________________________________________________________________________________________________________________________
33e nieuwsbrief, 6 januari 2016 VAN GROENVOER TOT GROENTEJUWEEL GROENMOESMARKT: GROOTSTE MOESTUINMARKT VAN NEDERLAND (GOEDKOPERE) DIGITALE TICKETS VOOR GROENMOESMARKT NU VERKRIJGBAAR
BEZOEKGIDS GROEN EN SMAKELIJK DE VAN-PLAN-TEELT IN DE BONEN UITSLAG FEESTMAANDACTIE
VAN GROENVOER TOT GROENTEJUWEEL
Puur bij toeval deed ik op 19 november j.l. mijn intrede in de Hogere Hotelschool in Leeuwarden. Dat word je niet verteld als je een kamer boekt bij hotel Stenden in de Friese hoofdstad. Diezelfde avond zat ik al met meesterkok Albert Kooy aan tafel. Waarom? Waaro Als in een opleidingsinstituut met duizenden studenten de groene loper wordt uitgelegd dan gaat mijn hart sneller kloppen. In zijn door studenten gerunde en door hem begeleide restaurant kregen mijn vrouw en ik een diner voorgeschoteld met de 80/20-formule 80/20 als uitgangspunt. 80% groente op je bord! Afgezien van vegetarische restaurants zijn eetgelegeneetgelegen heden met groenten in de hoofdrol nog veel te weinig te vinden. Een jaar geleden schreef ik er over vanwege het uitbrengen van een boek door sterrenkok Niven Niven Kunz uit Rijswijk, getiteld Niven 80/20. 1
________________________________________________________________________________________________________________________
Er zijn nog een paar grote jongens in de kokswereld die bij groenten zweren. Wellicht ken je de naam van Jonathan Karpathios van restaurant Vork en Mes in Hoofddorp uit de tv-serie ‘Van Hollandse Bodem’. Hij bezit in Aalsmeer een groentekas waaruit hij locaal en van het seizoen combineert tot heerlijke groentegerechten. Dan is er Luc Kusters van het Boleniusrestaurant op de Amsterdamse Zuidas. Ook hier een moestuin (met dank aan Ellen Mookhoek van de Brede Moestuin die er haar project van maakte). Het bezit van een moestuin is geen garantie dat er de formule 80/20 wordt gehanteerd, maar het is in ieder geval een stap in de goede richting zoals ik anderhalf jaar geleden mocht ervaren in het restaurant van hotel Bitter & Zoet in Veenhuizen. Ben ik nu afgedwaald? Eigenlijk niet: ik wil slechts mijn blijdschap etaleren met weer een initiatief met ‘een groene loper’. Totdat ik door de kok van de hotelschool er opmerkzaam op wordt gemaakt dat de formule samen met o.a. Niven en Kusters is uitgewerkt tot de Dutch Cuisine. En dan komt de docent in hem naar boven als hij me uitlegt dat zijn 5 ingrediënten voor een beter, verser, gezonder en eerlijker eten de basis vormen van ‘De Nieuwe Nederlandse Keuken’. Maar eigenlijk hoeft hij al niets meer toe te lichten. Wat hij op tafel brengt is een logisch vervolg op hetgeen Groenmoes als kernwaarden voor ‘het nieuwe moestuinieren’ hanteert.
