ABP-Wereld 3-2011-omslag:ABP World 2005 omslag 03-10-11 10:14 Pagina 1
A B P W E R E L D 3 | 1 1
A B P
‘Ook de gewetensvraag “wie krijgt wat?” uit onze beleggingsopbrengsten vergt ijzersterke communicatie’
W E R E L D
3 | 1 1
ABP-Wereld 3-2011-omslag:ABP World 2005 omslag 03-10-11 16:50 Pagina 2
Vanaf de Bestuurstafel A B P
W E R E L D
3 | 1 1
Ipso facto internationaal opinieblad voor relaties van ABP, opgericht in 1987. ABP World is de Engelstalige uitgave met eens per jaar een keuze aan vertaalde artikelen. Het blad verschijnt in beide talen ook op internet. Eerder gepubliceerde artikelen en afleveringen van het feuilleton De Zandloper zijn hier te raadplegen of kunnen gratis worden opgevraagd.
Versterking
Nummer 109, september 2011
V
Uitgave
hoofdtaken. De eerste is het zorgvuldig administreren
Postadres:
van alle rechten die de deelnemers samen met hun
Postbus 4911
an oudsher hebben pensioenfondsen twee
Stichting Pensioenfonds ABP Oude Lindestraat 70
werkgevers bij hun fonds opbouwen en het uitbetalen
6401 JS Heerlen
ervan. De tweede is het, met een verantwoord risico, zodanig beleggen van de premies zodat de
telefoon 045-5792911
ambities ten aanzien van de hoogte van het pensioeninkomen ook werkelijk worden gerealiseerd.
email adres
[email protected] internet www.abp.nl
De jongste tijd is daar communicatie als derde hoofdtaak, zeg maar derde pijler, bij gekomen. Een zusje van die andere twee taken met een veelzijdig karakter dat in deze tijden van permanente
Art direction en vormgeving Geert Setola
onzekerheden razendsnel groeit. Deelnemers goed informeren staat bij ons van oudsher hoog op de
Artwork Frank Dam | Simone Golob | Iris Kiewiet | Jenny Lindhout | Geert Setola | Lisette de Zoete
agenda. Maar nu is zo’n beetje alles dat met pensioenen te maken heeft op drift geraakt. Hoe het nieuwe pensioenstelsel er ook uit kom t te zien, de deelnemers zullen steeds meer zelf in de gaten
Portret Vanaf de Bestuurstafel Mark Janssen
moeten houden of hun pensioenopbouw naar wens verloopt. Zo niet dan moeten ze afwegingen
Illustratie Werelddeeltjes Evalien Lang
Illustraties Columns Aad Goudappel
maken en beslissingen nemen. Ze zullen meer verantwoordelijkheid moeten nemen over hun pensi-
Fotografie Arthur Bagen | Marcel Bekken | Annemiek Mommers | Rogier Veldman | Joyce Vlaming | Sabine Weiss
oenopbouw en daar is de juiste informatie voor nodig. Dat communicatie van ABP daartoe zo helder als maar enigszins mogelijk moet zijn, spreekt voor zich. Maar ze moet voor de gebruiker ook de
Secretariaat Marleen Veeren
juiste toonzetting hebben, up to date en vooral eerlijk zijn om er werkelijk succes mee te kunnen boe-
Michiel Evers | Jurre de Haan | Wilma van Hoeflaken | Ester Iking | Joop van Lunteren | Leon Mooren
Tekstbijdragen Abdelkader Benali | Job Creyghton | Frank Dam | Geert Dekker | Karin Dormans
ken. Pensioenen zijn afhankelijk van de ontwikkeling van ons ABP vermogen, maar wie is er nou vol-
Eduard Ponds | Graziella Runchina | Peter van Steen | Xander den Uyl
doende financieel onderlegd om de onrust en andere ontwikkelingen op de financiële markten goed te begrijpen? Onze communicatie is er voor zowel jonge als voor oude de elnemers. Voor mensen met
Hoofdredacteur Marcel Vleugels
sterk uiteenlopende achtergronden van wie mediavoorkeuren verschillen. Voor deelnemers die nauwe-
Papier Furioso
Lettertypes Neue Helvetica | PMN Caecilia
lijks belangstelling tonen voor hun pensioen - dat zijn er helaas veel - en degenen die dat wel doen.
Lithografie en druk Roto Smeets GrafiServices, Eindhoven
Iedere ABP deelnemer moet je zien te bereiken op zijn eigen golflengte. Onverstandig dus om een communicatieve eenheidsworst voor te willen zetten. Pensioendeelnemers moeten word en bediend
Oplage 22.000
met op maat gesneden gerechtjes gepresenteerd via uiteenlopende kanalen.
Nuttige websites
ISSN 1569-3341
We noemen drie hoofdpunten waarom er nu meer dan ooit valt uit te leggen. De verhouding tussen
www.abp.nl
ouderen en jongeren binnen de populatie van pensioenfondsen is enorm aan het verschuiven. Zo zal
www.ag-ai.nl
www.nibud.nl
in het jaar 2019 al tweederde van het pensioenvermogen niet meer van werkende deelnemers zijn maar toehoren aan mensen die vroeg er bij overheid en onderwijs gewerkt hebben en nu slaper of
www.afm.nl
www.ombudsmanpensioenen.nl
www.commissiecorporategovernance.nl
www.opf.nl
gepensioneerde deelnemer zijn. Nu is dat nog ongeveer de helft. Na 2020 neemt het aandeel van de
www.cpb.nl
www.pensioenkijker.nl
gepensioneerden en de andere niet-actieven verder toe naar driekwart. Er is sprake van een sterk
www.dnb.nl
www.pur.nl
stijgende levensverwachting. Deze invloedrijke bewegingen spelen tegen een achtergrond van hardnekkig teleurstellende financiële markten. Dat alles leidt tot een communicatievraagstuk waar je u
www.eumedion.nl
www.samenstajijsterk.nl
www.ec.europa.eu
www.svb.nl
tegen zegt. Het is onze taak om in deze situatie alle (on)zekerheden en risico’s helder en begrijpelijk
www.esbonline.sdu.nl
www.szw.nl
te communiceren en de verwachtingen over het pensioeninkomen goed te managen. Zo stellen we
www.mijnpensioenoverzicht.nl
www.uvb.nl
onze deelnemers in staat om zelf de juiste keuzes te maken ten aanzien van hun eigen pensioen en eventueel aan te vullen en eerder of later te stoppen met werke n.
www.minfin.nl
www.vb.nl
Overname van tekst is toegestaan mits dit geschiedt met bronvermelding. Het reprorecht wordt niet uitgeoefend.
ABP, vanaf 1922 bewezen goed in administreren en beleggen, is vastbesloten daarom ook een kei in pensioencommunicatie te worden. De beslissingen daartoe zijn voor een belangrijk deel al genomen. Welke visie er achter zit en wat er zoal te gebeuren staat, leggen we graag in het hoofdartikel van deze uitgave uit. Daar vertellen we ook hoe we willen inspelen op het verschuiven van communicatieiniti atieven van zender naar ontvanger want ook de communicatie zelf is heftig in beweging. Joop van Lunteren en Xander den Uyl
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:51 Pagina 1
ABP Wereld 3 | 2011
Inhoud ABP Wereld
02 10 14 16 20
Omslagartikel: Pensioenbesturen heeft er de jongste tijd een nieuwe dimensie bij gekregen. Met een sterke wil communiceren met alle deelnemers met behulp van de nieuwste technieken is daarom een bewuste keuze van het ABP-bestuur. (Illustratie Iris Kiewiet) Honderdduizenden (!) uiteenlopende vragen beantwoordt ABP per jaar. De aard van de vragen verandert en er zullen er steeds meer worden gesteld. Annitta Reumkens, Jo Born en Piet van Mil beantwoorden vragen van Geert Dekker over hoe je dit proces zo effectief mogelijk kunt laten verlopen. Kwaliteit handhaven en waar mogelijk lagere uitvoeringskosten bereiken. Salvador Essers legt uit hoe veranderingen in de pensioensector doorwerken in de stroom pensioengegevens die nodig zijn voor een deugdelijke administratie. We meldden het al vele malen eerder: pensioenen zijn ingewikkeld en wekken daarom gemakkelijk misverstanden. Een minder bekende daarvan is dat de pensioenhoogte, afgezien van mogelijke indexeringen, niet meer wijzigt. Hoe dat kan legt Nico Reuleaux uit. Wilma van Hoeflaken en Frank Dam bezoeken weer twee deelnemers van verschillende generaties en keken daarbij uit over de weidse Noordzee. Ook voor de klas staan veranderde mettertijd grondig.
Pensioen- & Beleggingswereld
23 26 27 31 32
Werelddeeltjes. Opmerkelijk en soms richtingwijzend nieuws uit alle windstreken. Pensioenrechten zijn in toenemende mate hetzelfde voor iedereen, pensioenleeftijden stijgen, maar niet in gelijke mate voor iedereen en (nog) niet voor alle beroepsgroepen. Hoe onze hoofden niet tollen van al die karrenvrachten informatie die op hen afstevenen. Relativering helpt. Interne restyling van onze modern gevoede hersenpannen kan behoorlijk nieuwe inzichten opleveren. En de Zandloper zwoegde voort, ditmaal gevolgd door de pen van Abdelkader Benali. Opgepast dramatische gevaren belagen onze held Guy Lacombe. Graziella Runchina las Pensioen voor dummies, een ‘doe- en opzoekboek’ voor wie het pensioenlabyrint wil verkennen zonder te verdwalen. Hoogleraar Mariëlle Heijltjes ontrafelt hoe management teams met een collectieve verantwoordelijkheid werken en hoe ze zouden moeten functioneren. ‘Het tijdperk van je kunnen afsluiten is voorbij.’
Overheid en onderwijs
36 40 45
Peter van Steen zet zijn ontdekkingstocht onder de Nederlandse adviesorganen voort door een stevig gesprek met Adriana van Dooijeweert van de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken. Wat is de Staatscourant eigenlijk wedervaren in het digitijdperk? We horen en zien niets. Job Creyghton en Joyce Vlaming gingen kijken en praten. Er gebeurt wel degelijk heel wat. Henk van den Heuvel, voorzitter van het overkoepelend College van Bestuur OGVO, Onderwijsgemeenschap Venlo en Omstreken, praat met Karin Dormans over hoe je elke individuele leerling het best denkbare onderwijs kunt bieden.
ABP Wereld 3 | 2011
1
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:51 Pagina 2
ABP BESTUUR door Ester Iking en Marcel Vleugels fotografie Rogier Veldman illustratie Iris Kiewiet
‘ Van goed informeren moeten we naar heel goed communiceren’
2
ABP Wereld 3 | 2011
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:51 Pagina 3
Na een bestuursvergadering, waarin onder andere het communicatieplan ABP 2011-2013 aan de orde kwam, strijken de beide vice-voorzitters Joop van Lunteren en Xander den Uyl neer aan de volgende tafel.
Ditmaal om heet van de naald het antwoord van het ABP Bestuur op de jongste communicatie-uitdagingen in pensioenland toe te lichten.
Verontruste deelnemers Een paar maanden geleden bezochten beiden, net als enkele collega-bestuurders, ABP-deelnemers die in 2010 mails of brieven hadden gestuurd waarin ze hun verontrusting uitten over een aantal actuele ontwikkelingen rondom hun pensioen. Aldus werd de ontvanger de zender van de boodschap. En zo gebeurde het dat bestuurders begin dit jaar zonder de gebruikelijke tas vol vergaderstukken bij deelnemers aan tafel aanschoven om bij draaiende camera’s vragen te beantwoorden. Gefilmd werd op het werk of bij de deelnemer thuis.
Bestuur het land in Intensief communiceren kost veel tijd en inspanning. Loonde het de moeite? ‘Het was even wennen,’ erkent Xander de Uyl. ‘Maar uiteindelijk een leerzame oefening voor iedereen. Het bestuur had al eerder besloten langs verschillende kanalen zichtbaarder te zijn voor wie meer wil - beter gezegd moet weten over de achtergronden van bestuursbesluiten. Dit is een heel directe aanpak, maar ook een volgende logische stap. Daar zat ik dan met een kopje koffie en een koekje op de bank pratend met iemand die zich ernstig zorgen maakt.’ De gesprekken gingen over belangrijke thema’s als de grepen in de kas, het in slechte tijden niet kunnen indexeren, bezuinigingen bij de uitvoeringsorganisatie van ABP, flexibilisering van de pensioenregeling en -leeftijd. ‘De filmpjes vormen voor ons een nieuw kanaal om te communiceren over actuele thema’s. Het houdt het bestuur niet alleen scherp, maar geeft ons ook een mooie kans om eens voor duizenden webbezoekers rechtstreeks toe te lichten waar een pensioenbestuurder allemaal rekening mee moet houden. Daar blijkt de deelnemer of diens werkgever vaak een onvolledig beeld van te hebben.’
Jaarbeeld 2010 De filmpjes, zie www.abpmagazine.nl, maken deel uit van het Jaarbeeld 2010 dat ABP dit jaar voor het eerst naast het jaarverslag publiceerde zowel op papier als op het web. Naast financieel-technische en bestuursinformatie worden hiermee voortaan ook gedachten en gevoelens van deelnemers in beeld gebracht. Het wordt aangevuld met een bijlage speciaal gewijd aan medezeggenschap. In het jaarbeeld, dat volgend jaar opnieuw zal verschijnen, verloopt de informatiestroom dus in
ABP Wereld 3 | 2011
3
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 12-10-11 17:15 Pagina 4
beide richtingen en kunnen deelne-
Samenhang uitleggen
mers de ABP-bestuursleden het vuur
‘Wie kan dat betalen? Risicovrij kost
aan de schenen leggen. Ze krijgen ook
dus per saldo een fortuin aan premies
te horen wat in de ogen van de deel-
of levert de deelnemer een veel lager
nemer beter zou kunnen.’
pensioen op. Dat komt omdat risico nemen op de financiële markten juist
Kapitaalinkomsten belangrijker
je bron van inkomsten is. Je kunt zeg-
Door de kredietcrisis en de nasleep
gen “stap uit aandelen en in obliga-
daarvan kwamen onzekerheden over
ties”. Klinkt veilig. Je ziet echter dat
pensioengaranties aan de oppervlakte.
door problemen als die in Griekenland
Dit leidde tot de huidige discussie over
en Italië de risico’s van niet terugbetalen van bepaalde staatsobligaties flink
hoe het anders moet in een nieuw pensioenstelsel. Joop van Lunteren: ‘Sommigen voelen zich zo ongemak-
toenemen en dat de rentevergoedingen op andere staatsobligaties scherp
kelijk bij deze onzekerheid dat ze er
dalen. Dan zit je met traditioneel risi-
voor pleiten geen beleggingsrisico’s
codragende zakelijke waarden als aan-
meer te nemen. Daarmee heb je met-
delen en onroerend goed uiteindelijk
een een brandend communicatiethe-
nog niet zo slecht. Natuurlijk is beleg-
ma bij de kop. Door de vergrijzing
gen niet zonder risico’s maar onder-
wordt het pensioen juist in hogere
tussen geldt wel: met risico’s kans op
mate afhankelijk van beleggingsin-
een hoger pensioen en helaas mis-
komsten. Met beleggen kun je alleen
schien ook op een lager pensioen, zonder risico’s zeker een lager pensioen.
geld verdienen als je beheerst risico’s neemt.’ Er is in het verleden wel een s becijferd dat een gemiddeld pensioen
We moeten het dus niet zoeken in geen risico’s lopen, maar in het
voor ongeveer een vijfde deel gefinan-
beheersen van risico’s.’ Xander den
cierd wordt door betaalde premies en
Uyl: ‘Als dan ook nog eens de rente
viervijfde uit beleggingsopbrengsten.
laag is, en dat is al jaren in extreme
‘Dat niet alleen. Ik citeer uit een recent
mate het geval, dan stijgen je verplich-
onderzoek van ons uitvoeringsbedrijf.
tingen en dan keldert de dekkings-
Van het totale pensioen dat iemand
graad. In het oog springende gevolg:
ontvangt, wordt 37% betaald uit beleg-
niet kunnen indexeren. Maar ook iets
gingsopbrengsten verdiend tijdens de
nuttigs als waardeoverdracht van deel-
opbouwfase en 43% uit beleggingsrendement terwijl iemand al met pensi-
nemers die naar een ander pensioenfonds overstappen of omgekeerd,
oen is. Dit illustreert zonneklaar hoe
moet bij een dekkingsgraad onder de
de hoogte van het pensioen afhanke-
100 wettelijk worden opgeschort. Dit
lijk is van de financiële markten.
soort ingewikkelde vraagstukken, of
Presteert die markt, zo als nu het geval
ook de gewetensvraag “wie krijgt
is, bar slecht dan staat iemands pensi-
wat?” uit onze beleggingsopbrengsten,
oen behoorlijk onder druk. Nu willen
vergen ijzersterke communicatie. We
er mensen gaan beleggen zonder risi-
moeten onze deelnemers helpen de
co’s te nemen.
samenhang te overzien.’
‘Risico nemen op kapitaalmarkten is juist je bron van inkomsten’
Xander den Uyl (links) en Joop van Lunteren :
Dan verschuift die verhouding van
‘Het spanningsveld tussen
20/37/43% naar 31/34/35%. Dan gaat of
zekerheid en onzekerheid komt centraal te staan in
de premie met zo’n 40% omhoog van 20 naar bijna 30% , of het pensioen gaat met 40% omlaag. Of een combinatie van die twee kwaden natuurlijk. Overigens vormen deze cijfers geen exacte weergave van de werkelijkheid. Zo zijn bijvoorbeeld kosten en verzekeringselementen, die in de ABP-premie zijn begrepen, buiten beschouwing gelaten hoewel ze ook van invloed zijn.’
4
ABP Wereld 3 | 2011
de pensioencommunicatie van de komende jaren’.
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:51 Pagina 5
ABP Wereld 3 | 2011
5
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:51 Pagina 6
Meer nieuwe media
doen. We moeten leren daarmee om te
Joop van Lunteren ziet interessante kansen
gaan. In feite gaan we met die filmpjes al
om pensioencommunicatie nieuwe impul-
die richting uit. We zijn ervan overtuigd dat
sen te geven. ‘Online media zoals YouTube,
dit moderne tweerichtingsverkeer ABP
hyves, linkedin en twitter bieden mogelijk-
nieuwe kansen biedt goed met de deelne-
heden die eerder gewoonweg niet beston-
mers over alle, vooral ook heikele, onder-
den. Pensioenorganisaties, en meer nog de
werpen te communiceren. Belangrijk is dat
deelnemers zelf, krijgen hiermee niet
wij er ook inhoudelijk van kunnen leren.
alleen meer en snellere middelen om met
Ik vond het zelf bijvoorbeeld interessant
elkaar in contact te komen, informatie te
uit de mond van een commissaris te
‘Invloed verschuift
Joop van Lunteren: ‘Van iemands totale pensioen,
door nieuwe
wordt 37% betaald uit beleggingsopbrengsten verdiend
media’
tijdens de opbouwfase en 43% uit beleggingsrendement terwijl iemand al met pensioen is’.
