A B P W E R E L D Ook de gewetensvraag wie krijgt wat? uit onze beleggingsopbrengsten vergt. ijzersterke communicatie

ABP-Wereld 3-2011-omslag:ABP World 2005 omslag 03-10-11 10:14 Pagina 1

A B P W E R E L D 3 | 1 1

A B P

‘Ook de gewetensvraag “wie krijgt wat?” uit onze beleggingsopbrengsten vergt ijzersterke communicatie’

W E R E L D

3 | 1 1


Vanaf de Bestuurstafel A B P

W E R E L D

3 | 1 1

Ipso facto internationaal opinieblad voor relaties van ABP, opgericht in 1987. ABP World is de Engelstalige uitgave met eens per jaar een keuze aan vertaalde artikelen. Het blad verschijnt in beide talen ook op internet. Eerder gepubliceerde artikelen en afleveringen van het feuilleton De Zandloper zijn hier te raadplegen of kunnen gratis worden opgevraagd.

Versterking

Nummer 109, september 2011

V

Uitgave

hoofdtaken. De eerste is het zorgvuldig administreren

Postadres:

van alle rechten die de deelnemers samen met hun

Postbus 4911

an oudsher hebben pensioenfondsen twee

Stichting Pensioenfonds ABP Oude Lindestraat 70

werkgevers bij hun fonds opbouwen en het uitbetalen

6401 JS Heerlen

ervan. De tweede is het, met een verantwoord risico, zodanig beleggen van de premies zodat de

telefoon 045-5792911

ambities ten aanzien van de hoogte van het pensioeninkomen ook werkelijk worden gerealiseerd.

email adres [email protected] internet www.abp.nl

De jongste tijd is daar communicatie als derde hoofdtaak, zeg maar derde pijler, bij gekomen. Een zusje van die andere twee taken met een veelzijdig karakter dat in deze tijden van permanente

Art direction en vormgeving Geert Setola

onzekerheden razendsnel groeit. Deelnemers goed informeren staat bij ons van oudsher hoog op de

Artwork Frank Dam | Simone Golob | Iris Kiewiet | Jenny Lindhout | Geert Setola | Lisette de Zoete

agenda. Maar nu is zo’n beetje alles dat met pensioenen te maken heeft op drift geraakt. Hoe het nieuwe pensioenstelsel er ook uit kom t te zien, de deelnemers zullen steeds meer zelf in de gaten

Portret Vanaf de Bestuurstafel Mark Janssen

moeten houden of hun pensioenopbouw naar wens verloopt. Zo niet dan moeten ze afwegingen

Illustratie Werelddeeltjes Evalien Lang

Illustraties Columns Aad Goudappel

maken en beslissingen nemen. Ze zullen meer verantwoordelijkheid moeten nemen over hun pensi-

Fotografie Arthur Bagen | Marcel Bekken | Annemiek Mommers | Rogier Veldman | Joyce Vlaming | Sabine Weiss

oenopbouw en daar is de juiste informatie voor nodig. Dat communicatie van ABP daartoe zo helder als maar enigszins mogelijk moet zijn, spreekt voor zich. Maar ze moet voor de gebruiker ook de

Secretariaat Marleen Veeren

juiste toonzetting hebben, up to date en vooral eerlijk zijn om er werkelijk succes mee te kunnen boe-

Michiel Evers | Jurre de Haan | Wilma van Hoeflaken | Ester Iking | Joop van Lunteren | Leon Mooren

Tekstbijdragen Abdelkader Benali | Job Creyghton | Frank Dam | Geert Dekker | Karin Dormans

ken. Pensioenen zijn afhankelijk van de ontwikkeling van ons ABP vermogen, maar wie is er nou vol-

Eduard Ponds | Graziella Runchina | Peter van Steen | Xander den Uyl

doende financieel onderlegd om de onrust en andere ontwikkelingen op de financiële markten goed te begrijpen? Onze communicatie is er voor zowel jonge als voor oude de elnemers. Voor mensen met

Hoofdredacteur Marcel Vleugels

sterk uiteenlopende achtergronden van wie mediavoorkeuren verschillen. Voor deelnemers die nauwe-

Papier Furioso

Lettertypes Neue Helvetica | PMN Caecilia

lijks belangstelling tonen voor hun pensioen - dat zijn er helaas veel - en degenen die dat wel doen.

Lithografie en druk Roto Smeets GrafiServices, Eindhoven

Iedere ABP deelnemer moet je zien te bereiken op zijn eigen golflengte. Onverstandig dus om een communicatieve eenheidsworst voor te willen zetten. Pensioendeelnemers moeten word en bediend

Oplage 22.000

met op maat gesneden gerechtjes gepresenteerd via uiteenlopende kanalen.

Nuttige websites

ISSN 1569-3341

We noemen drie hoofdpunten waarom er nu meer dan ooit valt uit te leggen. De verhouding tussen

www.abp.nl

ouderen en jongeren binnen de populatie van pensioenfondsen is enorm aan het verschuiven. Zo zal

www.ag-ai.nl

www.nibud.nl

in het jaar 2019 al tweederde van het pensioenvermogen niet meer van werkende deelnemers zijn maar toehoren aan mensen die vroeg er bij overheid en onderwijs gewerkt hebben en nu slaper of

www.afm.nl

www.ombudsmanpensioenen.nl

www.commissiecorporategovernance.nl

www.opf.nl

gepensioneerde deelnemer zijn. Nu is dat nog ongeveer de helft. Na 2020 neemt het aandeel van de

www.cpb.nl

www.pensioenkijker.nl

gepensioneerden en de andere niet-actieven verder toe naar driekwart. Er is sprake van een sterk

www.dnb.nl

www.pur.nl

stijgende levensverwachting. Deze invloedrijke bewegingen spelen tegen een achtergrond van hardnekkig teleurstellende financiële markten. Dat alles leidt tot een communicatievraagstuk waar je u

www.eumedion.nl

www.samenstajijsterk.nl

www.ec.europa.eu

www.svb.nl

tegen zegt. Het is onze taak om in deze situatie alle (on)zekerheden en risico’s helder en begrijpelijk

www.esbonline.sdu.nl

www.szw.nl

te communiceren en de verwachtingen over het pensioeninkomen goed te managen. Zo stellen we

www.mijnpensioenoverzicht.nl

www.uvb.nl

onze deelnemers in staat om zelf de juiste keuzes te maken ten aanzien van hun eigen pensioen en eventueel aan te vullen en eerder of later te stoppen met werke n.

www.minfin.nl

www.vb.nl

Overname van tekst is toegestaan mits dit geschiedt met bronvermelding. Het reprorecht wordt niet uitgeoefend.

ABP, vanaf 1922 bewezen goed in administreren en beleggen, is vastbesloten daarom ook een kei in pensioencommunicatie te worden. De beslissingen daartoe zijn voor een belangrijk deel al genomen. Welke visie er achter zit en wat er zoal te gebeuren staat, leggen we graag in het hoofdartikel van deze uitgave uit. Daar vertellen we ook hoe we willen inspelen op het verschuiven van communicatieiniti atieven van zender naar ontvanger want ook de communicatie zelf is heftig in beweging. Joop van Lunteren en Xander den Uyl

ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:51 Pagina 1

ABP Wereld 3 | 2011

Inhoud ABP Wereld

02 10 14 16 20

Omslagartikel: Pensioenbesturen heeft er de jongste tijd een nieuwe dimensie bij gekregen. Met een sterke wil communiceren met alle deelnemers met behulp van de nieuwste technieken is daarom een bewuste keuze van het ABP-bestuur. (Illustratie Iris Kiewiet) Honderdduizenden (!) uiteenlopende vragen beantwoordt ABP per jaar. De aard van de vragen verandert en er zullen er steeds meer worden gesteld. Annitta Reumkens, Jo Born en Piet van Mil beantwoorden vragen van Geert Dekker over hoe je dit proces zo effectief mogelijk kunt laten verlopen. Kwaliteit handhaven en waar mogelijk lagere uitvoeringskosten bereiken. Salvador Essers legt uit hoe veranderingen in de pensioensector doorwerken in de stroom pensioengegevens die nodig zijn voor een deugdelijke administratie. We meldden het al vele malen eerder: pensioenen zijn ingewikkeld en wekken daarom gemakkelijk misverstanden. Een minder bekende daarvan is dat de pensioenhoogte, afgezien van mogelijke indexeringen, niet meer wijzigt. Hoe dat kan legt Nico Reuleaux uit. Wilma van Hoeflaken en Frank Dam bezoeken weer twee deelnemers van verschillende generaties en keken daarbij uit over de weidse Noordzee. Ook voor de klas staan veranderde mettertijd grondig.

Pensioen- & Beleggingswereld

23 26 27 31 32

Werelddeeltjes. Opmerkelijk en soms richtingwijzend nieuws uit alle windstreken. Pensioenrechten zijn in toenemende mate hetzelfde voor iedereen, pensioenleeftijden stijgen, maar niet in gelijke mate voor iedereen en (nog) niet voor alle beroepsgroepen. Hoe onze hoofden niet tollen van al die karrenvrachten informatie die op hen afstevenen. Relativering helpt. Interne restyling van onze modern gevoede hersenpannen kan behoorlijk nieuwe inzichten opleveren. En de Zandloper zwoegde voort, ditmaal gevolgd door de pen van Abdelkader Benali. Opgepast dramatische gevaren belagen onze held Guy Lacombe. Graziella Runchina las Pensioen voor dummies, een ‘doe- en opzoekboek’ voor wie het pensioenlabyrint wil verkennen zonder te verdwalen. Hoogleraar Mariëlle Heijltjes ontrafelt hoe management teams met een collectieve verantwoordelijkheid werken en hoe ze zouden moeten functioneren. ‘Het tijdperk van je kunnen afsluiten is voorbij.’

Overheid en onderwijs

36 40 45

Peter van Steen zet zijn ontdekkingstocht onder de Nederlandse adviesorganen voort door een stevig gesprek met Adriana van Dooijeweert van de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken. Wat is de Staatscourant eigenlijk wedervaren in het digitijdperk? We horen en zien niets. Job Creyghton en Joyce Vlaming gingen kijken en praten. Er gebeurt wel degelijk heel wat. Henk van den Heuvel, voorzitter van het overkoepelend College van Bestuur OGVO, Onderwijsgemeenschap Venlo en Omstreken, praat met Karin Dormans over hoe je elke individuele leerling het best denkbare onderwijs kunt bieden.

ABP Wereld 3 | 2011

1


ABP BESTUUR door Ester Iking en Marcel Vleugels fotografie Rogier Veldman illustratie Iris Kiewiet

‘ Van goed informeren moeten we naar heel goed communiceren’

2

ABP Wereld 3 | 2011


Na een bestuursvergadering, waarin onder andere het communicatieplan ABP 2011-2013 aan de orde kwam, strijken de beide vice-voorzitters Joop van Lunteren en Xander den Uyl neer aan de volgende tafel.

Ditmaal om heet van de naald het antwoord van het ABP Bestuur op de jongste communicatie-uitdagingen in pensioenland toe te lichten.

Verontruste deelnemers Een paar maanden geleden bezochten beiden, net als enkele collega-bestuurders, ABP-deelnemers die in 2010 mails of brieven hadden gestuurd waarin ze hun verontrusting uitten over een aantal actuele ontwikkelingen rondom hun pensioen. Aldus werd de ontvanger de zender van de boodschap. En zo gebeurde het dat bestuurders begin dit jaar zonder de gebruikelijke tas vol vergaderstukken bij deelnemers aan tafel aanschoven om bij draaiende camera’s vragen te beantwoorden. Gefilmd werd op het werk of bij de deelnemer thuis.

Bestuur het land in Intensief communiceren kost veel tijd en inspanning. Loonde het de moeite? ‘Het was even wennen,’ erkent Xander de Uyl. ‘Maar uiteindelijk een leerzame oefening voor iedereen. Het bestuur had al eerder besloten langs verschillende kanalen zichtbaarder te zijn voor wie meer wil - beter gezegd moet weten over de achtergronden van bestuursbesluiten. Dit is een heel directe aanpak, maar ook een volgende logische stap. Daar zat ik dan met een kopje koffie en een koekje op de bank pratend met iemand die zich ernstig zorgen maakt.’ De gesprekken gingen over belangrijke thema’s als de grepen in de kas, het in slechte tijden niet kunnen indexeren, bezuinigingen bij de uitvoeringsorganisatie van ABP, flexibilisering van de pensioenregeling en -leeftijd. ‘De filmpjes vormen voor ons een nieuw kanaal om te communiceren over actuele thema’s. Het houdt het bestuur niet alleen scherp, maar geeft ons ook een mooie kans om eens voor duizenden webbezoekers rechtstreeks toe te lichten waar een pensioenbestuurder allemaal rekening mee moet houden. Daar blijkt de deelnemer of diens werkgever vaak een onvolledig beeld van te hebben.’

Jaarbeeld 2010 De filmpjes, zie www.abpmagazine.nl, maken deel uit van het Jaarbeeld 2010 dat ABP dit jaar voor het eerst naast het jaarverslag publiceerde zowel op papier als op het web. Naast financieel-technische en bestuursinformatie worden hiermee voortaan ook gedachten en gevoelens van deelnemers in beeld gebracht. Het wordt aangevuld met een bijlage speciaal gewijd aan medezeggenschap. In het jaarbeeld, dat volgend jaar opnieuw zal verschijnen, verloopt de informatiestroom dus in

ABP Wereld 3 | 2011

3


beide richtingen en kunnen deelne-

Samenhang uitleggen

mers de ABP-bestuursleden het vuur

‘Wie kan dat betalen? Risicovrij kost

aan de schenen leggen. Ze krijgen ook

dus per saldo een fortuin aan premies

te horen wat in de ogen van de deel-

of levert de deelnemer een veel lager

nemer beter zou kunnen.’

pensioen op. Dat komt omdat risico nemen op de financiële markten juist

Kapitaalinkomsten belangrijker

je bron van inkomsten is. Je kunt zeg-

Door de kredietcrisis en de nasleep

gen “stap uit aandelen en in obliga-

daarvan kwamen onzekerheden over

ties”. Klinkt veilig. Je ziet echter dat

pensioengaranties aan de oppervlakte.

door problemen als die in Griekenland

Dit leidde tot de huidige discussie over

en Italië de risico’s van niet terugbetalen van bepaalde staatsobligaties flink

hoe het anders moet in een nieuw pensioenstelsel. Joop van Lunteren: ‘Sommigen voelen zich zo ongemak-

toenemen en dat de rentevergoedingen op andere staatsobligaties scherp

kelijk bij deze onzekerheid dat ze er

dalen. Dan zit je met traditioneel risi-

voor pleiten geen beleggingsrisico’s

codragende zakelijke waarden als aan-

meer te nemen. Daarmee heb je met-

delen en onroerend goed uiteindelijk

een een brandend communicatiethe-

nog niet zo slecht. Natuurlijk is beleg-

ma bij de kop. Door de vergrijzing

gen niet zonder risico’s maar onder-

wordt het pensioen juist in hogere

tussen geldt wel: met risico’s kans op

mate afhankelijk van beleggingsin-

een hoger pensioen en helaas mis-

komsten. Met beleggen kun je alleen

schien ook op een lager pensioen, zonder risico’s zeker een lager pensioen.

geld verdienen als je beheerst risico’s neemt.’ Er is in het verleden wel een s becijferd dat een gemiddeld pensioen

We moeten het dus niet zoeken in geen risico’s lopen, maar in het

voor ongeveer een vijfde deel gefinan-

beheersen van risico’s.’ Xander den

cierd wordt door betaalde premies en

Uyl: ‘Als dan ook nog eens de rente

viervijfde uit beleggingsopbrengsten.

laag is, en dat is al jaren in extreme

‘Dat niet alleen. Ik citeer uit een recent

mate het geval, dan stijgen je verplich-

onderzoek van ons uitvoeringsbedrijf.

tingen en dan keldert de dekkings-

Van het totale pensioen dat iemand

graad. In het oog springende gevolg:

ontvangt, wordt 37% betaald uit beleg-

niet kunnen indexeren. Maar ook iets

gingsopbrengsten verdiend tijdens de

nuttigs als waardeoverdracht van deel-

opbouwfase en 43% uit beleggingsrendement terwijl iemand al met pensi-

nemers die naar een ander pensioenfonds overstappen of omgekeerd,

oen is. Dit illustreert zonneklaar hoe

moet bij een dekkingsgraad onder de

de hoogte van het pensioen afhanke-

100 wettelijk worden opgeschort. Dit

lijk is van de financiële markten.

soort ingewikkelde vraagstukken, of

Presteert die markt, zo als nu het geval

ook de gewetensvraag “wie krijgt

is, bar slecht dan staat iemands pensi-

wat?” uit onze beleggingsopbrengsten,

oen behoorlijk onder druk. Nu willen

vergen ijzersterke communicatie. We

er mensen gaan beleggen zonder risi-

moeten onze deelnemers helpen de

co’s te nemen.

samenhang te overzien.’

‘Risico nemen op kapitaalmarkten is juist je bron van inkomsten’

Xander den Uyl (links) en Joop van Lunteren :

Dan verschuift die verhouding van

‘Het spanningsveld tussen

20/37/43% naar 31/34/35%. Dan gaat of

zekerheid en onzekerheid komt centraal te staan in

de premie met zo’n 40% omhoog van 20 naar bijna 30% , of het pensioen gaat met 40% omlaag. Of een combinatie van die twee kwaden natuurlijk. Overigens vormen deze cijfers geen exacte weergave van de werkelijkheid. Zo zijn bijvoorbeeld kosten en verzekeringselementen, die in de ABP-premie zijn begrepen, buiten beschouwing gelaten hoewel ze ook van invloed zijn.’

4

ABP Wereld 3 | 2011

de pensioencommunicatie van de komende jaren’.


ABP Wereld 3 | 2011

5


Meer nieuwe media

doen. We moeten leren daarmee om te

Joop van Lunteren ziet interessante kansen

gaan. In feite gaan we met die filmpjes al

om pensioencommunicatie nieuwe impul-

die richting uit. We zijn ervan overtuigd dat

sen te geven. ‘Online media zoals YouTube,

dit moderne tweerichtingsverkeer ABP

hyves, linkedin en twitter bieden mogelijk-

nieuwe kansen biedt goed met de deelne-

heden die eerder gewoonweg niet beston-

mers over alle, vooral ook heikele, onder-

den. Pensioenorganisaties, en meer nog de

werpen te communiceren. Belangrijk is dat

deelnemers zelf, krijgen hiermee niet

wij er ook inhoudelijk van kunnen leren.

alleen meer en snellere middelen om met

Ik vond het zelf bijvoorbeeld interessant

elkaar in contact te komen, informatie te

uit de mond van een commissaris te

‘Invloed verschuift

Joop van Lunteren: ‘Van iemands totale pensioen,

door nieuwe

wordt 37% betaald uit beleggingsopbrengsten verdiend

media’

tijdens de opbouwfase en 43% uit beleggingsrendement terwijl iemand al met pensioen is’.

