik nog kort met elkaar. Amper anderhalve week later moeten we voorgoed afscheid van haar nemen. Hilda was een vriendelijke en betrokken vrouw, die zich op haar plekje voelde in onze geloofsgemeenschap. Ze heeft zich daar verdienstelijk gemaakt door verschillende werkzaamheden uit te voeren. Ook was ze geruime tijd betrokken bij de gespreksgroep waar ze soms aarzelend, maar altijd zeer ter zake, haar kritische vragen stelde. Ze heeft haar leven lang gezocht naar de zin van het bestaan en naar de zin van haar leven in het bijzonder. Het waartoe zijn wij op aarde en is er wel Iets in die grote kosmos, hield haar bezig. En de twijfel bleef overheersen. Ze vertelde het soms echt zeker te weten en op andere momenten toch weer aan alles te twijfelen. Het zoeken naar antwoorden gaf ze niet op en het stellen van vragen gaf haar ook voldoening. Ze was erg sportief en tenniste, wandelde en fietste graag en veel. Ik schatte haar zeker tien jaar jonger dan haar 77 jaren, er zat weinig grijs in haar haren en die waren ongeverfd! Ze was tevreden over haar leven, genoot van haar gezin en haar kleinkinderen. In de afscheidsdienst hebben beide kleinkinderen haar op fantastische wijze herdacht, met beeld, muziek en woorden. Wij missen haar in ons midden en haar naasten, man, dochters, schoonzonen en kleinkinderen, missen haar heel erg. Laten we hen niet vergeten. Hilda is niet meer onder ons, maar we geloven dat ze in het Licht is en vrij van vragen, nu ook antwoorden heeft gevonden. 13

Ineke Adriaansz

NIEUW LID Als nieuw lid mogen wij verwelkomen mevrouw Mia Mijnssen uit Nunspeet. Hartelijk welkom in ons midden. We hopen dat u zich spoedig goed thuis gaat voelen in Heerde. ONZE WEBSITE Sinds de start van onze website zijn we steeds bezig geweest deze up-todate en aantrekkelijk te houden. De website heeft regelmatig een nieuwe look zoals dat heet gekregen. Dit voorjaar is Gerben Rorije druk bezig geweest de website opnieuw onder handen te nemen. Er zijn nieuwe teksten geplaatst en nieuwe afbeeldingen. De informatie die u er kunt vinden is weer echt actueel. Kijkt u maar eens: www.npb-heerde.nl UIT DE DIENST OP 14 JUNI 2015 Deze dienst werd geleid door drs. L.C. Bulens uit Apeldoorn en werd uitgezonden via Radio 794. De heer Bulens bracht ons een krachtig stuk exegese over Marcus 3: 20-35, waar we wel even voor konden gaan zitten. Hij had voor de aanwezigen een gedicht van Stef Bos over Maria Magdalena meegebracht. De tekst van Stef Bos sloot goed aan bij de inhoud van de overweging van Bulens. LIED VAN MARIA MAGDALENA (STEF BOS) Jij viel zoals licht In mijn leven naar binnen De zon door de ramen Aan het begin van de dag Je zei het wordt tijd om opnieuw te beginnen We leven alleen nog Recht uit het hart Jij was altijd verwonderd Met open armen Jij liet mij zien Dat samen bestaat Jij hebt je dromen Nooit verraden Jij hebt de wereld De liefde verklaard 14

De hemel brak open De ruimte werd groter Ik voelde me vrij En ik wist niet waarom Jij hebt de liefde Nooit verloren Maar jij vloog te hoog Te dichtbij de zon En nu kijk ik om De sporen vervagen Maar onzichtbare armen Houden mij nog vast Het wordt tijd om jou Los te laten Sluit je ogen en Slaap zacht

Stef Bos

Ik heb niemand gekend Die mij zo heeft ontwapend Ik heb niemand gekend Die mij zo heeft verwond Ik heb mezelf In jou achtergelaten Maar het was goed Dat jij bestond

