2012

r to ec 12 ss 20 d / ij s et er i j jf i Vr c in

1

Trendrapportage Brabant

TRENDRAPPORTAGE BRABANT • Onderdeel van Vrijetijdssector in cijfers 2012

Vrijetijdssector in cijfers bestaat uit drie onderdelen: 1. Trendrapportage Brabant: trends, ontwikkelingen en cijfers over de gehele Brabantse vrijetijdssector. 2. Factsheets: regio- en branchespecifieke informatie uit de Brabantse vrijetijdssector: • Vier regio’s: West-, Midden-, Noordoost- en Zuidoost-Brabant; • Twee branches: verblijfstoerisme en dagrecreatie; • Drie deelsectoren: cultuur, natuur en sport (alleen digitaal). 3. Digitale ontsluiting van cijfers, verantwoording en bronnen op www.kennispleinvrijetijd.nl U heeft nu het eerste onderdeel – de Trendrapportage – in handen. Factsheets zijn terug te vinden in de insteekflap achterin. Heeft u behoefte aan meer factsheets dan kunt u deze aanvragen via [email protected]. Scan deze code om naar Vrijetijdssector in cijfers 2012 op www.kennispleinvrijetijd.nl te gaan.

Voorwoord Voor u ligt Vrijetijdssector in cijfers 2012, de rapportage die Vrijetijdshuis Brabant in opdracht van de provincie Noord-Brabant jaarlijks publiceert. De publicatie geeft u inzicht in de huidige trends en ontwikkelingen in de Brabantse vrijetijdssector en helpt u bij het ontwikkelen van uw beleid. De vrijetijdssector is een belangrijke drager voor het verbeteren van het woon-, leef-, werken vestigingsklimaat. In het bestuursakkoord Tien voor Brabant wordt het belang van de vrijetijdseconomie erkend als vliegwiel voor de ambities van de Agenda van Brabant. Op dit moment wordt provinciaal beleid voorbereid door een integraal Team Vrijetijdseconomie. Ongeacht welk scenario voor het beleidsterrein wordt gekozen; Vrijetijdshuis Brabant gaat uit van het grote belang van de vrijetijdssector.

Hoe staat de Brabantse vrijetijdseconomie er nu voor? Brabant heeft het imago een gastvrije en Bourgondische provincie te zijn, maar het Brabantse vrijetijdsaanbod wordt niet altijd als onderscheidend ervaren. De economische impact van de sector is groot, toch daalden de bestedingen in de Brabantse vrijetijdssector in de afgelopen jaren. Het aantal overnachtingen tijdens binnenlandse vakanties en de daaraan gerelateerde bestedingen per dag namen af in 2011 en ook het aantal dagrecreatieve activiteiten in Brabant blijft afnemen. Positieve uitzondering zijn de bestedingen per dag tijdens dagrecreatie die in 2011 zijn toegenomen.

Toekomstvisie Door onze continue dialoog met het veld is Vrijetijdshuis Brabant ervan doordrongen dat er forse inspanningen nodig zijn om de Brabantse vrijetijdseconomie te versterken. Om in de toekomst voldoende bestedingen en werkgelegenheid te realiseren, is een gezamenlijke visie voor de vrijetijdseconomie noodzakelijk. De ambitie is dat de Brabantse vrijetijdssector de meest innovatieve en gastvrije wordt van Nederland. Om dit te bereiken stimuleren wij samenwerking, nemen we initiatief in nieuwe grootschalige projecten, jagen we vernieuwing aan en dragen we bij aan de gezamenlijke profilering van Brabant. Voor de invulling van de koers van de vrijetijdssector is kennis onmisbaar. Doe er uw voordeel mee om zo in gezamenlijkheid de Brabantse vrijetijdssector nog sterker te maken.

Guus van der Wolde Directeur Vrijetijdshuis Brabant

INHOUD


Hoofdstuk 1: Trends, ontwikkelingen en de Brabantse context 1.1 Demografische ontwikkeling 7 1.2 Economische ontwikkeling 8 1.3 Klimatologische ontwikkeling 9 1.4 Imago van Brabant 11 1.5 Marketing 12 1.6 Consumententrends 14 1.7 Beleidsontwikkeling 15

Hoofdstuk 2: Vakanties en vrijetijdsgedrag in Brabant 2.1 Buitenlandse gasten in Brabant 17 20 2.2 Zakelijke gasten in Brabant 2.3 Binnenlandse gasten in Brabant 20 2.4 Uitstapjes door Nederlanders in Brabant 28 2.5 Uitstapjes door buitenlanders in Brabant 29

