BEHEERSVERSLAG
/// pagina 86
Beheersverslag1 Belgacom Groep • Groepsopbrengsten2 van 6406 miljoen EUR, 3% lager dan vorig jaar; -1.3% excl. regelgevingsimpact • Groepsebitda van 1912 miljoen EUR, of 3,7% lager dan in 2010; -2,2% excl. regelgevingsimpact • Ebitdamarge van 29,8% voor het volledige jaar • Belgacom sloot het jaar 2011 af met een vrije kasstroom van 788 miljoen EUR
Opbrengsten
Aandeel per BU in groepsopbrengsten 2011
De Belgacom Groep sloot het jaar 2011 af met totale opbrengsten vóór niet-terugkerende elementen van 6.406 miljoen EUR, 3% of 197 miljoen EUR minder dan vorig jaar. Dit is voor een deel te wijten aan regelgevingsmaatregelen3 die de groepsopbrengsten voor 2011 met 112 miljoen EUR of 1,7% drukten. Daarnaast had de verlaging van de mobiele terminatietarieven op Europese schaal ook een impact op de opbrengsten van International Carrier Services BICS. De opbrengsten van BICS werden verder negatief beïnvloed door schommelingen in de wisselkoers met de dollar. In zowel het Consumer- als het Professional segment was de druk op de opbrengsten vooral afkomstig van de traditionele vaste en mobiele spraakactiviteiten. Opbrengsten (in mio EUR) voor niet-terugkerende elementen 5.990
2009
6.603
2010
6.406
5% SDE&W
1% S&S
24% BICS
36% EBU 35% CBU
Bedrijfskosten De totale bedrijfskosten van de Belgacom Groep voor 2011 bedroegen 4494 miljoen EUR vóór niet-terugkerende elementen, een verbetering met 2,7% tegenover 2010, dankzij lagere verkoopkosten. De Belgacom Groep sloot het jaar 2011 af met verkoopkosten van 2.517 miljoen EUR, of 4,7% lager dan vorig jaar. Een aanzienlijk deel van de daling is het gevolg van het gunstige effect van sommige regelgevingsmaatregelen4. De rest van de daling op jaarbasis is vooral het resultaat van de lagere verkoopkosten van BICS, als gevolg van haar lagere opbrengsten.
In de loop van 2011 zag de Belgacom Groep zijn personeelsbestand verder afnemen, onder meer door het vertrek van medewerkers in het kader van het lopende herstructureringsplan, “ peterschap ” genoemd. Daarnaast werd het totale personeelsbestand verder verminderd door een aantal verkopen. Eind 2011 telde de Belgacom Groep 15.788 voltijdse equivalenten, of 520 fte’s minder dan een jaar geleden. De HR-kosten5 van 1.117 miljoen EUR voor 2011 lagen 0,9% hoger dan in 2010, met inbegrip van de impact van de loonindexeringen als gevolg van de inflatie, wat het voordeel uit de lagere headcount neutraliseerde. De niet-HR-kosten6 van 2011 voor de Belgacom Groep zijn met 1,1% gedaald tot een totaal van 860 miljoen EUR. Hierin is rekening gehouden met het positieve effect van eenmalige terugnemingen van voorzieningen. Bedrijfskosten (in mio EUR) voor niet-terugkerende elementen 4.619
4.494
870
860
1.107
1.117
Verkoops- 2.087 kosten
2.642
2.517
2009
2010
2011
4.035
Niet-HR
840
HR 1.108
2011
1. Gedetailleerde financiële resultaten vanaf pagina 94. 2. De opbrengsten zijn exclusief niet-terugkerende elementen en worden gedefinieerd als de som van de netto-opbrengsten en de andere bedrijfsopbrengsten. 3. Lagere mobiele terminatietarieven, lagere roamingtarieven, en de doorvoering van een collecting model voor diensten met verhoogd tarief 4. Minder kosten naar aanleiding van de lagere mobiele terminatietarieven en de invoering van een collecting model voor diensten met verhoogd tarief 5. HR-kosten: d.w.z. personeelskosten en pensioenen 6. Andere bedrijfskosten
jaarverslag | belgacom | beheersverslag | FR | NL | UK|
25,3%
16.804
16.308
15.788
2009
2010
2011
21,0%
21,6%*
2009
2010
2011
* Genormaliseerde effectieve aanslagvoet, exclusief de nietterugkerende niet-belastbare meerwaarde van 436 miljoen EUR
EBITDA Voor 2011 rapporteerde Belgacom een groepsebitda vóór niet-terugkerende elementen van 1.912 miljoen EUR, of 3,7% minder dan in 2010. De regelgevingsmaatregelen hadden een totale negatieve impact van 29 miljoen EUR, of -1,5%. Zonder de impact van de regelgeving lag de ebitda voor het volledige jaar 2,2% lager dan het jaar voordien. Aldus kwam de ebitdamarge voor het volledige jaar uit op 29,8%. EBITDA (in mio EUR) & marge voor niet-terugkerende elementen 32,6%
30,0%
29,8%
1.984
1.955
1.912
2009
2010
2011
2011 EBITDA bijdrage per BU (in mio EUR) -92 SDE&W
Vrije kasstroom*
Effectieve belastingvoet
Evolutie personeelsbestand (in FTE)
-328 S&S
122 BICS
CAPEX De Belgacom Groep investeerde in 2011 in totaal 777 miljoen EUR, of 12,1% van de groepsopbrengsten. De investeringen gingen vooral naar het verhogen van het bereik en de snelheid in zowel het vaste als het mobiele netwerk van Belgacom, geheel in lijn met de convergentiestrategie van de Groep. In dit opzicht werd het Broadwayproject voortgezet door vezel tot aan de stoep te brengen (“fiber-to-the-curb”) en VDSL2 te installeren. Belgacom trok in 2011 48 miljoen EUR uit voor dit project, waardoor het bereik van de dienst tegen het einde van het jaar meer dan 81% bedroeg. Daarnaast verbeterde Belgacom haar gsm-radiotoegangsnetwerk en mobiele backhaul. Eind november 2011 verwierf Belgacom 20 MHz van het LTE-spectrum in de 2,6 GHz-frequentieband voor een bedrag van 20,22 miljoen EUR. Capex (in mio EUR) & capex als % van de opbrengsten 10,0%
11,1%
12,1% 777
734 597
1.025 CBU 1.185 EBU 2009
Fiscale kosten De fiscale kosten voor het volledige jaar 2011 bedroegen 262 miljoen EUR, tegenover 233 miljoen EUR in 2010. De effectieve aanslagvoet, die voortvloeit uit de toepassing van de algemene principes van de fiscale wetgeving voor 2011, bedroeg 25,3%. Dit tegenover 21,6% voor 2010, als gevolg van de aanwending van over te dragen fiscale verliezen en andere eenmalige elementen.
2010
2011
2011 Capex per BU (in mio EUR) 51 S&S
22 BICS
87
Belgacom sloot het jaar 2011 af met een vrije kasstroom van 788 miljoen EUR, of 193 miljoen EUR minder dan in 2010. Dat jaar was er een eenmalige cashaangroei van 51 miljoen EUR als gevolg van de volledige consolidering van BICS en lagere inkomstenbelastingen als gevolg van de fusie van de juridische identiteiten en positieve eenmalige elementen. Bovendien ondervond de vrije kasstroom van 2011 de druk van het lagere bedrijfsresultaat en van het feit dat meer kasgeld naar de Capex investeringen ging. Vrije kasstroom (in mio EUR) 980 797
788
2009
2010
2011
* Kasstroom vóór financieringsactiviteiten
Netto financiële positie De netto financiële positie van Belgacom bleef heel gezond, met een financiële schuld van 1.479 miljoen EUR eind 2011. Dit komt overeen met 0,8 keer de ebitda (voor nietterugkerende elementen), waardoor Belgacom een van de laagste nettoschuldposities in de Europese telecomsector heeft. De nettoschuld steeg met 28 miljoen EUR, aangezien de cash die naar de aandeelhouders terugvloeide in de vorm van dividenden en aandeleninkopen, iets hoger lag dan de vrije kasstroom van 2011. De uitstaande bruto financiële schuld bedroeg 1.972 miljoen EUR (geherwaardeerd naar reële waarde) en geen van deze leningen vervalt vóór december 2013. Netto financiële positie (in mio EUR)
134 CBU 18 EBU
552 SDE&W (1.451)
788
(701)
(24)
(86)
(5)
(1.479)
Andere Netto Vrije Dividenden Dividenden Netto Netto schuld schuld kasstroom aan verwerving december december minder- van eigen 2011 2010 heidsbe- aandelen langen
BEHEERSVERSLAG
/// pagina 88
Consumer Business Unit - CBU • 2.288 miljoen EUR opbrengsten in 2011, inclusief 54 miljoen EUR negatieve regelgevingsimpact • De groei in de mobiele data en tv kon de terugval van vaste en mobiele spraak niet volledig goedmaken • Groei van de klantenbasis: Belgacom TV +236.000; Mobile +36.000; Internet +32.0007 • Segmentresultaat van 1.025 miljoen EUR voor het volledige jaar, of een daling met 4,4% tegenover 2010 Over het volledige jaar 2011 rapporteerde CBU 2.288 miljoen EUR opbrengsten, of een daling met 3,3% tegenover 2010. De daling van de opbrengsten op jaarbasis is grotendeels te wijten aan de impact van de regelgevingsmaatregelen, die de opbrengsten van 2011 met 54 miljoen EUR deden terugvallen (-2,2%). Dit is het gevolg van het overgedragen effect van het doorgevoerde financiële collecting model voor diensten met verhoogd tarief, de verdere daling van de roamingtarieven, de dubbele verlaging van de mobiele terminatietarieven en de eruit voortvloeiende daling van de vast-naar-mobieltarieven. Deze regelgevingsmaatregelen hadden een impact op de opbrengsten uit vaste en mobiele spraak en mobiele data. Zonder de impact van de regelgeving lagen de onderliggende opbrengsten van de Consumer Business Unit 1,1% lager dan het jaar voordien, aangezien de groei van mobiele data en tv de achteruitgang in de traditionele telecomproducten, zoals vaste en mobiele spraak, niet geheel kon tenietdoen. Opbrengsten (in mio EUR) 2.414
2009
2.368
2010
Vaste lijn & mobiele klanten (in ‘000)
CBU opbrengsten detail
Opbrengsten CBU
2.288
2011
4% Toestellen 8% Scarlet & Tango
4% Andere
3.805 2.028 1.933
Vast 31% Data (vast & mobiel)
De meer traditionele productlijnen van Belgacom, zoals vaste en mobiele spraak, bleven onder druk staan, vooral door de regelgeving. Het opbrengstenaandeel van spraak in de totale opbrengsten van het Consumer-segment daalde van 49% in 2010 tot 45% in 2011. Opbrengsten vaste & mobiele spraak (in mio EUR)
Vast
3.769
9% TV
45% Spraak (vast & mobiel)
Mobiel
3.824
Mobiel
704
641
565
561
506
454
2009
2010
2011
Het Consumer-segment genereerde 454 miljoen EUR opbrengsten uit vaste spraak, wat 10,2% lager is dan het jaar voordien. De opbrengsten uit vaste spraak ondervonden de druk van de aanhoudende erosie van het aantal spraaktoegangslijnen. Dankzij gerichte acties om de vaste spraaklijnen nieuw leven in te blazen, verbeterde de lijnerosie echter tot een verlies van 115.000 lijnen, tegenover 129.000 in 2010. Eind 2011 telde CBU in totaal 1.818.000 vastespraakklanten8. Bovendien ondervonden de opbrengsten uit vaste lijnen de druk van terugkerende kortingen op multiplaypacks en bepaalde regelgevingsmaatregelen9 maar droegen de indexeringen van de tarieven op 1 augustus 2010 en 1 januari 2011 positief bij tot de opbrengsten.
1.818 2009
2010
2011
De 565 miljoen EUR opbrengsten uit mobiele spraak10 lagen 11,9% lager dan in 2010, rekening houdend met de significante impact van de regelgevingsmaatregelen11. In 2011 groeide de mobieleklantenbasis stevig aan met 36.000 nieuwe klanten tot een totaal van 3.805.000, tegenover een daling met 54.000 klanten in 2010. CBU presteerde bijzonder goed op het vlak van postpaid: het krikte zijn klantenbestand fors op met 85.000 nieuwe klanten, wat leidde tot een verdere verbetering van de postpaidratio van 42,6% eind 2010 tot 44,4% eind 2011. Het prepaidklantenbestand, inclusief MVNO’s, telde 49.000 klanten minder. De opbrengstengroei voor de Mobiele data versnelde verder in 2011 en compenseerde ruimschoots de druk op de opbrengsten uit vast internet. Hierdoor steeg het aandeel van data in de totale opbrengsten van CBU tot 31%, tegenover 28% in 2010. Opbrengsten vaste & mobiele data (in mio EUR) 303
334
369
Mobiel 323
337
332
2009
2010
2011
Vast
7. Uitgezonderd 11.000 internetklanten (Internet for Employees) die werden gehergsegmenteerd van EBU naar CBU 8. Inclusief Scarlet VoIP-klanten 9. Implementering van een financieel collecting model en lagere vast-naar-mobieltarieven na de verlaging van de mobiele terminatietarieven 10. Vanaf 2011 werd de toerekening van de opbrengsten uit mobiele toegang aan spraak en data aangepast om de tariefplannen beter te weerspiegelen. De opbrengsten van 2010 uit mobiele spraak en data werden overeenkomstig gecorrigeerd; deze uit 2009 echter niet. 11. Lagere roamingtarieven, een dubbele verlaging van de mobiele terminatietarieven en de invoering van een collecting model voor diensten met verhoogd tarief
jaarverslag | belgacom | beheersverslag | FR | NL | UK|
De opbrengsten voor het volledige jaar uit mobiele data12 van 369 miljoen EUR lagen 10,4% hoger dan het jaar voordien. Mobiele data omvatten de opbrengsten van zowel sms- als niet-sms-data (geavanceerde data). De opbrengsten uit sms zetten hun groeitrend in 2011 voort en kwamen 8,1% hoger uit dan het jaar voordien. Deze trend is te danken aan het aanhoudende succes van de tariefplannen met gratis sms, wat het totale smsvolume met 13% verhoogde tot een gemiddelde van 250 sms’en/gebruiker/maand. De groei van de opbrengsten uit geavanceerde data versnelde in 2011, met een stijging van 28,5% op jaarbasis, door de sterke groei van mobiel internet en mobieledataroaming. De opbrengsten uit vast internet vertoonden een lichte daling (-1,4%) tegenover vorig jaar. Terwijl CBU het aantal vaste internetklanten in 2011 verder zag toenemen, ondervonden de opbrengsten de impact van het succes van de multiplaypacks met aantrekkelijke kortingen voor de klant. Dit leidde tot een 5% lagere breedband-ARPU van 26,8 EUR voor 2011. De packs droegen echter stevig bij tot de aangroei van het internetklantenbestand van CBU tot een totaal van 1.156.00013, ondanks de felle concurrentie. Klanten vast internet (in ‘000) 1.075
2009
1.113
2010
1.156
2011
In 2011 bleek Belgacom TV andermaal zeer succesvol: de klantenbasis groeide met 236.000 aan tot een totaal van 1.211.000 klanten, van wie 190.000 gebruikers meer dan één settopbox bezitten. Dit is het gevolg van een zeer substantiële aangroei van het brutoaantal nieuwe klanten, die de tijdelijk hogere churn door het verlies van exclusiviteit voor de Belgische voetbaluitzendrechten meer dan tenietdeed. De winst van het aantal tv-klanten werd vooral ondersteund door de aantrekkelijke en goed-gerichte packs inclusief TV. Als gevolg hiervan stegen de opbrengsten uit Belgacom TV tot een totaal van 208 miljoen EUR, 14,3% meer dan vorig jaar. In 2011 vertegenwoordigde televisie 9% van de totale opbrengsten van CBU.
Segmentresultaat en contributiemarge CBU
TV opbrengsten (in mio EUR) 208
182
Het segmentresultaat van CBU voor het volledige jaar kwam uit op 1025 miljoen EUR, een daling met 4,4% tegenover 2010. Daarin zit de negatieve impact van de regelgeving voor een bedrag van 17 miljoen EUR (-1,6%). De contributiemarge voor het volledige jaar 2011 daalde van 45,3% in 2010 tot 44,8% in 2011.
134
2009
2010
2011
TV klanten (in ‘000) 1.211
Multiple Stream
752 100
975 135
89
Segmentresultaat (in mio EUR) & marge
190 43,4%
45,3%
44,8%
1.048
1.073
1.025
2009
2010
2011
1.021
839
652
Gezinnen 2009
2010
2011
Bedrijfskosten CBU De totale bedrijfskosten van CBU lagen 2,4% lager dan het jaar voordien. Dit is te danken aan de lagere verkoopkosten, die op jaarbasis met 8% daalden tot 624 miljoen EUR. Deze daling kan voor het grootste deel worden toegeschreven aan een positief effect van de regelgevingsmaatregelen14 en initiatieven om de winstgevendheid van de producten te verbeteren. De loonindexeringen (als gevolg van de inflatie) van oktober 2010 en juni 2011 zorgden ervoor dat de HR-kosten op jaarbasis met 4,5% toenamen tot 340 miljoen EUR. De totale niet-HR-kosten bedroegen in 2011 299 miljoen EUR, of 2,7% meer dan in 2010, onder andere doordat er meer beroep werd gedaan op outsourcing in het kader van het customercentricityproject.
Tango Voor het volledige jaar 2011 rapporteerde Tango 107 miljoen EUR opbrengsten, een stijging met 8,4% tegenover 2010. De groei wordt aangestuurd door de sterke verkopen in Luxemburg van smartphones en de iPhone, die recent nog werden versterkt door de lancering van de iPhone 4S. Samen met de lopende migratie van prepaid- naar postpaidaanbiedingen en de hogere opbrengsten uit bundels resulteerde dit in gestaag hogere opbrengsten. Bovendien won Tango in 2011 4000 nieuwe mobiele klanten. Opbrengsten (in mio EUR) 107 99 93
Bedrijfskosten CBU (in mio EUR) Niet-HR
1.365 297
HR
345
2009 1.295 291
1.263
325
340
299
678
624
2009
2010
2011
2011
Tango mobiele klanten (in ‘000) 259
723
Verkoopskosten
2010
2009
12. Vanaf 2011 werd de toerekening van de opbrengsten uit mobiele toegang aan spraak en data bijgestuurd om de tariefplannen beter te weerspiegelen. De opbrengsten van 2010 uit mobiele spraak en data werden overeenkomstig gecorrigeerd. 13. Inclusief 11.000 internetklanten (Internet for Employees) die werden gehergsegmenteerd van EBU naar CBU 14. Implementering van een collecting model en de verlaging van de mobiele terminatietarieven 15. Belgacom hanteert geen volledige kosten allocatie. Netwerk en IT kosten zijn daarom voornamelijk gecentraliseerd in SDE&W
260
2010
264
2011
BEHEERSVERSLAG
/// pagina 90
Enterprise Business Unit - EBU • Totale onderliggende opbrengsten vrijwel stabiel t.o.v. 2010 • Organische opbrengsten uit ICT met 4,6% gestegen t.o.v. het jaar voordien • Opbrengsten uit niet-sms-gebonden mobiele data met 21,7% gestegen tot 118 miljoen EUR • Totaal segmentresultaat voor 2011 van 1185 miljoen EUR, of 2,2% lager dan het jaar voordien
EBU opbrengsten
1 augustus 2010 en 1 januari 2011 droegen positief bij tot de opbrengsten. Toch viel de ARPU uit vaste spraak in 201117 met 4,2% terug tot 28,7 EUR.
EBU 2011 opbrengsten detail
Over het jaar 2011 genereerde het Professional-klantensegment van Belgacom 2349 miljoen EUR opbrengsten, wat 3,0% minder is dan in 2010. Deze daling is voor een deel toe te schrijven aan de verkoop van Telindus Spain, die gedeeltelijk werd gecompenseerd door de aankoop van Eudasys door Telindus France. Organisch, d.w.z zonder de impact van aan- en verkopen, bleef de erosie van de opbrengsten beperkt tot -2,0%, wat grotendeels het gevolg was van de regelgevingsmaatregelen , die de opbrengsten van EBU in 2011 met 45 miljoen EUR of 1,9% drukten. Zonder de impact van de fusies en overnames en de regelgeving bleven de onderliggende opbrengsten van EBU nagenoeg stabiel t.o.v. 2010. De onderliggende opbrengsten gaven in de loop van de kwartalen een verbeterende trend te zien, daar de groei van mobiele data en ICT de druk op de vaste en mobiele spraak steeds beter kon compenseren.
1% Andere
4% Terminals
30% ICT
40% Voice
26% Data
De traditionele spraakproducten, zowel spraak als mobiel, bleven de druk van de regelgevingsmaatregelen ondervinden16, meer bepaald van de verlaagde mobiele terminatietarieven, de eruit voortvloeiende lagere vast-naar-mobieltarieven en de verlaging van de roamingtarieven. In 2011 waren vaste en mobiele spraak goed voor 40% van de totale opbrengsten van EBU, tegenover 43% het jaar voordien. Opbrengsten vaste & mobiele spraak (in mio EUR) 560
Mobiel
500
448
Opbrengsten (in mio EUR) 2.501
2.421
574 2.349
De opbrengsten uit mobiele spraak voor het jaar 2011 bedroegen 448 miljoen EUR, of 10,4% minder dan in 2010. De verlaging van de mobiele terminatie- en roamingtarieven als gevolg van de regelgeving hadden een verdere impact op de opbrengsten uit mobiele spraak, net als de aanhoudende erosie van de tarieven als gevolg van het succes van de mobiele tariefplannen met gratis spraakminuten, en de intense concurrentie op de mobiele markt voor de bedrijven. De druk op de tarieven werd echter gedeeltelijk goedgemaakt door een solide klantengroei van 105.000 actieve mobiele klanten18, waardoor 2011 werd afgesloten met een totaal van 1.408.000 mobiele klanten. Het verbruik per klant lag 0,9% lager dan het jaar voordien, met een gemiddeld verbruik van 319 minuten per maand. Vaste lijn & mobiele klanten (in ‘000)
539
496
Vast
1.235
Mobiel 2009
2010
1.303 1.408
2011
1.491
2009
2010
2011
In 2011 genereerde EBU 496 miljoen EUR opbrengsten uit vaste spraak, wat 7,9% minder was dan in 2010. Dit was voor een deel te wijten aan de verlaagde vast-naar-mobieltarieven en ook aan de blijvende erosie van de vastespraaklijnen. In 2011 verloor EBU 55.000 vastespraaklijnen, wat het totaal op 1.385.000 bracht. De indexeringen van de tarieven op
16. Lagere mobiele terminatietarieven en de doorwerking naar de vast-naar-mobieltarieven, lagere roamingtarieven 17. Gemiddelde opbrengsten per gebruiker op maandbasis 18. Inclusief mobiele spraak, mobiele data en M2M-kaarten
Vast
1.441 1.385 2009
2010
2011
jaarverslag | belgacom | beheersverslag | FR | NL | UK|
In 2011 rapporteerde EBU 697 miljoen EUR opbrengsten uit ICT, tegenover 692 miljoen EUR in 2010. Het verschil werd evenwel beïnvloed door de verkoop van Telindus Spain en de aankoop van Eudasys door Telindus France. Organisch lagen de opbrengsten uit ICT 4,6% hoger dan het jaar voordien, wat beter is dan de 3,3%-groei in 2010, ondanks het ongunstige economische en financiële klimaat van 2011.
der dan vorig jaar. De opbrengsten uit dataconnectiviteit konden de licht terugvallende opbrengsten uit vast internet niet volledig goedmaken. In een sterk concurrentiële en verzadigde professionele internetmarkt hield EBU zijn bestand van vaste internetklanten redelijk stabiel: het sloot het jaar 2011 af met 434.00019 internetklanten met een ARPU van 39,2 EUR.
ICT opbrengsten (in mio EUR)
Opbrengsten vaste & mobiele data (in mio EUR)
670
692
697
184
216
187
Mobiel
In vergelijking met 2010, stegen de HR-kosten van EBU met 1,6% tot 381 miljoen EUR, onder meer door de loonindexeringen als gevolg van de inflatie20. Voor 2011 rapporteerde EBU in totaal 144 miljoen EUR niet-HR-kosten, of 3,4% minder dan het jaar voordien. De niet-HR-kosten zijn inclusief de effecten van een aantal valutaschommelingen. Bedrijfskosten (in mio EUR) Niet-HR
1.269 142
392
Verkoopkosten
2011
De opbrengsten uit mobiele data zetten in 2011 hun groeitrend voort: ze stegen met 15,4% tot 216 miljoen EUR. De opbrengsten uit mobiele data omvatten zowel opbrengsten uit sms als opbrengsten uit niet-sms-gebonden data (geavanceerde mobiele data). De opbrengsten uit sms voor 2011 stegen op jaarbasis met 8,7% tot 98 miljoen EUR. Het verbruik per klant steeg met 14% tot een totaal van 89 sms’en per maand per gebruiker. De opbrengsten uit niet-sms-gebonden mobiele data stegen met 21,7% tot 118 miljoen EUR. De groei in de opbrengsten uit geavanceerde data is het resultaat van de sterke uitbreiding van de klantenbasis voor mobiel internet en een solide groei in mobiele dataroaming. Over 2011 rapporteerde EBU 389 miljoen EUR opbrengsten uit vaste data, of iets min-
2009
2010
2009
445
2010
381
685
639
2010
2011
144
2011
Klanten vast internet (in ‘000) 446
375
748
2009 2010
1.164
389
Vast
2009
1.210 149
379
HR 401
91
434
2011
Bedrijfskosten EBU EBU sloot het jaar 2011 af met 639 miljoen EUR verkoopkosten, d.w.z. 6,7% minder dan in 2010. De verlaagde mobiele terminatietarieven voor alle Belgische mobiele operatoren hadden een positieve impact op de kosten van EBU voor het afwikkelen van mobiele oproepen op alternatieve mobiele netwerken. Bovendien had EBU minder verkoopkosten door de verkoop van Telindus Spain.
Segmentresultaat en contributiemarge EBU Het totale segmentresultaat van EBU voor het volledige jaar 2011 bedraagt 1.185 miljoen EUR, wat 2,2% of 27 miljoen EUR lager is dan het jaar voordien. Hierin is de negatieve impact van 7 miljoen EUR van de regelgeving inbegrepen, alsook een netto negatieve impact van de desinvestering en acquisitie binnen het ICT-domein. De contributiemarge21 verhoogde licht tot 50,4% in 2011. Segmentresultaat (in mio EUR) & marge 49,2%
50,0%
50,4%
1.231
1.212
1.185
2009
2010
2011
19. Inclusief impact van de hersegmentering van 11.000 breedbandklanten (Internet for Employees) naar CBU 20. De lonen werden met 2% verhoogd op 1 oktober 2010 en 1 juni 2011 voor de medewerkers van Belgacom nv en op 1 januari 2011 voor alle andere medewerkers. 21. Belgacom past geen volledige kostentoerekening toe. De netwerk- en IT-kosten zijn daarom vooral gecentraliseerd bij SDE&W.
BEHEERSVERSLAG
/// pagina 92
Service Delivery Engine & Wholesale – SDE&W Opbrengsten SDE&W
Bedrijfskosten SDE&W
De opbrengsten binnen het SDE&W-segment hebben vooral betrekking op de wholesaleactiviteiten van Belgacom. Voor het volledige jaar 2011 bedroegen de opbrengsten van SDE&W 318 miljoen EUR, of 6,9% minder dan in 2010. Dit omvat het negatieve effect van een aantal regelgevingsmaatregelen22, die de opbrengsten van SDE&W in 2011 drukten met 13 miljoen EUR. De overige daling is te wijten aan een lager volume van geleasede lijnen en een daling in de roaming prijzen.
De totale bedrijfskosten voor 2011 van 410 miljoen EUR, waren 9% lager t.o.v. 2010. In 2011 zijn de verkoopkosten van SDE&W sterk gedaald (met 21%) tot 36 miljoen EUR, vooral als gevolg van het positieve effect van een aantal regelgevingsmaatregelen.
Opbrengsten (in mio EUR) 386
2009
342
2010
318
2011
Het positieve effect van de lagere headcount op de HR-kosten deed de impact van de loonsverhogingen als gevolg van de indexeringen volledig teniet, wat leidde tot 1,8% lagere HR-kosten in 2011.
Bedrijfskosten (in mio EUR) Verkoopkosten HR
Niet-HR
72
193
185 2009
De niet-HR-kosten van 175 miljoen EUR voor het volledige jaar 2011 lagen een heel stuk lager dan in het jaar voordien, aangezien er in 2010 kosten werden opgenomen in het kader van de vervanging van het gsm-radiotoegangsnetwerk, terwijl de kosten in 2011 profiteerden van eenmalige positieve elementen als gevolg van terugnemingen van voorzieningen naar aanleiding van schikkingen in rechtszaken.
Staff & Support – S&S Opbrengsten S&S
Bedrijfskosten S&S
Staff and Support rapporteerde 47 miljoen opbrengsten voor het jaar 2011. De stijging t.o.v. vorig jaar is evenwel toe te schrijven aan de boekhoudkundige verwerking van interne opbrengsten, die op groepsniveau werd geneutraliseerd.
De totale bedrijfskosten stegen met 5% tot 375 miljoen EUR, onder invloed van niet-HRkosten, waaronder een aantal interne kosten, die op groepsniveau werden geneutraliseerd, en eenmalige elementen. De HR-kosten kwamen 3% lager uit, aangezien de lagere headcount de impact van de loonindexeringen tenietdeed.
Opbrengsten (in mio EUR) 47 33
Bedrijfskosten (in mio EUR)
35
HR
2009
2010
2011
370
358
374
166
165
160
204
192
2009
2010
215
Niet-HR 2011
22. Het verschil in het eerste kwartaal ondervond nog de impact van de invoering van een financieel collecting model voor diensten met verhoogd tarief vanaf april 2010; de overige regelgevingsimpact is afkomstig van de mobiele terminatietarieven en de verlaagde tarieven voor de ontbundeling van het lokale aansluitnet en bitstream.
46 203
202
2010
36 199
175 2011
jaarverslag | belgacom | beheersverslag | FR | NL | UK|
93
International Carrier Services - BICS • Aanhoudende forse groei van de volumes: > 27 miljard spraakminuten verhandeld, nietspraakminuten gestegen met 34% • Groei van volumegebaseerde opbrengsten maakt negatieve effecten van MTR’s en wisselkoersschommelingen slechts ten dele goed • Brutomarge van 2011 licht lager dan in 2010 Opbrengsten ICS ICS opereerde het voorbije jaar in een steeds competitievere markt, terwijl haar opbrengsten de impact ondervonden van de daling van de mobiele terminatietarieven op Europese schaal en een negatief wisselkoerseffect, aangezien de gemiddelde koers van de dollar op jaarbasis verzwakte. De volumes bleven echter gestaag toenemen, met spraakvolumes die 8,5% stegen tot meer dan 27 miljard verhandelde minuten, terwijl de groei van de niet-spraakvolumes versnelde tot 34%. De groei van de volumegebaseerde opbrengsten kon de negatieve effecten van de MTR’s en de wisselkoersschommelingen echter slechts ten dele goedmaken. Over het volledige jaar 2011 genereerde BICS 1562 miljoen EUR opbrengsten, dit is 3% minder dan het resultaat van 2010. Opbrengsten (in mio EUR) voor niet-terugkerende elementen 1.610
1.562
892
2009
2010
2011
ICS bruto marge ICS rapporteerde over het volledige jaar 2011 een brutomarge van 244 miljoen EUR. De hogere brutomarge voor niet-spraak compenseerde voor een groot deel de daling van de brutomarge voor spraak, wat globaal resulteerde in een beperkte daling van de brutomarge van ICS met 1,1%. De eenheidsmarges
voor spraak stonden onder druk door de felle concurrentie op de internationale carriermarkt en door de sterke schommelingen van de EUR/USD-wisselkoers. De niet-spraakmarges namen op jaarbasis echter toe met 10% als gevolg van de versterkte leiderspositie van ICS in mobiele data (Signalling, Messaging, 3G Roaming).
EBITDA (in mio EUR) & marge 8,7%
8,0%
7,8%
129
122
2010
2011
78
2009
Bruto marge (in mio EUR) 226
224
De volumes bleven in 2011verder stijgen: de spraakvolumes gingen 8,5% hoger, terwijl de niet-spraakvolumes met ca. 34% toenamen op jaarbasis.
143
2009
ICS Volumes
2010
2011
Volumes (in mio) 1.074
ICS EBITDA en marge De gerapporteerde ebitda van ICS voor 2011 van 122 miljoen EUR ligt 6,1 % lager dan het jaar voordien, als gevolg van een positief wisselkoerseffect in 2010 (niet-HR-kosten), maar ook door de druk op de spraak brutomarges. Dit werd gedeeltelijk gecompenseerd door lagere HR-kosten. De ebitdamarge voor 2011 van 7,8 % bleef nagenoeg stabiel t.o.v. vorig jaar, als gevolg van de solide prestatie van de niet-spraakactiviteiten (Mobile Data carrier services).
800
Niet-Spraak Spraak
549
19.316
25.290
27.442
2009
2010
2011
BEHEERSVERSLAG
/// pagina 94
Kwartaalresultaten zoals gerapporteerd Groep – Financiële resultaten
(in miljoen EUR)
Q110
Q210
Q310
Q410
2010
Q111
Q211
Q311
Q411
2011
1.641 590 615 94 10 378 -47 -662
1.664 592 610 85 7 414 -45 -674
1.640 585 590 79 10 415 -40 -651
1.658 600 606 83 7 402 -39 -655
6.603 2.368 2.421 342 35 1.610 -172 -2.642
1.583 565 593 81 8 372 -36 -609
1.612 579 593 80 7 388 -36 -621
1.596 571 572 77 25 401 -51 -633
1.616 572 591 80 8 401 -36 -655
6.406 2.288 2.349 318 47 1.562 -159 -2.517
-274 -210 495 30,2% 436 931
-275 -212 503 30,2% 1 504
-281 -218 490 29,9% 0 490
-278 -230 495 29,9% 8 503
-1.107 -870 1.984 30,0% 444 2.428
-274 -220 480 30,3% 0 480
-282 -196 512 31,8% -18 494
-278 -213 472 29,6% 0 472
-283 -232 446 27,6% 4 450
-1.117 -860 1.912 29,8% -15 1.897
Q110
Q210
Q310
Q410
2010
Q111
Q211
Q311
Q411
2011
154 49 2 96 5 2
222 19 3 180 13 8
139 11 7 96 19 6
219 54 7 121 26 11
734 132 20 492 62 27
173 44 4 115 7 3
161 27 4 119 9 2
163 24 3 125 9 3
279 40 8 193 26 14
777 134 18 552 51 22
(in miljoen EUR)
Q110
Q210
Q310
Q410
2010
Q111
Q211
Q311
Q411
2011
Totale opbrengsten Van Vast Spraak Data TV Toestellen (excl. TV) Scarlet Van Mobiel Spraak Data Toestellen Tango Andere Kosten van aan omzetgerelateerde materialen en diensten Personeelskosten en pensioenen Andere bedrijfskosten Segment resultaat Marge segment bijdrage
590 291 133 85 44 8 21 279 158 83 15 24 21 -180
592 280 125 85 43 7 20 288 165 82 16 25 24 -171
585 281 124 84 46 8 19 285 162 82 17 25 19 -158
600 288 124 83 49 7 23 290 156 88 21 25 23 -169
2.368 1.139 506 337 182 31 84 1.142 641 334 68 99 87 -678
565 281 118 85 51 7 21 265 139 87 14 25 19 -149
579 278 115 83 53 6 21 279 147 92 14 26 23 -149
571 271 111 82 51 7 20 279 143 93 16 28 21 -158
572 269 110 82 53 7 18 280 136 97 19 28 23 -168
2.288 1.099 454 332 208 26 79 1.104 565 369 63 107 86 -624
-81 -65 264 44,7%
-81 -73 267 45,1%
-82 -70 276 47,1%
-82 -83 266 44,3%
-325 -291 1.073 45,3%
-83 -70 264 46,7%
-85 -74 271 46,8%
-86 -71 257 45,0%
-87 -84 233 40,8%
-340 -299 1.025 44,8%
Totale opbrengsten van de Groep1 Consumer Business Unit Enterprise business unit Service Delivery Engine & Wholesale Staff&Support International Carrier Services Intersegment eliminaties Kosten van aan omzetgerelateerde materialen en diensten Personeelskosten en pensioenen Andere bedrijfskosten EBITDA voor niet-recurrent elementen EBITDA marge 1 Niet-recurrente elementen Ebitda 1. Voor niet-recurrente elementen
Groep – Capex
(in miljoen EUR) Capex van de Groep Consumer Business Unit Enterprise Business Unit Service Delivery Engine & Wholesale Staff & Support International Carrier Services CBU – Financiële resultaten
jaarverslag | belgacom | beheersverslag | FR | NL | UK|
95
CBU – Operationele resultaten
Q110
Q210
Q310
Q410
2010
Q111
Q211
Q311
Q411
2011
3.120 1.904 32 93 1.091 1.178 976 104 98 814 713 100
3.098 1.877 31 92 1.099 1.052 857 103 91 868 753 115
3.076 1.850 30 90 1.107 1.004 824 94 86 920 795 125
3.046 1.817 28 88 1.113 1.140 942 102 96 975 839 135
3.046 1.817 28 88 1.113 4.374 3.599 404 371 975 839 135
3.028 1.781 27 88 1.131 1.061 875 95 91 1.029 879 149
3.006 1.756 26 88 1.136 977 795 96 87 1.087 925 162
2.977 1.728 25 86 1.138 936 765 89 82 1.139 963 176
2.974 1.712 24 83 1.156 1.036 821 123 92 1.211 1.021 190
2.974 1.712 24 83 1.156 4.011 3.256 402 352 1.211 1.021 190
21,2 28,7 20,7
20,3 28,5 19,1
20,3 28,1 19,3
20,9 27,6 19,7
20,7 28,2 19,7
20,2 27,6 19,4
20,0 27,0 19,2
19,7 26,7 17,8
19,8 26,1 17,5
19,9 26,8 18,4
3.739 2.201 1.538 20,9%
3.745 2.188 1.557 20,1%
3.773 2.199 1.573 21,8%
3.769 2.165 1.604 22,8%
3.769 2.165 1.604 21,4%
3.723 2.117 1.606 21,3%
3.726 2.096 1.630 20,4%
3.774 2.111 1.663 20,4%
3.805 2.116 1.690 25,2%
3.805 2.116 1.690 21,8%
14,3 32,5 21,5 14,2 7,3 318,0 104,4 215,2
15,0 32,9 22,3 15,0 7,3 335,1 110,5 226,5
14,7 32,1 21,8 14,6 7,2 307,1 105,9 203,5
15,3 31,4 22,0 14,2 7,8 345,3 107,5 240,5
14,8 32,2 21,9 14,5 7,4 326,5 107,0 221,6
14,1 29,2 20,5 12,7 7,8 338,0 102,2 238,7
15,3 30,0 21,6 13,4 8,2 357,5 106,6 254,1
14,4 30,0 21,1 12,9 8,2 335,4 103,6 235,1
14,9 28,6 20,7 12,2 8,5 373,3 103,8 273,0
14,7 29,5 21,0 12,8 8,2 351,6 104,3 250,5
VAN VAST
Aantal toegangskanalen (in duizenden) PSTN ISDN IP ADSL, VDSL Verkeer (in miljoen minuten) Nationaal Vast naar Mobiel Internationaal TV (in duizenden) waarvan gezinnen waarvan 'multiple settop boxes' ARPU (in EUR) ARPU Spraak ARPU Breedband ARPU Belgacom TV VAN MOBIEL
Aantal actieve klanten (in duizenden) Prepaid 1 Postpaid Geannualiseerde churn rate (gemengd - variatie in p.p.)2 Netto ARPU (in EUR)3 Prepaid Postpaid Gemengd Gemengd Spraak Gemengd Data UoU (eenheden) MoU (min)4 SMS (eenheden)
1. Prepaid bevat Mobisud klanten die voordien als MVNO werden gerapporteerd 2. Q4 2011 geïmpacteerd door schrapping van inactieve pre-paid kaarten. Deze schrapping heeft geen impact op het aantal actieve klanten & pre-paid net-adds. 3. 2010 ARPU’s van mobiel zijn aangepast zodat ze de wijziging in de toewijzing van de opbrengsten uit mobiele toegang weergeven 4. MoU: duur van alle sprekken naar en van Proximus/per spraakklant/per maand. Vanaf 2011 werd de definitie van een spraakklant verfijnd en sluit sindsdien alle datakaarten uit. De 2010 MoU zijn overeenkomstig aangepast.