ZOMERPERIODE Inmiddels is het 21 juni geweest en is de zomer aangebroken. Wat de temperatuur betreft merken we daar nog niet veel van. De regen die nu gevallen is, is heel welkom. De landerijen en de tuinen knappen er geweldig van op. We willen iedereen een goede zomer wensen. Om de veertien dagen is er een dienst in Heerde. We hopen elkaar daar weer te zien. We zijn blij met de goede belangstelling voor de diensten de laatste tijd. Mocht u vervoer nodig hebben, dan kunt u altijd een lid van het bestuur bellen. Met een hartelijke groet voor u allen,

Diet Bredenoord

15

WIE KENT NOG DOMINEE BARTHOLD VAN GINKEL? (15) Voor de V.P.R.O.-microfoon hield Ds. Van Ginkel enkele voordrachten en trachtte, als houtskooltekeningen, enige ‘ twistgesprekken met God’ te schetsen. 2. HET LEED DAT BREEKT In een liedje dat een wereldsucces werd, vraagt een dochter aan haar moeder: als ik straks groot ben, zal ik dan mooi zijn en rijk? Zal ik gelukkig getrouwd zijn en kinderen krijgen? Moeder antwoordt: que sera, sera! Wij mensen hebben de toekomst niet in de hand, alles komt zoals het over ons besloten ligt… Het leven kan een feest zijn met momenten waarin wij tot in onze vingertoppen gelukkig zijn, maar niemand van ons ontkomt, vroeg of laat , aan de confrontatie met een stuk leed. Met ‘leed’ bedoel ik een schok die de bestaansgrond van ons leven doet wankelen, waarbij alle vaste punten ons ontvallen. Je staat dan voor de vraag: hoe moet ik, in Gods naam, dit leed verwerken? In de loop der eeuwen zijn op deze vraag drie antwoorden gegeven; drie antwoorden die elkaar aanvullen zonder dat zij het Donkere Geheim van het lijden geheel kunnen ontraadselen. Één ervan is een Grieks antwoord. Ieder mens heeft momenten waarin hij het gevoel krijgt dat hij de speelbal is van een meedogenloos Noodlot. Drie grote Grieken: Aeschylus, Euripides en Sophocles, hebben in hun treurspelen dit nootlot gedemonstreerd. Ik herinner aan het treurspel van Sophocles waarin hij ons bij de wieg van Oedipus brengt. Een orakel waarschuwt de ouders dat deze pasgeborene later zijn eigen vader doden zal en bloedschande zal plegen met zijn moeder. De verschrikte ouders proberen het Noodlot te keren door het kind weg te zenden naar een verre streek. Als Oedipus een jongeman is geworden, doodt hij in een handgevecht een vreemdeling. Hij weet het niet - het is zijn vader. Later arriveert hij in de stad Thebe waar hij het raadsel van de sfinx oplost. 16

Als beloning mag hij trouwen met de koningin-weduwe. Hij weet het niet - het is zijn eigen moeder. Als tenslotte de stad Thebe geteisterd wordt door een pest epidemie en men het orakel vraagt naar de oorzaak van deze ramp, luidt het antwoord: het zijn de misdaden van Oedipus: hij vermoordde zijn vader en pleegde bloedschande met zijn moeder. Het Noodlot slaat toe. Oedipus steekt zichzelf, in wanhoop, de ogen uit. Hij vertrekt uit Thebe als een blinde zwerver, leunend op de arm van zijn dochter Antigone, de enige die hem trouw blijft. Oedipus voelt zich gekraakt door de overmacht van de omstandigheden. Hij zegt: ik heb mijn omgeving in rouw gedompeld, ik heb vernield, ik kan mij niet verantwoorden en toch: ik heb het niet gewild. Het koor begeleidt het treurspel en zingt: Nooit geboren te zijn, hogere wens is er niet. Deze wanhopige visie van de oude Grieken valt niet buiten maar binnen de bijbel. Ook in de bijbel komen situaties voor waarin joodse gelovigen tegen hun God zeggen: Gij, Gij zijt voor mij een keihard Noodlot. Gij voert mij mee als een dwarrelend herfstblad. Gij zijt voor mij als een vogelvanger die het klapnet over een nietig vogeltje werpt. Gij laat ons wegzinken in grondeloze moerasmodder. Gij verkoopt uw eigen schepselen aan het levenslot, alsof ze u niets waard zijn. De profeet Jeremia zegt op een dieptepunt van zijn leven: vervloekt is de dag waarop ik het levenslicht zag. Het kan opluchten als we dit in onze bijbel lezen. Er moet in ons leven een twistgesprek zijn met God !