Hoofdstuk 3: Omvang en belang van de Brabantse vrijetijdssector 3.1 Aanbod in de vrijetijdssector 31 3.2 Werkgelegenheid in de vrijetijdssector 32 3.3 Bestedingen in de vrijetijdssector 33 3.4 Economische impact van de vrijetijdssector 36 3.5 Bredere maatschappelijke impact van de vrijetijdssector 37

Hoofdstuk 4: Toekomstverwachting en aanbevelingen 4.1 Toekomstverwachting 39 4.2 Aanbevelingen 40

Noten

43

Hoofdstuk 1


Trends, ontwikkelingen en de Brabantse context

1.1 Demografische ontwikkeling Hoe ziet de demografische ontwikkeling van Brabant eruit? ► Regionale verschillen: nu en in de toekomst kent Brabant regionale verschillen van groei en krimp. Waar welke ontwikkeling zich afspeelt, wordt inzichtelijk gemaakt op grafische kaarten van het CBS1.

► Mensen leven steeds langer en met name het aandeel hoogbejaarden (80-plus) stijgt. In 2040 zijn bijna 700.000 Brabanders 65 jaar of ouder2. ► Het aantal huishoudens bestaat in 2040 voor de helft uit paren, in 2012 is dat nog 56%. Een stijging van 14% in het totaal aantal huishoudens komt m.n. door de toename van 150.000 eenpersoonshuishoudens3. N.B. Ondanks het groeiende aantal alleenstaanden lijkt de traditionele individualisering op een einde te lopen. Het groepsgevoel komt weer terug4. ► Het aantal autochtone Brabanders neemt in de periode 2012- 2035 met 11.200 af. Het aantal allochtonen stijgt tot 550.700 op een totale Brabantse bevolking van 2,6 miljoen (22% t.o.v. 16% in 2012)5. In 2035 is er een klein migratieoverschot van 2.300.

Consequenties voor de vrijetijdssector ► Brabant weet bovengemiddeld veel gezinnen met kinderen te trekken. Samen met Drenthe zijn we al jaren dé gezinsprovincie van Nederland. Dit is een kracht die vastgehouden moet worden. Tegelijkertijd is duidelijk dat de doelgroepen van de toekomst alleenstaanden en ouderen zijn. Idealiter worden in het vrijetijdsaanbod de wensen en behoeften van de verschillende groepen met elkaar verenigd. Denk aan: • Zelfstandig wonende mensen met een zorgvraag (veelal de groeiende groep ouderen) blijken het liefst hun vakantie door te brengen op plekken waar ook mensen komen die geen zorg nodig hebben. Ruim 70% prefereert een vakantie in het laagseizoen, waarbij men wil verblijven in een bungalow/huisje, appartement of hotel6. • Als horecagelegenheden worden aangepast, zou 73% van de mensen (vaker) alleen uit eten gaan7. Om naast de reguliere doelgroepen ook alleeneters aan te spreken, moeten ondernemers iets doen aan de inrichting en voor alleeneters mogelijkheden creëren om in contact te komen met andere alleeneters. Bijvoorbeeld: tafels met het logo ‘Share a table’ nodigen uit om gezellig aan te schuiven8. ► Migranten die zich niet definitief willen vestigen maar tijdelijk in de provincie verblijven, vinden soms huisvesting op campings of bungalowparken. Overheden kennen van oudsher drie doelgroepen: bewoners, bedrijven en toeristen. Op de huisvesting van tijdelijke arbeidsmigranten bestaat nog geen visie en kaders die bepalen wat wenselijk en onwenselijk is9.

Meer weten? Kaarten waarop lokale demografische ontwikkelingen inzichtelijk worden gemaakt, zijn te vinden via de QR-code hiernaast.

7


1.2 Economische ontwikkeling Hoe ziet de economische ontwikkeling van Brabant eruit? ► Er moet landelijk 9 miljard euro extra bezuinigd worden om het begrotingstekort aan de Europese eis te laten voldoen10. Het resultaat van de onderhandelingen over directe bezuinigingen en hervormingen zal een provinciale weerslag hebben. ► Van de Nederlandse starters in het 4e kwartaal van 2011 begint 14% in Brabant een bedrijf terwijl 17% van de faillissementen zich in de provincie voltrekt11. ► De werkloosheid daalde in de eerste helft van 2011 maar stijgt inmiddels sterk. Eind februari 2012 is 5,5% van de Brabantse beroepsbevolking werkloos. Dit komt neer op bijna 65.000 niet werkende werkzoekenden12. ► Het consumentenvertrouwen in Brabant bereikte in het 4e kwartaal van 2011 een dieptepunt (-37). Het laagste niveau sinds 200313. ► In 2012 gaan alle Nederlandse huishoudens er in koopkracht op achteruit. Huishoudens hebben dit jaar enkele tientjes tot meer dan 100 euro per maand minder te besteden14. ► Om de lokale economie te versterken, wordt samenwerking gezocht met opkomende economieën zoals die van de BRIC-landen15. O.l.v. de commissaris van de koningin zijn er in 2012 handelsmissies naar China (april) en India (juni)16. 8