SEIZOEN
VOLLEGROND
ZELF GETEELD
Of UIT REGIO
BIOLOGISCH
GEEN ENUMMERS
Eet groenten van het seizoen, uit de vollegrond, zelf geteeld en/of zo veel mogelijk locaal of regionaal, zonder gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest (en gekocht eten zo veel mogelijk zonder Enummers). Dat leidt tot minder energieverbruik, tot een lekkerder, gezonder, kwalitatief beter, goedkoper en natuurlijker manier van leven. Groenmoes probeert dit uit te dragen middels publicaties en via de Groenmoesmarkt, Albert Kooy draagt het via zijn werk over op de studenten van de hotelschool. Als ik opsom welke groenten in het menu van 19 november j.l. verwerkt waren dan doe ik de meester tekort. Het noemen van boerenkool, paddenstoelen, aardpeer, zuurkool, appel, biet en knolselderij zegt nog niets over de smaaksensaties die ermee worden opgeroepen. Want daarin toont zich de meester: eenvoud, beperking en smaak! Een dag later laveren we tussen bruisende opendagactiviteiten in de school. De open dag van 20 november 2015 leiden veel aspirant-studenten naar een wereld vol van smaak. Maar dat moeten ze dan zelf nog gaan ervaren. 2
________________________________________________________________________________________________________________________
En dan de titel: van groenvoer tot groentejuweel. Het restaurant draagt de naam Wannee en aangezien ik geen huishoudschoolachtergrond heb zei me die naam niets. Een bereidwillige student legt me uit dat Wannee de naam is van een huishoudschoollerares. Cornelia Wannée schreef in 1910 voor de Amsterdamse huishoudscholen een kookboek, de steun en toeverlaat van veel Amsterdamse meisjes die aan hun beroep van huisvrouw begonnen. De huishoudschool bestaat niet meer. Het beroep van huisvrouw is eerder uitzondering dan regel. We zijn een tweeverdienersmaatschappij geworden. Het koppel voedselindustrie en supermarkt zijn in het gat gesprongen dat ontstond na het verdwijnen van onze voedselkennis. Het enige wat nog schijnt te tellen is gemak en lage prijs. En om onszelf te excuseren kopen we kookboeken, kijken we kookprogramma’s en volgen af en toe een kookclinic. Cornelia Wannée die de Hollandse pot beroemd maakte vindt nu in de Nieuwe Nederlandse Keuken haar eigentijdse vervolg. Er worden kleine stapjes gezet om de voordelen van traditioneel voedsel (veel groente, geen bewerkt voedsel, vlees was vroeger voor velen nauwelijks te betalen) weer terug te brengen in hoofden en harten van nieuwe generaties. Niet alleen spreken we van vergeten groenten, ook van vergeten bereidingswijzen en bewaarmethoden.
Aan koks als Albert Kooij hebben we te danken dat een eigentijdse bereiding van traditionele groenten ze op een hoger plan tilt waardoor de behoefte aan vlees vanzelf vermindert. HET GROENVOER VAN VROEGER WORDT DOOR ZIJN BEREIDINGSWIJZE EEN GROENTEJUWEEL VOOR ALLE ZINTUIGEN. En dan toch ook een koppeling met de Groenmoesmarkt. De Nieuwe Nederlandse Keuken is er immers vertegenwoordigd op de onderdelen bereidingswijzen en bewaarmethoden. Bezoek de stand van het Real Food Restaurant / stichting Real Food uit Waalre die groenten in de hoofdrol plaatst en zie hoe vergeten bewaarmethoden herleven bij Claudia Kuijken van Wecken Online uit Lommel en bij Carolina Verhoeven van het Culinair Erfgoedcentrum uit Roden.
3
________________________________________________________________________________________________________________________
GROENMOESMARKT: GROOTSTE MOESTUINMARKT VAN NEDERLAND Alle plaatsen op de Groenmoesmarkt zijn bezet. 71 deelnemers, verdeeld over 4 secties zullen alles uit de kast halen om je te voorzien van zaden, groente- en kruidenplanten, kweekmaterialen, gereedschappen, meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen, bollen, knollen, pootgoed, klein- en grootfruitstruiken en – bomen, boeken en tijdschriften, culinaire hoogstandjes en zullen informatie geven over composteren, aardbeien-, asperge- en frambozenteelt. Er worden handvatten aangereikt om zelf groente en fruit te verwerken. Per categorie vind je: 15 aanbieders van veel verschillende soorten (moestuin)zaden (gangbaar en biologisch, bijzonder en historisch, regionaal en algemeen, inheems en exotisch, voor vlinders en bijen, voor moes- en kruidentuin, voor kinderen en beginnende tuiniers, wilde planten- en eenjarige bloemenzaden, kiemen cressgroentezaden en pompoenzaden); 9 aanbieders van groente- en