‘Deelnemers Xander den Uyl:

met de slechtste

‘We moeten onze deelnemers helpen de samenhang te

pensioenresultaten

overzien’.

zijn het minst bewust’

6

ABP Wereld 3 | 2011

delen en selfservice te bevorderen, ze zor-

vernemen welke pensioenthema’s de poli-

gen ook voor een verschuiving van invloed

tie hoog zitten. Als bestuurder krijg je

richting deelnemers. Die kunnen nu met

natuurlijk indirecte informatie over hoe

elkaar eerder een vuist maken tegen die

mensen tegen onze besluiten aankijken.

organisaties die het in hun ogen niet goed

Die krijgen we meestal via onze achterban-


nen en ook dankzij de medezeggen-

Het communicatieplan voorziet in ver-

betekenis daarvan voor de deelne-

schapsorganen van ABP. Door recht-

dere zichtbare input van de bestuurs-

mer. Die moet goed geïnformeerd

streeks contact wordt het toch beter

leden. Eerder richtte het bestuur al een

worden over de ontwikkeling van zijn

voelbaar.’

speciale Communicatiecommissie op

pensioen. Pensioenfondsen zullen

analoog aan bijvoorbeeld de Beleg-

meer, maar vooral ook anders, moe-

Bouwen aan vertrouwen

gingscommissie en de Auditcommis-

ten communiceren. Hierbij moet die

Het bestuur heeft ja gezegd tegen het

sie. ‘De Communicatiecommissie kan

communicatie gebaseerd zijn op wat

corporate communicatiebeleid voor de

net als de andere commissies terug-

relevant is voor de deelnemer.

komende tijd. Het leidende principe

vallen op expertise van het uitvoe-

De beeldvorming van de verwachtin-

‘Bouwen aan vertrouwen’ is hetzelfde

ringsbedrijf en kan ook externe des-

gen over de nieuwe regeling zal

als dat van het lopende strategisch

kundigen raadplegen.’

vanaf het prille begin goed gemana-

plan 2010–2012. Xander den Uyl:

ged moeten worden. Het spannings-

‘Hieronder valt niet alleen bouwen

Nieuwe pensioenregeling

veld tussen verwachtingen over het

aan vertrouwen in pensioenfonds ABP,

Joop van Lunteren en Xander den Uyl

pensioen, het uiteindelijke resultaat

maar ook in de hele pensioensector,

wijzen er op dat, hoewel op dit

en de onzekerheden daarin komt

het pensioenstelsel en in de solidari-

moment niemand weet hoe de nieu-

daarbij centraal te staan.’

teit en collectiviteit waar alles op

we pensioenregeling er precies komt

gebouwd is. Als je hier bouwstenen uit

uit te zien, wel helder is dat goede

Vertrekpunt

sloopt, wankelt voor je het weet het

informatie over die regeling essen-

Zekere versus onzekere elementen in

hele pensioengebouw. Dat is in onrus-

tieel zal zijn. En daarbij zal er veel

de pensioenregeling zie je ook al een

tige tijden pas het echte risico dat

aandacht moeten zijn voor de risico’s

hele grote rol spelen in de discussie

deelnemers kunnen lopen.’

die kleven aan de regeling en de

rondom de nieuwe regeling. Ineens

In gesprek ... ABP-bestuursleden op bezoek bij deelnemers, gepensioneerden en werkgevers

Hoe bespaart ABP in deze crisis? André Hofstra (rechts) werkt bij de Luchtverkeersleiding Nederland. Aan ABP-bestuurslid Xander den Uyl de vraag: wat doet ABP aan kostenreductie

t

en welke lessen zijn geleerd van de crisis?

Voor meer vragen en antwoorden: zie de filmpjes op www.abpmagazine.nl

Hoe is het binnen ABP gesteld met de deskundigheid van de bestuursleden? ABP-bestuurslid Mariette Doornekamp (rechts) beantwoordt een aantal prangende vragen van Kristel Bael (links), namens haarzelf en collega’s van de faculteit Autotechniek van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen.

ABP Wereld 3 | 2011

7


mochten pensioenen zich, voor hun

is van het laatstverdiende loon.

je pensioen te verdiepen eerder niet

begrippen, verheugen in een opmer-

Deelnemers hebben daardoor vaak te

duidelijk zichtbaar, de recente ont-

kelijk grote aandacht. Joop van

hoge verwachtingen van hun pensi-

wikkelingen hebben het besef dat dat

Lunteren: ‘Die toegenomen interesse

oen. Daarnaast zijn ze echt niet goed

nodig is duidelijk verhoogd. In dat

is een goed vertrekpunt voor onze

op de hoogte van de factoren die hun

opzicht ben ik optimistisch dat de

pensioencommunicatie nieuwe stijl.

pensioen beïnvloeden. We hebben het

komende jaren het pensioenbewust-

Ze wakkert de belangstelling aan op

laten uitzoeken. De kloof tussen ver-

zijn in ieder geval nieuwe prikkels

een manier die wij nooit voor elkaar

wachting en de harde werkelijkheid

krijgt.’

kunnen krijgen. Het zou mooi zijn als

kon ontstaan doordat mensen hun

de emoties die je zag loskomen in de

pensioen complex vinden en er daad-

Geen flauw idee

discussies, mensen extra blijven

werkelijk onvoldoende van begrijpen.

Als je dit allemaal overziet, rijst toch

motiveren zich in hun eigen pensi-

Ze baseren zich vaak op algemene,

de vraag of ABP in het verleden,

oensituatie te verdiepen. Het recent

maar vaak niet altijd juiste wijsheden

ondanks alle inspanningen, wel altijd

toegenomen risicobewustzijn kun je

en hebben de neiging weinig initiatief

goed genoeg heeft gecommuniceerd.

zien als een positieve bijwerking van

te nemen om meer te weten te

Xander den Uyl: ‘Achteraf gezien heb-

die nare financiële crisis.’

komen. Daar moeten wij dus extra in

ben we in het verleden onvoldoende

het geweer komen. Het is onze taak

gecommuniceerd over de onzekerhe-

Vage verwachting

om, samen met belangenorganisaties

den die er ook in ons pensioenstelsel

Xander den Uyl: ‘Er bestaan nog veel

en de werkgevers bij overheid en

zitten. De situatie was echter tot voor

mythes over pensioen, die niet op fei-

onderwijs, te porren en die drempel

kort toch anders. Het materiaal en de

telijke kennis zijn gebaseerd. Zoals

een flink stuk te verlagen.’ Joop van

dienstverlening die we onze deelne-

het idee dat een pensioen altijd 70%

Lunteren: ‘Was de noodzaak om je in

mers tot nu toe boden, scoort welis-

Met hoeveel procent zou mijn pensioen hebben moeten stijgen en wat zijn de gevolgen van niet indexeren? Gepensioneerden Henk Licher en Sam van der Zee (links) willen graag antwoord op hun brieven met vragen. Hun ongerustheid uiten ze bij bestuurslid Cees Michielse (rechts).

Hoe zeker ben ik van mijn pensioen? Jonge werkende Bob Bouma staat sceptisch tegenover zijn pensioen. Willem Jelle Berg (links). van ABP geeft Bob antwoorden en neemt zijn onzekerheden over later weg.

Waar is het geld gebleven dat we in de ABP-fondsen hebben gespaard? Willem Timmer, commissaris bij de politie Haaglanden stelt de vragen die leven bij zijn collega’s aan ABP-bestuurslid Joop van Lunteren.

8

ABP Wereld 3 | 2011


waar hoog tot zeer hoog, maar dan

Nieuwe bestuursvoorzitter ABP

gemeten bij die mensen die het initiatief nemen die informatie tot zich te nemen. Onderzoek leert dat dit vaak

Henk Brouwer (65) wordt per 1 januari 2012 de nieuwe bestuursvoorzitter

mensen zijn die toch al pensioenbe-

van Stichting Pensioenfonds ABP. Het ABP bestuur is ingenomen met de komst

wust waren en nog specifieke dingen

van Henk Brouwer: ‘Brouwer heeft zeer ruime ervaring opgedaan bij zowel de

willen weten. Hartstikke goed. Maar dat zijn helaas meestal geen jonge-

overheid als bij de financiële toezichthouder, De Nederlandsche Bank.

kennistekort schuilt met name onder

Daarnaast is Brouwer verantwoordelijk geweest voor het sociaal beleid bij een grote onderneming en heeft hij ook als kroonlid van de Sociaal Economische Raad goed zicht op de verhoudingen tussen sociale partners. Hij is een voor-

die mensen die denken dat het wel

zitter die goed bij ABP past en die ons bestuur versterkt.’

ren.’ Van Lunteren: ‘Het probleem van

snor zit, maar in werkelijkheid geen flauw idee hebben van de realiteit.

Brouwer nam onlangs afscheid bij DNB, waar hij vanaf 1997 directeur was.

En daar hebben wij als fonds ook te

De laatste twee jaar was hij daar verantwoordelijk voor het bankentoezicht en

weinig aan gedaan.’ Den Uyl: ‘Ik vind het wrang om te zien dat in heel veel

toezichtbeleid. Voor zijn periode bij DNB was Brouwer topambtenaar op verschillende ministeries als plaatsvervangend directeur-generaal bij het ministe-

gevallen de mensen met de slechtste

rie van Binnenlandse Zaken en directeur-generaal bij het ministerie van

pensioenvooruitzichten zich daar het minst van bewust zijn. Dat moet echt

raal bij het ministerie van Financiën. Brouwer studeerde Algemene Economie.

Sociale Zaken en Werkgelegenheid en gedurende vijf jaar als thesaurier-gene-

veranderen.’

Het ABP bestuur is samengesteld uit vertegenwoordigers van werkgevers en (gewezen) werknemers in de sector overheid en onderwijs. Het bestuur kent

Gezond wantrouwen

een onafhankelijk voorzitter die geen deel uitmaakt van deze geledingen en

Van Lunteren: ‘In Nederland houden

die geen stemrecht heeft.

we van zekerheid. Het vertrouwen in pensioenfondsen was groot en de veronderstelling dat het pensioen goed was onwrikbaar. In werkelijkheid zijn pensioenen nooit zeker geweest. Dat hadden wij op sommige punten beter moeten communiceren, ook al was dat gevaar in goede tijden niet erg groot, zeker niet bij een stabiel fonds als ABP. De ontwikkelingen in de financiële wereld van de laatste jaren maakt die onzekerheid in het pensioen zichtbaarder. Het maakt duidelijk dat het pensioenresultaat voor een groot deel gebaseerd is op beleggingsopbrengsten. Op zichzelf niet nieuw, maar de deelnemers hebben dat onvoldoende geweten.’ Den Uyl: ‘Het nieuwe stelsel zal meer duidelijkheid moeten brengen over de manier waarop we omgaan met de problemen waarmee de werkelijkheid ons confronteert. Onzekere opbrengsten op de financiële markten, mensen die ouder worden en gemiddeld veel langer pensioen zullen ontvangen en veel gepensioneerden versus relatief weinig werkenden. Juist onder die omstandigheden is het voor een deelnemer van belang dat er een groot fonds voor hem en haar klaar staat. Een pensioenfonds, dat robuust en bekwaam belegt daar waar zich goede mogelijkheden aandienen, goed administreert en aansprekend Pcommuniceert.’

ABP Wereld 3 | 2011

9


PENSIOENCOMMUNICATIE door Geert Dekker fotografie Annemiek Mommers illustratie Lisette de Zoete

‘Ik verbind u door’ verliest terrein Onder invloed van maatschappelijke, economische en politieke ontwikkelingen en aangemoedigd door pensioenfondsen neemt het pensioenbewustzijn van de Nederlander toe.

De klantvragen die daaruit voortkomen wil ABP juist, snel en kostenefficiënt beantwoorden. Gevolg is dat de scheiding tussen klantmedewerkers en pensioenspecialisten vervaagt.

Deskundiger

Bij het Service Center van de uitvoe-

diger: de Nederlander is de afgelopen jaren

ringsorganisatie van ABP worden deze trends nauwlettend gevolgd, want ze zijn

veranderd in zijn houding ten opzichte van zijn pensioen en pensioenfonds. Niet in

van grote invloed op het dagelijkse werk.

de laatste plaats naar aanleiding van de financiële crisis, maar ook de voortschrij-

Dit is de afdeling waar de vragen binnenkomen van ABP’s 2,8 miljoen klanten. Vragen

dende individualisering en de politieke

per telefoon, per mail en per brief: hon-

ontwikkelingen rondom generatievraag-

derdduizenden per jaar.

stukken en het nieuwe pensioenakkoord

Annitta Reumkens, manager van het

spelen een rol. De pensioensector zelf

Service Center: ‘De aard van de vragen ver-

streefde al langer naar het bevorderen van

andert. Onze klanten worden deskundiger,

het pensioenbewustzijn en die inzet heeft

hun vragen worden complexer en ze worden specifieker.’ Daarnaast signaleert ze

resultaat opgeleverd.

10

ABP Wereld 3 | 2011

Complexer en specifieker

Bewuster, kritischer, mondiger en deskun-


dame die antwoord geeft op alle ingetypte algemene vragen. ‘De website is niet meer weg te denken als medium voor de eenvoudige vragen die onze klanten heb ben’, aldus Reumkens. Door MijnABP en Astrid is in absolute zin het aantal vragen afgenomen dat persoonlijk door medewerkers van de uitvoeringsorganisatie moet worden beantwoord. De vragen die overblijven, kwantitatieve ver-

zijn dus ingewikkelder en veelal van persoonlijke aard.

anderingen. ‘Een jaar of zes, zeven geleden handelden we zeshonderdduizend telefoongesprekken af en nauwelijks vragen

Persoonlijk Deze veranderingen vormden enige tijd geleden de ingrediënten voor een heroverweging van de manier waarop klantenvragen moeten worden behandeld.

per mail. Nu zijn het vierhon-

‘Van oudsher worden de ingewikkelder

derdduizend telefoongesprekken

vragen doorgesluisd naar de pensioen-

en ongeveer zeventigduizend vragen

specialisten bij de afdeling Pensioenbe-

per mail.’

heer’, zo zegt Piet van Mil, directeur Service Verzekerden van het uitvoe-

Intypen

ringsbedrijf van ABP. ‘Dat blijven doen

‘De deelnemers

De kwalitatieve veranderingen houden

terwijl het aantal vragen van dit type

deels verband met de kwantitatieve

sterk toeneemt, zou tot ongewenste

zullen in de

ontwikkelingen. De website www.abp.nl

situaties kunnen leiden.’

toekomst meer

is in beide opzichten een belangrijke factor, met ten eerste de persoonlijke

ABP zeer hecht aan het behoud van het

internetomgeving MijnABP en met ten

persoonlijke karakter van het klantcon-

vragen hebben’

tweede Astrid, de altijd glimlachende

tact. Van Mil: ‘Wie ABP mailt, krijgt

Het belangrijkste element daarin is dat

ABP Wereld 3 | 2011

11


geen auto-reply of bericht van ont-

Grondig inzicht

vangst, maar gewoon binnen

Het alternatief lag voor de hand: het

48 uur het antwoord op de vraag.

verwijderen van schotten tussen de

Wie ABP belt, krijgt een mens van

twee afdelingen. De vraag van de

vlees en bloed aan de telefoon; geen

klant komt meer centraal te staan

voice-respons, geen keuzemenu's.

door het combineren van de expertise

Die persoon van vlees en bloed zet

van het Service Center – klantcontac-

zich in om de vraag van de klant

ten – met de expertise van Pensioen-

juist, snel en direct te beantwoorden.

beheer - specialistische kennis.

”Ik verbind u door naar een andere

‘We kruipen naar elkaar toe’, aldus

afdeling” past daar eigenlijk niet bij.’

Jo Born, Service Manager bij Pensioen-

Bovendien zou vaker doorverbinden kunnen leiden tot een overbelasting

beheer. Een reeks praktische maatregelen verwezenlijkt dat.

van de specialistische afdelingen.

Pensioenvraag krijgt steeds vaker een direct antwoord

12

ABP Wereld 3 | 2011

Het dagelijkse werk bestaat daar uit

Ten eerste deskundigheidsbevordering bij de medewerkers van het

het maken van complexe berekenin-

Service Center. ‘Al onze medewerkers

gen naar aanleiding van bijvoorbeeld

moeten een grondig inzicht hebben

waardeoverdracht toekenningen of

in alle aspecten van pensioenen’, zegt

scheidingen en het vergt heel wat

Anitta Reumkens. ‘Dat is een vereiste

flexibiliteit om daarbij tegelijkertijd

om de vragen van klanten te kunnen

telefonisch vragen van klanten te

herkennen en de verschillende typen

beantwoorden.

vragen van elkaar te kunnen onder-


scheiden. Zodat men zo snel mogelijk

het er in “de eerste lijn” aan toegaat,

wordt er ook veel aandacht besteed

weet waar het antwoord gevonden

hoe de vragen binnenkomen, hoe de

aan de kwaliteit van MijnABP en

kan worden.’

klantmedewerkers met empathie met de klant omgaan en welke keuzes ze

Astrid. ‘Financieel is het gunstig als

Deskundigheidsbevordering is nooit afgerond. ‘Al was het alleen maar

moeten maken. Anderzijds kunnen de

door de vragen die de actualiteit

specialisten aan de hand van concre-

internet. De mogelijkheden daartoe brengen we daarom nadrukkelijk

klanten zichzelf kunnen helpen via

oproept. Een televisieprogramma over

te gevallen laten zien hoe sommige

onder de aandacht, maar het is

pensioenen, ontwikkelingen op de

ingewikkeld lijkende vragen toch zon-

natuurlijk altijd de klant zelf die kiest.

financiële markten, publieke discus-

der doorverwijzen kunnen worden

Die zal ook altijd de keus houden via

beantwoord. Het is nu veel eenvoudi-

welk kanaal hij zijn vraag wil stellen.’

ger even ruggespraak te houden.

Naast de mogelijkheden op de websi-

‘Mail blijkt minder

Zo leren de twee groepen van elkaar.’

te van ABP is het vooral e-mail - het

efficiënt dan

Uniforme antwoorden

laatste jaren meer gebruikt werd voor

Dat wederzijdse leren wordt onder-

vragen. Maar de groei is er inmiddels

gedacht’

steund door een aantal ingrepen in de technologie rondom de klantvragen.

uit en dat is niet helemaal tegen de zin van Piet van Mil. ‘Mail blijkt min-

Tot voor kort waren bijvoorbeeld

der efficiënt dan gedacht.

delen van de informatie over een

Vragenstellers lijken minder aan-

klant afgeschermd voor medewerkers

dacht te geven aan de formulering

van het Service Center, in de veron-

van een vraag dan in bijvoorbeeld

derstelling dat sommige gegevens

een brief of aan de telefoon. Daardoor

contactformulier op de site - dat de

Piet van Mil (rechts): ‘Wie ABP mailt, krijgt geen auto-reply of

makkelijk verkeerd geïnterpreteerd

wordt de vraag minder duidelijk. Het

bericht van ontvangst, maar gewoon bin-

zouden kunnen worden. Door het ver-

antwoord leidt dan al gauw tot een

nen 48 uur het antwoord op de vraag’.

hoogde kennisniveau van de mede-

nieuwe vraag, et cetera.’ Bovendien

werkers is daar nu echter geen sprake

heeft mail het nadeel dat er nog

Annitta Reumkens:

meer van. Het feit dat iedereen die

onvoldoende zekerheid is over de

‘Een jaar of zes, zeven geleden handelden we zeshonderdduizend telefoon-

klantvragen beantwoordt nu hetzelfde klantbeeld tot zijn beschikking

persoon achter het mailadres. Daarom kunnen er geen bedragen in

gesprekken af en nauwelijks vragen

heeft, is ook voor klanten geruststel-

worden vermeld. Overigens wordt er

per mail’.

lend. Het verhoogt de betrouwbaar-

gebouwd aan een mailsysteem voor

heid en de uniformiteit van de ant-

de beschermde persoonlijke omge-

Jo Born:

woorden op hun vragen. Die betrouw-

ving van MijnABP waarbinnen dat

‘‘Het is nu veel eenvoudiger even rugge-

baarheid wordt overigens ook ver-

wel mogelijk zal zijn.’

spraak te houden’.

groot door het nieuwe dialoogondersteunende systeem dat in gebruik

Sneller, beter

genomen is. Dat systeem wordt voort-

Over de resultaten van de geïntensi-

durend up to date gehouden en

veerde samenwerking tussen het

garandeert eveneens dat elk antwoord van elke medewerker geba-

Service Center en de specialisten is Van Mil te spreken. ‘We meten de

seerd is op dezelfde informatie. Ook

klanttevredenheid op veel terreinen.

de antwoorden die automatisch via internet gegeven worden, zijn op

Bij alle financiële commotie is de tevredenheid over pensioenen in het

dezelfde informatie gebaseerd.

algemeen afgenomen, maar als het gaat om de manier waarop we onze

sies over pensioenen: onze klanten

Kostenbeheersing

klanten helpen, is er een stijging waar

reageren daarop met vragen en wij

Een en ander leidt ertoe dat het

te nemen. Dat wordt gestaafd door

moeten de beantwoording van die vragen zo snel mogelijk in juiste

Service Center 93 procent van de tele-

objectieve gegevens zoals de toegeno-

fonische vragen afhandelt. Dat per-

men doorloopsnelheid bij de beant-

banen weten te leiden.’

centage is uit klant- én uit kostenoog-

woording van vragen en de mogelijk-

punt van belang. En als er doorverwe-

heden die internet biedt, spelen daar-

zen wordt, zijn de bij het Service Center geplaatste specialisten het eerste aanspreekpunt. ‘De klant moet

bij zeker een rol. Dit is mede van belang omdat we erop willen anticiperen dat de pensioendeelnemer in de toekomst nog meer vragen heeft.