‘Deelnemers Xander den Uyl:
met de slechtste
‘We moeten onze deelnemers helpen de samenhang te
pensioenresultaten
overzien’.
zijn het minst bewust’
6
ABP Wereld 3 | 2011
delen en selfservice te bevorderen, ze zor-
vernemen welke pensioenthema’s de poli-
gen ook voor een verschuiving van invloed
tie hoog zitten. Als bestuurder krijg je
richting deelnemers. Die kunnen nu met
natuurlijk indirecte informatie over hoe
elkaar eerder een vuist maken tegen die
mensen tegen onze besluiten aankijken.
organisaties die het in hun ogen niet goed
Die krijgen we meestal via onze achterban-
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:51 Pagina 7
nen en ook dankzij de medezeggen-
Het communicatieplan voorziet in ver-
betekenis daarvan voor de deelne-
schapsorganen van ABP. Door recht-
dere zichtbare input van de bestuurs-
mer. Die moet goed geïnformeerd
streeks contact wordt het toch beter
leden. Eerder richtte het bestuur al een
worden over de ontwikkeling van zijn
voelbaar.’
speciale Communicatiecommissie op
pensioen. Pensioenfondsen zullen
analoog aan bijvoorbeeld de Beleg-
meer, maar vooral ook anders, moe-
Bouwen aan vertrouwen
gingscommissie en de Auditcommis-
ten communiceren. Hierbij moet die
Het bestuur heeft ja gezegd tegen het
sie. ‘De Communicatiecommissie kan
communicatie gebaseerd zijn op wat
corporate communicatiebeleid voor de
net als de andere commissies terug-
relevant is voor de deelnemer.
komende tijd. Het leidende principe
vallen op expertise van het uitvoe-
De beeldvorming van de verwachtin-
‘Bouwen aan vertrouwen’ is hetzelfde
ringsbedrijf en kan ook externe des-
gen over de nieuwe regeling zal
als dat van het lopende strategisch
kundigen raadplegen.’
vanaf het prille begin goed gemana-
plan 2010–2012. Xander den Uyl:
ged moeten worden. Het spannings-
‘Hieronder valt niet alleen bouwen
Nieuwe pensioenregeling
veld tussen verwachtingen over het
aan vertrouwen in pensioenfonds ABP,
Joop van Lunteren en Xander den Uyl
pensioen, het uiteindelijke resultaat
maar ook in de hele pensioensector,
wijzen er op dat, hoewel op dit
en de onzekerheden daarin komt
het pensioenstelsel en in de solidari-
moment niemand weet hoe de nieu-
daarbij centraal te staan.’
teit en collectiviteit waar alles op
we pensioenregeling er precies komt
gebouwd is. Als je hier bouwstenen uit
uit te zien, wel helder is dat goede
Vertrekpunt
sloopt, wankelt voor je het weet het
informatie over die regeling essen-
Zekere versus onzekere elementen in
hele pensioengebouw. Dat is in onrus-
tieel zal zijn. En daarbij zal er veel
de pensioenregeling zie je ook al een
tige tijden pas het echte risico dat
aandacht moeten zijn voor de risico’s
hele grote rol spelen in de discussie
deelnemers kunnen lopen.’
die kleven aan de regeling en de
rondom de nieuwe regeling. Ineens
In gesprek ... ABP-bestuursleden op bezoek bij deelnemers, gepensioneerden en werkgevers
Hoe bespaart ABP in deze crisis? André Hofstra (rechts) werkt bij de Luchtverkeersleiding Nederland. Aan ABP-bestuurslid Xander den Uyl de vraag: wat doet ABP aan kostenreductie
t
en welke lessen zijn geleerd van de crisis?
Voor meer vragen en antwoorden: zie de filmpjes op www.abpmagazine.nl
Hoe is het binnen ABP gesteld met de deskundigheid van de bestuursleden? ABP-bestuurslid Mariette Doornekamp (rechts) beantwoordt een aantal prangende vragen van Kristel Bael (links), namens haarzelf en collega’s van de faculteit Autotechniek van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen.
ABP Wereld 3 | 2011
7
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:51 Pagina 8
mochten pensioenen zich, voor hun
is van het laatstverdiende loon.
je pensioen te verdiepen eerder niet
begrippen, verheugen in een opmer-
Deelnemers hebben daardoor vaak te
duidelijk zichtbaar, de recente ont-
kelijk grote aandacht. Joop van
hoge verwachtingen van hun pensi-
wikkelingen hebben het besef dat dat
Lunteren: ‘Die toegenomen interesse
oen. Daarnaast zijn ze echt niet goed
nodig is duidelijk verhoogd. In dat
is een goed vertrekpunt voor onze
op de hoogte van de factoren die hun
opzicht ben ik optimistisch dat de
pensioencommunicatie nieuwe stijl.
pensioen beïnvloeden. We hebben het
komende jaren het pensioenbewust-
Ze wakkert de belangstelling aan op
laten uitzoeken. De kloof tussen ver-
zijn in ieder geval nieuwe prikkels
een manier die wij nooit voor elkaar
wachting en de harde werkelijkheid
krijgt.’
kunnen krijgen. Het zou mooi zijn als
kon ontstaan doordat mensen hun
de emoties die je zag loskomen in de
pensioen complex vinden en er daad-
Geen flauw idee
discussies, mensen extra blijven
werkelijk onvoldoende van begrijpen.
Als je dit allemaal overziet, rijst toch
motiveren zich in hun eigen pensi-
Ze baseren zich vaak op algemene,
de vraag of ABP in het verleden,
oensituatie te verdiepen. Het recent
maar vaak niet altijd juiste wijsheden
ondanks alle inspanningen, wel altijd
toegenomen risicobewustzijn kun je
en hebben de neiging weinig initiatief
goed genoeg heeft gecommuniceerd.
zien als een positieve bijwerking van
te nemen om meer te weten te
Xander den Uyl: ‘Achteraf gezien heb-
die nare financiële crisis.’
komen. Daar moeten wij dus extra in
ben we in het verleden onvoldoende
het geweer komen. Het is onze taak
gecommuniceerd over de onzekerhe-
Vage verwachting
om, samen met belangenorganisaties
den die er ook in ons pensioenstelsel
Xander den Uyl: ‘Er bestaan nog veel
en de werkgevers bij overheid en
zitten. De situatie was echter tot voor
mythes over pensioen, die niet op fei-
onderwijs, te porren en die drempel
kort toch anders. Het materiaal en de
telijke kennis zijn gebaseerd. Zoals
een flink stuk te verlagen.’ Joop van
dienstverlening die we onze deelne-
het idee dat een pensioen altijd 70%
Lunteren: ‘Was de noodzaak om je in
mers tot nu toe boden, scoort welis-
Met hoeveel procent zou mijn pensioen hebben moeten stijgen en wat zijn de gevolgen van niet indexeren? Gepensioneerden Henk Licher en Sam van der Zee (links) willen graag antwoord op hun brieven met vragen. Hun ongerustheid uiten ze bij bestuurslid Cees Michielse (rechts).
Hoe zeker ben ik van mijn pensioen? Jonge werkende Bob Bouma staat sceptisch tegenover zijn pensioen. Willem Jelle Berg (links). van ABP geeft Bob antwoorden en neemt zijn onzekerheden over later weg.
Waar is het geld gebleven dat we in de ABP-fondsen hebben gespaard? Willem Timmer, commissaris bij de politie Haaglanden stelt de vragen die leven bij zijn collega’s aan ABP-bestuurslid Joop van Lunteren.
8
ABP Wereld 3 | 2011
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:51 Pagina 9
waar hoog tot zeer hoog, maar dan
Nieuwe bestuursvoorzitter ABP
gemeten bij die mensen die het initiatief nemen die informatie tot zich te nemen. Onderzoek leert dat dit vaak
Henk Brouwer (65) wordt per 1 januari 2012 de nieuwe bestuursvoorzitter
mensen zijn die toch al pensioenbe-
van Stichting Pensioenfonds ABP. Het ABP bestuur is ingenomen met de komst
wust waren en nog specifieke dingen
van Henk Brouwer: ‘Brouwer heeft zeer ruime ervaring opgedaan bij zowel de
willen weten. Hartstikke goed. Maar dat zijn helaas meestal geen jonge-
overheid als bij de financiële toezichthouder, De Nederlandsche Bank.
kennistekort schuilt met name onder
Daarnaast is Brouwer verantwoordelijk geweest voor het sociaal beleid bij een grote onderneming en heeft hij ook als kroonlid van de Sociaal Economische Raad goed zicht op de verhoudingen tussen sociale partners. Hij is een voor-
die mensen die denken dat het wel
zitter die goed bij ABP past en die ons bestuur versterkt.’
ren.’ Van Lunteren: ‘Het probleem van
snor zit, maar in werkelijkheid geen flauw idee hebben van de realiteit.
Brouwer nam onlangs afscheid bij DNB, waar hij vanaf 1997 directeur was.
En daar hebben wij als fonds ook te
De laatste twee jaar was hij daar verantwoordelijk voor het bankentoezicht en
weinig aan gedaan.’ Den Uyl: ‘Ik vind het wrang om te zien dat in heel veel
toezichtbeleid. Voor zijn periode bij DNB was Brouwer topambtenaar op verschillende ministeries als plaatsvervangend directeur-generaal bij het ministe-
gevallen de mensen met de slechtste
rie van Binnenlandse Zaken en directeur-generaal bij het ministerie van
pensioenvooruitzichten zich daar het minst van bewust zijn. Dat moet echt
raal bij het ministerie van Financiën. Brouwer studeerde Algemene Economie.
Sociale Zaken en Werkgelegenheid en gedurende vijf jaar als thesaurier-gene-
veranderen.’
Het ABP bestuur is samengesteld uit vertegenwoordigers van werkgevers en (gewezen) werknemers in de sector overheid en onderwijs. Het bestuur kent
Gezond wantrouwen
een onafhankelijk voorzitter die geen deel uitmaakt van deze geledingen en
Van Lunteren: ‘In Nederland houden
die geen stemrecht heeft.
we van zekerheid. Het vertrouwen in pensioenfondsen was groot en de veronderstelling dat het pensioen goed was onwrikbaar. In werkelijkheid zijn pensioenen nooit zeker geweest. Dat hadden wij op sommige punten beter moeten communiceren, ook al was dat gevaar in goede tijden niet erg groot, zeker niet bij een stabiel fonds als ABP. De ontwikkelingen in de financiële wereld van de laatste jaren maakt die onzekerheid in het pensioen zichtbaarder. Het maakt duidelijk dat het pensioenresultaat voor een groot deel gebaseerd is op beleggingsopbrengsten. Op zichzelf niet nieuw, maar de deelnemers hebben dat onvoldoende geweten.’ Den Uyl: ‘Het nieuwe stelsel zal meer duidelijkheid moeten brengen over de manier waarop we omgaan met de problemen waarmee de werkelijkheid ons confronteert. Onzekere opbrengsten op de financiële markten, mensen die ouder worden en gemiddeld veel langer pensioen zullen ontvangen en veel gepensioneerden versus relatief weinig werkenden. Juist onder die omstandigheden is het voor een deelnemer van belang dat er een groot fonds voor hem en haar klaar staat. Een pensioenfonds, dat robuust en bekwaam belegt daar waar zich goede mogelijkheden aandienen, goed administreert en aansprekend Pcommuniceert.’
ABP Wereld 3 | 2011
9
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:51 Pagina 10
PENSIOENCOMMUNICATIE door Geert Dekker fotografie Annemiek Mommers illustratie Lisette de Zoete
‘Ik verbind u door’ verliest terrein Onder invloed van maatschappelijke, economische en politieke ontwikkelingen en aangemoedigd door pensioenfondsen neemt het pensioenbewustzijn van de Nederlander toe.
De klantvragen die daaruit voortkomen wil ABP juist, snel en kostenefficiënt beantwoorden. Gevolg is dat de scheiding tussen klantmedewerkers en pensioenspecialisten vervaagt.
Deskundiger
Bij het Service Center van de uitvoe-
diger: de Nederlander is de afgelopen jaren
ringsorganisatie van ABP worden deze trends nauwlettend gevolgd, want ze zijn
veranderd in zijn houding ten opzichte van zijn pensioen en pensioenfonds. Niet in
van grote invloed op het dagelijkse werk.
de laatste plaats naar aanleiding van de financiële crisis, maar ook de voortschrij-
Dit is de afdeling waar de vragen binnenkomen van ABP’s 2,8 miljoen klanten. Vragen
dende individualisering en de politieke
per telefoon, per mail en per brief: hon-
ontwikkelingen rondom generatievraag-
derdduizenden per jaar.
stukken en het nieuwe pensioenakkoord
Annitta Reumkens, manager van het
spelen een rol. De pensioensector zelf
Service Center: ‘De aard van de vragen ver-
streefde al langer naar het bevorderen van
andert. Onze klanten worden deskundiger,
het pensioenbewustzijn en die inzet heeft
hun vragen worden complexer en ze worden specifieker.’ Daarnaast signaleert ze
resultaat opgeleverd.
10
ABP Wereld 3 | 2011
Complexer en specifieker
Bewuster, kritischer, mondiger en deskun-
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:51 Pagina 11
dame die antwoord geeft op alle ingetypte algemene vragen. ‘De website is niet meer weg te denken als medium voor de eenvoudige vragen die onze klanten heb ben’, aldus Reumkens. Door MijnABP en Astrid is in absolute zin het aantal vragen afgenomen dat persoonlijk door medewerkers van de uitvoeringsorganisatie moet worden beantwoord. De vragen die overblijven, kwantitatieve ver-
zijn dus ingewikkelder en veelal van persoonlijke aard.
anderingen. ‘Een jaar of zes, zeven geleden handelden we zeshonderdduizend telefoongesprekken af en nauwelijks vragen
Persoonlijk Deze veranderingen vormden enige tijd geleden de ingrediënten voor een heroverweging van de manier waarop klantenvragen moeten worden behandeld.
per mail. Nu zijn het vierhon-
‘Van oudsher worden de ingewikkelder
derdduizend telefoongesprekken
vragen doorgesluisd naar de pensioen-
en ongeveer zeventigduizend vragen
specialisten bij de afdeling Pensioenbe-
per mail.’
heer’, zo zegt Piet van Mil, directeur Service Verzekerden van het uitvoe-
Intypen
ringsbedrijf van ABP. ‘Dat blijven doen
‘De deelnemers
De kwalitatieve veranderingen houden
terwijl het aantal vragen van dit type
deels verband met de kwantitatieve
sterk toeneemt, zou tot ongewenste
zullen in de
ontwikkelingen. De website www.abp.nl
situaties kunnen leiden.’
toekomst meer
is in beide opzichten een belangrijke factor, met ten eerste de persoonlijke
ABP zeer hecht aan het behoud van het
internetomgeving MijnABP en met ten
persoonlijke karakter van het klantcon-
vragen hebben’
tweede Astrid, de altijd glimlachende
tact. Van Mil: ‘Wie ABP mailt, krijgt
Het belangrijkste element daarin is dat
ABP Wereld 3 | 2011
11
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:51 Pagina 12
geen auto-reply of bericht van ont-
Grondig inzicht
vangst, maar gewoon binnen
Het alternatief lag voor de hand: het
48 uur het antwoord op de vraag.
verwijderen van schotten tussen de
Wie ABP belt, krijgt een mens van
twee afdelingen. De vraag van de
vlees en bloed aan de telefoon; geen
klant komt meer centraal te staan
voice-respons, geen keuzemenu's.
door het combineren van de expertise
Die persoon van vlees en bloed zet
van het Service Center – klantcontac-
zich in om de vraag van de klant
ten – met de expertise van Pensioen-
juist, snel en direct te beantwoorden.
beheer - specialistische kennis.
”Ik verbind u door naar een andere
‘We kruipen naar elkaar toe’, aldus
afdeling” past daar eigenlijk niet bij.’
Jo Born, Service Manager bij Pensioen-
Bovendien zou vaker doorverbinden kunnen leiden tot een overbelasting
beheer. Een reeks praktische maatregelen verwezenlijkt dat.
van de specialistische afdelingen.
Pensioenvraag krijgt steeds vaker een direct antwoord
12
ABP Wereld 3 | 2011
Het dagelijkse werk bestaat daar uit
Ten eerste deskundigheidsbevordering bij de medewerkers van het
het maken van complexe berekenin-
Service Center. ‘Al onze medewerkers
gen naar aanleiding van bijvoorbeeld
moeten een grondig inzicht hebben
waardeoverdracht toekenningen of
in alle aspecten van pensioenen’, zegt
scheidingen en het vergt heel wat
Anitta Reumkens. ‘Dat is een vereiste
flexibiliteit om daarbij tegelijkertijd
om de vragen van klanten te kunnen
telefonisch vragen van klanten te
herkennen en de verschillende typen
beantwoorden.
vragen van elkaar te kunnen onder-
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:51 Pagina 13
scheiden. Zodat men zo snel mogelijk
het er in “de eerste lijn” aan toegaat,
wordt er ook veel aandacht besteed
weet waar het antwoord gevonden
hoe de vragen binnenkomen, hoe de
aan de kwaliteit van MijnABP en
kan worden.’
klantmedewerkers met empathie met de klant omgaan en welke keuzes ze
Astrid. ‘Financieel is het gunstig als
Deskundigheidsbevordering is nooit afgerond. ‘Al was het alleen maar
moeten maken. Anderzijds kunnen de
door de vragen die de actualiteit
specialisten aan de hand van concre-
internet. De mogelijkheden daartoe brengen we daarom nadrukkelijk
klanten zichzelf kunnen helpen via
oproept. Een televisieprogramma over
te gevallen laten zien hoe sommige
onder de aandacht, maar het is
pensioenen, ontwikkelingen op de
ingewikkeld lijkende vragen toch zon-
natuurlijk altijd de klant zelf die kiest.
financiële markten, publieke discus-
der doorverwijzen kunnen worden
Die zal ook altijd de keus houden via
beantwoord. Het is nu veel eenvoudi-
welk kanaal hij zijn vraag wil stellen.’
ger even ruggespraak te houden.
Naast de mogelijkheden op de websi-
‘Mail blijkt minder
Zo leren de twee groepen van elkaar.’
te van ABP is het vooral e-mail - het
efficiënt dan
Uniforme antwoorden
laatste jaren meer gebruikt werd voor
Dat wederzijdse leren wordt onder-
vragen. Maar de groei is er inmiddels
gedacht’
steund door een aantal ingrepen in de technologie rondom de klantvragen.
uit en dat is niet helemaal tegen de zin van Piet van Mil. ‘Mail blijkt min-
Tot voor kort waren bijvoorbeeld
der efficiënt dan gedacht.
delen van de informatie over een
Vragenstellers lijken minder aan-
klant afgeschermd voor medewerkers
dacht te geven aan de formulering
van het Service Center, in de veron-
van een vraag dan in bijvoorbeeld
derstelling dat sommige gegevens
een brief of aan de telefoon. Daardoor
contactformulier op de site - dat de
Piet van Mil (rechts): ‘Wie ABP mailt, krijgt geen auto-reply of
makkelijk verkeerd geïnterpreteerd
wordt de vraag minder duidelijk. Het
bericht van ontvangst, maar gewoon bin-
zouden kunnen worden. Door het ver-
antwoord leidt dan al gauw tot een
nen 48 uur het antwoord op de vraag’.
hoogde kennisniveau van de mede-
nieuwe vraag, et cetera.’ Bovendien
werkers is daar nu echter geen sprake
heeft mail het nadeel dat er nog
Annitta Reumkens:
meer van. Het feit dat iedereen die
onvoldoende zekerheid is over de
‘Een jaar of zes, zeven geleden handelden we zeshonderdduizend telefoon-
klantvragen beantwoordt nu hetzelfde klantbeeld tot zijn beschikking
persoon achter het mailadres. Daarom kunnen er geen bedragen in
gesprekken af en nauwelijks vragen
heeft, is ook voor klanten geruststel-
worden vermeld. Overigens wordt er
per mail’.
lend. Het verhoogt de betrouwbaar-
gebouwd aan een mailsysteem voor
heid en de uniformiteit van de ant-
de beschermde persoonlijke omge-
Jo Born:
woorden op hun vragen. Die betrouw-
ving van MijnABP waarbinnen dat
‘‘Het is nu veel eenvoudiger even rugge-
baarheid wordt overigens ook ver-
wel mogelijk zal zijn.’
spraak te houden’.
groot door het nieuwe dialoogondersteunende systeem dat in gebruik
Sneller, beter
genomen is. Dat systeem wordt voort-
Over de resultaten van de geïntensi-
durend up to date gehouden en
veerde samenwerking tussen het
garandeert eveneens dat elk antwoord van elke medewerker geba-
Service Center en de specialisten is Van Mil te spreken. ‘We meten de
seerd is op dezelfde informatie. Ook
klanttevredenheid op veel terreinen.
de antwoorden die automatisch via internet gegeven worden, zijn op
Bij alle financiële commotie is de tevredenheid over pensioenen in het
dezelfde informatie gebaseerd.
algemeen afgenomen, maar als het gaat om de manier waarop we onze
sies over pensioenen: onze klanten
Kostenbeheersing
klanten helpen, is er een stijging waar
reageren daarop met vragen en wij
Een en ander leidt ertoe dat het
te nemen. Dat wordt gestaafd door
moeten de beantwoording van die vragen zo snel mogelijk in juiste
Service Center 93 procent van de tele-
objectieve gegevens zoals de toegeno-
fonische vragen afhandelt. Dat per-
men doorloopsnelheid bij de beant-
banen weten te leiden.’
centage is uit klant- én uit kostenoog-
woording van vragen en de mogelijk-
punt van belang. En als er doorverwe-
heden die internet biedt, spelen daar-
zen wordt, zijn de bij het Service Center geplaatste specialisten het eerste aanspreekpunt. ‘De klant moet
bij zeker een rol. Dit is mede van belang omdat we erop willen anticiperen dat de pensioendeelnemer in de toekomst nog meer vragen heeft.