Consequenties voor de vrijetijdssector ► Overheid: bij het toekennen van subsidies en budgetten gaat veel aandacht uit naar wat een investering de overheid op kan leveren. Investeringsvoorstellen, zoals die voor BrabantStad Culturele Hoofdstad 2018, leiden in verschillende gemeenteraden tot discussie17. ► Overheid: het economisch motief wordt leidend voor de vrijetijdssector: het beleidsveld is bij overheden vaak ondergebracht bij een afdeling Economische Zaken en de focus ligt op bestedingen en werkgelegenheid. ► Ondernemers: het aantal online vacatures bereikte in januari 2012 het laagste punt sinds zeven jaar. Slechts in drie sectoren nam de vraag naar personeel licht toe, op nr. 1 staat

horeca & toerisme18. ► Ondernemers kunnen in mindere mate bouwen op trouwe herhaalbezoekers. ► Consument kan of wil niet veel besteden: het profiteren van ‘goede deals’ wordt steeds meer een manier van leven of zelfs bron van status (dealer chic)19. ► De ontwikkeling van toeristisch reizen is nauw verbonden met de groei van de economie: • Op persoonsniveau zijn uitgaven aan vakanties als percentage van het huishoudbudget redelijk stabiel. Uitzondering vormen bijzonder goede en slechte jaren. Een derde van de Europeanen die van plan waren in 2012 op vakantie te gaan, heeft hun plannen gewijzigd n.a.v. de economische crisis. Hiervan gaat 12% korter, 4% naar een andere bestemming en 22% bezuinigt in algemene zin20. • Macro-economisch: als de koopkracht stijgt, wordt een onevenredig deel hiervan uitgegeven aan het vakantiebudget. De doorvertaling van consumentenvertrouwen in uitgaven aan vakanties laat een jaar of drie op zich wachten21. • Nederlandse toeristen en dagrecreanten besteden minder: minder lang of ver op vakantie, vakanties vervangen door dagjes uit of hun vrije tijd meer in en om huis doorbrengen. In de landen met groeiende economieën stijgt het aantal mensen dat zich buitenlandse reizen kan veroorloven. Bezoekcijfers van BRIC-landers aan Nederland laten groei zien22 (zie ook 2.2. buitenlandse gasten).

Meer weten? Elk kwartaal worden op de website van de provincie (www.brabant.nl) de actuele gegevens uit de Economie Monitor Brabant gepubliceerd.

1.3 Klimatologische ontwikkeling Hoe ziet de klimatologische ontwikkeling van Brabant eruit? ► Brabant wordt warmer en natter: rond 2050 in de winter een temperatuurstijging van 0,9°C tot 2,3°C, in de zomer 0,9°C tot 2,8°C t.o.v. 1990. De gemiddelde neerslag in de winter neemt toe. In de zomer kan deze, afhankelijk van het klimaatscenario, licht toenemen of sterk afnemen. Het aantal dagen met lichtere neerslag (< 1 mm) neemt af. Het aantal dagen met hevige neerslag (>15 mm) neemt toe (van 5 tot 27%) maar wordt daarmee nog niet heel gewoon23. ► Effecten van klimaatverandering die worden onderscheiden, zijn: • Primair: meer neerslag en hogere temperaturen; • Secundair: overstroming, hitte in de stad, bodemdaling en grondwaterpeil; • Tertiair: natuur (veranderende ecosystemen), veiligheid (snellere spoorvorming op wegen, meer bermbranden) en recreatie (meer dagen geschikt voor buitenrecreatie maar met toenemende gezondheidsrisico’s door o.a. waterkwaliteit). Consequenties voor de vrijetijdssector24 ► De vrijetijdssector is een van de meest weergevoelige economische sectoren. De gevolgen van klimaatverandering voor de sector zijn tweeledig: • Wanneer en waar men op vakantie gaat. Dat is zowel afhankelijk van de omstandigheden in de woonomgeving als die op de plaats van bestemming; • Verandering van de (landschappelijke) kenmerken van bestemmingen. ► Natuurtoerisme is gevoeliger voor klimaatverandering dan cultuurtoerisme. ► Buitenlandse zonvakanties worden op termijn minder aantrekkelijk door extreme hitte, droogte en bosbranden. De sneeuwzekerheid van populaire wintersportbestemmingen vermindert. Binnenlandse vakanties worden een aantrekkelijker alternatief: met iedere

graad temperatuurstijging zal de vraag naar binnenlands toerisme in Nederland met 5% toenemen. Wel m.n. richting de kust. ► Recreatieactiviteiten die zich buiten afspelen zijn uitermate weergevoelig. Maar ook activiteiten binnenshuis zoals televisiekijken en lezen worden beïnvloed door weersomstandigheden25. Zie tabel 1 voor de kansen en bedreigingen die klimaatverandering voor de gebruiks- en belevingswaarde van een aantal specifieke activiteiten met zich meebrengt.