Empathie Een tweede maatregel was het onderbrengen van medewerkers van Pensioenbeheer bij het Service Center.

correct en snel geïnformeerd worden,

Jo Born: ‘Op rotatiebasis plaatsen we

dat staat voorop, maar het is voor ons

Daar zijn we eigenlijk ook blij mee:

twee van onze specialisten in het

en voor de pensioenfondsdeelnemer

het pensioenbewustzijn kan worden

Service Center. Iedereen komt aan de

uiteraard erg belangrijk dat de kosten

gestimuleerd en dat is geen kwestie

beurt. Enerzijds ervaren zij daar hoe

laag blijven’, aldus Van Mil. Daarom

van eenrichtingsverkeer.’

ABP Wereld 3 | 2011

13


Sneller veranderingen doorvoeren tegen lagere

ABP PENSIOENEN door Wilma van Hoeflaken fotografie Arthur Bagen

kosten met dezelfde kwaliteit, dat is de reden waarom werkgevers en administratiekantoren de gegevens van deelnemers straks op een andere manier moeten aanleveren bij ABP.

Uitvoeringskosten pensioenfonds stukje omlaag De veranderingen in de pensioensector verlopen in steeds hoger tempo. ‘Straks moeten we op basis van het nieuwe pensioenakkoord weer allerlei aanpassingen verwerken’, zegt Salvador Essers van het Shared Business Center (SBC) van het uitvoeringsbedrijf van ABP, de afdeling die verantwoordelijk is voor de inning van premies en gegevens bij de werkgevers. Met de manier waarop gegevens van deelnemers nu worden aangeleverd zouden deze aanpassingen zo’n zes maanden duren, schat Essers. ‘Naar de huidige maatstaven is dat te lang. We moeten gewoon erkennen dat de bestaande werkwijze niet snel genoeg meer is.’

Salvador Essers:

Waar komen de pensioengegevens vandaan?

‘Straks moeten we op

Pensioenopbouwgegevens worden ontleend aan de personeels- en

basis van het nieuwe

salarisadministraties. Veelal hebben werkgevers deze taak uitbesteed

pensioenakkoord weer

aan full-service-dienstverleners die op hun beurt voor honderden

allerlei aanpassingen voor

werkgevers deze service verzorgen.

1,2 miljoen deelnemers

Daarnaast komen steeds meer pakketaanbieders op de markt die hun

verwerken’.

salarispakketten slijten bij vooral administratiekantoren die vervolgens voor één of meer werkgevers de levering van pensioenopbouwgegevens verzorgen.

14

ABP Wereld 3 | 2011


Actueel blijven

Software ombouwen

als voor het pensioenfonds de kans

Met ingang van 2012 moeten werkge-

Over deze veranderingen voert ABP’s

dat er iets fout gaat.’ Met ingang van

vers en administratiekantoren hun

uitvoeringsbedrijf nauw overleg met

2013 wordt er alleen nog maar met

gegevens daarom op een nieuwe

een klankbordgroep van (software)le-

het nieuwe systeem gewerkt.

manier gaan aanleveren. ‘Deze veran-

veranciers en –ontwikkelaars. In som-

dering is noodzakelijk’, zegt Essers,

mige gevallen zijn dit ook werkgevers;

Eenvoudiger met alle gegevens

‘De huidige infrastructuur is geba-

het Ministerie van Defensie bijvoor-

De nieuwe werkwijze behelst niet

seerd op verouderde technologie.

beeld ontwikkelt zijn eigen software.

alleen een nieuwe vorm van aanleve-

Daarmee werken we al ruim 20 jaar.

‘De klankbordgroep ondersteunt de

ren, ook de gegevens die aangeleverd

We beschikten over kwalitatief juiste

koers die we gekozen hebben’, zegt

worden veranderen. Nu is het nog zo

gegevens en hebben er altijd goede

Essers. De (software)leveranciers moe-

dat werkgevers alleen mutaties per

resultaten mee behaald. Dit niveau

ten een applicatie bouwen om vanuit

maand moeten doorgeven aan het

willen wij minimaal handhaven met

de gegevensbestanden die nu voor

pensioenfonds. Straks moeten ze elke

als nieuwe mogelijkheid veranderin-

loonadministraties gebruikt worden

maand opnieuw alle gegevens aanle-

gen sneller kunnen doorvoeren.

ook voor pensioen relevante gegevens

veren, oftewel de standen doorgeven. Dat betekent dat werkgevers en administratiekantoren méér informatie

Sneller en goedkoper veranderen dankzij nieuwe techniek

moeten aanleveren. ‘Het is inderdaad meer, maar het wordt wel eenvoudi-

Bovendien wil je als pensioenfonds

te ontsluiten. ‘Dat klinkt eenvoudig,

ger’, zegt Essers, ‘De techniek wordt

transparant zijn en ervoor zorgen dat

maar het is een gigantische operatie.

gemakkelijker, omdat het op de zelfde

deelnemers inzage hebben in hun

Wij collecteren de gegevens van

leest geschoeid is als het aanleveren

actuele pensioensituatie. Goede infor-

1,2 miljoen deelnemers’, aldus Essers.

van de loonaangifte aan de Belastingdienst. Bovendien gebeurt dat ook

matie en voorlichting over pensioenen is in deze tijd belangrijker dan ooit.’

Overkombare omslag

elke maand en ook op basis van stan-

Behalve snelheid is efficiency een

De werkgevers zijn door het ABP

den.’

voordeel van de nieuwe werkwijze.

bestuur schriftelijk op de hoogte

Voor SBC zal de nieuwe manier van

gebracht van de nieuwe manier van

Goed voor velen

gegevens aanleveren een besparing

gegevensaanlevering. Wat vinden zij

Volgens Essers loopt het uitvoerings-

van 30 procent opleveren. Daarmee

bedrijf van ABP met deze nieuwe

gaan de uitvoeringskosten van het

ervan? ‘Wij hebben daar nauwelijks reacties op gekregen’, zegt Salvador

pensioenfonds ook een stukje

Essers, ‘Nu zijn we bij de softwarele-

uitvoerders gaan deze stap, of een

omlaag. Ook voor degenen die de

veranciers aan het inventariseren wat

vergelijkbare, ook zetten. Daarover

gegevens moeten aanleveren, de

voor reacties zij hebben gekregen.

praten we in een werkgroep waarin

werkgevers en de administratiekanto-

De werkgever moet natuurlijk een

alle uitvoerders vertegenwoordigd

ren, betekent de nieuwe aanpak uit-

omslag maken, maar als het eenmaal

zijn. Hoe kun je komen tot een meer

eindelijk een efficiencyvoordeel.

werkt, betekent het ook voor de werk-

uniforme aanlevering? Er zijn natuur-

werkwijze voorop. ‘Andere pensioen-

gever een besparing. Het is efficiënter

lijk onderlinge verschillen, bijvoor-

Beproefde XML standaard

en dat is voor alle partijen een voor-

beeld als het gaat om de componen-

Om deze verandering zo gemakkelijk

deel.’

ten van het loon die meetellen bij het

mogelijk te maken voor de leveran-

bepalen van de premiegrondslag en

ciers van de gegevens – de werkgevers

2012 overgangsjaar

de hoogte van de franchise, maar in

en de administratiekantoren – én om

Volgens Essers is bewust gekozen

beginsel is de werkwijze hetzelfde.’

voor hen ook een efficiencyvoordeel

voor een gefaseerde implementatie

Hij is ervan overtuigd dat iedereen

te bewerkstelligen, is er gekozen voor

van de nieuwe werkwijze. ‘Dat was op

de vruchten gaat plukken van de

XML standaard. ‘Dat is een technolo-

basis van de ervaringen van de (soft-

nieuwe werkwijze. Niet alleen de pen-

gische standaard waarvan de Belas-

ware) leveranciers met de Belasting-

tingdienst bij de loonaangifte sinds

dienst, die enkele jaren geleden een

sioenfondsen en de werkgevers, maar zeker ook de deelnemers. ‘Zowel wat

een paar jaar ook gebruik maakt’, zegt

nieuwe wijze van gegevensaanleve-

betreft de lagere uitvoeringskosten als

Essers, ‘Een standaard waarmee de

ring heeft doorgevoerd.’ De conse-

de snelheid en de actualiteit van de

werkgevers en de administratiekanto-

quentie van deze gefaseerde imple-

gegevens. Op de laatste twee scoren

ren nu dus ook al werken. Ook qua

mentatie is dat de werkgevers en

we overigens al goed. Zodra de deel-

gegevens en werkwijze is gekeken

salarisadministratiekantoren in het

nemers inloggen, zien ze hun actuele

naar de wijze waarop de Belasting-

jaar 2012 de gegevens op twee manie-

gegevens verschijnen.’

dienst werkt. Die methodiek hebben

ren moeten aanleveren, zowel voor de

we daar waar mogelijk gevolgd.

huidige als voor de nieuwe technolo-

Belangrijk is verder dat meer contro-

gie. ‘Dat betekent wat extra werk’,

les bij de bron, vaak de salarisadmini-

erkent Essers, ‘Maar daarmee vermin-

stratie, gelegd worden.’

deren we zowel voor de werkgevers

ABP Wereld 3 | 2011

15


ABP PENSIOENEN

Mensen denken vaak dat hun pensioen – afgezien van

door Wilma van Hoeflaken fotografie Arthur Bagen

indexatie – altijd hetzelfde blijft. Het tegendeel is waar.

illustratie Simone Golob

Vele mogelijke oorzaken wijziging pensioenhoogte

16

ABP Wereld 3 | 2011


Sommige mensen krijgen zelfs iedere

Veel brieven

Vooral AOW veranderingen

maand een ander bedrag. Nico

ABP keert pensioenen uit aan zo’n

Een groot deel van de mutaties in

Reuleaux legt uit hoe dat komt.

840.000 mensen. Dit betreft 455.000

het ouderdomspensioen heeft te

ouderdomspensioenen, 195.000 nabe-

maken met de manier waarop reke-

Verschillende oorzaken

staandenpensioenen aan (ex-)part-

ning wordt gehouden met de AOW

‘De pensioenregeling is heel goed.

ners en wezen, 90.000 vroegpensioe-

(Algemene Ouderdomswet). Iedereen die 65 is, krijgt AOW. Daarom bouwen

Er wordt rekening gehouden met de

nen (FPU/FLO) en 100.000 invalidi-

persoonlijke omstandigheden van de

teitspensioenen. In de uitkeringen

mensen geen pensioen op over hun

gepensioneerden. Dat is een voordeel.

voor het ouderdomspensioen vinden

Maar daardoor is de regeling wel inge-

jaarlijks 37.000 mutaties plaats. Bij de

volledige inkomen. Dat is al zo sinds de invoering van de AOW, alleen de

wikkeld. Dat is een nadeel. Mensen snappen soms niet hoe het zit.

nabestaandenpensioenen zijn dat er

systematiek verschilde. Sinds 1995 is direct gekoppeld is aan de feitelijke

pensioen dan de maand ervoor’, zegt

25.000. De mutaties die het gevolg zijn van indexatie zijn daarbij niet meegeteld, want in dat geval veranderen

Nico Reuleaux, business consultant

alle ouderdoms- en nabestaanden-

een vast bedrag, een deel van het

bij Informatie Management Pensioe-

pensioenen.

inkomen, waarover geen aanvullend pensioen wordt opgebouwd. Tussen

Opeens krijgen ze meer of minder

er een uniforme franchise die niet hoogte van de AOW. Deze franchise is

nen. Zijn afdeling begeleidt alle veran-

Soms gaat het om grote bedragen.

deringen die de hoogte van de pensi-

Als iemand bijvoorbeeld een aanvul-

1986 en 1995 werd er bij de vaststel-

oenuitkering kunnen beïnvloeden. Dat

ling op zijn pensioen krijgt omdat hij

ling van de hoogte van de franchise

kunnen wijzigingen zijn in weten

of zij wel AOW krijgt en de partner

regelgeving of toekenning van index-

niets, kan het pensioen zomaar een

gekeken naar iemands persoonlijke omstandigheden. Er werd zowel een

atie (toeslagverlening), maar ook veranderende persoonlijke omstand ighe-

paar honderd euro per maand hoger

zogenaamde gehuwden- als een

uitvallen. ‘Mensen begrijpen dat lang

ongehuwdenfranchise gehanteerd,

den van gepensioneerden.

niet altijd’, zegt Reuleaux, ‘Wij krijgen veel brieven van gepensioneerden die

voor gehuwden en ongehuwden. Vóór

gebaseerd op de AOW-uitkeringen

opeens iets meer of iets minder pen-

1986 was de situatie weer anders.

sioen kregen en niet snappen hoe dat

Toen was er sprake van een zoge-

komt.’

naamde AOW-inbouw, die eveneens gebaseerd was op de feitelijke persoonlijke omstandigheden.

Verschillende regelingen Als pensioenregelingen veranderen, gelden die veranderingen vanaf het moment waarop de nieuwe regeling ingaat. Vóór die datum blijft gewoon het regime van de vorige regeling gelden. Mensen die bijvoorbeeld pensioen hebben opgebouwd in een eindloonregeling, behouden die pensioenaanspraken, ook al is de regeling inmiddels veranderd in een middelloonregeling. Pas vanaf het moment dat de middelloonregeling ingaat, geldt dat zij pensioen opbouwen over hun gemiddelde loon. ‘Dat is logisch, want dat zijn je verworven rechten en die houd je’, zegt Reuleaux. Het gevolg hiervan is dat bij mensen die vóór de invoering van de uniforme franchise in 1995 pensioen opbouwden bij ABP – en dat geldt voor vrijwel iedereen die nu met pensioen is – met een aanpassing te maken krijgt op het moment dat hij of zij gaat trouwen dan wel alleenstaand wordt. Die aanpassing betreft dan niet het hele pensioen, maar het gedeelte dat voor 1986, dan wel voor 1995, is

ABP Wereld 3 | 2011

17


Nico Reuleaux: ‘Pensioenregeling houdt rekening met persoonlijke omstandigheden en is daardoor ingewikkeld’.

‘Veel brieven van gepensioneerden’ opgebouwd. Een gehuwde krijgt dan

vers hebben gehad en op verschillen-

wat minder pensioen – volgens de

de plekken gelijktijdig pensioen heb-

oude systematiek is de AOW voor

ben opgebouwd. Als die pensioenuit-

gehuwden immers 100 procent – en

voerders er stuk voor stuk vanuit gaan

de alleenstaande krijgt wat meer –

dat iemand AOW krijgt, is dat zuur,

want dan is de AOW geen 100, maar

want mensen krijgen natuurlijk maar

70 procent.

één AOW-uitkering. ‘Als daar dubbel rekening mee wordt gehouden,

Meerdere regelingen Wat ook tot mutaties in het ouderdomspensioen kan leiden is als er

18

ABP Wereld 3 | 2011

keert ABP een aanvulling uit’, zegt Reuleaux, ‘Dat is fijn voor de gepensioneerden, want daardoor is het aan-

twee of meer pensioenuitvoerders zijn

vullende pensioen hoger, maar het

die allemaal rekening houden met de AOW. Dat kan voorkomen bij gepensi-

maakt de zaak wel ingewikkelder.’ Hetzelfde geldt voor gehuwden die

oneerden die verschillende werkge-

beiden pensioen hebben opgebouwd


bij ABP. Voor de opbouw die vóór 1986

pen van de uitkering voor halfwezen

dan vroeger’, zegt Reuleaux, ‘Het klas-

plaatsvond, wordt dan gedaan alsof

als zij volwassen zijn. Dit betreft de

sieke rolpatroon van een man die

zij beiden 100 procent AOW ontvan-

ANW-uitkering (Algemene Nabestaandenwet). Of weduwen en

kostwinner is en een partner die geen

gen, terwijl zij in werkelijkheid ieder 50 procent AOW krijgen. Ook dit

weduwnaars in aanmerking komen

wordt gecompenseerd. Compensatie

voor een ANW-uitkering, is van ver-

babyboomers minder. Vrouwen hebben vaker een baan, al dan niet in

eigen inkomen heeft zie je bij de

over de periode 1986-1995 geldt alleen

schillende factoren afhankelijk.

deeltijd.’

als sprake is van een opgebouwd pen-

Bijvoorbeeld van hun leeftijd, hun

In 2015 wordt de partnertoeslag in de

sioen elders.

eigen inkomen en de aanwezigheid

AOW afgeschaft. Mensen die in dat

van kinderen onder de 18 jaar. Als de

jaar of later 65 worden – dus iedereen

Nog meer compensaties

weduwe of weduwnaar geen ANW-

die geboren is in 1950 en daarna –

Iemand die 65 is en van de SVB

uitkering krijgt, of slechts een gedeel-

krijgen geen partnertoeslag meer.

(Sociale Verzekeringsbank) AOW ont-

telijke uitkering, wordt dit gedeeltelijk

Op termijn zou dit kunnen leiden tot

vangt, kan extra AOW krijgen als hij

(tot maximaal 75 procent) gecompen-

minder mutaties als gevolg van de

of zij een partner heeft die nog geen

seerd door ABP. Net als de partnertoeslag in de AOW kan de ANW-uitkering

compensatie hiervoor.

– bijvoorbeeld afhankelijk van het

Tijdstippen

eigen inkomen – variëren. In dat geval

Sinds begin 2011 bestaat het Pensi-

varieert de nabestaandenuitkering van ABP ook. Ook hier geldt dat dit

oenregister, dat opgezet is door de SVB en alle pensioenuitvoerders in

misschien niet erg overzichtelijk is

Nederland.

voor degene die de uitkering ont-

Als mensen met hun DigiD inloggen

65 is, de zogenaamde partnertoeslag.

Verschillende systematieken, AOW-invloeden, compensaties

vangt, maar wel gunstig.

op Mijnpensioenoverzicht.nl haalt het

Als een nabestaande 65 wordt, vervalt

register hun gegevens op bij de SVB

de ANW-uitkering. Vanaf dan wordt er

en bij de pensioenuitvoerders en ver-

AOW uitgekeerd. Op dat moment

schijnt in beeld hoeveel pensioen zij

stopt ook de eventuele ANW-compensatie van ABP.

(zullen) ontvangen. Toch is dat niet de

Een andere belangrijke mutatie in het

‘De gegevens in het Pensioenregister

Als de jongere partner echter zelf een

nabestaandenpensioen vindt plaats

zijn afkomstig van het UPO, het

inkomen heeft, wordt deze partner-

als iemand opnieuw gaat trouwen of

toeslag niet of slechts gedeeltelijk uit-

samenwonen. Dan wordt de ANW-

Uniform Pensioenoverzicht’, zegt Reuleaux, ‘Het UPO is gebaseerd op de gegevens per 1 januari van het jaar in

plek waar alle mutaties zichtbaar zijn.

gekeerd. ‘In dat geval kennen wij ook

compensatie beëindigd, vervalt de

een compensatie voor diensttijd

premiecompensatie en wordt het

kwestie.’ Maar dat betekent niet dat

opgebouwd tot 1 januari 1986’, aldus

nabestaandenpensioen herberekend

de actuele gegevens niet bekend zijn.