kruidenplanten, incl. pootgoed, bollen en knollen (waaronder aardbeiplantjes, cranberryplantjes, doorlevende bijzondere groenteplanten, eetbare planten in pot, bio- en resistent aardappelpootgoed, knollen van zoete aardappel, aardpeer, yacon, mashua, oca, mauka, dahliaknollen, shiitake- en oesterzwammenkweeksets); 8 aanbieders van kleinfruitstruiken en fruitbomen (waaronder voedselbosplanten, diverse soorten bessen, fruitboompjes in pot zoals kers, appel, peer, perzik, appelboompjes met maretak, tafel-, wijn- en pitloze druivenplanten, walnootboompjes); kweek je eigen zoete aardappel 6 aanbieders van tuinmaterialen en gereedschappen (bronzen gereedschappen, zelf gemaakte gereedschappen, kweekkasjes, verhoogd zaaibed, bio-potgrond, keramiek irrigatiesysteem, gerecyclede plantentassen, vogel- en insectenhuisjes, diverse tuin4
________________________________________________________________________________________________________________________
tuinbenodigdheden); 4 aanbieders van gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen (zelf ontwikkelde bio-meststoffen, natuurlijke plaagdierbestrijding, microorganismen, oerbacterie); 9 aanbieders van oogst- en verwerkingsproducten (smoothyproeverij van wilde, eetbare planten, voedseldroog- en wecktechniek, honing- en andere imkerijproducten, jam, siroop en azijn van bijzonder fruit, natuurlijk gewelde en gedroogde vruchten, appelcider, zeewierproducten); 6 overige producten (bijzondere kruidenkazen, ontwerpen van eetbare siertuin, cursusaanbod natuurlijk tuinieren, project Zaden voor Voedsel, tuinbouwproject Zambia) 14 aanbieders van informatie op het totale gebied van moetuin en eerlijk voedsel (informatie over composteren, bokashi, permacultuur, historische fruitrassen, herboristenopleiding, ecologisch leven en tuinieren (Velt), stichting Real Food en er zijn natuur- en moestuinboeken, tijdschriften Smultuin en Stadstuinieren. Groenmoes biedt er de Zaaiagenda, Van Zaaien tot Oogsten en de bezoekgids Groen en Smakelijk aan. In de volgende nieuwsbrief ontvang je informatie over het prijzenfestival, is er wederom aandacht voor Zaden voor Voedsel en kun je nogmaals je voorkeur opgeven voor bijzondere soorten voedselplanten. Dan ontvang je tevens de flyer waarop alle deelnemers en de gegevens van de locatie zijn vermeld. WEDEROM DOE IK EEN BEROEP OP JE BEREIDWILLIGHEID OM ENKELE UURTJES MEE TE HELPEN OP DE GROENMOESMARKT (MAIL:
[email protected]). Zonder vrijwilligers kan een aanbod zoals hierboven gedaan niet worden geëffectueerd. Het gaat, naast de reeds 30 enthousiaste vrijwilligers slechts om een 5-tal personen. En wie het nog niet wist: de Groenmoesmarkt is dan wel de grootste moestuinmarkt van Nederland, het blijft een markt van louter vrijwilligers die zonder organisatiebureau en zonder winstoogmerk wordt georganiseerd en daarom ook tegen een zeer laag entreebedrag bezocht kan worden. Daarover vind je na de informatie over de bezoekginds Groen en Smakelijk nog aanvullende, praktische informatie.
5
________________________________________________________________________________________________________________________
BEZOEKGIDS GROEN EN SMAKELIJK Eindelijk is het zover. De eerste bezoekgids uit een serie van drie komt eraan. GROEN EN SMAKELIJK is de titel van initiatieven op het gebied van het bloemen- en voedsellandschap van Nederland en Vlaanderen. De locaties variëren van foodwalk tot permacultuurtuin, van voedselbos tot buurtmoestuin en van fruitmuseum tot bloemenpluktuin. De gids voor Zuid-Nederland en Vlaanderen zal precies op tijd gepresenteerd kunnen worden op de aanstaande Groenmoesmarkt. Voor de uitgever was mijn vraag om meer dan 600 te bezoeken locaties in één gids uit te brengen te veel van het goede. De gids wordt in drie delen opgeknipt: 1. voor ZuidNederland en Vlaanderen; 2. voor Midden-Nederland; 3. voor Noord-Nederland. Daarmee blijft de prijs ook aantrekkelijk (€ 14,95) en wat wellicht ook aantrekkelijk is: ik kan, exclusief als auteur, de gids met een introductieprijs aanbieden voor € 12,50. Dat kan alleen als je erop intekent waarna de gids op de Groenmoesmarkt kan worden afgehaald dan wel voor € 2,00 extra naar je huisadres wordt verzonden. In een bijlage is informatie over de gids opgenomen. Hoe je de gids kunt reserveren vind je in een tweede bijlage die tevens bedoeld is om in het bezit te komen is van etickets voor de Groenmoesmarkt.