Empathie Een tweede maatregel was het onderbrengen van medewerkers van Pensioenbeheer bij het Service Center.
correct en snel geïnformeerd worden,
Jo Born: ‘Op rotatiebasis plaatsen we
dat staat voorop, maar het is voor ons
Daar zijn we eigenlijk ook blij mee:
twee van onze specialisten in het
en voor de pensioenfondsdeelnemer
het pensioenbewustzijn kan worden
Service Center. Iedereen komt aan de
uiteraard erg belangrijk dat de kosten
gestimuleerd en dat is geen kwestie
beurt. Enerzijds ervaren zij daar hoe
laag blijven’, aldus Van Mil. Daarom
van eenrichtingsverkeer.’
ABP Wereld 3 | 2011
13
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:51 Pagina 14
Sneller veranderingen doorvoeren tegen lagere
ABP PENSIOENEN door Wilma van Hoeflaken fotografie Arthur Bagen
kosten met dezelfde kwaliteit, dat is de reden waarom werkgevers en administratiekantoren de gegevens van deelnemers straks op een andere manier moeten aanleveren bij ABP.
Uitvoeringskosten pensioenfonds stukje omlaag De veranderingen in de pensioensector verlopen in steeds hoger tempo. ‘Straks moeten we op basis van het nieuwe pensioenakkoord weer allerlei aanpassingen verwerken’, zegt Salvador Essers van het Shared Business Center (SBC) van het uitvoeringsbedrijf van ABP, de afdeling die verantwoordelijk is voor de inning van premies en gegevens bij de werkgevers. Met de manier waarop gegevens van deelnemers nu worden aangeleverd zouden deze aanpassingen zo’n zes maanden duren, schat Essers. ‘Naar de huidige maatstaven is dat te lang. We moeten gewoon erkennen dat de bestaande werkwijze niet snel genoeg meer is.’
Salvador Essers:
Waar komen de pensioengegevens vandaan?
‘Straks moeten we op
Pensioenopbouwgegevens worden ontleend aan de personeels- en
basis van het nieuwe
salarisadministraties. Veelal hebben werkgevers deze taak uitbesteed
pensioenakkoord weer
aan full-service-dienstverleners die op hun beurt voor honderden
allerlei aanpassingen voor
werkgevers deze service verzorgen.
1,2 miljoen deelnemers
Daarnaast komen steeds meer pakketaanbieders op de markt die hun
verwerken’.
salarispakketten slijten bij vooral administratiekantoren die vervolgens voor één of meer werkgevers de levering van pensioenopbouwgegevens verzorgen.
14
ABP Wereld 3 | 2011
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:51 Pagina 15
Actueel blijven
Software ombouwen
als voor het pensioenfonds de kans
Met ingang van 2012 moeten werkge-
Over deze veranderingen voert ABP’s
dat er iets fout gaat.’ Met ingang van
vers en administratiekantoren hun
uitvoeringsbedrijf nauw overleg met
2013 wordt er alleen nog maar met
gegevens daarom op een nieuwe
een klankbordgroep van (software)le-
het nieuwe systeem gewerkt.
manier gaan aanleveren. ‘Deze veran-
veranciers en –ontwikkelaars. In som-
dering is noodzakelijk’, zegt Essers,
mige gevallen zijn dit ook werkgevers;
Eenvoudiger met alle gegevens
‘De huidige infrastructuur is geba-
het Ministerie van Defensie bijvoor-
De nieuwe werkwijze behelst niet
seerd op verouderde technologie.
beeld ontwikkelt zijn eigen software.
alleen een nieuwe vorm van aanleve-
Daarmee werken we al ruim 20 jaar.
‘De klankbordgroep ondersteunt de
ren, ook de gegevens die aangeleverd
We beschikten over kwalitatief juiste
koers die we gekozen hebben’, zegt
worden veranderen. Nu is het nog zo
gegevens en hebben er altijd goede
Essers. De (software)leveranciers moe-
dat werkgevers alleen mutaties per
resultaten mee behaald. Dit niveau
ten een applicatie bouwen om vanuit
maand moeten doorgeven aan het
willen wij minimaal handhaven met
de gegevensbestanden die nu voor
pensioenfonds. Straks moeten ze elke
als nieuwe mogelijkheid veranderin-
loonadministraties gebruikt worden
maand opnieuw alle gegevens aanle-
gen sneller kunnen doorvoeren.
ook voor pensioen relevante gegevens
veren, oftewel de standen doorgeven. Dat betekent dat werkgevers en administratiekantoren méér informatie
Sneller en goedkoper veranderen dankzij nieuwe techniek
moeten aanleveren. ‘Het is inderdaad meer, maar het wordt wel eenvoudi-
Bovendien wil je als pensioenfonds
te ontsluiten. ‘Dat klinkt eenvoudig,
ger’, zegt Essers, ‘De techniek wordt
transparant zijn en ervoor zorgen dat
maar het is een gigantische operatie.
gemakkelijker, omdat het op de zelfde
deelnemers inzage hebben in hun
Wij collecteren de gegevens van
leest geschoeid is als het aanleveren
actuele pensioensituatie. Goede infor-
1,2 miljoen deelnemers’, aldus Essers.
van de loonaangifte aan de Belastingdienst. Bovendien gebeurt dat ook
matie en voorlichting over pensioenen is in deze tijd belangrijker dan ooit.’
Overkombare omslag
elke maand en ook op basis van stan-
Behalve snelheid is efficiency een
De werkgevers zijn door het ABP
den.’
voordeel van de nieuwe werkwijze.
bestuur schriftelijk op de hoogte
Voor SBC zal de nieuwe manier van
gebracht van de nieuwe manier van
Goed voor velen
gegevens aanleveren een besparing
gegevensaanlevering. Wat vinden zij
Volgens Essers loopt het uitvoerings-
van 30 procent opleveren. Daarmee
bedrijf van ABP met deze nieuwe
gaan de uitvoeringskosten van het
ervan? ‘Wij hebben daar nauwelijks reacties op gekregen’, zegt Salvador
pensioenfonds ook een stukje
Essers, ‘Nu zijn we bij de softwarele-
uitvoerders gaan deze stap, of een
omlaag. Ook voor degenen die de
veranciers aan het inventariseren wat
vergelijkbare, ook zetten. Daarover
gegevens moeten aanleveren, de
voor reacties zij hebben gekregen.
praten we in een werkgroep waarin
werkgevers en de administratiekanto-
De werkgever moet natuurlijk een
alle uitvoerders vertegenwoordigd
ren, betekent de nieuwe aanpak uit-
omslag maken, maar als het eenmaal
zijn. Hoe kun je komen tot een meer
eindelijk een efficiencyvoordeel.
werkt, betekent het ook voor de werk-
uniforme aanlevering? Er zijn natuur-
werkwijze voorop. ‘Andere pensioen-
gever een besparing. Het is efficiënter
lijk onderlinge verschillen, bijvoor-
Beproefde XML standaard
en dat is voor alle partijen een voor-
beeld als het gaat om de componen-
Om deze verandering zo gemakkelijk
deel.’
ten van het loon die meetellen bij het
mogelijk te maken voor de leveran-
bepalen van de premiegrondslag en
ciers van de gegevens – de werkgevers
2012 overgangsjaar
de hoogte van de franchise, maar in
en de administratiekantoren – én om
Volgens Essers is bewust gekozen
beginsel is de werkwijze hetzelfde.’
voor hen ook een efficiencyvoordeel
voor een gefaseerde implementatie
Hij is ervan overtuigd dat iedereen
te bewerkstelligen, is er gekozen voor
van de nieuwe werkwijze. ‘Dat was op
de vruchten gaat plukken van de
XML standaard. ‘Dat is een technolo-
basis van de ervaringen van de (soft-
nieuwe werkwijze. Niet alleen de pen-
gische standaard waarvan de Belas-
ware) leveranciers met de Belasting-
tingdienst bij de loonaangifte sinds
dienst, die enkele jaren geleden een
sioenfondsen en de werkgevers, maar zeker ook de deelnemers. ‘Zowel wat
een paar jaar ook gebruik maakt’, zegt
nieuwe wijze van gegevensaanleve-
betreft de lagere uitvoeringskosten als
Essers, ‘Een standaard waarmee de
ring heeft doorgevoerd.’ De conse-
de snelheid en de actualiteit van de
werkgevers en de administratiekanto-
quentie van deze gefaseerde imple-
gegevens. Op de laatste twee scoren
ren nu dus ook al werken. Ook qua
mentatie is dat de werkgevers en
we overigens al goed. Zodra de deel-
gegevens en werkwijze is gekeken
salarisadministratiekantoren in het
nemers inloggen, zien ze hun actuele
naar de wijze waarop de Belasting-
jaar 2012 de gegevens op twee manie-
gegevens verschijnen.’
dienst werkt. Die methodiek hebben
ren moeten aanleveren, zowel voor de
we daar waar mogelijk gevolgd.
huidige als voor de nieuwe technolo-
Belangrijk is verder dat meer contro-
gie. ‘Dat betekent wat extra werk’,
les bij de bron, vaak de salarisadmini-
erkent Essers, ‘Maar daarmee vermin-
stratie, gelegd worden.’
deren we zowel voor de werkgevers
ABP Wereld 3 | 2011
15
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:51 Pagina 16
ABP PENSIOENEN
Mensen denken vaak dat hun pensioen – afgezien van
door Wilma van Hoeflaken fotografie Arthur Bagen
indexatie – altijd hetzelfde blijft. Het tegendeel is waar.
illustratie Simone Golob
Vele mogelijke oorzaken wijziging pensioenhoogte
16
ABP Wereld 3 | 2011
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:51 Pagina 17
Sommige mensen krijgen zelfs iedere
Veel brieven
Vooral AOW veranderingen
maand een ander bedrag. Nico
ABP keert pensioenen uit aan zo’n
Een groot deel van de mutaties in
Reuleaux legt uit hoe dat komt.
840.000 mensen. Dit betreft 455.000
het ouderdomspensioen heeft te
ouderdomspensioenen, 195.000 nabe-
maken met de manier waarop reke-
Verschillende oorzaken
staandenpensioenen aan (ex-)part-
ning wordt gehouden met de AOW
‘De pensioenregeling is heel goed.
ners en wezen, 90.000 vroegpensioe-
(Algemene Ouderdomswet). Iedereen die 65 is, krijgt AOW. Daarom bouwen
Er wordt rekening gehouden met de
nen (FPU/FLO) en 100.000 invalidi-
persoonlijke omstandigheden van de
teitspensioenen. In de uitkeringen
mensen geen pensioen op over hun
gepensioneerden. Dat is een voordeel.
voor het ouderdomspensioen vinden
Maar daardoor is de regeling wel inge-
jaarlijks 37.000 mutaties plaats. Bij de
volledige inkomen. Dat is al zo sinds de invoering van de AOW, alleen de
wikkeld. Dat is een nadeel. Mensen snappen soms niet hoe het zit.
nabestaandenpensioenen zijn dat er
systematiek verschilde. Sinds 1995 is direct gekoppeld is aan de feitelijke
pensioen dan de maand ervoor’, zegt
25.000. De mutaties die het gevolg zijn van indexatie zijn daarbij niet meegeteld, want in dat geval veranderen
Nico Reuleaux, business consultant
alle ouderdoms- en nabestaanden-
een vast bedrag, een deel van het
bij Informatie Management Pensioe-
pensioenen.
inkomen, waarover geen aanvullend pensioen wordt opgebouwd. Tussen
Opeens krijgen ze meer of minder
er een uniforme franchise die niet hoogte van de AOW. Deze franchise is
nen. Zijn afdeling begeleidt alle veran-
Soms gaat het om grote bedragen.
deringen die de hoogte van de pensi-
Als iemand bijvoorbeeld een aanvul-
1986 en 1995 werd er bij de vaststel-
oenuitkering kunnen beïnvloeden. Dat
ling op zijn pensioen krijgt omdat hij
ling van de hoogte van de franchise
kunnen wijzigingen zijn in wet- en
of zij wel AOW krijgt en de partner
regelgeving of toekenning van index-
niets, kan het pensioen zomaar een
gekeken naar iemands persoonlijke omstandigheden. Er werd zowel een
atie (toeslagverlening), maar ook veranderende persoonlijke omstand ighe-
paar honderd euro per maand hoger
zogenaamde gehuwden- als een
uitvallen. ‘Mensen begrijpen dat lang
ongehuwdenfranchise gehanteerd,
den van gepensioneerden.
niet altijd’, zegt Reuleaux, ‘Wij krijgen veel brieven van gepensioneerden die
voor gehuwden en ongehuwden. Vóór
gebaseerd op de AOW-uitkeringen
opeens iets meer of iets minder pen-
1986 was de situatie weer anders.
sioen kregen en niet snappen hoe dat
Toen was er sprake van een zoge-
komt.’
naamde AOW-inbouw, die eveneens gebaseerd was op de feitelijke persoonlijke omstandigheden.
Verschillende regelingen Als pensioenregelingen veranderen, gelden die veranderingen vanaf het moment waarop de nieuwe regeling ingaat. Vóór die datum blijft gewoon het regime van de vorige regeling gelden. Mensen die bijvoorbeeld pensioen hebben opgebouwd in een eindloonregeling, behouden die pensioenaanspraken, ook al is de regeling inmiddels veranderd in een middelloonregeling. Pas vanaf het moment dat de middelloonregeling ingaat, geldt dat zij pensioen opbouwen over hun gemiddelde loon. ‘Dat is logisch, want dat zijn je verworven rechten en die houd je’, zegt Reuleaux. Het gevolg hiervan is dat bij mensen die vóór de invoering van de uniforme franchise in 1995 pensioen opbouwden bij ABP – en dat geldt voor vrijwel iedereen die nu met pensioen is – met een aanpassing te maken krijgt op het moment dat hij of zij gaat trouwen dan wel alleenstaand wordt. Die aanpassing betreft dan niet het hele pensioen, maar het gedeelte dat voor 1986, dan wel voor 1995, is
ABP Wereld 3 | 2011
17
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:51 Pagina 18
Nico Reuleaux: ‘Pensioenregeling houdt rekening met persoonlijke omstandigheden en is daardoor ingewikkeld’.
‘Veel brieven van gepensioneerden’ opgebouwd. Een gehuwde krijgt dan
vers hebben gehad en op verschillen-
wat minder pensioen – volgens de
de plekken gelijktijdig pensioen heb-
oude systematiek is de AOW voor
ben opgebouwd. Als die pensioenuit-
gehuwden immers 100 procent – en
voerders er stuk voor stuk vanuit gaan
de alleenstaande krijgt wat meer –
dat iemand AOW krijgt, is dat zuur,
want dan is de AOW geen 100, maar
want mensen krijgen natuurlijk maar
70 procent.
één AOW-uitkering. ‘Als daar dubbel rekening mee wordt gehouden,
Meerdere regelingen Wat ook tot mutaties in het ouderdomspensioen kan leiden is als er
18
ABP Wereld 3 | 2011
keert ABP een aanvulling uit’, zegt Reuleaux, ‘Dat is fijn voor de gepensioneerden, want daardoor is het aan-
twee of meer pensioenuitvoerders zijn
vullende pensioen hoger, maar het
die allemaal rekening houden met de AOW. Dat kan voorkomen bij gepensi-
maakt de zaak wel ingewikkelder.’ Hetzelfde geldt voor gehuwden die
oneerden die verschillende werkge-
beiden pensioen hebben opgebouwd
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:51 Pagina 19
bij ABP. Voor de opbouw die vóór 1986
pen van de uitkering voor halfwezen
dan vroeger’, zegt Reuleaux, ‘Het klas-
plaatsvond, wordt dan gedaan alsof
als zij volwassen zijn. Dit betreft de
sieke rolpatroon van een man die
zij beiden 100 procent AOW ontvan-
ANW-uitkering (Algemene Nabestaandenwet). Of weduwen en
kostwinner is en een partner die geen
gen, terwijl zij in werkelijkheid ieder 50 procent AOW krijgen. Ook dit
weduwnaars in aanmerking komen
wordt gecompenseerd. Compensatie
voor een ANW-uitkering, is van ver-
babyboomers minder. Vrouwen hebben vaker een baan, al dan niet in
eigen inkomen heeft zie je bij de
over de periode 1986-1995 geldt alleen
schillende factoren afhankelijk.
deeltijd.’
als sprake is van een opgebouwd pen-
Bijvoorbeeld van hun leeftijd, hun
In 2015 wordt de partnertoeslag in de
sioen elders.
eigen inkomen en de aanwezigheid
AOW afgeschaft. Mensen die in dat
van kinderen onder de 18 jaar. Als de
jaar of later 65 worden – dus iedereen
Nog meer compensaties
weduwe of weduwnaar geen ANW-
die geboren is in 1950 en daarna –
Iemand die 65 is en van de SVB
uitkering krijgt, of slechts een gedeel-
krijgen geen partnertoeslag meer.
(Sociale Verzekeringsbank) AOW ont-
telijke uitkering, wordt dit gedeeltelijk
Op termijn zou dit kunnen leiden tot
vangt, kan extra AOW krijgen als hij
(tot maximaal 75 procent) gecompen-
minder mutaties als gevolg van de
of zij een partner heeft die nog geen
seerd door ABP. Net als de partnertoeslag in de AOW kan de ANW-uitkering
compensatie hiervoor.
– bijvoorbeeld afhankelijk van het
Tijdstippen
eigen inkomen – variëren. In dat geval
Sinds begin 2011 bestaat het Pensi-
varieert de nabestaandenuitkering van ABP ook. Ook hier geldt dat dit
oenregister, dat opgezet is door de SVB en alle pensioenuitvoerders in
misschien niet erg overzichtelijk is
Nederland.
voor degene die de uitkering ont-
Als mensen met hun DigiD inloggen
65 is, de zogenaamde partnertoeslag.
Verschillende systematieken, AOW-invloeden, compensaties
vangt, maar wel gunstig.
op Mijnpensioenoverzicht.nl haalt het
Als een nabestaande 65 wordt, vervalt
register hun gegevens op bij de SVB
de ANW-uitkering. Vanaf dan wordt er
en bij de pensioenuitvoerders en ver-
AOW uitgekeerd. Op dat moment
schijnt in beeld hoeveel pensioen zij
stopt ook de eventuele ANW-compensatie van ABP.
(zullen) ontvangen. Toch is dat niet de
Een andere belangrijke mutatie in het
‘De gegevens in het Pensioenregister
Als de jongere partner echter zelf een
nabestaandenpensioen vindt plaats
zijn afkomstig van het UPO, het
inkomen heeft, wordt deze partner-
als iemand opnieuw gaat trouwen of
toeslag niet of slechts gedeeltelijk uit-
samenwonen. Dan wordt de ANW-
Uniform Pensioenoverzicht’, zegt Reuleaux, ‘Het UPO is gebaseerd op de gegevens per 1 januari van het jaar in
plek waar alle mutaties zichtbaar zijn.
gekeerd. ‘In dat geval kennen wij ook
compensatie beëindigd, vervalt de
een compensatie voor diensttijd
premiecompensatie en wordt het
kwestie.’ Maar dat betekent niet dat
opgebouwd tot 1 januari 1986’, aldus
nabestaandenpensioen herberekend
de actuele gegevens niet bekend zijn.
