Auditieve verwerkingsproblemen definitie, diagnostiek, (be)handelen Jessica van Herel – de Frel Logopedist / spraak‐taalpatholoog Koninklijke Auris Groep, AC Rotterdam
[email protected] 19 april 2012
Inhoud • Definities • Diagnostiek: Het audiologisch centrum • Evidence‐based (be)handelen bij AVP
2
Verwerkingsproblemen • Bottom‐up vs. Top‐ down verwerking • Luisteren is ‘balanceren’ • AVP: verstoorde balans, bottom‐up verwerking werkt onvoldoende
Auditieve verwerking: van ‘horen’ naar ‘luisteren’
British Society of Audiology, APD position statement 2007
Auditieve verwerking • • • • • •
Lokalisatie en lateralisatie van geluid; Auditieve discriminatie; Auditieve patroonherkenning; Temporele verwerking; Verstaan in achtergrondgeluid; Verstaan van laag‐redundante spraak
AVP: een probleem in één of meer van bovenstaande functies, ondanks een normaal perifeer gehoor. Bovendien is er een discrepantie met nietauditieve functies en cognitieve vaardigheden. ASHA (2005)
Moeilijke luistersituaties • Ruimte met slechte akoestiek (galm, rumoer, brommende apparatuur) • Veel mondelinge informatie zonder ondersteuning • Meerdere sprekers tegelijk • Snelle spraak • Vervormde spraak • Geen zicht op spreker • Bewegende spreker
Inhoud • Definities • Diagnostiek: Het audiologisch centrum • Evidence‐based (be)handelen bij AVP
7
Klinisch beeld • • • • •
Hij hoort me niet… Hij verstaat me niet… Hij begrijpt me niet… Hij luistert niet… Hij wil niet luisteren…
-> slechthorendheid -> auditief verwerkingsprobleem -> taal-, intelligentieprobleem -> aandachtsprobleem -> gedragsprobleem
Welke problemen staan op de voorgrond?
Voorwaarden AV‐onderzoek Betrouwbaarheid: • er is geen significant perifeer gehoorprobleem (gehoordrempel < 25 dB, per frequentie bekeken) • er zijn geen (vermoedens van) non‐verbale/performale intelligentieproblemen (PIQ>85) • Leeftijd vanaf 4;0 jaar • Indien ouder dan 7;6 jaar: normale articulatievaardigheid CVC‐woorden Validiteit: • minstens 4 criteria checklist Keith aanwezig • auditieve problemen zijn groter dan verwacht; discrepantie met niet‐ auditieve vaardigheden (cognitie, geheugen, werkhouding, aandacht) • Minstens 2 partijen signaleren het luisterprobleem (‘partijen’ zijn: ouders, leerkracht, ambulant begeleider, remedial teacher, logopedist, KNO‐arts, etc.)
Diagnostische Procedure • • • • • •
Audiometrie, Logopedisch onderzoek, Psychologisch onderzoek Gegevensverzameling (o.a. met CHAPS‐NL, oudervragenlijst, evt. LIFE‐NL) (Aanvullende) anamnese Auditieve verwerkingstests Multidisciplinair overleg Interventie plan 1. Omgevingsaanpassingen 2. Auditieve training ?? 3. Compensatie strategieën
Diagnostiek AVP: tests in NL • Nijmeegse testbatterij AVP (Neijenhuis, 2003)
• Auditieve tests voor basisschool‐kinderen (Simkens en Verhoeven, 2000)
• Auditieve tests voor kleuters (ATK; Neijenhuis, Notten, Stollman et al, 2009)
• vragenlijsten – CHAPS‐NL (Children’s Auditory Performance Scale) voor leerkracht – LIFE‐NL (Listening Inventories for Education) voor leerling
Diagnostiek AVP: tests in NL • Nijmeegse testbatterij AVP Nieuw: SNAP (Neijenhuis, 2003)
Samengestelde Nederlandstalige tests voor Auditieve • Auditieve tests voor basisschool‐kinderen (Simkens en Processen (Simkens en Neijenhuis, 20???), 4-18 jr. Verhoeven, 2000)
• Auditieve tests voor kleuters (ATK; Neijenhuis, Notten, Stollman et al, 2009)
• vragenlijsten – CHAPS‐NL (Children’s Auditory Performance Scale) voor leerkracht – LIFE‐NL (Listening Inventories for Education) voor leerling
Inhoud • Definities • Diagnostiek: Het audiologisch centrum • Evidence‐based (be)handelen bij AVP
13
…en na de diagnostiek???