(GOEDKOPERE) DIGITALE TICKETS VOOR GROENMOESMARKT NU VERKRIJGBAAR Entreekaarten voor de Groenmoesmarkt zijn in de voorverkoop voordeliger dan op locatie aan de kassa’s. Verzeker jezelf van zo’n ticket of maak er een cadeau van voor familie of vrienden. Aan de kassa is de toegang € 5,00 p.p. (vanaf 12 jaar); een e-ticket kost je € 4,00. De ticket is te combineren met het afhalen van de gids Groen en Smakelijk voor de introductieprijs van € 12,50 per gids. Aan het e-ticket is te zien of je je gids kunt afhalen. Meer informatie vind je in de bijlage. De actie voor e-tickets in combinatie met de bezoekgids Groen en Smakelijk wordt ook aangekondigd in de magazines Landleven en Stadstuinieren. VELT-leden zullen op vertoon van hun ledenpas eveneens van de entreekorting kunnen profiteren. 6
________________________________________________________________________________________________________________________
DE VAN PLAN TEELT
In deze tijd van het jaar zijn we bezig om moestuinzaden in te kopen en een teeltplan voor onze moestuin te maken. Maar dat teeltplan had je een jaar eerder natuurlijk ook gemaakt en nu kom je tot de ontdekking dat het niet allemaal gegaan is zoals je van plan was. De planteelt werd dus een van plan teelt. Iets om rekening mee te houden als je weer nieuwe plannen maakt? Ja en nee. Het is maar hoe je tuiniert. Om beginnende moestuiniers niet in verwarring te brengen en de wenkbrauwen van gevorderde tuiniers in ruststand te houden zou ik het ja en nee willen toelichten aan de hand van twee voorbeelden die ver uit elkaar liggen. Het JA, houd er maar rekening mee, is het antwoord dat zal worden gegeven door tuinderijen die grote hoeveelheden van verschillende groenten in rijen naast elkaar telen. Het NEE mag je verwachten in de permacultuurtuinen. Dat een teeltplan – en dus wisselteelt – niet altijd nodig is zal je wellicht verrassen maar ik verkeer in goed gezelschap als je weet dat ervaringsdeskundige en moestuinpublicist Peter Bauwens schrijft over een flexibele manier van tuinieren. Maak van teeltplannen geen dogma’s maar ga voor jezelf na waarom een plan in jouw situatie nodig is.
Als je meer dan een minituin bezit en geen permacultuur toepast dan is het aannemelijk dat je met teeltgroepen werkt waarvan de groenten zo hun eigen eisen stellen. Je hebt schrokoppen en matige eters en als je de veelvraten bij elkaar aan tafel zet dan kun je ze allemaal hetzelfde overvloedige eten voorzetten. In plantentaal: zaai en plant de familie van kruisbloemigen (koolsoorten, radijs, rucola, raapsteel, koolraap,koolrabi) bij elkaar op een teeltveld waar ze al heel lang (4 jaar) niet meer waren gesignaleerd, zorg dat er veel compost door de grond is gewerkt en geef ze van tijd tot tijd iets lekkers (bijv. koemestkorrels – die bevatten veel stikstof) om de bladontwikkeling te stimuleren. Elke familie heeft zo zijn eigen voorkeuren. Zo zullen wortel- en vruchtgroenten in hun algemeenheid meer gebaat zijn met kali dan met stikstof en zo zullen peulgroenten hun eigen stikstofbommetjes produceren. Om aan al die verschillende wensen tegemoet te komen maken we een teeltplan en schuiven we de groentefamilies elk jaar door naar een ander (opvolgend) perceel zodat pas na 4 jaar 7