Reuleaux. Het komt voor dat deze

zonder rekening te houden met de

‘Wij krijgen automatisch informatie

compensatie er elke maand anders uitziet. Als de jongere partner bijvoor-

doortelling van de diensttijd.

van de SVB, dus we zijn van alle ver-

beeld een baan heeft als oproepkracht

Aantallen zullen veranderen

vragen we aan iemand die met pensi-

anderingen op de hoogte. Bovendien

of om een andere reden wisselende

Het aantal mutaties zal de komende

oen gaat of hij of zij elders ook pensi-

inkomsten heeft, is de partnertoeslag

oen heeft opgebouwd. Met die pensi-

óók elke maand wisselend en daar-

jaren sterk toenemen, verwacht Reuleaux. Enerzijds heeft dat te

mee óók de compensatie. ‘Hier geldt

maken met de toename van het aan-

hetzelfde: deze compensatie is een

tal gepensioneerden. De afgelopen

mutaties en compensaties verwerken.

voordeel voor de gepensioneerde,

jaren kwamen er iedere maand zo’n

Dat betekent dat gepensioneerden

oenuitvoerder onderhouden wij contact. Op die manier kunnen we alle

maar mensen vinden het moeilijk te

3.000 gepensioneerden bij, maar de

zelf niets hoeven doen. Het is alle-

begrijpen als hun pensioenuitkering

komende jaren zullen dat er wel 5.000

maal automatisch geregeld.’

elke maand varieert.’

of 6.000 per maand zijn. ‘De baby-

Zodra de jongste partner zelf 65 wordt en AOW ontvangt, stopt de compen-

boomgeneratie gaat met pensioen’,

satie uiteraard. Dat betekent wéér een

dat is niet de enige reden. Wat ook

mutatie.

meespeelt is dat de babyboomers

ANW-uitkeringen

vaak een partner hebben die nog werkt op het moment dat zij zelf met

zegt Reuleaux, ‘Dat zijn er veel.’ Maar

Deze compensaties zijn ook van toe-

pensioen gaan. Zij krijgen daardoor

passing op het nabestaandenpensi-

geen partnertoeslag bovenop hun

oen. Daarnaast is er echter nog een

AOW, of slechts gedeeltelijk. ABP com-

belangrijke mutatie in het nabestaan-

penseert dit met een aanvulling. ‘Dat

denpensioen – afgezien van het stop-

komt bij deze generatie vaker voor

ABP Wereld 3 | 2011

19


GENERATIES DEELNEMERS door Frank Dam en Wilma van Hoeflaken fotografie Marcel Bekken illustratie Frank Dam

Piet Heijstek (73) en zoon Ronald (46) zitten in makkelijke fauteuils in een kamer

‘Dekkingsgraad lijkt wel een beetje op Monopoly’ Tot aan zijn pensioen was Piet

Rijke jaren

‘Meester Heijstek’ op de plaatselij-

Na de dood van mijn ouders was er

ke ‘School met den Bijbel’. Zoon

plotseling wat wrijving om het

Ronald is directeur van een school

huis: ‘Mijn ene zwager wilde hier

voor speciaal basisonderwijs in

een hotel bouwen, de ander een

Den Haag.

patat frites tent en een derde een

Ontheemd

Toen zei mijn vrouw: “Je hebt als

gensboek: een uitpuilende

Piet: ‘Mijn vader was “Hoofdem-

oudste kind testamentair eerste

ployee Nederlandse Posterijen”.

recht van koop. Jij koopt het.”

boekenkast, scheepsfoto’s,

In 1925 heeft hij voor het bedrag

Ineens waren alle onderlinge ruzie-

van fl. 8675,50 dit huis laten bou-

tjes verleden tijd.

als uit een spannend jon-

kantoor voor zijn bedrijf.

scheepsmodellen en een

wen: ‘Rielo’, naar de namen van

Toen ik 62 was, ben ik met ver-

magisch uitzicht over de

mijn ouders, Marie en Lodewijk. Hier ben ik in 1937 geboren, als het

vroegd pensioen gegaan.’ Waarom? ‘Op een gegeven moment moest

Hoek van Hollandse duinen

ware bijna in de branding. In de

alles anders. Ik hoorde allemaal

oorlog werden we er door de

moeilijke woorden over ‘discrepan-

Duitsers uitgezet, de kust werd

ties’, ‘ambivalente houdingen’ en

en de ondergaande zon

“Sperrgebiet”. In het centrum van

‘evalueren’. We moesten zelfs eva-

het dorp ben ik opgegroeid. Vijf jaar

lueren of de koffie van de derde

boven de Noordzee.

lang heb ik mijn ouders horen ver-

wereld moest zijn of niet! Ik ben nu

tellen over ‘dat huisje in de duinen’

73 en ik heb inmiddels bijna twaalf

met uitzicht over zee, maar ik had

meer dan rijke jaren achter de rug.’

nog nooit de zee gezien. Na de bevrijding in mei 1945 mochten we

‘Morgen kun je beginnen’

naar dit huis terug.’

‘Een doorsnee dag uit mijn leven?

Braaf

Ik sta om half acht op, dan mag ik nog met mijn hond ongelijnd over

‘Na de lagere school en de Mulo

het strand lopen. Ik kom terug,

wilde ik gaan varen maar mijn

haal het krantje uit de bus, boter-

vader vond het nodig dat ik een

hammetje er bij. Daarna ga ik aan

beroep leerde. “Voor de mast” varen

mijn huis of in de tuin werken.

mocht ik niet. Hij wist een geschik-

Ik moet nog een gedenkboekje

tere baan voor me: “Jij gaat naar de

schrijven voor de reddingsvereni-

Kweekschool.” Het was in die tijd

ging. Geschiedenis interesseert me,

zo dat je braaf deed wat je pa en

ik lees graag...

ma zeiden, maar ik heb nooit spijt

Ik heb alles wat mijn hartje

gehad van het onderwijzersbe-

begeert. Dat het ABP nu weinig

staan. Mijn vader had de spijker op

indexeert deert mij niet. Mijn

zijn kop geslagen, mijn hart lag

vrouw heeft een aanvullend pensioen. We gaan niet drie keer per jaar

echt in het basisonderwijs.’

20

ABP Wereld 3 | 2011

Bezigheden


ABP Wereld 3 | 2011

21


op vakantie. Ik hou sowieso niet zo

de kunst met mensen om te gaan,

ik ga wel dadelijk een cruise maken...

niet alleen met de kinderen maar ook

in Giethoorn.’

met de ouders. Die zijn veel mondiger geworden. Dat hoeft niet negatief te zijn, ik vind dat elke ouder het volste

Beslissen Ronald: ‘Ik heb net zo’n fantastische

recht heeft voor zijn of haar kind op

jeugd gehad als hij. Toen ik 11 jaar

te komen. Ik heb zelf een zoon van 17

oud was ben ik hier komen wonen.

en een dochter van 21. Het is makke-

Dit was vroeger ook mijn jongenska-

lijker twintig kinderen van anderen

mer. Het uitzicht over de zee en het

op te voeden dan twee van jezelf.’

strand, dat is onze gezamenlijke bele-

Piet: ‘Ik heb mijn zoon twee keer in de

ving.

klas gehad en hij verkondigde aan

Als vijftienjarige jongen ben ik een aantal keren met een vrachtwagen

maar een hele lieve vader.’

meegereden naar Zweden, dat vond

Lachen om meester Heijstek

Ronald: ‘Het gaat om dat ‘savoir faire’:

van verre reizen of cruises maken, ja,

ik geweldig!

iedereen: Ik heb een rotonderwijzer Ronald: ‘Jij zegt altijd: ik heb mijn kinderen nog nooit geslagen maar ik heb

Ik heb mijn vrachtwagenrijbewijs

wel een keer een hengst van je

gehaald maar ja, vrachtwagenchauf-

gehad’.

feur, wat voor een leven is dat...

Piet: ‘Maar dat was als onderwijzer,

Ik wist niet echt wat ik wilde. Mijn

haha.’

vader sprak op enig moment – net als zijn vader ooit tegen hém – de wijze

Geld

woorden: ‘Ga de PA doen, dat is een

Denkt Ronald wel eens na over zijn

brede opleiding en je kan daarna

pensioen?

altijd nog beslissen wat je wilt.’

‘Ik ben een optimist, maar ik zie wel wat meer beren op de weg dan mijn

Geweldig pensioenen

vader. Ik heb mijn spaarloon omgezet

‘Kort nadat ik die opleiding had vol-

in een lijfrente polis voor het geval er

tooid, belde de directeur van de

een pensioengat valt. Wanneer de

‘School met den Bijbel’ waar mijn

dekkingsgraad onder de 105, zakt dan denk ik van ‘nou nou’, maar vier maanden later zitten we er met z’n

vader ook werkte: ‘Ik heb gehoord dat jij je papiertje hebt gehaald. Morgen kun je beginnen.’ Het was 1985, wei-

allen weer riant boven. Het lijkt wel

nig werk, ik dacht: ‘Ik ga’. Na drie

een beetje op Monopoly.’

weken mocht ik een klas over nemen

Stel dat het bedrijfsleven komt met

tot het einde van het schooljaar en ik

een mooi aanbod?

had ongelooflijk veel plezier met de

‘Je hoort van die prachtige verhalen

kinderen.

over enorme sommen geld maar het

Sinds twaalf jaar ben ik directeur van ‘De Springplank’, een school voor kin-

onderwijs is een ongelooflijk mooi

deren met leer- en gedragsmoeilijkhe-

creativiteit in kwijt. Mijn vader kon

den. Het is een vrij kleine school met

nog stoppen toen ie 62 was, ik ga

120 leerlingen, ik ken alle kinderen en zij kennen mij. Wanneer oud leerlin-

gewoon door tot mijn 67ste. Dat rijke gevoel? Gezond blijven, dat

gen onze school bezoeken om te ver-

is het belangrijkste, als ik 73 mag

tellen hoe geweldig ze het nu hebben,

worden in de omstandigheden die

“Meester, ik ben stewardess gewor-

mijn vader beschrijft...

den” of “Meester, ik werk nu in een

Dit huis is zo bijzonder. Ik hoop dat

bakkerij”: dat doet me wel wat.’

mijn ouders nog lang zullen leven

Kunst

alle kinderen en kleinkinderen later

Piet: ‘Dat idealisme herken ik bij

ook nog van kunnen genieten. Hier

mezelf. Het vak geschiedenis, daar

liggen mijn roots.’

werkveld, ik kan daar veel energie en

maar dat we hier met onze familie en

kon ik me heerlijk in laten gaan. Ik heb brieven van leerlingen bewaard: ‘We hebben in onze schooltijd om twee mensen vreselijk moeten lachen: André van Duin en meester Heijstek.’ 22

ABP Wereld 3 | 2011


Werelddeeltjes / gemengd pensioennieuws uit alle windstreken

Den Haag hoog op Green City Index Onderzoekers van de Intelligence Unit van het internationale tijdschrift The Economist plaatsten Den Haag hoog op de European Green City Index (EGCI). Het gaat onder meer om verstandig waterverbruik, energie en CO2-uitstoot.

Sabine Weiss in Aken

Met een score van 9,32 staat Den Haag op een schaal van 10 bovenaan in de categorie verstandig waterverbruik in Het Suermondt Ludwig Museum in Aken brengt tot en met

Europa. Vooral het lage waterverbruik per inwoner en het

30 oktober werk van de Zwitsers-Franse fotografe Sabine

kleine aantal lekkages dragen bij aan deze hoge score.

Weiss. Op deze expositie zijn ook de 40 werken van haar te zien die sinds 1987 deel uitmaken van de ABP kunstcol-

Ook op het gebied van Energie en CO2-uitstoot scoort Den Haag goed: respectievelijk een vijfde en zevende

lectie. Daarnaast wordt de tentoonstelling begeleid door

plaats. Op het gebied van luchtkwaliteit scoort Den Haag

de catalogus See and Feel Sabine Weiss die ABP indertijd

een negende plaats. Ook hoge kwaliteit en het intensieve

over haar internationale oeuvre van sociale fotografie

gebruik van bus en tram leveren waardering op. In de

maakte.

klantenbarometer van 2009 merkte HTM als beste stede-

Openingstijden zijn dinsdag t/m vrijdag van 12.00 tot 18.00

lijke openbaar vervoerbedrijf van Nederland aan: bus: 7,6,

u, woensdag van 12.00 tot 20.00 uur en zaterdag en zon-

trams: 7,1 en Randstadrail: 7,4. Investeren in punctualiteit

dag van 11.00 tot 18.00 uur.

en reisinformatie, met name bij vertragingen, en het gast-

Meer informatie www.suermondt-ludwig-museum.de

vrije gedrag van de bij ABP verzekerde HTM-medewerkers leveren blijkbaar resultaat op. Naast het analyseren van de resultaten en doelstellingen van steden op vlak van milieu en strijd tegen de klimaatverandering, maakt de European Green City Index ook de verschillen duidelijk. De studie beoordeelt 30 steden op 8 categorieën: CO2-emissies, energie, gebouwen, transport, water, luchtkwaliteit, afval, ruimtelijke ordening en milieubeleid. Deze categorieën zijn gebaseerd op 30 individuele indicatoren, waarvan er 16 kwantitatief (bijvoorbeeld verbruik van water en energie per capita, recyclagescores en gebruik van het openbaar vervoer) en 14 kwalitatief zijn. Bijvoorbeeld doelstellingen voor het verminderen van de CO2-emissies, efficiëntienormen voor gebouwen en ondersteuning voor maatregelen voor milieubescherming. De Economist Intelligence Unit ontwikkelde de EGCI index en voerde die uit in opdracht van Siemens.

ABP Wereld 3 | 2011

23


EU rechters:

Langer doorwerken Belgische parlementariërs?

gelijke pensioenrechten

De Belgische politieke partij Open VLD stelt al enige

recht op volledig pensioen. Open VLD politici willen

tijd langer doorwerken voor politici aan de orde.

nu hun niet behandelde voorstel voor langer werken

Vruchteloos. In België kunnen parlementsleden

uit 2005 onder het stof vandaan halen en opnieuw

vanaf hun 52ste met deeltijd pensioen en met hun

uitwerken. Voorop staat dat een parlementaire car-

Het Europese Gerechtshof besliste in mei 2011 dat voor

55ste volledig met pensioen. Dat laatste betekent

rière deel moet uitmaken van een totale loopbaan

samenwonenden van hetzelfde geslacht binnen de

75% van het salaris oftewel maandelijks 5170 euro

van 45 jaar om tot 75% pensioenopbouw te komen.

Europese Unie dezelfde pensioenaanspraken gelden als

voor wie 20 jaar in het parlement werkte. Dat haalt

Daarnaast moet de pensioenleeftijd omhoog, iets

voor mensen met samenlevingsvormen tussen man en

lang niet iedereen, maar dat neemt niet weg dat

waar alle politici voor andere beroepsgroepen het al

vrouw. Dit naar aanleiding van de weigering van de stad

andere beroepsgroepen 45 jaar moeten werken voor

geruime tijd over eens zijn.

alle samenlevingsvormen

Hamburg om een homofiele medewerker hetzelfde belastingvoordeel te gunnen als gehuwden bij de berekening van zijn netto pensioenhoogte. Hij had de zaak in Straatsburg aanhangig gemaakt en de hoogste Europese rechters hebben nu uitgesproken dat dit niet toegestane discriminatie op grond van seksuele geaardheid is. De man in kwestie werkte 40 jaar bij de gemeente Hamburg (voluit Freie und Hansestadt Hamburg) toen hij in 1990 met arbeidsongeschiktheidspensioen ging. Samen met zijn partner, met wie hij sedert 1969 onafgebroken samenleeft, sloot hij in oktober 2001 een samenlevingscontract. Dit op grond van de een half jaar eerder in werking getreden Duitse wet hierover. Hij vroeg toen om herberekening van het belastingregime op dezelfde gunstigere voorwaarden als gelden voor gehuwden. Hamburg wees het verzoek – dat het paar per maand 302,11 euro meer zou opleveren – af en het Arbeitsgericht van de stad bekrachtigde dit besluit. De Europese rechters in Straatsburg stelden in 2011 echter vast dat, indien het paar in 2001 in het huwelijk was

7% voor Belgische pensioenspaarfondsen

getreden in plaats van een samenlevingsovereenkomst tussen twee mannen af te sluiten, de uitkering wel ver-

Iedere belastingplichtige tussen 18 en 64 jaar kan

inkomen mag worden afgetrokken. Bij storten

hoogd zou zijn. Huwen is in Duitsland voor mensen van

in België zelf op beperkte schaal pensioensparen.

bedraagt de fiscale besparing tussen 30% en

hetzelfde geslacht niet mogelijk. In de EU zijn op dit

Hij kan daarbij kiezen voor een bankfonds of voor

40%. Op de vervaldatum wordt het pensioengeld

moment alleen huwelijken tussen mensen van hetzelfde

een verzekeringsformule. Bij een bankfonds wordt

wel belast. Voor een bankfonds bedraagt de

geslacht erkend in België, Nederland, Portugal, Spanje

de storting via de beurs belegd in aandelen met

belasting 10% berekend op het kapitaal dat zou

en Zweden.

een niet te voorspellen rendement. Bij de verzeke-

ontstaan als elke storting gemiddeld 4,75% zou

Het Arbeitsgericht Hamburg kan niet tegen de uitspraak

ringsformule is een minimumopbrengst gegaran-

hebben opgebracht. Bij een verzekeringsfonds

van het Europese Hof in beroep gaan en moet het vonnis

deerd en kan er bovenop nog een bonus worden

wordt alleen rekening gehouden met de gegaran-

vernietigen. Het Hof in Straatsburg bepaalde dat alle EU-

toegekend als de storting met succes is belegd.

deerde minimumrente.

burgers zich voortaan op deze uitspraak kunnen beroe-

Vijftien jaar investeren in pensioenspaarfondsen

Vorig jaar vloeide 869 miljoen euro vers geld naar

pen ongeacht of de nationale wetgeving hierop (al) is

blijkt de spaarder, los van de fiscale voordelen, een

de pensioenspaarfondsen. Er werd voor 703 mil-

afgestemd. De rechters reppen in hun motivatie van het

gemiddelde opbrengst van 7% op te hebben gele-

joen uitbetaald. Buiten de netto-instroom groeiden

geleidelijk naar elkaar toegroeien van regels van samen-

verd. Bij 23 jaar sparen is dat gemiddeld 7,1%. Dit

de fondsen ook aan door een waardestijging van

levingscontracten en huwelijken. Ze concluderen dat het

rendement weerspiegelt het herstel van de aande-

hun investeringen. De koerswinsten waren goed

daarom onjuist zou zijn juridisch onderscheid te maken.

lenbeurzen. Wie pas vijf jaar spaart, komt uit op

voor een toename met 0,85 miljard euro. Uit gege-

Samenlevingscontracten gelden thans in elf EU-landen

gemiddeld 1,1%.

vens van Beama, de fondsenorganisatie zat er

inclusief Duitsland. Ze worden daarentegen in bijvoor-

Dit jaar mag er tot 880 euro per persoon worden

eind 2010 in totaal 12,04 miljard euro in de

beeld Italië, Polen en Malta niet erkend.

gestort, een bedrag dat nadien fiscaal van het

Belgische pensioenspaarfondsen.