Reuleaux. Het komt voor dat deze
zonder rekening te houden met de
‘Wij krijgen automatisch informatie
compensatie er elke maand anders uitziet. Als de jongere partner bijvoor-
doortelling van de diensttijd.
van de SVB, dus we zijn van alle ver-
beeld een baan heeft als oproepkracht
Aantallen zullen veranderen
vragen we aan iemand die met pensi-
anderingen op de hoogte. Bovendien
of om een andere reden wisselende
Het aantal mutaties zal de komende
oen gaat of hij of zij elders ook pensi-
inkomsten heeft, is de partnertoeslag
oen heeft opgebouwd. Met die pensi-
óók elke maand wisselend en daar-
jaren sterk toenemen, verwacht Reuleaux. Enerzijds heeft dat te
mee óók de compensatie. ‘Hier geldt
maken met de toename van het aan-
hetzelfde: deze compensatie is een
tal gepensioneerden. De afgelopen
mutaties en compensaties verwerken.
voordeel voor de gepensioneerde,
jaren kwamen er iedere maand zo’n
Dat betekent dat gepensioneerden
oenuitvoerder onderhouden wij contact. Op die manier kunnen we alle
maar mensen vinden het moeilijk te
3.000 gepensioneerden bij, maar de
zelf niets hoeven doen. Het is alle-
begrijpen als hun pensioenuitkering
komende jaren zullen dat er wel 5.000
maal automatisch geregeld.’
elke maand varieert.’
of 6.000 per maand zijn. ‘De baby-
Zodra de jongste partner zelf 65 wordt en AOW ontvangt, stopt de compen-
boomgeneratie gaat met pensioen’,
satie uiteraard. Dat betekent wéér een
dat is niet de enige reden. Wat ook
mutatie.
meespeelt is dat de babyboomers
ANW-uitkeringen
vaak een partner hebben die nog werkt op het moment dat zij zelf met
zegt Reuleaux, ‘Dat zijn er veel.’ Maar
Deze compensaties zijn ook van toe-
pensioen gaan. Zij krijgen daardoor
passing op het nabestaandenpensi-
geen partnertoeslag bovenop hun
oen. Daarnaast is er echter nog een
AOW, of slechts gedeeltelijk. ABP com-
belangrijke mutatie in het nabestaan-
penseert dit met een aanvulling. ‘Dat
denpensioen – afgezien van het stop-
komt bij deze generatie vaker voor
ABP Wereld 3 | 2011
19
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:51 Pagina 20
GENERATIES DEELNEMERS door Frank Dam en Wilma van Hoeflaken fotografie Marcel Bekken illustratie Frank Dam
Piet Heijstek (73) en zoon Ronald (46) zitten in makkelijke fauteuils in een kamer
‘Dekkingsgraad lijkt wel een beetje op Monopoly’ Tot aan zijn pensioen was Piet
Rijke jaren
‘Meester Heijstek’ op de plaatselij-
Na de dood van mijn ouders was er
ke ‘School met den Bijbel’. Zoon
plotseling wat wrijving om het
Ronald is directeur van een school
huis: ‘Mijn ene zwager wilde hier
voor speciaal basisonderwijs in
een hotel bouwen, de ander een
Den Haag.
patat frites tent en een derde een
Ontheemd
Toen zei mijn vrouw: “Je hebt als
gensboek: een uitpuilende
Piet: ‘Mijn vader was “Hoofdem-
oudste kind testamentair eerste
ployee Nederlandse Posterijen”.
recht van koop. Jij koopt het.”
boekenkast, scheepsfoto’s,
In 1925 heeft hij voor het bedrag
Ineens waren alle onderlinge ruzie-
van fl. 8675,50 dit huis laten bou-
tjes verleden tijd.
als uit een spannend jon-
kantoor voor zijn bedrijf.
scheepsmodellen en een
wen: ‘Rielo’, naar de namen van
Toen ik 62 was, ben ik met ver-
magisch uitzicht over de
mijn ouders, Marie en Lodewijk. Hier ben ik in 1937 geboren, als het
vroegd pensioen gegaan.’ Waarom? ‘Op een gegeven moment moest
Hoek van Hollandse duinen
ware bijna in de branding. In de
alles anders. Ik hoorde allemaal
oorlog werden we er door de
moeilijke woorden over ‘discrepan-
Duitsers uitgezet, de kust werd
ties’, ‘ambivalente houdingen’ en
en de ondergaande zon
“Sperrgebiet”. In het centrum van
‘evalueren’. We moesten zelfs eva-
het dorp ben ik opgegroeid. Vijf jaar
lueren of de koffie van de derde
boven de Noordzee.
lang heb ik mijn ouders horen ver-
wereld moest zijn of niet! Ik ben nu
tellen over ‘dat huisje in de duinen’
73 en ik heb inmiddels bijna twaalf
met uitzicht over zee, maar ik had
meer dan rijke jaren achter de rug.’
nog nooit de zee gezien. Na de bevrijding in mei 1945 mochten we
‘Morgen kun je beginnen’
naar dit huis terug.’
‘Een doorsnee dag uit mijn leven?
Braaf
Ik sta om half acht op, dan mag ik nog met mijn hond ongelijnd over
‘Na de lagere school en de Mulo
het strand lopen. Ik kom terug,
wilde ik gaan varen maar mijn
haal het krantje uit de bus, boter-
vader vond het nodig dat ik een
hammetje er bij. Daarna ga ik aan
beroep leerde. “Voor de mast” varen
mijn huis of in de tuin werken.
mocht ik niet. Hij wist een geschik-
Ik moet nog een gedenkboekje
tere baan voor me: “Jij gaat naar de
schrijven voor de reddingsvereni-
Kweekschool.” Het was in die tijd
ging. Geschiedenis interesseert me,
zo dat je braaf deed wat je pa en
ik lees graag...
ma zeiden, maar ik heb nooit spijt
Ik heb alles wat mijn hartje
gehad van het onderwijzersbe-
begeert. Dat het ABP nu weinig
staan. Mijn vader had de spijker op
indexeert deert mij niet. Mijn
zijn kop geslagen, mijn hart lag
vrouw heeft een aanvullend pensioen. We gaan niet drie keer per jaar
echt in het basisonderwijs.’
20
ABP Wereld 3 | 2011
Bezigheden
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:51 Pagina 21
ABP Wereld 3 | 2011
21
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:52 Pagina 22
op vakantie. Ik hou sowieso niet zo
de kunst met mensen om te gaan,
ik ga wel dadelijk een cruise maken...
niet alleen met de kinderen maar ook
in Giethoorn.’
met de ouders. Die zijn veel mondiger geworden. Dat hoeft niet negatief te zijn, ik vind dat elke ouder het volste
Beslissen Ronald: ‘Ik heb net zo’n fantastische
recht heeft voor zijn of haar kind op
jeugd gehad als hij. Toen ik 11 jaar
te komen. Ik heb zelf een zoon van 17
oud was ben ik hier komen wonen.
en een dochter van 21. Het is makke-
Dit was vroeger ook mijn jongenska-
lijker twintig kinderen van anderen
mer. Het uitzicht over de zee en het
op te voeden dan twee van jezelf.’
strand, dat is onze gezamenlijke bele-
Piet: ‘Ik heb mijn zoon twee keer in de
ving.
klas gehad en hij verkondigde aan
Als vijftienjarige jongen ben ik een aantal keren met een vrachtwagen
maar een hele lieve vader.’
meegereden naar Zweden, dat vond
Lachen om meester Heijstek
Ronald: ‘Het gaat om dat ‘savoir faire’:
van verre reizen of cruises maken, ja,
ik geweldig!
iedereen: Ik heb een rotonderwijzer Ronald: ‘Jij zegt altijd: ik heb mijn kinderen nog nooit geslagen maar ik heb
Ik heb mijn vrachtwagenrijbewijs
wel een keer een hengst van je
gehaald maar ja, vrachtwagenchauf-
gehad’.
feur, wat voor een leven is dat...
Piet: ‘Maar dat was als onderwijzer,
Ik wist niet echt wat ik wilde. Mijn
haha.’
vader sprak op enig moment – net als zijn vader ooit tegen hém – de wijze
Geld
woorden: ‘Ga de PA doen, dat is een
Denkt Ronald wel eens na over zijn
brede opleiding en je kan daarna
pensioen?
altijd nog beslissen wat je wilt.’
‘Ik ben een optimist, maar ik zie wel wat meer beren op de weg dan mijn
Geweldig pensioenen
vader. Ik heb mijn spaarloon omgezet
‘Kort nadat ik die opleiding had vol-
in een lijfrente polis voor het geval er
tooid, belde de directeur van de
een pensioengat valt. Wanneer de
‘School met den Bijbel’ waar mijn
dekkingsgraad onder de 105, zakt dan denk ik van ‘nou nou’, maar vier maanden later zitten we er met z’n
vader ook werkte: ‘Ik heb gehoord dat jij je papiertje hebt gehaald. Morgen kun je beginnen.’ Het was 1985, wei-
allen weer riant boven. Het lijkt wel
nig werk, ik dacht: ‘Ik ga’. Na drie
een beetje op Monopoly.’
weken mocht ik een klas over nemen
Stel dat het bedrijfsleven komt met
tot het einde van het schooljaar en ik
een mooi aanbod?
had ongelooflijk veel plezier met de
‘Je hoort van die prachtige verhalen
kinderen.
over enorme sommen geld maar het
Sinds twaalf jaar ben ik directeur van ‘De Springplank’, een school voor kin-
onderwijs is een ongelooflijk mooi
deren met leer- en gedragsmoeilijkhe-
creativiteit in kwijt. Mijn vader kon
den. Het is een vrij kleine school met
nog stoppen toen ie 62 was, ik ga
120 leerlingen, ik ken alle kinderen en zij kennen mij. Wanneer oud leerlin-
gewoon door tot mijn 67ste. Dat rijke gevoel? Gezond blijven, dat
gen onze school bezoeken om te ver-
is het belangrijkste, als ik 73 mag
tellen hoe geweldig ze het nu hebben,
worden in de omstandigheden die
“Meester, ik ben stewardess gewor-
mijn vader beschrijft...
den” of “Meester, ik werk nu in een
Dit huis is zo bijzonder. Ik hoop dat
bakkerij”: dat doet me wel wat.’
mijn ouders nog lang zullen leven
Kunst
alle kinderen en kleinkinderen later
Piet: ‘Dat idealisme herken ik bij
ook nog van kunnen genieten. Hier
mezelf. Het vak geschiedenis, daar
liggen mijn roots.’
werkveld, ik kan daar veel energie en
maar dat we hier met onze familie en
kon ik me heerlijk in laten gaan. Ik heb brieven van leerlingen bewaard: ‘We hebben in onze schooltijd om twee mensen vreselijk moeten lachen: André van Duin en meester Heijstek.’ 22
ABP Wereld 3 | 2011
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:52 Pagina 23
Werelddeeltjes / gemengd pensioennieuws uit alle windstreken
Den Haag hoog op Green City Index Onderzoekers van de Intelligence Unit van het internationale tijdschrift The Economist plaatsten Den Haag hoog op de European Green City Index (EGCI). Het gaat onder meer om verstandig waterverbruik, energie en CO2-uitstoot.
Sabine Weiss in Aken
Met een score van 9,32 staat Den Haag op een schaal van 10 bovenaan in de categorie verstandig waterverbruik in Het Suermondt Ludwig Museum in Aken brengt tot en met
Europa. Vooral het lage waterverbruik per inwoner en het
30 oktober werk van de Zwitsers-Franse fotografe Sabine
kleine aantal lekkages dragen bij aan deze hoge score.
Weiss. Op deze expositie zijn ook de 40 werken van haar te zien die sinds 1987 deel uitmaken van de ABP kunstcol-
Ook op het gebied van Energie en CO2-uitstoot scoort Den Haag goed: respectievelijk een vijfde en zevende
lectie. Daarnaast wordt de tentoonstelling begeleid door
plaats. Op het gebied van luchtkwaliteit scoort Den Haag
de catalogus See and Feel Sabine Weiss die ABP indertijd
een negende plaats. Ook hoge kwaliteit en het intensieve
over haar internationale oeuvre van sociale fotografie
gebruik van bus en tram leveren waardering op. In de
maakte.
klantenbarometer van 2009 merkte HTM als beste stede-
Openingstijden zijn dinsdag t/m vrijdag van 12.00 tot 18.00
lijke openbaar vervoerbedrijf van Nederland aan: bus: 7,6,
u, woensdag van 12.00 tot 20.00 uur en zaterdag en zon-
trams: 7,1 en Randstadrail: 7,4. Investeren in punctualiteit
dag van 11.00 tot 18.00 uur.
en reisinformatie, met name bij vertragingen, en het gast-
Meer informatie www.suermondt-ludwig-museum.de
vrije gedrag van de bij ABP verzekerde HTM-medewerkers leveren blijkbaar resultaat op. Naast het analyseren van de resultaten en doelstellingen van steden op vlak van milieu en strijd tegen de klimaatverandering, maakt de European Green City Index ook de verschillen duidelijk. De studie beoordeelt 30 steden op 8 categorieën: CO2-emissies, energie, gebouwen, transport, water, luchtkwaliteit, afval, ruimtelijke ordening en milieubeleid. Deze categorieën zijn gebaseerd op 30 individuele indicatoren, waarvan er 16 kwantitatief (bijvoorbeeld verbruik van water en energie per capita, recyclagescores en gebruik van het openbaar vervoer) en 14 kwalitatief zijn. Bijvoorbeeld doelstellingen voor het verminderen van de CO2-emissies, efficiëntienormen voor gebouwen en ondersteuning voor maatregelen voor milieubescherming. De Economist Intelligence Unit ontwikkelde de EGCI index en voerde die uit in opdracht van Siemens.
ABP Wereld 3 | 2011
23
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:52 Pagina 24
EU rechters:
Langer doorwerken Belgische parlementariërs?
gelijke pensioenrechten
De Belgische politieke partij Open VLD stelt al enige
recht op volledig pensioen. Open VLD politici willen
tijd langer doorwerken voor politici aan de orde.
nu hun niet behandelde voorstel voor langer werken
Vruchteloos. In België kunnen parlementsleden
uit 2005 onder het stof vandaan halen en opnieuw
vanaf hun 52ste met deeltijd pensioen en met hun
uitwerken. Voorop staat dat een parlementaire car-
Het Europese Gerechtshof besliste in mei 2011 dat voor
55ste volledig met pensioen. Dat laatste betekent
rière deel moet uitmaken van een totale loopbaan
samenwonenden van hetzelfde geslacht binnen de
75% van het salaris oftewel maandelijks 5170 euro
van 45 jaar om tot 75% pensioenopbouw te komen.
Europese Unie dezelfde pensioenaanspraken gelden als
voor wie 20 jaar in het parlement werkte. Dat haalt
Daarnaast moet de pensioenleeftijd omhoog, iets
voor mensen met samenlevingsvormen tussen man en
lang niet iedereen, maar dat neemt niet weg dat
waar alle politici voor andere beroepsgroepen het al
vrouw. Dit naar aanleiding van de weigering van de stad
andere beroepsgroepen 45 jaar moeten werken voor
geruime tijd over eens zijn.
alle samenlevingsvormen
Hamburg om een homofiele medewerker hetzelfde belastingvoordeel te gunnen als gehuwden bij de berekening van zijn netto pensioenhoogte. Hij had de zaak in Straatsburg aanhangig gemaakt en de hoogste Europese rechters hebben nu uitgesproken dat dit niet toegestane discriminatie op grond van seksuele geaardheid is. De man in kwestie werkte 40 jaar bij de gemeente Hamburg (voluit Freie und Hansestadt Hamburg) toen hij in 1990 met arbeidsongeschiktheidspensioen ging. Samen met zijn partner, met wie hij sedert 1969 onafgebroken samenleeft, sloot hij in oktober 2001 een samenlevingscontract. Dit op grond van de een half jaar eerder in werking getreden Duitse wet hierover. Hij vroeg toen om herberekening van het belastingregime op dezelfde gunstigere voorwaarden als gelden voor gehuwden. Hamburg wees het verzoek – dat het paar per maand 302,11 euro meer zou opleveren – af en het Arbeitsgericht van de stad bekrachtigde dit besluit. De Europese rechters in Straatsburg stelden in 2011 echter vast dat, indien het paar in 2001 in het huwelijk was
7% voor Belgische pensioenspaarfondsen
getreden in plaats van een samenlevingsovereenkomst tussen twee mannen af te sluiten, de uitkering wel ver-
Iedere belastingplichtige tussen 18 en 64 jaar kan
inkomen mag worden afgetrokken. Bij storten
hoogd zou zijn. Huwen is in Duitsland voor mensen van
in België zelf op beperkte schaal pensioensparen.
bedraagt de fiscale besparing tussen 30% en
hetzelfde geslacht niet mogelijk. In de EU zijn op dit
Hij kan daarbij kiezen voor een bankfonds of voor
40%. Op de vervaldatum wordt het pensioengeld
moment alleen huwelijken tussen mensen van hetzelfde
een verzekeringsformule. Bij een bankfonds wordt
wel belast. Voor een bankfonds bedraagt de
geslacht erkend in België, Nederland, Portugal, Spanje
de storting via de beurs belegd in aandelen met
belasting 10% berekend op het kapitaal dat zou
en Zweden.
een niet te voorspellen rendement. Bij de verzeke-
ontstaan als elke storting gemiddeld 4,75% zou
Het Arbeitsgericht Hamburg kan niet tegen de uitspraak
ringsformule is een minimumopbrengst gegaran-
hebben opgebracht. Bij een verzekeringsfonds
van het Europese Hof in beroep gaan en moet het vonnis
deerd en kan er bovenop nog een bonus worden
wordt alleen rekening gehouden met de gegaran-
vernietigen. Het Hof in Straatsburg bepaalde dat alle EU-
toegekend als de storting met succes is belegd.
deerde minimumrente.
burgers zich voortaan op deze uitspraak kunnen beroe-
Vijftien jaar investeren in pensioenspaarfondsen
Vorig jaar vloeide 869 miljoen euro vers geld naar
pen ongeacht of de nationale wetgeving hierop (al) is
blijkt de spaarder, los van de fiscale voordelen, een
de pensioenspaarfondsen. Er werd voor 703 mil-
afgestemd. De rechters reppen in hun motivatie van het
gemiddelde opbrengst van 7% op te hebben gele-
joen uitbetaald. Buiten de netto-instroom groeiden
geleidelijk naar elkaar toegroeien van regels van samen-
verd. Bij 23 jaar sparen is dat gemiddeld 7,1%. Dit
de fondsen ook aan door een waardestijging van
levingscontracten en huwelijken. Ze concluderen dat het
rendement weerspiegelt het herstel van de aande-
hun investeringen. De koerswinsten waren goed
daarom onjuist zou zijn juridisch onderscheid te maken.
lenbeurzen. Wie pas vijf jaar spaart, komt uit op
voor een toename met 0,85 miljard euro. Uit gege-
Samenlevingscontracten gelden thans in elf EU-landen
gemiddeld 1,1%.
vens van Beama, de fondsenorganisatie zat er
inclusief Duitsland. Ze worden daarentegen in bijvoor-
Dit jaar mag er tot 880 euro per persoon worden
eind 2010 in totaal 12,04 miljard euro in de
beeld Italië, Polen en Malta niet erkend.
gestort, een bedrag dat nadien fiscaal van het
Belgische pensioenspaarfondsen.