________________________________________________________________________________________________________________________
de cirkel rond is en ze voor de 2e keer op hetzelfde stukje tuingrond staan. Zeker zo belangrijk is het gegeven dat bodemorganismen op zoek gaan naar de voor hen lekkerste haarvaten van bloemkool, aardappel, aardbei en komkommer. Als al die aaltjes, engerlingen, schimmels, larven, insecten en mijten moeite hebben moeten doen om de voor hen lekkerste groente te vinden dan zou je ze een groot plezier doen door ze een jaar later weer op precies dezelfde plaats uit te zaaien. Maar als je dat niet op prijs stelt, bijvoorbeeld omdat je er zelf liever van eet dan doe je er goed aan om al die beestjes voor de gek te houden en hun lievelingskost een eind verderop in je groentetuin te telen. Voordat ze er erg in hebben waar ze zijn gebleven kan jij al aan de oogst beginnen. Als je in rijen teelt en het desondanks niet zo nauw neemt met wisselteelt denk dan eens wat mij is overkomen toen ik 13 jaar geleden de volkstuin van een andere tuinier overnam. Of hij heel zijn tuin vol geplant had met koolplanten weet ik niet maar waar ik mijn kool-
planten ook liet groeien: altijd hadden ze last van knolvoet (verdikte wortel) waarna de plant afstierf. Ondanks alle mogelijke maatregelen – zoals wisselteelt – bleef de schimmel zijn werk doen. Volgens de literatuur kan het probleem zo hardnekkig zijn dat het wel 10 jaar kan duren voordat je er van af bent. Ik weet er nu wel mee om te gaan maar na 13 jaar ben ik het nog steeds niet helemaal kwijt. Sommige volkstuinen zien er nauwlettend op toe dat je geen twee jaar achtereen aardappelen op hetzelfde perceel teelt. Jouw probleem zou wel eens dat van de hele volkstuin kunnen worden, namelijk dat de schimmel phytophtora infestans razendsnel om zich heen grijpt bij zo’n cadeautje als een aardappel die hij een jaar later alleen maar hoeft te omarmen. Moestuinhandboeken staan vol informatie over teeltplannen dus verwijs ik je er naar als je meer wilt weten. In de Zaaiagenda staat een vereenvoudigd teeltplan en wordt er met kleurencodes gewerkt om de verschillende groentegroepen aan te duiden. Allemaal mooi en aardig maar je was vorig jaar al van plan geweest om het in de praktijk te brengen maar in de loop van een jaar vallen er gaten in de teeltbedden want je oogst immers je sla en je aardappelen. En dan merk je achteraf pas dat je boerenkool hebt gezaaid waar de sla eenvoudig teeltplan in Zaaiagenda
8
________________________________________________________________________________________________________________________
stond en aardbeien uitgeplant hebt waar de aardappelen hebben gestaan. Op de plaats van peulen, tuinbonen en doperwten heb je broccoli, knolvenkel en Chinese kool uitgeplant. Zo kun je in hetzelfde jaar twee keer van dezelfde grond oogsten. Pas als je het teeltplan van het nieuwe jaar aan het maken bent ontdek je wat er is misgegaan. Ik noem het de van-plan-teelt en je mag een jaar later de ‘schade’ gaan herstellen. Zonder op de hiervoor genoemde ‘missers’ in te gaan (het zijn niet allemaal echte missers) kan ik je wel een advies geven bij het maken van je nieuwe teeltplan: ruim zo weinig mogelijk grond in voor bladgroenten. Bladgroenten zijn vaak als voorteelt (bijv. sla voor bonen) of als nateelt (bijv. andijvie waar aardappelen zijn gerooid) te zaaien en te planten. Maar je kunt bladgroenten ook tussen de koolplanten, de wortelgroenten of de (stok)bonen uitplanten. Bladgroenten maken vaak een snellere groei door dan andere groenten en je kunt ze dan al weer oogsten voordat die andere groente zijn volle wasdom heeft bereikt. Je zou zelfs de prei in de aardappelbedden kunnen uitplanten als je voor de juiste pootafstanden hebt gezorgd. Wat je van plan was is niet altijd uitvoerbaar en je ontdekt spelenderwijs welke mogelijkheden groei en oogst van geplande teelten bieden. Bladgroenten zijn makkelijke groeiers maar wat de eisen aan grond en bemesting betreft zijn het middenmoters en geven ze geen problemen als ze jaar na jaar in dezelfde grond worden geteeld. Tja, de minimoestuin en de permacultuurtuin moeten nog maar even wachten op een reactie over de van-plan-teelt. Bovenstaand artikel is langer geworden dan beoogd en trouwens.. in de permacultuur is wachten op wat de natuur zelf laat zien heel gewoon.