www.auditieveverwerkingsproblemen.nl
14
Evidence Based (be)handelen bij AVP
Figuur: Kuiper et al., 2004, p.23
15
3‐componentenmodel; Bottom‐up vs. Top‐down Top-down: 3. Compensatie: Cognitieve, metacognitieve en taal-strategieën
Bottom‐up: 1. Aanpassen omgeving en verbeteren kwaliteit signaal; 2. Auditieve training ?? 16
Component 1: aanpassing omgeving: spreker ‘Clear Speech’ zorgt voor betere prestaties in zinsverstaan bij kinderen met leerstoornissen, waaronder AVP (Bradlow et al, 2003) – Clear speech: ‘as if talking to a listener with hearing loss or someone from a different language background’ – 17% beter te verstaan dan ‘conversational speech’ – Vertraagd tempo (de helft van conversational speech) – Meer en langere pauzes – Overdreven articulaties van klinkers en medeklinkers – Groter bereik in toonhoogte (overdreven intonatie)
17
Component 1: aanpassing omgeving: akoestiek
http://www.learn.niu.edu/flash/projectreal/classroom_acoustics_intro.swf
18
Component 1: aanpassing omgeving: solo apparatuur Positieve (bewezen) effecten FM‐apparatuur (DeBonis & Moncrieff, 2008): ‐ Lezen ‐ Schoolprestaties in het algemeen ‐ Slechthorendheid ‐ Luisterhouding / aandacht ‐ Nauwelijks bewezen bij kinderen met AVP Johnston et al (2009): ‐Positieve effecten, zowel in beleving kinderen als op spraakverstaanvaardigheid ‐Goede monitoring voorwaarde voor succes Klinische ervaring: ‐ Bij goede motivatie veelal goede resultaten bij kinderen met AVP 19
Component 1: aanpassing omgeving: onderkenning en acceptatie door omgeving Door ouders en kinderen inzicht te geven in de problematiek, wordt de acceptatie vergroot. Hierdoor gaan ouders en leerkracht het kind anders benaderen. Benader een kind met AVP als een slechthorend kind!
Component 2: auditieve training ?? Effectiviteit van specifieke auditieve training is niet aangetoond ‐ Middels training is er wel effect op de auditieve vaardigheden, maar de generalisatie lijkt beperkt. ‐ Studie naar effectiviteit van training (UMC Utrecht/WKZ) toonde geen verschil tussen training‐ en controlegroep, alle groepen gaan vooruit.
Component 3: Compensatiestrategieën Nieuw verschenen: ‘Luisteren in nieuwe Context (LinC). Een compenserend trainingsprogramma voor kinderen met auditieve verwerkingsproblemen.´ (van Niel en van der Meulen, 2009)
Voor meer informatie: van Niel en van der Meulen, 2010
22
Adviezen voor een evidence‐based AVP‐behandelplan • Betrek zowel bottom‐up als top‐down processen in het behandelplan • Optimaliseer de omgeving (akoestiek en sprekers) • Zorg voor onderkenning en acceptatie • Niet alleen stoornisgericht maar ook werken aan compensatie • Aanleren compenserende luisterstrategieën • Werk multidisciplinair!
23
Om te onthouden… • Auditieve verwerking: één van de schakels tussen horen en luisteren • Zuivere, enkelvoudige AVP is relatief zeldzaam • Bij kinderen met ESM komt AVP vaker voor • Kinderen met AVP hebben baat bij een brede ondersteuning
24
HARTELIJK DANK VOOR UW AANDACHT
VRAGEN ???