Aart Eilander

17

HET RAADSEL MENS

Deel 7

Pas in 2010 kwamen Californische neurologen op het spoor van spiegelneuronen in menselijke hersenen, in die delen van de hersenschors waar ook het geheugen zetelt. Dat lijkt het bewijs dat spiegelneuronen zich niet meer alleen met onze motoriek bezig houden. De functie bestaat vooral uit het nabootsen van emoties van anderen. Zo ervaren we de vreugde en het verdriet van de ander als ervaringen van onszelf. Het is alsof de grens tussen ons eigen ik en die van de ander vervaagt. Het zo vaak geprezen verschijnsel van de sociale intelligentie bestaat dus vooral uit het talent zich in de emoties van anderen in te kunnen leven. Empathie heeft niets te maken met de ratio, die we ons slechts met veel moeite eigen kunnen maken. Empathie ontwikkelt zich vanzelf, net zo vanzelfsprekend als eten, drinken en ademhalen! Wel beschikken we over het vermogen onze automatisch opgeroepen emoties te reguleren, ze toe te staan of ons er juist voor af te sluiten. Daarbij stellen we ons hart meer open naarmate iemand ons nader staat en naarmate we meer sympathie voor hem of haar voelen. De Amerikaanse sociaal psycholoog en theoloog Daniël Batson heeft eens een experiment bedacht dat aanleiding geeft tot twijfel over de zedelijke uitwerking van religieuze opvattingen in het dagelijkse leven. Hij vroeg 40 theologiestudenten van Princeton University zich te verdiepen in en een voordracht te houden over de parabel van de Barmhartige Samaritaan. Op weg naar de collegezaal lag een man, in elkaar gedoken van kennelijk veel pijn. Slechts 16 van de 40 boden een vorm van hulp aan. Studenten die van de onderzoeker enige tijd hadden gekregen om naar de hoorzaal te gaan bekommerden zich eerder om het slachtoffer. Bijna iedereen die haast had wendde de blik af. Een ontnuchterende variabele! Medelijden en hulpvaardigheid zijn twee verschillende driften. Medelijden moet onderscheiden worden van bevattelijkheid en inleving. Dit betekent dat we bij bevattelijkheid en inleving niet automatisch medelijden voelen en ook niet dat we dan anderen van dienst willen zijn. 18