BEHEERSVERSLAG
/// pagina 96
EBU – Financiële resultaten
(in miljoen EUR)
Q110
Q210
Q310
Q410
2010
Q111
Q211
Q311
Q411
2011
Totale opbrengsten Van Vast Spraak Data Toestellen ICT Van Mobiel Spraak Data Toestellen Andere Kosten van aan omzetgerelateerde materialen en diensten Personeelskosten en pensioenen Andere bedrijfskosten Segment resultaat Marge segment bijdrage
615 432 141 99 18 174 177 129 45 3 6 -183
610 425 136 98 18 172 180 130 48 3 5 -175
590 413 130 98 19 166 174 123 47 3 3 -163
606 427 132 98 18 179 170 119 47 5 8 -164
2.421 1.697 539 392 74 692 702 500 187 15 23 -685
593 420 128 98 18 175 169 115 50 4 4 -162
593 417 125 97 18 177 171 115 53 3 5 -160
572 398 121 96 18 163 169 110 56 3 5 -154
591 420 122 97 18 182 168 108 57 3 4 -164
2.349 1.655 496 389 72 697 677 448 216 13 17 -639
-91 -36 306 49,7%
-93 -35 308 50,4%
-96 -39 292 49,5%
-95 -40 306 50,6%
-375 -149 1.212 50,0%
-94 -37 300 50,6%
-98 -37 298 50,3%
-93 -34 291 50,9%
-96 -36 296 50,0%
-381 -144 1.185 50,4%
Q110
Q210
Q310
Q410
2010
Q111
Q211
Q311
Q411
2011
1.922 647 818 11 445 848 579 173 96
1.912 644 810 12 446 790 529 168 93
1.901 641 801 12 446 727 487 153 86
1.886 636 791 13 445 781 529 165 87
1.886 636 791 13 445 3.145 2.123 660 362
1.861 631 781 13 436 782 526 165 90
1.849 627 771 14 436 732 485 160 86
1.834 622 763 15 434 672 445 147 80
1.820 618 752 15 434 716 476 160 80
1.820 618 752 15 434 2.901 1.932 633 336
30,9 39,4
30,2 39,1
29,0 39,0
29,7 38,7
30,0 39,1
29,1 39,6
28,9 39,3
28,1 39,1
28,6 38,9
28,7 39,2
1.252 1.252 10,6%
1.271 1.271 10,9%
1.286 1.286 10,0%
1.303 1.303 10,8%
1.303 1.303 10,6%
1.327 1.327 11,1%
1.357 1.357 10,8%
1.380 1.380 9,4%
1.408 1.408 10,2%
1.408 1.408 10,3%
46,9 34,7 12,2 360,7 322,0 74,6
47,0 34,4 12,6 363,6 324,3 77,0
44,7 32,3 12,5 345,3 308,3 74,7
42,8 30,8 12,1 372,8 330,5 85,5
45,3 33,0 12,3 361,3 321,8 78,1
41,8 29,2 12,6 356,5 317,1 83,7
41,9 28,7 13,2 369,6 328,3 90,1
40,6 26,9 13,8 343,3 305,0 87,3
39,5 25,9 13,7 363,4 322,8 95,6
41,0 27,6 13,3 358,8 318,9 89,4
EBU – Operationele resultaten
VAN VAST
Aantal toegangskanalen (in duizenden) PSTN ISDN IP ADSL, VDSL Verkeer (in miljoen minuten) Nationaal Vast naar Mobiel Internationaal ARPU (in EUR) ARPU Spraak ARPU Breedband VAN MOBIEL
Aantal actieve klanten (in duizenden) Postpaid Geannualiseerde churn rate (gemengd - variatie in p.p.) Net ARPU (EUR)1 Postpaid Postpaid spraak Postpaid data UoU (eenheden) MoU (min)2 SMS (eenheden)
1. 2010 ARPU’s van mobiel zijn aangepast zodat ze de wijziging in de toewijzing van de opbrengsten uit mobiele toegang weergeven 2. MoU: duur van alle sprekken naar en van Proximus/per spraakklant/per maand. Vanaf 2011 werd de definitie van een spraakklant verfijnd en sluit sindsdien alle datakaarten uit. De 2010 MoU zijn overeenkomstig aangepast.
jaarverslag | belgacom | beheersverslag | FR | NL | UK|
97
SDE&W – Financiële resultaten
(in miljoen EUR)
Q110
Q210
Q310
Q410
2010
Q111
Q211
Q311
Q411
2011
94 -15
85 -10
79 -10
83 -10
342 -46
81 -9
80 -9
77 -9
80 -9
318 -36
-51 -50 -23
-48 -50 -23
-53 -52 -36
-50 -50 -27
-203 -202 -109
-49 -52 -29
-50 -33 -12
-50 -48 -30
-50 -42 -21
-199 -175 -92
Q110
Q210
Q310
Q410
2010
Q111
Q211
Q311
Q411
2011
10 1
7 0
10 0
7 0
35 1
8 0
7 0
25 0
8 -1
47 -1
-41 -50 -80
-43 -45 -80
-41 -45 -75
-40 -52 -85
-165 -192 -320
-39 -47 -79
-40 -41 -74
-40 -66 -81
-40 -61 -95
-160 -215 -328
(in miljoen EUR)
Q110
Q210
Q310
Q410
2010
Q111
Q211
Q311
Q411
2011
Totale opbrengsten Kosten van aan omzetgerelateerde materialen en diensten Personeelskosten en pensioenen Andere bedrijfskosten Segment resultaat Segment EBITDA marge
378 -325
414 -359
415 -356
402 -344
1.610 -1.383
372 -320
388 -333
401 -342
401 -342
1.562 -1.338
-10 -15 28 7,4%
-9 -15 32 7,7%
-9 -16 34 8,1%
-10 -12 36 8,9%
-39 -58 129 8,0%
-10 -18 24 6,5%
-9 -17 29 7,5%
-9 -15 35 8,7%
-9 -16 33 8,3%
-37 -65 122 7,8%
Totale opbrengsten Kosten van aan omzetgerelateerde materialen en diensten Personeelskosten en pensioenen Andere bedrijfskosten Segment resultaat S&S – Financiële resultaten
(in miljoen EUR) Totale opbrengsten Kosten van aan omzetgerelateerde materialen en diensten Personeelskosten en pensioenen Andere bedrijfskosten Segment resultaat ICS – Financiële resultaten
ICS – Operationele resultaten
Volumes (in miljoen) Spraak Niet-spraak (SMS/MMS)
Q110
Q210
Q310
Q410
2010
Q111
Q211
Q311
Q411
2011
5.922 168
6.254 188
6.433 209
6.680 235
25.290 800
6.574 230
6.997 253
6.853 276
7.018 315
27.442 1.074
De gedetailleerde financiële staten, The detailed Consolidated Financial opgesteld in overeenstemming met Statements prepared under International International Reporting Financial ReportingFinancial Standards can be Standards, is beschikbaar op de consulted on the Belgacom website web-versie van dit jaarverslag, op annualreport.belgacom.com jaarverslag.belgacom.com
BEHEERSVERSLAG
/// pagina 98
Interne controle en systemen voor risicobeheer De Belgacom Raad van Bestuur is verantwoordelijk voor de evaluatie van de doeltreffendheid van de systemen van interne controle en risicobeheer. Belgacom heeft zijn systeem van interne controle gebaseerd op het COSO model, d.i een geïntegreerd referentiekader voor interne controle en ondernemingsrisicobeheersing zoals opgesteld door het Committee of Sponsoring Organisation of the Treadway Commission (“COSO”). Dit COSO referentiekader is opgesteld rond 5 componenten: de controleomgeving, de risicoanalyse, de controleactiviteiten, de informatie en communicatie en tot slot de monitoring.
Het systeem van interne controle van Belgacom wordt gekenmerkt door een organisatie met duidelijk gedefinieerde verantwoordelijkheden, naast voldoende middelen en kennis, alsook aangepaste informatiesystemen, procedures en praktijken. Uiteraard kan Belgacom niet garanderen dat dit interne controle systeem afdoende zal zijn onder alle omstandigheden. Misbruik van activa en vergissingen kunnen immers nooit volledig worden uitgesloten. Belgacom organiseert wel een doorlopend nazicht en opvolging van al de componenten van zijn systemen van interne controle en risicobeheer, teneinde zich ervan te vergewissen dat ze adequaat blijven. Belgacom beschouwt het tijdig verstrekken van volledige, betrouwbare en relevante financiële informatie in overeenstemming met International Financial Reporting Standards (IFRS) en met andere Belgische verslaggevingsvereisten aan al zijn interne en externe belanghebbenden als een essentieel element van beleid en deugdelijk bestuur. Daarom heeft Belgacom zijn interne controle en risicobeheerssystemen over zijn financiële verslaggeving zodanig georganiseerd dat hieraan wordt voldaan.
1. De controleomgeving 1.1 De organisatie van de interne controle Overeenkomstig de statuten beschikt Belgacom over een Audit- en Toezichtscomité (Audit and Compliance Committee – ACC), dat bestaat uit vijf niet-uitvoerende bestuurders, waarvan de meerderheid onafhankelijk moet zijn. Overeenkomstig haar charter wordt het voorgezeten door een onafhankelijke bestuurder.
Alle leden van het ACC hebben voldoende ervaring in financiële zaken om hun functies waar te nemen. De voorzitter, de Heer Pierre-Alain De Smedt, is onderlegd op vlak van accounting en auditing. Hij is houder van een licentiaatsdiploma in commerciële en financiële wetenschappen. Gedurende zijn loopbaan heeft hij verschillende functies van CEO, CFO en COO waargenomen. In zijn niet uitvoerende functies is hij lid van het Auditcomité van Avis Europe. Het ACC heeft als taak de Raad van Bestuur bij te staan en te adviseren met betrekking tot (i) het proces van financiële rapportering, (ii) de efficiëntie van de systemen voor interne controle en risicobeheer van Belgacom, (iii) de interne-auditfunctie van Belgacom en de efficiëntie ervan, (iv) de kwaliteit, de integriteit en de wettelijke controle van de statutaire en geconsolideerde jaarrekeningen van de onderneming, waaronder de opvolging van de vragen en de aanbevelingen geformuleerd door de commissarissen, (v) de relatie met de commissarissen van de Groep en de evaluatie van en het toezicht op de onafhankelijkheid van de commissarissen, (vi) de conformiteit van Belgacom met de juridische en regelgevingsvereisten, (vii) en de conformiteit binnen de organisatie met de Gedragscode en de Dealing Code van Belgacom. Het ACC vergadert minstens eenmaal per kwartaal.
1.2. Integriteit en ethiek De Raad van Bestuur heeft een Handvest van Deugdelijk Bestuur en een Gedragscode “Onze manier van verantwoord ondernemen” goedgekeurd. Alle werknemers moeten hun dagelijkse activiteiten en hun zakelijke objectieven volgens de meest strikte ethische standaarden en principes uitvoeren, met daarbij de Groepswaarden (Respect, Can do en Passie) als leidinggevende principes in het achterhoofd.
jaarverslag | belgacom | beheersverslag | FR | NL | UK|
De Code “Onze manier van verantwoord ondernemen”, beschikbaar op www.belgacom.com, legt de bovenvermelde principes uit en heeft als bedoeling iedere werknemer te inspireren in zijn of haar dagelijks gedrag en houdingen. Het ethisch gedrag is niet beperkt tot de tekst van de Code. De Code is een samenvatting van de hoofdprincipes en is dus niet exhaustief. Bovendien hecht Belgacom in het algemeen en de Finance divisie in het bijzonder veel belang aan het zich strikt houden aan een tijdige en kwalitatieve rapportering.
1.3. Reglementen en procedures De principes en de regels in de Code “Onze manier van verantwoord ondernemen” zijn in verschillende interne reglementen en procedures verder uitgewerkt. Deze groepsreglementen en -procedures zijn op de Belgacom intranet-sites beschikbaar. Ieder reglement heeft een verantwoordelijke, die deze op regelmatige basis opnieuw bekijkt en updates doet indien nodig. Regelmatig en bij updates wordt een gepaste communicatie hieromtrent georganiseerd. Op het vlak van de financiële verslaggeving zijn de algemene en meer gedetailleerde boekhoudprincipes, richtlijnen en instructies samengebracht in de boekhoudhandleidingen, alsook in andere referentiedocumenten, die alle beschikbaar zijn op de Belgacom intranet website. Bovendien organiseert het departement Corporate Accounting regelmatig boekhoudseminaries teneinde medewerkers uit financiële en niet financiële departementen up to date te houden met betrekking tot boekhoudreglementen en procedures.
1.4. Bevoegdheden en verantwoordelijkheden
manier de financiële diensten te beheren. Het opstellen van de externe financiële verslaggeving behoort tot de verantwoordelijkheid van het departement Corporate Accounting. De accounting teams van het Corporate Accounting departement nemen de boekhoudkundige verantwoordelijkheid waar voor de moederonderneming Belgacom en voor de grote Belgische dochterondernemingen. Zij verlenen eveneens ondersteuning aan de andere dochterondernemingen. Voor deze gecentraliseerde ondersteuning is de organisatie opgesplitst volgens de belangrijkste (financiële) processen. Deze processen omvatten investeringen en activa, voorraden, werken in uitvoering en omzeterkenning, financieel boekhouden, bedrijfsuitgaven, voorzieningen en geschillen, personeelskosten, voordelen na actieve dienst en belastingen. Deze gecentraliseerde ondersteuning laat toe een diepgaande kennis en ervaring op te bouwen en draagt op die manier bij tot de naleving van de richtlijnen van de Groep. De consolidatie van de verschillende legale entiteiten in de geconsolideerde financiële rapporteringen van de Belgacom Group wordt centraal gerealiseerd. Het consolidatiedepartement bepaalt en verdeelt de informatie m.b.t. de implementatie van boekhoudstandaarden, procedures, principes en regels. Het volgt de regelgeving op teneinde ervoor te waken dat de financiële verslaggeving conform blijft met IFRS zoals die werden aangenomen door de Europese Unie. De maandelijkse consolidatieinstructies bepalen niet alleen de financiële informatie nodig voor de externe rapportering, maar bevat eveneens gedetailleerde deadlines en aandachtspunten, zoals complexe zaken en nieuwe interne richtlijnen.
1.5. Bekwaamheden en ervaring
Het interne controlesysteem van Belgacom doet haar voordeel met het feit dat in de hele Belgacom organisatie de bevoegdheden en verantwoordelijkheden duidelijk bepaald zijn. Iedere business eenheid, divisie en departement heeft zijn visie, missie en verantwoordelijkheden. Op individueel vlak heeft iedere werknemer een duidelijke taakomschrijving en objectieven.
Belgacom ziet nauwgezet toe op een gepaste personeelsbezetting. Dit vereist niet alleen voldoende personeel, maar tevens de gepaste bekwaamheden en ervaringen. Met deze vereisten wordt reeds rekening gehouden tijdens het aanwervingsproces, maar ook nadien in de coaching en opleidingsactiviteiten, die begeleid worden door de Belgacom Corporate University.
De voornaamste rol van de Finance divisie bestaat erin de divisies en filialen te steunen door hen accurate, betrouwbare en tijdige financiële informatie te bezorgen. Deze moet hen toelaten de juiste bedrijfsbeslissingen te nemen, de rendabiliteit op te volgen en op een efficiënte
Op het vlak van de financiële verslaggeving werd er een specifieke opleidingscyclus uitgewerkt, waaraan junior en senior personeelsleden verplicht dienen deel te nemen. Deze seminaries, intern en extern georganiseerd, bestrijken niet alleen het domein van IFRS, maar even-
99
BEHEERSVERSLAG
/// pagina 100
eens de lokale wetgeving en normen op het gebied van boekhouding, belastingen en vennootschapswetgeving. Daarenboven wordt de kennis en ervaring up to date gehouden en uitgebreid in meer specifieke domeinen (revenue assurance, pensioenadministratie, financiële producten, enz.) door het bijwonen van seminaries en zelfstudie. Bovendien nemen de werknemers ook deel aan algemene opleidingen en informatiesessies m.b.t. de nieuwe producten en diensten van Belgacom.
2. Risicoanalyse Belgacom gelooft dat risicobeheer cruciaal is voor deugdelijk bestuur en het uitbouwen van een duurzame onderneming. De Groep hanteert een risicofilosofie die gericht is op het maximaliseren van het commerciële succes en van de aandeelhouderswaarde door risico en beloning op effectieve wijze af te wegen. Het doel van risicobeheer is niet enkel de activa en de financiële slagkracht van de Groep te beschermen, maar ook de reputatie van Belgacom te vrijwaren. De doelstellingen en richtlijnen in het kader van het financieel risicobeheer worden beschreven in toelichting 31 van de geconsolideerde jaarrekening. De risico’s in verband met belangrijke hangende geschillen en rechtsprocedures worden beschreven in toelichting 33 van deze jaarrekening. De ondernemingsrisico’s en de risico’s m.b.t. de financiële rapportering worden hieronder in detail beschreven. De controlemaatregelen en factoren ter beperking van deze risico’s worden beschreven onder punt 3.
2.1. Ondernemingsrisico’s Enterprise Risk Management (ERM) van de Groep omvat het volledige spectrum van risico’s (‘potentieel schadelijke gebeurtenissen’) en onzekerheden waarmee Belgacom kan worden geconfronteerd. Belgacom ERM vormt een gestructureerd en consistent kader voor het evalueren van, het reageren op en het rapporteren van risico’s die een impact kunnen hebben op het bereiken van de strategische ontwikkelingsdoelstellingen van de Groep. Het streeft ernaar de waarde voor de aandeelhouders te maximaliseren door het risicobeheer af te stemmen op de bedrijfsstrategie, het aankomende risico van de regelgeving, de nieuwe technologieën of de markt in te schatten, en door strategieën voor risicotolerantie en -beperking te ontwikkelen. Belgacom ERM wordt sinds 2006 elk jaar geëvalueerd en bijgestuurd. Deze risicocontrole en -inschatting maakt integraal deel uit van de jaarlijkse strategische planningcyclus van Belgacom. Het eruit voortvloeiende rapport van de belangrijke risico’s en onzekerheden wordt dan geëvalueerd door het Belgacom managementcomité, de Gedelegeerd Bestuurder en het ACC. Van de risico’s die in het kader van de ERM-oefening van 2011 werden geïdentificeerd, kregen de volgende risico-
categorieën prioriteit: het veranderende businessmodel, de afhankelijkheid van personeel met geschikte vaardigheden, de concurrentieomgeving, en de afhankelijkheid van apparatuur en technologie. Veranderende businessmodel: Als telecombedrijf opereert Belgacom in een dynamische omgeving die snel evolueert door de nieuwe technologische ontwikkelingen en de voortdurend veranderende behoeften van de klant. In antwoord hierop past Belgacom ook haar businessmodel aan. Het verschuift verder weg van de traditionele business, die werd gedomineerd door spraakdiensten met hoge marges. In plaats hiervan winnen alternatieve communicatiesystemen, zoals wifi, mobiel internet en VoIP steeds meer aan belang. Deze ontwikkeling kan een impact hebben op de toekomstige opbrengsten en winst van Belgacom uit facturatie per eenheid, zoals spraakminuten of sms’en. Ook het International Carrier Services-segment is onderhevig aan dit veranderende businessmodel, en haar opbrengsten uit spraakverkeer kunnen onder druk komen naarmate de IP-technologie veld wint ten koste van de traditionele communicatie. De hoge snelheid van de technologische evolutie noopt ons ertoe om ook intern snel te vernieuwen. Lange interne ontwikkelingstijden kunnen dit echter bemoeilijken en de lancering van nieuwe diensten op de lange baan schuiven. Afhankelijkheid van personeel met geschikte vaardigheden: Belgacom is sterk afhankelijk van de personen die voor haar werken: het topmanagement, technische medewerkers met de juiste vaardigheden en goed getrainde verkopers met een gedetailleerde kennis van de Belgacom-producten en -diensten. De snelle veranderingen in de technologie en de onophoudelijke evolutie in producten en diensten maken dat de vraag naar competenties voortdurend verschuift. Indien Belgacom hier niet op zou anticiperen, dan kan ze mogelijk met een ontoereikende talentenpool worden geconfronteerd. Binnen het Enterprise-segment bijvoorbeeld, zorgt de focus op het leveren van volledige end-to-enddiensten ervoor dat de nood aan personeel met specifieke vaardigheden en expertise toeneemt. Concurrentieomgeving: België is een klein land met slechts enkele grote telecomspelers, waarvan Belgacom de gevestigde operator is. In deze omstandigheden is de marktwaarde kwetsbaar voor marktverstorend gedrag van de concurrentie. Een nieuwkomer op de markt of een radicale prijzenslag met de concurrentie zou Belgacom marktaandeel en opbrengsten kunnen kosten. Zo zou een snelle omzetting van een Europese richtlijn in verband met de bescherming van de klanten ertoe kunnen leiden dat de Belgische regering de duur van het contract met de klant beperkt tot zes maanden (in
jaarverslag | belgacom | beheersverslag | FR | NL | UK|
plaats van twaalf), wat de druk van de concurrentie nog zou verhogen. Belgacom heeft echter altijd een rationele tariefstrategie gevolgd en zal in haar aanbiedingen voor de klanten de nodige discipline aan de dag blijven leggen. In de vaste business zijn kabelmaatschappijen de belangrijkste concurrenten van Belgacom. De concurrentie op de mobiele markt zal mogelijk nog intenser worden nu Telenet Tecteo Bidco (een samenwerkingsverband tussen Telenet en Voo) een mobiele 3G-licentie heeft binnengehaald. Bovendien wordt de waarde van de spraakdiensten verder ondergraven door OTT-spelers (Over The Top), zoals Skype op mobiele telefoon. Nieuwe OTT-spelers kunnen de opbrengsten van ICS ook onder druk zetten: Skype, Google, Viber en Rebtel zorgen nu al voor concurrentie en druk op de marges van het spraakverkeer. Afhankelijkheid van apparatuur en technologie: De business van Belgacom is sterk afhankelijk van de technische infrastructuur, zoals telecomapparatuur en IT-platformen. Technische storingen kunnen leiden tot een onderbreking van de businessactiviteit, met mogelijke financiële gevolgen en impact op de reputatie. Belgacom beschikt over een nationaal toegangsnetwerk, waarvan een deel al lange tijd operationeel is: het klassieke kopernetwerk. Door de veroudering van de koperkabels zou het storingspercentage kunnen toenemen en de performantie verminderen. Het mobiele netwerk is mogelijk onderhevig aan technische storingen, die een impact op de kwaliteit van de dienst kunnen hebben of tijdelijke dienstonderbrekingen kunnen veroorzaken, wat tot ontevredenheid bij de klant zou leiden. Een andere prioriteit is het transformatieprogramma ‘Moveto-all-IP’, waarvan de implementatie zou kunnen worden uitgesteld, waardoor ook de besparingen door het uitfaseren van technische gebouwen zouden worden vertraagd.
2.2. Risico’s m.b.t. de financiële rapportering In het domein van de financiële rapportering zijn de belangrijkste risico’s, naast de algemene ondernemingsrisico’s die ook een impact hebben op de financiële rapportering (bv. personeel), onder meer: nieuwe transacties en evoluerende boekhoudnormen, wijzigingen in de fiscale wet- en regelgeving en de procedure voor het afsluiten van de financiële rekeningen. Nieuwe transacties en evoluerende boekhoudnormen: Nieuwe transacties zouden een significante impact kunnen hebben op de financiële rekeningen, zowel rechtstreeks op de resultatenrekening als op de toelichtingen. Een onjuiste boekhoudkundige verwerking zou kunnen resulteren in financiële rekeningen die niet langer een waarheidsgetrouw beeld geven. Wijzigingen in de wetgeving (bv. pensioenleeftijd, bescherming van
de klanten) kunnen ook een significante impact op de gerapporteerde financiële cijfers hebben. Nieuwe boekhoudnormen kunnen het vergaren van nieuwe informatie en het aanpassen van complexe (facturatie)systemen vereisen. Indien hier niet tijdig en adequaat op wordt geanticipeerd, kan de tijdige afhandeling en de betrouwbaarheid van de financiële rapportering in gevaar komen. Wijzigingen in de fiscale wet- en regelgeving: Wijzigingen in de fiscale wet- en regelgeving (vennootschapsbelasting, b.t.w. e.d.) of in de toepassing ervan door de fiscus kan een significante impact hebben op de financiële rekeningen. Om de conformiteit ervan te verzekeren, moeten vaak op korte termijn bijkomende administratieve procedures worden opgezet om relevante informatie te verzamelen of moeten updates van bestaande IT-systemen worden doorgevoerd (bv. facturatiesystemen). Procedure voor het afsluiten van financiële rekeningen: De voorlegging van tijdige en betrouwbare financiële informatie blijft afhankelijk van een procedure voor het adequaat afsluiten van financiële rekeningen.
3. Risicobeperkende factoren en controlemaatregelen De responsstrategieën van Belgacom voor risicobeperking hangen af van de aard van het risico en zijn vaak een combinatie van diverse acties, waaronder verzekering, verruiming van SLA’s/aansprakelijkheden van leveranciers, het gebruik van kredietscores, het vermijden van risico’s of actief risicobeheer met behulp van medewerkers, procedures en systemen. Er wordt rekening gehouden met de kostprijs van de risicobeperking voor het bepalen van de responsstrategieën. Bepaalde risico’s worden bewust aanvaard op grond van hun potentiële beperkte impact op de Belgacom-organisatie en/of hun lage mate van materialiteit. Risico’s van politieke, economische en regelgevende aard vallen buiten de controle van Belgacom en de risicocontrole wordt beperkt tot responsieve acties om de impact ervan in te perken.
3.1. Ondernemingsrisico’s Voor de geïdentificeerde risico’s in de ERM-oefening van 2011 werden de volgende risicobeperkingsfactoren geïdentificeerd en werden de volgende controlemaatregelen genomen: Veranderende businessmodel: om de eventuele negatieve effecten op de opbrengsten van de Belgacom Groep en zijn businesssegmenten te beperken, heeft Belgacom ervoor gekozen in te zetten op nieuwe technologieën en de klanten het voordeel van convergentie te bieden - bijvoorbeeld door een nationaal hotspotnetwerk uit te rollen in partnerschap met FON. Belgacom heeft nieuwe tariefplannen ingevoerd die
101
BEHEERSVERSLAG
/// pagina 102
inspelen op de vraag van haar klanten naar deze nieuwe communicatiemethoden - bijvoorbeeld via bundels met een combinatie van onbeperkt sms’en, spraak en mobieledatacapaciteit. Ook in het Enterprise-businesssegment, waar de spraakbusiness krimpt, werden ter compensatie nieuwe businessmodellen ontwikkeld, zoals cloud computing. ICS verkent ook op proactieve wijze nieuwe gebieden, zowel geografisch als technologisch. Afhankelijkheid van personeel met geschikte vaardigheden: het toekomstige succes van Belgacom zal afhankelijk zijn van haar vermogen om hooggekwalificeerde medewerkers aan te trekken en te behouden. Om een antwoord te bieden op de behoeften aan nieuwe vaardigheden heeft het departement Human Resources dan ook specifieke programma’s op maat ontwikkeld, zoals de Strategic Workforce-planning, of het programma voor young potentials. Concurrentieomgeving: Belgacom onderscheidt zich doelbewust van de concurrentie door gebruik te maken van gevirtualiseerde entertainmentaanbiedingen op de particuliere markt en cloudcomputingdiensten voor de professionele gebruikers. Tegelijk breidt Belgacom haar breedbandbereik verder uit om haar klanten de best mogelijke internetervaring te bieden. Belgacom heeft ook inspiratie gehaald bij de OTT-spelers, door een contentaanbod te lanceren dat is aangepast aan haar ‘Connected TV’s’-concept, dat trouwens ook beschikbaar is voor niet-Belgacom-klanten. Afhankelijkheid van apparatuur en technologie: het uitrollen van een FTTC-netwerk (fiber-to-the-curb; glasvezel tot aan de stoep) was de voorbije jaren één van de belangrijkste prioriteiten van Belgacom, terwijl de oude koperkabels worden vervangen en nieuwe technologieën veelbelovend blijken voor de laatste mijl in koperkabel. Belgacom heeft de verdere verbetering van de stabiliteit van haar mobiele netwerk tot een prioriteit gemaakt. Dankzij het ‘Network Resilience Program’ kan het netwerk langer operationeel worden gehouden in geval van storingen. In 2011 heeft Belgacom het aantal netwerkproblemen met de helft kunnen verminderen. Om problemen in de toeleveringsketen te voorkomen, ziet Belgacom nauwlettend toe op haar service- en licentieovereenkomsten met leveranciers en verkopers.
3.2. Risico’s m.b.t. de financiële rapportering Op het vlak van de financiële rapportering werden de volgende beperkende factoren geïdentificeerd en werden de volgende maatregelen genomen: Nieuwe transacties en evoluerende normen: het is de verantwoordelijkheid van het Corporate
Accounting-departement om de evolutie op het vlak van de veranderende normen (zowel lokale GAAP als IFRS) te volgen. De veranderingen worden in kaart gebracht en de impact op de financiële rapportering van Belgacom wordt proactief geanalyseerd. Voor elk nieuw type van transactie (bv. een nieuw product, nieuw werknemersvoordeel, businesscombinatie) wordt een grondige analyse gemaakt vanuit het oogpunt van financiële rapportering, risicobeheer, thesaurie en belastingen. Bovendien worden de ontwikkelingsvereisten voor de financiële systemen tijdig gedefinieerd en wordt de conformiteit met de interne en externe normen systematisch nagegaan. De nadruk ligt op het uitwerken van preventieve controles en het opzetten van rapporteringstools die controles achteraf mogelijk maken. Het ACC wordt regelmatig geïnformeerd over nieuwe aankomende normen voor financiële rapportering en de potentiële impact ervan op de financiële cijfers van de Belgacom Groep. Wijzigingen in de fiscale wet- en regelgeving: het departement Tax volgt mogelijke veranderingen in de fiscale wet- en regelgeving, alsook interpretaties van bestaande fiscale wetten door de fiscus, voortdurend op. Op basis van wetgeving, doctrine, rechtspraak, politieke verklaringen, beschikbare wetsontwerpen, enz. wordt een financiële en operationele impactanalyse uitgevoerd. Procedure voor het afsluiten van financiële rekeningen: voor de procedure m.b.t. het afsluiten van de financiële rekeningen van de Groep werden duidelijke taken en verantwoordelijkheden vastgelegd. Tijdens de procedures voor de maandelijkse, driemaandelijkse, halfjaarlijkse en jaarlijkse afsluiting van de rekeningen worden de verschillende stappen voortdurend gemonitord. Daarnaast worden nog verschillende controles uitgevoerd om te waken over de kwaliteit en de conformiteit met de interne en externe vereisten en richtlijnen. Voor Belgacom en haar belangrijkste filialen wordt een heel gedetailleerde kalender voor de afsluitingen opgemaakt, met een gedetailleerd overzicht van de divisieoverschrijdende voorbereidende vergaderingen, de deadlines voor het afsluiten van specifieke procedures, de exacte datum en het uur wanneer IT-subsystemen worden vergrendeld, valideringsvergaderingen en de vereiste elementen voor de rapportering. Voor elke procedure en subprocedure worden verschillende controles uitgevoerd, zoals preventieve controles, waarbij de informatie wordt getest vooraleer ze wordt verwerkt en opsporende controles, waarbij het resultaat van de verwerking wordt geanalyseerd en bevestigd. Er gaat specifieke aandacht naar redelijkheidstests, waarbij financiële informatie wordt geanalyseerd door meer onderliggende operationele drivers en coherentietests,
jaarverslag | belgacom | beheersverslag | FR | NL | UK|
waarbij financiële informatie van verschillende domeinen wordt samengevoegd om resultaten, trends e.d. te bevestigen. Voor belangrijke of niet-terugkerende transacties worden tests op de individuele opnames in de boekhouding gedaan; voor de andere transacties gebeurt dit steekproefgewijs. De combinatie van al deze tests biedt voldoende zekerheid over de betrouwbaarheid van de financiële cijfers.
en afdoende verklaring van (de afwezigheid van) afwijkingen.
4. Informatie en communicatie
De effectiviteit en efficiëntie van de interne controle worden regelmatig op verschillende manieren en door verschillende partijen geëvalueerd:
4.1. Financiële rapporteringssystemen De boekhouding van Belgacom en van de meeste van haar dochterondernemingen wordt gehouden op grote geïntegreerde IT-systemen. Operationele processen zijn vaak geïntegreerd in hetzelfde systeem (vb. toeleveringsproces, salarisadministratie). Voor de facturatiesystemen, die niet geïntegreerd zijn, zijn er doeltreffende interfaces en opvolgingstools ontwikkeld. Voor het financiële consolidatieproces wordt gebruik gemaakt van een specifiek consolidatietool. De organisatorische opzet en het toegangsbeheer van deze systemen zijn opgebouwd om een adequate functiescheiding te ondersteunen, en om niet-geautoriseerde toegang tot gevoelige informatie en niet geautoriseerde verandering van gegevens te voorkomen. De opzet van het systeem is regelmatig het onderwerp van een nazicht door de interne alsook de externe audit.
4.2. Effectieve interne communicatie Momenteel worden de meeste boekhoudregistraties zowel volgens IFRS als lokale regelgeving gedaan. In het algemeen wordt financiële informatie die aan het management geleverd wordt en gebruikt wordt voor budgettering, vooruitzichten en controleactiviteiten, opgemaakt volgens IFRS. Een uniforme financiële taal, gebruikt doorheen de organisatie, draagt positief bij tot de effectiviteit en de efficiëntie van de communicatie.
4.3. Rapportering en validering van de financiële resultaten De financiële resultaten worden intern gerapporteerd en op verschillende niveaus gevalideerd. Op het niveau van de processen zijn er validatievergaderingen met de business procesverantwoordelijken. Op het niveau van de belangrijkste filialen wordt een validatievergadering georganiseerd met de verantwoordelijke voor de boekhouding en voor controlling. Op Belgacom Groep niveau worden de geconsolideerde resultaten gesplitst per segment. Voor elk segment bevat de analyse en validatie gewoonlijk een vergelijking met historische cijfers alsook een analyse van de vergelijking budget-werkelijk en vooruitzicht-werkelijk. Validering vereist de analyse
Daarna wordt de financiële informatie gerapporteerd en verklaard aan het Belgacom managementcomité (maandelijks) en voorgesteld aan het ACC (per kwartaal).
5. Toezicht en monitoring van de interne controle
• Elke verantwoordelijke van een business activiteit is verantwoordelijk om deze op regelmatige basis te herzien en te verbeteren. Dit omvat o.a. de documentatie van het proces, rapportering over indicatoren en de bijsturing hiervan. • Teneinde een objectieve overweging en evaluatie van de activiteiten van elk organisationeel departement te hebben, voert Belgacom’s Interne Audit departement regelmatig audits uit over gans de groep. De onafhankelijkheid van de Interne Audit is verzekerd door haar directe rapporteringslijn naar de Voorzitter van het ACC. Uitgevoerde auditopdrachten kunnen een specifiek financieel proces betreffen maar zullen ook de effectiviteit en de efficiëntie van de operaties en de naleving van de wetten en regels die van toepassing zijn, evalueren. • Het ACC kijkt de tussentijdse kwartaalrapportering en de specifieke boekhoudmethodes na. De belangrijkste geschillen en risico’s waarmee de Groep geconfronteerd wordt, worden overwogen, de aanbevelingen van de Interne Audit worden opgevolgd, de naleving binnen de Groep van de Gedragscode en Dealing Code wordt regelmatig besproken. • Alle legale entiteiten van Belgacom Groep, met uitzondering van enkele kleine buitenlandse filialen, zijn het voorwerp van een externe audit. In het algemeen omvat deze audit een evaluatie van de interne controle en leidt tot een opinie over de statutaire jaarrekeningen en over de (halfjaarlijkse en jaarlijkse) cijfers die voor de consolidatie aan Belgacom gerapporteerd worden. Indien de externe audit een zwakte aan het licht brengt of een mogelijkheid identificeert voor de verdere verbetering van de interne controle, dan worden aanbevelingen gemaakt aan het management. Deze aanbevelingen, het gerelateerde actieplan en de implementatiestatus worden minstens jaarlijks gerapporteerd aan het ACC.
103
BEHEERSVERSLAG
/// pagina 104
Andere inlichtingen Rechten, verbintenissen en voorwaardelijke verplichtingen per 31 december 2011 Toelichtingen bij rechten, verbintenissen en voorwaardelijke verplichtingen zijn opgenomen in toelichting 33 van de geconsolideerde jaarrekening.
Het gebruik van financiële instrumenten Toelichting bij het gebruik van financiële instrumenten is opgenomen in toelichting 31 van de geconsolideerde jaarrekening.
Gebeurtenissen welke een belangrijke impact kunnen hebben op de ontwikkeling van de Groep Gebeurtenissen welke een belangrijke impact kunnen hebben op de ontwikkeling van de Groep worden opgenomen onder de sectie interne controle en systemen voor risicobeheer van het jaarverslag.