IN DE BONEN Het jaar van de bodem hebben we zojuist achter ons gelaten en we mogen nu een jaar lang in de bonen zijn. Ook dit wordt weer een internationaal jaar en naar ik aanneem zullen nu de eiwitten worden aangeprezen. Ik blijf toch een beetje verweesd achter. Er is veelvuldig gehamerd op het belang van een gezonde bodem en ik was aanwezig bij de door Velt in Zierikzee georganiseerde jaarvandebodemafsluitingsdag waar enthousiaste bodemdeskundigen de toehoorders met mycorrhizaschimmels in balans probeerden te krijgen (nou ja, in ieder geval de bodem want mijn balans vond ik niet). Ik bleef met een aantal prangende vragen zitten omdat mijn vingertje in het bos van opgestoken vingers niet werd gezien. Waarom is juist in het jaar van de bodem zo veel aandacht van boer en tuinder uitgegaan naar teelt uit en boven de grond? Waarom kwamen boer en tuinder met bovengrondse deskundigen bij elkaar om te leren hoe groenten in water kunnen groeien? De meeste tuinbouwkassen zijn vergeven van steenwol waar toegediende voedingsstoffen een onnatuurlijk beeld geven. Er werd in 2015 zeer veel geexperimenteerd met teelt onder ledverlichting in van zon en aarde afgeschermde omgevingen. In het jaar van de bodem werden vorderingen gemaakt in algen- en zeewierteelten en werd er geprobeerd om onze eiwitten via het eten van insecten binnen te krijgen. In het jaar van de bodem werd de teelt van de zilte aardappel op Texel tot nieuwsfeit verheven. De goten voor bovengrondse teelt van aardbeien waren 9
________________________________________________________________________________________________________________________
niet aan te slepen. De witlofteelt is al jarenlang in donkere krochten op water en ‘brood’ gezet. Hoezo jaar van de bodem? Ik blijf dus verweesd achter en ben dus niet voor niets in de bonen.
UITSLAG FEESTMAANDACTIE De antwoorden op de multiple-choice-vragen waren niet allemaal even gemakkelijk. Daardoor ontstond er wel een verschil in reacties die het gemakkelijker maakte om een rangvolgorde te kunnen vaststellen. Op de balk hieronder vind je de juiste antwoorden gevolgd door een toelichting. In de beoordeling zijn de vragen 1 t/m 14 meegenomen. De antwoorden onder nummer 15 (de fotovragen) waren als reserve bedoeld om bij een gelijke stand het verschil te kunnen maken. aantal goede antwoorden 13 12 11 11 10 10 10 9 8 7
1 A 1. A 2. A
2 A
naam
woonplaats
gekozen prijs
Gerarda Lamerichs Lucy Bolleboom Carla Hilgers Corrie Middelburg Monique van Aar Martin Heerschap Annemieke de Haas Cor de Jong Hilde Zwiers Brigitte de Bruin
Genk (B) Zoetermeer Goirle Voorschoten Breedeweg Zevenhuizen Deurne Kudelstaart Zuidlaren Zoetermeer
2 entreekaarten Groenmoesmarkt boek ‘vergeten groenten’ 2 entreekaarten Groenmoesmarkt 2 entreekaarten Groenmoesmarkt boek ‘van zaaien tot oogsten’ 2 entreekaarten Groenmoesmarkt 2 entreekaarten Groenmoesmarkt 2 entreekaarten Groenmoesmarkt boek ‘basilicum’ 2 entreekaarten Groenmoesmarkt
3 B
4 C
5 C
6 C
7 B
8 B
9 C
10 A
11 A
12 C
13 C
14 A
151 C
152 E
153 G
Irene, Marijke en Sientje zijn aardappelrassen; Boer Geert is in Noord-Nederland bekend van de Ommelandermarkt Kennelijk was het een strikvraag want in heel Nederland is deze boer bekend van het tvprogramma ‘Boer zoekt vrouw’ en niet van ‘boer zoekt boerin’;
3. B 4. C
Slakken zijn hermafrodiet (tweeslachtig); In Italië heeft men berekend hoeveel chemische middelen (pesticiden en kunstmest) jaarlijks in de landbouw worden gebruikt. Omgerekend per ha. komt dit neer op ca. 400 kg per ha. Dit werd bekendgemaakt op het congres van Otganic Week op de World Expo in Milaan.