24

ABP Wereld 3 | 2011


Belgen met brugpensioen worden ouder Hoewel het totale aantal mensen met brugpensioen in België groot blijft, vermindert de instroom van jonge vijftigers merkbaar. Van de

Vooral mannen bezoeken

120.320 mensen die in 2010, voor in totaal 1,5 miljard euro brugpensioen ontvingen, waren er ruim 81.000 boven de zestig.

mijnpensioenoverzicht.nl

Omdat de gemiddelde leeftijd fors toeneemt gaan de komende jaren relatief veel mensen van brugpensioen over naar ouder-

De gebruikers van mijnpensioenoverzicht.nl zijn zeer positief over

domspensioen. De groep ‘jonge’ bruggepensioneerden, zijnde alle

de website die werknemers en gepensioneerden een helder totaalbeeld

vijftigers, omvat nu nog 39.000 mensen. Van hen is de groep men-

geeft van opgebouwde pensioenen AOW-rechten. De site, een initiatief van

sen tussen 50 en 55 met 2000 mensen gedaald naar een vijfde van

Stichting Pensioenregister, is sinds begin januari in de lucht en trekt dagelijks

tien jaar geleden. Sedert het jaar 2000 daalde het aantal 55-60 jari-

acht- tot tienduizend bezoekers.

gen met brugpensioen met 10%.

Dat blijkt uit een onderzoek van Intomart/GFK. De website voldoet volgens

Dat de leeftijdspiramide nu snel aan het vergrijzen is, wordt toege-

het onderzoeksbureau aan de toenemende behoefte bij Nederlanders aan

schreven aan de combinatie vertraagde effecten van het

meer duidelijkheid over hun pensioen en AOW. Meer dan tachtig procent van

Generatiepact uit 2005, dat net als in Nederland de VPL-regeling

de ondervraagden geeft aan de site ‘relevant, goed toegankelijk en overzich-

vervroegd uittreden ontmoedigt, en aan effecten van de recente

telijk’ te vinden. Uit het onderzoek blijkt ook dat het voor het grootste deel

economische crisis. Door de combinatie verminderde in- en ver-

mannen zijn die de site raadplegen, vertelt Pieter Keestra van de Stichting

snelde uitstroom zal het brugpensioen zoals het er nu uitziet gelei-

Pensioenregister. ‘Het is geen nieuws dat vrouwen nog een stuk minder met

delijk opdrogen.

pensioen bezig zijn dan mannen.’ Behalve ‘nuttig’ noemen de bezoekers van

Binnen de groep van 120.320 Belgen met brugpensioen staan er

de website deze ook ‘objectief’, ‘betrouwbaar’ en ‘eenvoudig’.

een kleine 2800 als werkzoekend geregistreerd.

Mijnpensioenoverzicht.nl wil een belangrijke bijdrage leveren aan het vergro-

Niet iedereen komt in aanmerking voor een brugpensioen. In het

ten van het pensioenbewustzijn. Met de site komt de pensioensector tege-

jaar 2000 waren bijna er 117.000 vijftigplussers werkloos zonder

moet aan de wens van de overheid om iedere werkende Nederlander op

brugpensioen. In 2010 waren dat er nog 109.000. Dat is een daling

eenvoudige en transparante wijze inzicht te geven in zijn opgebouwde pen-

van 7% terwijl het totale aantal werklozen die periode met 2%

sioen en zijn AOW.

steeg.

Spaanse pensioenleeftijd naar 67

Huisartsen later met pensioen

Het Spaanse parlement stemde in juni van dit jaar in met verho-

Hoewel nog steeds weinig huisartsen doorwerken door tot hun 65ste, blij-

ging van de pensioenleeftijd. Die is nu 65 jaar indien er 35 jaar

ven ze wel langer actief. Ze stoppen minder vaak vanwege de zwaarte van

lang sociale premies zijn betaald. Beide worden vanaf 2013

het beroep. Dit blijkt uit een onderzoek van het Nederlands instituut voor

geleidelijk verhoogd met uiteindelijk twee jaar. In 2027 moet

onderzoek in de gezondheidszorg Nivel, samen met het Capaciteitsorgaan.

iedereen met 67 met pensioen gaan behoudens zij die op hun

Mannelijke huisartsen stoppen nu gemiddeld met 58,8 jaar, zo’n tien jaar

65ste minstens 38,5 jaar premie hebben betaald. Voor hen blijft

geleden lag dat bij 56,5. Nivel-onderzoeker Lud van der Velden: ‘Je ziet

het 65. Spanjaarden sparen weinig bij in de derde pijler.

hier het effect van organisatorische veranderingen. Er is meer praktijkon-

Hervorming van het pensioenstelsel maakt deel uit van een reeks

dersteuning en huisartsenposten draaien nu de avond- en weekenddien-

economische maatregelen. Spanje is een van de EU-staten met

sten gezamenlijk.’ Omdat 25 jaar geleden vooral mannen huisarts wer-

financiële problemen. De werkloosheid is met rond 20% zeer

den, liggen de cijfers voor vrouwelijke collega’s anders. Hun leef-

hoog, er zijn fiscale onevenwichtigheden en de concurrentiekracht

tijdsopbouw verschilt en ze stoppen nu nog tien jaar eerder

van het land laat te wensen over. De bezuinigingen zijn voorgesteld

dan mannen. Vrouwen vomen inmiddels bij de huis-

door premier Zapatero en diens regerende socialisten. Ze kregen

artsenopleiding en onder geneeskunde-

de steun van de kleine Catalaanse partij. De belangrijkste opposi-

studenten de meerderheid.

tiepartij, de conservatieven, onthield zich van stemming waarmee het voorstel, waarmee de vakbonden al eerder akkoord waren gegaan, zonder slag of stoot werden aangenomen. Wel moet het Spaanse Hogerhuis de plannen nog ratificeren.

ABP Wereld 3 | 2011

25


Mijns Inziens

Verrijk uzelf

V

annacht heb ik voor het eerst in templates gedroomd. De afgelopen dagen wat veel met

websites in de weer geweest. Die droom ontplooide zich als volgt. Ik beleefde iets moois, wat precies ben ik bij het ontwaken helaas vergeten. In ieder geval: tijdens het beleven van een zeer aangename scene, verschoof

deze plotsklaps naar de achtergrond om plaats te maken voor een pop-up. Dat springproces herhaalde zich terwijl tussendoor ook nog andere reclameboodschappen de droom binnendrongen. Foei. Omdat dit voor mij de eerste keer was, probeer ik de achtergronden van dit nieuwe verschijnsel te begrijpen. Hierbij helpen resultaten uit recent onderzoek naar de geprogrammeerdheid van hersenen. Daaruit blijkt dat ons brein veel sterker kan veranderen met het vorderen van de leeftijd dan voorheen werd aangenomen. Veel wetenschappers waren lang van mening dat jeugdherinneringen onwrikbaar in iemands hoofd zitten en voor de rest van het leven zeer bepalend blijven voor je manier van denken. Nu is echter aangetoond dat het menselijk brein tot op hoge leeftijd wel degelijk in staat is steeds weer nieuwe verbindingslijnen te ontwikkelen. Dat dit niet altijd gebeurt is een andere zaak. Het is onder andere belangrijk voor moderne pensioencommunicatie. Ander nieuw onderzoek levert nog meer interessants op. Achter het tot je nemen van informatie vanaf het web of uit een boek, blijken twee fundamenteel verschillende denkprocessen te schuilen. Twee uitersten bijna. Een boek lees je gedisciplineerd en geconcentreerd en onder uitsluiting van de omgeving. Het boek fungeert als een microkosmos waarin je kunt ronddwalen om steeds nieuwe verbindingslijnen voor je hersenen te oogsten. Bij het lezen van een boek dalen woorden en beelden neer in je brein, hechten zich daar aan reeds aanwezige herinneringen, eerder opgedane kennis en ervaring. Nieuwe harde informatie ‘verteert’ vervolgens en een deel wordt, na een selectieproces, opgeslagen. Zo maak je kennis, ervaring, begrip en gevoel van anderen je eigen. Uit weer ander onderzoek wisten we al dat het intensief inzetten van hersenen – zoals bij lezen van ingewikkelde teksten of het luisteren naar ‘moeilijke’ muziek – geestelijke aftakeling afremt. Op naar de bibliotheek dus. Lezen op internet is een compleet ander proces. Alleen daarom al zou een webtekst nooit hetzelfde moeten zijn als die in een boek. Het schijnt ook dat je minder opslaat van wat je op internet leest. Het veelvuldig aantikken van hyperlinks nodigt dan ook niet uit tot contemplatie, maar wel tot het af en toe even uit de tekst stappen. Bijvoorbeeld om vast te stellen of wat je aanklikte wel werkelijk zo interessant is. Rondstruinen op het net haalt het brein dus steeds even uit de concentratie en dwingt het hoofd zo tot een andere manier van nadenken. Voor je het weet denk je in templates. Maar ook binnen de onderzochte internetlezers springen belangrijke verschillen in het oog. Een proef waarbij een groep mensen een tekst las met en een andere zonder hyperlinks naar andere teksten, leert dat de groep die de tekst in pure vorm las, beter wist wat er in stond dan mensen uit het kamp mét hyperlinks. Die hebben invloed op het opnameproces en dat strookt weer met de winstgevende ervaring van boekenlezers. Maar, indien de juiste andere links worden aangeklikt, kan de tekst van de hyperlink weer leiden tot extra inzicht in de oorspronkelijke tekst. Ook winst. Wat leert mijn ongemakkelijke droom me dus? Schrijf oudere breinen nooit af en niet elk medium wordt op dezelfde manier begrepen. Met die belangrijke inzichten, moeten fondsen die, net als ABP, met het pensioenakkoord in het achterhoofd hard werken aan de glasheldere pensioencommunicatie van de toekomst iets goed kunnen beginnen. Dromen in templates is nu nog irritant, straks levert het wellicht eerder ongekende inzichten op. Een ding blijft bij het oude: de eindverantwoordelijkheid lig bij de lezer.

Marcel Vleugels, hoofdredacteur ABP Wereld

26

ABP Wereld 3 | 2011


(Wat voorafging:)

De

Z Z

andloper

Feuilleton

3

Guy Lacomble, cabaretier met geldzorgen en zonder pensioen, werd onverwacht gevraagd om in Bangkok op te treden in een lucratieve commercial voor reisverzekeringen. Zijn vrouw Lina wilde ondanks bezwaren van Guy met hem mee om voor het eerst het graf van haar vader te bezoeken die – uitgerekend in Bangkok – overleed. Maar wat wilde Lina met dat suggestieve YouTube-filmpje ?

door

Abdelkader Benali Illustratie Frank Dam

De dagen spoedden voorbij richting vertrek naar Bangkok, als water dat door het afvoerputje gorgelde. Guy kocht een nieuwe koffer, nieuwe sokken, nieuwe onderbroeken. Nieuwe lenzen. Alles nieuw. De inwendige mens die op vernieuwing uit is begint met het uitmesten van zijn garderobe. Om een cabaratier moet je kunnen lachen, hem zelfs een beetje minachten, dat allemaal. Zijn garderobe, echter, daar viel niet mee te grappen. Struinen door de Bijenkorf voelde als een revolutionaire daad. “Wat wordt vervangen is niet textiel, maar een biografie,” mijmerde Guy bij het shoppen. “Ik voel mijn vrijheid het sterkst wanneer ik moet kiezen tussen twee overhemden,” zei hij tegen zichzelf, alsof hij een zin aan het oefenen was in zijn voorstelling. Hij bezag de wereld met een onderkoelde blik. Een tikkeltje te onderkoeld misschien. “Dat komt omdat je jezelf hebt geleerd weg te lopen van dingen die je pijn kunnen doen,” zei zijn vriendin Lina. “Je denkt alle narigheid weg. Daarom ben je zo koelbloedig. Anders niet. Als de duivel zou komen om je moeder op te eisen, zou je vriendelijk vragen of hij wel een afspraak had.” Blijkbaar zat er iets in zijn chemische huishouding dat hem Oostindisch doof maakte voor de grote en kleine tragedies die de mensen overvielen. De nuchtere instelling had een voordeel: of hij nu wat won met de staatsloterij of oneindig veel verloor, het maakte hem uiteindelijk weinig uit.

9

ABP Wereld 3 | 2011

27


Kleding kopen had een volle dag gekost. Het moest Italiaanse snit zijn. Zijde, kasjmier en het mocht ook wat kosten. Het kledingbudget dat hem toebedeeld was voor de reclame overtrof alle verwachtingen. Als een kind in een snoepwinkel struinde hij de rekken van de kledingzaken af. Hij bewaarde alle bonnetjes in een apart compartiment van de portemonnee. Na een dag uitputtend winkelen was hij thuis. Nieuwe kleding degradeert de huidige kledinggarderobe tot nutteloos voor verder gebruik. Met het wegdoen van de vodden was hij in nog geen kwartier klaar. Aan het einde van de avond kieperde hij oude kleding waar hij vanaf wilde in de stalen vierkante Humana-kledingbox op de hoek van de straat. Het textiel paste in een twee grote vuilniszakken. Het was hem nog meegevallen. Het voelde alsof hij een kleine bedevaart ondernam om zich van zijn oude ik te zuiveren. Het deponeren van de kledingstukken waaronder drie Italiaanse pakken die niet meer pasten en afgesleten waren bij de ellebogen, wond hem op. Bye, bye old boy. De man die hij ooit was geweest. Het ging naar Afrika waar het een Afrikaan zou behagen om in zijn pak de biografie van deze kleding voort te zetten. Zo’n Italiaanse pak van Ermenegildo Zegna, daar kon je toch wel mee aankomen op sollicitatiegesprek in Abidjan. Tot zijn grote verbazing veel schoenen. Het ging allemaal de bak in. Wat had hij veel schoenen versleten. Hij keek naar de schoenen die hij had aangetrokken voor de korte wandeling. Daar liep hij toch ook al twee jaar mee rond. Te lang. Hij trok ze uit. Op blote voeten huppelde hij terug naar huis, zijn gemoed verlicht, alsof er pus uit was gelopen om zich bij Lina te voegen. Toen hij naast haar schoof was ze al in slaap gevallen maar bij het eerste contact werd ze wakker. “Waar was je?” vroeg ze, haar rechterhand omklemde zijn penis. Hij ging er vanuit dat ze het tegen hem had en niet zijn penis. “Ik was oude kleding weggooien.” Het was de waarheid. Cabaratiers waren waarheidszoekers. Soms werd de waarheid gevonden, soms werd de waarheid weggegooid. Wat overbleef was de leegte. Soms een harde pik. “Heb je zin?” Waarom zou hij geen zin hebben. Sperma moest zwemmen.

Een taxi haalde hem op. Schiphol. Een lange file die hij mocht omzeilen omdat het reclamebureau een businessclass-ticket had geregeld. Vooruitgang was files mogen omzeilen. De grondstewardess lachte op een andere manier dan hij

10

28

ABP Wereld 3 | 2011


gewend was bij de economy-balies. Vergulder, innemender, verlekkerd. De seks van de avond ervoor gloeide nog na in zijn lichaam. Wellicht straalde hij dat ook uit. “Bangkok,” zei ze en nam zijn paspoort in om het te controleren in de computer. “Voor een reclamespot. Werk.” Ze moest niet denken dat hij voor de seks ging. Voor seks ging hij naar huis. Hij vond de seks die hij thuis had al vies genoeg. “Ik wens u een goede reis.” Met de air van iemand die niet lang hoeft na te denken om iets snedigs te formuleren reageerde hij. “Wat mij betreft is de reis begonnen?” Hij kon niet aan haar gezicht zien of ze het waardeerde of haar onverschillig liet. Vakvrouw. Het vliegtuig kwam snel op koerssnelheid. De eerste paar uur sliep hij om de verloren slaap in te halen. Halverwege de vlucht kwam er een mededeling door dat de Boeing een tussenstop zou maken in Kazachstan.

11

ABP Wereld 3 | 2011

29


Tot dan toe was alles heel voortvarend gegaan. Het slaapje was verkwikkend. Het eten was niet te zout en de champagne stroomde. Blijkbaar moest het vliegtuig bijtanken. De landing was van fluweel en het vliegtuig bleef stilstaan op de vluchtbaan. Voor een paar druppels benzine stonden er wel erg veel politiewagens om het vliegtuig, zag Lacomble. De stewardessen waren weg, er was niemand om champagne bij te schenken. Hij deed het zelf maar. Een glas, nog een. Door het gordijntje dat zijn compartiment van de minder bedeelden afscheidde keek hij naar hoe de passagiers die bezig waren om deze crisis te verwerken. Zo te zien in niet al te beste conditie want ze zagen eruit alsof ze levertraan hadden moeten slikken. Door het gangpad liepen gemaskerde mannen af en aan. Het had wel erg veel weg van een vliegtuigkaping. En dat allemaal om een beetje benzine? Ook vliegtuigkapingen waren aan inflatie onderhevig. Het kon verkeren. Als de kidnappers moslims waren had hij de champagne helemaal voor zichzelf alleen dus had het ook geen haast om nu snel door te klokken. Ze zaten hier wel even. De mannen spraken in gebroken Engels tot de passagiers. Het ging over ultimatums, er hing een bedreigende sfeer. De beklemming raakte hem ook, een beetje. Het had allemaal iets dieptriest. Als kind had hij al de goede gewoonte om van alles wat pijn zou kunnen doen snel weg te lopen. Was dat niet de basis van zijn koelbloedigheid? Niks dna, gewoon puur overlevingsinstinct. “Straks gaan ze dit vliegtuig bestormen en dan zitten we met de gebakken peren. Wie gaat mij in Bangkok vervangen?” Hij pakte zijn tas boven uit het bovenrek en zocht naar de uitgang. Die was half opengezet, hij duwde er tegenaan en het gevaarte zwiepte helemaal open. Waar een wil is, is een weg. De vliegtuigtrap stond er al, alleen niet tegen het vliegtuig aan. Hij zette een flinke stap, wist ternauwernood zijn rechtervoet op te krijgen. Gooide zijn tas vooruit, duwde zichzelf weg van het vliegtuig en kwam op de trap terecht, in zijn geheel. Hij begon aan zijn weg naar beneden. Van alle kanten schoot het licht op hem af. Ze moesten niet denken dat hij een slechterik was. Hij was een cabaratier op weg naar een reclame-spot.

De volgende aflevering, in ABP Wereld 4 | 2011, wordt geschreven door

Guus Middag 12

30

ABP Wereld 3 | 2011


Vóór U Gelezen

Pensioen voor Dummies maakt lezen over pensioen niet leuk, maar wel te doen

S

inds kort in de schappen: Pensioen voor Dummies. Al jaren ben ik een liefhebber van de

boeken uit de ‘Voor Dummies’-reeks. En heb ik hiaten in opleiding en ontwikkeling meermaals kunnen wegwerken dankzij diverse boekjes uit de veel bekroonde reeks. Niet geheel tot mijn verbazing is er nu dan eindelijk ook een praktisch boek over pensioenen uit diezelfde serie. De schrijvers Erik Beckers en Robert Collignon hebben beiden, vanuit verschillende perspectieven, ruime ervaring op het gebied van pensioen. En hebben dit boek geschreven omdat het er nog niet was. Gelijk hebben ze. Pensioencursussen en -boeken voor specialisten zijn er genoeg. Ook is er een incidenteel boek met verhalen over pensionering en ouderdom. En zijn er wat pogingen ondernomen om pensioeninformatie laagdrempelig te maken voor consumenten. Maar een Voor Dummies-boek met de ambitie om pensioen voor iedereen simpel en toegankelijk, maar ook uitgebreid te maken, was er niet. Jammer, want pensioen is een onderwerp voor iedereen. En dat terwijl de meeste Nederlanders pensioen toch vooral zien als iets waar ze liever niet aan denken. Of pas te laat, erkennen de auteurs al meteen. Wie het daarom aandurft om het 256 pagina’s tellende boek ter hand te nemen, toont goede moed zich echt in zijn eigen pensioensituatie te willen verdiepen. Al is het wel even doorbijten, want de materie is en blijft taaie kost, hoe laagdrempelig ook opgeschreven. Gelukkig blijkt het boek geen cursus pensioenrecht. Eerder een doe- en opzoekboek dat op een relatief eenvoudige manier objectieve informatie geeft. De auteurs nemen de lezer stapje voor stapje mee in de pensioenwereld die voor velen toch een waar labyrint blijkt. En leren hem alles over pensioenopbouw, pensioenhiaten en eventuele risico’s voor je pensioen die op de loer liggen. Door op verschillende punten je eigen situatie in kaart te brengen, wordt pensioen ook leuker en relevanter. Hoe wil ik later leven? Sober als een monnik of liever flamboyant? En aan welk inkomen had ik daarbij gedacht? Het dwingt me als lezer om na te denken over mijn pensioen. Zijn mijn verwachtingen realistisch of verre van dat en dreig ik op mijn oude dag aan de bedelstaf te raken? Heb ik mijn zaakjes wel zo goed geregeld als ik denk of moet er nog een hoop gebeuren? De auteurs geven het terecht aan: de lezer hoeft zeker geen academisch geschoolde pensioenjurist te zijn om de ins en outs van ons pensioenstelsel te begrijpen en zijn eigen plan op te stellen. Door middel van checklists, aandachtspunten en een flinke dosis interessante tips en wetenswaardigheden heb ik ook voor mezelf eens alle mogelijkheden en risico’s op een rijtje gezet. Met het boek als leidraad kan dat voor werknemers in loondienst, maar ook voor bijvoorbeeld zelfstandigen zonder personeel zoals ik zelf.