Activiteiten op het gebied van onderzoek en ontwikkeling De activiteiten van onderzoek en ontwikkeling omvatten in het algemeen 4 belangrijke stappen in de cyclus van de aanvaarding van een technologie of van een dienst gebaseerd op technologie: • Studie betreffende het potentieel van de technologie: bepalen van de commerciële en technische mogelijkheden van de technologie en de positionering in een technisch portfolio; • Introductie van de nieuwe technologie: eens de technologie geselecteerd is, is de engineering van de oplossing nodig opdat deze zou kunnen ontwikkeld, geëxploiteerd en van dag tot dag beheerd worden; • Evolutie van de technologie: eens ontwikkeld, zal deze technologie verder evolueren volgens haar potentieel en de marktvraag; • Voorbereiding van de introductie van nieuwe diensten. De activiteiten van onderzoek en ontwikkeling concentreerden zich in 2011 op de volgende punten: • Studie betreffende het potentieel van nieuwe technologieën:
- Verdere gedetailleerde studies rond mogelijke oplossingen om van de traditionele technologieën te migreren naar een volledig IP gebaseerd netwerk. Meer bepaald werden oplossingen voor het vervangen van PSTN en ISDN (Acces Gateway, ISDN Access Devices) onderzocht op hun technische, economische en operationele mogelijkheden en werden er voorbereidingen gestart voor de toekomstige introductie van IPv6 in het datanetwerk. - Fiber To The Home studie (FTTH): verdere technische en economische studies werden uitgevoerd teneinde het meest geschikte evolutiepad te bepalen, rekening houdend met de evolutie van de noden van de gebruikers aan bandbreedte. - Studie van oplossingen om de behandeling van dataverkeer op het vast netwerk te optimaliseren om de beste kwaliteit van de dienst te verzekeren. - Belgacom blijft een continue focus behouden op het “Groen” aspect. Met “Groene ICT” en “ICT voor Groen” werkt Belgacom actief aan het verminderen van zowel haar eigen ecologische voetafdruk, als die van anderen. Er wordt hierbij gekeken naar verschillende domeinen (e-voorschrift, smart grids, …). • Introductie van nieuwe technologieën: - In 2011 werd de nieuwe technologische generatie voor mobiele communicatie - LTE (Long Term Evolution) - geïntroduceerd. Deze verschaft nog hogere upload- en download-snelheden aan mobiele gebruikers. - Verder werd “Quality of Service” ontwikkeld en werden nog hogere datasnelheden geïmplementeerd in het 3G netwerk, en dit alles om de gebruikerservaring verder te verbeteren. - Met de invoering van FON heeft Belgacom in grote mate de mogelijkheid uitgebreid om toegang te hebben tot het vaste internet buiten de verblijfplaats. • Evolutie van de technologie met verbetering en uitbreiding van de bestaande diensten zoals: - Het IPTV platform (TV over IP) werd verder verrijkt en verbeterd met een nieuwe gebruikersinterface en nieuwe mogelijkheden om TV programma’s op te nemen. Het is mogelijk geworden op meerdere soorten schermen naar TV te kijken: niet alleen op een TV scherm, maar ook op een laptop, smartphone en tablet.
jaarverslag | belgacom | beheersverslag | FR | NL | UK|
- VDSL2: deze technologie wordt verder uitgerold en bijkomende functionaliteiten werden onderzocht om het potentieel nog verder uit te breiden. Nieuwe profielen werden geïntroduceerd om de dekking voor HD Televisie uit te breiden. Belgacom is ook een partnership aangegaan met Alcatel Lucent voor de verdere ontwikkeling van de VDSL2 technologie (Vectoring), wat een verdere verhoging van capaciteit en datasnelheden van het VDSL netwerk zal mogelijk maken. • De voorbereiding van de introductie van nieuwe diensten: - Belgacom heeft in Kortrijk de uitrol afgewerkt van een pilootnetwerk gebaseerd op glasvezel. Testgebruikers beschikken over een toegang met hoge snelheid. Op deze wijze wordt een “Proeftuin” gecreëerd die het ontwikkelaars van toepassingen in staat moet stellen om hun toepassingen te testen in een reële omgeving met een representatief aantal testgebruikers. - Op het vlak van mobiele betalingen (betalen met behulp van een mobiele telefoon) werden verschillende initiatieven genomen voor het ontwikkelen van nieuwe diensten. Ondermeer werd de mogelijkheid gelanceerd om een parking te betalen door het scannen van QR codes. - Belgacom ontwikkelt een ICT Cloud infrastructuur voor het leveren van “on-demand” geïntegreerde diensten, en heeft een structuur ontwikkeld voor open API (Application Programming Interface), waardoor ontwikkelaars op een eenvoudige en getructureerde wijze toegang hebben tot unieke functies van ons netwerk. Dit laat aan externe partijen toe om in een partnership model nieuwe innovative diensten te ontwikkelen en aldus onder hun eigen merknaam nieuwe inkomsten te genereren. Belgacom werkt samen met de universiteiten, industriele partners en verschillende instituten, zoals het I.B.B.T. (Interdisciplinair Instituut voor Breedband Technologie), I.W.T. (Agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie) en het H.G.I. (Home Gateway Initiative Forum). Belgacom zetelt ook in verschillende Begeleidingscommissies voor S.B.O. (Strategisch Basis Onderzoek) onderzoeksprojecten.
Eigen aandelen Toelichtingen bij eigen aandelen zijn opgenomen als toelichting 15 van de geconsolideerde jaarrekening.
Belangrijke risico’s en onzekerheden De belangrijkste risico’s en onzekerheden zijn opgenomen onder de sectie interne controle en systemen voor risicobeheer.
Beheer van kapitaal Het doel van de Groep inzake het beheer van het eigen vermogen bestaat erin om een gezonde financiële positie, en een gezonde schuldenlast te bewaren, die de Groep op elk moment een gemakkelijke toegang verleent tot de financiële markten , teneinde in staat te zijn strategische projecten te financieren, en om een aantrekkelijke vergoeding aan de aandeelhouders te bieden. Het beleid inzake de winstuitkering werd herzien door de Belgacom Raad van Bestuur van 25 februari 2010 en Belgacom verbindt zich ertoe, in principe, het merendeel van haar jaarlijkse geconsolideerde kasstroom vóór financieringsactiviteiten (of ‘vrije kasstroom’) te laten terugvloeien naar haar aandeelhouders. De uitkering van de vrije kasstroom, hetzij via dividenden, hetzij via aandeleninkoop, zal jaarlijks opnieuw worden bekeken teneinde voldoende strategische financiële flexibiliteit te behouden voor toekomstige organische groei of groei via selectieve fusies en acquisities, met een duidelijke focus op waardecreatie. Dit houdt tevens bevestiging in van adequate niveaus van uitkeerbare reserves. Over de twee voorgestelde jaren, heeft de Groep geen nieuwe aandelen of andere verwaterende instrumenten uitgegeven.
Gebeurtenissen na balansdatum Toelichting bij de gebeurtenissen na balansdatum is opgenomen in toelichting 33 en 39 van de geconsolideerde jaarrekening.
Namens de Raad van Bestuur, Brussel, 1 maart 2012
Didier BELLENS Gedelegeerd Bestuurder
Michel Moll Bestuurder
105
Jaarverslag | Belgacom | 1
Geconsolideerde jaarrekening Opgesteld in overeenstemming met de internationale financiële rapporteringsnormen (IFRS) voor elk van de twee jaren eindigend op 31 december 2011 en 2010 Geconsolideerde resultatenrekening
2
Geconsolideerde staat van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten
2
Geconsolideerde balans
3
Geconsolideerd kasstroomoverzicht
4
Mutatieoverzicht van het geconsolideerd eigen vermogen
5
Toelichtingen bij de geconsolideerde jaarrekening
6
Toelichting 1. Informatie betreffende de onderneming Toelichting 2. Belangrijkste opname- en waarderingsregels Toelichting 3. Goodwill Toelichting 4. Immateriële vaste activa met bepaalde gebruiksduur Toelichting 5. Materiële vaste activa Toelichting 6. Deelnemingen in dochterondernemingen, joint ventures en geassocieerde ondernemingen Toelichting 7. Andere deelnemingen Toelichting 8. Winstbelasting Toelichting 9. Activa en schulden voor pensioenen, andere vergoedingen na uitdiensttreding en beëindigingsvoordelen Toelichting 10. Andere vaste activa Toelichting 11. Handelsvorderingen Toelichting 12. Andere vlottende activa Toelichting 13. Beleggingen Toelichting 14. Geldmiddelen en kasequivalenten Toelichting 15. Vermogen Toelichting 16. Rentedragende schulden Toelichting 17. Voorzieningen Toelichting 18. Andere langetermijnschulden Toelichting 19. Andere kortetermijnschulden Toelichting 20. Netto omzet Toelichting 21. Andere bedrijfsopbrengsten Toelichting 22. Niet-recurrente opbrengsten Toelichting 23. Kosten van aan omzet gerelateerde materialen en diensten Toelichting 24. Personeelskosten en pensioenen Toelichting 25. Andere bedrijfskosten Toelichting 26. Niet-recurrente kosten Toelichting 27. Afschrijvingen Toelichting 28. Netto financiële opbrengsten/(kosten) Toelichting 29. Winst per aandeel Toelichting 30. Betaalde en voorgestelde dividenden Toelichting 31. Bijkomende toelichtingen inzake financiële instrumenten Toelichting 32. Informatie over verbonden partijen Toelichting 33. Rechten, verbintenissen en voorwaardelijke verplichtingen Toelichting 34. Cross border lease-overeenkomsten Toelichting 35. Op aandelen gebaseerde betalingen Toelichting 36. Relatie met de commissaris Toelichting 37. Segmentinformatie Toelichting 38. Recent gepubliceerde IFRS-normen Toelichting 39. Gebeurtenissen na balansdatum
Verslag van de bedrijfsrevisor
6 6 16 17 18 19 23 24 25 29 29 30 30 30 31 32 32 33 33 33 33 34 34 35 35 35 35 36 37 37 38 44 46 49 49 51 51 53 53
54
Jaarverslag | Belgacom | 2
Geconsolideerde resultatenrekening Boekjaar afgesloten op 31 december
(in miljoen EUR)
Toelichting
2010
2011
Netto omzet Andere bedrijfsopbrengsten Niet-recurrente opbrengsten Totale opbrengsten
20 21 22
6.552 51 436 7.040
6.361 45 11 6.417
Kosten van aan omzet gerelateerde materialen en diensten Personeelskosten en pensioenen Andere bedrijfskosten Niet-recurrente kosten Totale bedrijfskosten vóór afschrijvingen
23 24 25 26
-2.642 -1.107 -870 8 -4.612
-2.517 -1.117 -860 -26 -4.520
2.428
1.897
Bedrijfswinst vóór afschrijvingen Afschrijvingen
27
-809
-756
1.619
1.141
21 -123 -102
30 -137 -106
1.517
1.035
8
-233 1.283
-262 773
15
17 1.266
17 756
Gewone winst per aandeel (in EUR) Verwaterde winst per aandeel (in EUR) Gewogen gemiddeld aantal gewone uitstaande aandelen
29 29 29
3,94 EUR 3,94 EUR 321.138.048
2,36 EUR 2,36 EUR 319.963.423
Gewogen gemiddeld aantal gewone uitstaande aandelen voor verwaterde winst per aandeel
29
321.712.030
320.514.286
Bedrijfswinst Financiële opbrengsten Financiële kosten Netto financiële kosten
28
Winst vóór belastingen Belastingen Nettowinst Minderheidsbelangen Nettowinst ( aandeel van de groep)
Geconsolideerde staat van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten Boekjaar afgesloten op 31 december
(in miljoen EUR) Nettowinst
2010
2011
1.283
773
-5 0 -5
0 -1 -2
Totaal van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten
1.278
772
Toe te rekenen aan: Aandeelhouders van de moedermaatschappij Minderheidsbelangen
1.262 17
755 17
Niet-gerealiseerde resultaten: Voor verkoop beschikbare financiële activa: Overdracht naar resultatenrekening bij verkoop Wisselkoersverschillen uit omrekening van buitenlandse activiteiten Niet-gerealiseerde resultaten na belastingen
Jaarverslag | Belgacom | 3
Geconsolideerde balans Per 31 december (in miljoen EUR)
Toelichting
2010
2011
ACTIVA VASTE ACTIVA Goodwill Immateriële vaste activa met beperkte levensduur Materiële vaste activa Geassocieerde ondernemingen Andere deelnemingen Uitgestelde belastingvorderingen Pensioenactiva Andere vaste activa VLOTTENDE ACTIVA Voorraden Handelsvorderingen Terug te vorderen belastingen Andere vlottende activa Beleggingen Geldmiddelen en kasequivalenten
3 4 5 6 7 8 9 10
6.185 2.337 1.190 2.348 2 26 158 2 122
6.217 2.323 1.155 2.401 3 31 121 2 180
11 8 12 13 14
2.326 114 1.246 198 142 43 584
2.095 116 1.328 143 152 36 320
8.511
8.312
15
3.342 3.108 1.000 -484 100 11 2.476 4 235
3.303 3.078 1.000 -570 100 13 2.532 2 225
16
2.364 1.406
2.749 1.931
9 17 8 18
565 203 187 3
479 180 157 2
2.804 783 1.304 188 529
2.260 41 1.343 229 647
8.511
8.312
TOTAAL ACTIVA PASSIVA EIGEN VERMOGEN Eigen vermogen (aandeel van de groep) Geplaatst kapitaal Eigen aandelen Wettelijke reserves Vergoedingen in aandelen Overgedragen winsten Omrekeningsverschillen Minderheidsbelangen LANGETERMIJNSCHULDEN Rentedragende schulden Schulden voor pensioenen, andere vergoedingen na uitdiensttreding en beëindigingsvoordelen Voorzieningen Uitgestelde belastingschulden Andere langetermijnschulden KORTETERMIJNSCHULDEN Rentedragende schulden Handelsschulden Belastingschulden Andere kortetermijnschulden TOTAAL PASSIVA
15 15
16 8 19
Jaarverslag | Belgacom | 4
Geconsolideerd kasstroomoverzicht (in miljoen EUR) Kasstroom uit operationele activiteiten Nettowinst ( aandeel van de groep) Aanpassingen voor: Minderheidsbelangen Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa Stijging van bijzondere waardeverminderingen op immateriële en materiële vaste activa Stijging van voorzieningen Uitgestelde belastinglasten Herwaardering naar de reële waarde van financiële instrumenten Afschrijving van de achtergestelde obligatieleningen (Winst) / verlies uit de verkoop van geconsolideerde bedrijven en herwaardering van het voordien aangehouden belang Winst uit de verkoop van materiële vaste activa Andere niet-kasbewegingen Kasstroom uit operationele activiteiten vóór wijzigingen in het bedrijfskapitaal Toename van voorraden Daling / (toename) van handelsvorderingen Daling / (toename) van de terug te vorderen belastingen Daling van andere vlottende activa Toename in andere vaste activa Toename / (daling) van handelsschulden Toename van belastingschulden Toename / (daling) van andere korte termijnschulden Daling van nettoschuld voor pensioenen, andere vergoedingen na uitdiensttreding en beëindigingsvoordelen Daling van andere lange termijnschulden en voorzieningen
Boekjaar afgesloten op 31 december Toelichting 2010 2011 1.266
756
17 809
17 756
8
1 26 75 1 0
2 2 20 4 -1
6
-437
6
-3 10 1.766
-3 9 1.569
-27 1 -28 58 0 -2 48 -13
-8 -103 1 42 -34 82 86 28
-113 -23
-85 -26
-99
-17
1.666
1.551
-734 -26
-757 -6
56
-14
0 16 1 -686
4 7 1 -764
980
788
-702 -30 25 26 -1 6 -4 -49 -728
-701 -24 -86 8 -2 495 -773 32 -1.051
252
-264
332 584
584 320
-93 5 -139
-91 8 -154
15 5 5
9
Toename van het bedrijfskapitaal, netto van aanschaffingen en verkopen van filialen Nettokasstroom uit operationele activiteiten (1) Kasstroom uit investeringsactiviteiten
Geldmiddelen betaald voor aanschaffing van immateriële en materiële vaste activa 3, 4, 5 Geldmiddelen betaald voor aanschaffing van andere deelnemingen Geldmiddelen (betaald) / gekregen voor aanschaffing van dochterondernemingen, na aftrek van verworven geldmiddelen Geldmiddelen uit de verkoop van geconsolideerde ondernemingen na aftrek van afgestane geldmiddelen Geldmiddelen uit de verkoop van immateriële en materiële vaste activa Geldmiddelen uit de verkoop andere vaste activa Nettokasstroom besteed in investeringsactiviteiten
6
Kasstroom vóór financieringsactiviteiten Kasstroom uit financieringsactiviteiten Dividenden uitgekeerd aan aandeelhouders Dividenden / kapitaal uitgekeerd aan minderheidsbelangen Netto verkoop / (aankoop) van eigen aandelen Netto verkoop van geldbeleggingen Afname van eigen vermogen (aandeel van de groep) Uitgifte van langetermijnschulden Aflossing van langetermijnschulden Uitgifte / (aflossing) van kortetermijnschulden Nettokasstroom besteed in financieringsactiviteiten
30 15
Nettotoename/(afname) van geldmiddelen en kasequivalenten Geldmiddelen en kasequivalenten op 1 januari Geldmiddelen en kasequivalenten op 31 december (1) Nettokasstroom uit operationele activiteiten bevat de volgende kasbewegingen : Betaalde intresten Ontvangen intresten Betaalde belastingen
14
Jaarverslag | Belgacom | 5
Mutatieoverzicht van het geconsolideerd eigen vermogen (in miljoen EUR)
Saldo op 1 januari 2010 Herwaardering aan reële waarde van "voor verkoop beschikbare financiële activa" Wijzigingen in het eigen vermogen niet opgenomen in de resultatenrekening Nettowinst Totaal van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten Dividenden aan aandeelhouders (m.b.t. 2009) Interim dividenden aan aandeelhouders (m.b.t. 2010) Dividenden van dochterondernemingen aan minderheidsbelangen Minderheidsbelangen vanuit een bedrijfscombinatie Eigen aandelen Uitoefening van opties op aandelen Verkoop van eigen aandelen onder een aandelenaankoopplan Opties op aandelen Toegekende en aanvaarde opties op aandelen Uitgestelde vergoedingen in aandelen In resultaatname van uitgestelde vergoedingen in aandelen Uitoefening van opties op aandelen Totaal transacties met aandeelhouders en minderheidsbelangen Saldo op 31 december 2010 Wisselkoersverschillen Wijzigingen in het eigen vermogen niet opgenomen in de resultatenrekening Nettowinst Totaal van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten Dividenden aan aandeelhouders (m.b.t. 2010) Interim dividenden aan aandeelhouders (m.b.t. 2011) Dividenden van dochterondernemingen aan minderheidsbelangen Minderheidsbelangen door aankoop en verkoop Eigen aandelen Uitoefening van opties op aandelen Inkoop van eigen aandelen Verkoop van eigen aandelen onder een aandelenaankoopplan met korting Opties op aandelen Toegekende en aanvaarde opties op aandelen Uitgestelde vergoedingen in aandelen In resultaatname van uitgestelde vergoedingen in aandelen Uitoefening van opties op aandelen Totaal transacties met aandeelhouders en minderheidsbelangen Saldo op 31 december 2011
Geplaatst kapitaal
Uitgiftepremies
Eigen aandelen
Wettelijke reserves
AfdekOmrekenkings-en ingsherwaar- verschilderingsre len serves
Vergoedingen in aandelen
Overgedra gen winsten
Totaal eigen vermogen (aandeel van de groep)
Minderheidsbelangen
Totaal eigen vermogen
1.000
0
-509
100
5
4
10
1.911
2.521
7
2.528
0
0
0
0
-5
0
0
0
-5
0
-5
0 0 0
0 0 0
0 0 0
0 0 0
-5 0 -5
0 0 0
0 0 0
0 1.266 1.266
-5 1.266 1.262
0 17 17
-5 1.283 1.278
0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0 0
-539 -161 0 0
-539 -161 0 0
0 0 -9 220
-539 -161 -9 220
0 0
17 9
0 0
0 0
0 0
0 0
-2 -1
15 7
0 0
15 7
0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0 0
3 -3 3 -2
0 0 0 2
3 -3 3 0
0 0 0 0
3 -3 3 0
0
0
25
0
0
0
1
-701
-675
211
-464
1.000
0
-484
100
0
4
11
2.476
3.108
235
3.342
0
0
0
0
0
-2
0
0
-2
0
-1
0 0 0
0 0 0
0 0 0
0 0 0
0 0 0
-2 0 -2
0 0 0
0 756 756
-2 756 755
0 17 17
-2 773 772
0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0 0
-540 -159 0 -1
-540 -159 0 -1
0 0 -24 -3
-540 -159 -24 -4
0 0
0 0
5 -100
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
5 -100
0 0
5 -100
0
0
8
0
0
0
0
-1
7
0
7
0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0 0
3 -3 3 -1
0 0 0 1
3 -3 3 0
0 0 0 0
3 -3 3 0
0
0
-86
0
0
0
2
-700
-784
-27
-811
1.000
0
-570
100
0
2
13
2.532
3.078
225
3.303
Jaarverslag | Belgacom | 6
Toelichtingen bij de geconsolideerde jaarrekening Toelichting 1. Informatie betreffende de onderneming De geconsolideerde jaarrekening per 31 december 2011 werd goedgekeurd voor publicatie door de Raad van Bestuur van 1 maart 2012. Ze omvat de jaarrekening van Belgacom NV, haar dochterondernemingen en joint ventures (hierna “de Groep” genoemd), evenals het aandeel van de Groep in de resultaten van geassocieerde ondernemingen. Belgacom NV is een Naamloze Vennootschap van Publiek Recht die in België is geïncorporeerd. De omvorming van Belgacom van een Autonoom Overheidsbedrijf naar een Naamloze Vennootschap van Publiek Recht werd doorgevoerd bij koninklijk besluit van 16 december 1994. De zetel van Belgacom NV is gevestigd in de Koning Albert-II-laan 27 te 1030 Brussel, België. Met ingang van 1 januari 2008 sturen de Raad van Bestuur, de Chief Executive Officer en het Belgacom Management Committee de activiteiten van de Belgacom Groep aan volgens de nieuwe klantgeoriënteerde organisatie die gestructureerd is rond de volgende vijf rapporteerbare bedrijfssegmenten:
De Consumer Business Unit (CBU) verkoopt spraakproducten en -diensten, internet en televisie, zowel op vaste als mobiele netwerken, aan residentiële klanten, vooral op de Belgische markt.
De Enterprise Business Unit (EBU) verkoopt ICT-diensten en -producten aan professionele klanten, hetzij zelfstandigen, kleine firma's of grote ondernemingen. Deze ICT-oplossingen, waaronder telefoondiensten, worden vooral gecommercialiseerd onder de merknamen Belgacom, Proximus en Telindus, zowel op de Belgische als de internationale markten.
De Service Delivery Engine & Wholesale (SDE&W) centraliseert alle netwerk- en IT-diensten en -kosten (uitgezonderd kosten verbonden aan de klantenactiviteiten en aan de levering van ICT-oplossingen), levert diensten aan CBU en EBU en verkoopt deze diensten aan andere telecom- en kabeloperatoren.
International Carrier Services is verantwoordelijk voor de internationale carrieractiviteiten. Staff and Support (S&S) groepeert alle horizontale functies (human resources, finance, legal, strategy and corporate communication), internal services en real estate, die de activiteiten van de Groep ondersteunen.
Verdere informatie in verband met de operationele segmenten is te vinden in toelichting 37. Het aantal medewerkers van de Groep (in voltijdse equivalenten) bedroeg 15.788 op 31 december 2011, tegenover 16.308 op 31 december 2010. Voor 2011 bestond het gemiddelde aantal personeelsleden van de Groep uit 147 kaderpersoneel, 14.239 bedienden en 2.034 arbeiders. Voor 2010 bestond het gemiddelde aantal personeelsleden van de Groep uit 151 kaderpersoneel, 14.702 bedienden en 2.113 arbeiders.
Toelichting 2. Belangrijkste opname- en waarderingsregels Voorbereidingsbasis De bijgevoegde geconsolideerde jaarrekening per 31 december 2011 werd opgesteld in overeenstemming met de International Financial Reporting Standards (“IFRS”) zoals goedgekeurd voor toepassing binnen de Europese Unie. De Groep opteerde niet voor een vervroegde toepassing van enige IASB-normen of interpretaties. De geconsolideerde jaarrekening wordt opgesteld op basis van de historische kostprijsmethode, behalve voor de waardering tegen reële waarde van derivaten en ‘voor verkoop beschikbare’ financiële activa. De boekwaarden van de activa en passiva die ingedekt zijn d.m.v. reële-waardehedges (“fair-value hedges”) worden aangepast teneinde de wijziging in reële waarde op te nemen die toewijsbaar is aan de afgedekte risico’s.
Wijzigingen in opname- en waarderingsregels De toegepaste opname- en waarderingsregels zijn consistent met deze van vorige boekjaren behalve voor wat betreft de toepassing door de Groep van de nieuwe of herziene IFRS-normen of interpretaties zoals goedgekeurd voor toepassing door de Europese Unie en die verplicht zijn vanaf 1 januari 2011, met name:
IFRIC 19 (“Aflossing van financiële verplichtingen met eigenvermogeninstrumenten”). IFRIC 14 (“Vooruitbetalingen op minimaal vereiste dekkingsgraden”) IAS 32 (Financiële Instrumenten : Presentatie – Classificatie van claimemissies”) Herziene IAS 24 (“Informatieverschaffing over verbonden partijen”) en Verbeteringen aan IFRS normen gepubliceerd in 2010.
De eerste toepassing van deze nieuwe normen en interpretaties had geen effect op de jaarrekening van de Groep. De Groep anticipeert niet op de toepassing van normen en interpretaties.
Jaarverslag | Belgacom | 7
Consolidatiebasis In toelichting 6 is de lijst opgenomen van de dochterondernemingen, joint ventures en geassocieerde ondernemingen. Dochterondernemingen zijn entiteiten waarover de Groep zeggenschap heeft. Er bestaat zeggenschap wanneer Belgacom de macht heeft om het financiële en operationele beleid van een onderneming te sturen teneinde voordelen uit haar activiteiten te verwerven. De deelnemingen in dochterondernemingen worden geconsolideerd vanaf de dag waarop zeggenschap wordt overgedragen aan de Groep en worden niet meer geconsolideerd vanaf de dag waarop zeggenschap door de Groep wordt overgedragen. Intragroepsbalansen en –verrichtingen en bijhorende niet-gerealiseerde winsten of verliezen tussen ondernemingen van de Groep worden geëlimineerd. Indien nodig worden de opname- en waarderingsregels van de dochterondernemingen aangepast om ervoor te zorgen dat de geconsolideerde jaarrekening opgemaakt wordt volgens uniforme grondslagen. Ondernemingen waarover gezamenlijk zeggenschap wordt uitgeoefend (gedefinieerd als de entiteiten waarover de Groep gezamenlijke zeggenschap heeft via een contractuele overeenkomst waarbij een unanieme toestemming van de partijen die zeggenschap delen vereist is) zijn opgenomen op basis van de proportionele consolidatiemethode, vanaf de datum waarop gezamenlijke zeggenschap uitgeoefend wordt tot de datum waarop de Groep stopt gezamenlijke zeggenschap uit te oefenen. Het aandeel van de Groep in activa, passiva, kosten, opbrengsten en kasstroom van de joint ventures worden lijn per lijn samengevoegd met gelijkaardige posten in de geconsolideerde jaarrekening. Het proportionele aandeel van de Groep in de intragroepsbalansen en –verrichtingen en de resulterende niet-gerealiseerde winsten of verliezen tussen ondernemingen van de Groep en de entiteiten waarover gezamelijk zeggenschap wordt uitgeoefend, worden geëlimineerd in consolidatie. Geassocieerde ondernemingen waarop de Groep een invloed van betekenis heeft, meer bepaald ondernemingen waarin Belgacom de macht heeft om deel te nemen (geen zeggenschap) aan de financiële en operationele beleidsbeslissingen van de deelneming, worden opgenomen volgens de vermogensmutatiemethode. Volgens die methode worden de investeringen in geassocieerde deelnemingen aanvankelijk opgenomen tegen kostprijs en wordt de boekwaarde vervolgens aangepast om het aandeel van de Groep in de winst of het verlies van de geassocieerde deelneming op te nemen, en dit vanaf de aanschaffingsdatum. Deze investeringen en het vermogensaandeel van de resultaten voor de periode zijn respectievelijk weergegeven in de balans en de resultatenrekening als deelnemingen in geassocieerde ondernemingen en als aandeel in de resultaten van geassocieerde ondernemingen. Dochterondernemingen en joint-ventures gekocht en aangehouden enkel en alleen om ze binnen de twaalf maanden af te stoten worden geconsolideerd en gepresenteerd in de balans als activa en passiva aangehouden voor verkoop.
Beoordelingen en schattingen Bij de opmaak van de geconsolideerde jaarrekening dient het management beoordelingen en schattingen te maken die een effect hebben op de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Beoordelingen en schattingen die gemaakt worden op elke rapporteringsdatum weerspiegelen de omstandigheden die bestonden op die datum (zoals marktprijs, intrestvoeten en wisselkoersen). Hoewel management deze schattingen baseert op haar beste kennis van de huidige gebeurtenissen en van de acties die de Groep zou kunnen ondernemen, kunnen werkelijke resultaten afwijken van deze schattingen. Belangrijkste beoordelingen en schattingen zijn vooral gedaan in volgende domeinen: Claims en voorwaardelijke verplichtingen Voor claims en voorwaardelijke verplichtingen is beoordeling vereist ten aanzien van het bestaan van een verplichting die het gevolg is van een gebeurtenis uit het verleden, het bepalen van de waarschijnlijkheid van een economische uitstroom, en van het kwantificeren van deze waarschijnlijke uitstroom van economische middelen. Deze inschatting wordt herzien wanneer nieuwe informatie beschikbaar is en met behulp van advies van externe experten. Realiseerbare waarde van kasstroomgenererende eenheden met goodwill In toelichting 3 worden de belangrijkste veronderstellingen besproken die gebruikt zijn, bij het testen op bijzondere waardeverminderingen, voor het bepalen van de realiseerbare waarde van de kasstroomgenererende eenheden met goodwill. Actuariële veronderstellingen betreffende de waardering van de verplichtingen voor personeelsbeloningen fondsbeleggingen
en
De Groep heeft verschillende personeelsbeloningsplannen zoals pensioenplannen, andere plannen na uitdiensttreding en beëindigingsvoordelen. In toelichting 9 (Activa en schulden voor pensioenen, andere vergoedingen na uitdiensttreding en beëindigingsvoordelen) worden de belangrijkste veronderstellingen besproken die gebruikt zijn bij de waardering van de verplichting, de fondsbeleggingen en de nettokost over de periode. Verwerving van zeggenschap over BICS op 1 januari 2010 De aandeelhoudersovereenkomst van BICS voorziet in nieuwe besluitvormingsregels en een ‘deadlock’ procedure die van kracht zijn vanaf 1 januari 2010 en die de Groep doen besluiten dat zij zeggenschap heeft over BICS vanaf die datum. Als gevolg hiervan en in toepassing van de herziene IFRS 3 wordt BICS via de integrale methode geconsolideerd vanaf 1 januari 2010 en is het voordien aangehouden belang geherwaardeerd naar reële waarde. De Groep heeft de waarde van dit belang geschat op 564 miljoen EUR, gebruikmakend van waarderingsmethodes zoals geactualiseerde kasstromen met eindwaarde.
Jaarverslag | Belgacom | 8
Omrekening van vreemde valuta Transacties in vreemde valuta De presentatievaluta voor de Groep is de euro. Transacties in vreemde valuta worden bij initiële opname omgerekend aan de wisselkoers die geldt op de transactiedatum. Monetaire activa en passiva uitgedrukt in vreemde munt worden op balansdatum in de functionele valuta van de entiteit omgerekend aan de slotkoers van die dag. Netto wisselkoersverschillen bij de omrekening van monetaire activa en passiva worden in het resultaat opgenomen onder “andere bedrijfskosten” in de periode waarin ze zich voordoen. Buitenlandse activiteiten Sommige buitenlandse dochterondernemingen en joint ventures werkzaam in niet euro landen worden beschouwd als buitenlandse activiteiten die integraal deel uitmaken van de activiteiten van de rapporterende onderneming. Hierbij worden de monetaire activa en passiva op balansdatum omgerekend tegen de slotkoers; niet-monetaire activa en passiva worden omgerekend tegen de historische koers, uitgezonderd niet-monetaire activa die in de locale munt aan reële waarde gewaardeerd zijn. Deze laatste worden omgerekend aan de wisselkoers op het moment dat de reële waarde bepaald werd. De opbrengsten en kosten van deze entiteiten worden omgerekend tegen de gemiddelde koers. De resulterende wisselkoersverschillen worden in het resultaat opgenomen onder “andere bedrijfskosten” in de periode waarin ze zich voordoen. Voor andere buitenlandse dochterondernemingen en joint-ventures werkzaam in niet euro-landen, worden de activa en de passiva op balansdatum omgerekend tegen de slotkoers. De opbrengsten en kosten van deze entiteiten worden omgerekend tegen de gemiddelde koers. De resulterende wisselkoersverschillen worden rechtstreeks in een afzonderlijke component van het eigen vermogen geboekt. Bij de verkoop van dergelijke entiteit wordt het cumulatieve bedrag dat in het eigen vermogen genomen werd en betrekking heeft op deze specifieke buitenlandse operatie in resultaat genomen. Alle wisselkoersverschillen die voortvloeien uit een monetair element dat deel uitmaakt van de netto investering van de Groep in dergelijke entiteit worden eveneens in dezelfde afzonderlijke component van het eigen vermogen opgenomen.
Goodwill Goodwill vertegenwoordigt het bedrag waarmee de som van de overgedragen vergoeding, het bedrag van enig minderheidsbelang, en de reële waarde van het voorheen aangehouden aandelenbelang, indien toepasselijk, de netto reële waarde van de identificeerbare activa, verplichtingen en voorwaardelijke verplichtingen verworven via bedrijfscombinaties overschrijdt. Wanneer de Groep zeggenschap verwerft, wordt enig voorheen aangehouden belang in de overgenomen partij geherwaardeerd naar reële waarde via de resultatenrekening. Waneer de netto reële waarde, na herbeoordeling van de identificeerbare activa, verplichtingen en voorwaardelijke verplichtingen verworven in een bedrijfscombinatie, de som van de overgedragen vergoeding, het bedrag van enig minderheidsbelang, en de reële waarde van het voorheen aangehouden aandelenbelang overtreft, wordt deze meerwaarde onmiddellijk erkend in de resultatenrekening als winst uit een ‘voordelige koop’. Veranderingen in de voorwaardelijke vergoeding die deel uitmaakt van de overgedragen vergoeding worden aangepast ten opzichte van goodwill, indien deze zich voordoen tijdens de voorwaardelijke aankoopprijstoewijzingsperiode en indien ze verband houden met feiten en omstandigheden die bestonden op datum van overname. In de andere gevallen, afhankelijk van het al dan niet classificeren van de voorwaardelijke vergoeding als eigen vermogen of niet, worden de aanpassingen via eigen vermogen of via de resultatenrekening opgenomen. Aankoopkosten worden in kosten opgenomen en minderheidsbelangen worden berekend op overnamedatum, ofwel aan hun reële waarde, ofwel aan hun proportioneel deel in de identificeerbare activa en schulden van de overgenomen partij, en dit op een transactie-per-transactie basis. Goodwill wordt gewaardeerd tegen kostprijs en wordt niet afgeschreven maar jaarlijks getest op bijzondere waardeverminderingen op het niveau van de kasstroomgenererende eenheid alsook telkens wanneer er een aanwijzing is dat de kasstroomgenererende eenheid aan dewelke de goodwill werd toegewezen een bijzondere waardevermindering zou kunnen hebben ondergaan.
Immateriële vaste activa met bepaalde gebruiksduur De immateriële vaste activa bestaan hoofdzakelijk uit de Global System for Mobile Communications (“GSM”)-licentie, de Universal Mobile Telecommunications Systems (“UMTS”)-licentie, de 4G-licentie, merknamen en klantenbestanden verworven via bedrijfscombinaties, intern ontwikkelde software en andere immateriële vaste activa zoals voetbalrechten, uitzendrechten en extern ontwikkelde software. De Groep activeert bepaalde uitgaven gemaakt met betrekking tot de ontwikkeling of de aankoop van software voor intern gebruik indien zij identificeerbaar zijn, indien de Groep zeggenschap heeft over de activa en indien de toekomstige economische voordelen waarschijnlijk zijn. De geactiveerde kosten voor software zijn opgenomen als intern gegenereerde en andere immateriële vaste activa en worden afgeschreven over drie tot vijf jaar. Immateriële vaste activa met een bepaalde gebruiksduur die afzonderlijk zijn verworven worden bij de eerste opname gewaardeerd tegen kostprijs. De kostprijs van immateriële vaste activa verworven bij een bedrijfscombinatie is de reële waarde op overnamedatum. Immateriële vaste activa met een bepaalde gebruiksduur worden gewaardeerd tegen kostprijs verminderd met gecumuleerde afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen. De restwaarde van zulke immateriële vaste activa wordt verondersteld nul te zijn. Merknamen en klantenbestanden verworven via bedrijfscombinaties worden lineair afgeschreven over hun geraamde gebruiksduur. GSM en UMTS licenties, andere immateriële vaste activa en intern ontwikkelde activa met bepaalde gebruiksduur worden lineair afgeschreven over hun geraamde gebruiksduur. De afschrijving begint zodra het immaterieel vast actief beschikbaar is voor beoogd gebruik.
Jaarverslag | Belgacom | 9
De gebruiksduur werd als volgt bepaald: Gebruiksduur (jaren)
GSM, UMTS, 4Gen andere netwerklicenties Verworven merknamen en klantenbestanden Software Gebruiksrechten, voetbal- en uitzendrechten
volgens licentieduur 3 tot 20 5 contractduur
De afschrijvingsperiode en de afschrijvingsmethode voor immateriële vaste activa met een bepaalde gebruiksduur wordt minstens bij elke jaarafsluiting herzien. Veranderingen in de voorziene gebruiksduur of in het voorziene patroon van toekomstige economische voordelen die het actief in zich bergt, worden verrekend door de afschrijvingsperiode en afschrijvingsmethode te veranderen. Deze worden behandeld als wijzigingen van de boekhoudkundige schattingen.
Materiële vaste activa De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen kostprijs verminderd met de gecumuleerde afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen. De kosten voor de uitbreidingen of substantiële verbeteringen van de materiële vaste activa worden geactiveerd. De onderhouds- en herstellingskosten voor materiële vaste activa worden opgenomen in de bedrijfskosten indien ze de gebruiksduur van het actief niet verlengen of wanneer het toekomstig economische nut niet beduidend verhoogd wordt. De kostprijs van materiële vaste activa bevat de kosten voor hun ontmanteling, verwijdering en herstelling, wanneer de Groep daarvoor een verplichting heeft ten gevolge van de installatie van het actief. Een element dat tot de materiële vaste activa hoort wordt niet langer op de balans opgenomen na vervreemding dan wel indien er geen economische voordelen meer te verwachten zijn van het gebruik of de vervreemding van het actief. Een eventuele winst of verlies voortvloeiend uit het niet meer opnemen van het actief (berekend als het verschil tussen de geschatte netto opbrengst en de boekwaarde van het actief) wordt opgenomen in de resultatenrekening van het jaar waarin het actief niet meer opgenomen wordt. De afschrijving van een actief start zodra het klaar is voor zijn beoogd gebruik. De afschrijvingen worden lineair berekend over de geraamde gebruiksduur van het actief. De gebruiksduur wordt als volgt bepaald: Terreinen en gebouwen
Gebruiksduur (jaren) onbeperkt
Terreinen
Faciliteiten in gebouwen
3 tot 10
Werken in gehuurde gebouwen en reclameuitrustingen
3 tot 10
Gebouwen en uitrustingen in gebouwen
22 tot 33
Technische en netwerkuitrustingen
Kabels en buizen Centrales Transmissie Radio toegang netwerk Mobiele sites en uitrusting voor faciliteiten in sites Uitrustingen geïnstalleerd in de gebouwen van de klant Data en andere netwerkuitrustingen
15 tot 20 8 tot 10 6 tot 8 6 tot 7 5 tot 10 2 tot 8 2 tot 15
Meubelen en voertuigen
Meubelen en kantooruitrusting
3 tot 10
Voertuigen
5 tot 10
De restwaarden, gebruiksduur en afschrijvingsmethoden van activa worden bij iedere jaarafsluiting herzien en aangepast indien nodig. Kosten van verkochte materialen, personeelskosten en andere bedrijfskosten worden weergegeven in de resultatenrekening na aftrek van de werkzaamheden uitgevoerd en geactiveerd door de onderneming voor de uitbouw van materiële vaste activa. Financieringskosten worden geactiveerd indien zij rechtstreeks toe te rekenen zijn aan de verwerving, bouw of produktie van een in aanmerking komend actief.