24
ABP Wereld 3 | 2011
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:52 Pagina 25
Belgen met brugpensioen worden ouder Hoewel het totale aantal mensen met brugpensioen in België groot blijft, vermindert de instroom van jonge vijftigers merkbaar. Van de
Vooral mannen bezoeken
120.320 mensen die in 2010, voor in totaal 1,5 miljard euro brugpensioen ontvingen, waren er ruim 81.000 boven de zestig.
mijnpensioenoverzicht.nl
Omdat de gemiddelde leeftijd fors toeneemt gaan de komende jaren relatief veel mensen van brugpensioen over naar ouder-
De gebruikers van mijnpensioenoverzicht.nl zijn zeer positief over
domspensioen. De groep ‘jonge’ bruggepensioneerden, zijnde alle
de website die werknemers en gepensioneerden een helder totaalbeeld
vijftigers, omvat nu nog 39.000 mensen. Van hen is de groep men-
geeft van opgebouwde pensioen- en AOW-rechten. De site, een initiatief van
sen tussen 50 en 55 met 2000 mensen gedaald naar een vijfde van
Stichting Pensioenregister, is sinds begin januari in de lucht en trekt dagelijks
tien jaar geleden. Sedert het jaar 2000 daalde het aantal 55-60 jari-
acht- tot tienduizend bezoekers.
gen met brugpensioen met 10%.
Dat blijkt uit een onderzoek van Intomart/GFK. De website voldoet volgens
Dat de leeftijdspiramide nu snel aan het vergrijzen is, wordt toege-
het onderzoeksbureau aan de toenemende behoefte bij Nederlanders aan
schreven aan de combinatie vertraagde effecten van het
meer duidelijkheid over hun pensioen en AOW. Meer dan tachtig procent van
Generatiepact uit 2005, dat net als in Nederland de VPL-regeling
de ondervraagden geeft aan de site ‘relevant, goed toegankelijk en overzich-
vervroegd uittreden ontmoedigt, en aan effecten van de recente
telijk’ te vinden. Uit het onderzoek blijkt ook dat het voor het grootste deel
economische crisis. Door de combinatie verminderde in- en ver-
mannen zijn die de site raadplegen, vertelt Pieter Keestra van de Stichting
snelde uitstroom zal het brugpensioen zoals het er nu uitziet gelei-
Pensioenregister. ‘Het is geen nieuws dat vrouwen nog een stuk minder met
delijk opdrogen.
pensioen bezig zijn dan mannen.’ Behalve ‘nuttig’ noemen de bezoekers van
Binnen de groep van 120.320 Belgen met brugpensioen staan er
de website deze ook ‘objectief’, ‘betrouwbaar’ en ‘eenvoudig’.
een kleine 2800 als werkzoekend geregistreerd.
Mijnpensioenoverzicht.nl wil een belangrijke bijdrage leveren aan het vergro-
Niet iedereen komt in aanmerking voor een brugpensioen. In het
ten van het pensioenbewustzijn. Met de site komt de pensioensector tege-
jaar 2000 waren bijna er 117.000 vijftigplussers werkloos zonder
moet aan de wens van de overheid om iedere werkende Nederlander op
brugpensioen. In 2010 waren dat er nog 109.000. Dat is een daling
eenvoudige en transparante wijze inzicht te geven in zijn opgebouwde pen-
van 7% terwijl het totale aantal werklozen die periode met 2%
sioen en zijn AOW.
steeg.
Spaanse pensioenleeftijd naar 67
Huisartsen later met pensioen
Het Spaanse parlement stemde in juni van dit jaar in met verho-
Hoewel nog steeds weinig huisartsen doorwerken door tot hun 65ste, blij-
ging van de pensioenleeftijd. Die is nu 65 jaar indien er 35 jaar
ven ze wel langer actief. Ze stoppen minder vaak vanwege de zwaarte van
lang sociale premies zijn betaald. Beide worden vanaf 2013
het beroep. Dit blijkt uit een onderzoek van het Nederlands instituut voor
geleidelijk verhoogd met uiteindelijk twee jaar. In 2027 moet
onderzoek in de gezondheidszorg Nivel, samen met het Capaciteitsorgaan.
iedereen met 67 met pensioen gaan behoudens zij die op hun
Mannelijke huisartsen stoppen nu gemiddeld met 58,8 jaar, zo’n tien jaar
65ste minstens 38,5 jaar premie hebben betaald. Voor hen blijft
geleden lag dat bij 56,5. Nivel-onderzoeker Lud van der Velden: ‘Je ziet
het 65. Spanjaarden sparen weinig bij in de derde pijler.
hier het effect van organisatorische veranderingen. Er is meer praktijkon-
Hervorming van het pensioenstelsel maakt deel uit van een reeks
dersteuning en huisartsenposten draaien nu de avond- en weekenddien-
economische maatregelen. Spanje is een van de EU-staten met
sten gezamenlijk.’ Omdat 25 jaar geleden vooral mannen huisarts wer-
financiële problemen. De werkloosheid is met rond 20% zeer
den, liggen de cijfers voor vrouwelijke collega’s anders. Hun leef-
hoog, er zijn fiscale onevenwichtigheden en de concurrentiekracht
tijdsopbouw verschilt en ze stoppen nu nog tien jaar eerder
van het land laat te wensen over. De bezuinigingen zijn voorgesteld
dan mannen. Vrouwen vomen inmiddels bij de huis-
door premier Zapatero en diens regerende socialisten. Ze kregen
artsenopleiding en onder geneeskunde-
de steun van de kleine Catalaanse partij. De belangrijkste opposi-
studenten de meerderheid.
tiepartij, de conservatieven, onthield zich van stemming waarmee het voorstel, waarmee de vakbonden al eerder akkoord waren gegaan, zonder slag of stoot werden aangenomen. Wel moet het Spaanse Hogerhuis de plannen nog ratificeren.
ABP Wereld 3 | 2011
25
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:52 Pagina 26
Mijns Inziens
Verrijk uzelf
V
annacht heb ik voor het eerst in templates gedroomd. De afgelopen dagen wat veel met
websites in de weer geweest. Die droom ontplooide zich als volgt. Ik beleefde iets moois, wat precies ben ik bij het ontwaken helaas vergeten. In ieder geval: tijdens het beleven van een zeer aangename scene, verschoof
deze plotsklaps naar de achtergrond om plaats te maken voor een pop-up. Dat springproces herhaalde zich terwijl tussendoor ook nog andere reclameboodschappen de droom binnendrongen. Foei. Omdat dit voor mij de eerste keer was, probeer ik de achtergronden van dit nieuwe verschijnsel te begrijpen. Hierbij helpen resultaten uit recent onderzoek naar de geprogrammeerdheid van hersenen. Daaruit blijkt dat ons brein veel sterker kan veranderen met het vorderen van de leeftijd dan voorheen werd aangenomen. Veel wetenschappers waren lang van mening dat jeugdherinneringen onwrikbaar in iemands hoofd zitten en voor de rest van het leven zeer bepalend blijven voor je manier van denken. Nu is echter aangetoond dat het menselijk brein tot op hoge leeftijd wel degelijk in staat is steeds weer nieuwe verbindingslijnen te ontwikkelen. Dat dit niet altijd gebeurt is een andere zaak. Het is onder andere belangrijk voor moderne pensioencommunicatie. Ander nieuw onderzoek levert nog meer interessants op. Achter het tot je nemen van informatie vanaf het web of uit een boek, blijken twee fundamenteel verschillende denkprocessen te schuilen. Twee uitersten bijna. Een boek lees je gedisciplineerd en geconcentreerd en onder uitsluiting van de omgeving. Het boek fungeert als een microkosmos waarin je kunt ronddwalen om steeds nieuwe verbindingslijnen voor je hersenen te oogsten. Bij het lezen van een boek dalen woorden en beelden neer in je brein, hechten zich daar aan reeds aanwezige herinneringen, eerder opgedane kennis en ervaring. Nieuwe harde informatie ‘verteert’ vervolgens en een deel wordt, na een selectieproces, opgeslagen. Zo maak je kennis, ervaring, begrip en gevoel van anderen je eigen. Uit weer ander onderzoek wisten we al dat het intensief inzetten van hersenen – zoals bij lezen van ingewikkelde teksten of het luisteren naar ‘moeilijke’ muziek – geestelijke aftakeling afremt. Op naar de bibliotheek dus. Lezen op internet is een compleet ander proces. Alleen daarom al zou een webtekst nooit hetzelfde moeten zijn als die in een boek. Het schijnt ook dat je minder opslaat van wat je op internet leest. Het veelvuldig aantikken van hyperlinks nodigt dan ook niet uit tot contemplatie, maar wel tot het af en toe even uit de tekst stappen. Bijvoorbeeld om vast te stellen of wat je aanklikte wel werkelijk zo interessant is. Rondstruinen op het net haalt het brein dus steeds even uit de concentratie en dwingt het hoofd zo tot een andere manier van nadenken. Voor je het weet denk je in templates. Maar ook binnen de onderzochte internetlezers springen belangrijke verschillen in het oog. Een proef waarbij een groep mensen een tekst las met en een andere zonder hyperlinks naar andere teksten, leert dat de groep die de tekst in pure vorm las, beter wist wat er in stond dan mensen uit het kamp mét hyperlinks. Die hebben invloed op het opnameproces en dat strookt weer met de winstgevende ervaring van boekenlezers. Maar, indien de juiste andere links worden aangeklikt, kan de tekst van de hyperlink weer leiden tot extra inzicht in de oorspronkelijke tekst. Ook winst. Wat leert mijn ongemakkelijke droom me dus? Schrijf oudere breinen nooit af en niet elk medium wordt op dezelfde manier begrepen. Met die belangrijke inzichten, moeten fondsen die, net als ABP, met het pensioenakkoord in het achterhoofd hard werken aan de glasheldere pensioencommunicatie van de toekomst iets goed kunnen beginnen. Dromen in templates is nu nog irritant, straks levert het wellicht eerder ongekende inzichten op. Een ding blijft bij het oude: de eindverantwoordelijkheid lig bij de lezer.
Marcel Vleugels, hoofdredacteur ABP Wereld
26
ABP Wereld 3 | 2011
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:52 Pagina 27
(Wat voorafging:)
De
Z Z
andloper
Feuilleton
3
Guy Lacomble, cabaretier met geldzorgen en zonder pensioen, werd onverwacht gevraagd om in Bangkok op te treden in een lucratieve commercial voor reisverzekeringen. Zijn vrouw Lina wilde ondanks bezwaren van Guy met hem mee om voor het eerst het graf van haar vader te bezoeken die – uitgerekend in Bangkok – overleed. Maar wat wilde Lina met dat suggestieve YouTube-filmpje ?
door
Abdelkader Benali Illustratie Frank Dam
De dagen spoedden voorbij richting vertrek naar Bangkok, als water dat door het afvoerputje gorgelde. Guy kocht een nieuwe koffer, nieuwe sokken, nieuwe onderbroeken. Nieuwe lenzen. Alles nieuw. De inwendige mens die op vernieuwing uit is begint met het uitmesten van zijn garderobe. Om een cabaratier moet je kunnen lachen, hem zelfs een beetje minachten, dat allemaal. Zijn garderobe, echter, daar viel niet mee te grappen. Struinen door de Bijenkorf voelde als een revolutionaire daad. “Wat wordt vervangen is niet textiel, maar een biografie,” mijmerde Guy bij het shoppen. “Ik voel mijn vrijheid het sterkst wanneer ik moet kiezen tussen twee overhemden,” zei hij tegen zichzelf, alsof hij een zin aan het oefenen was in zijn voorstelling. Hij bezag de wereld met een onderkoelde blik. Een tikkeltje te onderkoeld misschien. “Dat komt omdat je jezelf hebt geleerd weg te lopen van dingen die je pijn kunnen doen,” zei zijn vriendin Lina. “Je denkt alle narigheid weg. Daarom ben je zo koelbloedig. Anders niet. Als de duivel zou komen om je moeder op te eisen, zou je vriendelijk vragen of hij wel een afspraak had.” Blijkbaar zat er iets in zijn chemische huishouding dat hem Oostindisch doof maakte voor de grote en kleine tragedies die de mensen overvielen. De nuchtere instelling had een voordeel: of hij nu wat won met de staatsloterij of oneindig veel verloor, het maakte hem uiteindelijk weinig uit.
9
ABP Wereld 3 | 2011
27
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:52 Pagina 28
Kleding kopen had een volle dag gekost. Het moest Italiaanse snit zijn. Zijde, kasjmier en het mocht ook wat kosten. Het kledingbudget dat hem toebedeeld was voor de reclame overtrof alle verwachtingen. Als een kind in een snoepwinkel struinde hij de rekken van de kledingzaken af. Hij bewaarde alle bonnetjes in een apart compartiment van de portemonnee. Na een dag uitputtend winkelen was hij thuis. Nieuwe kleding degradeert de huidige kledinggarderobe tot nutteloos voor verder gebruik. Met het wegdoen van de vodden was hij in nog geen kwartier klaar. Aan het einde van de avond kieperde hij oude kleding waar hij vanaf wilde in de stalen vierkante Humana-kledingbox op de hoek van de straat. Het textiel paste in een twee grote vuilniszakken. Het was hem nog meegevallen. Het voelde alsof hij een kleine bedevaart ondernam om zich van zijn oude ik te zuiveren. Het deponeren van de kledingstukken waaronder drie Italiaanse pakken die niet meer pasten en afgesleten waren bij de ellebogen, wond hem op. Bye, bye old boy. De man die hij ooit was geweest. Het ging naar Afrika waar het een Afrikaan zou behagen om in zijn pak de biografie van deze kleding voort te zetten. Zo’n Italiaanse pak van Ermenegildo Zegna, daar kon je toch wel mee aankomen op sollicitatiegesprek in Abidjan. Tot zijn grote verbazing veel schoenen. Het ging allemaal de bak in. Wat had hij veel schoenen versleten. Hij keek naar de schoenen die hij had aangetrokken voor de korte wandeling. Daar liep hij toch ook al twee jaar mee rond. Te lang. Hij trok ze uit. Op blote voeten huppelde hij terug naar huis, zijn gemoed verlicht, alsof er pus uit was gelopen om zich bij Lina te voegen. Toen hij naast haar schoof was ze al in slaap gevallen maar bij het eerste contact werd ze wakker. “Waar was je?” vroeg ze, haar rechterhand omklemde zijn penis. Hij ging er vanuit dat ze het tegen hem had en niet zijn penis. “Ik was oude kleding weggooien.” Het was de waarheid. Cabaratiers waren waarheidszoekers. Soms werd de waarheid gevonden, soms werd de waarheid weggegooid. Wat overbleef was de leegte. Soms een harde pik. “Heb je zin?” Waarom zou hij geen zin hebben. Sperma moest zwemmen.
Een taxi haalde hem op. Schiphol. Een lange file die hij mocht omzeilen omdat het reclamebureau een businessclass-ticket had geregeld. Vooruitgang was files mogen omzeilen. De grondstewardess lachte op een andere manier dan hij
10
28
ABP Wereld 3 | 2011
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:52 Pagina 29
gewend was bij de economy-balies. Vergulder, innemender, verlekkerd. De seks van de avond ervoor gloeide nog na in zijn lichaam. Wellicht straalde hij dat ook uit. “Bangkok,” zei ze en nam zijn paspoort in om het te controleren in de computer. “Voor een reclamespot. Werk.” Ze moest niet denken dat hij voor de seks ging. Voor seks ging hij naar huis. Hij vond de seks die hij thuis had al vies genoeg. “Ik wens u een goede reis.” Met de air van iemand die niet lang hoeft na te denken om iets snedigs te formuleren reageerde hij. “Wat mij betreft is de reis begonnen?” Hij kon niet aan haar gezicht zien of ze het waardeerde of haar onverschillig liet. Vakvrouw. Het vliegtuig kwam snel op koerssnelheid. De eerste paar uur sliep hij om de verloren slaap in te halen. Halverwege de vlucht kwam er een mededeling door dat de Boeing een tussenstop zou maken in Kazachstan.
11
ABP Wereld 3 | 2011
29
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:52 Pagina 30
Tot dan toe was alles heel voortvarend gegaan. Het slaapje was verkwikkend. Het eten was niet te zout en de champagne stroomde. Blijkbaar moest het vliegtuig bijtanken. De landing was van fluweel en het vliegtuig bleef stilstaan op de vluchtbaan. Voor een paar druppels benzine stonden er wel erg veel politiewagens om het vliegtuig, zag Lacomble. De stewardessen waren weg, er was niemand om champagne bij te schenken. Hij deed het zelf maar. Een glas, nog een. Door het gordijntje dat zijn compartiment van de minder bedeelden afscheidde keek hij naar hoe de passagiers die bezig waren om deze crisis te verwerken. Zo te zien in niet al te beste conditie want ze zagen eruit alsof ze levertraan hadden moeten slikken. Door het gangpad liepen gemaskerde mannen af en aan. Het had wel erg veel weg van een vliegtuigkaping. En dat allemaal om een beetje benzine? Ook vliegtuigkapingen waren aan inflatie onderhevig. Het kon verkeren. Als de kidnappers moslims waren had hij de champagne helemaal voor zichzelf alleen dus had het ook geen haast om nu snel door te klokken. Ze zaten hier wel even. De mannen spraken in gebroken Engels tot de passagiers. Het ging over ultimatums, er hing een bedreigende sfeer. De beklemming raakte hem ook, een beetje. Het had allemaal iets dieptriest. Als kind had hij al de goede gewoonte om van alles wat pijn zou kunnen doen snel weg te lopen. Was dat niet de basis van zijn koelbloedigheid? Niks dna, gewoon puur overlevingsinstinct. “Straks gaan ze dit vliegtuig bestormen en dan zitten we met de gebakken peren. Wie gaat mij in Bangkok vervangen?” Hij pakte zijn tas boven uit het bovenrek en zocht naar de uitgang. Die was half opengezet, hij duwde er tegenaan en het gevaarte zwiepte helemaal open. Waar een wil is, is een weg. De vliegtuigtrap stond er al, alleen niet tegen het vliegtuig aan. Hij zette een flinke stap, wist ternauwernood zijn rechtervoet op te krijgen. Gooide zijn tas vooruit, duwde zichzelf weg van het vliegtuig en kwam op de trap terecht, in zijn geheel. Hij begon aan zijn weg naar beneden. Van alle kanten schoot het licht op hem af. Ze moesten niet denken dat hij een slechterik was. Hij was een cabaratier op weg naar een reclame-spot.
De volgende aflevering, in ABP Wereld 4 | 2011, wordt geschreven door
Guus Middag 12
30
ABP Wereld 3 | 2011
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:52 Pagina 31
Vóór U Gelezen
Pensioen voor Dummies maakt lezen over pensioen niet leuk, maar wel te doen
S
inds kort in de schappen: Pensioen voor Dummies. Al jaren ben ik een liefhebber van de
boeken uit de ‘Voor Dummies’-reeks. En heb ik hiaten in opleiding en ontwikkeling meermaals kunnen wegwerken dankzij diverse boekjes uit de veel bekroonde reeks. Niet geheel tot mijn verbazing is er nu dan eindelijk ook een praktisch boek over pensioenen uit diezelfde serie. De schrijvers Erik Beckers en Robert Collignon hebben beiden, vanuit verschillende perspectieven, ruime ervaring op het gebied van pensioen. En hebben dit boek geschreven omdat het er nog niet was. Gelijk hebben ze. Pensioencursussen en -boeken voor specialisten zijn er genoeg. Ook is er een incidenteel boek met verhalen over pensionering en ouderdom. En zijn er wat pogingen ondernomen om pensioeninformatie laagdrempelig te maken voor consumenten. Maar een Voor Dummies-boek met de ambitie om pensioen voor iedereen simpel en toegankelijk, maar ook uitgebreid te maken, was er niet. Jammer, want pensioen is een onderwerp voor iedereen. En dat terwijl de meeste Nederlanders pensioen toch vooral zien als iets waar ze liever niet aan denken. Of pas te laat, erkennen de auteurs al meteen. Wie het daarom aandurft om het 256 pagina’s tellende boek ter hand te nemen, toont goede moed zich echt in zijn eigen pensioensituatie te willen verdiepen. Al is het wel even doorbijten, want de materie is en blijft taaie kost, hoe laagdrempelig ook opgeschreven. Gelukkig blijkt het boek geen cursus pensioenrecht. Eerder een doe- en opzoekboek dat op een relatief eenvoudige manier objectieve informatie geeft. De auteurs nemen de lezer stapje voor stapje mee in de pensioenwereld die voor velen toch een waar labyrint blijkt. En leren hem alles over pensioenopbouw, pensioenhiaten en eventuele risico’s voor je pensioen die op de loer liggen. Door op verschillende punten je eigen situatie in kaart te brengen, wordt pensioen ook leuker en relevanter. Hoe wil ik later leven? Sober als een monnik of liever flamboyant? En aan welk inkomen had ik daarbij gedacht? Het dwingt me als lezer om na te denken over mijn pensioen. Zijn mijn verwachtingen realistisch of verre van dat en dreig ik op mijn oude dag aan de bedelstaf te raken? Heb ik mijn zaakjes wel zo goed geregeld als ik denk of moet er nog een hoop gebeuren? De auteurs geven het terecht aan: de lezer hoeft zeker geen academisch geschoolde pensioenjurist te zijn om de ins en outs van ons pensioenstelsel te begrijpen en zijn eigen plan op te stellen. Door middel van checklists, aandachtspunten en een flinke dosis interessante tips en wetenswaardigheden heb ik ook voor mezelf eens alle mogelijkheden en risico’s op een rijtje gezet. Met het boek als leidraad kan dat voor werknemers in loondienst, maar ook voor bijvoorbeeld zelfstandigen zonder personeel zoals ik zelf.