Meer weten? “Bosatlas van het klimaat”, voor het eerst verschenen in augustus 2011.

9


Gebruikswaarde Directe en indirecte gevolgen Waterpeil Waterkwaliteit (algen) Meer watersporters Temperatuurstijging Natuurlijke oevers Muggen Warmer Temperatuur zwemwater Waterkwaliteit (algen) Beschikbaarheid zwemwater Toename gebruikers Waterpeil Muggen Waterkwaliteit Visstand/ soortenrijkdom Temperatuur Waterpeil: -droogte -hoog water Toegankelijkheid oevers Toename overige recreanten Warmer Toename hoeveelheid neerslag Afname aantal regendagen Diversiteit Landschap Drukte Beleving water Muggen en teken Meer warme dagen Diversiteit Landschap

10

Kans

Belevingswaarde

Bedreiging

Watersport

+ + +

Kans

-

-

Zwemmen en zonnen + +

+ + + +

-

+ +

Bedreiging

-

-

Vissen + +

+

-

+ +

-

Wandelen en fietsen +

+

+ + +

-

+ + +

Dagtochtjes

+ +

-

-

+ +

-

-

Tabel 1: Kansen en bedreigingen van klimaatverandering voor toerisme en recreatie (Stichting Recreatie 2008)

1.4 Imago van Brabant Wat is het imago van Brabant?26 ► Brabant wordt omschreven als gastvrij, Bourgondisch en rijk aan natuur. Bij Brabanders zijn de associaties gastvrijheid en rijk aan natuur sterker dan bij niet-Brabanders. ► Een ruime meerderheid van de Nederlanders is van mening dat de provincie voldoende mogelijkheden biedt voor een weekendje weg, een vakantie of een dagje uit. De meeste consumenten vinden het verblijfsaanbod echter vrij standaard. ► 79% van de Brabanders is trots dat zij Brabander zijn. Brabanders omschrijven zichzelf als gemoedelijke, gezellige levensgenieters. Voor 39% van de Brabanders is in een andere provincie wonen geen optie27. ► Brabant heeft binnensteden die tot de nationale top behoren. Sinds 2007 zijn Bergen op Zoom, Breda en Eindhoven op rij verkozen tot de ‘Beste binnenstad van Nederland’. ’s-Hertogenbosch sleepte zowel in 2010 als 2011 de titel ‘Meest gastvrije stad van Nederland’ in de wacht28.

► Hoe hoger een gemeente op de volgende aspecten scoort, hoe hoger de woonaantrekkelijkheidsindex: bereikbaarheid van banen, cultureel aanbod, veiligheid, percentage koopwoningen, nabijheid natuurgebieden, culinair aanbod, aanwezigheid universiteit en per-centage vooroorlogse woningen. ’s-Hertogenbosch staat als beste Brabantse gemeente op de vierde plaats van alle Nederlandse steden. Bovendien is de woonaantrekkelijkheid in deze gemeente het sterkste gestegen van alle Nederlandse gemeenten. Tilburg staat op plaats zestien en Eindhoven op de twintigste plaats29.

Consequenties voor de vrijetijdssector ► Brabant is niet alleen gastvrij en Bourgondisch (high touch), maar Brabanders zijn ook succesvol in sport, innovatie en ondernemerschap (high tech). Het Team Merk Brabant zet zich in om deze unieke combinatie van eigenschappen van Brabant onder de aandacht te brengen. Bedrijven en organisaties kunnen partner van het merk worden en daarmee het gedachtegoed van Brabant uitstralen. Inmiddels zijn ruim 100 partijen merkpartner. ► Het imago van Brabant als gastvrije, Bourgondische en innovatieve provincie zorgt voor specifieke verwachtingen bij toeristen en dagrecreanten die Brabant bezoeken. De vrijetijdssector moet deze verwachtingen waar maken. ► Brabanders voelen zich thuis in hun provincie: 87% van de uitstapjes in Brabant wordt door Brabanders zelf ondernomen. Bij binnenlandse vakanties is dit een vijfde.