Jaarverslag | Belgacom | 10
Bijzondere waardeverminderingen van niet-financiële activa De Groep onderzoekt op iedere balansdatum of de niet-financiële activa geen tekenen van bijzondere waardevermindering vertonen. De Groep vergelijkt minstens één keer per jaar de boekwaarde met de geschatte realiseerbare waarde van immateriële vaste activa in aanbouw en kasstroomgenererende eenheden die goodwill omvatten. De Groep voert deze jaarlijkse bijzondere waardeverminderingstest uit tijdens het vierde kwartaal van het jaar. Indien tekenen van bijzondere waardevermindering aanwezig zijn of wanneer een jaarlijkse waardeverminderingsanalyse voor een actief of een kasstroomgenererende eenheid vereist is, wordt een bijzondere waardevermindering erkend wanneer de boekwaarde van een actief of kasstroomgenererende eenheid de geraamde realiseerbare waarde overschrijdt. De realiseerbare waarde van een actief is de hoogste waarde van de reële waarde van een actief of een kasstroomgenererende eenheid na aftrek van de verkoopskosten en de bedrijfswaarde voor de Groep. Bij de bepaling van de bedrijfswaarde worden de geschatte toekomstige kasstromen geactualiseerd, waarbij een disconteringsvoet vóór belasting wordt toegepast die rekening houdt met de huidige marktbeoordelingen van de tijdwaarde van geld en de specifieke risico’s van het actief of de kasstroomgenererende eenheid. Bijzondere waardeverminderingen op goodwill, immateriële vaste activa en materiële vaste activa worden opgenomen in de bedrijfskosten. Op iedere balansdatum wordt beoordeeld of er aanwijzingen zijn dat een voorheen opgenomen bijzondere waardevermindering niet langer bestaat of is afgenomen. Indien een dergelijke aanwijzing bestaat, wordt de realiseerbare waarde geschat. Een voorheen bijzondere waardevermindering wordt slechts teruggenomen indien er een wijziging is opgetreden in de schattingen die worden gebruikt ter bepaling van de realiseerbare waarde van het actief sinds de laatste bijzondere waardevermindering werd erkend. Indien dit het geval is worden de bijzondere waardeverminderingen op activa andere dan goodwill teruggenomen teneinde de boekwaarde van het actief te verhogen naar de realiseerbare waarde. Dit verhoogde bedrag kan niet hoger zijn dan de boekwaarde die zou zijn bekomen (na aftrek van afschrijvingen) indien in voorgaande jaren geen bijzondere waardevermindering voor het actief zou zijn opgenomen. Deze terugname wordt erkend als bedrijfskosten in de resultatenrekening.
Uitgestelde belastingen Uitgestelde belastingen worden geboekt voor de tijdelijke verschillen tussen de boekwaarde van activa en passiva in de geconsolideerde balans en hun respectievelijke belastbare basis. Uitgestelde belastingvorderingen verbonden aan verrekenbare tijdelijke verschillen en niet-gebruikte overgedragen belastingverliezen worden opgenomen in zoverre het waarschijnlijk is dat er voldoende belastbare winst gerealiseerd zal worden waarmee het verrekenbare tijdelijke verschil of de niet-gebruikte belastingverliezen kunnen worden gecompenseerd. De boekwaarde van de uitgestelde belastingvorderingen wordt bij iedere balansdatum opnieuw beoordeeld en wordt verminderd in die mate dat het niet waarschijnlijk is dat toekomstige belastbare winst zal toelaten de belastingvordering geheel of gedeeltelijk terug te krijgen. Niet erkende belastingvorderingen worden op iedere balansdatum herschat en worden erkend in die mate dat het waarschijnlijk geworden is dat de toekomstige belastbare winst de realisatie van de belastingvordering mogelijk zal maken. Uitgestelde belastingvorderingen en –schulden worden berekend tegen de aanslagvoeten die naar verwachting zullen worden toegepast in de periode waarin het actief zal worden gerealiseerd of het passief zal worden afgewikkeld; op basis van de aanslagvoeten (en belastingwetgeving) waarvan het wetgevingsproces materieel is afgesloten op balansdatum. Wijzigingen in uitgestelde belastingvorderingen en –verplichtingen worden erkend in de resultatenrekening tenzij ze betrekking hebben op elementen die rechtstreeks erkend worden in het eigen vermogen; in dit geval zal de belastingsimpact ook rechtstreeks erkend worden in het eigen vermogen. Voorzieningen voor belastingen voortkomende uit niet-uitgekeerde ingehouden winsten van bepaalde dochterondernemingen worden enkel aangelegd indien er werd beslist dat dergelijke ingehouden winsten zullen worden uitgekeerd, meer bepaald waneer de dochteronderneming de intentie heeft een dividend uit te keren.
Pensioenen, andere vergoedingen na uitdiensttreding en beëindigingsvoordelen De Groep heeft verschillende pensioenplannen waarin bijdragen worden gestort via afzonderlijk beheerde fondsen. De Groep is eveneens overeengekomen om bijkomende vergoedingen na uitdiensttreding uit te keren aan bepaalde personeelsleden. De kost voor het verstrekken van de beloningen voorzien in de plannen wordt voor elk plan afzonderlijk bepaald gebruikmakend van de actuariële ‘Projected Unit Credit’-waarderingsmethode. De actuariële winsten en verliezen worden opgenomen als opbrengsten of kosten indien de gecumuleerde niet-opgenomen winsten of verliezen voor een individueel plan op het einde van het voorgaande boekjaar 10% overschrijden van de contante waarde van de brutoverplichting of van de reële waarde van de fondsbeleggingen in het begin van het jaar, indien die hoger is. Dit overschot wordt erkend over de gemiddelde resterende dienstjaren van de werknemers die deel uitmaken van het individuele plan. De Groep heeft verschillende aanvullende groepsverzekeringen. Bijdragen worden in de resultatenrekening opgenomen in de periode waarin ze zich voordoen. De Groep voert sommige herstructureringsprogramma’s uit die beëindigingsvoordelen en andere vormen van bijkomende vergoedingen inhouden. De actuariële winsten en verliezen op deze schulden worden in de resultatenrekening opgenomen wanneer ze zich voordoen. De totale kost wordt in de resultatenrekening als personeelskosten en pensioenen geboekt, uitgezonderd de niet-recurrente kosten en de interestkost van de schuld voor beëindigingsvoordelen en bijkomende vergoedingen, resulterend uit de externe mobiliteitsprogramma’s en uit de collectieve arbeidsovereenkomst van 2005, die als financiële kost is geboekt.
Jaarverslag | Belgacom | 11
Korte- en langetermijnvoordelen voor personeelsleden De kost van alle korte- en langetermijnvoordelen voor personeelsleden, zoals lonen en salarissen, betaald verlof, bonussen, medische interventies en andere worden opgenomen gedurende de periode waarin het personeelslid de desbetreffende dienst verleent. De Groep neemt deze kosten enkel op indien zij wettelijk of feitelijk verplicht is om een dergelijke betaling uit te voeren en indien er een betrouwbare raming van de schuld kan worden gemaakt.
Financiële instrumenten Reële waarde van de financiële instrumenten De volgende methodes en principes worden toegepast om de reële waarde van de financiële instrumenten te ramen:
Voor investeringen in genoteerde bedrijven en wederzijdse fondsen is de reële waarde gelijk aan hun beurskoers;
Voor investeringen in niet-genoteerde ondernemingen waarvoor geen betrouwbare reële waarde kan worden bepaald, wordt de reële waarde gebaseerd op de historische aanschaffingskosten, gecorrigeerd met de eventuele bijzondere waardeverminderingen;
Voor langetermijnschulden die onderhevig zijn aan variabele rentevoeten wordt de afgeschreven kost geacht de reële waarde te benaderen;
Voor langetermijnschulden die onderhevig zijn aan een vaste rentevoet wordt de reële waarde bepaald op basis van de marktwaarde indien aanwezig, of anders op basis van de toekomstige verdisconteerde kasstromen;
Voor handelsvorderingen, handelsschulden, andere kortlopende activa en passiva worden de boekwaarden in de balans bij benadering opgenomen tegen een reële waarde rekening houdend met hun korte looptijd;
Voor geldmiddelen en kasequivalenten vormen de boekwaarden opgenomen in de balans een benadering van hun reële waarde rekening houdend met hun korte looptijd;
Voor derivaten worden de reële waarden geraamd door gebruik te maken van verschillende waarderingstechnieken, in het bijzonder de verdiscontering van de toekomstige kasstromen.
Voor investeringen in niet-genoteerde ondernemingen wordt de reële waarde geraamd door te refereren naar recente verkooptransacties op de aandelen van deze niet-genoteerde ondernemingen of, bij gebrek aan zulke transacties, door middel van verschillende waarderingstechnieken zoals toekomstige verdisconteerde kasstroommodellen en “multiples”methodes;
Criteria voor de initiële opname en het niet meer opnemen van financiële activa en passiva De financiële instrumenten worden initieel opgenomen wanneer de Groep de contractuele bepalingen van de instrumenten onderschrijft. Gewone aankopen en verkopen van financiële activa worden geboekt op de afwikkelingsdatum. Financiële activa (of een gedeelte ervan) worden niet meer opgenomen wanneer de Groep de rechten op de vergoedingen, bepaald in het contract, te gelde maakt, wanneer de rechten vervallen of wanneer de Groep er afstand van doet of nog indien de Groep de controle verliest over de contractuele rechten die betrekking hebben op het financiële actief. Financiële passiva (of een gedeelte ervan) worden niet meer opgenomen indien de verplichting bepaald in het contract vervalt, ingetrokken of geannuleerd wordt. Criteria voor de saldering van financiële activa en passiva Indien er een wettelijk afdwingbaar compensatierecht bestaat voor opgenomen financiële activa en passiva en de intentie aanwezig is om het passief af te wikkelen en het actief tegelijk te gelde te maken of op nettobasis af te wikkelen, worden alle financiële gevolgen gecompenseerd. Criteria voor classificering van de financiële instrumenten als “tot einde looptijd aangehouden” Sommige financiële instrumenten worden als “behouden tot vervaldatum” geclassificeerd op basis van de mogelijkheid en de intentie van de Groep om deze instrumenten tot hun vervaldatum te behouden. De Groep heeft reeds een ruime ervaring in het naleven van deze regel. Dit wordt versterkt door het feit dat de financiële instrumenten die als “behouden tot vervaldatum” geclassificeerd zijn een looptijd hebben van korte- tot middellange termijn. Criteria voor het classificeren van de financiële instrumenten als “voor verkoop beschikbaar” De financiële activa die geen derivaten zijn, waarbij de Groep niet van plan is deze tot het einde van hun looptijd te behouden, die niet als “leningen en vorderingen” geclassificeerd zijn en die door de Groep bij aanvang niet als gewaardeerde activa tegen hun reële waarde via de resultatenrekening geclassificeerd zijn, worden als “aangehouden tot verkoop” geclassificeerd. Aandelen in het eigen vermogen van niet-geconsolideerde ondernemingen worden gewoonlijk als “aangehouden tot verkoop” geclassificeerd. Aandelen in wederzijdse of in soortgelijke fondsen worden geclassificeerd als “aangehouden tot verkoop” als ze bij aanvang tegen hun reële waarde via de resultatenrekening geclassificeerd zijn. Andere deelnemingen Andere deelnemingen bevatten de aandelen gehouden in entiteiten die geen dochterondernemingen, joint-venture of ondernemingen volgens vermogensmutatiemethode zijn. Deze deelnemingen worden initieel opgenomen tegen kostprijs, zijnde tegen de reële waarde van de verstrekte vergoeding met inbegrip van de aanschaffingskosten verbonden aan de investering. Deze deelnemingen worden op de balans geclassificeerd onder de ‘voor verkoop beschikbare financiële activa’. Na de initiële opname worden de andere deelnemingen geboekt tegen de reële waarde en worden de wijzigingen in de reële waarde rechtstreeks in het eigen vermogen opgenomen tot het financieel actief verkocht, geïncasseerd of van de hand gedaan wordt, waarna de voorheen in het eigen vermogen toegerekende gecumuleerde winsten of verliezen worden opgenomen in de resultatenrekening.
Jaarverslag | Belgacom | 12
Andere financiële vaste activa De andere financiële vaste activa omvatten derivaten (zie verder), rentedragende vorderingen op lange termijn zoals leningen aan joint ventures, personeel en kasgaranties, en beleggingen op lange termijn zoals ‘notes’ en gekochte obligaties. Langetermijnvorderingen worden geboekt als leningen en vorderingen uitgegeven door het bedrijf en worden gewaardeerd tegen afgeschreven kostprijs. Langetermijninvesteringen worden geclassificeerd als tot het eind van de looptijd aangehouden en worden gewaardeerd tegen afgeschreven kostprijs. Handelsvorderingen en andere vlottende activa Handelsvorderingen en andere vlottende activa worden in de balans opgenomen tegen nominale waarde (gewoonlijk het oorspronkelijke factuurbedrag) met aftrek van de waardeverminderingen voor dubieuze debiteuren. Beleggingen De beleggingen omvatten aandelen in fondsen en wederzijdse fondsen, vastrentende effecten en deposito’s met een looptijd van meer dan drie maanden maar minder dan één jaar. Aandelen worden initieel opgenomen tegen kostprijs, meer bepaald de reële waarde van de verstrekte vergoeding met inbegrip van de aanschaffingskosten verbonden aan de investering. Na de initiële opname worden aandelen behandeld als beschikbaar voor verkoop, met een herwaardering tot de reële waarde die rechtstreeks in het eigen vermogen wordt geboekt, tot de investering wordt verkocht, geïncasseerd of van de hand gedaan. De gecumuleerde winsten of verliezen die voorheen in het eigen vermogen werden geboekt, worden daarna in de resultatenrekening opgenomen. Vastrentende effecten worden initieel opgenomen tegen kostprijs, meer bepaald de reële waarde van de verstrekte vergoeding met inbegrip van de aanschaffingskosten verbonden aan de investering. Na de initiële opname worden de vastrentende effecten die geclassificeerd zijn als beschikbaar voor verkoop gewaardeerd aan reële waarde, waarbij de winsten en verliezen uit herwaardering in het eigen vermogen worden opgenomen tot de investering is verkocht, geïncasseerd of van de hand gedaan. Bijzondere waardeverminderingen worden geboekt in de resultatenrekening. De vastrentende effecten die bestemd zijn om de hele looptijd te worden gehouden, worden gewaardeerd tegen de afgeschreven kostprijs, gebruikmakend van de methode van de effectieve rentevoet. Deposito’s worden verondersteld aangehouden te worden tot het einde van de looptijd en worden gewaardeerd tegen de afgeschreven kostprijs. Geldmiddelen en kasequivalenten Geldmiddelen en kasequivalenten omvatten liquide middelen, lopende bankrekeningen en beleggingen met een initiële looptijd van minder dan drie maanden en die zeer liquide zijn. Geldmiddelen en kasequivalenten worden geboekt tegen de afgeschreven kostprijs. Bijzondere waardeverminderingen van financiële activa De Groep onderzoekt op iedere balansdatum of financiële activa of het geheel van financiële activa objectieve indicaties van bijzondere waardevermindering vertonen. Als de boekhoudkundige waarde van de financiële activa hoger is dan de geschatte realiseerbare waarde, wordt een bijzondere waardevermindering geboekt. Er wordt altijd een specifieke rekening gebruikt om de bijzondere waardeverminderingen te boeken, ongeacht of deze door een kredietverlies veroorzaakt werden of niet. De provisies en waardeverminderingen op financiële activa worden als financiële kosten geboekt als deze activa betrekking hebben op financieringsactiviteiten. Wanneer deze activa betrekking hebben op operationele of investeringsactiviteiten, worden de provisies en waardeverminderingen als operationele kosten geboekt. De waardeverminderingen op vorderingen worden geboekt wanneer het waarschijnlijk is dat de Groep niet in staat zal zijn alle verschuldigde bedragen te innen, op basis van geïndividualiseerde criteria of op basis van statistieken en de analyse van de ouderdomsbalans. In geval van waardeverminderingen die te wijten zijn aan kredietverliezen, wordt de waardevermindering teruggenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de Groep in staat zal zijn de financiële activa te innen, op basis van verschillende indicaties zoals de oplevering van waarborgen, een succesvolle kapitaalverhoging bij de schuldenaar, enz… De waardevermindering wordt ook teruggenomen wanneer het actief definitief verkocht, ontvangen of daarentegen niet terugvorderbaar is. Op dat moment worden de definitieve opbrengsten/(kosten) geboekt in de resultaatrekening. De waardeverminderingen op ‘voor verkoop beschikbare’ eigen vermogeninstrumenten worden erkend in resultaat in geval van een significante of langdurige daling van de reële waarde beneden kostprijs. Deze waardeverminderingen worden niet in de resultaatrekening teruggenomen. Indien een waardevermindering teruggenomen moet worden, zal een terugneming in het eigen vermogen geboekt worden, als een herwaardering tot de reële waarde. Rentedragende schulden Alle kredieten en leningen worden initieel opgenomen tegen kostprijs, meer bepaald de reële waarde van de ontvangen vergoeding na aftrek van de uitgiftekosten verbonden aan de leningen. Na de initiële opname worden de niet-afgedekte schulden gewaardeerd tegen afgeschreven kostprijs op basis van de effectieve intrestvoetmethode met afschrijving van verdisconteringen of premies in de resultatenrekening.
Jaarverslag | Belgacom | 13
Derivaten De Groep maakt gebruik van derivaten zoals IRS, IRCS, rentetermijncontracten en valutaopties om haar risico’s verbonden aan schommelingen van de rentevoet en vreemde valuta te beperken op onderliggende activa, passiva en geanticipeerde transacties. De derivaten worden tegen reële waarde geboekt in de posten andere activa (lange en korte termijn), rentedragende schulden (lange en korte termijn) en andere schulden (lange en korte termijn). De Groep gebruikt IRS en IRCS om zijn risico van schommelingen van de rentevoet en vreemde valuta op langetermijnschulden in te perken. Deze economische afdekkingen worden niet beschouwd als boekhoudkundige afdekkingen. De Groep heeft geen derivaten (en geeft er ook geen uit) voor handelsdoeleinden, maar sommige van haar derivatencontracten beantwoorden niet aan de criteria bepaald in IAS 39 om als afdekkingen te worden beschouwd en worden daarom behandeld als derivaten aangehouden voor verhandeling, met wijzigingen in de reële waarde geboekt in de resultatenrekening. De Groep maakt gebruik van valutaopties en termijnwisselcontracten om haar risico’s op vreemde valuta uit operationele contracten te beperken. Indien de afstemming van deze instrumenten op het onderliggende risico echter niet effectief genoeg is of indien de effectiviteit niet gemakkelijk kan worden aangetoond, worden deze instrumenten niet geboekt als afdekkingen, maar wel tegen de reële waarde, waarbij de wijzigingen in die reële waarde worden opgenomen in de resultatenrekening. Sommige schulden geplaatst door Belgacom omvatten in het contract besloten derivaten. Dergelijke derivaten worden afgescheiden van hun basiscontracten en geboekt tegen de marktwaarde waarbij wijzigingen in de reële waarde in de resultatenrekening opgenomen worden. Het “mark-to-market” effect op de in het contract besloten derivaten wordt geneutraliseerd door deze op andere derivaten. Sinds september 2011 is de Groep gestart met het afsluiten van derivaten voor het indekken van een deel van de risico’s op commodityprijsschommelingen van zeer waarschijnlijke verwachte toekomstige transacties. De Groep verwerkt de kasstroomafdekking administratief als volgt: het deel van de winst of het verlies op het afdekkingsinstrument waarvan is vastgesteld dat het een effectieve afdekking is wordt in niet gerealiseerde resultaten genomen tot het afgedekte feit zich voordoet. Bij initiële erkenning van het actief worden de bedragen die eerder waren erkend in niet-gerealiseerde resultaten, opgenomen in de waarde van het actief. Het “niet-effectieve” gedeelte van een “cash flow hedge” wordt altijd erkend in de resultatenrekening.
Netto winsten / (verliezen) op financiële instrumenten Dividenden, renteopbrengsten en rentekosten worden door de Groep van de nettowinsten en -verliezen op financiële instrumenten afgehouden. Dividenden, renteopbrengsten en rentekosten die uit financiële instrumenten voortvloeien, worden als financiële opbrengsten/(kosten) geboekt. Netto winsten / (verliezen) die uit de verkoop of de aanzuivering van financiële instrumenten voortvloeien, worden als financiële opbrengsten/(kosten) geboekt wanneer deze instrumenten betrekking hebben op financieringsactiviteiten. Wanneer financiële instrumenten op operationele of investeringsactiviteiten betrekking hebben, worden de netto winsten / (verliezen) die uit de verkoop of de aanzuivering van deze financiële instrumenten voortvloeien als operationele opbrengsten/(kosten) geboekt. Netto winsten / (verliezen) die uit de herwaardering naar de reële waarde van derivaten voortvloeien en die gebruikt worden om het wisselrisico uit operationele activiteiten te beheren maar die niet als dekkingsinstrumenten volgens IAS 39 beschouwd worden, worden als operationele opbrengsten/(kosten) geboekt. Netto winsten / (verliezen) die uit de herwaardering naar de reële waarde van derivaten voortvloeien die gebruikt worden om het renterisico uit financiële activiteiten te beheren, worden als financiële opbrengsten/(kosten) geboekt.
Voorraden De voorraden worden gewaardeerd tegen kostprijs of tegen netto realiseerbare waarde indien deze lager is. De kostprijs wordt bepaald volgens de gewogen-gemiddelde-kostprijsmethode behalve voor IT-uitrusting (FIFO methode) en aangekochte goederen voor de wederverkoop in het kader van specifieke onderhanden projecten in opdracht van derden (individuele aankoopprijs). Voor onderhanden projecten in opdracht van derden, wordt de methode van winstneming toegepast. De methode van winstneming wordt gemeten op basis van de kost van het uitgevoerde werk op balansdatum in verhouding tot de geraamde totale kost voor het project. De projectkosten omvatten alle directe kosten die betrekking hebben op het specifieke project en een toewijzing van vaste en variabele kosten opgelopen met betrekking tot projectactiviteiten, gebaseerd op normale bedrijfscapaciteit.
Lease-overeenkomsten Lease-overeenkomsten m.b.t. activa waarbij nagenoeg alle risico’s en voordelen uit het bezit van het actief worden overgedragen aan de Groep worden geclassificeerd als financiële leases. Financiële leases worden erkend als activa en schulden (rentedragende schulden) ten bedrage van de reële waarde van de geleasde activa of de huidige waarde van de minimale leasingbetalingen bij aanvang van de lease, indien deze lager is. De afschrijving en herwaardering tot reële waarde voor afschrijfbare geleasde activa zijn dezelfde als voor afschrijfbare activa in eigendom. Leasebetalingen worden opgesplitst tussen openstaande schulden en financiële lasten om zo tot een constante intrestvoet per periode te komen op het resterende saldo van de schuld. Lease-overeenkomsten waarbij alle risico’s en voordelen uit het bezit van het actief nagenoeg behouden worden door de verhuurder, worden geclassificeerd als operationele leases. De betalingen onder operationele leases worden lineair over de leasingtermijn als kosten opgenomen in de resultatenrekening.
Jaarverslag | Belgacom | 14
Voorzieningen Voorzieningen worden opgenomen indien de Groep een bestaande wettelijke of feitelijke verplichting heeft die voortvloeit uit gebeurtenissen uit het verleden waarvoor waarschijnlijk een uitstroom van middelen die economische voordelen inhouden, vereist zal zijn om de verplichting af te wikkelen en het bedrag van deze verplichting op betrouwbare wijze kan worden geschat. Een gebeurtenis uit het verleden wordt geacht aanleiding te geven tot een bestaande verplichting indien, rekening houdend met de beschikbare bewijsstukken, het meer dan waarschijnlijk is dat er een bestaande verplichting is op de balansdatum. Bepaalde activa en inrichtingen die zich op eigendom van derden situeren, dienen uiteindelijk ontmanteld te worden en de eigendom dient in de oorspronkelijke staat hersteld te worden. De totale geraamde kosten vereist voor de ontmanteling en de herstelling worden opgenomen als materiële vaste activa en afgeschreven over de volledige gebruiksduur van het actief. De totale geraamde kosten vereist voor de ontmanteling en de herstelling, verdisconteerd tot de huidige waarde ervan, worden geboekt als voorzieningen. In het geval van verdiscontering, wordt de toename in de voorziening wegens het verstrijken van de tijd geclassificeerd als financieringskosten.
Vaste activa en bijhorende schulden aangehouden voor verkoop Vaste activa en bijhorende schulden aangehouden voor verkoop zijn opgenomen aan de laagste waarde van hun boekwaarde en hun reële waarde verminderd met de verkoopkosten, en worden geclassificeerd onder de vlottende activa.
Op aandelen gebaseerde betaling De reële waarde van de aandelenopties toegekend onder de aandelenoptieplannen van de Groep, wordt bepaald op de toekenningsdatum, rekening houdend met de karakteristieken en voorwaarden waartegen de opties toegekend worden, en gebruik makend van een waarderingstechniek die overeenkomt met algemeen aanvaarde waarderingsmethodes voor de prijsbepaling van financiële instrumenten, en die rekening houdt met alle factoren en assumpties die normale deelnemers met kennis van zaken bij hun prijszetting in overweging zouden nemen. De reële waarde van de aandelenopties wordt als personeelskost geboekt over de periode totdat de genieter de optie onvoorwaardelijk verwerft, samen met een verhoging van de rubriek “vergoedingen in aandelen” in het eigen vermogen, voor wat betreft het vermogensdeel, en een erkenning van een dividendschuld voor het dividenddeel. De reële waarde van dit recht wordt jaarlijks geherwaardeerd wanneer de aandelenopties recht geven op dividenden uitgekeerd na de toewijzing van de opties.
Opbrengsten en bedrijfskosten De opbrengsten worden opgenomen voor zover de economische voordelen naar alle waarschijnlijkheid naar de Groep zullen vloeien en de opbrengsten getrouw kunnen worden gewaardeerd. De specifieke opbrengstenstromen en de eraan verbonden criteria voor erkenning zijn de volgende:
De opbrengsten van het vastelijn-, mobiele- en carrierverkeer worden opgenomen op basis van het gebruik;
De opbrengsten uit de verkoop van communicatie-uitrusting worden opgenomen bij de levering aan de externe verdeler of bij de levering door de eigen Belgacom winkels aan de finale klant;
De opbrengsten uit de maandelijkse huur- of toegangskosten die betrekking hebben op vastelijn- en mobiele opbrengsten worden opgenomen in de periode waarin de diensten zijn verstrekt;
De abonnementsgelden worden opgenomen als opbrengsten pro-rata over de abonnementsperiode;
Onderhoudsopbrengsten worden opgenomen als opbrengsten prorata over de onderhoudsperiode geboekt;
De opbrengsten uit de verkoopscontracten die meerdere elementen bevatten, worden pro rata toegewezen aan deze verschillende elementen op basis van hun relatieve reële waarde.
De opbrengsten uit de aansluitings- en installatiekosten worden opgenomen op het ogenblik van de aansluiting of installatie;
Voorafbetaalde opbrengsten zoals opbrengsten uit voorafbetaalde vaste- of mobilofoniekaarten worden uitgesteld en opgenomen op basis van het gebruik van de kaarten;
Ontvangen commissies worden opgenomen wanneer de Groep optreedt als agent, dwz wanneer de Groep de voorraad- en kredietrisico’s niet draagt, de prijzen niet bepaalt, geen deel van de diensten verandert of uitvoert, en wanneer de Groep geen vrijheid heeft om de leveranciers te selecteren;
Netto omzet is gedefiniëerd als de bruto-instroom van economische voordelen die tijdens de periode ontstaan bij de uitvoering van de normale bedrijfsactiviteiten en rekening houdend met elke handels- en volumekorting toegekend door de Groep. Spaarpunten (loyaliteitsprogramma’s) worden geboekt als een afzonderlijke component van de verkooptransactie en opgenomen in mindering van de initiële verkoop in netto omzet. De aan spaarpunten toegerekende vergoeding wordt in opbrengsten geboekt wanneer de spaarpunten worden ingewisseld. Uitgaven voor research worden opgenomen in de resultatenrekening als kosten wanneer ze zich voordoen.
Jaarverslag | Belgacom | 15
De geconsolideerde resultatenrekening van de Groep wordt voorgesteld per aard van de kosten. Bedrijfskosten worden voorgesteld netto van het geleverde werk dat door de onderneming werd geactiveerd. De kosten van de verkochte materialen en diensten omvatten de kosten voor de aankoop van het materiaal en de diensten die rechtstreeks verbonden zijn aan de opbrengsten. De reclamekosten en andere marketingkosten worden opgenomen wanneer ze zich voordoen. De dealer commissies voor contracten met post paid mobiele klanten van méér dan één jaar worden in de kosten genomen over de geschatte duurtijd van het contract. De kosten van commissielonen aan dealers voor andere contracten worden erkend wanneer ze zich voordoen. Niet-recurrente opbrengsten en kosten omvatten winsten en verliezen op de verkoop van geconsolideerde ondernemingen die elk afzonderlijk meer dan 5 miljoen EUR vertegenwoordigen, boetes en straffen opgelegd door de mededingingsautoriteiten of de regulator die 5 miljoen EUR overschrijden,kosten voor herstructureringsprogramma’s, inclusief actuariële winsten en verliezen en gevolgen van afwikkelingen van plannen voor vergoeding na uitdiensttreding.
Jaarverslag | Belgacom | 16
Toelichting 3. Goodwill (in miljoen EUR)
Goodwill
Op 1 januari 2010 Verwerving van Verwerving van Verwerving van Prijsaanpassing Andere
2.088
zeggenschap over BICS MBS TELECOM NV Sahara Net LLC van Scarlet
252 1 5 -7 -1
Op 31 december 2010
2.337
Verwerving van Eudasys SAS Verkoop van Telindus SA (Spanje) Verkoop van Scarlet BV (Curaçao)
6 -17 -2
Op 31 december 2011
2.323
Als gevolg van het verwerven van zeggenschap over BICS per 1 januari 2010, welke een herwaardering naar reële waarde vereiste van het voorheen aangehouden belang (zie toelichting 6.4 en 22), is de goodwill gestegen met 252 miljoen EUR in 2010. De Groep verkoos om niet de volledige goodwill optie toe te passen, wat betekent dat de minderheidsbelangen op datum van overname worden gewaardeerd aan hun aandeel in de netto activa van BICS, gewaardeerd aan reële waarde. In 2011 is de daling van de goodwill vooral te wijten aan de verkoop van Telindus SA (Spanje) in juni 2011. Goodwill werd op operationeel segmentniveau getest op bijzondere waardeverminderingen omdat deze de kasstroomgenerende eenheden van de Groep zijn en de performantie, de financiële positie (inclusief goodwill) en de kapitaalsuitgaven binnen de Groep enkel op operationeel segmentniveau beheerd worden. In het kader van het onderzoek naar bijzondere waardeverminderingen wordt de goodwill die verworven is in een bedrijfscombinatie op de overnamedatum toegerekend aan elk van de operationele segmenten van de Groep die naar verwachting voordeel zullen halen uit de bedrijfscombinatie. Daarom is deze toewijzing gebaseerd op de aard van de verworven klanten en activiteiten. Per 31 december 2011 werden alle verworven bedrijven volledig toegewezen aan één enkel operationeel segment, met uitzondering van de goodwill als gevolg van de verwerving van een minderheidsbelang in 2007, welk werd toegewezen aan de Consumer Business Unit en Enterprise Business Unit op basis van hun relatieve bedrijfswaarde voor de Groep per 31 december 2007. De boekwaarde van de goodwill is als volgt aan de operationele segmenten toegewezen: (in miljoen EUR)
Per 31 december 2010 2011
Consumer Business Unit Enterprise Business Unit Internationale Carrierdiensten
1.001 1.084 252
999 1.073 252
Totaal
2.337
2.323
De realiseerbare waarde op segmentniveau (inclusief goodwill) werd gebaseerd op de bedrijfswaarde bepaald aan de hand van een verdisconteerd kasstroommodel. De belangrijke veronderstellingen bij het bepalen van de gebruikswaarde zijn de EBITDA (met uitzondering van het Internationaal Carrier Segment waarvoor de directe marge belangrijker is), investeringen, de langtermijngroeivoet, en de gemiddelde gewogen vermogenskost na belastingen. De vrije kasstromen die in aanmerking werden genomen voor de berekening van de gebruikswaarde zijn geschat voor de activa in hun huidige toestand en omvatten niet de kasinstromen en uitstromen die verband houden met toekomstige reorganisaties waartoe de Group zich nog niet heeft verbonden en deze die de prestaties van activa verbeteren of verhogen. Voor de jaren 2012 tot 2016 werden de vrije kasstromen gebaseerd op het Vijf Jaren Plan zoals goedgekeurd door het management en Raad van Bestuur. Voor de volgende jaren werden de gegevens van het Vijf Jaren Plan geëxtrapoleerd op basis van een groeiratio tussen 0,0% en 1,0% per jaar (CBU:0.5%, EBU:1.0% en ICS:0.5%), welke de managementvisie reflecteert over de langtermijnevolutie van de markt en gebaseerd is op historische data. Vrije kasstromen voor elk van de segmenten werden verdisconteerd tegen de gewogen gemiddelde vermogenskost na belastingen van de Groep van 7.08%, met uitzondering van het ICS segment, waarvoor een specifieke gewogen gemiddelde vermogenskost na belastingen van 9,04% werd gebruikt, en dit gezien haar activiteiten voldoende verschillend werden geacht ten opzichte van de rest van de Groep. om een specifieke berekening te rechtvaardigen. De gemiddelde vermogenskost vóór belastingen, die uit de gewogen gemiddelde vermogenskost na belastingen via iteraties afgeleid werd, ligt tussen 9,60% en 10,95%. De berekende gewogen gemiddelde vermogenskost op groepsniveau en voor het ICS segment zijn gebaseerd op hun relatieve kapitaalstructuurcomponenten en omvatten een risicopremie die specifiek is voor het inherente risico van het segment. Geen enkele goodwill had per 31 december 2011 een bijzondere waardevermindering ondergaan. Sensitiviteitsanalyse toont aan dat bij een redelijkerwijs mogelijke wijziging in een belangrijke veronderstelling voor alle segmenten de bedrijfswaarde de netto boekwaarde van de kasstroomgenererende eenheden (de segmenten) nog steeds overschrijdt. Specifiek voor het ICS segment is de uitkomst van de toetsing voor bijzondere waardevermindering gevoelig voor een wijziging in de directe marge. De bedrijfswaarde van het ICS segment zou dalen beneden de boekwaarde bij een daling in de directe marge (afzonderlijk beschouwd) van meer dan 46% in vergelijking met de assumptie opgenomen in het Vijf Jaren Plan. Per 31 december 2011 beoordeelt het management dit risico als weinig waarschijnlijk.
Jaarverslag | Belgacom | 17
Toelichting 4. Immateriële vaste activa met bepaalde gebruiksduur (in miljoen EUR)
Boekwaarde op 1 januari 2010, na aftrek van gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen Aanschaffingen Aanschaffingen van dochterondernemingen Verkopen Overboekingen Afschrijvingen van het jaar Boekwaarde op 31 december 2010, na aftrek van gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen Aanschaffingen Aanschaffingen van dochterondernemingen Verkopen Verkopen van dochterondernemingen Overboekingen Waardeverminderingen Afschrijvingen van het jaar Boekwaarde op 31 december 2011, na aftrek van gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen
(in miljoen EUR)
GSM- en UMTSlicenties
Intern Verworven geproduklantbestand ceerde vaste en en activa merknamen
TV rechten
Andere immateriële vaste activa
Totaal
111
100
148
83
181
623
74 0 0 -7 -24
67 0 0 0 -36
0 541 0 0 -67
69 0 0 0 -68
67 9 -1 8 -65
277 550 -1 1 -260
154
132
621
83
199
1.190
20 0 0 0 0 0 -24
70 0 0 0 0 0 -59
0 8 0 -1 0 0 -62
54 0 0 0 0 0 -60
84 0 0 0 -4 -1 -61
229 8 0 -1 -4 -1 -266
150
143
566
78
217
1.155
GSM- en UMTSlicenties
Intern Verworven geproduklantbestand ceerde vaste en en activa merknamen
TV rechten
Andere immateriële vaste activa
Totaal
Op 31 december 2010 Aanschaffingswaarde Gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen Netto boekwaarde
450 -295 154
450 -318 132
790 -169 621
219 -136 83
877 -678 199
2.786 -1.596 1.190
Op 31 december 2011 Aanschaffingswaarde Gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen Netto boekwaarde
470 -319 150
520 -377 143
797 -230 566
156 -78 78
831 -614 217
2.773 -1.618 1.155
De stijging in 2010 resulteert voornamelijk uit de integrale consolidatie van BICS en het verwerven van zeggenschap over BICS, welke tot een toewijzing van de overgedragen vergoeding van BICS heeft geleid (zie toelichting 6.4). De stijging in 2010 van de GSM en UMTS licenties hebben betrekking op het Global System for Mobile Communications (“GSM”) en het Universal Mobile Telecommunications System (“UMTS”). In 1994 heeft de Groep een GSM-licentie in België verworven (voor het gebruik van het 900 MHz spectrum) ten bedrage van 226 miljoen EUR. De afschrijving werd gestart in 1995 over de initiële gebruiksduur van de licentie (15 jaar). Sinds 6 april 2008 is de GSM licentie kosteloos verlengd tot 8 april 2015. Op 15 maart 2010 heeft de Belgische Staat een wet goedgekeurd die een bijkomende vergoeding van 74 miljoen EUR oplegt voor het verlengen van de 2G-licenties tot 2015 (voor 12 MHz duplex), af te schrijven over 5 jaar. Belgacom heeft gekozen voor jaarlijkse betalingen. Op 18 augustus 2010 heeft Belgacom een procedure tot nietigverklaring ingediend voor het Grondwettelijk Hof tegen de wet van 15 maart 2010. Het Belgisch Grondwettelijk Hof heeft aan het Hof van Justitie van de Europese Unie prejudiciële vragen gesteld. Naast deze procedure tot nietigverklaring, is Belgacom ook een procedure gestart tegen de Belgische Staat en het BIPT teneinde teruggave te bekomen van de betaalde bedragen. In maart 2001 heeft de Groep een UMTS-licentie in België verworven ten bedrage van 150 miljoen EUR. De afschrijving van deze licentie startte in juni 2004 over de initiële gebruiksduur van de licentie, die gepland is te eindigen in 2021. In 2011 heeft de Groep een 4G licentie in de 2,6 GHz frequentieband verworven ten bedrage van 20 miljoen EUR, dewelke zal betaald worden in 2012. De licentie is geldig voor 15 jaar vanaf 1 juli 2012 en de afschrijving zal starten vanaf juli 2012. De verworven klantenbestanden en merknamen bevatten immateriële vaste activa aangeschaft via bedrijfscombinaties (zie toelichting 6.4). TV-rechten omvatten de aangekochte voetbalrechten en uitzendrechten. Andere immateriële vaste activa omvatten hoofdzakelijk aangekochte software en gebruiksrechten voor kabels. De aanschaffingswaarde van de vervreemde immateriële vaste activa bedraagt EUR 240 miljoen in 2011 versus EUR 137 miljoen in 2010.