Medelijden houdt daarentegen in dat we daarbij ook betrekken wat de ander niet laat zien. Inleving neemt de uiterlijke emoties waar, medelijden doet moeite de ander te begrijpen. Wil je de ander kunnen helpen of troosten mogen we ons door de zichtbare emoties niet te veel laten meeslepen. Een arts kan alleen de ander bijstaan en een injectie geven als hij zich niet laat meeslepen door zijn gevoelens. Het proces, van ons in gedachten in het standpunt van de ander verplaatsen, vindt in onze hersenen dan ook in andere hersencentra plaats dan de inleving o.a. in het achterste boven gedeelte van de temporaalkwabben. De oorspronkelijke taak hiervan was veel banaler: het voorspellen van ingewikkelde bewegingen van objecten. Een kat gebruikt het om in te schatten waar de muis naar toe wil vluchten. Mensen geven hiermee duiding aan het door ons waargenomen doen en laten van de ander. Inzicht in andermans innerlijk danken we dus niet aan onze ratio en evenmin aan ons navoelen daarvan. We verwerven dat inzicht vooral intuïtief. In hoeverre mensen zich voor anderen willen inzetten, hangt niet zo zeer samen met de mate waarin ze zich kunnen inleven, maar vooral met hoe ze in staat zijn andermans bedoelingen en motieven te duiden. Dit betekent dat wie moeite heeft met het begrijpen van anderen is veroordeeld tot egoïsme. Wie voortdurend alleen op eigen voordeel uit is heeft dan niet alleen een emotionele maar ook een psychische handicap! Inleving geeft ons een onmiddellijk en preciezer beeld van het innerlijk van de ander, terwijl je in iemand verplaatsen aspecten kan bloot leggen die bij inleving verborgen blijven. Empathie bestaat uit beide. Ken u zelve! Wie zich in de ander wil verplaatsen, moet om te beginnen zichzelf kennen. Om anderen te kunnen begrijpen hebben we een beeld van onszelf nodig. Vooral delen van de prefrontale kwabben zijn betrokken bij deze perspectief wisseling. Baby's en de meerderheid van het dierenrijk hebben geen idee wie of wat ze zijn. Peuters en mensapen hebben nog niet zodanig ontwikkelde frontale kwabben als volwassenen. Uit onderzoek met chimpansees blijkt een zekere neiging belangeloos iets voor een vreemde te doen. Wanneer ze nalaten hulp te geven, doen ze dit niet uit egoïsme, maar omdat het probleem van de ander hen een raadsel is. Behulpzaamheid vereist een zekere intelligentie. We zijn zo gewend het leven als een concurrentiestrijd te zien dat we gemakkelijk vergeten dat we met vechten vaak niets bereiken. Tot een gemeenschappelijke aanpak komen is vaak nog belangrijker dan het doel ervan. 19

Wanneer samenwerking het doel is, dragen onze rationele, op ons eigen belang gerichte gedachten niet noodzakelijkerwijs de juiste oplossing aan. Onze hersenen hebben daarvoor een beter alternatief: als we de gevoelens van anderen tot de onze maken, ons in hen inleven en ons in gedachten in hen verplaatsen komen we veel eerder tot een opbouwende samenwerking. Op het moment dat het empathisch brein de controle over neemt maken onze privé-doelstellingen plaats voor een gemeenschappelijk streven, namelijk een verlangen dat niet van de één en evenmin van de ander is, maar dat tussen hen in staat en verbindt. De grenzen tussen 'mijn' en 'dijn' vervagen. We zien onszelf in de ander en de wereld door zijn of haar ogen, maar behouden daarbij ons eigen gezichtspunt. Onze hersenen laten ons eigen perspectief en dat ven de ander steeds wisselen als in een hologram. Het grootste voordeel dat altruïsme ons heeft gebracht is echter dat het behulpzaam was bij de ontwikkeling van onze voorouders tot wezens met een groot brein. Dit kon alleen gebeuren doordat onze stamvaders met elkaar gingen delen en samenwerken zoals geen ander natuurlijk wezen. Zo zijn we tot mensen geworden, maar daarover later meer!

Co Dullemond

DE BLOEMEN GINGEN NAAR: De bloemen gingen de afgelopen periode naar 5 apr. 17 apr. 3 mei 17 mei 31 mei

Hr. H.J. Maten Mw. W.I. J Hörst - Ede Mw. G.J Seinstra - Wijenberg Mw. J.H Thijssens - Wechgelaer Mw. J. Gerritsen - de Boer