Meer weten? Zie het artikel Het woon- en vestigingsklimaat in Brabant op kennispleinvrijetijd.nl en het artikel Het imago van Brabant: Bourgondisch en gezellig in Trendkrant december 2011 van Vrijetijdshuis Brabant.

11


1.5 Marketing Wat zijn trends en ontwikkelingen op het gebied van marketing? Altijd en overal online30 ► Ruim tweederde van de Nederlanders is dagelijks online. De gemiddelde Nederlander spendeert 31,5 uur aan internetten per maand. ► Zoekmachines zullen in 2020 in staat zijn resultaten weer te geven die specifiek zijn afgestemd op de individuele gebruiker (web 3.0: het semantische web). ► De snelheid waarmee de consument nieuwe technologieën omarmt is enorm toegenomen31.

7.610 zoekopdrachten

► In juni 2011 heeft 6% van de internettende Nederlanders een tablet in bezit, 38% een smartphone, 70% een pc (desktop en/of laptop) en tweederde heeft twee of meer apparaten tot zijn of haar beschikking32. ► 40% van de mobiele zoekopdrachten is gerelateerd aan plaats/locatie33. ► 12% van de smartphonegebruikers gebruikt Location Based Services (LBS)34. Dit zijn informatie- of amusementsdiensten die toegankelijk zijn met een mobiel apparaat, die werken via het mobiele netwerk en die gebruik maken van je locatie. Een bekend voorbeeld van een LBS is Foursquare35.

In 1 minuut wereldwijd:36

175.000 tweets 12

700.000 berichten

2.000.000 views

2.000 check-ins made by Guido Rus www.de-rus.nl

Sociale media: sociale netwerken en beoordelingssites37 ► Meer dan 10 miljoen Nederlanders hebben een profiel op een sociale netwerksite of bezoeken deze regelmatig. Vooral consumenten met het leefstijlprofiel Uitbundig Geel gebruiken veel sociale media (m.n. Facebook), terwijl Rustig Groen veel minder social mediaminded is. ► Ongeveer 15% van de Nederlanders volgt een verblijfsaccommodatie via social media, vooral vanwege mogelijke aanbiedingen en acties. Bij het maken van de uiteindelijke boeking is de invloed van acties op sociale netwerken echter zeer beperkt. ► Beoordelingen van anderen op sociale recensiesites en boekingssites zijn volgens 78% van de Nederlanders (enigszins) belangrijk. Ruim een derde van de ondervraagden leest de beoordeling van gasten op boekingswebsites voor het boeken van een accommodatie en bijna een kwart heeft een beoordelingswebsite bezocht voor informatie over een accommodatie. Van product- naar klantfocus ► Niet het product (marketing 1.0) of de klanttevredenheid (2.0) staat centraal, maar consumenten willen steeds meer deel uitmaken van een collectief en hun creativiteit delen (marketing 3.0)38. Cocreatie en crowdsourcing zijn methoden om consumenten bij een product of dienst te betrekken39. • Cocreatie is een samenwerking tussen consumenten en een bedrijf -waarin deze als gelijke partners samenwerken en kennis en informatie delen- met als doel een aantrekkelijk nieuw product te ontwikkelen; • Crowdsourcing is erop gericht veel consumenteninput te verkrijgen voor marketingdoelstellingen of om geld en tijd te besparen, omdat geen expert hoeft te worden ingezet. Van samenwerking en interactie is bij crowdsourcing veel minder sprake. ► Succesvoorbeelden van cocreatie en crowdsourcing zijn chipssmaken die consumenten konden bedenken (Lay’s Maak de smaak) en het gezamenlijk maken van een film (Paul Verhoeven).

Consequenties voor de vrijetijdssector ► Consumenten willen ‘on the go’ zoeken, inchecken, betalen of toegang krijgen. Dat vergroot het belang van een goed werkende mobiele website, QR-codes, check-ins, apps en promoties via Location Based Services (LBS)40. ► Aanwezigheid van de vrijetijdssector op sociale netwerksites en beoordelingssites leidt tot verschillende resultaten: • Sociale netwerksites zijn vooral geschikt voor het aangaan van interactie met en het vergroten van de betrokkenheid van de klant. Vertel verhalen ‘van achter de schermen’ en betrek de consument daarbij41; • Voor daadwerkelijke verkoop (boekingen) zijn beoordelingssites een geschikter kanaal om in te zetten. ► Het zoeken boekgedrag en het gebruik van sociale media daarbij verschilt voor leeftijdsgroepen en leefstijlen. Segmentatie is daarom noodzakelijk. Zie voor meer informatie paragraaf 2.3. ► Positieve consequenties van het inzetten van cocreatie en crowdsourcing zijn: • Het betrekt klanten bij productontwikkeling; • Het kan bijdragen aan een positief imago: klanten worden serieus genomen; • Tijdsbesparing: veel nieuwe ideeën in weinig tijd; • Kostenbesparing: bijvoorbeeld voor het inzetten van experts en supportkosten. Computerfabrikant Dell begon een online community waar gebruikers elkaar advies geven.