Jaarverslag | Belgacom | 18
Toelichting 5. Materiële vaste activa (in miljoen EUR)
Boekwaarde op 1 januari 2010, na aftrek van gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen Aanschaffingen Aanschaffingen van dochterondernemingen Verkopen Overboekingen Waardeverminderingen Afschrijvingen van het jaar Boekwaarde op 31 december 2010, na aftrek van gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen Aanschaffingen Aanschaffingen van dochterondernemingen Verkopen Verkopen van dochterondernemingen Overboekingen Waardeverminderingen Afschrijvingen van het jaar Boekwaarde op 31 december 2011, na aftrek van gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen
(in miljoen EUR)
Terreinen en gebouwen
Technische en netwerk uitrusting
Andere materiële vaste activa
Activa in aanbouw
Totaal
512
1.788
109
11
2.420
16 0 -4 0 0 -38
397 28 -7 12 0 -480
30 2 0 1 0 -31
14 3 0 -14 0 0
457 34 -11 -1 -1 -549
486
1.738
110
13
2.348
9 0 -3 0 0 0 -34
493 0 -1 -4 23 -1 -423
36 0 0 0 -2 -1 -33
11 0 0 0 -18 0 0
548 0 -4 -4 4 -1 -489
459
1.825
111
6
2.401
Terreinen en gebouwen
Technische en netwerk uitrusting
Andere materiële vaste activa
Activa in aanbouw
Totaal
Op 31 december 2010 Aanschaffingswaarde Gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen Netto boekwaarde
839 -353 486
10.531 -8.792 1.738
378 -268 110
13 0 13
11.761 -9.413 2.348
Op 31 december 2011 Aanschaffingswaarde Gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen Netto boekwaarde
831 -371 459
10.451 -8.627 1.825
392 -281 111
6 0 6
11.680 -9.279 2.401
De stijging in 2010 heeft voornamelijk betrekking op de integrale consolidatie van BICS (zie toelichting 6.4). De aanschaffingswaarde van de vervreemde materiële vaste activa bedraagt EUR 631 miljoen in 2011 versus EUR 483 miljoen in 2010.
Jaarverslag | Belgacom | 19
Toelichting 6. Deelnemingen in dochterondernemingen, joint ventures en geassocieerde ondernemingen Toelichting 6.1. Deelnemingen in dochterondernemingen De geconsolideerde jaarrekening omvat de jaarrekeningen van Belgacom NV en haar dochterondernemingen opgenomen in de volgende tabel. Naam
Maatschappelijke zetel
Aandeel van de Groep
Land
2010 Belgacom NV van Publiek Recht
Belgacom Finance SA Belgacom Group International Services NV BGC Re Finbel Re SA Connectimmo NV
Belgacom Skynet NV
Skynet iMotion Activities NV
Tango SA Telindus Group NV Telindus - ISIT BV Telindus International BV Telindus Networks SA Telindus SA Telindus SA Telindus SA Telectronics SA Beim Weissenkreuz SA Telindus LTD Telindus Surveillance Solutions Ltd Telindus France SA Groupe Telindus France SA Telindus Sweden AB
Telindus Morocco SAS ISit BV ISit ICT Services BV ISit NV Euremis NV
Belgacom Bridging ICT NV Belgacom ICT - Expert Community CVBA Belgacom OPAL NV
Belgacom Development SA Beldiscom NV
Mobile-For NV
Koning Albert-II-laan 27 1030 Brussel BTW BE 0202.239.951 Rue de Merl 74 2146 Luxemburg Koning Albert-II-laan 27 1030 Brussel BTW BE 0466.917.220 Rue de Merl 74 2146 Luxemburg Rue de Merl 74 2146 Luxemburg Koning Albert-II-laan 27 1030 Brussel BTW BE 0477.931.965 Koning Albert-II-laan 27 1030 Brussel BTW BE 0460.102.672 Carlistraat 2 1140 Evere BTW BE 0875.092.626 Rue de Luxembourg 177 8077 Bertange Geldenaaksebaan 335 3001 Heverlee BTW BE 0422.674.035 Krommewetering 7 3544 AP Utrecht Krommewetering 7 3544 AP Utrecht Chemin des Primevères 45 1701 Fribourg Chemin des Primevères 45 1701 Fribourg Plaza Ciudad de Viena 6 28040 Madrid Route d’Arlon 81– 83 8009 Strassen 2 Rue des Mines 4244 Esch sur Alzette Route d’Arlon 81– 83 8009 Strassen Centurion - Riverside Way - Watchmoor Park Camberley - Surrey -GU15 3 YL Centurion - Riverside Way - Watchmoor Park Camberley - Surrey -GU15 3 YL ZA de Courtaboeuf- 12, avenue de l'Oceanie 91940 Les Ulis ZA de Courtaboeuf- 12, avenue de l'Oceanie 91940 Les Ulis p/a Advokatfirman VINGE Smarlandsgatan 20 - Box 1107 111 87 Stockholm Casablanca Nearshore Park, 1100 Bd. Al Qods, Shore III, Casanearshore, Sidi Maârouf Casablanca Krommewetering 7 3544 AP Utrecht Krommewetering 7 3544 AP Utrecht Culliganlaan 1B 1831 DIEGEM Chaussée de Nivelles 81 1420 Braine-l'Alleud 2146 Luxemburg Koning Albert II laan 27 1030 Brussels BTW BE 0826.942.915 Ambachtenlaan 34 3001 Heverlee BTW BE 0841.396.905 Koning Albert-II-laan 27 1030 Brussel BTW BE 0861.583.672 Rue de Merl 74 2146 Luxemburg Bld d'Avroy 242 4000 Liege BTW BE 0440.935.769 Koning Albert-II-laan 27 1030 Brussel BTW BE 0881.959.533
België
2011
Moedermaatschappij
Luxemburg
100%
100%
België
100%
100%
Luxemburg
-
100%
Luxemburg
100%
-
België
100%
100%
België
100%
100%
België
100%
100%
100%
100%
100%
100%
Luxemburg
(9)
België Nederland
100%
100%
Nederland
(1)
100%
-
Zwitserland
(2)
100%
-
Zwitserland
(2)
100%
-
Spanje
(3)
100%
-
Luxemburg
(4)
65%
65%
Luxemburg
(4)
65%
65%
Luxemburg
(4)
64%
64%
Verenigd Koninkrijk
(4)
100%
100%
Verenigd Koninkrijk
(4)
100%
100%
Frankrijk
(4)
100%
100%
Frankrijk
(4)
100%
100%
Zweden
(4) (2)
100%
-
Maroc
(4)
100%
100%
Nederland
(4) (1)
100%
-
Nederland
(4) (1)
100%
-
België
(4) (2)
100%
-
België
(2)
100%
-
België
100%
100%
België
-
94%
België
100%
100%
Luxemburg
100%
100%
België
100%
100%
België
100%
100%
Jaarverslag | Belgacom | 20
Naam
Maatschappelijke zetel
Land
Tango Mobile SA
Rue de Luxembourg 177 8077 Bertange Rue de Luxembourg 177 8077 Bertange Rue de Luxembourg 177 8077 Bertange Ketelmeerstraat 198 8226JX Lelystad Ketelmeerstraat 198 8226JX Lelystad Ketelmeerstraat 198 8226JX Lelystad Belgicastraat 5 1930 Zaventem BTW BE 0463.815.792 Belgicastraat 5 1930 Zaventem BTW BE 0472.046.243 Belgicastraat 5 1930 Zaventem BTW BE 0463.079.780 Rue Jean Piret 3 2350 Luxembourg Belgicastraat 5 1930 Zaventem BTW BE 0466.942.657 Belgicastraat 5 1930 Zaventem BTW BE 0461.549.853 Belgicastraat 5 1930 Zaventem BTW BE 0447.976.484 Belcrownlaan 13i 2100 Deurne BTW BE 0864.940.684 Belgicastraat 5 1930 Zaventem BTW 0882.760.574 Franse Kampweg 6 1406 NW Bussum Amstel 108 1017 AD Amsterdam
Luxemburg
(7)
100%
-
Luxemburg
(7)
100%
-
Luxemburg
(7)
100%
-
Nederland
(5)
100%
100%
Nederland
(5)
100%
100%
Nederland
(5)
100%
100%
België
(5) (10)
100%
-
België
(5) (2)
100%
-
België
(5)
100%
100%
België
(5)
100%
100%
België
(5) (2)
100%
-
België
(5) (10)
100%
-
België
(5)
100%
100%
België
(5) (10)
100%
-
België
(5) (6)
100%
100%
Nederland
(3)
51%
-
Nederland
(3)
51%
-
36%
70%
Tango Fixed SA Tango Services SA Scarlet NV Scarlet Telecom BV Scarlet Belgie Holding BV Scarlet Extended NV
ST Integration NV
Scarlet Business NV
Scarlet Luxembourg SARL Scarlet Telecom BVBA
NetNet BVBA
Scarlet Belgium NV
Full Telecom NV
MBS TELECOM NV
Sahara International Ventures NV Sahara LAC BV Sahara Net LLC
Al-Dabal Commercial Tower (ACT) 2nd Floor, Prince Mohammad Quarter, Prince Mohammad Street (First Street)
P.O. Box 5480 Zip Code 31422 - Damman Scarlet BV (Curaçao) Fokkerweg 26 Willemstad Curacao Caribbean Satellite Communications Inc 50 Soldado Serrano, Ocean park San Juan 00911 Scarlet NV (BTS) Kaya J.A. Abraham Boulevard 73 Bonaire Scarlet NV (SNM) Three Palm Plaza 60, Unit 1, Welfare Road, Colebay Sint Maarten Carib - online NV Fokkerweg 26 Willemstad Curacao Scarlet Inc 1334 Redwood Avenue Brighton Iowa 52540 Scarlet AARC NV Santa Rosaweg 17 Willemstad Curacao All America Cables and Radio (Sint Maarten) NV 36G Airport Road, Simpson Bay Sint Maarten Scarlet Telecom NV Watapanastraat 7 Oranjestad Rainbow Internet Services NV Watapanastraat 7 Oranjestad Scarlet (BVI) Ltd Arias Fabrega & Fabrega Trust Co BVI Ltd Wickhams Cay, Road Town, Tortola Belgacom International Carrier Services NV Rue Lebeau 4 1000 Brussel BTW BE 0866.977.981 Belgacom International Carrier Services Deutschland G.M.B.H. Mendelssohnstrasse 87 60325 Frankfurt Belgacom International Carrier Services UK Ltd Great Bridgewaterstreet 70 M1 5ES Manchester Belgacom International Carrier Services Nederland BV Wilhelminakade 91 3072 AP Rotterdam Belgacom International Carrier Services North America Inc Corporation trust center - 1209 Orange street USA - 19801 Willington Delaware Belgacom International Carrier Services Asia Pte Ltd 80, Robinson Road # 02-00, Singapore 066898 Belgacom International Carrier Services (Portugal) SA Avenida da Republica, 50, 10de verdieping 1069-211 Lisbon Belgacom International Carrier Services Italia Srl Via della Moscova 3 20121 Milano Belgacom International Carrier Services Spain SL Avenida de Aragon, 330 Edificio 5,3° 28022 Madrid Belgacom International Carrier Services Switzerland AG Papiermülhestrasse 14 3014 Bern Belgacom International Carrier Services Austria GMBH Teinfaltstrasse, 4 1010 Wien Belgacom International Carrier Services Sweden AB Drottninggatan 30 41114 Goteborg Belgacom International Carrier Services JAPAN KK #409 Raffine Higaski Ginza, 4-14 Tsukyi 4 - Chome - Chuo-ku Chiyoda-ku - Tokyo 100-00 Belgacom International Carrier Services China Ltd Three Pacific Place - Level 28 1, Queen's road East Hong Kong Belgacom International Carrier Services France SAS Rue du Colonel Moll 3 75017 Paris (1) Gefusioneerd entiteit in 2011 in Telindus ISIT BV (2) Geliquideerd in 2011 (2) Verkochte onderneming in 2011 (4) Dochterondernemingen van Telindus Group (5) Dochterondernemingen van Group Scarlet (6) Indirect gecontroleerd door de Groep entiteit (7) Gefusioneerd entiteit in Belgacom invest SARL in 2011 - herbenoemd in Tango SA (8) Gefusioneerd entiteit in Telindus SA (Luxemburg) in 2010 (9) Voorafgaande naam Belgacom Invest SARL (10) Gefusioneerd entiteit in Scarlet Belgium NV in 2010 (11) BICS Groep, integraal geconsolideerd vanaf 2010
Aandeel van de Groep 2010 2011
Saoëdi-Arabië Nederlandse Antillen
(6) (3)
42%
-
Puerto Rico
(6) (3)
42%
-
Nederlandse Antillen
(6) (3)
42%
-
Nederlandse Antillen
(6) (3)
42%
-
Nederlandse Antillen
(6) (3)
42%
-
Verenigde Staten van Amerika
(6) (3)
42%
-
Nederlandse Antillen
(6) (3)
42%
-
Nederlandse Antillen
(6) (3)
42%
-
Aruba
(6) (3)
42%
-
Aruba
(6) (3)
42%
-
Britse Maagdeneilanden
(6) (3)
42%
-
België
(11)
58%
58%
Duitsland
(11)
58%
58%
Verenigd Koninkrijk
(11)
58%
58%
Nederland
(11)
58%
58%
Verenigde Staten van Amerika
(11)
58%
58%
Singapore
(11)
58%
58%
Portugal
(11)
58%
58%
Italië
(11)
58%
58%
Spanje
(11)
58%
58%
Zwitserland
(11)
58%
58%
Oostenrijk
(11)
58%
58%
Zweden
(11)
58%
58%
Japan
(11)
58%
58%
China
(11)
58%
58%
Frankrijk
(11)
58%
58%
Jaarverslag | Belgacom | 21
Toelichting 6.2. Deelnemingen in joint ventures De Groep heeft volgende deelnemingen in joint ventures. Aandeel van de Groep 2010 2011
Naam
Maatschappelijke zetel
Land
Allo Bottin SA
101/109, rue Jean-Jurès 92300 Levalloi-Perret 75017 Paris Slijkensesteenweg 2 8400 Oostende BTW BE 0864.818.940
Frankrijk
(1)
50%
50%
België
(2)
50%
50%
E-Port Communications Systems SA
(1) In liquidatie (2) Joint venture van Belgacom SA
Toelichting 6.3. Deelnemingen in geassocieerde ondernemingen De Groep heeft een invloed van betekenis in de volgende ondernemingen. Naam
Tunz.com NV
ClearMedia NV
Maatschappelijke zetel
Boulevard de Waterloo 1000 Bruxelles BTW BE 0886.476.763 Zagerijstraat 11 2961 Brecht BTW BE 0831.425.897
Land
Aandeel van de Groep 2010
2011
België
40%
40%
België
40%
40%
Toelichting 6.4. Aanschaffingen en verkopen van dochterondernemingen, joint ventures en geassocieerde ondernemingen Verwerving van zeggenschap over BICS op 1 januari 2010 Vanaf 1 januari 2010 voorziet de aandeelhoudersovereenkomst van BICS in nieuwe besluitvormingsregels en een ‘deadlock’ procedure die van kracht zijn vanaf 1 januari 2010 en die de Groep doet besluiten dat hij zeggenschap verwerft over BICS vanaf die datum. Als gevolg hiervan en in toepassing van de herziene IFRS 3, wordt BICS integraal geconsolideerd vanaf 1 januari 2010 en werd het eerder aangehouden belang geherwaardeerd naar reële waarde. De Groep heeft de waarde van dit belang geschat op 564 miljoen EUR door toepassing van waarderingsmethodes, zoals geactualiseerde kasstromen met eindwaarde. De Groep heeft geen immateriële vaste activa geidentificeerd die niet individueel afscheidbaar zijn en die niet op een betrouwbare manier kunnen gewaardeerd worden omwille van hun aard. De resulterende niet-recurrente opbrengst bedraagt 436 miljoen EUR. De Groep heeft er niet voor gekozen full goodwill toe te passen voor deze overname. Dit betekent dat minderheidsbelangen niet worden gewaardeerd aan reële waarde. Er werden geen eigen vermogensinstrumenten uitgegeven als deel van de kost. De reële waarde van de identificeerbare activa en passiva van de BICS Groep op datum van de overname en de corresponderende boekwaarde onmiddellijk voor de overname bedroegen:
(in miljoen EUR)
Immateriële vaste activa met beperkte levensduur Materiële vaste activa Handelsvorderingen Terug te vorderen belastingen Andere vlottende activa Beleggingen en geldmiddelen en kasequivalenten TOTAAL ACTIVA Langetermijn rentedragende schulden Schulden voor pensioenen en beëindigingsvoordelen Voorzieningen en voorwaardelijke verplichtingen Uitgestelde belastingschulden Handelsschulden Belastingschulden Andere kortetermijnschulden Totaal minderheidsbelangen en schulden
Reële waarde erkend op verwervingsdat um
Boekwaarde
639 77 366 2 24 121 1.229 0 -2 -5 -166 -419 -8 -101 -700
156 77 366 2 24 121 746 -2 0 -5 -2 -419 -8 -101 -536
Netto activa
529
210
Minderheidsbelangen
-217
-82 128
Netto verworven activa
312
Goodwill ontstaan bij verwerving
252
Geherwaardeerd voordien aangehouden belang aan reële waarde
564
De netto kasuitstroom bij verwerving is als volgt: Betaalde vergoeding Ontvangen geldmiddelen en kasequivalenten Onbetaalde bedragen Netto kasuitstroom
0 121 0 121
In 2009 was BICS onder gezamenlijk zeggenschap. Door de overgang van proportionele consolidatie methode per 31 december 2009 naar integrale consolidatie per 1 januari 2010 zijn de kasmiddelen gestegen met 51 miljoen EUR. Op datum van overname bedroegen de handelsvorderingen 410 miljoen EUR (nominale waarde) en de waardecorrectie voor dubieuze debiteuren 43 miljoen EUR. Bij het toewijzen van de vergoeding werden geen voorwaardelijke verplichtingen erkend.
Jaarverslag | Belgacom | 22
Andere verwervingen in 2010 In 2010 heeft de Groep MBS TELECOM NV verworven voor 2 miljoen EUR en Sahara Net LCC (Saoedi Arabië) voor 5 miljoen EUR. De reële waarde van de identificeerbare activa en passiva van deze aanschaffingen op datum van de overname en de corresponderende boekwaarde onmiddellijk vóór de overname bedroegen: Reële waarde (in miljoen EUR) erkend op Boekwaarde verwervings datum Immateriële vaste activa met beperkte levensduur Materiële vaste activa Handelsvorderingen Andere vlottende activa Beleggingen en geldmiddelen en kasequivalenten TOTAAL ACTIVA Handelsschulden Andere kortetermijnschulden Totaal minderheidsbelangen en schulden
2 1 3 2 3 11 -6 -3 -9
0 1 3 2 3 9 -6 -3 -9
Netto verworven activa
2
0
Goodwill ontstaan bij verwerving
5
Vergoeding
7
De vergoeding is als volgt samengesteld: Cash betaald aan aandeelhouders Vergoeding
7 7
De netto kasuitstroom bij verwerving is als volgt: Betaalde vergoeding Ontvangen geldmiddelen en kasequivalenten Netto kasuitstroom
7 -3 4
Verwervingen in 2011 De verwervingen van 2011 hebben volgende impact op de geconsolideerde jaarrekening
(in miljoen EUR)
Reële waarde erkend op verwervings datum
Boekwaarde
Immateriële vaste activa met beperkte levensduur Handelsvorderingen Andere vlottende activa Beleggingen en geldmiddelen en kasequivalenten TOTAAL ACTIVA Minderheidsbelangen Uitgestelde belastingschulden Handelsschulden Andere kortetermijnschulden Totaal minderheidsbelangen en schulden
8 3 1 5 17 3 -3 -4 -1 -4
0 3 1 5 9 3 0 -4 -1 -2
Netto verworven activa
13
7
Goodwill ontstaan bij verwerving Eigen vermogen mutatie Vergoeding
6 1 19
De vergoeding is als volgt samengesteld: Cash betaald aan aandeelhouders Vergoeding
19 19
De netto kasuitstroom bij verwerving is als volgt: Betaalde vergoeding Ontvangen geldmiddelen en kasequivalenten Netto kasuitstroom
19 -5 14
De netto kasuitstroom ten gevolge van verwervingen in 2011 is voornamelijk het gevolg van de verwerving in april 2011 door de Groep van 100% van de aandelen van Eudasys SAS, een toonaangevende speler op de dataopslagmarkt in Frankrijk, voor EUR 11 miljoen. In 2011 is Eudasys SAS opgenomen in Telindus France SA.
Jaarverslag | Belgacom | 23
Verkopen in 2011 In 2011 heeft de Groep een aantal kleinere filialen verkocht. De netto activa die in 2011 in het kader van bovenvermelde transacties verkocht werden zijn als volgt: (in miljoen EUR)
Verkopen van 2011
Toelichting
Verkochte vaste activa Verkochte vlottende activa, exclusief geldmiddelen en kasequivalenten Verkochte geldmiddelen en kasequivalenten Afgestoten minderheidsbelangen Verkochte langetermijnschulden Verkochte kortetermijnschulden Verkochte netto activa
25 32 69 -1 -17 -29 80
Ontvangen vergoeding, na aftrek van transactiekosten
73
Winst/(verlies) op verkoop - in niet-recurrente opbrengsten - in niet-recurrente kosten
-7 11 -18
22 26
De netto instroom van kasmiddelen uit de verkoop is als volgt: Ontvangen geldmiddelen Afgestane geldmiddelen en kasequivalenten Netto kas-instroom / (uitstroom)
73 -69 4
Toelichting 7. Andere deelnemingen De andere deelnemingen bevatten enkel de deelnemingen waarover de Groep geen zeggenschap, gezamenlijk zeggenschap of invloed van betekenis uitoefent. De netto boekwaarden van de andere deelnemingen zijn gewijzigd als volgt: (in miljoen EUR) Netto boekwaarde op 1 januari
Per 31 december 2010 2011 1
26
Aanschaffingen
25
5
Totaal
26
31
(in miljoen EUR) Aanschaffingswaarde Gecumuleerde waardeverminderingen Netto boekwaarde
Per 31 december 2010 2011 33 -7 26
37 -7 31
In 2010 verwierf de Groep minderheidsbelangen in Onlive Inc, In3Depth Systems NV en Jinny Media Ltd voor een totaal bedrag van 25 miljoen EUR. In 2011 verwierf de Groep minderheidsbelangen in Dacenter NV en Awingu NV voor een totaal bedrag van 5 miljoen EUR.
Jaarverslag | Belgacom | 24
Toelichting 8. Winstbelasting De bruto uitgestelde belastingvorderingen / (schulden) betreffen: (in miljoen EUR) Uitgestelde belastingschulden Versnelde afschrijvingen voor fiscale doeleinden Reële waarde aanpassingen met betrekking tot acquisities Statutaire voorzieningen, niet weerhouden onder IFRS Uitgestelde belastingen op de verkopen van materiële vaste activa Andere Bruto uitgestelde belastingschulden Uitgestelde belastingvorderingen Reële waardeaanpassingen van materiële vaste activa Herwaardering van financiële instrumenten naar de reële waarde Schuld voor vergoedingen na uitdiensttreding en beëindigingsvoordelen Overdraagbare fiscale verliezen Kapitaalverlies op investeringen in dochterondernemingen Andere Bruto uitgestelde belastingvorderingen
Per 31 december 2010 2011 -16 -172 -15 -5 -16 -223
-9 -158 0 -4 -24 -195
43 7 119 10 1 14 195
44 8 86 8 1 12 160
-187 158
-157 121
De netto uitgestelde belastingvorderingen/(schulden), gegroepeerd per wettelijke entiteit, zijn als volgt : Netto uitgestelde belastingschulden Netto uitgestelde belastingvorderingen
De uitgestelde belastingsschulden zijn in 2011 gedaald, voornamelijk ten gevolge van de afschrijving van de activa erkend bij de aankoopprijstoewijzing van BICS in 2010. Uitgestelde belastingvorderingen werden niet erkend voor de verliezen van dochterondernemingen die reeds verschillende jaren verlieslatend zijn. De gecumuleerde overdraagbare fiscale verliezen en belastingskredieten beschikbaar voor deze ondernemingen bedroegen 237 miljoen EUR op 31 december 2011 (EUR 289 miljoen in 2010) waarvan 110 miljoen EUR geen vervaldag hebben, 2 miljoen EUR en 26 miljoen EUR vervallen respectievelijk in 2013 en 2014 en 99 miljoen EUR heeft een latere vervaldatum. Het aandeel van Belgacom in de niet-uitgekeerde beschikbare reserves van dochterondernemingen bedraagt 5.401 miljoen EUR op 31 december 2011 (5.940 miljoen in 2010) en is bij uitkering aan de moedermaatschappij belastbaar tegen een effectief belastingpercentage van 1,7%. Er wordt geen uitgestelde belastingschuld erkend voor deze niet-uitgekeerde beschikbare reserves, behalve wanneer er een beslissing wordt genomen om deze overgedragen winst uit te keren i.e. wanneer het filiaal van plan is een dividend uit te keren. De uitgestelde belastingopbrengsten/(kosten) in de resultatenrekening betreffen: (in miljoen EUR) M.b.t. de uitgestelde belastingschulden Versnelde afschrijvingen voor fiscale doeleinden Reële waarde aanpassingen met betrekking tot acquisities Overbodige schulden Herwaardering van financiële instrumenten naar de reële waarde Andere
Boekjaar afgesloten op 31 december 2010 2011 26 18 -1 1 9
7 16 0 0 -8
M.b.t. de uitgestelde belastingvorderingen Reële waardeaanpassingen van materiële vaste activa Herwaardering van financiële instrumenten naar de reële waarde Schuld voor vergoedingen na uitdiensttreding en beëindigingsvoordelen Overdraagbare fiscale verliezen Kapitaalverlies op investeringen in dochterondernemingen Andere
0 -1 -39 -45 -40 -3
1 1 -33 -2 0 -3
Uitgestelde belastingslasten van het jaar
-75
-20
Jaarverslag | Belgacom | 25
De geconsolideerde resultatenrekening omvat de volgende belastinglasten: Per 31 december 2010 2011
(in miljoen EUR) Courante winstbelastingen Courante winstbelastingen van het jaar Aanpassingen van courante winstbelastingen m.b.t. vorige jaren Uitgestelde belastingen Last ten gevolge van wijzigingen in tijdelijke verschillen Last ten gevolge van gebruik van overdraagbare fiscale verliezen en tax crediet Winstbelastingen geboekt in de geconsolideerde resultatenrekening
-160 1
-241 -1
-30 -45
-19 -2
-233
-262
De aansluiting tussen de belastinglast op de winst vóór belastingen tegen de wettelijke aanslagvoet en de belastingen op de winst tegen de reële aanslagvoet van de Groep voor elk van de twee jaren eindigend op 31 december is als volgt: Per 31 december (in miljoen EUR) 2010 2011 Winst vóór belastingen Tegen de Belgische wettelijke aanslagvoet van 33,99% Lagere inkomstenbelastingspercentage van andere landen Belastingeffect van de verkopen van dochterondernemingen en andere deelnemingen Belastingeffect van de kapitaalverliezen uit investeringen in dochterondernemingen Niet-belastbare winst uit dochterondernemingen en notionele interestaftrek Fiscaal niet-aftrekbare uitgaven Andere Belastingkost Effectieve belastingsvoet
1.517
1.035
516 -2 -148 -7 -128 9 -6 233 15,39%
352 -1 2 0 -134 27 17 262 25,28%
De effectieve belastingsvoet voor 2011 was 25.28% versus 15.39% in 2010, tengevolge van een niet belaste winst van EUR 436 miljoen gerealiseerd bij het verwerven van zeggenschap over BICS op 1 januari 2010. De niet-belastbare winst uit dochterondernemingen resulteert voornamelijk uit de toepassing van de algemene principes van de fiscale wetgeving zoals de notionele intrestaftrek in België. De fiscaal niet-aftrekbare uitgaven omvatten voornamelijk diverse uitgaven die niet aftrekbaar zijn voor fiscale doeleinden en niet-erkende overgedragen fiscale verliezen. Andere aanpassingen voor het jaar 2011 betreffen grotendeels belastingen op intragroep dividenden. Het belastingseffect van elk element van de niet-gerealiseerde resultaten is als volgt: (in miljoen EUR)
Per 31 december 2010 2011
Eigen vermogen toename uit herwaardering aan reële waarde van voor verkoop beschikbare financiële activa Totaal
2 2
0 0
Toelichting 9. Activa en schulden voor pensioenen, andere vergoedingen na uitdiensttreding en beëindigingsvoordelen De Groep heeft verschillende plannen waarvan hieronder een overzicht wordt weergegeven: (in miljoen EUR)
Per 31 december 2010 2011
Beëindigingsvoordelen en bijkomende vergoedingen in verband met herstructureringsprogramma's Aanvullende pensioenplannen (nettoschuld) Vergoedingen na uitdiensttreding andere dan pensioenen Andere schulden Nettoschuld opgenomen in de balans Aanvullende pensioenplannen (nettoactiva) Nettoactiva opgenomen in de balans
353 1 196 15 565 -2 -2
257 1 204 16 479 -2 -2
De berekening van de nettoschulden is gebaseerd op de assumpties die werden vastgelegd op de balansdatum. De assumpties voor de verschillende plannen werden bepaald op basis van macro-economische gegevens en de specifieke voorwaarden inzake duur en begunstigde populatie van elk plan, met als doel de meest relevante inschatting van de verwachte kasuitstromen te maken.
Toelichting 9.1. Beëindigingsvoordelen en bijkomende vergoedingen in verband met herstructureringsprogramma’s Beëindigingvoordelen en bijkomende vergoedingen in deze toelichting hebben werknemersherstructureringsprogramma’s. Er worden geen activa opgebouwd voor deze voordelen.
betrekking
op
In 2002 heeft Belgacom NV het werknemersherstructureringsprogramma Belgacome-Strategic Transformation (“BeST”) doorgevoerd. Volgens de voorwaarden van het programma, zal de Groep gegarandeerde salarissen betalen tot het jaar 2012. In 2005 heeft de Groep een afvloeiingsplan en een eindeloopbaan oplossing (peterschap) geïmplementeerd. Volgens de voorwaarden van het programma, zal de Groep vergoedingen betalen tot het jaar 2015. In 2007 heeft de Groep een vrijwillig programma van externe mobiliteit naar de Belgische Staat geïmplementeerd voor haar statutaire werknemers. In 2008 is de schuld van de Groep inzake herstructureringsprogramma’s met 53 miljoen EUR gestegen, erkend als nietrecurrente kost in de resultatenrekening. Deze stijging geeft de impact weer van de evolutie van de index in 2008 op alle salariscomponenten van alle herstructureringsprogramma’s (19 miljoen EUR), en van het succes van het externe mobiliteitsprogramma opgestart in 2007 (34 miljoen EUR) In 2009 implementeerde de Groep een herstructureringsprogramma voor werknemers in dochterondernemingen hetgeen resulteerde in een niet-recurrente kost van 7,5 miljoen EUR (zie toelichting 26).
Jaarverslag | Belgacom | 26
In 2010 heeft de Groep bijkomende voorwaarden ingevoerd om te kunnen genieten van een vertrekpremie voor de deelnemers aan het vrijwillig programma van externe mobiliteit dat in 2007 werd geïmplementeerd, hetgeen tot een daling van het aantal vrijwilligers heeft geleid. Elke herwaardering van de schuld voor beëindigingvoordelen en bijkomende vergoedingen wordt onmiddellijk in de resultatenrekening erkend. De financieringstoestand van de plannen voor beëindigingsvoordelen en bijkomende vergoedingen is als volgt : Per 31 december 2010 2011
(in miljoen EUR) Bruto pensioenschuld Schuld die de fondsbeleggingen overschrijdt
353 353
257 257
De volgende kostencomponenten zijn opgenomen in de resultatenrekening: (in miljoen EUR)
Boekjaar afgesloten per 31 december 2010 2011
Intrestkost Erkende actuariële (winst) / verliezen Kosten opgenomen in de resultatenrekening voor inperkingen, afwikkelingen en speciale beëindigingsvoordelen Speciale beëindigingsvoordelen Kosten opgenomen in de resultatenrekening
11 -8
5 5
4
10
0 4
0 10
De beweging van de nettoschuld werd als volgt opgenomen in de balans: (in miljoen EUR)
Boekjaar afgesloten per 31 december 2010 2011
In het begin van het jaar Kosten van het boekjaar Bedrijfscombinaties Reële werkgeversbijdrage Op het einde van het jaar
469 4 1 -121 353
353 10 0 -105 257
Wijziging in de fondsbeleggingen : (in miljoen EUR) In het begin van het jaar Reële werkgeversbijdrage Uitkeringen aan begunstigden Op het einde van het jaar
Per 31 december 2010 2011 0 121
0 105
-121 0
-105 0
Wijziging in de bruto schuld: (in miljoen EUR) In het begin van het jaar Intrestkost Erkende actuariële (winst) / verliezen Bedrijfscombinaties Uitkeringen aan begunstigden Op het einde van het jaar
Per 31 december 2010 2011 469 11 -8 1 -121 353
353 5 5 0 -105 257
De schuld voor beëindigingsvoordelen en bijkomende vergoedingen werd bepaald op basis van de volgende assumpties: Discontovoet Toekomstige prijsinflatie
Per 31 december 2010 2011 2,6 %- 4,5% 2,6 %- 4,5% 2,0% 2,0%
Sensitiviteitsanalyse Een verhoging of verlaging van 0,5% van de werkelijke discontovoet resulteert in een schuldvariatie van ongeveer 2 miljoen EUR. De Groep voorziet dat een bedrag van 99 miljoen EUR zal betaald worden als beëindigingvoordelen en bijkomende vergoedingen in 2012.
Toelichting 9.2. Aanvullende pensioenplannen Belgacom NV en sommige dochterondernemingen hebben een aanvullend pensioenplan (te bereiken doel) voor hun personeelsleden. Dit plan verstrekt pensioenvoordelen voor diensten geleverd vanaf 1 januari 1997. Het desbetreffende afzonderlijk beheerde pensioenfonds werd in 1998 opgericht. Het pensioenfonds van Belgacom Mobile, opgericht in 2001, is gefusioneerd met het pensioenplan van Belgacom NV in 2009. Telindus BV, een dochteronderneming gevestigd in Nederland, heeft een aanvullend pensioenfonds voor haar personeelsleden (te bereiken doel). Dit fonds wordt gefinancierd via een verzekeringsmaatschappij.
Jaarverslag | Belgacom | 27
De financieringstoestand van de pensioenplannen is als volgt: De financieringstoestand van de pensioenplannen is als volgt: Per 31 december 2010 2011
(in miljoen EUR) Bruto pensioenschuld Fondsbeleggingen tegen reële waarde Tekort / (surplus) Niet-erkende actuariële winst / (verliezen) Tekort / (surplus) na niet-erkende actuariële winst / (verliezen) samengesteld uit: Nettoschuld opgenomen in de balans Nettoactiva opgenomen in de balans
239 -211 28 -29 -1 1 -2
273 -231 43 -44 -1 1 -2
Historische gegevens: (in miljoen EUR) Bruto pensioenschuld Fondsbeleggingen tegen reële waarde Tekort / (surplus) Ervaringsaanpassing op verplichtingen : winst / (verlies) Ervaringsaanpassing op fondsbeleggingen : winst / (verlies)
2007
2008
5 -4 0 0 0
168 -131 37 10 -45
Per 31 december 2009 196 -172 24 2 10
2010
2011
239 -211 28 -10 5
273 -231 43 5 -20
De volgende kostencomponenten zijn opgenomen in de resultatenrekening: (in miljoen EUR) Servicekost - werkgever Intrestkost Verwacht rendement op fondsbeleggingen Kosten opgenomen in de resultatenrekening
Boekjaar afgesloten per 31 2010 2011 25 11 -11 25
31 12 -14 29
De beweging van de nettoschuld/(nettoactiva) werd als volgt opgenomen in de balans: (in miljoen EUR) In het begin van het jaar Kosten van het boekjaar Reële werkgeversbijdrage Tekort / (surplus) na niet-erkende actuariële winst / (verliezen) samengesteld uit: Nettoschuld op het einde van het jaar Nettoactiva op het einde van het jaar
Per 31 december 2010 2011 -1 25 -25 -1 1 -2
-1 29 -29 -1 1 -2
Wijziging in fondsbeleggingen: (in miljoen EUR) In het begin van het jaar Verwacht rendement op fondsbeleggingen Actuariële winsten / (verliezen) op de fondsbeleggingen Reële werkgeversbijdrage Uitkeringen aan begunstigden en kosten Op het einde van het jaar
Per 31 december 2010 2011 172 11 5 25 -3 211
211 14 -20 29 -3 231
Wijziging in de bruto schuld: (in miljoen EUR) In het begin van het jaar Servicekost Intrestkost Uitkeringen aan begunstigden en kosten Actuarieel verlies / (winst) Op het einde van het jaar
Per 31 december 2010 2011 196 25 11 -3 10 239
239 31 12 -3 -5 273
De pensioenschuld werd bepaald op basis van de volgende assumpties: Discontovoet Verwacht rendement op fondsbeleggingen Telindus BV Verwacht rendement op fondsbeleggingen Belgacom Group Toekomstige prijsinflatie Nominaal toekomstige loonsverhoging Nominaal toekomstige barema-stijging
Per 31 december 2010 2011 5,00% 5,00% 2,25% 2,25% 6,20% 6,20% 2,00% 2,00% 2,00% - 4,50% 2,00% - 4,50% 2,00% - 3,95% 2,00% - 3,95%
De verwachte opbrengst van de activa van de plannen (fondsbeleggingen) is een raming gebaseerd op marktgegevens en toekomstige langetermijnverwachtingen. Deze houdt eveneens rekening met de activatoewijzing van het pensioenplan die kan evolueren over de tijd, afhankelijk van de gerealiseerde en toekomstige verwachte opbrengsten.
Jaarverslag | Belgacom | 28
De activa van de pensioenenplannen zijn als volgt: Per 31 december 2010 2011 49% 46% 44% 47% 7% 7%
Aandelen Vast rentende effecten : obligaties en liquide middelen Verzekeringsbeleggingen (voor plan van Telindus BV)
Het reële rendement van de activa van de plannen is als volgt: Per 31 december 2010 2011
(in miljoen EUR) Reële rendement van de activa van de plannen
16
-7
De Groep verwacht in 2012 31 miljoen EUR bij te dragen aan deze pensioenplannen.