Erik Beckers & Robert Collignon Pensioen voor Dummies Uitgeverij Pearson Education Benelux bv, 2010 260 pagina’s ISBD 978 90 430 2065 7 € 19,95

Positief aan het boek is de nuchtere, no-nonsense aanpak. Zonder met het vingertje te wijzen naar het vermaledijde pensioengat laten de auteurs de lezer zelf nadenken over zijn eigen situatie. Zelf heb ik ook wel het een en ander opgestoken. De belangrijkste tip uit het boek is er eentje die we eigenlijk wel kennen: voorkom verrassingen en zorg zelf voor je pensioentoekomst door op tijd actie te ondernemen. Pensioen is niet sexy. En dat geldt eveneens voor het boek. Je moet al een echte diehard zijn als je voor de leuk met het boek en een glaasje rosé in de zon gaat zitten. Integendeel: pensioen is ingewikkeld, saai en traag, maar wel van levensbelang. Pensioen voor Dummies helpt hooguit een beetje om dat laatste te leren inzien. Spannend wordt lezen over pensioen ook in dit boek echter geen moment, maar het maakt het in deze vorm wel te doen eens goed na te denken over je leven later.

Graziella Runchina

ABP Wereld 3 | 2011

31


GOVERNANCE

Waarom is het ene

door Wilma van Hoeflaken fotografie Arthur Bagen

managementteam

Illustratie Geert Setola

effectiever dan het andere?

‘Wanneer is het goed genoeg?’

Wanneer is iemand een goede leider? En is dat te leren?

‘Leiderschap valt te leren, moed niet’ Het zijn vragen waarmee Mariëlle Heijltjes, hoogleraar managerial behaviour aan Maastricht University School of Business and Economics, zich dagelijks bezighoudt.

Verwevenheden ‘In Nederland zijn we al langer gewend aan managementteams met een collectieve verantwoordelijkheid. Nu zie je ook in andere landen een verschuiving ontstaan, in de Verenigde Staten bijvoorbeeld. De CEO is misschien nog wel het boegbeeld, degene die naar buiten treedt, maar het is een heel team dat verantwoordelijk is voor het reilen en zeilen van de organisatie’, zegt Heijltjes. Dat is een gevolg van de complexiteit van de omgeving waarin organisaties opereren. ‘Organisaties hebben te maken met de financiële crisis, met de globalisering, met werknemers die andere eisen stellen aan hun werkgever, met technologische veranderingen, met ecologische kwesties, er komt ontzettend veel bij kijken. Het fundamentele verschil met vroeger is dat een organisatie nu met al deze onderwerpen te maken heeft. Organisaties kunnen zich de luxe niet meer permitteren om zich ergens van af te sluiten. Vroeger konden ze zeggen: ik heb niks te maken met technologische veranderingen of met duurzaamheid, want dat is mijn sector niet. Of: ik hoef geen rekening te houden met de worklife balance, want ik kan genoeg werknemers krijgen. Het is nu allemaal veel meer met elkaar verweven. En omdat er geen CEO slim genoeg is om al die dingen alleen te kunnen overzien, zijn er managementteams nodig die vanuit een breder perspectief kunnen werken.’

32

ABP Wereld 3 | 2011


Balans in belangen Maar zomaar een stel mensen bij elkaar zetten, leidt niet tot een goed

het belang van hun regio of divisie

managementteam. ‘Het kenmerk van

zijn, of een specifiek belang, zoals human resources, productie, logistiek

een team is dat er een onderlinge afhankelijkheidsrelatie is. Als die er

of finance. ‘Altijd speelt de vraag: het

niet is, heb je geen team nodig. Dan

is misschien wel goed voor de organi-

kun je het idee van het management-

satie als geheel, maar hoe verkoop ik

team net zo goed loslaten. Dat scheelt

deze beslissing aan mijn eigen ach-

een boel vergadertijd’, zegt Heijltjes.

terban of afdeling?’

Managementteams functioneren alleen maar goed als de teamleden beschikken over cognitieve flexibili-

Voorwaarden

teit. Dat is het vermogen om zich te

managementteam cognitief flexibel

verplaatsen in de andere leden. De

zijn en zich realiseren hoe het is om

leden hebben namelijk allemaal een

in de schoenen van hun collega te

duale identiteit. Zij moeten als lid van

staan, kan het managementteam effectief functioneren. ‘En ze moeten

het managementteam naar het alge-

Pas als de individuele leden van een

mene bedrijfs- of organisatiebelang

bij onderhandelingen uit zijn op een

kijken, maar ze hebben ook allemaal

win-winsituatie. Dat is ook een voor-

een deelbelang. Dat kan bijvoorbeeld

waarde’, stelt Heijltjes. Ze heeft al

ABP Wereld 3 | 2011

33


heel wat teams in de praktijk zien

Mariëlle Heijltjes hoorde bij de tweede

gen voor executives en bij maatwerk-

functioneren. Zij en haar collega’s zijn

lichting studenten aan de faculteit der

opleidingen die bij bedrijven in-com-

dan aanwezig bij teamvergaderingen

economische wetenschappen, zoals de

pany worden gegeven. Daarnaast

en registreren wat er gebeurt. Alles

School of Business and Economics

heeft ze als hoogleraar met promo-

wordt op video vastgelegd en later

destijds heette. ‘Ik was ook gaan kij-

vendi te maken.

geanalyseerd. ‘Dan zie je vaak dat het

ken in Rotterdam en op Nyenrode,

ontbreekt aan cognitieve flexibiliteit

maar Maastricht stak er voor mij

Voorwaardelijke meerwaarde

en dat mensen onderhandelen vanuit

bovenuit. Zij hadden een n ieuw onderwijssysteem, probleemgestuurd

in hun eentje opererende CEO’s nood-

hun deelbelang. Dan zie je bijvoor-

Dat managementteams in plaats van

beeld dat de voorzitter van een

onderwijs, waarbij studenten in kleine

zakelijk zijn in een complexe samen-

managementteam wel zegt veel waarde te hechten aan de input van regio-

groepjes werken. De kennismakings-

leving staat voor haar buiten kijf.

bijeenkomst was op dezelfde manier

‘Maar dan moeten ze wel goed functi-

managers, maar daar in de besluitvor-

georganiseerd. Niet zo grootschalig als

oneren.’ Dat die teams divers moeten zijn samengesteld, vindt ze net zo

ming vervolgens weinig mee doet.’

bij andere universiteiten. Aan tafel

Veel leden van managementteams

zaten een hoogleraar en een student,

belangrijk. ‘Maar ook hier geldt dat

realiseren zich vaak niet eens hoe

plus een paar aankomende studenten

diversiteit alleen een meerwaarde

deelbelangen een rol spelen. En als ze

en hun ouders. Je kreeg echt een

heeft als de leden van het team over

het al weten, zijn ze zich niet bewust

gesprek. Dat sprak mij enorm aan.’

cognitieve flexibiliteit beschikken.

van het effect daarvan op hun hande-

Onderzoeken naar het effect van

len. En, in het verlengde daarvan, van

diversiteit spreken elkaar tegen. Dat

het effect van hun eigen handelen op

heeft hiermee te maken.’ Volgens

hun omgeving. ‘Dat is waar mijn leerstoel managerial behaviour om draait.

Mariëlle Heijltjes bestaan er verschillende opvattingen over de beste

Je bewust zijn van je eigen gedrag en het effect van je gedrag op je omge-

Het gedrag van managers

samenstelling van een team. ‘Er zijn mensen die de voorkeur geven aan

is buitengewoon belangrijk

steld is. Zo’n team kan gemakkelijker

een team dat homogeen samenge-

ving.’

met elkaar samenwerken, want het zijn mensen die elkaar snappen. Als je niet steeds aan elkaar hoeft uit te leggen wat je bedoelt, scheelt dat veel tijd. In een divers samengesteld team moet je goed naar elkaar luisteren en je best doen om elkaar te begrijpen.

Ervaringen verzamelen

Dan kijk je vanuit verschillend per-

In 1989 studeerde Heijltjes af, en ze

spectief naar aller lei onderwerpen. Dat is natuurlijk een groot voordeel,

werd achtereenvolgens assistent-inopleiding, docent, hoofddocent en

maar het kost wel energie.’ Voor veel

hoogleraar. Een paar keer maakte ze

organisaties zal een homogeen

een uitstapje naar het buitenland.

samengesteld team om die reden aan-

Haar afstudeerscriptie over logistiek

trekkelijker zijn. ‘Op de korte termijn

management en concurrentiestrategie

wel. Maar op de lange termijn creëer

maakte ze bij Dow Chemical in de

je daarmee je eigen valkuil, omdat je

Verenigde Staten. Bovendien studeer-

daarmee in een complexe omgeving

de ze in het kader van een uitwisse-

geen goede resultaten haalt.’

lingsprogramma een semester aan het

Aan tafel Mariëlle Heijltjes loopt al sinds 1985

MBA-programma van Indiana University School of Business. Tenslotte

Effect van je gedrag Het gedrag van managers is buitenge-

rond bij de Maastrichtse universiteit

werkte ze in 2005 een half jaar aan

woon belangrijk, niet alleen binnen

en ze houdt zich al bijna net zo lang

een technische universiteit in Nieuw-

het managementteam, maar in de

bezig met het functioneren van

Zeeland. Ondanks die buitenlandse

hele organisatie. ‘Self awareness, je

teams. ‘Toen ik als assistent-in-oplei-

ervaringen kwam ze steeds terug naar

bewust zijn van je gedrag en van het

ding mee deed aan een onderzoek

Maastricht. ‘Er kwam altijd iets

effect van je gedrag op anderen vind

naar het functioneren van organisa-

nieuws op mijn pad.’ Nu is ze director

ik een van de belangrijkste eisen die

ties in Europa, een soort benchmarkstudie, viel me al op dat de individuele

of postgraduate education. ‘Dat is

je aan leiders kunt stellen. Duurzaam

weer heel anders dan de programma’s

leiderschap betekent bijvoorbeeld iets

leden van managementteams over

voor de bachelor of masterstudenten.’

voor de manier waarop managers met

dezelfde onderwerpen vaak een totaal

Ze is onder andere betrokken bij de Executive MBA-ople iding, bij trainin-

werknemers omgaan. Als je die zo

tegengestelde mening hadden.’

34

ABP Wereld 3 | 2011

zwaar belast, dat ze thuis komen te


Mariëlle Heijltjes: ‘Veel leden van managementteams realiseren zich vaak niet eens hoe deelbelangen een rol spelen’.

meer na. Dan gaan ze ervan uit dat dingen wél mogen als er geen regel is die zegt dat het níet mag. Daar is onlangs nog onderzoek naar gedaan.’

Belangrijke eerste stap De huidige generatie bachelor- en masterstudenten vinden verantwoordelijk gedrag erg belangrijk, valt haar op. ‘Ik weet niet hoe deze nieuwe generatie genoemd wordt, maar mij valt op dat het een zeer betrokken generatie is. Met deze mensen krijgen bedrijven in de toekomst te maken. Het zijn mensen die eisen stellen aan de worklife balance. Mensen die waarde hechten aan duurzaamheid, die een bijdrage willen leveren aan de maatschappij. Ze komen met kritische vragen naar de School of Business en Economics. Ze willen bijvoorbeeld weten op welke manier aandacht besteed wordt aan de maatschappelijke rol van organisaties, aan ethiek, en aan het besef dat niet alleen de shareholder belangrijk is. Zouden zij wakker geschud zijn door de crisis in de financiële wereld? ‘Die heeft ongetwijfeld geholpen, maar dit proces was al langer aan de gang. Maar de crisis heeft zeker geleid tot meer aandacht voor duurzaamheid en verantwoordelijk leiderschap.’ Ze vertelt over de Amerikaanse organisatiepsycholoog Simon, die in de jaren vijftig al stelde dat de mens nooit ‘optimizing’ kan zijn. ‘Je beschikt nooit over alle informatie, je handelt nooit volledig rationeel, zo werkt ons zitten met een burnout, ben je niet

bereidheid hebben om naar je eigen

brein nu eenmaal niet. Toch probeert

duurzaam bezig. Leiderschap zie ik

gedrag te kijken en naar het effect

men binnen organisaties nog voort-

overigens heel breed. Daarbij denk ik

van dat gedrag op anderen. Dat is te

durend te optimaliseren. Simon intro-

niet alleen aan de CEO of aan de

leren. Maar je hebt daar wel moed

duceerde daarom het begrip ‘satisfy-

leden van het managementteam.

voor nodig en dat is misschien niet

Mensen kunnen op veel plekken lei-

iets wat je kunt leren.’

ing’, resultaten die goed genoeg zijn. Dat zou een terugkerend thema in

derschapsrollen vervullen. De student

Verantwoordelijk gedrag is veel effec-

organisaties moeten zijn. Wanneer is

die deel uitmaakt van een onderzoek-

tiever dan het opstellen van regeltjes

het goed genoeg? Daarover twee keer

groep kan ook een leiderschapsrol

en codes, aldus Heijltjes. ‘Ik zeg niet

per jaar het gesprek aangaan, met het

vervullen.’

dat die regels en codes niet nodig zijn, maar je moet uitkijken dat je

management, met medewerkers en

niet te veel in regels vastlegt. Als je

het licht van duurzaam leiderschap

dat doet, denken mensen zelf niet

echt een stap gezet.’

Kan iedereen een goede leider worden? ‘Ik ben ervan overtuigd dat goed leiderschap te leren is. Je moet de

met aandeelhouders. Dan heb je in

ABP Wereld 3 | 2011

35


‘ Je kunt aan circulaire arbeidsmigratie denken’

ADVIESRADEN VAN DE REGERING door Peter van Steen

fotografie Marcel Bekken

illustratie Jenny Lindhout

Het kabinet is verplicht om bij wijzigingen in de Vreemdelingenwet en andere wettelijke regelingen met verblijfsrechtelijke aspecten – een politiek beladen materie voor het huidige kabinet – het advies te vragen van de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken. Een gesprek met mevrouw mr. A.C.J. van Dooijeweert, voorzitter van de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken. Adriana van Dooijeweert is tevens coördinerend vicepresident van de rechtbank

Brede adviestaak

in ’s-Gravenhage.

De Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken zoals die nu functioneert, heeft een wettelijke basis in de Vreemdelingenwet die in 2000 in werking is getreden. Tot dan was de

36

ABP Wereld 3 | 2011

commissie vooral belast met indivi-

Immigratie- en Naturalisatiedienst

duele zaken van asielzoekers in de

(IND) aan de eerstelijnsrechter voor-

bezwaarfase. Sinds de inwerkingtre-

leggen. Daarna beslist in laatste

ding van de nieuwe Vreemdelingen-

instantie de Raad van State erover

wet kunnen asielzoekers hun bezwa-

wanneer in hoger beroep wordt

ren tegen beslissingen van de

gegaan. De Adviescommissie voor


Vreemdelingenzaken heeft sindsdien

Verschillende uitleg

vreemdelingenzaken bij de rechtbank

een veel bredere, algemene advies-

Adriana van Dooijeweert begon haar

meer doe. Ook bij de strafsector, waar

taak. Het kabinet is verplicht om over

loopbaan als stafjurist bij de afdeling

ik nu werk, wil ik aan zaken van

alle wijzigingen in de Vreemdelingen-

Rechtspraak van de Raad van State.

mensen die uitsluitend in verband

wet en andere wettelijke regelingen

Vervolgens was ze algemeen

met hun illegaliteit in Nederland wor-

met verblijfsrechtelijke aspecten het

bestuursrechter in ’s Hertogenbosch,

den opgepakt, iets waarover de

advies van de commissie te vragen en

waar ze onder meer veel sociaal ver-

Adviescommissie voor Vreemdelin-

moet daar vervolgens binnen drie

zekeringsrecht deed en ook pensioen-

genzaken ook adviseert, als rechter

maanden op reageren, ‘en dat laatste gebeurt bijna nooit, maar dat begrij-

zaken behandelde. Daarna was ze de laatste voorzitter van de zogenoemde

mijn vingers niet branden.’

pen we best’, zegt commissievoorzit-

Rechtseenheidskamer Vreemdelin-

Werkwijze

ter Van Dooijeweert.

genzaken. De herziening van de

De Adviescommissie voor

Vreemdelingenwet in 1994 had ertoe geleid dat de Haagse rechtbank, met

Vreemdelingenzaken bestaat uit tien leden, inclusief de voorzitter. Zij heb-

vier nevenzittingsplaatsen, in eerste

ben uiteenlopende achtergronden:

en laatste instantie bevoegd was om

een voormalig ambassadeur, een

zaken van asielzoekers te behande-

hoogleraar Europees asielrecht, een

len. Om de rechtseenheid in de

hoogleraar Methoden en technieken

vreemdelingenrechtspraak te bevor-

van criminologisch onderzoek, een

deren, besloot de rechtbank een bij-

emeritus hoogleraar Immigratierecht,

zondere meervoudige kamer te formeren, de Rechtseenheidskamer. Van

sering en overheidsstrategie, een lid

Dooijeweert: ‘Het kon natuurlijk niet

van het College van Bestuur van de

zo zijn dat bijvoorbeeld de rechtbank

Haagse Hogeschool, een emeritus

in Haarlem Sri Lanka wel als veilig beoordeelde en de rechtbank in

hoogleraar Interculturele communicatie, een hoogleraar Rechtssociologie

Zwolle niet. Ook was het raar dat een

en een arts. Zij komen zo’n tien keer

wetsbepaling door de ene rechtbank

per jaar in een plenaire vergadering

anders werd uitgelegd dan door de

bijeen en vergaderen daarnaast in

een adviseur Strategische beleidsadvi-

andere. Een en ander leidde er des-

subcommissies zo vaak als nodig is

tijds toe dat advocaten gingen

om tot een goed advies te komen.

forumshoppen – en dat kon ook.