Meer weten? Op www.frankwatching.com, www.dutchcowboys.nl en www.marketingfacts.nl staan artikelen en onderzoeken over trends en ontwikkelingen in marketing.

13


1.6 Consumententrends

14

Wat zijn belangrijke consumententrends voor de Brabantse vrijetijdssector? ► Gamification is het integreren van spelmechanismen en methoden in niet-gamegerelateerde omgevingen en alledaagse zaken. Het speelt in op psychologische triggers: status, beloning en sociale interactie en verrijkt daardoor de ervaring42. In 2015 zet naar verwachting de helft van de bedrijven gamification in bij het innovatieproces43. Voorbeelden: • Minder zwerfvuil in de Efteling door Holle Bolle Gijs; • Project Noah: een interactief platform waarmee mensen over de hele wereld flora en fauna in hun omgeving kunnen documenteren. De leden krijgen verschillende missies en worden beloond voor spottings44; • App Endomondo registreert fiets- of hardloopactiviteiten. Deze met vrienden delen en elkaar uitdagen, motiveert tot betere prestaties. ► Duurzaamheid is ook de komende jaren een maatschappelijk thema. Consumenten voeren, zeker in tijden van recessie, maar langzaam gedragsveranderingen door. Ze waarderen het wel als bedrijven hen hierbij helpen45.

► Er is een groeiende belangstelling voor kleinschalige, veelal unieke verblijfsaccommodaties gebaseerd op contact met de lokale bevolking (72% in 2011 versus 65% in 2005)46. ► In 2012 kan bijna alles worden doorverkocht: van elektronica tot kleding en zelfs ervaringen. Op www.dealsgoround.com kunnen gebruikers aangeschafte uitstapjes van bijvoorbeeld Groupon kopen of doorverkopen. Deze trend wordt ook wel ‘recommerce’ genoemd. Consequenties voor de vrijetijdssector ► Gamification stimuleert activiteit, loyaliteit, betrokkenheid en interactie. ► Reisbrancheorganisatie ANVR zet samen met partners in op het verduurzamen van de sector en het bevorderen van duurzaam toerisme bij consumenten, o.a. middels het Initiatief Duurzame Handel47. ► Milieuvriendelijk consumeren werkt daarnaast statusverhogend voor de consument en heeft daardoor een positief effect op de belevingswaarde die de consument aan milieuvriendelijke vrijetijdservaringen toekent. ► Consumenten zijn in toenemende mate zelf ondernemers en bedrijven hebben niet altijd zelf het directe contact met hun klanten.

Meer weten? Op www.idhsustainabletrade.com staat meer informatie over het Initiatief Duurzame Handel.

1.7 Beleidsontwikkeling Hoe ziet de beleidsontwikkeling van Brabant eruit?48 Inhoudelijk ► Er is nog een forse inspanning nodig om de vrijetijdssector volop te laten bijdragen aan de positie van Brabant als economische topregio in Nederland en West-Europa. De negatieve trend van dalende bestedingen moet worden omgebogen en een versterkte vrijetijdssector moet bijdragen aan: • Het behalen van de doelstellingen uit deAgenda van Brabant en de investeringsstrategiën; • Het versterken van de 4 hoofdlijnen uit het Economische programma; • Branding als provincie waar de combinatie van traditie en technologie centraal staat; • De nieuwe koers voor de relatie stad en platteland en vice versa; • Maatschappelijke vraagstukken zoals betaalbaarheid van o.a. natuur, zorg en cultuur; • Economische groei en werkgelegenheid, ook in het segment van lager opgeleiden en in het buitengebied. ► De gezamenlijke inhoudelijke ambitie voor de vrijetijdssector is: Brabant: de meest innovatieve en gastvrije provincie van Nederland.

Rol van de provincie ► Eind 2011 en begin 2012 is een integraal Team Vrijetijdseconomie bezig geweest met het opstellen van een notitie Vrijetijdseconomie voor de provincie Noord-Brabant. 13 april 2012 is in de vergadering van de commissie voor Economische Zaken en Bestuur de Startnotitie 2.0 Vrijetijdseconomie (VTE) in Noord-Brabant: een gezamenlijke uitdaging besproken. Daarin worden drie scenario’s onderscheiden: 1. Provincie als Voorwaardenschepper: weinig sturing vanuit provincie, zelfsturende sector; 2. Provincie als Verbinder: provincie legt verbindingen en draagt daarmee bij aan daadkrachtig vrijetijdsnetwerk; 3. Provincie als Uitdager: provincie voelt zich samen met anderen verantwoordelijk om de vrijetijdseconomie uit te bouwen tot economische topsector en draagt hier actief aan bij. ► In juni worden de financiële consequenties in de statencommissie besproken en wordt een keuze voor een scenario gemaakt.