Toelichting 9.3. Andere vergoedingen na uitdiensttreding Historisch kent de Groep haar gepensioneerden naast de pensioenen andere voordelen toe onder de vorm een socio-culturele premie en andere sociale voordelen zoals hospitalisatie. Er worden geen activa opgebouwd voor dergelijke voordelen. In 2011 heeft de Groep besloten om de hospitalisatieplannen te vervangen en een groot deel van de risico’s verbonden aan de toekomstige betalingen aan gepensioneerden af te wikkelen. In het nieuwe plan zal het te betalen bedrag door de Groep gebaseerd zijn op een geïndexeerd vast bedrag per begunstigde. Dit resulteerde in een totaal netto negatief impact van 3 miljoen EUR in de resultatenrekening. De financieringstoestand van de plannen is als volgt: Per 31 december 2010 2011
(in miljoen EUR) Bruto pensioenschuld Fondsbeleggingen tegen reële waarde Niet-erkende actuariële verliezen Niet-erkende servicekost van vroegere dienstjaren Nettoschuld opgenomen in de balans
253 0 -55 -2 196
256 0 -50 -2 204
Historische gegevens: (in miljoen EUR)
2007
2008
Per 31 december 2009 2010
2011
Bruto pensioenschuld
69
235
238
253
256
Schuld die de fondsbeleggingen overschrijdt
69
235
238
253
256
0
2
0
-12
-25
Ervaringsaanpassing op verplichtingen : winst / (verlies) De volgende kostencomponenten zijn opgenomen in de resultatenrekening: (in miljoen EUR)
Boekjaar afgesloten per 31 december 2010 2011
Servicekost - werkgever Intrestkost Afschrijving actuarieel verlies
2 13 1
3 12 2
Kosten opgenomen in de resultatenrekening voor inperkingen, afwikkelingen en speciale beëindigingsvoordelen
17
18
Inperkings- en afwikkelingskosten/(baten) en servicekost van vroegere dienstjaren Kosten opgenomen in de resultatenrekening
0 17
21
3
De beweging van de nettoschuld werd als volgt opgenomen in de balans: (in miljoen EUR) In het begin van het jaar Kosten van het boekjaar Reële werkgeversbijdrage Op het einde van het jaar
Per 31 december 2010 2011 191 17 -12 196
196 21 -12 204
Wijziging in de fondsbeleggingen : (in miljoen EUR) In het begin van het jaar Reële werkgeversbijdrage Uitkeringen aan begunstigden Op het einde van het jaar
Per 31 december 2010 2011 0 -12 12 0
0 -12 12 0
Jaarverslag | Belgacom | 29
Wijziging in de bruto schuld: Per 31 december 2010 2011
(in miljoen EUR) In het begin van het jaar
238
253
Servicekost Intrestkost Afwikkeling Uitkeringen aan begunstigden Actuariële (winsten)/verliezen Op het einde van het jaar
2 13 0 -12 12 253
3 12 -25 -12 25 256
De schuld voor andere vergoedingen na uitdiensttreding werd bepaald op basis van de volgende assumpties: Per 31 december 2010 2011 5,00% 5,00% 2,00% - 4,00% 2,00% 2,00% 2,00%
Discontovoet Toekomstige kostenevolutie Toekomstige prijsinflatie
De schuld voor de andere vergoedingen na uitdiensttreding werd bepaald op basis van de beste schatting door het bedrijf van de financiële en demografische hypotheses, welke elk jaar worden herbekeken. Sensitiviteitsanalyse Een stijging of een daling van 1% in de trend van de medische kosten zou resulteren in respectievelijk een stijging van 14 miljoen EUR of een daling van 11 miljoen EUR van de bruto schuld en in een stijging of een daling van de kost (service en interestkost) van het jaar met respectievelijk 2 miljoen EUR en 1 miljoen EUR. De Groep verwacht in 2012 een bedrag van 15 miljoen EUR aan deze plannen bij te dragen.
Toelichting 9.4. Overige verplichtingen De Groep heeft een wettelijke verplichting om kinderbijslagen uit te betalen aan een beperkt aantal statutaire gepensioneerden en aan de begunstigden van werknemersherstructureringsprogramma’s. Telindus Frankrijk heeft een wettelijke verplichting, in overeenstemming met de locale wetgeving in Frankrijk, om éénmalig een vergoeding na uitdiensttreding uit te betalen. Deze bedragen worden rechtstreeks door de Groep uitbetaald en daardoor worden er geen activa opgebouwd voor dergelijke voordelen. Herwaarderingen van de schuld worden onmiddellijk opgenomen in de resultatenrekening. De financieringstoestand is als volgt: Per 31 december 2010 2011
(in miljoen EUR) Bruto pensioenschuld Nettoschuld opgenomen in de balans
15 15
16 16
2010 3,75% 2,00%
2011 3,75% 2,00%
De schuld werd bepaald op basis van de volgende assumpties: Discontovoet Toekomstige prijsinflatie
Toelichting 10. Andere vaste activa (in miljoen EUR)
Per 31 december 2010 2011
Toelichting
Andere derivaten Lange termijnbeleggingen Andere activa Totaal
31
106 5 11 122
132 5 43 180
Toelichting 11. Handelsvorderingen De meeste handelsvorderingen zijn niet rentedragend en hebben over het algemeen een looptijd van 30 tot 90 dagen. De looptijd van de handelsvorderingen van het segment International Carrier Services is echter langer aangezien de meeste vorderingen op andere telecom operatoren worden betaald op basis van netting akkoorden. De analyse van de vervallen handelsvorderingen waarop geen waardevermindering werd geboekt, stelt zich voor als volgt:
Per 31 december
Bruto vorderingen
Waardeverminderingen voor Netto dubieuze boekwaarde vorderingen
Niet vervallen en niet onderworpen aan waardevermindering
(in miljoen EUR) 2006 2007 2008 2009 2010 2011
1.340 1.295 1.350 1.209 1.389 1.472
-133 -138 -145 -120 -143 -144
1.207 1.158 1.205 1.089 1.246 1.328
933 858 923 933
Vervallen maar niet onderworpen aan waardevermindering
< 30 dagen
30-60 dagen
60-90 dagen
125 102 84 97
29 34 44 53
18 15 29 33
90-180 dagen 180-360 dagen
31 28 45 66
34 14 47 58
> 360 dagen
35 37 73 87
Jaarverslag | Belgacom | 30
Op 31 december 2010, en 2011, waren respectievelijk 74% en 70% van het totaal van de handelsvorderingen niet vervallen en zonder waardevermindering. Voor de twee voorgestelde jaren werden geen handelsvorderingen in onderpand als zekerheid gegeven. In 2011 heeft Belgacom Groep bankwaarborgen en waarborgen van moederondernemingen gekregen voor een bedrag van 7 miljoen EUR (6 miljoen EUR in 2010) als onderpand voor openstaande facturen. De evolutie van de waardeverminderingen voor dubieuze vorderingen is als volgt: (in miljoen EUR)
Toelichting
Op 1 januari (Toename) / daling erkend in resultatenrekening Andere bewegingen
25
Per 31 december
2010
2011 -120
-143
-8 -15
-4 2
-143
-144
Toelichting 12. Andere vlottende activa (in miljoen EUR) Terug te vorderen B.T.W. Andere derivaten Over te dragen kosten Verkregen opbrengsten Andere vorderingen Totaal
Toelichting 31.1
Per 31 december 2010 2011 7 1 100 19 14 142
16 3 108 12 13 152
Toelichting 13. Beleggingen (in miljoen EUR) Aandelen Totaal
Toelichting 31
Per 31 december 2010 2011 43 43
36 36
De aandelen omvatten beveks en fondsen die hoofdzakelijk werden geïnvesteerd in geldmarktinstrumenten, euro-obligaties en eigen vermogensinstrumenten.
Per 31 december 2010 2011
(in miljoen EUR) Aanschaffingswaarde Gecumuleerde herwaardering aan reële waarde Netto boekwaarde
43 0 43
36 0 36
Gedurende de twee getoonde jaren is de netto boekwaarde van de beleggingen als volgt geëvolueerd: (in miljoen EUR)
Toelichting
Per 31 december 2010 2011
Netto boekwaarde op 1 januari
76
43
Aanschaffingen Verkopen Herwaardering aan reële waarde Overdracht naar resultatenrekening bij verkoop
38 -64
8 -16
-7
0
43
36
Boekwaarde op 31 december
28
Toelichting 14. Geldmiddelen en kasequivalenten (in miljoen EUR) Vastrentende effecten Kortetermijndeposito's Kas en banktegoeden Totaal
Per 31 december 2010 2011 332 195 57 584
147 109 64 320
De Groep investeert een deel van haar beschikbare liquiditeiten in schatkistcertificaten. Deze worden tot het einde van de looptijd aangehouden. De kortetermijndeposito’s worden belegd voor periodes die variëren van één tot drie maanden afhankelijk van de onmiddellijke cashbehoeften van de Groep en brengen intrest op volgens de respectieve rentevoeten van de korte termijndeposito’s.De banktegoeden brengen intrest op tegen variabele rentevoeten op basis van de dagelijkse bankdepositorente.
Jaarverslag | Belgacom | 31
Toelichting 15. Vermogen Toelichting 15.1. Eigen vermogen Per 31 december 2011 bedroeg het kapitaal van Belgacom NV 1 miljard EUR (volledig volstort), vertegenwoordigd door 338.025.135 aandelen zonder nominale waarde en allen met dezelfde rechten voor zover deze rechten niet geschorst of vernietigd werden in geval het eigen aandelen betrof. De Raad van Bestuur van Belgacom NV is bevoegd om het kapitaal te verhogen met een maximum bedrag van 200 miljoen EUR. De uitkering van overgedragen winsten van Belgacom NV, de moedermaatschappij, wordt beperkt door een wettelijke reserve, die tijdens de vorige jaren werd opgebouwd in overeenstemming met de Belgische vennootschappenwet, tot 10% van het geplaatste kapitaal van Belgacom. Belgacom NV heeft de statutaire verplichting om 5% van de winst vóór belastingen van de moedermaatschappij uit te keren aan haar werknemers. In de bijgaande geconsolideerde jaarrekening wordt deze winstverdeling geboekt als personeelskosten. Op 31 december 2011 had de Groep 20.376.314 eigen aandelen, waarvan 4.663.114 met dividendrechten en 15.713.200 zonder dividendrechten. De dividenden toegekend aan eigen aandelen met dividendrechten, worden geboekt onder de rubriek “Onbeschikbare reserve voor verdeling” in de enkelvoudige jaarrekening van Belgacom NV. In 2010 en 2011 verkocht de Groep respectievelijk 294.304 en 277.474 eigen aandelen aan haar senior management voor 6 miljoen EUR onder een aandelenaankoopplan met korting van 16,67% (zie toelichting 35). De personeelsleden oefenden in 2010 en 2011 respectievelijk 573.654 en 189.681 opties op aandelen uit. Om deze uitoefening van aandelenopties te verwezenlijken, gebruikte de Groep eigen aandelen (zie toelichting 35). In 2010 kende de Groep 1.023.210 opties op aandelen toe aan het top management en aan het senior management, met een uitoefenprijs van 26,445 EUR. In 2011 kende de Groep 1.036.061 opties op aandelen toe aan het top management en het senior management, met een uitoefenprijs van 25,015EUR (zie toelichting 35). In het kader van het aandeleninkoopprogramma verwierf Belgacom in het 2de en 3de kwartaal van 2011 4.300.975 eigen aandelen ten bedrage van 100 miljoen EUR. Ten einde de uitstaande aandelenopties die werden toegekend in 2010 and 2011 te dekken, heeft de Raad van Bestuur op 27 oktober 2011 de conversie goedgekeurd van 2.025.774 eigen aandelen zonder dividendrechten in eigen aandelen met dividendrechten.
Aantal aandelen (inclusief eigen aandelen): Op 1 januari Vernietigingen Per 31 december Aantal eigen aandelen: Op 1 januari Inkoop Verkoop onder een aandelenaankoopplan met korting Uitoefening van opties op aandelen Per 31 december
2010 338.025.135 0 338.025.135
2011 338.025.135 0 338.025.135
2010 17.410.452 0 -294.304 -573.654 16.542.494
2011 16.542.494 4.300.975 -277.474 -189.681 20.376.314
Toelichting 15.2. Minderheidsbelangen Minderheidsbelangen omvatten voornamelijk
het aandeel van 42,4% van de minderheidsaandeelhouders (Swisscom en MTN Dubai) in BICS, vanaf 1 januari 2010, het aandeel van 30% van de minderheidsaandeelhouder in het vermogen en nettoresultaat van Sahara Net LCC; het aandeel van 35% van de minderheidsaandeelhouder Arcelor Mittal in het eigen vermogen en nettoresultaat van Telindus SA (gevestigd in Luxemburg) en dochterondernemingen (zie toelichting 6).
Jaarverslag | Belgacom | 32
Toelichting 16. Rentedragende schulden Toelichting 16.1. Rentedragende schulden op lange termijn (in miljoen EUR)
Per 31 december 2010 2011
Toelichting
Niet-achtergestelde obligatieleningen Leasings en soortgelijke schulden Kredietinstellingen Andere derivaten Totaal
1.306 3 8 89 1.406
31
1.798 2 4 127 1.931
Alle langetermijnschulden zijn zonder waarborgen. Tijdens 2010 en 2011 zijn er geen wanbetalingen of schendingen mbt aangegane leningen. In de twee voorgestelde jaren werden renteswaps (IRS) en rente- en valutaswaps (IRCS) gebruikt om de rentevoet- en wisselkoersrisico’s op de niet-achtergestelde obligatieleningen in JPY te beheren. Deze swaps geven de Groep de mogelijkheid om de rentevoet om te zetten van een vaste rentevoet naar een vlottende rentevoet of omgekeerd. De rentedragende langetermijnleningen per 31 december 2011 zijn als volgt: Boekwaarde
Nominale waarde
(in miljoen EUR) Niet-achtergestelde obligatieleningen Leningen met vlottende interestvoet JPY (a) Leningen tegen vaste interestvoet EUR EUR EUR EUR JPY (a) JPY (a) Totale niet-achtergestelde obligatieleningen
Waardering volgens IAS 39
Vervaldatum
(in miljoen EUR)
84
73
746 178 125 495 1.544
750 200 125 500 1.575
83 88 171
73 72 145
Interestbetalingen / herprijsbaar
Betaalde rentevoet
Reële rentevoet
(b)
Afgeschreven kost
Dec-26
Halfjaarlijks
1,51%
1,51%
Afgeschreven Afgeschreven Afgeschreven Afgeschreven
kost kost kost kost
Nov-16 Nov-16 Dec-13 Feb-18
Jaarlijks Jaarlijks Jaarlijks Jaarlijks
4,38% 4,38% 6,00% 3,88%
4,50% 7,16% 6,11% 4,05%
Afgeschreven kost Afgeschreven kost
Nov-15 Dec-15
Jaarlijks Jaarlijks
6,18% 6,21%
6,18% 6,21%
1.798
1.792
Kredietinstellingen Leningen tegen vaste interestvoet EUR
4
4
Afgeschreven kost
Nov-13
Halfjaarlijks
3,78%
3,78%
Leasings en soortgelijke schulden
2
2
Afgeschreven kost
2014
Kwartaal
4,85%
4,85%
1.804
1.798
127
-
Totale financiële lange termijnschulden (uitgezonderd derivaten) Derivaten Derivaten aangehouden voor trading doeleinden (c)
Reële waarde
Totaal 1.931 1.798 (a) omgezet in een lening in EUR via rente- en valutaswaps (b) voor vlottendekoers leningen, rentevoet is de rentevoet van de laatste herprijzingsdatum voor 31 December 2011 (c) economische afdekking van JPY leningen
De niet-achtergestelde obligatieleningen in EUR en JPY worden door Belgacom NV uitgegeven. De nominale waarde van deze schulden is volledig terugbetaalbaar op hun vervaldatum. In januari 2011 heeft de Groep een niet-achtergestelde obligatielening op 7 jaar uitgegeven van 500 miljoen EUR onder het Euro Medium Term Note- programma, welke de aflossing gedeeltelijk compenseerde van 2 leningen die vervielen in november 2011, en dit voor een nominaal bedrag van 775 miljoen EUR. Het wisselkoersrisico gerelateerd aan de schulden in JPY is volledig economisch afgedekt door rente- en valutaswaps (IRCS). Deze swaps worden gebruikt om schulden in JPY om te zetten in schulden in EUR (zie toelichting 31). Kredietinstellingen in EUR betreft voornamelijk een langetermijnlening die aan Belgacom NV door een bank verstrekt werd, waarvan de rente halfjaarlijks wordt terugbetaald en het kapitaal eveneens halfjaarlijks terugbetaalbaar is. Een bedrag van 4 miljoen EUR van de totale nominale waarde wordt jaarlijks terugbetaald.
Toelichting 16.2. Rentedragende schulden op korte termijn Per 31 december 2010 2011
(in miljoen EUR) Niet-achtergestelde obligatieleningen - korte termijn deel Leasingschulden en soortgelijke - korte termijn deel Kredietinstellingen - korte termijn deel Andere leningen Totaal
773 3 4 3 783
0 2 4 35 41
Toelichting 17. Voorzieningen (in miljoen EUR)
Arbeidsongevallen
Geschillen
Ziektedagen
Andere risico's
Totaal
Toevoegingen Aanwendingen Terugnemingen Actualisatie Op 31 december 2010
2 -3 0 2 42
13 -4 -1 0 96
9 -13 0 0 25
8 -4 -5 0 39
32 -24 -6 2 203
Toevoegingen Aanwendingen Terugnemingen Actualisatie Op 31 december 2011
0 -3 -1 2 41
16 -3 -42 0 67
20 -15 0 0 30
8 -4 -1 0 42
44 -25 -44 2 180
De voorziening voor arbeidsongevallen betreft de vergoedingen die Belgacom NV desgevallend zou kunnen betalen aan personeelsleden die gewond geraakt zijn (met inbegrip van beroepsziekten) tijdens de uitoefening van hun functie en op de
Jaarverslag | Belgacom | 33
weg van en naar het werk. Tot 31 december 2002 werd de vergoeding, volgens de wet van 1967 (openbare sector) op de arbeidsongevallen, gedekt en rechtstreeks uitbetaald door Belgacom. Deze voorziening (gedeelte annuïteiten) is gebaseerd op actuariële gegevens met inbegrip van de sterftetafels, vergoedingspercentages, rentevoeten en andere factoren bepaald door de wet van 1967 en berekend met de hulp van een professioneel verzekeraar. Rekening houdend met de sterftetafel wordt ervan uitgegaan dat het grootste gedeelte van deze kosten zal worden uitbetaald tot 2053. Sinds 1 januari 2003 zijn de contractuele personeelsleden onderworpen aan de wet van 1971 (privé-sector) en blijven de statutaire personeelsleden onder de toepassing van de wet van 1967 (openbare sector). Zowel voor de contractuele als de statutaire personeelsleden is Belgacom sinds 1 januari 2003 gedekt door verzekeringspolissen voor arbeidsongevallen en zal zij dus geen rechtstreekse betalingen meer uitvoeren aan de personeelsleden. De voorziening voor geschillen geeft de beste raming van het management weer voor waarschijnlijke verliezen ten gevolge van hangende geschillen waarvoor de Groep door een derde partij wordt vervolgd of waarvoor zij betrokken is in een juridisch of een belastinggeschil. De verwachte timing van de bijbehorende uitstroom van kasmiddelen hangt af van de vooruitgang en de duur van de onderliggende gerechtelijke procedures. Het grootste deel van de terugnemingen is het gevolg van een regeling van netwerkgerelateerde geschillen in 2011. De voorziening voor ziektedagen is de beste raming van het management van de waarschijnlijke kosten ingevolge de toekenning door Belgacom aan haar statutaire personeelsleden van een recht op cumulatie van niet opgenomen ziektedagen. De voorziening werd bepaald op basis van statistische gegevens. De voorziening voor andere risico’s omvat hoofdzakelijk de geraamde kosten voor de ontmanteling en herstelling van de mobiele antennesites en de sites waar betaaltelefoons zijn geïnstalleerd, de voorziening voor milieurisico’s en de overige risico’s. Er wordt verwacht dat de meeste van deze kosten zullen worden betaald tijdens de periode 2009-2024. De voorziening voor ontmanteling en herstelling wordt geraamd tegen actuele prijzen en verdisconteerd tegen een discontovoet tussen 2% en 5%, afhankelijk van de verwachte timing om aan de verplichtingen te voldoen.
Toelichting 18. Andere langetermijnschulden (in miljoen EUR)
2010
Andere schulden Totaal
2011 3 3
2 2
Toelichting 19. Andere kortetermijnschulden (in miljoen EUR)
Per 31 december 2010 2011
Te betalen B.T.W. Schulden aan werknemers Voorziening voor vakantiegeld Voorziening voor sociale zekerheidsbijdrage Andere taksen Over te dragen opbrengsten Toe te rekenen kosten Andere schulden Totaal
18 107 78 65 17 191 24 29 529
25 131 79 55 91 195 36 34 647
Over te dragen opbrengsten omvatten hoofdzakelijk voorafbetaalde telecommunicatie en ICT diensten. Andere schulden houden vooral verband met ontvangen voorschotten op ICT contracten en geïncasseerde bedragen ten voordele van derden.
Toelichting 20. Netto omzet (in miljoen EUR) Verkopen van goederen Leveren van diensten Totaal
Boekjaar afgesloten op 31 december 2010 2011 565 5.987 6.552
565 5.796 6.361
Toelichting 21. Andere bedrijfsopbrengsten (in miljoen EUR) Meerwaarde op de verkoop van immateriële en materiële vaste activa Opbrengsten uit realisatie van handelsvorderingen Andere opbrengsten Totaal
Boekjaar afgesloten op 31 december 2010 2011 4 1 45 51
4 2 39 45
Andere opbrengsten omvatten hoofdzakelijk compensaties voor netwerkschade alsook bijdragen van het personeel en derden voor diverse diensten.
Jaarverslag | Belgacom | 34
Toelichting 22. Niet-recurrente opbrengsten Boekjaar afgesloten op 31 december 2010 2011 Meerwaarde op de verkoop van filialen Herwaardering aan reële waarde van het voordien aangehouden belang in BICS Totaal
0 436 436
11 0 11
Meerwaarden op de verkoop van dochterondernemingen en joint ventures worden weergegeven als niet-recurrente opbrengsten indien zij individueel 5 miljoen EUR overschrijden. In 2010, heeft de verwerving van zeggenschap over BICS en de toepassing van de herziene IFRS 3, waardoor het voorheen aangehouden belang werd geherwaardeerd naar reële waarde, geleid tot de erkenning van een niet-recurrente opbrengst van 436 miljoen EUR (zie toelichting 6.4) In 2011 heeft de verkoop van een filiaal wiens activiteit niet behoort tot de kernactiviteit van de groep geleid tot een nietrecurrente opbrengst van 11 miljoen EUR.
Toelichting 23. Kosten van aan omzet gerelateerde materialen en diensten (in miljoen EUR) Aankopen van materialen Aankopen van diensten Totaal
Boekjaar afgesloten op 31 december 2010 2011 438 2.204 2.642
428 2.089 2.517
De aankopen van materialen worden weergegeven na aftrek van het werk uitgevoerd door de onderneming, dat wordt geactiveerd ten bedrage van 63 miljoen EUR in 2010 en 77 miljoen in 2011.
Jaarverslag | Belgacom | 35
Toelichting 24. Personeelskosten en pensioenen (in miljoen EUR)
Boekjaar afgesloten op 31 december 2010 2011
Wedden en lonen Sociale zekerheidsbijdragen Pensioenkosten Vergoedingen na uitdiensttreding (andere dan pensioenen) en beëindiginsvoordelen Andere personeelskosten Totaal
818 202 25 20 43 1.107
818 203 29 23 44 1.117
De wedden en lonen en de sociale zekerheidsbijdragen worden weergegeven na aftrek van het werk uitgevoerd door de onderneming dat wordt geactiveerd ten bedrage van 60 miljoen EUR in 2010 en 70 miljoen in 2011.
Toelichting 25. Andere bedrijfskosten (in miljoen EUR) Huurkosten Onderhoud en nutsvoorzieningen Publiciteit en public relations Consultancy Administratie en opleiding Kosten voor telecommunicatie, post en kantooruitrusting Uitbestedingen Waardeverminderingen en verliezen voor dubieuze vorderingen Verlies op realisatie van handelsvorderingen Waardeverminderingen op immateriële en materiële vaste activa Andere belastingen dan winstbelastingen Andere bedrijfskosten (1) Totaal
Boekjaar afgesloten op 31 december 2010 2011
(1) Inclusief de niet-gerealiseerde en gerealiseerde wisselkoerswinsten ten belope van 5 miljoen EUR in 2010 en 5 miljoen EUR in 2011.
116 205 99 136 62 38 113 8 25 1
116 206 85 141 62 43 139 4 22 2
30 37 870
6 36 860
De andere bedrijfskosten worden weergegeven na aftrek van het werk uitgevoerd door de onderneming, dat wordt geactiveerd ten bedrage van 132 miljoen EUR in 2010 en 143 miljoen EUR 2011.
Toelichting 26. Niet-recurrente kosten (in miljoen EUR) Verlies op de verkoop van filialen Beëindigingsvoordelen en bijkomende vergoedingen Totaal
Boekjaar afgesloten op 31 december 2010 2011 0 -8 -8
18 8 26
Niet-recurrente kosten omvatten verliezen op de verkoop van geconsolideerde ondernemingen die elk afzonderlijk meer dan 5 miljoen EUR vertegenwoordigen, kosten voor herstructureringsprogramma’s (inclusief actuariële winsten en verliezen) en gevolgen van afwikkelingen van plannen voor vergoeding na uitdiensttreding. In 2010 heeft de Groep de veronderstellingen voor schatting van de schuld voor beëindigingsvoordelen herzien, wat resulteerde in een daling van de schuld van 8 miljoen EUR (zie toelichting 9.1) Op 30 juni 2011 heeft de Belgacom Groep Telindus SA (Spanje) verkocht en een verlies erkend van 18 miljoen EUR via de niet-recurrente kosten. In 2011 heeft de Groep het hospitalisatieplan van de groep vervangen, wat resulteerde in een niet-recurrente kost van 3 miljoen EUR (zie toelichting 9.3), en de schatting herzien van de schuld voor beëindigingsvoordelen, wat resulteerde in een niet-recurrente kost van 5 miljoen EUR (zie toelichting 9.1)
Toelichting 27. Afschrijvingen (in miljoen EUR) Afschrijvingen op licenties en andere immateriële vaste activa Afschrijvingen op materiële vaste activa Totaal
Boekjaar afgesloten op 31 december 2010 2011 260 549 809
266 489 756
Jaarverslag | Belgacom | 36
Toelichting 28. Netto financiële opbrengsten/(kosten) (in miljoen EUR)
Boekjaar afgesloten op 31 december 2010 2011
Financiële opbrengsten Intrestopbrengsten op financiële instrumenten Aan afgeschreven kostprijs Aan reële waarde via de resultatenrekening Intrestopbrengsten op activa Op vorderingen Meerwaarde op verkoop van Beleggingen Waardering aan de reële waarde van financiële instrumenten Niet in een afdekkingsrelatie Andere financiële inkomsten
4 1
8 2
0
8
7
0
6 2
9 3
-92 -11
-101 -12
-1 -9 0
0 -5 -2
-7 -4
-13 -3
-102
-106
Financiële kosten Intresten en kosten van leningen op financiële instrumenten Aan afgeschreven kostprijs Aan reële waarde via de resultatenrekening Actualisatie kosten Van voorzieningen Van beëindigingsvoordelen Van lange termijnschulden Waardering aan de reële waarde van financiële instrumenten Niet in een afdekkingsrelatie Andere financiële kosten Totaal
Jaarverslag | Belgacom | 37
Toelichting 29. Winst per aandeel De gewone winst per aandeel wordt berekend door de nettowinst van het jaar die kan toegekend worden aan de gewone aandeelhouders, te delen door het gewogen gemiddelde van het aantal gewone uitstaande aandelen tijdens het jaar. De verwaterde winst per aandeel wordt berekend door de nettowinst van het jaar die toegekend wordt aan de gewone aandeelhouders, te delen door het gewogen gemiddelde van het aantal gewone uitstaande aandelen, beiden gecorrigeerd voor de effecten van alle potentiële gewone aandelen die tot verwatering zullen leiden. Hierna worden de resultaten- en aandelengegevens weergegeven die worden gebruikt bij de berekening van de gewone en verwaterde winst per aandeel: Boekjaar afgesloten op 31 december (in miljoen, behalve de cijfers met betrekking tot de aandelen) 2010 2011 Nettowinst toe te rekenen aan gewone aandeelhouders (in miljoen EUR)
1.266
756
321.138.048
319.963.423
573.981
550.862
321.712.030
320.514.286
Gewone winst per aandeel (EUR)
3,94
2,36
Verwaterde winst per aandeel (EUR)
3,94
2,36
Gewogen gemiddeld aantal gewone uitstaande aandelen Correctie voor aandelenopties Gewogen gemiddeld aantal gewone uitstaande aandelen voor verwaterde winst per aandeel
Winst per aandeel wordt beïnvloed door niet-recurrente items in de nettowinst (zie toelichting 22 en 26). De aandelenopties toegekend in 2004,2007 en 2011 zijn antiverwaterend en daarom niet inbegrepen in de berekening van de verwaterde winst per aandeel, terwijl de andere toegekende opties een verwaterend effect hebben.
Toelichting 30. Betaalde en voorgestelde dividenden (in miljoen, behalve de cijfers met betrekking tot de aandelen)
Boekjaar afgesloten op 31 december 2010 2011
Dividenden op gewone aandelen: Voorgestelde dividenden (in miljoen EUR) Aantal uitstaande aandelen met dividendrechten Dividend per aandeel (EUR)
540
534
321.482.641
317.648.821
1,68
1,68
Bijzonder dividend voorgesteld aan de Algemene Vergadering (in miljoen EUR)
-
-
Bijzonder dividend per aandeel (EUR)
-
-
Interimdividend betaald aan de aandeelhouders (in miljoen EUR)
161
159
Interimdividend per aandeel (EUR)
0,50
0,50
De voorgestelde dividenden voor 2010 werden effectief uitbetaald in april 2011. Het interimdividend van 2010 werd in december 2010 uitbetaald. Het interimdividend van 2011 werd in december 2011 uitbetaald.
Jaarverslag | Belgacom | 38
Toelichting 31. Bijkomende toelichtingen inzake financiële instrumenten Toelichting 31.1. Derivaten (in miljoen EUR)
Toelichting
Vaste activa Andere derivaten - intrestgerelateerd
Per 31 december 2010 2011
10
106
132
Vlottende activa Andere derivaten TOTAAL ACTIVA
12
1 107
3 134
Langetermijnschulden Andere derivaten - intrestgerelateerd TOTAAL SCHULDEN
16
89 89
127 127
De Groep maakt gebruik van derivaten zoals renteswaps (IRS), rente- en valutaswaps (IRCS), termijnwisselcontracten en valuta opties. De onderstaande tabel geeft een overzicht van de positieve en negatieve reële waarden van de derivaten in de balans, opgenomen als respectievelijk vaste/vlottende activa of passiva, samen met de notionele bedragen per vervaltermijn. Reële waarde
Op 31 december 2010 (in miljoen EUR)
Activa
1
0
107
-89
0 0 0 0 0 0 0 0
107
-89
0
Renteswaps
0
Rente- en valutaswaps
0
0
-64
Termijnwisselcontracten (1)
Totaal
-25
106
Rente - en valutagerelateerd - anderen derivaten
Derivaten die niet kwalificeren voor afdekking
Binnen 2 maand
Passiva
Notioneel bedrag (1) 3 - 12 1-5 meer dan maand jaar 5 jaar
Totaal
0 0 0 0 0 8 -22 -14
144 -144 145 -145 0 1 -99 -98
0 0 73 -73 0 0 0 0
144 -144 217 -217 0 8 -121 -112
-14
-98
0
-112
(1) Het "+" teken verwijst naar te incasseren notionele bedragen en het "-" teken verwijst naar te betalen notionele bedragen
Reële waarde
Op 31 december 2011 (in miljoen EUR)
Activa Commodity swap Derivaten die kwalificeren voor kasstroom afdekking
Binnen 2 maand
Passiva
Notioneel bedrag (1) 3 - 12 1-5 meer dan maand jaar 5 jaar
Totaal
0 0
0 0
-1 -1
-6 -6
-1 -1
0 0
-8 -8
0 0 132 0 0 3 0 134
-25 0 0 0 -101 0 0 -127
0 0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 9 -15 -6
144 -144 145 -145 0 18 -72 -54
0 0 73 -73 0 0 0 0
144 -144 217 -217 0 27 -87 -60
Totaal 134 -127 -1 -12 (1) Het "+" teken verwijst naar te incasseren notionele bedragen en het "-" teken verwijst naar te betalen notionele bedragen
-54
0
-68
Renteswaps Rente- en valutaswaps Rente - en valutagerelateerd - anderen derivaten Termijnwisselcontracten Derivaten die niet kwalificeren voor afdekking
(1)
Toelichting 31.2. Financieel risicobeheer: objectieven en beleid De belangrijkste financiële instrumenten van de Groep bestaan uit niet-achtergestelde obligaties, handelsvorderingen en handelsschulden. De belangrijkste risico’s verbonden met deze financiële instrumenten zijn het rentevoetrisico, het wisselkoersrisico, het liquiditeitsrisico en het kredietrisico. De Groep is ook blootgesteld aan het financieel risico dat met toekomstige transacties verbonden is. Het principe van risico minimalisatie wordt op alle financiële transacties toegepast. Om dit te bereiken wordt het beheer met betrekking tot de financiering, wisselkoers, rentevoet en kredietrisico gecentraliseerd bij het Groep Treasury Department. Simulaties worden uitgevoerd gebruik makend van verschillende scenario’s (“worst case” scenario inbegrepen) om hun impact in verschillende marktomgevingen in te schatten. Alle financiële transacties en financiële risico’s worden beheerd en opgevolgd in een centraal treasury management systeem. Het Groep Treasury departement voert zijn operaties uit in het kader van de regels en richtlijnen die door de Raad van Bestuur goedgekeurd werden. Het Groep Treasury departement is verantwoordelijk voor de toepassing van deze regels en richtlijnen. Volgens deze regels, worden de derivaten gebruikt om het rentevoetrisico en het wisselkoersrisico af te dekken. Derivaten worden enkel gebruikt als dekkingsinstrument, en kunnen niet gebruikt worden voor handels- of speculatieve doeleinden. De belangrijkste gebruikte derivaten zijn de valutaswaps, de renteswaps en de rente- en valutaswaps en toekomstige koersovereenkomsten. De interne Audit afdeling van de Groep controleert regelmatig de interne controleomgeving binnen het Groep Treasury departement. Gedurende de periode 2010 – 2011 vond in de Groep geen belangrijke verandering plaats in de aard van de financiële risico’s noch in de door de Groep opgestelde regels en richtlijnen voor het beheer van financiële risico’s.
Jaarverslag | Belgacom | 39
Rentevoetrisico De blootstelling van de Groep aan de veranderende marktrentevoeten betreft voornamelijk zijn langetermijn financiële schulden. Het Groep Treasury departement beheert de blootstelling van de Groep aan wijzigingen van de rentevoeten en de financieringskost, door een mix van vaste en vlottende rentedragende schulden te gebruiken, in lijn met de door de Groep opgestelde regels voor financieel risicobeheer. Deze regels streven naar het bereiken van een optimaal evenwicht tussen de totale financieringskost, de risicobeperking en het vermijden van de volatiliteit van de financiële resultaten, rekening houdend met zowel de marktcondities en opportuniteiten als met de globale handelsstrategie van de Groep. Als gevolg daarvan heeft Belgacom op verschillende renteswaps (IRS) en rente- en valutaswaps (IRCS) ingetekend om het renterisico op bepaalde financiële verplichtingen om te zetten van een vaste rentevoet naar een vlottende rentevoet mechanisme of omgekeerd. Deze IRS en IRCS derivaten zijn economische indekkingen en komen niet in aanmerking voor hedge accounting De onderliggende tabellen tonen de rentedragende langetermijnschulden (exclusief leasing- en soortgelijke schulden), de renteswaps (IRS), de rente- en valutaswaps (IRCS) en de netto verplichtingen van de Groep, op 31 december 2010 en 2011. Op 31 december 2010 IRCS overeenkomsten IRS overeenkomsten
Directe lening Notioneel bedrag
Gewogen gemiddelde interestvoet (1)
(in miljoen EUR) EUR Vast Variabel JPY Vast
1.858
4,43%
217
4,99%
Gemiddeld e looptijd tot vervaldag
Te betalen (terug te vorderen) bedrag
(in jaren)
(in miljoen EUR)
Gewogen gemiddelde interestvoet (1)
Gemiddel de looptijd tot vervaldag
Gewogen gemiddelde interestvoet (1)
(in jaren) (in miljoen EUR)
4
9
Te betalen (terug te vorderen) bedrag
217
1,15%
9
-217
-4,99%
9
144 -144
Netto wisselverplichtingen
Gemiddel de looptijd tot vervaldag
Te betalen (terug te vorderen) bedrag
(in jaren)
(in miljoen EUR)
5 5
2.002 73
6,20% 1,27%
Notioneel bedrag
Gewogen gemiddelde interestvoet (1)
(in miljoen EUR) EUR Vast Variabel
1.579
JPY Vast Variabel
217
4,41%
4,99%
2.076
Op 31 december 2011 IRCS overeenkomsten IRS overeenkomsten Gemiddeld e looptijd tot vervaldag
Te betalen (terug te vorderen) bedrag
(in jaren)
(in miljoen EUR)
Gewogen gemiddelde interestvoet (1)
Gemiddel de looptijd tot vervaldag
8
Te betalen (terug te vorderen) bedrag
Gewogen gemiddelde interestvoet (1)
(in jaren) (in miljoen EUR)
5 217
1,61%
8
-217
-4,99%
8
Gemiddel de looptijd tot vervaldag (in jaren)
4,55% 0,93%
4 16
4,43%
4
0
Totaal 2.076 4,48% 4 0 0 (1) Gewogen gemiddelde interestvoet rekening houdend met de recentste rentevoeten voor variabele rentedragende leningen.
Directe lening
Gewogen gemiddelde interestvoet (1)
144 -144
Netto wisselverplichtingen
Gemiddel de looptijd tot vervaldag
Te betalen (terug te vorderen) bedrag
(in jaren)
(in miljoen EUR)
4 4
1.723 73
6,20% 1,74%
Totaal 1.796 4,48% 5 0 0 (1) Gewogen gemiddelde interestvoet rekening houdend met de recentste rentevoeten voor variabele rentedragende leningen.