Regelmatig worden externe deskundi-

We hebben toen het Vreemdelingenberaad opgericht – een maandelijks overleg van de vijf voorzitters van de

gen aan de subcommissies toege-

vreemdelingenkamers – en de Rechts-

voegd, soms ook worden onderzoeken uitbesteed en geregeld organiseert de

de Vreemdelingenwet in 2000 had

commissie expertmeetings met deskundigen in het veld. De commissie wordt ondersteund door een formatie

deze geen functie meer en konden we

van tien fte’s. De leden van de com-

onszelf opheffen.’

missie onderhouden intensieve con-

Seventy-seventy

en, nationaal en internationaal, die

Als voorzitter van de

desgevraagd ook de onderwerpen

Rechtseenheidskamer deed Adriana

aandragen die in aanmerking komen

eenheidskamer. Na de herziening van

tacten met organisaties en individu-

‘Een opvang aan de rand van Europa is denkbaar’

van Dooijeweert veel ervaring met

om er een advies over uit te brengen.

vreemdelingenzaken op en daarom

Deze onderwerpen komen op een

was zij in 2008 de geschikte opvolger van Teun van Os van den Abeelen als

groslijst te staan, waarna in de ple-

voorzitter van de Adviescommissie

naire vergadering een selectie wordt gemaakt die aan de verantwoordelijke

voor Vreemdelingenzaken. ‘Het staat

bewindspersonen wordt voorgelegd.

in de wet dat de voorzitter bij voor-

In het laatste kabinet Balkenende

keur een rechterlijk ambtenaar is die

waren dat de minister en staatssecre-

met rechtszaken is belast’, legt Van

taris van Justitie, Ernst Hirsch Ballin

Dooijeweert uit. ‘De tijdsverdeling tus-

en Nebahat Albayrak, en in het kabi-

sen commissievoorzitter en het rech-

net Rutte is het de minister voor

terschap is fifty-fifty, maar mijn echt-

Immigratie en Asiel, Gerd Leers.

genoot zegt altijd dat het seventy-

Uiteindelijk stelt de ministerraad het

seventy is. Overigens spreekt het vanzelf, vind ik althans, dat ik nu geen

werkprogramma van de Adviescommissie vast.

ABP Wereld 3 | 2011

37


Asielaanvraag elders

eel in combinatie met een evenredige

De Adviescommissie voor

verdeling van asielzoekers over de lid-

Vreemdelingenzaken heeft in de afge-

staten. Je kunt bijvoorbeeld denken

lopen jaren over een veelheid aan

aan een opvang aan de rand van

onderwerpen advies uitgebracht –

Europa of zelfs vlakbij conflictgebie-

gevraagd en ongevraagd. Sommige

den waar mensen asiel kunnen aan-

adviezen zijn op toekomstig beleid

vragen. Als ze dan door de procedure

gericht en behoeven bij wijze van

heen zijn, kunnen ze naar het land

spreken een lang rijpingsproces, ter-

doorreizen dat asiel heeft verleend.

wijl andere direct bij de actualiteit

Onze conclusie is dat het een goed

‘Twijfel of strafbaarstelling

aansluiten. Een voorbeeld van deze laatste categorie is het advies over

idee is om verder te ontwikkelen, maar er zitten ongelofelijk veel haken

illegaliteit een juiste

‘external processing’ ofwel de moge-

en ogen aan. Als je het doet, moet je

lijkheid om asielzoekers aanvraagpro-

het Europees doen, of met een aantal

cedures te laten doorlopen elders dan

landen, en moet je heel veel zaken

Adriana van Dooijeweert:

in het land waar ze asiel willen aan-

juridisch beter hebben geregeld.

‘Over de mogelijkheid van asielaanvragen

vragen. Adriana van Dooijeweert:

Het is in ieder geval duidelijk dat

elders wordt al heel lang gesproken –

‘Dit advies heeft natuurlijk veel actu-

daarvoor veel meer geharmoniseerd

maar het is er nooit van gekomen’.

aliteitswaarde door wat er met de

Europees asielbeleid moet zijn dan er

Noord-Afrikaanse vluchtelingen bij

nu is.’

maatregel is’

Lampedusa is gebeurd en met de immigranten bij de grens van Griekenland. Het is duidelijk dat Italië en Griekenland qua procedures en qua opvang er helemaal niet op zijn

38

ABP Wereld 3 | 2011

Strafbaarstelling van illegaliteit Eveneens actueel én politiek beladen is het advies over de strafbaarstelling van illegaliteit. Van Dooijeweert: ‘We

ingesteld om zulke grote groepen

hebben daar ongevraagd advies over

mensen binnen te krijgen. Over de

uitgebracht, omdat illegaliteit straf-

mogelijkheid van “external proces-

baar stellen, zonder dat iemand ook

sing” wordt al heel lang gesproken

nog eens steelt of anderszins een

– Tony Blair heeft er destijds al eens

gevaar voor de openbare orde is, op

een aanzet toe gegeven – maar het is

een heel snelle manier voor een deel

er nooit van gekomen. Op verzoek

al is verwezenlijkt doordat de rege-

van Albayrak hebben wij nog eens

ring een voorstel tot wijziging van de

onderzocht welke juridische en prak-

Vreemdelingenwet in verband met de

tische mogelijkheden er zijn, eventu-

implementatie van de Europese


terugkeerrichtlijn aan de Tweede

je goede afspraken kunt maken, voor

Kamer heeft voorgelegd. Via die weg

hooguit drie jaar – anders krijgt

Van Dooijeweert, ‘maar andere consequenties zijn er niet. Wij zijn er voor

zou die strafbaarstelling als sanctie

iemand een recht op gezinshereni-

de regering en het parlement en wij

op het overtreden van een Europees

ging – hier laat werken. Daar hebben

passen dezelfde toets toe, ongeacht

inreisverbod al voor een grote catego-

wij wat aan en daar hebben zij ook

de politieke kleur van de coalitie, op

rie vreemdelingen kunnen worden

wat aan, want die mensen gaan beter

de wetgeving en het beleid dat ons

gerealiseerd. Dat is allemaal heel snel

opgeleid naar hun land terug en heb-

wordt voorgeschoteld. Zo lang we in

gegaan en ons is niet om advies

ben geld verdiend voor als ze weer

Nederland een democratisch gekozen

gevraagd. Daarom vonden wij dat we

thuis zijn. Wat je natuurlijk wel moet

regering hebben, is het voor ons werk

om te beginnen moesten laten blijken

voorkomen, is ‘braindrain’, dus dat er

niet heel relevant welke partijen

dat we de manier waarop dit is

op een gegeven moment in het land van herkomst niet voldoende gekwa-

daarin vertegenwoordigd zijn.’ Van Dooijeweert verwacht in dit ver-

gebeurd, via die implementatie van de EU-richtlijn, niet de juiste achten.

lificeerde arbeidskrachten meer zijn.

band dat het kabinet vanuit de wens

Bovendien hebben we aangegeven het

Als je op deze manier over migratie

om immigratie verder te beperken,

inhoudelijk geen goed idee te vinden,

praat, heb je al een wat andere toon

juridische grenzen zal opzoeken.

omdat het strafbaar stellen van illega-

te pakken. Toch hebben we gemerkt

Wanneer die echter worden over-

liteit als zodanig volgens ons voor een

dat het onderwerp buitengewoon

schreden, zal het Mensenrechtenhof

belangrijk deel symboolwetgeving is

gevoelig ligt. Iedereen heeft het

in Straatsburg of het Hof van Justitie

en omdat we ons ernstig afvragen of

schrikbeeld van wat er in de jaren

in Luxemburg Nederland corrigeren.

er bij politie, justitie en de rechterlijke

zestig niet goed is gegaan met de

Van Dooijeweert tot slot: ‘Er is veel

macht voldoende capaciteit is om

gastarbeiders uit Turkije, Marokko,

kritiek op de hoven in Straatsburg en

mensen te gaan oppakken en vervolgen die alleen maar illegaal zijn en

Spanje en Italië. Je wilt daarom zekerheden inbouwen dat mensen ook teruggaan, bijvoorbeeld door een deel

Luxemburg. Er wordt gezegd dat zij de beleidsvrijheid van de nationale staten te veel beperken en een opvatting

verder niets hebben misdaan. Voor mensen die verder niets op hun kerf-

van het loon of het pensioen pas na

van mensenrechten hebben die veel

stok hebben, wordt het op deze

terugkeer uit te betalen, maar juri-

te breed is. Daar zijn verschillende

manier bijna onmogelijk om ooit nog

disch kan dat helemaal niet. We heb-

meningen over, maar linksom of

een regulier verblijf in Nederland te

ben een aantal praktische aanbevelin-

rechtsom zal ook dit kabinet moeten

krijgen. Wij betwijfelen daarom of die

gen gedaan en voorgesteld om een

accepteren wat Straatsburg of Luxem-

strafbaarstelling vooral uit het oog-

pilot op te zetten met één of twee

burg van een bepaalde maatregel zal

punt van proportionaliteit een juiste

landen en in het totaal duizend of

vinden.’

maatregel is.’

twaalfhonderd mensen. Het valt ech-

Tijdelijke arbeidsmigratie

voldoende politieke wil is om daar-

Dit is de vijftiende aflevering in een serie

Nog enkele andere voorbeelden van

mee verder te gaan.’

artikelen over adviesorganen.

de ruim dertig adviezen die de Adviescommissie voor Vreemdelin-

Scherper aan de wind

geschetst van de Adviesraad Internati-

genzaken inmiddels heeft uitge-

Niet alleen de politieke wil is in de

onale Vraagstukken, de Gezondheids-

bracht, zijn die over identiteits- en

afgelopen jaren sterk gewijzigd.

raad, de Raad voor Cultuur, de Raad

documentfraude, de complexiteit van

De gedoogconstructie van het huidige

voor het openbaar bestuur, de Raad

regelingen voor vreemdelingen, de

kabinet heeft er onmiskenbaar toe

voor de financiële verhoudingen,

inperking van huwelijksmigratie,

geleid dat het vluchtelingen- en

de Wetenschappelijke Raad voor het

mensenhandel en tijdelijke arbeids-

vreemdelingenbeleid is verhard of,

Regeringsbeleid, de Onderwijsraad,

migratie. Over dit laatste advies zegt

zoals Adriana van Dooijeweert het

Adriana van Dooijeweert: ‘Je kunt er

formuleert, dat er ‘mogelijk scherper

de Raad voor het Landelijk Gebied, de Algemene Energieraad, de Raad voor

niet omheen, wat je politiek ook wilt,

aan de wind wordt gezeild.’ Directe

Maatschappelijke Ontwikkeling, de Raad

dat we in Nederland immigranten nodig zullen hebben. We hebben met

consequenties voor de Adviescom-

voor de Wadden, de Raad voor Verkeer en Waterstaat en het Planbureau voor

een gigantische vergrijzing te maken

missie voor Vreemdelingenzaken zijn dat er nu weer een aparte bewinds-

en hoe je het ook wendt of keert, we

persoon voor Immigratie en Asiel is,

ter nog te bezien of er op dit moment

In de vorige afleveringen werd het profiel

zullen straks voor allerlei beroepen,

waardoor de commissie niet meer

geschoolde en ongeschoolde arbeid,

met het ministerie van Justitie maar

mensen nodig hebben. Om iets aan

met Binnenlandse Zaken en Konink-

deze problematiek te doen, zonder

rijksrelaties heeft te maken, en dat in

dat je meteen tienduizenden mensen

de komende jaren in het beleid en de

in het land krijgt die misschien voor

wetgeving veel zal gaan veranderen,

altijd hier willen blijven, kun je aan

waarbij om advies van de Adviescom-

circulaire migratie denken. Dit houdt

missie zal worden gevraagd. ‘We zul-

in dat je mensen uit landen waarmee

len het dus heel druk krijgen’, aldus

de Leefomgeving.

ABP Wereld 3 | 2011

39


RIJKSOVERHEID door Job Creyghton fotografie Joyce Vlaming

De Staatscourant: dat was eens. Willen we nu weten wat er zich op bestuurlijk niveau in de staat der Nederlanden afspeelt, dan moeten we naar

Snelle, flexibele, virtuele, zelfbewuste dame

officielebekendmakingen.nl.

Sinds 2008 zijn regeringen verplicht burgers elektronisch te informeren volgens de Wet Elektronische Berichtgeving (WEB) en is weten regelgeving pas van kracht als ze online is gepubliceerd. Is daarmee De Staatscourant verdwenen?

Verjongingskuur Ja en nee. De Staatscourant verschijnt tegenwoordig online onder haar nieuwe naam: SC, wetten en regels verklaard. Maar ook is er een papieren editie, die één keer per week verschijnt. Daarin treffen we een samen-

‘Een blad voor het bedrijfsleven en voor ambtenaren’

vatting van de weten regelgeving aan, met artikelen, commentaar en columns. De Staatscourant: dat was een gerespecteerde oude dame die haar werk in stilte deed, gedegen en met toewijding. Een Courant met een hoofdletter C inderdaad. Aan haar redactionele erflater, SC, is de moderniteit niet

40

ABP Wereld 3 | 2011


voorbijgaan. De dame heeft een stevi-

Wetten en regels waarderen

ge verjongingskuur ondergaan. Ze is

Lezers van de krant werken bij speci-

zij bij ons lezen hoe zakelijke gebrui-

snel, flexibel en virtueel geworden,

fieke bedrijfstakken zoals de advoca-

kers wetten en regels waarderen.’

zich bewust van haar voorkomen. Martijn van der Kooij, hoofdredacteur:

tuur, het notariaat, de accountancy, maar ook de KvK, de vakbonden

Alerts

‘SC heeft een frissere lay-out, een ste-

en de werkgevers. Van der Kooij: ‘We

De krant is dus digitaal geworden en

ambtenaren aantrekkelijk is, omdat

viger inhoud en wordt gemaakt van-

geven informatie zodat beleidsmakers

probeert aan de vraag van haar lezers

uit de lezer’.

snel kunnen anticiperen op komend

te voldoen. Martijn van der Kooij:

beleid. Het blad is er voor het bedrijfs-

‘In de loop van de 21ste eeuw is er

leven en voor ambtenaren, waarbij

steeds meer informatie in digitale

die eerste groep de belangrijkste doel-

vorm beschikbaar gekomen. Abonnees

groep is. We denken dat de krant voor

krijgen een e-nieuwsbrief en toegang

Martijn van der Kooij (rechts):

tot een databank met weten regelge-

‘Binnenkort verschijnt er een iPad app,

ving.’ De papieren editie verwijst door

waardoor mensen het blad digitaal kunnen

naar de website van SC. En de krant

downloaden en lezen’.

wordt interactief. Van der Kooij:

Maurits van den Toorn:

‘Binnenk ort verschijnt er een iPad app, waardoor mensen het blad digitaal

‘Publicaties zijn van nationaal belang voor

kunnen downloaden en lezen.

de democratie’.

Abonnees krijgen nu al alerts op weten regelgeving die voor hen interessant kan zijn. Het wordt een interactief product met steeds meer zoekfuncties: alleen zoeken naar specifieke info. We zijn bezig met de nodige verfijningen.’

ABP Wereld 3 | 2011

41


De Staatscourant als SC met steeds meer zoekfuncties interactief

42

ABP Wereld 3 | 2011

Geen zeggenschap overheid

Op de ipad is straks pay per view

Op de vraag hoe groot het abonnementenbestand is moet van der Kooij

mogelijk.’ Aardig detail: De oude Staatscourant had als enige in de

het antwoord schuldig blijven:

wereld een redactioneel deel waarbij

‘De oplage is 3500 voor de papieren

de overheid niet meelas. Wel achteraf,

krant maar er is een aantal elektroni-

want De Staatscourant mocht natuur-

sche abonnementsvormen, onder

lijk niet uit de bocht vliegen.

andere voor gemeenten en bedrijven

SC bestaat nog steeds uit een deel

met bijvoorbeeld onbeperkt toegang

met regelgeving en een deel met

tot het deel van onze site voor abon-

redactie. Maar de zeggenschap van de

nees.

overheid is nu nul.


Historisch bronnenmateriaal De Staatscourant heeft een interes-

bijvoorbeeld in het nummer van augustus 1939 het bevel tot algemene

aan iets veranderen. Den Haan moet

sante historie. Maurits van den Toorn

mobilisatie. Het is belangrijk bron-

de krant toegankelijker maken, in

vanaf 1990 bij de Staatscourant en

nenmateriaal.’

overeenstemming met de tijdgeest van meer openbaarheid van bestuur.

Krantengeschiedenis

Er verschijnen voorzichtig foto’s en

van 2008 tot 2011 hoofdredacteur van SC, heeft er een studie van gemaakt.

aan het roer komt gaat er langzaam-

Van den Toorn: ‘Publicaties zijn van

Om de Werdegang van de krant

persberichten, en toespraken van

nationaal belang voor de democratie.

opwindend te noemen is misschien

bewindslieden.

En voor historici. Je vindt er de aan-

lichtelijk overdreven maar helemaal

kondiging van huwelijken en overlij-

rimpelloos is die geschiedenis nou

Gedurfdere inhoud

den van het koninklijk huis en

ook weer niet. Toen prins Willem van

Maar er is wantrouwen en dat blijft.

Oranje in 1813 uit ballingschap terug-

Van twee kanten: politiek en regering

De Nederlandse overheid heeft een aantal mogelijkheden om haar besluiten en weten regelgeving openbaar te maken.

keerde, was een van zijn eerste daden

zijn bang voor een al te kritische

de oprichting van de krant in 1814. Het blad is dus ouder dan het koning-

stem, de media vrezen een krant die danst naar de pijpen van de macht.

schap. Van den Toorn: ‘Willem

Er zijn incidenten waarbij de gevoelig-

gebruikte de krant niet alleen om

heden aan de oppervlakte komen.

besluiten kenbaar te maken, hij

De print van een toespraak van prins Bernhard waarin hij dienstplichtigen

beschouwde het blad min of meer als zijn persoonlijke eigendom en

slapjanussen noemt die vooral gevul-

In de eerste plaats is daar de site officielekendmakingen.nl

gebruikte het als propaganda-instru-

de koeken eten, roept de vraag op of

ment. Hij schuwde het niet om er zijn

de krant dat nou wel moet afdrukken.

Waaronder:

critici stevig in aan te pakken. Let wel:

Een toespraak van Wim Meijer waarin

n Het Tractatenblad waarin verdra-

op staatskosten.’ De koning was wel

hij VVD en CPN op één hoop gooit

gen en overeenkomsten met het

zo handig om het de concurrentie

loopt uit op een rel. Toch gaat de

buitenland verschijnen. n Het Staatsblad waarin weten

knap moeilijk te maken via het dagbladzegel: een forse belasting voor

komen features zoals congresversla-

regelgeving van de regering een

andere periodieken. Ook moest de

gen, rubrieken zoals het arbeidsrecht,

plaats krijgt.

Staatscourant in “sociëteiten, loge-

n De Staatscourant waarin alle besluiten, weten regelgeving van de overheid staan. Inclusief die van

columns van wetenschappers, politici, ondernemers en journalisten. In 1985

liggen, wat op zich al een flinke opla-

wordt de vorm opnieuw gemoderni-

ge garandeerde.’

seerd en sinds 1988 is er structureel

provincies en gemeenten.

Maar er kwam kritiek op dit monopo-

aandacht voor Europees nieuws en

lie vanuit de vrije pers. En ook het

Europees recht.

menten en koffijhuizen” op de tafel

krant verder op de ingeslagen weg: er

Dan is er de SC online:

parlement oefende druk uit om het

Wetten en regels verklaard.

gehate dagbladzegel af te schaffen.

Delicate publicaties

De opvolger van de oude Staatscou-

In 1869 werd het geschrapt onder

In 1998 krijgt Sjerp van der Vaart,

rant als het om de duiding van

druk van liberale politici. De dagbladtarieven konden worden gehalveerd,

opvolger van den Haan, opdracht om

wat een spectaculaire groei voor de

achtergrond speelt de verzelfstandi-

wetten en regels gaat.

En de SC krant

een kwaliteitskrant te maken; op de

onafhankelijke pers betekende.

ging van de Sdu een rol. Er wordt

Eerste foto’s

redelijk uitgelegd wat wel en wat niet geplaatst mag worden; de redactie is

en duidingen, commentaren en

In de tweede helft van de 19de en de

vrij de journalistieke artikelen te

columns van de redactie en specia-

eerste helft van de 20ste eeuw bleef

plaatsen voor zover die in het kader

listen.

de positie van de Staatscourant nage-

van de krant passen. Er is ruimte voor

Een papieren uitgave met een samenvatting van wetten en regels,

noeg dezelfde: het was de krant die

interpretatie en er is geen censuur.