Meer weten? De notitie Vrijetijdseconomie is te downloaden via www.kennispleinvrijetijd.nl.

15

Hoofdstuk 2


Vakanties en vrijetijdsgedrag in Brabant

t

2.1 Buitenlandse gasten in Brabant

800.000 750.000 700.000 650.000 600.000 550.000 500.000 450.000 400.000 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Figuur 2.1: Ontwikkeling in het aantal buitenlandse gasten in Brabant in de periode 2002-2011 (CBS 2011)

Op de internationale markt gaat een enorme aantrekkingskracht van kunst en cultuur uit. 11% van de buitenlandse bezoekers geeft aan dat het bezoeken van een museum of (historische) bezienswaardigheid de belangrijkste aanleiding vormt voor een reis naar Nederland. Tijdens hun verblijf bezoekt 41% van de buitenlanders een museum en 50% een (historische) bezienswaardigheid50. Brabant Ook in Brabant verbleven in 2011 meer internationale gasten dan de afgelopen jaren.

aantal overnachtingen door buitenlandse gasten

aantal buitenlandse gasten

Nederland ► Het aantal buitenlandse toeristen in Nederland bereikte in 2011 een recordhoogte49. ► Het grootste gedeelte van de groei vond plaats in de eerste helft van 2011, toen het economisch nog relatief goed ging. ► Nederland heeft geprofiteerd van een stijging van het aantal vliegverbindingen, zowel op Schiphol als op de regionale luchthavens. Eindhoven Airport zag het passagiersaantal in 2011 met 23% toenemen t.o.v. een jaar eerder. ► Het aantal gasten uit de buurlanden nam toe door het mooie voor- en najaarsweer.

2.000.000 1.800.000 1.600.000 1.400.000 1.200.000 1.000.000 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Figuur 2.2: Ontwikkeling in het aantal overnachtingen door buitenlandse gasten in Brabant in de periode 2002-2011 (CBS 2011)

Noord-Brabant neemt een 5e positie in, qua aantal overnachtingen door buitenlandse gasten. Qua aantal buitenlandse gasten nemen we een 3e positie in. We weten gasten dus minder lang vast te houden dan andere provincies.

17


Friesland 298.400 gasten 1.063.800 overnachtingen

Noord-Holland 6.065.000 gasten 12.449.200 overnachtingen

Flevoland 79.600 gasten 321.300 overnachtingen

Groningen 117.100 gasten 268.800 overnachtingen

Drenthe 121.300 gasten 427.500 overnachtingen Overijssel 214.200 gasten 609.100 overnachtingen

Utrecht Zuid-Holland 371.100 gasten Gelderland 1.418.200 gasten 662.000 overnachtingen 344.100 gasten 3.616.400 overnachtingen 954.600 overnachtingen

Zeeland 769.800 gasten 3.399.900 overnachtingen

Limburg 727.000 gasten 2.064.200 overnachtingen

Buitenlandse gasten in Noord-Brabant 773.700 gasten (7% van NL) 1.902.300 overnachtingen (7% van NL) Figuur 2.3 Aantal buitenlandse gasten en overnachtingen per provincie 2011 (CBS 2011)

18

aantal overnachtingen door buitenlandse gasten in Brabant

De meeste buitenlandse gasten komen, net als eerdere jaren, uit België en Duitsland. 88% van de buitenlandse gasten komt uit Europa. Vooral het aantal overnachtingen door Belgische gasten neemt al jaren toe.

700.000 600.000 500.000 400.000 300.000 200.000 100.000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Duitsland

België

Groot-Brittannië

Frankrijk

Amerika

Azië

Figuur 2.4: Herkomstlanden buitenlandse gasten in Brabant in de periode 2002-2011 (CBS 2011)

BRIC- of buurlanden?51 ► Het aantal gasten uit de BRIC-landen Brazilië, Rusland, India, China groeit harder dan dat uit andere herkomstlanden. Hoewel hun aandeel op dit moment nog beperkt is t.o.v. dat van de buurlanden, is de verwachting dat het belang van deze landen toeneemt en de vrijetijdssector zich hier, mede gezien de economische ontwikkelingen, op in moet stellen.