Erik Beckers & Robert Collignon Pensioen voor Dummies Uitgeverij Pearson Education Benelux bv, 2010 260 pagina’s ISBD 978 90 430 2065 7 € 19,95
Positief aan het boek is de nuchtere, no-nonsense aanpak. Zonder met het vingertje te wijzen naar het vermaledijde pensioengat laten de auteurs de lezer zelf nadenken over zijn eigen situatie. Zelf heb ik ook wel het een en ander opgestoken. De belangrijkste tip uit het boek is er eentje die we eigenlijk wel kennen: voorkom verrassingen en zorg zelf voor je pensioentoekomst door op tijd actie te ondernemen. Pensioen is niet sexy. En dat geldt eveneens voor het boek. Je moet al een echte diehard zijn als je voor de leuk met het boek en een glaasje rosé in de zon gaat zitten. Integendeel: pensioen is ingewikkeld, saai en traag, maar wel van levensbelang. Pensioen voor Dummies helpt hooguit een beetje om dat laatste te leren inzien. Spannend wordt lezen over pensioen ook in dit boek echter geen moment, maar het maakt het in deze vorm wel te doen eens goed na te denken over je leven later.
Graziella Runchina
ABP Wereld 3 | 2011
31
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:52 Pagina 32
GOVERNANCE
Waarom is het ene
door Wilma van Hoeflaken fotografie Arthur Bagen
managementteam
Illustratie Geert Setola
effectiever dan het andere?
‘Wanneer is het goed genoeg?’
Wanneer is iemand een goede leider? En is dat te leren?
‘Leiderschap valt te leren, moed niet’ Het zijn vragen waarmee Mariëlle Heijltjes, hoogleraar managerial behaviour aan Maastricht University School of Business and Economics, zich dagelijks bezighoudt.
Verwevenheden ‘In Nederland zijn we al langer gewend aan managementteams met een collectieve verantwoordelijkheid. Nu zie je ook in andere landen een verschuiving ontstaan, in de Verenigde Staten bijvoorbeeld. De CEO is misschien nog wel het boegbeeld, degene die naar buiten treedt, maar het is een heel team dat verantwoordelijk is voor het reilen en zeilen van de organisatie’, zegt Heijltjes. Dat is een gevolg van de complexiteit van de omgeving waarin organisaties opereren. ‘Organisaties hebben te maken met de financiële crisis, met de globalisering, met werknemers die andere eisen stellen aan hun werkgever, met technologische veranderingen, met ecologische kwesties, er komt ontzettend veel bij kijken. Het fundamentele verschil met vroeger is dat een organisatie nu met al deze onderwerpen te maken heeft. Organisaties kunnen zich de luxe niet meer permitteren om zich ergens van af te sluiten. Vroeger konden ze zeggen: ik heb niks te maken met technologische veranderingen of met duurzaamheid, want dat is mijn sector niet. Of: ik hoef geen rekening te houden met de worklife balance, want ik kan genoeg werknemers krijgen. Het is nu allemaal veel meer met elkaar verweven. En omdat er geen CEO slim genoeg is om al die dingen alleen te kunnen overzien, zijn er managementteams nodig die vanuit een breder perspectief kunnen werken.’
32
ABP Wereld 3 | 2011
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:52 Pagina 33
Balans in belangen Maar zomaar een stel mensen bij elkaar zetten, leidt niet tot een goed
het belang van hun regio of divisie
managementteam. ‘Het kenmerk van
zijn, of een specifiek belang, zoals human resources, productie, logistiek
een team is dat er een onderlinge afhankelijkheidsrelatie is. Als die er
of finance. ‘Altijd speelt de vraag: het
niet is, heb je geen team nodig. Dan
is misschien wel goed voor de organi-
kun je het idee van het management-
satie als geheel, maar hoe verkoop ik
team net zo goed loslaten. Dat scheelt
deze beslissing aan mijn eigen ach-
een boel vergadertijd’, zegt Heijltjes.
terban of afdeling?’
Managementteams functioneren alleen maar goed als de teamleden beschikken over cognitieve flexibili-
Voorwaarden
teit. Dat is het vermogen om zich te
managementteam cognitief flexibel
verplaatsen in de andere leden. De
zijn en zich realiseren hoe het is om
leden hebben namelijk allemaal een
in de schoenen van hun collega te
duale identiteit. Zij moeten als lid van
staan, kan het managementteam effectief functioneren. ‘En ze moeten
het managementteam naar het alge-
Pas als de individuele leden van een
mene bedrijfs- of organisatiebelang
bij onderhandelingen uit zijn op een
kijken, maar ze hebben ook allemaal
win-winsituatie. Dat is ook een voor-
een deelbelang. Dat kan bijvoorbeeld
waarde’, stelt Heijltjes. Ze heeft al
ABP Wereld 3 | 2011
33
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:52 Pagina 34
heel wat teams in de praktijk zien
Mariëlle Heijltjes hoorde bij de tweede
gen voor executives en bij maatwerk-
functioneren. Zij en haar collega’s zijn
lichting studenten aan de faculteit der
opleidingen die bij bedrijven in-com-
dan aanwezig bij teamvergaderingen
economische wetenschappen, zoals de
pany worden gegeven. Daarnaast
en registreren wat er gebeurt. Alles
School of Business and Economics
heeft ze als hoogleraar met promo-
wordt op video vastgelegd en later
destijds heette. ‘Ik was ook gaan kij-
vendi te maken.
geanalyseerd. ‘Dan zie je vaak dat het
ken in Rotterdam en op Nyenrode,
ontbreekt aan cognitieve flexibiliteit
maar Maastricht stak er voor mij
Voorwaardelijke meerwaarde
en dat mensen onderhandelen vanuit
bovenuit. Zij hadden een n ieuw onderwijssysteem, probleemgestuurd
in hun eentje opererende CEO’s nood-
hun deelbelang. Dan zie je bijvoor-
Dat managementteams in plaats van
beeld dat de voorzitter van een
onderwijs, waarbij studenten in kleine
zakelijk zijn in een complexe samen-
managementteam wel zegt veel waarde te hechten aan de input van regio-
groepjes werken. De kennismakings-
leving staat voor haar buiten kijf.
bijeenkomst was op dezelfde manier
‘Maar dan moeten ze wel goed functi-
managers, maar daar in de besluitvor-
georganiseerd. Niet zo grootschalig als
oneren.’ Dat die teams divers moeten zijn samengesteld, vindt ze net zo
ming vervolgens weinig mee doet.’
bij andere universiteiten. Aan tafel
Veel leden van managementteams
zaten een hoogleraar en een student,
belangrijk. ‘Maar ook hier geldt dat
realiseren zich vaak niet eens hoe
plus een paar aankomende studenten
diversiteit alleen een meerwaarde
deelbelangen een rol spelen. En als ze
en hun ouders. Je kreeg echt een
heeft als de leden van het team over
het al weten, zijn ze zich niet bewust
gesprek. Dat sprak mij enorm aan.’
cognitieve flexibiliteit beschikken.
van het effect daarvan op hun hande-
Onderzoeken naar het effect van
len. En, in het verlengde daarvan, van
diversiteit spreken elkaar tegen. Dat
het effect van hun eigen handelen op
heeft hiermee te maken.’ Volgens
hun omgeving. ‘Dat is waar mijn leerstoel managerial behaviour om draait.
Mariëlle Heijltjes bestaan er verschillende opvattingen over de beste
Je bewust zijn van je eigen gedrag en het effect van je gedrag op je omge-
Het gedrag van managers
samenstelling van een team. ‘Er zijn mensen die de voorkeur geven aan
is buitengewoon belangrijk
steld is. Zo’n team kan gemakkelijker
een team dat homogeen samenge-
ving.’
met elkaar samenwerken, want het zijn mensen die elkaar snappen. Als je niet steeds aan elkaar hoeft uit te leggen wat je bedoelt, scheelt dat veel tijd. In een divers samengesteld team moet je goed naar elkaar luisteren en je best doen om elkaar te begrijpen.
Ervaringen verzamelen
Dan kijk je vanuit verschillend per-
In 1989 studeerde Heijltjes af, en ze
spectief naar aller lei onderwerpen. Dat is natuurlijk een groot voordeel,
werd achtereenvolgens assistent-inopleiding, docent, hoofddocent en
maar het kost wel energie.’ Voor veel
hoogleraar. Een paar keer maakte ze
organisaties zal een homogeen
een uitstapje naar het buitenland.
samengesteld team om die reden aan-
Haar afstudeerscriptie over logistiek
trekkelijker zijn. ‘Op de korte termijn
management en concurrentiestrategie
wel. Maar op de lange termijn creëer
maakte ze bij Dow Chemical in de
je daarmee je eigen valkuil, omdat je
Verenigde Staten. Bovendien studeer-
daarmee in een complexe omgeving
de ze in het kader van een uitwisse-
geen goede resultaten haalt.’
lingsprogramma een semester aan het
Aan tafel Mariëlle Heijltjes loopt al sinds 1985
MBA-programma van Indiana University School of Business. Tenslotte
Effect van je gedrag Het gedrag van managers is buitenge-
rond bij de Maastrichtse universiteit
werkte ze in 2005 een half jaar aan
woon belangrijk, niet alleen binnen
en ze houdt zich al bijna net zo lang
een technische universiteit in Nieuw-
het managementteam, maar in de
bezig met het functioneren van
Zeeland. Ondanks die buitenlandse
hele organisatie. ‘Self awareness, je
teams. ‘Toen ik als assistent-in-oplei-
ervaringen kwam ze steeds terug naar
bewust zijn van je gedrag en van het
ding mee deed aan een onderzoek
Maastricht. ‘Er kwam altijd iets
effect van je gedrag op anderen vind
naar het functioneren van organisa-
nieuws op mijn pad.’ Nu is ze director
ik een van de belangrijkste eisen die
ties in Europa, een soort benchmarkstudie, viel me al op dat de individuele
of postgraduate education. ‘Dat is
je aan leiders kunt stellen. Duurzaam
weer heel anders dan de programma’s
leiderschap betekent bijvoorbeeld iets
leden van managementteams over
voor de bachelor of masterstudenten.’
voor de manier waarop managers met
dezelfde onderwerpen vaak een totaal
Ze is onder andere betrokken bij de Executive MBA-ople iding, bij trainin-
werknemers omgaan. Als je die zo
tegengestelde mening hadden.’
34
ABP Wereld 3 | 2011
zwaar belast, dat ze thuis komen te
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:52 Pagina 35
Mariëlle Heijltjes: ‘Veel leden van managementteams realiseren zich vaak niet eens hoe deelbelangen een rol spelen’.
meer na. Dan gaan ze ervan uit dat dingen wél mogen als er geen regel is die zegt dat het níet mag. Daar is onlangs nog onderzoek naar gedaan.’
Belangrijke eerste stap De huidige generatie bachelor- en masterstudenten vinden verantwoordelijk gedrag erg belangrijk, valt haar op. ‘Ik weet niet hoe deze nieuwe generatie genoemd wordt, maar mij valt op dat het een zeer betrokken generatie is. Met deze mensen krijgen bedrijven in de toekomst te maken. Het zijn mensen die eisen stellen aan de worklife balance. Mensen die waarde hechten aan duurzaamheid, die een bijdrage willen leveren aan de maatschappij. Ze komen met kritische vragen naar de School of Business en Economics. Ze willen bijvoorbeeld weten op welke manier aandacht besteed wordt aan de maatschappelijke rol van organisaties, aan ethiek, en aan het besef dat niet alleen de shareholder belangrijk is. Zouden zij wakker geschud zijn door de crisis in de financiële wereld? ‘Die heeft ongetwijfeld geholpen, maar dit proces was al langer aan de gang. Maar de crisis heeft zeker geleid tot meer aandacht voor duurzaamheid en verantwoordelijk leiderschap.’ Ze vertelt over de Amerikaanse organisatiepsycholoog Simon, die in de jaren vijftig al stelde dat de mens nooit ‘optimizing’ kan zijn. ‘Je beschikt nooit over alle informatie, je handelt nooit volledig rationeel, zo werkt ons zitten met een burnout, ben je niet
bereidheid hebben om naar je eigen
brein nu eenmaal niet. Toch probeert
duurzaam bezig. Leiderschap zie ik
gedrag te kijken en naar het effect
men binnen organisaties nog voort-
overigens heel breed. Daarbij denk ik
van dat gedrag op anderen. Dat is te
durend te optimaliseren. Simon intro-
niet alleen aan de CEO of aan de
leren. Maar je hebt daar wel moed
duceerde daarom het begrip ‘satisfy-
leden van het managementteam.
voor nodig en dat is misschien niet
Mensen kunnen op veel plekken lei-
iets wat je kunt leren.’
ing’, resultaten die goed genoeg zijn. Dat zou een terugkerend thema in
derschapsrollen vervullen. De student
Verantwoordelijk gedrag is veel effec-
organisaties moeten zijn. Wanneer is
die deel uitmaakt van een onderzoek-
tiever dan het opstellen van regeltjes
het goed genoeg? Daarover twee keer
groep kan ook een leiderschapsrol
en codes, aldus Heijltjes. ‘Ik zeg niet
per jaar het gesprek aangaan, met het
vervullen.’
dat die regels en codes niet nodig zijn, maar je moet uitkijken dat je
management, met medewerkers en
niet te veel in regels vastlegt. Als je
het licht van duurzaam leiderschap
dat doet, denken mensen zelf niet
echt een stap gezet.’
Kan iedereen een goede leider worden? ‘Ik ben ervan overtuigd dat goed leiderschap te leren is. Je moet de
met aandeelhouders. Dan heb je in
ABP Wereld 3 | 2011
35
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:52 Pagina 36
‘ Je kunt aan circulaire arbeidsmigratie denken’
ADVIESRADEN VAN DE REGERING door Peter van Steen
fotografie Marcel Bekken
illustratie Jenny Lindhout
Het kabinet is verplicht om bij wijzigingen in de Vreemdelingenwet en andere wettelijke regelingen met verblijfsrechtelijke aspecten – een politiek beladen materie voor het huidige kabinet – het advies te vragen van de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken. Een gesprek met mevrouw mr. A.C.J. van Dooijeweert, voorzitter van de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken. Adriana van Dooijeweert is tevens coördinerend vicepresident van de rechtbank
Brede adviestaak
in ’s-Gravenhage.
De Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken zoals die nu functioneert, heeft een wettelijke basis in de Vreemdelingenwet die in 2000 in werking is getreden. Tot dan was de
36
ABP Wereld 3 | 2011
commissie vooral belast met indivi-
Immigratie- en Naturalisatiedienst
duele zaken van asielzoekers in de
(IND) aan de eerstelijnsrechter voor-
bezwaarfase. Sinds de inwerkingtre-
leggen. Daarna beslist in laatste
ding van de nieuwe Vreemdelingen-
instantie de Raad van State erover
wet kunnen asielzoekers hun bezwa-
wanneer in hoger beroep wordt
ren tegen beslissingen van de
gegaan. De Adviescommissie voor
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:52 Pagina 37
Vreemdelingenzaken heeft sindsdien
Verschillende uitleg
vreemdelingenzaken bij de rechtbank
een veel bredere, algemene advies-
Adriana van Dooijeweert begon haar
meer doe. Ook bij de strafsector, waar
taak. Het kabinet is verplicht om over
loopbaan als stafjurist bij de afdeling
ik nu werk, wil ik aan zaken van
alle wijzigingen in de Vreemdelingen-
Rechtspraak van de Raad van State.
mensen die uitsluitend in verband
wet en andere wettelijke regelingen
Vervolgens was ze algemeen
met hun illegaliteit in Nederland wor-
met verblijfsrechtelijke aspecten het
bestuursrechter in ’s Hertogenbosch,
den opgepakt, iets waarover de
advies van de commissie te vragen en
waar ze onder meer veel sociaal ver-
Adviescommissie voor Vreemdelin-
moet daar vervolgens binnen drie
zekeringsrecht deed en ook pensioen-
genzaken ook adviseert, als rechter
maanden op reageren, ‘en dat laatste gebeurt bijna nooit, maar dat begrij-
zaken behandelde. Daarna was ze de laatste voorzitter van de zogenoemde
mijn vingers niet branden.’
pen we best’, zegt commissievoorzit-
Rechtseenheidskamer Vreemdelin-
Werkwijze
ter Van Dooijeweert.
genzaken. De herziening van de
De Adviescommissie voor
Vreemdelingenwet in 1994 had ertoe geleid dat de Haagse rechtbank, met
Vreemdelingenzaken bestaat uit tien leden, inclusief de voorzitter. Zij heb-
vier nevenzittingsplaatsen, in eerste
ben uiteenlopende achtergronden:
en laatste instantie bevoegd was om
een voormalig ambassadeur, een
zaken van asielzoekers te behande-
hoogleraar Europees asielrecht, een
len. Om de rechtseenheid in de
hoogleraar Methoden en technieken
vreemdelingenrechtspraak te bevor-
van criminologisch onderzoek, een
deren, besloot de rechtbank een bij-
emeritus hoogleraar Immigratierecht,
zondere meervoudige kamer te formeren, de Rechtseenheidskamer. Van
sering en overheidsstrategie, een lid
Dooijeweert: ‘Het kon natuurlijk niet
van het College van Bestuur van de
zo zijn dat bijvoorbeeld de rechtbank
Haagse Hogeschool, een emeritus
in Haarlem Sri Lanka wel als veilig beoordeelde en de rechtbank in
hoogleraar Interculturele communicatie, een hoogleraar Rechtssociologie
Zwolle niet. Ook was het raar dat een
en een arts. Zij komen zo’n tien keer
wetsbepaling door de ene rechtbank
per jaar in een plenaire vergadering
anders werd uitgelegd dan door de
bijeen en vergaderen daarnaast in
een adviseur Strategische beleidsadvi-
andere. Een en ander leidde er des-
subcommissies zo vaak als nodig is
tijds toe dat advocaten gingen
om tot een goed advies te komen.
forumshoppen – en dat kon ook.