20

IETS OVER HET SCHRIFT Minstens zo belangrijk als de ontwikkeling van de gesproken taal is de ontwikkeling van het schrift. Een schrift is een systeem om taal grafisch weer te geven. Met behulp van schrift kan men een boodschap vastleggen en over een afstand (in plaats en tijd ) vervoeren. Ons Tweeluik is een weerklank van taal en beeld in schrift. Hier speelt ook 'de Schrift' een grote rol, de naam die we geven aan een heilig boek en wel in het bijzonder de Bijbel. Ook de ontwikkeling van het schrift lijkt vroege evolutionaire wortels te hebben. Het afbakenen van het territorium van dieren met geurstoffen, als honden en tijgers doen, is een verwijzing. En de dans van de honingbij, waarbij hij afstand en richting aangeeft tot de gevonden nectar is een vroeg voorbeeld van het gebruik van beeldtekens. Het menselijk schrift wordt daarentegen gekenmerkt door het arbitraire karakter van de gebruikte symbolen, de omvang van de woordenschat (de gemiddelde spreker van een natuurlijke taal kent al snel 40.000 woorden ) en het naar buiten brengen van de gebruikte tekens. Ook dat laatste kwam niet zomaar uit de lucht vallen. Deze ontwikkeling begint bij de vroege mens, waar de gebruikte symbolen nog grotendeels verwijzend (iconisch) van aard waren. Men kan denken aan lichaamsschildering (300.000 jaar geleden), markeringen in botten (200.000 j.), twee- en driedimensionale afbeeldingen als grotschilderingen en beeldjes van mensfiguren (40.000j.), en symbolen die werden gebruikt bij ruilhandel om aantallen ontvangen of geleverde goederen te noteren (15.000j.). Ongeveer 30.000 jaar geleden bestond de wereldbevolking uit slechts honderdduizenden mensen. Aan het begin van de Nieuwe Steentijd (Neolithicum ), ongeveer 10.000 jaar geleden waren er al 5-6 miljoen mensen op onze aarde. Dit zorgde voor de Agrarische Revolutie, het antwoord op het voedselprobleem op het moment dat de hele aarde bewoond was. Jagers-verzamelaars zijn aangewezen op een relatief groot gebied om over voldoende voedsel te kunnen beschikken. De mens werd gedwongen tot 'intensivering' van voedselvergaring. Deze werd gevonden in landbouw en veeteelt. Wat daarbij hielp was dat ongeveer 11.000 jaar geleden de laatste IJstijd op zijn einde liep en het klimaat wereldwijd opwarmde, waardoor de omstandigheden voor landbouw merkbaar verbeterden. Dit vond tussen 11.000 en 4000 jaar geleden onafhankelijk van elkaar plaats op verschillende continenten. 21

Dit bracht vele veranderingen met zich mee, waaronder de mogelijkheid zaken op te slaan en te verhandelen. Hierbij ontstonden de eerste kunstmatige geheugensystemen waarmee men handel ging documenteren. Vervolgens werden deze externe symbolen gekoppeld aan de gesproken taal! Aanvankelijk waren de tekens nog voornamelijk iconisch van aard, zoals we zien bij de Egyptische hiëroglyfen (6000j.) en de oudste Chinese ideogrammen (5000 j.), maar deze werden gaande weg vervangen door arbitraire symbolen, uitmondend in het fonetisch alfabet (4000j.). Men ziet een ontwikkeling van pictografisch schrift (ieder begrip heeft een eigen schriftteken), via lettergrepenschrift (vereenvoudigd beeldschrift) naar alfabetisch schrift (alleen klinkers en/of medeklinkers), omdat dit laatste gemakkelijker aan te leren is. Het heeft maar enkele tientallen tekens nodig om mee te kunnen schrijven en leven, in tegenstelling tot de duizenden tekens van beeldschriften. Schrijven is één van de manieren waarop taal kan worden gebruikt. Taalgebruik is namelijk gebaseerd op het vermogen geschreven of gesproken taal te begrijpen of te produceren. De ontwikkeling van taal en schrift betekende dat de geheugenopslag deels buiten het menselijk lichaam werd geplaatst. Mogelijk hangt deze 'outsourcing' samen met het feit dat een verdere uitbreiding van het systeem in het lichaam door verder groei van de hersenen om meerder redenen problematisch is. Een verdere groei van de schedel zou een nog grotere aanslag betekenen op het bekken van de vrouw, maar ook aan de verlenging van extra-uterine periode (de tijd nodig om op te groeien) is een grens gesteld. Een verdere groei van de toch al topzware schedel zou de mens nog kwetsbaarder maken voor fataal letsel dan hij al was. Al zijn de hersenen maar circa 2% van het lichaamsgewicht, ze verbruiken maar liefst 20% van de energie. Dit maakte een verdere groei van de hersenen in de schedel niet wenselijk.