Gewogen gemiddelde interestvoet (1)
Gemiddel de looptijd tot vervaldag (in jaren)
4,56% 1,37%
5 15
4,43%
5
0
1.796
De Groep verwacht immateriële impacten in 2012 op de resultatenrekening door te betalen intresten op leningen met vlottende rentevoet enerzijds, en anderzijds door de herwaardering aan marktwaarde van bepaalde IRS-derivaten die niet als indekking kwalificeren1. Wisselkoersrisico’s De operationele activiteiten zijn de belangrijkste bron van wisselrisico voor de Groep. Dit risico komt voor bij aankopen of verkopen die door de operationele afdelingen in een andere valuta dan hun functionele valuta worden uitgevoerd. Dergelijke transacties komen voornamelijk voor in het segment International Carrier Services (“ICS”). De internationale activiteiten van dit segment genereren betalingen in verschillende valuta’s van en naar andere telecommunicatie operatoren, evenals in sommige dochterondernemingen van de sub-groep Telindus die activiteiten in US Dollar voeren en tenslotte, in de internationale activiteiten (roaming, investeringen en operationele uitgaven) van de Groep. De wisselkoersrisico’s worden ingedekt voor zover ze de kasstromen van de Groep beïnvloeden. De wisselkoersrisico’s die de kasstromen van de Groep niet beïnvloeden (bijvoorbeeld risico’s die voortvloeien uit de omzetting van activa en schulden van de buitenlandse operaties naar de functionele valuta) worden gewoonlijk niet ingedekt. Niettemin zou de Groep kunnen overwegen om deze zogenaamde omrekeningsverschillen in te dekken indien hun mogelijke impact belangrijk zou worden voor de geconsolideerde jaarrekening. De typische instrumenten die gebruikt worden om het wisselkoersrisico in te dekken zijn de termijnwisselcontracten. In 2010 en 2011 was de Groep enkel voor zijn operationele activiteiten aan het wisselkoersrisico blootgesteld. De herwaardering naar de reële waarde van de openstaande posities in vreemde munten wordt via de resultatenrekening geboekt en wordt gereduceerd of gecompenseerd door de herwaardering van de derivaten die gebruikt werden om dit risico in te dekken. 2
De Groep voerde voor de jaren 2010 en 2011 een sensitiviteitsanalyse uit op de wisselkoersen EUR/USD, EUR/SDR2 EUR/GBP en EUR/CHF, de vier munten waarin de Groep typisch een risico heeft in zijn operationele activiteiten. Voor 2010 en 2011, was er geen belangrijke impact op de resultatenrekening van de Groep. Voor 2012, verwacht de Groep ook geen materiële impact van koersschommelingen op zijn financiële prestaties. Dit komt door het feit dat de Groep in se een beperkt (alhoewel toenemend door de groeiende ICS activiteiten) wisselrisico blijft houden enerzijds, en anderzijds door het tijdig en doeltreffend indekken van zulke wisselrisico’s wanneer zij opduiken gedurende de operaties.
1
De volaliteit van de financiële opbrengsten /(kosten) hangt af van de schommelingen van de EURIBOR op drie maand (EURIBOR 3M) voor de intrest op de leningen met vlottende rentevoet en van de IRS-EURIBOR op zeven jaar (IRS-EURIBOR 7 jaar) voor de herwaardering aan marktwaarde van de IRSderivaten. 2
SDR: Speciale Trekkingsrechten: korf van munten, vaak gebruikt in netting overeenkomsten tussen telecom operatoren.
Jaarverslag | Belgacom | 40
Kredietrisico en belangrijke concentraties van kredietrisico De Groep is blootgesteld aan kredietrisico’s door zijn operationele en financiële activiteiten (financiële beleggingen voor het beheer van de liquide middelen van de Groep). Kredietrisico betreft alle soorten risico’s op tegenpartijen, bijvoorbeeld wanneer de tegenpartij haar verplichtingen tegenover Belgacom niet nakomt in het kader van leningen, dekkingen, uitbetalingen en andere financiële activiteiten. De maximale blootstelling van de Groep aan het kredietrisico (zonder rekening te houden met de waarde van alle zakelijke of andere zekerheden), wanneer de tegenpartij haar verplichtingen tegenover elke categorie van erkende financiële activa (waaronder derivaten) niet nakomt, is gelijk aan de boekwaarde van deze activa in de balans. Om het kredietrisico te beperken dat met de financieringsactiviteiten en het beheer van de liquide middelen van de Groep verbonden is, worden dergelijke transacties als regel enkel met financiële instellingen van eerste rang afgesloten, waarvan de rating minimaal A (S&P) en/of A2 (Moody’s) bedraagt. Het kredietrisico dat uit operationele activiteiten met grote klanten voortvloeit, wordt op individuele basis beheerd en gecontroleerd. Bijkomende garanties kunnen geëist worden. Deze grote klanten zijn niet materieel voor de Groep, aangezien de portfolio van Belgacom vooral uit een massa kleinere klanten bestaat. Het kredietrisico en de concentratie van het kredietrisico verbonden met handelsvorderingen is dus beperkt. Wat de handelsvorderingen op andere telecommunicatie ondernemingen betreft, is de concentratie van het kredietrisico ook beperkt ten gevolge van de nettingovereenkomsten met de handelsschulden van die ondernemingen, de verplichtingen tot vooruitbetaling, bankgaranties, de waarborgen uitgegeven door moederondernemingen en kredietlimieten toegestaan door kredietverzekeraars. De Groep is blootgesteld aan kredietverliezen ingeval de tegenpartij haar verplichtingen op derivaten niet nakomt (zie toelichting 31.1) en een cross-border lease overeenkomst (zie toelichting 34). De Groep verwacht echter niet dat deze tegenpartijen slecht zullen presteren, gezien het om financiële instellingen met de beste kredietwaardigheid gaat. In één geval werd een zekerheid van 32 miljoen EUR (‘margin call’) ontvangen van een bank om het risico van de tegenpartij in te dekken en dit binnen de limieten van de groepsregels. Bovendien is de Groep aan kredietrisico blootgesteld door het occasioneel uitgeven van financiële zekerheden. Op 31 december 2011 had de Groep bankgaranties uitgegeven voor een bedrag van 34 miljoen EUR. Liquiditeitsrisico In overeenstemming met het Treasury beleid, beheert het Groep Treasury departement de financieringskost door een mix van schulden met vaste rentevoet en schulden met vlottende rentevoet. Een liquiditeitsreserve onder de vorm van kredietfaciliteiten of cash, wordt gehouden met het doel de liquiditeit en de financiële flexibiliteit van de Groep steeds te handhaven. Daartoe is Belgacom NV bilaterale kredieten met verschillende looptijden en twee aparte gesyndiceerde kredietfaciliteiten aangegaan. Voor de middellange tot langetermijnfinanciering, gebruikt de Groep obligaties en leningen op middellange termijn. De looptijd van de schulden is gespreid over meerdere jaren. Het Groep Treasury departement analyseert regelmatig zijn financieringsbehoefte, rekening houdend met zijn eigen rating en de bestaande condities op de markt. De onderstaande tabel vat de looptijd van rentedragende schulden van de Groep samen voor elk boekjaar. Dit profiel is gebaseerd op de niet geactualiseerde contractuele interestbetalingen en op de kapitaalsaflossingen. De impact van de derivaten op de kasstromen die gebruikt worden om een vaste rentevoet naar een vlottende rentevoet of omgekeerd om te zetten werd in acht genomen. Voor de schulden met vlottende rentevoet zijn de rentevoeten die gebruikt werden om de kasstromen te bepalen, diegenen van de laatste herprijzing voor de afsluiting van het boekjaar (respectievelijk op 31 december 2010 en 2011). (in miljoen EUR)
2011
2012
2013
2014
2015
2016-2029
Op 31 december 2010 Rentedragende schulden op lange termijn Kortetermijn rentedragende schulden Totaal
59 818 877
62 0 62
189 0 189
52 0 52
197 0 197
1.083 0 1.083
78 43 121
209 0 209
72 0 72
216 0 216
1.645 0 1.645
Op 31 december 2011 Rentedragende schulden op lange termijn Kortetermijn rentedragende schulden Totaal
Jaarverslag | Belgacom | 41
Bankkredietfaciliteiten op 31 december 2011 Behalve de rentedragende schulden op lange termijn zoals weergegeven in toelichting 16.1 en 16.2, kan de Groep beroep doen op langetermijnkredietfaciliteiten ten belope van 350 miljoen EUR en kortetermijnkredietfaciliteiten ten belope van 515 miljoen EUR. Deze faciliteiten worden verstrekt door een gediversifieerde groep van banken. Op 31 december 2011 was er geen enkel uitstaand saldo onder deze faciliteiten. Een totaal van 865 miljoen EUR is daarom beschikbaar3 voor opname op 31 december 2011. De Groep heeft ook Euro Medium Term Note (“EMTN”)-programma uitgewerkt van 2,5 miljard EUR en een Commercial Paper (“CP”)-programma van 1 miljard EUR. Op 31 december 2011 was er een uitstaand bedrag onder het EMTN-programma van 1.575 miljoen EUR, en geen uitstaand bedrag onder het CP-programma.
Toelichting 31.3. Netto financiële positie van de Groep en beheer van kapitaal De Groep definieert zijn netto financiële positie als het nettobedrag van de beleggingen, geldmiddelen en kasequivalenten, verminderd met alle rentedragende schulden en bijbehorende derivaten (met inbegrip van de herwaardering naar de reële waarde). (in miljoen EUR)
Toelichting
Per 31 december 2010 2011
ACTIVA Lange termijn beleggingen (1) Korte termijn beleggingen (1) Geldmiddelen en kasequivalenten (1) Lange termijn derivaten
10 13 14 10
5 43 584 106
5 36 320 132
SCHULDEN Langetermijn rentedragende schulden (1) Kortetermijn rentedragende schulden (1)
16 16
-1.406 -783
-1.931 -41
-1.451
-1.479
Netto financiële positie (1) na herwaardering aan de reële waarde, indien van toepassing.
De rentedragende schulden op lange termijn omvatten lange termijn derivaten tegen reële waarde die 89 miljoen EUR in 2010 en 127 miljoen EUR in 2011 vertegenwoordigen (zie toelichting 16.1). Het doel van de Groep inzake het beheer van het eigen vermogen bestaat erin om een gezonde financiële positie evenals een gezonde schuldenlast te bewaren, om op elk moment een gemakkelijke toegang tot de financiële markten te bewaren, om in staat te zijn strategische projecten te financieren, en om een aantrekkelijke vergoeding aan de aandeelhouders te bieden. Het beleid inzake de winstuitkering werd herzien door de Belgacom Raad van Bestuur van 25 februari 2010 en Belgacom verbindt zich door, in principe, het merendeel van haar jaarlijkse kasstroom voor financieringsactiviteiten (vrije kasstroom) te laten terugvloeien naar haar aandeelhouders. De uitkering uit de vrije kasstroom, hetzij via dividenden, hetzij via aandeleninkoop, zal jaarlijks opnieuw worden bekeken teneinde voldoende strategische financiële flexibiliteit te behouden voor toekomstige organische groei of groei via selectieve acquisities, met een klare focus op waardecreatie. Dit houdt tevens bevestiging in van adequate niveaus van uitkeerbare reserves. Over de twee voorgestelde jaren, heeft de Groep geen nieuwe aandelen of andere verwaterende instrumenten uitgegeven.
3
Sommige kredietfaciliteiten zijn voorwaardelijk aan het respecteren van bepaalde schuldratio’s op groepsniveau.
Jaarverslag | Belgacom | 42
Toelichting 31.4. Categorieën van financiële instrumenten De Groep gebruikt rente- en valutaswaps (IRCS) om de risico’s verbonden aan wijzigingen in rentevoeten en wisselkoersen op de rentedragende langetermijnschulden te beheersen (zie toelichting 31.2). De volgende tabellen stellen de financiële instrumenten van de Groep voor, per categorie zoals gedefinieerd door IAS 39, evenals de winsten en verliezen uit de herwaardering aan reële waarde. Aan de per 31 december 2011 geldende marktvoorwaarden overschrijdt de reële waarde van de niet achtergestelde obligatieleningen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs de boekwaarde met 116 miljoen EUR. De groep heeft niet de intentie deze leningen voor vervaldag terug te betalen. Op 31 december 2010 (in miljoen EUR)
Bijlage
Categorie volgens IAS 39 (1)
Boekwaarde
Bedragen erkend in de balans volgens IAS 39 Afgeschreven Aanwervingskost, Aanpassing aan Aanpassing aan de kostprijs na mogelijke de reële waarde reële waarde via waardeverminvia het eigen de resultatenderingen vermogen rekening
ACTIVA VASTE ACTIVA Andere deelnemingen Andere vaste activa Andere derivaten Lange termijnbeleggingen Andere financiële activa VLOTTENDE ACTIVA Handelsvorderingen Andere vlottende activa Terug te vorderen BTW en andere vorderingen Over te dragen kosten Verkregen opbrengsten Andere derivaten Beleggingen Geldmiddelen en kasequivalenten Vastrentende effecten Kortetermijndeposito's
7
AFS
31,1 10 10
FAHfT AHTM LaR
26
11
LaR
12 12 12 31,1 13
LaR LaR LaR FAHfT AFS
21 100 19 1 43
21 100 19
14 14
HTM LaR
332 252
332 252
16 16 16 16 31,1 18
FLAC FLAC FLAC FLAC FLHfT FLAC
106 5 11
1.246
26
0 106
5 11
1.246
1 43
0
SCHULDEN LANGETERMIJNSCHULDEN Rentedragende schulden Niet-achtergestelde obligatieleningen niet in een afdekkingsrelatie Leasings en soortgelijke schulden Kredietinstellingen Andere leningen Andere derivaten Andere langetermijnschulden
1.306 3 8 0 89 3
KORTETERMIJNSCHULDEN Rentedragende schulden, korte termijn deel Niet-achtergestelde obligatieleningen niet in een afdekkingsrelatie 16 FLAC 773 Leasings en soortgelijke schulden 16 FLAC 3 Kredietinstellingen 16 FLAC 4 Rentedragende schulden Andere leningen 16 FLAC 3 Handelsschulden FLAC 1.304 Andere kortetermijnschulden Toe te rekenen kosten 19 FLAC 24 Te betalen B.T.W. en andere schulden 19 FLAC 314 (1) De categoriëen volgens IAS 39 zijn de volgende : AFS: Voor verkoop beschikbare financiële activa (Available-for-sale financial assets) AHTM: Financiële activa aangehouden tot vervaldatum (Financial assets held-to-maturity) FAHfT: Financiële activa aangehouden voor trading doeleinden (Financial assets held-for-trading) LaR: Leningen en vorderingen (Loans and Receivables financial assets) FLAC: Financiële schulden aan afgeschreven kostprijs (Financial liabilities at amortized costs) FLHfT: Financiële schulden aangehouden voor trading doeleinden (Financial liabilities held-for-trading)
1.306 3 8 0 89 3
773 3 4 3 1.304 24 314
Jaarverslag | Belgacom | 43
Op 31 december 2011 (in miljoen EUR)
Bijlage
Categorie volgens IAS 39 (1)
Boekwaarde
Bedragen erkend in de balans volgens IAS 39 Afgeschreven Aanwervingskost, Aanpassing aan Aanpassing aan de kostprijs na mogelijke de reële waarde reële waarde via waardeverminvia het eigen de resultatenderingen vermogen rekening
ACTIVA VASTE ACTIVA Andere deelnemingen Andere vaste activa Andere derivaten Lange termijnbeleggingen Andere financiële activa VLOTTENDE ACTIVA Handelsvorderingen Andere vlottende activa Terug te vorderen BTW en andere vorderingen Over te dragen kosten Verkregen opbrengsten Andere derivaten Beleggingen Geldmiddelen en kasequivalenten Vastrentende effecten Kortetermijndeposito's
7
AFS
31
31,1 10 10
FAHfT AHTM LaR
132 5 43
31 5 43
11
LaR
1.328
1.328
12 12 12 31,1 13 14 14 14
LaR LaR LaR FAHfT AFS LaR HTM LaR
29 108 12 3 36 320 147 173
29 108 12
16 16 16 31,1
FLAC FLAC FLAC FLHfT
1.798 2 4 127
1.798 2 4
18
FLAC
2
2
0 132
3 35
1
320 147 173
SCHULDEN LANGETERMIJNSCHULDEN Rentedragende schulden Niet-achtergestelde obligatieleningen niet in een afdekkingsrelatie Leasings en soortgelijke schulden Kredietinstellingen Andere derivaten Niet rentedragende schulden Andere langetermijnschulden
KORTETERMIJNSCHULDEN Rentedragende schulden, korte termijn deel Leasings en soortgelijke schulden 16 FLAC 2 Kredietinstellingen 16 FLAC 4 Rentedragende schulden Andere leningen 16 FLAC 35 Handelsschulden FLAC 1.393 Andere kortetermijnschulden Toe te rekenen kosten 19 FLAC 36 Te betalen B.T.W. en andere schulden 19 FLAC 341 (1) De categoriëen volgens IAS 39 zijn de volgende : AFS: Voor verkoop beschikbare financiële activa (Available-for-sale financial assets) AHTM: Financiële activa aangehouden tot vervaldatum (Financial assets held-to-maturity) FAHfT: Financiële activa aangehouden voor trading doeleinden (Financial assets held-for-trading) LaR: Leningen en vorderingen (Loans and Receivables financial assets) FLAC: Financiële schulden aan afgeschreven kostprijs (Financial liabilities at amortized costs) FLHfT: Financiële schulden aangehouden voor trading doeleinden (Financial liabilities held-for-trading)
127
2 4 35 1.393 36 341
Toelichting 31.5. Activa en passiva aan reële waarde De Group houdt op 31 december 2011 financiële instrumenten aan die gewaardeerd zijn aan reële waarde. Deze instrumenten worden in de onderstaande tabel getoond volgens de gebruikte waarderingstechniek. De hierarchie tussen de technieken geeft het belang weer van de gebruikte inputs om de waardering te doen.
Niveau 1 : (Niet gecorrigeerde) prijsnotering in actieve markten voor identieke activa of passiva.
Niveau 3 : Waarderingstechnieken voor dewelke alle inputs die een belangrijk effect hebben op de geboekte reële waarde, niet gebaseerd zijn op waarneembare marktgegevens.
Niveau 2 : Waarderingstechnieken voor dewelke alle inputs die een belangrijk effect hebben op de geboekte reële waarde, gebaseerd zijn op direct of indirect waarneembare gegevens voor activa of passiva.
(in miljoen EUR) Toelichting
Categorie volgens IAS 39 (1)
Saldo op 31 december 2010
Gebruikte waarderingsmethode op het einde van het boekjaar: Laag 1
Laag 2
Laag 3
ACTIVA VASTE ACTIVA Andere deelnemingen Andere vaste activa Andere derivaten
7
AFS
26
31,1
FAHfT
106
VLOTTENDE ACTIVA Andere vlottende activa Andere derivaten Beleggingen
31,1 13
FAHfT AFS
1 43
31,1
FLHfT
89
26 106
1 43
SCHULDEN LANGETERMIJNSCHULDEN Rentedragende schulden Andere derivaten
(1) De categoriëen volgens IAS 39 zijn de volgende : AFS: Voor verkoop beschikbare financiële activa (Available-for-sale financial assets) AHTM: Financiële activa aangehouden tot vervaldatum (Financial assets held-to-maturity) FAHfT: Financiële activa aangehouden voor trading doeleinden (Financial assets held-for-trading) LaR: Leningen en vorderingen (Loans and Receivables financial assets) FLAC: Financiële schulden aan afgeschreven kostprijs (Financial liabilities at amortized costs) FLHfT: Financiële schulden aangehouden voor trading doeleinden (Financial liabilities held-for-trading)
89
Jaarverslag | Belgacom | 44
(in miljoen EUR) Toelichting
Categorie volgens IAS 39 (1)
Saldo op 31 december 2011
Gebruikte waarderingsmethode op het einde van het boekjaar: Laag 1
Laag 2
Laag 3
ACTIVA VASTE ACTIVA Andere deelnemingen Andere vaste activa Andere derivaten
7
AFS
31
31,1
FAHfT
132
VLOTTENDE ACTIVA Andere vlottende activa Andere derivaten Beleggingen
31,1 13
FAHfT AFS
3 36
31,1
FLHfT
127
31 132
3 36
SCHULDEN LANGETERMIJNSCHULDEN Rentedragende schulden Andere derivaten
127
(1) De categoriëen volgens IAS 39 zijn de volgende : AFS: Voor verkoop beschikbare financiële activa (Available-for-sale financial assets) AHTM: Financiële activa aangehouden tot vervaldatum (Financial assets held-to-maturity) FAHfT: Financiële activa aangehouden voor trading doeleinden (Financial assets held-for-trading) LaR: Leningen en vorderingen (Loans and Receivables financial assets) FLAC: Financiële schulden aan afgeschreven kostprijs (Financial liabilities at amortized costs) FLHfT: Financiële schulden aangehouden voor trading doeleinden (Financial liabilities held-for-trading)
De evolutie van de reële waarde van de instrumenten van niveau 3 vergeleken met de situatie op 31 december 2010, is het gevolg van de aanschaffing van minderheidsbelangen in Dacentec NV en Awingu NV voor een totaal bedrag van 5 miljoen EUR. Het gerapporteerde bedrag van 31 miljoen EUR bestaat voor 30 miljoen uit minderheidsbelangen in vennootschappen die nog in opstartfase zijn. Deze minderheidsbelangen zijn gewaardeerd aan reële waarde in overeenstemming met de waarderingsregels van de Groep.
Toelichting 32. Informatie over verbonden partijen Toelichting 32.1. Geconsolideerde ondernemingen De dochterondernemingen, joint ventures en geassocieerde ondernemingen zijn opgenomen in toelichting 6. Leveringen van goederen en diensten tussen ondernemingen van de Groep gebeuren aan commerciële voorwaarden en marktprijzen. Geassocieerde ondernemingen Tunz.com NV De Group heeft in 2009 40% verworven van Tunz.com NV. Er zijn geen significante transacties tussen de Groep en deze minderheidsparticipatie in 2010 en 2011. ClearMedia NV In 2010 heeft de groep 40% verworven van ClearMedia NV. Er zijn geen significante transacties tussen de Groep en deze minderheidsparticipatie in 2010 en 2011.
Jaarverslag | Belgacom | 45
Toelichting 32.2. Relaties met aandeelhouders De Belgische Staat is de meerderheidsaandeelhouder van de Groep met een deelneming van 53,5%. De Groep houdt eigen aandelen aan voor 6,0%. De resterende 40,5% worden verhandeld op de Eerste Markt van Euronext Brussels. Relatie met de Belgische Staat De Groep levert telecomdiensten aan de Belgische Staat en verschillende administraties van de Belgische Staat. Al deze transacties verlopen op basis van normale klant/leverancier-relaties en aan voorwaarden die niet voordeliger zijn dan die waarop andere klanten en leveranciers een beroep kunnen doen. De diensten aan deze administraties vormen geen belangrijk deel van de netto-omzet van de Groep.
Toelichting 32.3. Relaties met andere door de Staat gecontroleerde ondernemingen De Groep levert telecomdiensten aan verschillende door de Staat gecontroleerde ondernemingen. Al deze transacties verlopen op basis van normale klant/leverancier–relaties en volgens bepalingen en voorwaarden die niet voordeliger zijn dan die voor andere klanten en leveranciers. De diensten verleend aan door de Staat gecontroleerde ondernemingen vertegenwoordigen geen belangrijk deel van de netto-omzet van de Groep.
Toelichting 32.4. Relaties met top management personeel De vergoeding van de bestuurders is als volgt: een jaarlijkse vaste vergoeding van 50.000 EUR voor de Voorzitter van de Raad van Bestuur en van 25.000 EUR voor de andere leden van de Raad van Bestuur, met uitzondering van de GedelegeerdBestuurder. Alle leden van de Raad van Bestuur, met uitzondering van de Gedelegeerd-Bestuurder, hebben recht op een zitpenning van 5.000 EUR per bijgewoonde vergadering van de Raad van Bestuur. Ten slotte wordt een zitpenning van 2.500 EUR per vergadering toegekend aan ieder lid van een adviserend Comité van de Raad van Bestuur, met uitzondering van de Gedelegeerd-Bestuurder. Voor de Voorzitter wordt het bedrag van de zitpenningen verdubbeld. De totale bezoldiging voor de bestuurders bedroeg EUR 914.375 voor 2010 en EUR 1,065,000 voor 2011. De bestuurders hebben noch leningen noch voorschotten ontvangen van de Groep. Het aantal vergaderingen van de Raad van Bestuur en van de Comités van de Raad van Bestuur is hieronder gedetailleerd.
2010 Raad van Bestuur Audit-en Toezichtscomité Benoemings-en Bezoldigingscomité Ad-hoccomité Comité voor Strategie en Bedrijfsontwikkeling
2011 5 5 8 0 2
7 7 6 0 2
In zijn vergadering van 24 februari 2011 heeft de Raad van Bestuur een 'policy inzake transacties met verbonden partijen' aangenomen, die alle transacties of andere contractuele verhoudingen tussen de onderneming en de leden van de Raad van Bestuur regelt. Belgacom heeft contractuele relaties en levert eveneens telefonie-, internet- en/of ICT-diensten aan diverse ondernemingen waarin de leden van de Raad een uitvoerend of niet-uitvoerend mandaat hebben. Deze transacties vinden plaats in het normale verloop van de business en gebeuren op marktconforme basis. Daarnaast is Belgacom een Institutionele Partner van Guberna, het Belgisch Instituut voor Bestuurders (verbonden met Lutgart Van den Berghe, Uitvoerend Bestuurder van Guberna), waarvoor ze in 2011 een vergoeding van 30.250 € heeft betaald. Voor het jaar eindigend op 31 december 2010 werd een totaal bedrag van 11.264.598 EUR (inclusief sociale lasten en op aandelen gebaseerde betalingen) betaald aan de leden van het “Belgacom Management Committee” (BMC), de GedelegeerdBestuurder inbegrepen. In 2010 waren de leden van het Belgacom Management Committee : A. De Lathauwer, D. Bellens, R. Stewart, S. Alcott, M. Georgis, M. De Coster (8 maanden) en G. Dallemagne. Voor het jaar eindigend op 31 december 2011 werd een totaal bedrag van 12.717.629 EUR (inclusief sociale lasten en op aandelen gebaseerde betalingen) betaald aan de leden van het “Belgacom Management Committee” (BMC), de GedelegeerdBestuurder inbegrepen. In 2011 waren de leden van het Belgacom Management Committee: D. Bellens, S. Alcott, B. Chauvat (4 maanden), G. Dallemagne (3 maanden), A. De Lathauwer (9 maanden), M. Georgis, R. Stewart and B. Van Den Meersche. Dit totale bedrag van vergoedingen van het top management omvat de volgende elementen:
korte termijn vergoedingen: omvat zowel jaarsalaris (basis en variabel) als andere korte termijn vergoedingen zoals groepsverzekering, privé gebruik van directiewagens, maaltijdcheques, en inclusief de betaalde sociale zekerheidsbijdragen op deze voordelen;
Vergoedingen na uitdiensttreding: verzekeringspremies betaald door de Groep in naam van de leden van het BMC. De premies dekken hoofdzakelijk een bijkomend pensioenplan.
Op aandelen gebaseerde betalingen: kost van de korting van 16,67% vergeleken met de marktprijs in het “Discounted Share Purchase Plan” en de reële waarde van de aandelenopties (die wordt erkend over de verwervingsperiode volgens de graduele verwervingsmethode) ; en
Beëindigingvoordelen: betaald of voorzien
(in miljoen EUR) Korte termijn vergoedingen Vergoedingen na uitdiensttreding Beëindigingsvoordelen Op aandelen gebaseerde betalingen Total
Boekjaar afgesloten per 31 december 2010 2011 5.876.229 1.958.144 984.886 2.445.339 11.264.598
Zowel in 2010 als 2011 werden er geen andere lange termijn voordelen toegekend aan de BMC leden.
6.493.127 1.059.795 2.699.193 2.465.514 12.717.629
Jaarverslag | Belgacom | 46
Toelichting 32.5. Regelgeving De telecommunicatiesector wordt gereguleerd door wetten goedgekeurd door het Belgische parlement via een reeks Koninklijke en Ministeriële Besluiten en ook via beslissingen van het Belgisch Instituut voor Postdiensten en Telecommunicatie, gewoonlijk “BIPT” genoemd. Het Belgische licentiestelsel voorziet individuele licenties voor de levering van diensten van vaste openbare telefonie, openbare netwerkinfrastructuur en mobiele telecommunicatie. Bepaalde voorzieningen en principes in de wet op de overheidsbedrijven bepalen dat Belgacom gehouden is publieke en gereglementeerde diensten te leveren.
Toelichting 33. Rechten, verbintenissen en voorwaardelijke verplichtingen Operationele leaseverbintenissen De Groep huurt locaties voor haar telecominfrastructuur en huurt gebouwen, technische en netwerkapparatuur, meubilair en voertuigen binnen het kader van operationele leasing met looptijden van één jaar of meer. Huurkosten met betrekking tot de operationele leases bedroegen 125 miljoen EUR in 2010 en 123 miljoen EUR in 2011. De toekomstige minimaal te betalen huur voor de niet-opzegbare operationele leases bedraagt per 31 december 2011: (in miljoen EUR) Gebouwen Locaties Technische en netwerk uitrusting Meubilair Voertuigen Andere materiaal Totaal
Binnen het jaar 21 21 16 0 30 1 88
1 - 3 jaar 29 40 4 0 35 1 109
Meer dan 5 jaar
3 - 5 jaar 12 38 1 0 6 0 57
5 69 1 0 0 0 75
Totaal 66 167 22 0 72 2 330
Claims en gerechtelijke procedures Op geregelde tijdstippen is de Groep het voorwerp geweest en verwacht zij het voorwerp te zullen blijven van juridische, regulatoire en fiscale procedures en vorderingen tijdens de gewone bedrijfsvoering. De Groep is thans betrokken in verschillende gerechtelijke en regulatoire procedures, met inbegrip van deze waarvoor een provisie werd aangelegd (zie punt 17) en deze, hieronder beschreven, waarvoor geen of slechts een beperkte provisie werd aangelegd, in rechtsgebieden waarin de Groep actief is en voor zaken die verband houden met zijn bedrijfsvoering. Deze procedures omvatten ook procedures voor het Belgisch Instituut voor Postdiensten en Telecommunicatie ("BIPT"), beroepen tegen beslissingen genomen door het BIPT en procedures met de Belgische fiscale administraties rond belastingen op onroerend goed en vennootschapsbelasting. 1. Na de lancering op 1 juni 2005 door Belgacom van de Happy Time tarieven, heeft Tele2 een klacht ingediend bij de Belgische mededingingsautoriteit, waarin Tele2 i) beweerde dat de genoemde tarieven een misbruik van machtspositie uitmaken (27 juni 2005) en ii) verzocht om voorlopige maatregelen op te leggen, m.n. de schorsing van het Happy Time aanbod, gedurende de procedure (5 juli 2005). Op 1 september 2006 werd Tele2’s verzoek om voorlopige maatregelen eerst verworpen door de Voorzitter van de Raad voor de Mededinging. Ingevolge een hoger beroep van Tele2, heeft het Hof van Beroep vervolgens op 18 december 2007 voormelde beslissing vernietigd, daarbij onder meer de gebrekkige motivering aanvoerend. Desalniettemin heeft Tele2 niet gevraagd aan de Voorzitter om een nieuwe beslissing te nemen over zijn verzoek om voorlopige maatregelen, maar heeft Tele2 op 18 april 2008 een verzoek tot schadevergoeding ingediend bij de Rechtbank van Koophandel, welke steunde op een beweerd misbruik van machtspositie (het Happy Time tariefplan) (vordering van 1 EUR provisioneel en verzoek om een gerechtelijk deskundige aan te duiden om de precieze schade te begroten). Deze zaak over de grond is thans nog steeds hangende voor de Rechtbank. De kalender voor een beslissing over de grond van de zaak is niet bekend. In de zaak over de grond van de klacht bij de Mededingingsautoriteit, heeft het Auditoraat op 29 september 2009 zijn gemotiveerd verslag uitgebracht, waarin hij voorstelde aan de Raad voor de Mededinging dat Belgacom misbruik had gemaakt, en dat nog steeds doet, van haar machtspositie door wurgprijzen te hanteren. De hoorzittingen voor de Raad voor de Mededinging hebben intussen plaatsgevonden. De kalender voor een beslissing over de grond van de zaak is op dit ogenblik onbekend. Ingevolge het verslag van het Auditoraat, heeft de directie de voorwaardelijke schulden van de Groep opnieuw geëvalueerd, daarbij rekening houdend met de actuele juridische stand van beide geschillendossiers. Belgacom zal elke verdere ontwikkeling in beide zaken van nabij opvolgen en zal ondertussen krachtig haar belangen blijven verdedigen. Hierbij dient nog opgemerkt dat, gelet op verschillende herschikkingen binnen de KPN Groep, de eiser in deze zaak thans KPN Belgium is. 2. Tussen 12 en 14 oktober 2010, heeft de Belgische Algemene Directie Mededinging een huiszoeking uitgevoerd in de kantoren van Belgacom te Brussel. Het onderzoek kadert in de aantijgingen van Mobistar en KPN betreffende de wholesalediensten voor DSL, waarvoor Belgacom obstructiepraktijken zou hebben gehanteerd. Met deze maatregel wordt geen enkele uitspraak gedaan over het eindresultaat van het volledige onderzoek, dat gestart is. Volgend op de huiszoeking, moet de Algemene Directie Mededinging nu alle relevante elementen van de zaak onderzoeken. Uiteindelijk kan het Auditoraat een voorstel van beslissing voorleggen aan de Raad voor de Mededinging. Tijdens deze procedure zal Belgacom de gelegenheid krijgen om zijn standpunten kenbaar te maken. (Deze procedure kan meerdere jaren in beslag nemen.) 3. In juni 2003, heeft KPN Group Belgium (voorheen BASE) tegen Belgacom (voorheen Belgacom Mobile) een verzoek tot schadevergoeding ingediend bij de Rechtbank van Koophandel te Brussel, daarbij aanvoerend dat:
Belgacom’s mobiele afgiftetarieven sinds 1 oktober 2000 niet in overeenstemming zouden zijn met de officiële telecommunicatieregelgeving, die kostoriëntatie voorschrijven;
Jaarverslag | Belgacom | 47
Belgacom’s Proximus-naar-Proximus tarieven, ook gekend als on-net tarieven, vanaf 1999 een misbruik zouden uitmaken van Belgacom’s vermeende machtspositie op de Belgische markt.
Voor de beide aantijgingen varieerde de voorlopige raming van de schadeclaim in de loop van de procedure, in functie van de verschillende methodologieën die zijn voorgesteld aan de Rechtbank. Volgens de laatste dossierstukken (die dateren van voor de tussenbeslissing van 2007, zie hierna voor details) zou de gezamenlijke schadeclaim ongeveer 1 miljard EUR bedragen. In maart 2004, heeft Mobistar een verzoek ingediend om vrijwillig tussen te komen in de procedure die KPN Group Belgium tegen Belgacom had aangespannen. Daarbij voerde Mobistar hetzelfde aan met betrekking tot Belgacom’s on-net tarieven, ook al zijn de aantijgingen van Mobistar dan in hoofdzaak gericht tegen de tariefplannen die Belgacom aanbiedt aan haar business en corporate klanten. Naast een verzoek tot schadevergoeding, heeft Mobistar aan de Rechtbank ook het verzoek gericht dat een gerechtelijk expert zou worden aangeduid om het bedrag te berekenen van de vermeende schade. Op 29 mei 2007, na een uitgebreide uitwisseling van feitelijke en juridische argumenten, heeft de Rechtbank van Koophandel te Brussel het volgende beslist:
met betrekking tot de eerste aantijging, dat Belgacom de verplichting tot kostoriëntatie voor haar mobiele afgiftetarieven niet heeft miskend; het verzoek tot schadevergoeding werd dan ook verworpen; en
met betrekking tot de tweede aantijging, het vermeend misbruik van dominante positie rond de Proximus-naarProximus tarieven: o
De Rechtbank vond geen bewijs van het bestaan van een machtspositie in 2005; voor de voorgaande jaren (1999 – 2004), oordeelde de Rechtbank dat Belgacom zich wel in een machtspositie heeft bevonden;
o
De Rechtbank verwierp twee types van vermeende misbruiken; en
o
Met betrekking tot twee andere types van misbruiken, heeft de Rechtbank een expertenpannel, bestaande uit de heren Robert Wtterwulghe en Mr. Cyril Nourissant, gevraagd om de zaak verder te onderzoeken, met de volgende opdracht: Netwerkeffecten:
-
Bepalen of de Proximus prijsplannen, die off-net/on-net verschillen bevatten en als dusdanig door KPN Group Belgium en Mobistar worden betwist, mededingingsbeperkende effecten hebben die betrekking hebben op netwerkeffecten; en
-
Indien mogelijk, de schade bepalen die daardoor veroorzaakt zou zijn.
Wurgprijzen:
-
Bepalen of er sprake was van mededingingsbeperkende wurgprijzen met betrekking tot voormelde tariefplannen; en
-
Indien mogelijk, de schade bepalen die daardoor veroorzaakt zou zijn.
Op 2 oktober 2009, heeft het expertenpanel zijn voorlopige verslag voorgesteld en geoordeeld:
dat het bestaan van de vermeende inbreuken op het mededingingsrecht was bewezen; dat de vermeende impact van de Proximus on-net tarieven tijdens de jaren 1999-2004 opliep tot een bedrag van 1,18 miljard EUR.
Naar het oordeel van Belgacom bevat het eerste voorlopige verslag geen bewijs van het bestaan van de vermeende inbreuken op het mededingingsrecht en evenmin van het bestaan van enige schade. Belgacom stelt vast dat dit expertenpanel een nooit eerder geziene prospectieve methode heeft gehanteerd, waarvan het gebruik en de uitvoering ongepast zijn. Het panel oordeelde dat ingevolge de vermeende inbreuken op het mededingingsrecht KPN Group Belgium en Mobistar minder goed hebben gepresteerd in vergelijking tot de resultaten en marktaandelen die zij zouden hebben behaald op een efficiënte markt, redenering en conclusies waarmee Belgacom het ten stelligste oneens is. Bovendien verwees het panel voor zijn benchmark van een efficiënte markt naar het Verenigd Koninkrijk in de periode 1999-2004, wat, naar het oordeel van Belgacom, hoogst betwistbaar is. Tenslotte blijkt uit een analyse van het verslag dat tal van vragen rijzen met betrekking tot de gebruikte gegevens en de wiskundige nauwkeurigheid van de berekeningen en dit op alle niveaus van de beoordeling van de zaak. Rekening gehouden met deze opmerkingen kan Belgacom alleen maar de mening zijn toegedaan dat dit eerste voorlopige verslag niet kan worden beschouwd als een betrouwbaar resultaat van de opdracht die aan het expertenpanel was toevertrouwd. Op 10 december 2010, heeft het expertenpanel een tweede voorlopige verslag ingediend, dat o.m. rekening houdt met de aanvullende informatie die op verzoek van de experten uitgewisseld is. In navolging van de principes weergegeven in het eerste voorlopige verslag en dus, in het bijzonder, steunend op dezelfde nooit geziene en prospectieve methode, stelt dit tweede verslag dat kan worden geoordeeld dat de vermeende impact op Mobistar en KPN Group Belgium 1,84 miljard EUR zou bedragen. Volgens Belgacom, levert dit tweede verslag, dat nog altijd voorlopig is, geen enkel bewijs van de vermeende inbreuken op het mededingingsrecht. Na een grondige analyse, stelt Belgacom vast dat in het tweede voorlopige verslag de overgrote meerderheid van de opmerkingen en kritieken die Belgacom heeft geuit met betrekking tot het eerste voorlopige verslag onbeantwoord zijn gebleven. Belgacom stelt ook vast dat de verslagen van haar eigen experten, welke betrekking hadden op de verschillende elementen die door het expertenpanel moesten worden beoordeeld, zoals daar zijn de vragen rond netwerkeffecten van de on-net tarieven, rond het bestaan van wurgprijzen, rond de mededingingsbeperkende effecten van beide en rond de respectieve schade die deze praktijken zouden hebben veroorzaakt, in zeer ruime mate genegeerd werden. Bovendien brengt het tweede verslag een aantal nieuwe elementen aan die Belgacom hoogst betwistbaar vindt (in het bijzonder, die elementen die leiden tot een verhoging van het vermeende schadebedrag, vergeleken met het eerste voorlopige verslag, o.a. de invoering van een vast winstgevendheid-benchmark voor de hele periode gebaseerd op de markt in het Verenigd Koninkrijk in de periode 1999-2004, tijdens welke de betrokken operatoren zich in een verschillende fase van ontwikkeling bevonden in vergelijking met de operatoren op de Belgische markt).