5. C
In Vlaanderen hebben Universiteit Gent en Hogeschool Vives onderzoek gedaan naar de aanwezigheid van wormen in moestuinen. Ze concludeerden dat permacultuurtuinen meer wormen herbergen dan ecologische en conventionele moestuinen. Permacultuurtuinen bevatten per m2 ca. 370 wormen. De grootste aantallen regenwormen, zomaar eventjes 369 per m², werden gevonden in permacultuurtuinen waar de bodem continu bedekt en minimaal bewerkt wordt. Dat is 83 procent meer vergeleken met ecologische moestuinen (202 regenwormen per m²) en bijna het dubbele van conventionele moestuinen (189 per m²).
10
________________________________________________________________________________________________________________________
6. C
Over de banneer is het volgende te melden: een kruising tussen peer en banaan is niet mogelijk. Bart Vosselman van zadenvermeerderings- en veredelingsbedrijf De Bolster gaf als commentaar: Hallo Hans, Je kunt er zeker van zijn dat hij je voor de gek houdt. Ik zou als antwoord geven: “ Zelf heb ik een vergelijkbare ervaring. Ik heb jarenlang een paar kippen van mij laten "bestuiven" door een citroengele kanariepiet. Uiteindelijk( het was natuurlijk een behoorlijke tour voor die kanarie) heeft dat vorig jaar geresulteerd in een bijzondere vogel door mij genoemd " de citroenkanariekip". Helaas was deze bijzondere vogel al gevlogen voor dat ik een foto kon nemen. Afwachten of het nog een keer zal gaan lukken”. Groeten, Bart
7. B
vraag van P.W. uit Best: Hans, een vraag waar jij wel het antwoord op weet: Kan je hier ook zoete aardappelen telen / kweken? Antwoord: er zijn wel meer dan 10 rassen zoete aardappelen die hier geteeld kunnen worden. Ecohoeve Den Oude Kastanje uit Herselt (B) kan je er op de Groenmoesmarkt alles over vertellen.
8. B 9. C
10. A
Hoeveel aardappelrassen ontdek je in volgende zin? Na afloop van de Dokkumer Première zei Sirtema Junior tegen Carola: Santé! Het zijn er 5. Alleen Dokkumer is geen aardappelras. Het areaal aan blauwe bessen is sinds het jaar 2000 verviervoudigd. Die spectaculaire groei hebben frambozen en wijndruiven trouwens ook meegemaakt. Maar weet je ook welke 3 soorten kleinfruit het meest geteeld worden in Nederland? Het zijn – in volgorde – blauwe bes, zwarte bes en rode bes (cijfers van CBS); SMILE is de naam voor ‘de lachende aardappel’; de Smile! Biologisch geteeld door Theo en Hans Vlaar uit Andijk. De Smile "de lachende aardappel", heeft z'n naam te danken aan de gele ogen op de rode schil;
11. A
Witloof is de meest favoriete wintergroente in Vlaanderen. Van de 1534 gegeven antwoorden op de website van Tuinadvies.be was het grootste deel bestemd voor witloof (durf in België niet over witlof te beginnen), n.l. 34%. Spruiten en boerenkool behaalden een tweede en derde plaats met resp. 16% en 9%. Er kon uit 12 typische wintergroenten worden gekozen.
12. C
In de top 10 van meest gezonde groenten staat: asperge. Deze groente staat op plaats 6, bloemkool en witloof vallen buiten de top-10;
13. C
Onder vergeten groenten worden groenten verstaan die mijn oma nog kende maar ik niet meer of pas sinds kort; het antwoord is een vrije interpretatie van Amerikaans (voedsel)journalist Michael Pollan.
14. A
De echte vergeten groente is de aardamandel. Nierkool en stekelpompoen zijn gefantaseerde namen.
15.
De antwoorden over de getoonde foto’s zijn uitsluitend gebruikt om een volgorde bij een gelijke einduitslag te kunnen bepalen. Deze antwoorden waren: C – E – G.
Met de heksenknol werd de zoete aardappel of bataat bedoeld.
Best, 6 januari 2016, Hans van Eekelen Op 6 januari 2016 zijn er 2.192 nieuwsbriefabonnees Wil je geen nieuwsbrief meer ontvangen? Stuur een e-mail naar
[email protected] met de mededeling ‘uitschrijven’ en de berichtgeving zal worden stopgezet.
11