Regelmatig worden externe deskundi-
We hebben toen het Vreemdelingenberaad opgericht – een maandelijks overleg van de vijf voorzitters van de
gen aan de subcommissies toege-
vreemdelingenkamers – en de Rechts-
voegd, soms ook worden onderzoeken uitbesteed en geregeld organiseert de
de Vreemdelingenwet in 2000 had
commissie expertmeetings met deskundigen in het veld. De commissie wordt ondersteund door een formatie
deze geen functie meer en konden we
van tien fte’s. De leden van de com-
onszelf opheffen.’
missie onderhouden intensieve con-
Seventy-seventy
en, nationaal en internationaal, die
Als voorzitter van de
desgevraagd ook de onderwerpen
Rechtseenheidskamer deed Adriana
aandragen die in aanmerking komen
eenheidskamer. Na de herziening van
tacten met organisaties en individu-
‘Een opvang aan de rand van Europa is denkbaar’
van Dooijeweert veel ervaring met
om er een advies over uit te brengen.
vreemdelingenzaken op en daarom
Deze onderwerpen komen op een
was zij in 2008 de geschikte opvolger van Teun van Os van den Abeelen als
groslijst te staan, waarna in de ple-
voorzitter van de Adviescommissie
naire vergadering een selectie wordt gemaakt die aan de verantwoordelijke
voor Vreemdelingenzaken. ‘Het staat
bewindspersonen wordt voorgelegd.
in de wet dat de voorzitter bij voor-
In het laatste kabinet Balkenende
keur een rechterlijk ambtenaar is die
waren dat de minister en staatssecre-
met rechtszaken is belast’, legt Van
taris van Justitie, Ernst Hirsch Ballin
Dooijeweert uit. ‘De tijdsverdeling tus-
en Nebahat Albayrak, en in het kabi-
sen commissievoorzitter en het rech-
net Rutte is het de minister voor
terschap is fifty-fifty, maar mijn echt-
Immigratie en Asiel, Gerd Leers.
genoot zegt altijd dat het seventy-
Uiteindelijk stelt de ministerraad het
seventy is. Overigens spreekt het vanzelf, vind ik althans, dat ik nu geen
werkprogramma van de Adviescommissie vast.
ABP Wereld 3 | 2011
37
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:52 Pagina 38
Asielaanvraag elders
eel in combinatie met een evenredige
De Adviescommissie voor
verdeling van asielzoekers over de lid-
Vreemdelingenzaken heeft in de afge-
staten. Je kunt bijvoorbeeld denken
lopen jaren over een veelheid aan
aan een opvang aan de rand van
onderwerpen advies uitgebracht –
Europa of zelfs vlakbij conflictgebie-
gevraagd en ongevraagd. Sommige
den waar mensen asiel kunnen aan-
adviezen zijn op toekomstig beleid
vragen. Als ze dan door de procedure
gericht en behoeven bij wijze van
heen zijn, kunnen ze naar het land
spreken een lang rijpingsproces, ter-
doorreizen dat asiel heeft verleend.
wijl andere direct bij de actualiteit
Onze conclusie is dat het een goed
‘Twijfel of strafbaarstelling
aansluiten. Een voorbeeld van deze laatste categorie is het advies over
idee is om verder te ontwikkelen, maar er zitten ongelofelijk veel haken
illegaliteit een juiste
‘external processing’ ofwel de moge-
en ogen aan. Als je het doet, moet je
lijkheid om asielzoekers aanvraagpro-
het Europees doen, of met een aantal
cedures te laten doorlopen elders dan
landen, en moet je heel veel zaken
Adriana van Dooijeweert:
in het land waar ze asiel willen aan-
juridisch beter hebben geregeld.
‘Over de mogelijkheid van asielaanvragen
vragen. Adriana van Dooijeweert:
Het is in ieder geval duidelijk dat
elders wordt al heel lang gesproken –
‘Dit advies heeft natuurlijk veel actu-
daarvoor veel meer geharmoniseerd
maar het is er nooit van gekomen’.
aliteitswaarde door wat er met de
Europees asielbeleid moet zijn dan er
Noord-Afrikaanse vluchtelingen bij
nu is.’
maatregel is’
Lampedusa is gebeurd en met de immigranten bij de grens van Griekenland. Het is duidelijk dat Italië en Griekenland qua procedures en qua opvang er helemaal niet op zijn
38
ABP Wereld 3 | 2011
Strafbaarstelling van illegaliteit Eveneens actueel én politiek beladen is het advies over de strafbaarstelling van illegaliteit. Van Dooijeweert: ‘We
ingesteld om zulke grote groepen
hebben daar ongevraagd advies over
mensen binnen te krijgen. Over de
uitgebracht, omdat illegaliteit straf-
mogelijkheid van “external proces-
baar stellen, zonder dat iemand ook
sing” wordt al heel lang gesproken
nog eens steelt of anderszins een
– Tony Blair heeft er destijds al eens
gevaar voor de openbare orde is, op
een aanzet toe gegeven – maar het is
een heel snelle manier voor een deel
er nooit van gekomen. Op verzoek
al is verwezenlijkt doordat de rege-
van Albayrak hebben wij nog eens
ring een voorstel tot wijziging van de
onderzocht welke juridische en prak-
Vreemdelingenwet in verband met de
tische mogelijkheden er zijn, eventu-
implementatie van de Europese
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:52 Pagina 39
terugkeerrichtlijn aan de Tweede
je goede afspraken kunt maken, voor
Kamer heeft voorgelegd. Via die weg
hooguit drie jaar – anders krijgt
Van Dooijeweert, ‘maar andere consequenties zijn er niet. Wij zijn er voor
zou die strafbaarstelling als sanctie
iemand een recht op gezinshereni-
de regering en het parlement en wij
op het overtreden van een Europees
ging – hier laat werken. Daar hebben
passen dezelfde toets toe, ongeacht
inreisverbod al voor een grote catego-
wij wat aan en daar hebben zij ook
de politieke kleur van de coalitie, op
rie vreemdelingen kunnen worden
wat aan, want die mensen gaan beter
de wetgeving en het beleid dat ons
gerealiseerd. Dat is allemaal heel snel
opgeleid naar hun land terug en heb-
wordt voorgeschoteld. Zo lang we in
gegaan en ons is niet om advies
ben geld verdiend voor als ze weer
Nederland een democratisch gekozen
gevraagd. Daarom vonden wij dat we
thuis zijn. Wat je natuurlijk wel moet
regering hebben, is het voor ons werk
om te beginnen moesten laten blijken
voorkomen, is ‘braindrain’, dus dat er
niet heel relevant welke partijen
dat we de manier waarop dit is
op een gegeven moment in het land van herkomst niet voldoende gekwa-
daarin vertegenwoordigd zijn.’ Van Dooijeweert verwacht in dit ver-
gebeurd, via die implementatie van de EU-richtlijn, niet de juiste achten.
lificeerde arbeidskrachten meer zijn.
band dat het kabinet vanuit de wens
Bovendien hebben we aangegeven het
Als je op deze manier over migratie
om immigratie verder te beperken,
inhoudelijk geen goed idee te vinden,
praat, heb je al een wat andere toon
juridische grenzen zal opzoeken.
omdat het strafbaar stellen van illega-
te pakken. Toch hebben we gemerkt
Wanneer die echter worden over-
liteit als zodanig volgens ons voor een
dat het onderwerp buitengewoon
schreden, zal het Mensenrechtenhof
belangrijk deel symboolwetgeving is
gevoelig ligt. Iedereen heeft het
in Straatsburg of het Hof van Justitie
en omdat we ons ernstig afvragen of
schrikbeeld van wat er in de jaren
in Luxemburg Nederland corrigeren.
er bij politie, justitie en de rechterlijke
zestig niet goed is gegaan met de
Van Dooijeweert tot slot: ‘Er is veel
macht voldoende capaciteit is om
gastarbeiders uit Turkije, Marokko,
kritiek op de hoven in Straatsburg en
mensen te gaan oppakken en vervolgen die alleen maar illegaal zijn en
Spanje en Italië. Je wilt daarom zekerheden inbouwen dat mensen ook teruggaan, bijvoorbeeld door een deel
Luxemburg. Er wordt gezegd dat zij de beleidsvrijheid van de nationale staten te veel beperken en een opvatting
verder niets hebben misdaan. Voor mensen die verder niets op hun kerf-
van het loon of het pensioen pas na
van mensenrechten hebben die veel
stok hebben, wordt het op deze
terugkeer uit te betalen, maar juri-
te breed is. Daar zijn verschillende
manier bijna onmogelijk om ooit nog
disch kan dat helemaal niet. We heb-
meningen over, maar linksom of
een regulier verblijf in Nederland te
ben een aantal praktische aanbevelin-
rechtsom zal ook dit kabinet moeten
krijgen. Wij betwijfelen daarom of die
gen gedaan en voorgesteld om een
accepteren wat Straatsburg of Luxem-
strafbaarstelling vooral uit het oog-
pilot op te zetten met één of twee
burg van een bepaalde maatregel zal
punt van proportionaliteit een juiste
landen en in het totaal duizend of
vinden.’
maatregel is.’
twaalfhonderd mensen. Het valt ech-
Tijdelijke arbeidsmigratie
voldoende politieke wil is om daar-
Dit is de vijftiende aflevering in een serie
Nog enkele andere voorbeelden van
mee verder te gaan.’
artikelen over adviesorganen.
de ruim dertig adviezen die de Adviescommissie voor Vreemdelin-
Scherper aan de wind
geschetst van de Adviesraad Internati-
genzaken inmiddels heeft uitge-
Niet alleen de politieke wil is in de
onale Vraagstukken, de Gezondheids-
bracht, zijn die over identiteits- en
afgelopen jaren sterk gewijzigd.
raad, de Raad voor Cultuur, de Raad
documentfraude, de complexiteit van
De gedoogconstructie van het huidige
voor het openbaar bestuur, de Raad
regelingen voor vreemdelingen, de
kabinet heeft er onmiskenbaar toe
voor de financiële verhoudingen,
inperking van huwelijksmigratie,
geleid dat het vluchtelingen- en
de Wetenschappelijke Raad voor het
mensenhandel en tijdelijke arbeids-
vreemdelingenbeleid is verhard of,
Regeringsbeleid, de Onderwijsraad,
migratie. Over dit laatste advies zegt
zoals Adriana van Dooijeweert het
Adriana van Dooijeweert: ‘Je kunt er
formuleert, dat er ‘mogelijk scherper
de Raad voor het Landelijk Gebied, de Algemene Energieraad, de Raad voor
niet omheen, wat je politiek ook wilt,
aan de wind wordt gezeild.’ Directe
Maatschappelijke Ontwikkeling, de Raad
dat we in Nederland immigranten nodig zullen hebben. We hebben met
consequenties voor de Adviescom-
voor de Wadden, de Raad voor Verkeer en Waterstaat en het Planbureau voor
een gigantische vergrijzing te maken
missie voor Vreemdelingenzaken zijn dat er nu weer een aparte bewinds-
en hoe je het ook wendt of keert, we
persoon voor Immigratie en Asiel is,
ter nog te bezien of er op dit moment
In de vorige afleveringen werd het profiel
zullen straks voor allerlei beroepen,
waardoor de commissie niet meer
geschoolde en ongeschoolde arbeid,
met het ministerie van Justitie maar
mensen nodig hebben. Om iets aan
met Binnenlandse Zaken en Konink-
deze problematiek te doen, zonder
rijksrelaties heeft te maken, en dat in
dat je meteen tienduizenden mensen
de komende jaren in het beleid en de
in het land krijgt die misschien voor
wetgeving veel zal gaan veranderen,
altijd hier willen blijven, kun je aan
waarbij om advies van de Adviescom-
circulaire migratie denken. Dit houdt
missie zal worden gevraagd. ‘We zul-
in dat je mensen uit landen waarmee
len het dus heel druk krijgen’, aldus
de Leefomgeving.
ABP Wereld 3 | 2011
39
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 16:58 Pagina 40
RIJKSOVERHEID door Job Creyghton fotografie Joyce Vlaming
De Staatscourant: dat was eens. Willen we nu weten wat er zich op bestuurlijk niveau in de staat der Nederlanden afspeelt, dan moeten we naar
Snelle, flexibele, virtuele, zelfbewuste dame
officielebekendmakingen.nl.
Sinds 2008 zijn regeringen verplicht burgers elektronisch te informeren volgens de Wet Elektronische Berichtgeving (WEB) en is wet- en regelgeving pas van kracht als ze online is gepubliceerd. Is daarmee De Staatscourant verdwenen?
Verjongingskuur Ja en nee. De Staatscourant verschijnt tegenwoordig online onder haar nieuwe naam: SC, wetten en regels verklaard. Maar ook is er een papieren editie, die één keer per week verschijnt. Daarin treffen we een samen-
‘Een blad voor het bedrijfsleven en voor ambtenaren’
vatting van de wet- en regelgeving aan, met artikelen, commentaar en columns. De Staatscourant: dat was een gerespecteerde oude dame die haar werk in stilte deed, gedegen en met toewijding. Een Courant met een hoofdletter C inderdaad. Aan haar redactionele erflater, SC, is de moderniteit niet
40
ABP Wereld 3 | 2011
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:52 Pagina 41
voorbijgaan. De dame heeft een stevi-
Wetten en regels waarderen
ge verjongingskuur ondergaan. Ze is
Lezers van de krant werken bij speci-
zij bij ons lezen hoe zakelijke gebrui-
snel, flexibel en virtueel geworden,
fieke bedrijfstakken zoals de advoca-
kers wetten en regels waarderen.’
zich bewust van haar voorkomen. Martijn van der Kooij, hoofdredacteur:
tuur, het notariaat, de accountancy, maar ook de KvK, de vakbonden
Alerts
‘SC heeft een frissere lay-out, een ste-
en de werkgevers. Van der Kooij: ‘We
De krant is dus digitaal geworden en
ambtenaren aantrekkelijk is, omdat
viger inhoud en wordt gemaakt van-
geven informatie zodat beleidsmakers
probeert aan de vraag van haar lezers
uit de lezer’.
snel kunnen anticiperen op komend
te voldoen. Martijn van der Kooij:
beleid. Het blad is er voor het bedrijfs-
‘In de loop van de 21ste eeuw is er
leven en voor ambtenaren, waarbij
steeds meer informatie in digitale
die eerste groep de belangrijkste doel-
vorm beschikbaar gekomen. Abonnees
groep is. We denken dat de krant voor
krijgen een e-nieuwsbrief en toegang
Martijn van der Kooij (rechts):
tot een databank met wet- en regelge-
‘Binnenkort verschijnt er een iPad app,
ving.’ De papieren editie verwijst door
waardoor mensen het blad digitaal kunnen
naar de website van SC. En de krant
downloaden en lezen’.
wordt interactief. Van der Kooij:
Maurits van den Toorn:
‘Binnenk ort verschijnt er een iPad app, waardoor mensen het blad digitaal
‘Publicaties zijn van nationaal belang voor
kunnen downloaden en lezen.
de democratie’.
Abonnees krijgen nu al alerts op weten regelgeving die voor hen interessant kan zijn. Het wordt een interactief product met steeds meer zoekfuncties: alleen zoeken naar specifieke info. We zijn bezig met de nodige verfijningen.’
ABP Wereld 3 | 2011
41
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:52 Pagina 42
De Staatscourant als SC met steeds meer zoekfuncties interactief
42
ABP Wereld 3 | 2011
Geen zeggenschap overheid
Op de ipad is straks pay per view
Op de vraag hoe groot het abonnementenbestand is moet van der Kooij
mogelijk.’ Aardig detail: De oude Staatscourant had als enige in de
het antwoord schuldig blijven:
wereld een redactioneel deel waarbij
‘De oplage is 3500 voor de papieren
de overheid niet meelas. Wel achteraf,
krant maar er is een aantal elektroni-
want De Staatscourant mocht natuur-
sche abonnementsvormen, onder
lijk niet uit de bocht vliegen.
andere voor gemeenten en bedrijven
SC bestaat nog steeds uit een deel
met bijvoorbeeld onbeperkt toegang
met regelgeving en een deel met
tot het deel van onze site voor abon-
redactie. Maar de zeggenschap van de
nees.
overheid is nu nul.
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:52 Pagina 43
Historisch bronnenmateriaal De Staatscourant heeft een interes-
bijvoorbeeld in het nummer van augustus 1939 het bevel tot algemene
aan iets veranderen. Den Haan moet
sante historie. Maurits van den Toorn
mobilisatie. Het is belangrijk bron-
de krant toegankelijker maken, in
vanaf 1990 bij de Staatscourant en
nenmateriaal.’
overeenstemming met de tijdgeest van meer openbaarheid van bestuur.
Krantengeschiedenis
Er verschijnen voorzichtig foto’s en
van 2008 tot 2011 hoofdredacteur van SC, heeft er een studie van gemaakt.
aan het roer komt gaat er langzaam-
Van den Toorn: ‘Publicaties zijn van
Om de Werdegang van de krant
persberichten, en toespraken van
nationaal belang voor de democratie.
opwindend te noemen is misschien
bewindslieden.
En voor historici. Je vindt er de aan-
lichtelijk overdreven maar helemaal
kondiging van huwelijken en overlij-
rimpelloos is die geschiedenis nou
Gedurfdere inhoud
den van het koninklijk huis en
ook weer niet. Toen prins Willem van
Maar er is wantrouwen en dat blijft.
Oranje in 1813 uit ballingschap terug-
Van twee kanten: politiek en regering
De Nederlandse overheid heeft een aantal mogelijkheden om haar besluiten en wet- en regelgeving openbaar te maken.
keerde, was een van zijn eerste daden
zijn bang voor een al te kritische
de oprichting van de krant in 1814. Het blad is dus ouder dan het koning-
stem, de media vrezen een krant die danst naar de pijpen van de macht.
schap. Van den Toorn: ‘Willem
Er zijn incidenten waarbij de gevoelig-
gebruikte de krant niet alleen om
heden aan de oppervlakte komen.
besluiten kenbaar te maken, hij
De print van een toespraak van prins Bernhard waarin hij dienstplichtigen
beschouwde het blad min of meer als zijn persoonlijke eigendom en
slapjanussen noemt die vooral gevul-
In de eerste plaats is daar de site officielekendmakingen.nl
gebruikte het als propaganda-instru-
de koeken eten, roept de vraag op of
ment. Hij schuwde het niet om er zijn
de krant dat nou wel moet afdrukken.
Waaronder:
critici stevig in aan te pakken. Let wel:
Een toespraak van Wim Meijer waarin
n Het Tractatenblad waarin verdra-
op staatskosten.’ De koning was wel
hij VVD en CPN op één hoop gooit
gen en overeenkomsten met het
zo handig om het de concurrentie
loopt uit op een rel. Toch gaat de
buitenland verschijnen. n Het Staatsblad waarin wet- en
knap moeilijk te maken via het dagbladzegel: een forse belasting voor
komen features zoals congresversla-
regelgeving van de regering een
andere periodieken. Ook moest de
gen, rubrieken zoals het arbeidsrecht,
plaats krijgt.
Staatscourant in “sociëteiten, loge-
n De Staatscourant waarin alle besluiten, wet- en regelgeving van de overheid staan. Inclusief die van
columns van wetenschappers, politici, ondernemers en journalisten. In 1985
liggen, wat op zich al een flinke opla-
wordt de vorm opnieuw gemoderni-
ge garandeerde.’
seerd en sinds 1988 is er structureel
provincies en gemeenten.
Maar er kwam kritiek op dit monopo-
aandacht voor Europees nieuws en
lie vanuit de vrije pers. En ook het
Europees recht.
menten en koffijhuizen” op de tafel
krant verder op de ingeslagen weg: er
Dan is er de SC online:
parlement oefende druk uit om het
Wetten en regels verklaard.
gehate dagbladzegel af te schaffen.
Delicate publicaties
De opvolger van de oude Staatscou-
In 1869 werd het geschrapt onder
In 1998 krijgt Sjerp van der Vaart,
rant als het om de duiding van
druk van liberale politici. De dagbladtarieven konden worden gehalveerd,
opvolger van den Haan, opdracht om
wat een spectaculaire groei voor de
achtergrond speelt de verzelfstandi-
wetten en regels gaat.
En de SC krant
een kwaliteitskrant te maken; op de
onafhankelijke pers betekende.
ging van de Sdu een rol. Er wordt
Eerste foto’s
redelijk uitgelegd wat wel en wat niet geplaatst mag worden; de redactie is
en duidingen, commentaren en
In de tweede helft van de 19de en de
vrij de journalistieke artikelen te
columns van de redactie en specia-
eerste helft van de 20ste eeuw bleef
plaatsen voor zover die in het kader
listen.
de positie van de Staatscourant nage-
van de krant passen. Er is ruimte voor
Een papieren uitgave met een samenvatting van wetten en regels,
noeg dezelfde: het was de krant die
interpretatie en er is geen censuur.