22

Wel leidde het uitbesteden van de geheugenfunctie via het schrift tot, opnieuw, een belangrijke transformatie van de cognitieve structuren. Om te kunnen lezen en schrijven, dienden nieuwe 'modules' in de hersenen ontwikkeld te worden, hetgeen door de plasticiteit (aanpassingsmogelijkheid) van de neocortex (nieuwe hersenen) relatief eenvoudig was. Maar ook op een andere manier betekende het schrift een transformatie van de menselijke cognitie. In de mondelinge taal zijn de woorden vluchtig, en om gedachten te bewaren moeten allerlei geheugentechnieken worden ontwikkeld om te voorkomen dat ze worden vergeten, zoals vaste vertelschema's, voortdurende herhaling van elementen en lichamelijke uitbeelding. Ook is de mondelinge taal sterk gebonden aan de context en de sociale leefwereld. Het schrift individualiseert en verinnerlijkt in de zin dat lezen en schrijven gaandeweg activiteiten worden die men alleen in stilte uitvoert. En waar de taal in mondelinge communicatie heel veel verschillende functies heeft (een order, vraag, gebed), is geschreven taal vooral beschrijvend. Bovendien wordt de, met de mondelinge taal begonnen, abstrahering verder uitgebreid. Schrift maakt het mogelijk gedachten nader te omschrijven en tot complexe structuren te maken. Wetenschap en filosofie zijn zo ontstaan. Net als elke verandering werd ook het schrift niet zonder kritiek ontvangen. Volgens Plato ging het schrift en 'het nieuwe leven' dat daarmee verbonden was ten koste van het orale geheugen, hoewel zijn dialogen in een sierlijke en verzorgde stijl zijn geschreven. Plato keerde zich om die reden in zijn dialoog Phaedrus fel tegen het schrift: ‘Het schrift zal in de ziel van hen die het leren vergetelheid doen ontstaan, doordat ze zullen vergeten hun geheugen te oefenen. Door hun vertrouwen in de schrift zullen ze immers het middel om zich iets te herinneren buiten zichzelf gaan zoeken, in vreemde lettertekens, in plaats van in zichzelf, door zelf hun geheugen in werking te stellen [....]. Van de wijsheid biedt u uw leerlingen slechts de schijn, niet de werkelijkheid: veelbelezenen kunt u ervan maken, maar hun lezing zonder lering zal alleen tot gevolg hebben dat ze veelweters zullen lijken’. Reeds nu wordt uw Tweeluik u per computer ter beschikking gesteld, een waarlijk filosofisch dilemma. 23

Co Dullemond

Kerkdiensten Hattem, Sparrenlaan 3a: 5 juli

aanvang: 10.15 uur

Ds. Foekje Dijk

Dalfsen

Mw. Ds. H.M. van Zoest

Zetten

2 aug.

Ds. H. Koetsveld

Hengelo

16 aug.

Ds. H. Menkveld

Heerde

30 aug.

Ds. Foekje Dijk

Dalfsen

19 juli

Heerde, Julianalaan 2:

aanvang: 10.00 uur

12 juli

Mw. T.H. Verspui

26 juli

Mw. Drs. E.K. Verhagen-Krikke Zwolle

9 aug. 23 aug.

Nijkerk

Mw. M.H. van Beek-den Hoed

Ravenswoud

Ds. P.J. Hofland

Wezep

Wie vervoer naar de kerk wenst, kan bellen: voor Hattem: zie AUTODIENSTEN op pagina 6 voor Heerde: een bestuurslid

24