Al deze organen worden uitgegeven

overheidsmaatregelen openbaar

Van den Toorn: ‘Het verschilt wel per

door de in 1998 verzelfstandigde Sdu, de Nederlandse Staatsdruk-

maakte. Pas tegen het einde van de

minister hoe ze tegen publiceren aan-

jaren zestig van de 20ste eeuw kwam

kijken. Peper was bijvoorbeeld niet zo

kerij en Uitgeverij.

de krant in een ander vaarwater terecht. Nog aan het begin van die

benauwd, Klaas de Vries was wat

decade laat de commissie Jeukens

De krant beperkt zich tot artikelen die

weten dat de krant zich moet houden wil zeggen, lappen tekst in een vaste

relevant zijn voor het beleid. Het genre commentaar en opinie is ingevoerd, maar wordt geschreven door

volgorde: de krant is één grote letter-

vaklieden. De redactie als instituut

brij. Als dan Adrie den Haan in 1969

houdt zich afzijdig.

aan de officiële bekendmakingen. Dat

voorzichtiger, net als Remkes.’

ABP Wereld 3 | 2011

43


Inhoud verschuift Een keerpunt vormt de scoop dat Klaas de Vries het voorstel voor de vorming van Twentestad zal intrekken, nog voordat hij de kamer heeft kunnen inlichten. De minister is ‘not amused’ als hij dit nieuws in zijn eigen krant moet lezen. Er volgt dan ook een pittige discussie. Onder de opvolger van Van der Vaart, de Jong, wordt de krant weer een vakkrant die haar lezers informeert over overheidsbeleid en ontwikkelingen op de terreinen van weten regelgeving. Er is wel nog plaats voor nieuws en achtergrond en voor beeld en interviews. Op 1 juli 2009 krijgt staatssecretaris Ank Bijleveld tenslotte het laatste exemplaar van de oude Staatscourant overhandigd. Vanaf dat moment neemt SC de redactionele fakkel over.

44

ABP Wereld 3 | 2011


‘Vertrouwen geven en luisteren naar onze leerlingen’ ONDERWIJS

door Karin Dormans

fotografie Arthur Bagen

Ze zijn er nog: mensen die onderwijsvernieuwingen consequent doorvoeren op basis van een gefundeerde visie op de ontwikkeling van jonge mensen. Henk van den Heuvel is zo iemand. Sinds

College Den Hulster heeft een technasium,

2008 is hij voorzitter van het overkoepe-

een tweetalig vwo en heeft de status van

lend College van Bestuur OGVO – Onder-

LOOT-school. Wat de campussen gemeen-

wijsgemeenschap Venlo en Omstreken.

schappelijk hebben is dat leerlingen én

Drie profielen

docenten er worden uitgedaagd om hun talenten te ontwikkelen en te presteren.

De OGVO heeft drie campussen met elk

Dat leidt zowel tot goede resultaten voor

een eigen profiel, waar alle leerlingen uit

de school als geheel, als voor individuele

Venlo en directe omgeving terecht kunnen

leerlingen gedurende hun gehele leerweg.

voor voortgezet onderwijs. Henk van den Heuvel: ‘We hebben momenteel iets meer

Bewegingsruimte

dan 6000 leerlingen, terwijl de verwachting was dat we er 5500 zouden hebben. Je zou

werkt hij aan wat hem al sinds zijn eerste

zeggen: drie scholen in één stad onder één

onderwijsbaan als docent Engels voor ogen

Henk van den Heuvel is gedreven. Bij OGVO

koepel, dat betekent eenheidsworst. Toch

stond: ‘Elke leerling het best denkbare

slagen we erin om verschillende typen

onderwijs bieden. De kernvraag is: hoe richten we dat in? Technisch kan het, maar

leerlingen passende leeromgevingen te bieden.’ Het Blariacumcollege legt het

hoe geef je integraal leren vorm in de

accent op taalonderwijs (inclusief Chinees

dagelijkse praktijk? De profilering van de

en Spaans) en de voorbereiding van leer-

campussen is daarin belangrijk, maar waar

lingen op wetenschappelijk georiënteerd

het in feite om gaat is dat we leerlingen en

onderzoek en werken in business in de brede zin van het woord. Het Valuascollege

plek, een soort thuisbasis. Dat vertalen wij

biedt naast een breed vakkenpakket een

zoveel mogelijk in een kleinschalige orga-

docenten ruimte geven én een herkenbare

goede aansluiting op vervolgonderwijs in

nisatie; de teams bestaan uit ongeveer

de culturele richting, mede door vooroplei-

15 docenten die binnen duidelijke kaders de ruimte hebben om gezamenlijk hun

dingen voor dans en conservatorium.

ABP Wereld 3 | 2011

45


Luisteren naar onze leerlingen is

dôme is de fysieke vertaling van samenwerking tussen vmbo en mbo

daarbij een majeur ingrediënt net als

op het gebied van techniekopleidin-

het gegeven dat je vertrouwen geeft.

gen. In goede samenwerking bevor-

eigen vormen te ontwikkelen.

Als leidinggevende heb je daarin een

dert het Technodôme een betere

voorbeeldrol. Dat betekent dat contro-

afstemming van het techniekpro-

le niet centraal mag staan. De conse-

gramma van vmbo tot en met mbo.

quentie is dat je je kwetsbaar opstelt

Dat is nodig, want er blijkt overlap in de opbouw van de leerstof te zitten

Organiseren rond de ontwikkeling van talent

en soms is er ook sprake van een verkeerde volgorde. In een doorlopend

en soms moet erkennen dat je iets niet weet of zelfs dat je een verkeerde

traject maak je daarover afspraken, je stemt de bestaande visies op elkaar

beslissing hebt genomen. Voor ons als leidinggevenden betekent dit: de

af. Ons doel is om het traject ook ver-

kaders aangeven waarbinnen goed

drie jaar hun startkwalificatie halen.’

kort aan te bieden, zodat leerlingen in

onderwijs kan plaatsvinden en de mensen faciliteren om dat te realise-

Gluren bij de buren

ren. En dan zie je dat meer doen niet

‘Ook in het algemeen vormend onder-

altijd meer hoeft te kosten. Al moet je

wijs zoeken we de samenwerking.

op een begroting van 50 miljoen euro

Met Fontys Hogescholen hebben we

met 36 miljoen aan personeelslasten

samen een aantal pilots. In de eerste

natuurlijk goed afwegen wat je wel en

jaren van het hbo valt ongeveer 40%

niet doet. Bovendien vormt de wet-

van de leerlingen uit. Dat komt voor een deel omdat ze geen of een te roos-

en regelgeving af en toe een stevige barrière.’

kleurig beroepsbeeld hebben. Wij geven leerlingen de kans om zich een

Snel of uitgebreid?

beeld te vormen door lessen te volgen

De ruimte binnen de Onderwijsge-

bij Fontys. In dat kader gaan ook onze

meenschap Venlo en Omstreken heeft

docenten buiten de deur kijken, zodat

geleid tot een groot aantal ontwikke-

ze weten wat er in het beroepsdomein

lingen. Henk van den Heuvel noemt

en in het vervolgonderwijs gebeurt.’

een paar belangrijke voorbeelden: ‘We

En daarmee belandt Henk van den

werken aan de flexibilisering van het

Heuvel bij een onderwerp waar OGVO

onderwijs door leerlijnen zowel te

zeer veel belang aan hecht: de docent.

verkorten als te verdiepen. Op den duur kan dat betekenen dat de geijkte

Docenten: een schaars goed

diploma’s verdwijnen. Je zou meer

Ook Venlo heeft te maken met de

naar certificering kunnen gaan, waarbij leerlingen vakken op verschillende

zogenaamde ontgroening en vergrijzing. De verwachting was dat het

niveaus afsluiten, passend bij hun

leerlingaantal tussen 2010 en 2020

toekomstwensen. Daar ligt momen-

zou dalen met 12%. Die daling heeft

teel echter nog een stevige beperking

weliswaar nog niet echt ingezet, maar

in de wetgeving. Verder zijn we bezig

zal zeker volgen. Een andere bewe-

met doorlopende leerlijnen waardoor

ging, die helaas niet parallel loopt, is

leerlingen hun leertraject soepeler

de afname van het aantal beschikbare

doorlopen. Met ROC Gilde Opleidin-

docenten. Veel medewerkers gaan de

gen werken we aan pilots voor de

komende jaren met pensioen, reden

opleidingen horeca, toerisme en voe-

waarom OGVO zich inspant om een tekort aan docenten te voorkomen.

ding, ICT en techniek. Het Techno-

OGVO hecht zeer veel belang aan docent

Henk van den Heuvel: ‘We zijn hier bij OGVO met heel veel mooie en inspirerende ontwikkelingen bezig. Uiteraard maakt dat de wereld niet eenvoudiger, maar het geeft wel veel energie.’

46

ABP Wereld 3 | 2011


ABP Wereld 3 | 2011

47


‘We hebben 520 onderwijsgevenden en in het schooljaar 2009-2010 hadden we ongeveer 200 stagiairs. Dat is een bewuste keuze. Wij willen de begeleidingscapaciteit graag vrijmaken, omdat wij verwachten dat een deel van de eerste- en tweedegraders die we opleiden, ook bij ons komen werken. We doen dit in samenwerking met het Dendron College in Horst en het Raayland College in Venray. Gezamenlijk kunnen wij studenten het opleidingenspectrum bieden dat ze nodig hebben. Ze krijgen de kans om vijf verschillende scholen te leren kennen, de kwaliteit te bekijken en de vraag te beantwoorden welke het beste bij hun past. Waar mogelijk bieden we deze stagiairs in het vierde jaar een LIO-contract: leraar in opleiding. Daarnaast bieden wij nog niet bevoegde docenten van bijvoorbeeld de pedagogische academie de gelegenheid om bij ons leren en werken te combineren. Ook

85 jaar ABP

weer met de bedoeling dat ze bij ons blijven wer-

Inhoud:

ken.’

De geschiedenis van ABP 1922-2007

Pedagogische klas

levendig beschreven en in een historisch

‘Een andere bron vormen de zij-instromers. Wij

perspectief geplaatst.

toetsen hun motivatie en bieden jaarlijks de gele-

Het boek bevat ook een bibliografie en

genheid om in te stromen. Bijna dagelijks melden

index.

zich kandidaten. Dat biedt vooral in de ‘moeilijke invulbare vakgebieden’ als wiskunde, economie,

Auteurs: Bart Kuijpers, Jan Kuné en

natuurkunde en Duits een goede aanvulling.

Marcel Vleugels

Op middellange termijn biedt ook het opscholen

Tekstbijdragen: Jean Frijns, Léon Janssen,

van tweedegraads docenten soelaas. En dan hebben

André Pierik, Frank Pluymaekers en

we sinds kort nóg een waardevol traject. We vragen

Eduard Ponds

onze eigen havo- en vwo-leerlingen of zij ambities

Eindredactie: Peter van Steen

hebben in de richting van het onderwijs. Zij kunnen

Productie: Marcel Vleugels

dan deelnemen aan onze pedagogische klas. Dat

Fotografie: Beth Green, Bert Janssen,

betekent dat zij bepaalde onderdelen van de hbo-

Lex van Lieshout, Annemiek Mommers,

opleiding al kunnen doen door praktijkinzet en het

Chris Tsang en vele anderen

ontwikkelen van vaardigheden. Aantoonbare ken-

Illustraties: Cyprian Koscielniak en

nis en kunde levert dan vrijstellingen op bij de ver-

Ronald van Rixoort

volgopleiding.’

Taal: Nederlands Design: Zuiderlicht

Kennis delen

Formaat: 274 pagina’s met vele afbeeldingen

Het begeleiden van toekomstige docenten dient nog

Uitvoering: het boek is gebonden in een

andere doelen dan alleen het aanvullen van het

harde kaft en bestaat uit drie delen met elk

korps. Henk van den Heuvel: ‘Het heeft een positie-

een eigen soort papier.

ve invloed op de zittende mensen. Niet alleen kunnen zij hun kennis en ervaring delen, ze komen in

ISBN: 978 90 6601 024 6

contact met nieuwe ideeën en jong elan. Voor ons

Prijs: € 17.50

is niet alleen de talentontwikkeling van leerlingen van belang, wij werken ook aan die van docenten.

Dit boek werd bekroond met een Certificate

In dat kader past de nieuwe OGVO Academy, een

of Excellence op de International

makelaar tussen leervragen in de organisatie en

TypoGraphic Award 2009 in London.

aanbod van expertise van medewerkers. We kijken

Dit boek is te bestellen door overmaking

pas naar extern aanbod als de gevraagde kennis

van het juiste bedrag op bankrekening

intern niet te vinden is. Zo snijdt het mes aan twee

ABN-AMRO 42.18.49.60 ten name van

kanten: er wordt een vraag opgelost en de kwaliteiten van medewerkers worden optimaal ingezet.

PO Box 4911, 6401 JS Heerlen. De prijs is

Want daar staan we voor: de ontplooiing van leer-

inclusief verzendkosten wereldwijd.

lingen én docenten.’

48

ABP Wereld 3 | 2011

ABP Corporate Communicatie & Branding,


Vanaf de Bestuurstafel A B P

W E R E L D

3 | 1 1

Ipso facto internationaal opinieblad voor relaties van ABP, opgericht in 1987. ABP World is de Engelstalige uitgave met eens per jaar een keuze aan vertaalde artikelen. Het blad verschijnt in beide talen ook op internet. Eerder gepubliceerde artikelen en afleveringen van het feuilleton De Zandloper zijn hier te raadplegen of kunnen gratis worden opgevraagd.

Versterking

Nummer 109, september 2011

V

Uitgave

hoofdtaken. De eerste is het zorgvuldig administreren

Postadres:

van alle rechten die de deelnemers samen met hun

Postbus 4911

an oudsher hebben pensioenfondsen twee

Stichting Pensioenfonds ABP Oude Lindestraat 70

werkgevers bij hun fonds opbouwen en het uitbetalen

6401 JS Heerlen

ervan. De tweede is het, met een verantwoord risico, zodanig beleggen van de premies zodat de

telefoon 045-5792911

ambities ten aanzien van de hoogte van het pensioeninkomen ook werkelijk worden gerealiseerd.

email adres [email protected] internet www.abp.nl

De jongste tijd is daar communicatie als derde hoofdtaak, zeg maar derde pijler, bij gekomen. Een zusje van die andere twee taken met een veelzijdig karakter dat in deze tijden van permanente

Art direction en vormgeving Geert Setola

onzekerheden razendsnel groeit. Deelnemers goed informeren staat bij ons van oudsher hoog op de

Artwork Frank Dam | Simone Golob | Iris Kiewiet | Jenny Lindhout | Geert Setola | Lisette de Zoete

agenda. Maar nu is zo’n beetje alles dat met pensioenen te maken heeft op drift geraakt. Hoe het nieuwe pensioenstelsel er ook uit kom t te zien, de deelnemers zullen steeds meer zelf in de gaten

Portret Vanaf de Bestuurstafel Mark Janssen

moeten houden of hun pensioenopbouw naar wens verloopt. Zo niet dan moeten ze afwegingen

Illustratie Werelddeeltjes Evalien Lang

Illustraties Columns Aad Goudappel

maken en beslissingen nemen. Ze zullen meer verantwoordelijkheid moeten nemen over hun pensi-

Fotografie Arthur Bagen | Marcel Bekken | Annemiek Mommers | Rogier Veldman | Joyce Vlaming | Sabine Weiss

oenopbouw en daar is de juiste informatie voor nodig. Dat communicatie van ABP daartoe zo helder als maar enigszins mogelijk moet zijn, spreekt voor zich. Maar ze moet voor de gebruiker ook de

Secretariaat Marleen Veeren

juiste toonzetting hebben, up to date en vooral eerlijk zijn om er werkelijk succes mee te kunnen boe-

Michiel Evers | Jurre de Haan | Wilma van Hoeflaken | Ester Iking | Joop van Lunteren | Leon Mooren

Tekstbijdragen Abdelkader Benali | Job Creyghton | Frank Dam | Geert Dekker | Karin Dormans

ken. Pensioenen zijn afhankelijk van de ontwikkeling van ons ABP vermogen, maar wie is er nou vol-

Eduard Ponds | Graziella Runchina | Peter van Steen | Xander den Uyl

doende financieel onderlegd om de onrust en andere ontwikkelingen op de financiële markten goed te begrijpen? Onze communicatie is er voor zowel jonge als voor oude de elnemers. Voor mensen met

Hoofdredacteur Marcel Vleugels

sterk uiteenlopende achtergronden van wie mediavoorkeuren verschillen. Voor deelnemers die nauwe-

Papier Furioso

Lettertypes Neue Helvetica | PMN Caecilia

lijks belangstelling tonen voor hun pensioen - dat zijn er helaas veel - en degenen die dat wel doen.

Lithografie en druk Roto Smeets GrafiServices, Eindhoven

Iedere ABP deelnemer moet je zien te bereiken op zijn eigen golflengte. Onverstandig dus om een communicatieve eenheidsworst voor te willen zetten. Pensioendeelnemers moeten word en bediend

Oplage 22.000

met op maat gesneden gerechtjes gepresenteerd via uiteenlopende kanalen.

Nuttige websites

ISSN 1569-3341

We noemen drie hoofdpunten waarom er nu meer dan ooit valt uit te leggen. De verhouding tussen

www.abp.nl

ouderen en jongeren binnen de populatie van pensioenfondsen is enorm aan het verschuiven. Zo zal

www.ag-ai.nl

www.nibud.nl

in het jaar 2019 al tweederde van het pensioenvermogen niet meer van werkende deelnemers zijn maar toehoren aan mensen die vroeg er bij overheid en onderwijs gewerkt hebben en nu slaper of

www.afm.nl

www.ombudsmanpensioenen.nl

www.commissiecorporategovernance.nl

www.opf.nl

gepensioneerde deelnemer zijn. Nu is dat nog ongeveer de helft. Na 2020 neemt het aandeel van de

www.cpb.nl

www.pensioenkijker.nl

gepensioneerden en de andere niet-actieven verder toe naar driekwart. Er is sprake van een sterk

www.dnb.nl

www.pur.nl

stijgende levensverwachting. Deze invloedrijke bewegingen spelen tegen een achtergrond van hardnekkig teleurstellende financiële markten. Dat alles leidt tot een communicatievraagstuk waar je u

www.eumedion.nl

www.samenstajijsterk.nl

www.ec.europa.eu

www.svb.nl

tegen zegt. Het is onze taak om in deze situatie alle (on)zekerheden en risico’s helder en begrijpelijk

www.esbonline.sdu.nl

www.szw.nl

te communiceren en de verwachtingen over het pensioeninkomen goed te managen. Zo stellen we

www.mijnpensioenoverzicht.nl

www.uvb.nl

onze deelnemers in staat om zelf de juiste keuzes te maken ten aanzien van hun eigen pensioen en eventueel aan te vullen en eerder of later te stoppen met werke n.

www.minfin.nl

www.vb.nl

Overname van tekst is toegestaan mits dit geschiedt met bronvermelding. Het reprorecht wordt niet uitgeoefend.

ABP, vanaf 1922 bewezen goed in administreren en beleggen, is vastbesloten daarom ook een kei in pensioencommunicatie te worden. De beslissingen daartoe zijn voor een belangrijk deel al genomen. Welke visie er achter zit en wat er zoal te gebeuren staat, leggen we graag in het hoofdartikel van deze uitgave uit. Daar vertellen we ook hoe we willen inspelen op het verschuiven van communicatieiniti atieven van zender naar ontvanger want ook de communicatie zelf is heftig in beweging. Joop van Lunteren en Xander den Uyl


A B P W E R E L D 3 | 1 1

A B P

‘Ook de gewetensvraag “wie krijgt wat?” uit onze beleggingsopbrengsten vergt ijzersterke communicatie’

W E R E L D

3 | 1 1

A B P W E R E L D Ook de gewetensvraag wie krijgt wat? uit onze beleggingsopbrengsten vergt. ijzersterke communicatie

Recommend Documents