Al deze organen worden uitgegeven
overheidsmaatregelen openbaar
Van den Toorn: ‘Het verschilt wel per
door de in 1998 verzelfstandigde Sdu, de Nederlandse Staatsdruk-
maakte. Pas tegen het einde van de
minister hoe ze tegen publiceren aan-
jaren zestig van de 20ste eeuw kwam
kijken. Peper was bijvoorbeeld niet zo
kerij en Uitgeverij.
de krant in een ander vaarwater terecht. Nog aan het begin van die
benauwd, Klaas de Vries was wat
decade laat de commissie Jeukens
De krant beperkt zich tot artikelen die
weten dat de krant zich moet houden wil zeggen, lappen tekst in een vaste
relevant zijn voor het beleid. Het genre commentaar en opinie is ingevoerd, maar wordt geschreven door
volgorde: de krant is één grote letter-
vaklieden. De redactie als instituut
brij. Als dan Adrie den Haan in 1969
houdt zich afzijdig.
aan de officiële bekendmakingen. Dat
voorzichtiger, net als Remkes.’
ABP Wereld 3 | 2011
43
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:52 Pagina 44
Inhoud verschuift Een keerpunt vormt de scoop dat Klaas de Vries het voorstel voor de vorming van Twentestad zal intrekken, nog voordat hij de kamer heeft kunnen inlichten. De minister is ‘not amused’ als hij dit nieuws in zijn eigen krant moet lezen. Er volgt dan ook een pittige discussie. Onder de opvolger van Van der Vaart, de Jong, wordt de krant weer een vakkrant die haar lezers informeert over overheidsbeleid en ontwikkelingen op de terreinen van wet- en regelgeving. Er is wel nog plaats voor nieuws en achtergrond en voor beeld en interviews. Op 1 juli 2009 krijgt staatssecretaris Ank Bijleveld tenslotte het laatste exemplaar van de oude Staatscourant overhandigd. Vanaf dat moment neemt SC de redactionele fakkel over.
44
ABP Wereld 3 | 2011
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:52 Pagina 45
‘Vertrouwen geven en luisteren naar onze leerlingen’ ONDERWIJS
door Karin Dormans
fotografie Arthur Bagen
Ze zijn er nog: mensen die onderwijsvernieuwingen consequent doorvoeren op basis van een gefundeerde visie op de ontwikkeling van jonge mensen. Henk van den Heuvel is zo iemand. Sinds
College Den Hulster heeft een technasium,
2008 is hij voorzitter van het overkoepe-
een tweetalig vwo en heeft de status van
lend College van Bestuur OGVO – Onder-
LOOT-school. Wat de campussen gemeen-
wijsgemeenschap Venlo en Omstreken.
schappelijk hebben is dat leerlingen én
Drie profielen
docenten er worden uitgedaagd om hun talenten te ontwikkelen en te presteren.
De OGVO heeft drie campussen met elk
Dat leidt zowel tot goede resultaten voor
een eigen profiel, waar alle leerlingen uit
de school als geheel, als voor individuele
Venlo en directe omgeving terecht kunnen
leerlingen gedurende hun gehele leerweg.
voor voortgezet onderwijs. Henk van den Heuvel: ‘We hebben momenteel iets meer
Bewegingsruimte
dan 6000 leerlingen, terwijl de verwachting was dat we er 5500 zouden hebben. Je zou
werkt hij aan wat hem al sinds zijn eerste
zeggen: drie scholen in één stad onder één
onderwijsbaan als docent Engels voor ogen
Henk van den Heuvel is gedreven. Bij OGVO
koepel, dat betekent eenheidsworst. Toch
stond: ‘Elke leerling het best denkbare
slagen we erin om verschillende typen
onderwijs bieden. De kernvraag is: hoe richten we dat in? Technisch kan het, maar
leerlingen passende leeromgevingen te bieden.’ Het Blariacumcollege legt het
hoe geef je integraal leren vorm in de
accent op taalonderwijs (inclusief Chinees
dagelijkse praktijk? De profilering van de
en Spaans) en de voorbereiding van leer-
campussen is daarin belangrijk, maar waar
lingen op wetenschappelijk georiënteerd
het in feite om gaat is dat we leerlingen en
onderzoek en werken in business in de brede zin van het woord. Het Valuascollege
plek, een soort thuisbasis. Dat vertalen wij
biedt naast een breed vakkenpakket een
zoveel mogelijk in een kleinschalige orga-
docenten ruimte geven én een herkenbare
goede aansluiting op vervolgonderwijs in
nisatie; de teams bestaan uit ongeveer
de culturele richting, mede door vooroplei-
15 docenten die binnen duidelijke kaders de ruimte hebben om gezamenlijk hun
dingen voor dans en conservatorium.
ABP Wereld 3 | 2011
45
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:52 Pagina 46
Luisteren naar onze leerlingen is
dôme is de fysieke vertaling van samenwerking tussen vmbo en mbo
daarbij een majeur ingrediënt net als
op het gebied van techniekopleidin-
het gegeven dat je vertrouwen geeft.
gen. In goede samenwerking bevor-
eigen vormen te ontwikkelen.
Als leidinggevende heb je daarin een
dert het Technodôme een betere
voorbeeldrol. Dat betekent dat contro-
afstemming van het techniekpro-
le niet centraal mag staan. De conse-
gramma van vmbo tot en met mbo.
quentie is dat je je kwetsbaar opstelt
Dat is nodig, want er blijkt overlap in de opbouw van de leerstof te zitten
Organiseren rond de ontwikkeling van talent
en soms is er ook sprake van een verkeerde volgorde. In een doorlopend
en soms moet erkennen dat je iets niet weet of zelfs dat je een verkeerde
traject maak je daarover afspraken, je stemt de bestaande visies op elkaar
beslissing hebt genomen. Voor ons als leidinggevenden betekent dit: de
af. Ons doel is om het traject ook ver-
kaders aangeven waarbinnen goed
drie jaar hun startkwalificatie halen.’
kort aan te bieden, zodat leerlingen in
onderwijs kan plaatsvinden en de mensen faciliteren om dat te realise-
Gluren bij de buren
ren. En dan zie je dat meer doen niet
‘Ook in het algemeen vormend onder-
altijd meer hoeft te kosten. Al moet je
wijs zoeken we de samenwerking.
op een begroting van 50 miljoen euro
Met Fontys Hogescholen hebben we
met 36 miljoen aan personeelslasten
samen een aantal pilots. In de eerste
natuurlijk goed afwegen wat je wel en
jaren van het hbo valt ongeveer 40%
niet doet. Bovendien vormt de wet-
van de leerlingen uit. Dat komt voor een deel omdat ze geen of een te roos-
en regelgeving af en toe een stevige barrière.’
kleurig beroepsbeeld hebben. Wij geven leerlingen de kans om zich een
Snel of uitgebreid?
beeld te vormen door lessen te volgen
De ruimte binnen de Onderwijsge-
bij Fontys. In dat kader gaan ook onze
meenschap Venlo en Omstreken heeft
docenten buiten de deur kijken, zodat
geleid tot een groot aantal ontwikke-
ze weten wat er in het beroepsdomein
lingen. Henk van den Heuvel noemt
en in het vervolgonderwijs gebeurt.’
een paar belangrijke voorbeelden: ‘We
En daarmee belandt Henk van den
werken aan de flexibilisering van het
Heuvel bij een onderwerp waar OGVO
onderwijs door leerlijnen zowel te
zeer veel belang aan hecht: de docent.
verkorten als te verdiepen. Op den duur kan dat betekenen dat de geijkte
Docenten: een schaars goed
diploma’s verdwijnen. Je zou meer
Ook Venlo heeft te maken met de
naar certificering kunnen gaan, waarbij leerlingen vakken op verschillende
zogenaamde ontgroening en vergrijzing. De verwachting was dat het
niveaus afsluiten, passend bij hun
leerlingaantal tussen 2010 en 2020
toekomstwensen. Daar ligt momen-
zou dalen met 12%. Die daling heeft
teel echter nog een stevige beperking
weliswaar nog niet echt ingezet, maar
in de wetgeving. Verder zijn we bezig
zal zeker volgen. Een andere bewe-
met doorlopende leerlijnen waardoor
ging, die helaas niet parallel loopt, is
leerlingen hun leertraject soepeler
de afname van het aantal beschikbare
doorlopen. Met ROC Gilde Opleidin-
docenten. Veel medewerkers gaan de
gen werken we aan pilots voor de
komende jaren met pensioen, reden
opleidingen horeca, toerisme en voe-
waarom OGVO zich inspant om een tekort aan docenten te voorkomen.
ding, ICT en techniek. Het Techno-
OGVO hecht zeer veel belang aan docent
Henk van den Heuvel: ‘We zijn hier bij OGVO met heel veel mooie en inspirerende ontwikkelingen bezig. Uiteraard maakt dat de wereld niet eenvoudiger, maar het geeft wel veel energie.’
46
ABP Wereld 3 | 2011
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:52 Pagina 47
ABP Wereld 3 | 2011
47
ABP-Wereld 3-2011-binnen:ABP3xnieuw 03-10-11 10:52 Pagina 48
‘We hebben 520 onderwijsgevenden en in het schooljaar 2009-2010 hadden we ongeveer 200 stagiairs. Dat is een bewuste keuze. Wij willen de begeleidingscapaciteit graag vrijmaken, omdat wij verwachten dat een deel van de eerste- en tweedegraders die we opleiden, ook bij ons komen werken. We doen dit in samenwerking met het Dendron College in Horst en het Raayland College in Venray. Gezamenlijk kunnen wij studenten het opleidingenspectrum bieden dat ze nodig hebben. Ze krijgen de kans om vijf verschillende scholen te leren kennen, de kwaliteit te bekijken en de vraag te beantwoorden welke het beste bij hun past. Waar mogelijk bieden we deze stagiairs in het vierde jaar een LIO-contract: leraar in opleiding. Daarnaast bieden wij nog niet bevoegde docenten van bijvoorbeeld de pedagogische academie de gelegenheid om bij ons leren en werken te combineren. Ook
85 jaar ABP
weer met de bedoeling dat ze bij ons blijven wer-
Inhoud:
ken.’
De geschiedenis van ABP 1922-2007
Pedagogische klas
levendig beschreven en in een historisch
‘Een andere bron vormen de zij-instromers. Wij
perspectief geplaatst.
toetsen hun motivatie en bieden jaarlijks de gele-
Het boek bevat ook een bibliografie en
genheid om in te stromen. Bijna dagelijks melden
index.
zich kandidaten. Dat biedt vooral in de ‘moeilijke invulbare vakgebieden’ als wiskunde, economie,
Auteurs: Bart Kuijpers, Jan Kuné en
natuurkunde en Duits een goede aanvulling.
Marcel Vleugels
Op middellange termijn biedt ook het opscholen
Tekstbijdragen: Jean Frijns, Léon Janssen,
van tweedegraads docenten soelaas. En dan hebben
André Pierik, Frank Pluymaekers en
we sinds kort nóg een waardevol traject. We vragen
Eduard Ponds
onze eigen havo- en vwo-leerlingen of zij ambities
Eindredactie: Peter van Steen
hebben in de richting van het onderwijs. Zij kunnen
Productie: Marcel Vleugels
dan deelnemen aan onze pedagogische klas. Dat
Fotografie: Beth Green, Bert Janssen,
betekent dat zij bepaalde onderdelen van de hbo-
Lex van Lieshout, Annemiek Mommers,
opleiding al kunnen doen door praktijkinzet en het
Chris Tsang en vele anderen
ontwikkelen van vaardigheden. Aantoonbare ken-
Illustraties: Cyprian Koscielniak en
nis en kunde levert dan vrijstellingen op bij de ver-
Ronald van Rixoort
volgopleiding.’
Taal: Nederlands Design: Zuiderlicht
Kennis delen
Formaat: 274 pagina’s met vele afbeeldingen
Het begeleiden van toekomstige docenten dient nog
Uitvoering: het boek is gebonden in een
andere doelen dan alleen het aanvullen van het
harde kaft en bestaat uit drie delen met elk
korps. Henk van den Heuvel: ‘Het heeft een positie-
een eigen soort papier.
ve invloed op de zittende mensen. Niet alleen kunnen zij hun kennis en ervaring delen, ze komen in
ISBN: 978 90 6601 024 6
contact met nieuwe ideeën en jong elan. Voor ons
Prijs: € 17.50
is niet alleen de talentontwikkeling van leerlingen van belang, wij werken ook aan die van docenten.
Dit boek werd bekroond met een Certificate
In dat kader past de nieuwe OGVO Academy, een
of Excellence op de International
makelaar tussen leervragen in de organisatie en
TypoGraphic Award 2009 in London.
aanbod van expertise van medewerkers. We kijken
Dit boek is te bestellen door overmaking
pas naar extern aanbod als de gevraagde kennis
van het juiste bedrag op bankrekening
intern niet te vinden is. Zo snijdt het mes aan twee
ABN-AMRO 42.18.49.60 ten name van
kanten: er wordt een vraag opgelost en de kwaliteiten van medewerkers worden optimaal ingezet.
PO Box 4911, 6401 JS Heerlen. De prijs is
Want daar staan we voor: de ontplooiing van leer-
inclusief verzendkosten wereldwijd.
lingen én docenten.’
48
ABP Wereld 3 | 2011
ABP Corporate Communicatie & Branding,
ABP-Wereld 3-2011-omslag:ABP World 2005 omslag 03-10-11 16:50 Pagina 2
Vanaf de Bestuurstafel A B P
W E R E L D
3 | 1 1
Ipso facto internationaal opinieblad voor relaties van ABP, opgericht in 1987. ABP World is de Engelstalige uitgave met eens per jaar een keuze aan vertaalde artikelen. Het blad verschijnt in beide talen ook op internet. Eerder gepubliceerde artikelen en afleveringen van het feuilleton De Zandloper zijn hier te raadplegen of kunnen gratis worden opgevraagd.
Versterking
Nummer 109, september 2011
V
Uitgave
hoofdtaken. De eerste is het zorgvuldig administreren
Postadres:
van alle rechten die de deelnemers samen met hun
Postbus 4911
an oudsher hebben pensioenfondsen twee
Stichting Pensioenfonds ABP Oude Lindestraat 70
werkgevers bij hun fonds opbouwen en het uitbetalen
6401 JS Heerlen
ervan. De tweede is het, met een verantwoord risico, zodanig beleggen van de premies zodat de
telefoon 045-5792911
ambities ten aanzien van de hoogte van het pensioeninkomen ook werkelijk worden gerealiseerd.
email adres
[email protected] internet www.abp.nl
De jongste tijd is daar communicatie als derde hoofdtaak, zeg maar derde pijler, bij gekomen. Een zusje van die andere twee taken met een veelzijdig karakter dat in deze tijden van permanente
Art direction en vormgeving Geert Setola
onzekerheden razendsnel groeit. Deelnemers goed informeren staat bij ons van oudsher hoog op de
Artwork Frank Dam | Simone Golob | Iris Kiewiet | Jenny Lindhout | Geert Setola | Lisette de Zoete
agenda. Maar nu is zo’n beetje alles dat met pensioenen te maken heeft op drift geraakt. Hoe het nieuwe pensioenstelsel er ook uit kom t te zien, de deelnemers zullen steeds meer zelf in de gaten
Portret Vanaf de Bestuurstafel Mark Janssen
moeten houden of hun pensioenopbouw naar wens verloopt. Zo niet dan moeten ze afwegingen
Illustratie Werelddeeltjes Evalien Lang
Illustraties Columns Aad Goudappel
maken en beslissingen nemen. Ze zullen meer verantwoordelijkheid moeten nemen over hun pensi-
Fotografie Arthur Bagen | Marcel Bekken | Annemiek Mommers | Rogier Veldman | Joyce Vlaming | Sabine Weiss
oenopbouw en daar is de juiste informatie voor nodig. Dat communicatie van ABP daartoe zo helder als maar enigszins mogelijk moet zijn, spreekt voor zich. Maar ze moet voor de gebruiker ook de
Secretariaat Marleen Veeren
juiste toonzetting hebben, up to date en vooral eerlijk zijn om er werkelijk succes mee te kunnen boe-
Michiel Evers | Jurre de Haan | Wilma van Hoeflaken | Ester Iking | Joop van Lunteren | Leon Mooren
Tekstbijdragen Abdelkader Benali | Job Creyghton | Frank Dam | Geert Dekker | Karin Dormans
ken. Pensioenen zijn afhankelijk van de ontwikkeling van ons ABP vermogen, maar wie is er nou vol-
Eduard Ponds | Graziella Runchina | Peter van Steen | Xander den Uyl
doende financieel onderlegd om de onrust en andere ontwikkelingen op de financiële markten goed te begrijpen? Onze communicatie is er voor zowel jonge als voor oude de elnemers. Voor mensen met
Hoofdredacteur Marcel Vleugels
sterk uiteenlopende achtergronden van wie mediavoorkeuren verschillen. Voor deelnemers die nauwe-
Papier Furioso
Lettertypes Neue Helvetica | PMN Caecilia
lijks belangstelling tonen voor hun pensioen - dat zijn er helaas veel - en degenen die dat wel doen.
Lithografie en druk Roto Smeets GrafiServices, Eindhoven
Iedere ABP deelnemer moet je zien te bereiken op zijn eigen golflengte. Onverstandig dus om een communicatieve eenheidsworst voor te willen zetten. Pensioendeelnemers moeten word en bediend
Oplage 22.000
met op maat gesneden gerechtjes gepresenteerd via uiteenlopende kanalen.
Nuttige websites
ISSN 1569-3341
We noemen drie hoofdpunten waarom er nu meer dan ooit valt uit te leggen. De verhouding tussen
www.abp.nl
ouderen en jongeren binnen de populatie van pensioenfondsen is enorm aan het verschuiven. Zo zal
www.ag-ai.nl
www.nibud.nl
in het jaar 2019 al tweederde van het pensioenvermogen niet meer van werkende deelnemers zijn maar toehoren aan mensen die vroeg er bij overheid en onderwijs gewerkt hebben en nu slaper of
www.afm.nl
www.ombudsmanpensioenen.nl
www.commissiecorporategovernance.nl
www.opf.nl
gepensioneerde deelnemer zijn. Nu is dat nog ongeveer de helft. Na 2020 neemt het aandeel van de
www.cpb.nl
www.pensioenkijker.nl
gepensioneerden en de andere niet-actieven verder toe naar driekwart. Er is sprake van een sterk
www.dnb.nl
www.pur.nl
stijgende levensverwachting. Deze invloedrijke bewegingen spelen tegen een achtergrond van hardnekkig teleurstellende financiële markten. Dat alles leidt tot een communicatievraagstuk waar je u
www.eumedion.nl
www.samenstajijsterk.nl
www.ec.europa.eu
www.svb.nl
tegen zegt. Het is onze taak om in deze situatie alle (on)zekerheden en risico’s helder en begrijpelijk
www.esbonline.sdu.nl
www.szw.nl
te communiceren en de verwachtingen over het pensioeninkomen goed te managen. Zo stellen we
www.mijnpensioenoverzicht.nl
www.uvb.nl
onze deelnemers in staat om zelf de juiste keuzes te maken ten aanzien van hun eigen pensioen en eventueel aan te vullen en eerder of later te stoppen met werke n.
www.minfin.nl
www.vb.nl
Overname van tekst is toegestaan mits dit geschiedt met bronvermelding. Het reprorecht wordt niet uitgeoefend.
ABP, vanaf 1922 bewezen goed in administreren en beleggen, is vastbesloten daarom ook een kei in pensioencommunicatie te worden. De beslissingen daartoe zijn voor een belangrijk deel al genomen. Welke visie er achter zit en wat er zoal te gebeuren staat, leggen we graag in het hoofdartikel van deze uitgave uit. Daar vertellen we ook hoe we willen inspelen op het verschuiven van communicatieiniti atieven van zender naar ontvanger want ook de communicatie zelf is heftig in beweging. Joop van Lunteren en Xander den Uyl
ABP-Wereld 3-2011-omslag:ABP World 2005 omslag 03-10-11 10:14 Pagina 1
A B P W E R E L D 3 | 1 1
A B P
‘Ook de gewetensvraag “wie krijgt wat?” uit onze beleggingsopbrengsten vergt ijzersterke communicatie’
W E R E L D
3 | 1 1