Jaarverslag | Belgacom | 48
Om deze en een aantal andere redenen, heeft Belgacom beslist om een vordering in te dienen tot wraking/vervanging van de experten. Vermits dit verzoek door de Rechtbank van Koophandel op 17 maart 2011 werd verworpen, heeft Belgacom een procedure in hoger beroep opgestart. In een arrest alvorens recht te doen van 1 juni 2011, heeft het Hof van Beroep beslist om de expertise te schorsen tot het een uitspraak doet over het verzoek tot wraking/vervanging van de experten. De pleidooien in verband met dit verzoek hebben plaatsgevonden op 6, 7 en 8 februari 2012. Ondertussen heeft Belgacom, op 2 januari 2012, hoger beroep ingesteld tegen de oorspronkelijke beslissing van 29 mei 2007 van de Rechtbank van Koophandel. De inleidende zitting heeft ook reeds plaatsgevonden. Deze nieuwe beroepsprocedure omvat alle relevante aspecten van de zaak. In elk geval en zoals dat ook voorgeschreven is in deze procedure, zal Belgacom verder, telkens dit vereist is, gedetailleerde opmerkingen en kritieken blijven indienen, die betrekking hebben op alle aspecten van deze hangende zaak. Er dient hierbij worden verstaan dat het uiteindelijk aan de Rechtbank zal toekomen om te oordelen (i) of er anticoncurrentiële praktijken zijn geweest die het mededingingsrecht hebben geschonden, (ii) of Belgacom aansprakelijk is voor deze praktijken en (iii) welke mogelijke schadevergoeding betaald moet worden, en dit nadat het advies van het expertenpanel en de argumenten van de partijen ter verdediging zijn gehoord. Immers, deze zaak betreft niet uitsluitend een debat over mogelijke schade die zou zijn veroorzaakt, maar eerst en vooral moet het bestaan van de vermeende anti-concurrentiële praktijken worden aangetoond. Indien een eindverslag nog vereist zou zijn in deze zaak, dan meent Belgacom dat de experten rekening zullen moeten houden met de opmerkingen en kritieken van Belgacom. Belgacom blijft de vorderingen van zowel KPN Group Belgium als van Mobistar betwisten en dus ook de inhoud van het tweede voorlopige verslag van het expertenpanel met betrekking tot het bestaan zelf van de inbreuk en met betrekking tot de berekening van de schade. Belgacom betwist de vorderingen van KPN Group Belgium en Mobistar in de beroepsprocedure die Belgacom heeft gestart. In gevolge het tweede voorlopige verslag van het expertenpanel, heeft de directie de voorwaardelijke schulden van de Groep opnieuw geëvalueerd, daarbij rekening houdend met de actuele juridische stand van beide geschillendossiers. Belgacom zal elke verdere ontwikkeling in beide zaken van nabij opvolgen en zal ondertussen krachtig haar belangen blijven verdedigen. In oktober 2009 hebben zeven partijen (Telenet, KPN Group Belgium (voorheen Base), KPN Belgium Business (voorheen Tele 2 Belgium), KPN BV (voorheen Sympac), BT, Verizon, Colt Telecom) een vordering ingesteld tegen Belgacom bij de Rechtbank van Koophandel te Brussel en hebben daarbij aantijgingen geformuleerd die sterk lijken op deze vermeld in voornoemde zaak (met inbegrip van de Proximus-naar-Proximus tarieven die een misbruik van machtspositie op de Belgische markt zouden uitmaken), maar voor telkens andere periodes afhankelijk van de betrokken partij, zij het tussen 1999 tot op heden (vordering van 1 EUR provisioneel en verzoek om een gerechtelijk deskundige aan te duiden die de precieze schade moet berekenen). In november 2009 heeft Mobistar opnieuw een gelijkaardige vordering ingesteld voor de periode vanaf 2004. Deze zaken zijn voor onbepaalde tijd uitgesteld. 4. In de procedure volgend op een klacht van KPN Group Belgium in 2005 bij de Belgische Mededingingsautoriteiten, heeft deze laatste op 26 mei 2009 één van de vijf misbruiken van machtspositie bevestigd die het Auditoraat op 22 april 2008 ten laste had gelegd, m.n. wurgprijzen in 2004-2005 op de professionele markt. De Belgische Mededingingsautoriteiten oordeelden dat de tarieven voor gesprekken tussen Proximus-klanten (“on-net tarieven”) lager waren dan de tarieven die werden aangerekend aan concurrenten voor de routering van gesprekken van hun eigen netwerk naar dat van Proximus (“afgiftetarieven”), verhoogd met een aantal andere relevant geachte kosten. Alle andere tenlasteleggingen van het Auditoraat werden verworpen. De Mededingingsautoriteiten hebben daarbij aan Belgacom ook een boete opgelegd van 66,3 miljoen EUR wegens misbruik van een machtspositie tijdens de jaren 2004 en 2005. Belgacom was verplicht deze boete te betalen voor 30 juni 2009 en heeft deze (net van bestaande provisies) geboekt als een niet weerkerende uitgave in de winst&verliesrekening voor het tweede kwartaal van 2009. Belgacom heeft bij het Hof van Beroep te Brussel hoger beroep ingesteld tegen de beslissing van de Mededingingsautoriteiten. Zij betwist daarbij een groot aantal elementen van de beslissing, o.m. het feit dat de impact op de markt niet was onderzocht. Ook KPN Group Belgium en Mobistar hebben tegen de genoemde beslissing hoger beroep ingesteld. 5.
In 2007 heeft de Belgische belastingadministratie een buitenlandse dochteronderneming van de Groep beschouwd als een Belgische ingezetene eerder dan een Luxemburgse ingezetene en dus onderworpen aan de Belgische vennootschapsbelasting voor het jaar 2004. In 2008 handhaafde de Belgische belastingadministratie haar positie voor het jaar 2004 en heeft zij bovendien de Belgische vennootschapsbelasting ingekohierd voor de daaropvolgende jaren 2005 en 2006. Belgacom heeft sterke argumenten om de aanslagen voor deze jaren, ten belope van 69 miljoen EUR, exclusief interesten (voor de jaren 2004, 2005 en 2006, samen genomen), af te wijzen en heeft een actie voor de rechtbank ingediend.
Jaarverslag | Belgacom | 49
6. Sinds 2003 beschouwt Belgacom de aanslagen in de onroerende voorheffing op telecomuitrustingen als niet verschuldigd. Bijgevolg heeft Belgacom een vordering geboekt ten aanzien van de belastingadministratie in de post ‘Terug te vorderen belastingen’ ten belope van 116 miljoen EUR voor het boekjaar eindigend op 31 december 2011 (waartegenover een schuld staat van 25 miljoen ) en ten belope van 170 € million EUR voor het boekjaar eindigend op 31 december 2010 (waarentegenover een schuld staat van 24 miljoen EUR).
Investeringsverplichtingen Op 31 december 2011 had de Groep verbintenissen aangegaan ter waarde van 70 aanschaffing van immateriële vaste activa en technische en netwerkapparatuur.
miljoen EUR, voornamelijk voor de
Andere rechten en verbintenissen Op 31 december 2010 had de Groep de volgende andere rechten en verbintenissen:
De Groep heeft garanties ontvangen van haar klanten voor een bedrag van 7 miljoen EUR om de betaling van haar handelsvorderingen te garanderen, en van haar leveranciers voor een bedrag van 8 miljoen EUR om het goede verloop van de door de Groep bestelde werken of contracten te garanderen;
De Groep heeft garanties aan haar klanten en andere derde partijen verleend om onder meer de voltooiing te garanderen van de contracten en werken,die werden besteld door haar klanten, en om de betaling van huurkosten voor gebouwen en sites voor antenne installaties te garanderen voor een bedrag van 38 miljoen EUR (inbegrepen de bankgaranties vermeld in toelichting 31.2);
Belgacom heeft een recht, gevestigd door de Belgische wetgeving met betrekking tot de Universele Dienstverlening, om een compensatie te ontvangen van het fonds voor Universele Dienstverlening voor het aanbieden van sociale tarieven vanaf 1 juli 2005. Dit recht wordt door sommige operatoren betwist en de Europese Commissie heeft België hiervoor aangeklaagd voor het Europees Hof. In oktober 2010 verklaarde het Europees Hof de Belgische wetgeving niet conform en vraagt ze nieuwe wetgevende initiatieven van de Belgische staat. Voor deze redenen beschouwt de Groep de te ontvangen compensatie als een voorwaardelijk actief.
Toelichting 34. Cross border lease-overeenkomsten Tijdens de periode van 1996 tot 2001 is de Groep verschillende cross border lease-overeenkomsten aangegaan met buitenlandse investeerders voor een gedeelte van haar centrales voor vaste en mobiele telefonie. Alleen de overeenkomst met Ben Nederland liep nog per 31 december 2011. Op 25 september 2002 heeft de Groep haar investeringen in Ben Nederland Groep verkocht, maar is overeengekomen dat de betaling van de leaseschulden ten bedrage van 25 miljoen USD (20 miljoen EUR) op 31 december 2011 verder door haar wordt gewaarborgd indien de ondernemingen met betalingsverbintenis betrokken in de desbetreffende cross border leaseovereenkomst insolvabel zouden worden. Het risico dat deze garantie zal leiden tot een uitbetaling door de Groep wordt beperkt door het feit dat de betrokken deposito-instellingen een AA+ of A+ rating hebben bij Standard & Poor’s. De vervroegde uitkoopoptie voor de transactie werd uitgeoefend in januari 2012, met het beëindigen tot gevolg van de laatste transactie waarin de Groep betrokken was. Deze vervroegde uitkoop had geen impact op de jaarrekening van de Groep.
Toelichting 35. Op aandelen gebaseerde betalingen Aandelenaankoopplannen met korting In 2010 en 2011 heeft de Groep aandelen aankoopplannen met korting gelanceerd. Onder de 2010 en 2011 plannen verkocht Belgacom respectievelijk 294.304 en 277.474 aandelen aan het senior management van de Groep met een korting van 16,67% in vergelijking met de marktprijs (prijs na korting van respectievelijk 22,04 EUR en 20.85 EUR per aandeel). De kost van deze kortingen bedroeg 0,9 miljoen EUR in 2010 en 1,2 miljoen EUR in 2011 en is opgenomen onder de rubriek “personeelskosten” ( zie toelichting 24).
Aandelenoptieplannen In 2010 en 2011 bracht Belgacom eens per jaar een tranche van haar langlopend incentive plan (aandelenoptieplan) uit waarbij respectievelijk 1.023.210 en 1.036.061 aandelenopties werden toegekend aan het top management en aan het senior management van de Groep. Begin 2011 werden de regels van het plan aangepast overeenkomstig de Belgische wetgeving. Daarom bracht de Groep vanaf 2011 twee verschillende reeksen uit: één voor het “Belgacom Management Committee” (BMC), de Gedelegeerd-Bestuurder inbegrepen (382.232 aandelenopties in de 2011 tranche), en één voor het andere top management en het senior management (653.829 aandelenopties in de 2011 tranche). Zoals voorgeschreven in IFRS 2 (“Aandelengebaseerde betalingen“), erkent de Groep de reële waarde van het eigenvermogengedeelte van de opties op de toekenningsdatum over de periode totdat de genieter de optie onvoorwaardelijk verwerft volgens de graduele verwervingsmethode; en het schuldengedeelte van deze opties wordt regelmatig geherwaardeerd. Deze reële waarde bedraagt 3 miljoen EUR voor de 2010 tranche en voor de 2011 tranche. De jaarlijkse kost van de graduele verwerving, wordt geregistreerd in de personeelskosten, evenals de herwaardering van het schuldengedeelte van deze opties, en bedraagt 10 miljoen EUR in 2010 en 9 miljoen in 2011. Bij uitoefening zal de werknemer de uitoefenprijs van 26,445 EUR per aandeel betalen in het kader van de 2010-tranche en 25,015 EUR per aandeel voor de 2011-tranche, in ruil voor de fysieke levering van het aandeel. De aandelenopties zijn ten laatste uitoefenbaar tot en met 2 mei 2017 voor de 2010-tranche en 08 mei 2018 voor de 2011-tranche. De tranches toegekend in 2004, 2005, 2006, 2007, 2008 en 2009 zijn nog steeds open. Alle tranches, behalve de 2004tranche, geven de begunstigden recht op de dividenden goedgekeurd na toekenning van de opties. De dividendschuld bedroeg 11 miljoen EUR per 31 december 2010 en 16 miljoen EUR per 31 december 2011 en is opgenomen onder de rubriek “Andere kortetermijnschulden”. In 2009 gaf de Groep aan zijn optiehouders de gelegenheid om vrijwillig de uitoefenperiode van alle tranches met 5 jaar te verlengen (met uitzondering van de 2009 tranche) en dit binnen de wettelijke richtlijnen.
Jaarverslag | Belgacom | 50
Voor alle plannen, met uitzondering van het 2004-tranche en de 2011-tranche voor het BMC-(zoals hieronder beschreven),
in geval van vrijwillig vertrek van de werknemer, vervallen alle niet verworven opties, behalve indien deze beëindiging gedurende het eerste jaar plaatsvindt waarvoor het eerste derde van de opties onmiddellijk wordt verworven en dient te worden uitgeoefend binnen de twee jaar na de einddatum van het contract, zoals voor alle verworven opties.
Ingeval van onvrijwillig vertrek van de werknemer behalve bij zware fout, worden alle toegekende opties onmiddellijk verworven en dienen zij te worden uitgeoefend binnen de twee jaar na datum van het beëindigen van het contract of de vervaldag van de aandelenopties, als die eerst is, zoals voor alle verworven opties.
Voor de 2011-tranche voor het BMC :
In geval van vrijwillig vertrek van een BMC lid tijdens een periode van 3 jaar na toekenning, vervallen 50% van de opties onmiddellijk. Indien het vrijwillig vertrek na deze periode gebeurt, worden de opties verworven volgens het plan en de normale verwervingskalender. De uitoefening kan enkel gebeuren ten vroegste op de eerste werkdag na de derde verjaardag van de aanbiedingsdatum. De uitoefening moet gebeuren voor de vijfde verjaardag volgende op het beëindigen van het contract en r de vervaldag van de aandelenopties, als die eerst is; anders vervallen de opties.
Ingeval van onvrijwillig vertrek van een BMC lid, behalve bij zware fout, worden de opties verworven volgens de planregels en normale verwervingskalender. De uitoefening kan ten vroegste gebeuren op de eerste werkdag volgend op de derde verjaardag na de aanbiedingsdatum. De uitoefening moet gebeuren voor de vijfde verjaardag volgende op het beëindigen van het contract of de vervaldag van de aandelenopties, indien deze eerst komt; anders vervallen de opties.
De evolutie van het aandelenoptieplannen is als volgt: Aantal aandelenopties Plan 2004 In omloop op 1 januari 2004 Bewegingen gedurende het jaar 2004 Toegekend Verbeurd Uitgeoefend Vervallen In omloop op 31 december 2004 Uitoefenbaar op 31 december 2004 Bewegingen gedurende het jaar 2005 Toegekend Verbeurd Uitgeoefend Vervallen Totaal In omloop op 31 december 2005 Uitoefenbaar op 31 december 2005 Bewegingen gedurende het jaar 2006 Toegekend Verbeurd Uitgeoefend Vervallen Totaal In omloop op 31 december 2006 Uitoefenbaar op 31 december 2006 Bewegingen gedurende het jaar 2007 Toegekend Verbeurd Uitgeoefend Vervallen Totaal In omloop op 31 december 2007 Uitoefenbaar op 31 december 2007 Bewegingen gedurende het jaar 2008 Toegekend Verbeurd Uitgeoefend Vervallen Totaal In omloop op 31 december 2008 Uitoefenbaar op 31 december 2008 Bewegingen gedurende het jaar 2009 Toegekend Verbeurd Uitgeoefend Vervallen Totaal In omloop op 31 december 2009 Uitoefenbaar op 31 december 2009 Bewegingen gedurende het jaar 2010 Toegekend Verbeurd Uitgeoefend Vervallen Totaal In omloop op 31 december 2010 Uitoefenbaar op 31 december 2010 Bewegingen gedurende het jaar 2011 Toegekend Verbeurd Uitgeoefend Vervallen Totaal In omloop op 31 december 2011 Uitoefenbaar op 31 december 2011
Plan 2005
Plan 2006
Plan 2007
Plan 2008
Plan 2009
Plan 2010
Plan 2011
0 0 1.128.500 0 0 0 1.128.500 0
-
-
-
-21.114 -169.435 -190.549 937.951 210.255
538.541 538.541 538.541 0
-
-
-5.583 -196.188 -201.771 736.180 386.879
-1.600 -5.562 -7.162 531.379 177.562
608.928 -9.265 599.663 599.663 31.722
-
-5.255 -140.292 -145.547 590.633 590.633
-5.491 -29.373 -34.864 496.515 341.739
-5.341 -81.096 -86.437 513.226 211.182
475.516 -1.236 474.280 474.280 30.742
-2.310 -269.776 -272.086 318.547 318.547
-3.800 -1.786
-4.096 -9.358
-5.070 -
-5.586 490.929 490.929
-13.454 499.772 354.825
-5.070 469.210 183.044
796.197 796.197 21.584
-6.750 -15.911 -22.661 295.886 295.886
-18.735 -31.496 -50.231 440.698 440.698
-180 -11.777 -11.957 487.815 487.815
-617 -617 468.593 334.171
796.197 297.619
1.008.021 1.008.021 1.008.021 3.621
-2.406 -260.726 -263.132 32.754 32.754
1.500 -37.960 -36.460 404.238 404.238
-16.580 -206.602 -223.182 264.633 264.633
156 -7.237 -7.081 461.512 461.512
-308 -4.096 -4.404 791.793 579.250
-57.033 -57.033 950.988 341.745
1.023.210 1.023.210 40.435
-2.305 -2.331
-3.200 -103.449
-6.464 -47.632
-73.856 0
-1.109 -1.849
-2.977 -34.420
-5.514 0
1.036.061 -3.132 0
-4.636 28.118 28.118
-106.649 297.589 297.589
-54.096 210.537 210.537
-73.856 387.656 387.656
-2.958 788.835 788.835
-37.397 913.591 642.363
-5.514 1.017.696 437.768
1.032.929 1.032.929 20.361
Plan 2004 Plan 2005 Plan 2006 Plan 2007 Optie prijszettingsmodel Binomiaal Black Scholes Black Scholes Black Scholes Toekeningsdatum 22/03/2004 25/04/2005 24/04/2006 23/04/2007 Dividend rechten vanaf toekeningsdatum nee ja ja ja Contractuele looptijd van de opties 7 jaar 7 jaar 7 jaar 7 jaar Verlenging van de contractuele looptijd in de loop van 2009 5 years 5 years 5 years 5 years Geschatte looptijd 5 (to 6) jaar 6 jaar 6 jaar 6 jaar Geschatte looptijd voor de verlengde opties 11 years 11 years 10 years 10 years Uitoefenprijs (EUR) 24,50 29,92 25,94 32,71 Verwachte volatiliteit (vergeleken met volatiliteit van gelijkwaardige groepen) 27,50% 18,00% 21,00% 19,83% Verwachte ratio voor het uitbetalen van dividenden 50% - 60%/ FCF(*) 50% - 60%/ FCF(*) 50% - 60%/ FCF(*) 50% - 60%/ FCF(*) Risicovrij rentevoet Euro swap annual rate Euro swap annual rate Euro swap annual rate Euro swap annual rate Reële waarde van aandelenopties (EUR) 4,29 4,15 4,02 6,25 Gewogen-gemiddelde aandelenprijs bij uitoefening (EUR): - 2005 32,96 - 2006 31,87 32,67 31,98 - 2007 33,86 33,87 34,13 - 2008 27,11 26,80 28,63 - 2009 26,07 25,64 26,81 - 2010 28,60 28,11 27,54 28,33 - 2011 27,70 23,55 26,96 0,00 Overblijvende gewogen-gemiddelde contractuele looptijd (jaren) 3 3 5 5 (*) FCF: Belgacom verbindt er zich toe, vanaf 2010, in principe het grootste deel van haar vrije kasstromen uit te keren aan haar aandeelhouders.
Plan 2008 Black Scholes 21/04/2008 ja 7 jaar 5 years 6 jaar 10 years 29,14 27,00% 50% - 60%/ FCF(*) Euro swap annual rate 6,68
1.023.210
De volgende assumpties werden gebruikt voor de bepaling van de gewogen-gemiddelde rëele waarde van de aandelenopties op toekenningsdatum:
29,21 27,22 5
Plan 2009 Plan 2010 Plan 2011 Black Scholes Black Scholes Black Scholes 20/04/2009 03/05/2010 09/05/2011 ja ja ja 7 jaar 7 jaar 7 jaar 6 jaar 6 jaar 6 jaar 22,71 26,445 25,015 38,50% 31,00% 33,00% 50% - 60%/ FCF(*) FCF(*) FCF(*) Euro swap annual rate Euro swap annual rate Euro swap annual rate 6,90 3,47 3,495 - 5,051 27,83 25,65 4
5
6
De volatiliteit werd geraamd op basis van de reële transactiestatistieken van het aandeel en rekening houdend met een alignering met peers met een gelijkaardig risicoprofiel.
Jaarverslag | Belgacom | 51
Toelichting 36. Relatie met de commissaris De kosten van de Groep als honorarium voor de jaarlijkse audit voor 2011 bedroegen 1.114.482 EUR en voor andere opdrachten 350.864 EUR. Dit laatste bedrag kan als volgt gedetailleerd worden: EUR
Commissaris
Andere verplichte controleopdrachten Belastingsadvies Andere opdrachten Totaal
Netwerk van de commissaris
15.330 0 28.794 44.124
10.100 0 296.640 306.740
Toelichting 37. Segmentinformatie Met ingang van 1 januari 2008 sturen de Raad van Bestuur, de Chief Executive Officer en het Belgacom Mangagement Committee de activiteiten van de Belgacom Groep aan volgens de nieuwe klantgeoriënteerde organisatie die gestructureerd is rond de volgende vijf rapporteerbare bedrijfssegmenten
De Consumer Business Unit (CBU) verkoopt spraakproducten en –diensten, internet en televisie, zowel op vaste als mobiele netwerken, aan residentiële klanten, voor de Belgische markt.
De Enterprise Business Unit (EBU) verkoopt ICT-diensten en –producten aan professionele klanten, hetzij zelfstandigen, kleine firma’s of grote ondernemingen. Deze ICT-oplossingen, waaronder telefoondiensten, worden vooral gecommercialiseerd onder de merknamen Belgacom, Proximus en Telindus, zowel op de Belgische als de internationale markten.
De Service Delivery Engine & Wholesale (SDE&W) centraliseert alle netwerk- en IT-diensten en –kosten (uitgezonderd kosten verbonden aan de klantenactiviteiten en aan de levering van ICT-oplossingen), levert diensten aan CBU en EBU en verkoopt deze diensten aan andere telecom- en kabeloperatoren.
International Carrier Services (ICS) is verantwoordelijk voor de internationale carrieractiviteiten. Staff and Support (S&S) groepeert alle horizontale functies (human resources, finance, Legal, strategy and corporate communication), internal services en real estate, die de activiteiten van de Groep ondersteunen.
Er werden geen bedrijfssegmenten samengevoegd om tot de bovengenoemde rapporteerbare bedrijfssegmenten te komen. De Groep houdt de bedrijfsresultaten van zijn rapporteerbare bedrijfssegmenten afzonderlijk bij, zodat hij de gepaste beslissingen kan nemen voor het toewijzen van middelen en het evalueren van de prestaties. De segmentprestaties worden geëvalueerd op basis van de volgende parameters :
Het bedrijfsresultaat vóór afschrijvingen en vóór niet-recurrente opbrengsten en uitgaven; en De kapitaaluitgaven.
De financiering van de Groep (inclusief financiële kosten en financiële opbrengsten) en de winstbelasting worden op het niveau van de Groep beheerd en worden niet aan de bedrijfssegmenten toegewezen. De grondslagen voor financiële verslaggeving van de bedrijfssegmenten zijn dezelfde als de voornaamste grondslagen van de Groep. De segmentresultaten worden daarom gemeten op een gelijkaardige basis als het bedrijfsresultaat in de geconsolideerde jaarrekening. Transacties tussen de juridische entiteiten van de Groep worden gefactureerd tegen marktconforme voorwaarden.
Jaarverslag | Belgacom | 52
(in miljoen EUR)
Netto omzet Andere bedrijfsopbrengsten Inter-segment opbrengsten TOTAAL SEGMENT OPBRENGSTEN Kosten van aan omzetgerelateerde materialen en diensten Personeelskosten en pensioenen Andere bedrijfskosten TOTAAL BEDRIJFSKOSTEN voor afschrijvingen Totaal segment resultaat (1)
Consumer Business Unit
Boekjaar afgesloten op 31 december 2010 Service Staff & International InterDelivery Support Carrier segment Engine & Services eliminaties Wholesale
Totaal
2.337 20 11 2.368
2.401 6 14 2.421
267 3 71 342
6 19 10 35
1.541 2 66 1.610
-172 -172
6.552 51 0 6.603
-678 -325 -291
-685 -375 -149
-46 -203 -202
1 -165 -192
-1.383 -39 -58
150 0 22
-2.642 -1.107 -870
-1.295
-1.210
-451
-355
-1.480
171
-4.619
1.073
1.212
-109
-320
129
-1
1.984
Niet-recurrente opbrengsten Niet-recurrente kosten BEDRIJFSWINST / (VERLIES) voor afschrijvingen
Enterprise Business Unit
436 1
436 8
7
1.074
1.212
-109
-314
566
-1
Afschrijvingen
-153
-19
-480
-76
-82
1
-809
BEDRIJFSWINST / (VERLIES)
920
1.192
-588
-389
484
0
1.619
Netto financiële kosten
2.428
-102
Winst vóór belastingen
1.517
Belastingen
-233
Nettowinst
1.283
Minderheidsbelangen Nettowinst ( aandeel van de groep) (1) Bedrijfswinst voor afschrijvingen en niet-recurrente kosten en opbrengsten
17 1.266
(in miljoen EUR)
Investeringen
(in miljoen EUR)
Netto omzet Andere bedrijfsopbrengsten Inter-segment opbrengsten TOTAAL SEGMENT OPBRENGSTEN Kosten van aan omzetgerelateerde materialen en diensten Personeelskosten en pensioenen Andere bedrijfskosten TOTAAL BEDRIJFSKOSTEN voor afschrijvingen Totaal segment resultaat (1)
Consumer Business Unit
132
Consumer Business Unit
20
Enterprise Business Unit
Boekjaar afgesloten op 31 december 2010 Service Staff & International InterDelivery Support Carrier segment Engine & Services eliminaties Wholesale 492
62
27
Totaal
-
Boekjaar afgesloten op 31 december 2011 Service Staff & International InterDelivery Support Carrier segment Engine & Services eliminaties Wholesale
734
Totaal
2.262 20 6 2.288
2.333 7 9 2.349
252 2 64 318
7 14 26 47
1.506 1 54 1.562
-159 -159
6.361 45 0 6.406
-624 -340 -299
-639 -381 -144
-36 -199 -175
-1 -160 -215
-1.338 -37 -65
121 0 38
-2.517 -1.117 -860
-1.263
-1.164
-410
-375
-1.440
158
-4.494
1.025
1.185
-92
-328
122
-1
1.912
0
-18
-
11 -7
-1
-
11 -26 1.897
Niet-recurrente opbrengsten Niet-recurrente kosten BEDRIJFSWINST / (VERLIES) voor afschrijvingen
Enterprise Business Unit
1.025
1.167
-92
-324
121
-1
Afschrijvingen
-139
-17
-446
-74
-80
1
-756
BEDRIJFSWINST / (VERLIES)
887
1.150
-538
-398
41
-0
1.141
Netto financiële kosten Verlies van ondernemingen gewaardeerd volgens de vermogensmutatiemethode
-106 0
Winst vóór belastingen
1.035
Belastingen
-262
Nettowinst
773
Minderheidsbelangen Nettowinst ( aandeel van de groep) (1) Bedrijfswinst voor afschrijvingen en niet-recurrente kosten en opbrengsten
17 756
(in miljoen EUR)
Investeringen
Consumer Business Unit
134
Enterprise Business Unit
18
Boekjaar afgesloten op 31 december 2011 Service Staff & International InterDelivery Support Carrier segment Engine & Services eliminaties Wholesale
552
51
22
Totaal
0
777
Wat betreft de geografische indeling, heeft de Groep in België een netto opbrengst gerealiseerd van 4.405 miljoen EUR in 2010 en 4.187 miljoen EUR in 2011, en dit gebaseerd op het land van de klant. De netto opbrengst in andere landen bedroeg 2.147 miljoen EUR in 2010 en 2.174 EUR in 2011. Meer dan 90% van de segmentactiva zijn in België gevestigd.
Jaarverslag | Belgacom | 53
Toelichting 38. Recent gepubliceerde IFRS-normen De Groep past geen normen en interpretaties toe die niet van kracht zijn op 31 december 2011 Dat betekent dat de Groep de volgende normen en interpretaties niet heeft toegepast welke van toepassing zijn voor de Groep vanaf 1 januari 2012 of later :
Verbeteringen aan IFRS normen :: o
IAS 12 (Winstbelastingen – Uitgestelde belastingen: Inbaarheid van onderliggende activa)
o
IFRS 7 (Financiële instrumenten: Informatieverschaffing – Transfers van financiële activa)
o
IAS 1 (Presentatie van de jaarrekening – betreffende de presentatie van items van de niet-gerealiseerde resultaten.
o
Verbeteringen aan IAS 27 (De geconsolideerde jaarrekening en enkelvoudige jaarrekening) en IAS 28 (Investeringen in geassocieerde deelnemingen)
Nieuw gepubliceerde normen: o
IFRS 9 (Financiële Instrumenten),
o
IFRS 10 (De geconsolideerde jaarrekening) welke gedeeltelijk IAS 27 (De geconsolideerde jaarrekening en enkelvoudige jaarrekening) en SIC-12 (Consolidatie – Voor een bijzonder doel opgerichte entiteiten) vervangt.
o
IFRS 11 (Gezamenlijke overeenkomsten) welke gedeeltelijk IAS 28 (Investeringen in geassocieerde deelnemingen) en SIC 13 (Entiteiten waarover gezamenlijk de zeggenschap wordt uitgeoefend- Niet-monetaire bijdragen door deelnemers in een joint venture) vervangt
o
IFRS 12 (Informatieverschaffing over belangen in andere entiteiten)
o
IFRS 13 (Waardering tegen reële waarde)
Aangepaste normen : o
IAS 19 (Personeelsbeloningen)
De Groep zal het mogelijke effect van de toepassing van deze normen of interpretaties op de jaarrekening van de Groep in 2012 onderzoeken. De aangepaste IAS 19 zal onder andere leiden tot het onmiddellijk erkennen van de actuariële winsten en verliezen via rerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten.
Toelichting 39. Gebeurtenissen na balansdatum In april 2011 sloot Belgacom een akkoord om de onderneming, eigenaar van een keten van The Phone House winkels in België, te verwerven voor 22 miljoen EUR. Op 2 januari 2012 werd de verwerving afgerond nadat ze formeel was goedgekeurd door de mededingingsautoriteiten op 23 december 2011 mits een aantal verplichtingen inclusief de verplichting om een aantal verkoopspunten te verkopen .
Jaarverslag | Belgacom | 54
Verslag van de bedrijfsrevisor
Jaarverslag | Belgacom | 55
Uittreksel uit de niet-geconsolideerde enkelvoudige jaarrekening van Belgacom NV van publiek recht volgens Belgische GAAP Resultatenrekening
56
Balans na winstverdeling
58
Resultaatverwerking
60
De in deze rubriek gepresenteerde financiële informatie is een uittreksel van de enkelvoudige jaarrekening van Belgacom NV van publiek recht zoals goedgekeurd door de Algemene Vergadering van 18 april 2012 en zoals gedeponeerd op de Nationale Bank van België in de maand volgend de Algemene Vergadering. Deze jaarrekening werd opgemaakt in overeenstemming met de in België toepasselijke wettelijke en bestuursrechterlijke voorschriften (“Belgische GAAP”). Het College van Commissarissen van Belgacom NV van publiek recht heeft een verklaring zonder voorbehoud uitgegeven met betrekking tot deze jaarrekening. Een volledige versie van de jaarrekening en van het statutair jaarverslag van Belgacom NV van publiek recht is beschikbaar in the "investor corner" sectie van de Belgacom Group website (www.belgacom.com) zodra ze op de Nationale Bank van België neergelegd wordt.
Jaarverslag | Belgacom | 56
Resultatenrekening (in miljoenen EUR - boekjaar afgesloten op 31 december)
I. Bedrijfsopbrengsten A. Omzet B. Voorraad goederen in bewerking en gereed product en bestellingen in uitvoering (toename +, afname -) C. Geproduceerde vaste activa D. Andere bedrijfsopbrengsten II. Bedrijfskosten A. Handelsgoederen, grond- en hulpstoffen 1. Aankopen 2. Voorraad (toename -, afname +) B. Diensten en diverse goederen C. Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen D. Afschrijvingen en waardeverminderingen op oprichtingskosten, op immateriële en materiële vaste activa E. Waardeverminderingen op voorraden, bestellingen in uitvoering en handelsvorderingen (toevoegingen +, terugnemingen -) F. Voorzieningen voor risico's en kosten (toevoegingen +, bestedingen en terugnemingen -) G. Andere bedrijfskosten III. Bedrijfswinst
IV. Financiële opbrengsten A. Opbrengsten uit financiële vaste activa B. Opbrengsten uit vlottende activa C. Andere financiële opbrengsten V. Financiële kosten A. Kosten van schulden B. Waardeverminderingen op vlottende activa andere dan voorraden, bestellingen in uitvoering en handelsvorderingen C. Andere financiële kosten VI. Winst uit de gewone bedrijfsuitoefening, vóór belastingen
2010
2011
4.763
4.605
4.450 0
4.262 1
253 60
288 54
3.881
3.750
451 456 -5 1.545 926 902
461 470 -9 1.477 923 894
8
-2
9
-29
38
26
881
855
34
586
22 1 12
567 9 10
446
460
419
442
0 27
1 18
470
980
Jaarverslag | Belgacom | 57
(in miljoenen EUR - boekjaar afgesloten op 31 december)
2010
2011
VI. Winst uit de gewone bedrijfsuitoefening, vóór belasting
470
980
VII. Uitzonderlijke opbrengsten
136
65
125 6 5
9 56 1
152
199
2 -106
91 -20
120 135
6 122
IX. Winst van het boekjaar vóór belasting
454
847
X. Belastingen op het resultaat
130
219
137 7
219 0
324
628
1
1
324
629
B. Terugneming van waardeverminderingen op financiële vaste activa D. Meerwaarden bij de realisatie van vaste activa E. Andere uitzonderlijke opbrengsten VIII. Uitzonderlijke kosten B. Waardeverminderingen op financiële vaste activa C. Voorzieningen voor uitzonderlijke risico's en kosten (toevoegingen +, bestedingen -) D. Minderwaarden bij de realisatie van vaste activa E. Andere uitzonderlijke kosten
A. Belastingen B. Regularisering van belastingen en terugneming van voorzieningen voor belastingen
XI. Winst van het boekjaar
XII. Onttrekking aan de belastingvrije reserves XIII. Te bestemmen winst van het boekjaar
Jaarverslag | Belgacom | 58
Balans na winstverdeling 2010
2011
14.868
14.582
II. Immateriële vaste activa
4.984
4.693
III. Materiële vaste activa
1.897
1.997
226 1.575 36 60
218 1.680 46 53
7.986
7.892
7.958 7.958 3 3 25 24 2
7.858 7.858 9 9 25 24 2
1.431
1.463
1
2
1
2
89
100
72 26 46 17
82 30 51 18
871
794
834 37
774 20
426
518
416 10
501 17
5
4
38
45
16.298
16.045
(in miljoenen EUR - op 31 december)
ACTIVA
VASTE ACTIVA
A. Terreinen en gebouwen B. Installaties, machines en uitrusting C. Meubilair en rollend materieel D. Overige materiële vaste activa IV. Financiële vaste activa A. Verbonden ondernemingen 1. Deelnemingen B. Ondernemingen waarmee een deelnemingsverhouding bestaat 1. Deelnemingen C. Andere financiële vaste activa 1. Aandelen 2. Vorderingen en borgtochten in contanten
VLOTTENDE ACTIVA V. Vorderingen op meer dan één jaar B. Overige vorderingen VI. Voorraden en bestellingen in uitvoering A. Voorraden 1. Grond- en hulpstoffen 2. Handelsgoederen B. Bestellingen in uitvoering VII. Vorderingen op ten hoogste één jaar A. Handelsvorderingen B. Overige vorderingen VIII. Geldbeleggingen A. Eigen aandelen B. Overige beleggingen IX. Liquide middelen X. Overlopende rekeningen Totaal der activa
Jaarverslag | Belgacom | 59
(in miljoenen EUR - op 31 december)
2010
2011
PASSIVA
EIGEN VERMOGEN
2.003
1.894
I. Kapitaal
1.000
1.000
IV. Reserves
1.002
894
100 455 455 14 433
100 591 591 13 190
1
1
725
675
720 720
671 671
5
5
13.571
13.476
9.700
10.183
9.630 1.267 7.904 459 70 70
10.127 1.768 8.359 0 56 56
3.677
3.085
852 1.329 1.327 2 565 565 10 347 162 185 574
53 1.401 1.367 34 605 605 13 426 248 178 586
194
208
16.298
16.045
A. Wettelijke reserve B. Onbeschikbare reserves 1. Voor eigen aandelen C. Belastingvrije reserves D. Beschikbare reserves VI. Kapitaalsubsidies
VOORZIENINGEN EN UITGESTELDE BELASTINGEN VII.A. Voorzieningen voor risico's en kosten 4. Overige risico's en kosten B. Uitgestelde belastingen
SCHULDEN VIII. Schulden op meer dan één jaar A. Financiële schulden 2. Niet-achtergestelde obligatieleningen 4. Kredietinstellingen 5. Overige leningen B. Handelsschulden 1. Leveranciers IX. Schulden op ten hoogste één jaar A. Schulden op meer dan één jaar die binnen het jaar vervallen B. Financiële schulden 1. Kredietinstellingen 2. Overige leningen C. Handelsschulden 1. Leveranciers D. Ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen E. Schulden met betrekking tot belastingen, bezoldigingen en sociale lasten 1. Belastingen 2. Bezoldigingen en sociale lasten F. Overige schulden X. Overlopende rekeningen Totaal der passiva
Jaarverslag | Belgacom | 60
Resultaatverwerking (in miljoenen EUR - boekjaar afgesloten op 31 december)
2010
2011
A. TE BESTEMMEN WINST
324
629
B. ONTTREKKING AAN HET EIGEN VERMOGEN
409
118
7
10
726
737
D. TOEVOEGING AAN HET EIGEN VERMOGEN F. UIT TE KEREN WINST