► Voor het internationale toerisme heeft Brabant twee troeven in handen: Eindhoven Airport en HSL station Breda. Snelle low-cost verbindingen zijn cruciaal voor de Europese toerist, maar ook voor de hoppende intercontinentale toerist die de hotspots van Europa wil bezoeken52.

Verschillen tussen BRIC- en buurlanden53 Gasten uit buurlanden: • Regelen reizen vooral individueel/zelfstandig; • Ondernemen verschillende vakantietypen in Nederland; komen niet alleen voor de typisch Hollandse bezienswaardigheden (zoals tulpen, Molens, Amsterdam en Van Gogh Museum). Gasten uit BRIC-landen: • Komen vooral via georganiseerde reizen (touroperators) naar Nederland; • Bezoeken vooral de typische Hollandse bezienswaardigheden; • Reis is vaak kennismaking met Nederland, als onderdeel van een reis door de Benelux of verschillende Europese landen. Diepgaandere kennis kan in een tweede of derde bezoek worden opgedaan; • Nederland wordt gezien als cultureel aantrekkelijke bestemming. Daar kan Brabant van profiteren, bijvoorbeeld met Van Gogh Brabant en Liberation Route Brabant.

► Brazilië: In de eerste vijf maanden van 2010 steeg het aantal Braziliaanse toeristen in Nederland met 40% t.o.v. dezelfde periode in 200954. ► Rusland: In de recente Nederlandse handelsmissie naar Rusland zijn de toeristische mogelijkheden onder de aandacht gebracht. Van de ruim 140 miljoen Russen heeft inmiddels 20% de mogelijkheid buitenlandse reizen te ondernemen. In het eerste half jaar van 2011 lieten de bezoekcijfers uit Rusland met 32% relatief de sterkste groei zien van alle herkomstlanden. ► India: In de eerste vijf maanden van 2010 steeg het aantal Indiase toeristen in Nederland met 20% t.o.v. dezelfde periode in 2009. Van 4 tot 10 juni 2012 vindt een handelsmissie plaats naar India onder leiding van de commissaris van de koningin. Thema’s zijn ICT, automotive, food, duurzame energie en medische technologie. ► China: In 2011 gaan naar verwachting 57 miljoen Chinezen op vakantie naar het buitenland terwijl het land in 2015 wereldwijd

de grootste bronmarkt voor toerisme zal zijn. Italië, tot voor kort de favoriete bestemming, legt het af tegen landen die beter rekening houden met de specifieke wensen en gebruiken van Chinese gasten, zoals Duitsland. Het gaat dan bijvoorbeeld om de taal spreken (of vertalingen van menukaarten) en de gebruiken respecteren.

Kijk voor uitgebreide informatie over profielen van buitenlandse gasten op www.nbtc.nl of scan deze QR-code.

19


Nederland ► In 2011 maakten Nederlanders ruim 10 miljoen zakenreizen, waarvan 4,5 miljoen in eigen land. ► Utrecht is de aantrekkelijkste stad voor zakelijke bijeenkomsten in Nederland, gevolgd door Amsterdam, Den Haag en ’s-Hertogenbosch. ► Populairste provincies: Utrecht, gevolgd door Gelderland, Noord-Brabant en Zuid-Holland. ► Een derde behoort tot het georganiseerde zakelijke segment (MICE). ► De zakenreiziger overnacht meestal in een drie- of viersterrenhotel. Vooral de buitenlandse hotelgasten hebben vaak een zakelijk motief. ► Gemiddeld wordt € 320 per persoon per zakenreis uitgegeven. De economische waarde van de totale meerdaagse binnenlandse zakenreismarkt bedraagt zo’n € 1,45 miljard. Brabant ► Het zakelijk motief is leidend voor 60% van de binnenlandse hotelgasten en 79% van de buitenlandse hotelgasten in Brabant56.

20

2.3 Binnenlandse gasten in Brabant Het aantal binnenlandse vakanties in Brabant nam met 2% af t.o.v. 2010. Brabant behoudt de 3e positie van Nederland, maar de afstand met de nummer 2 (Limburg) wordt groter en de nieuwe nummer 4 (Drenthe) komt dichterbij.

3.500.000

3.000.000

aantal binnenlandse vakanties

2.2 Zakelijke gasten in Brabant55

2.500.000

2.000.000

1.500.000

1.000.000 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Gelderland

Noord-Brabant

Limburg

Noord-Holland

Drenthe

Figuur 2.5: Aantal binnenlandse vakanties in top 5 provincies in de periode 2002-2011 (CVO 2011)

Nederland ► Nederlanders ondernamen in 2011 meer vakanties naar het buitenland dan in eigen land. ► Het aantal binnenlandse vakanties bleef ongeveer gelijk. Het voorjaar liet nog een flinke plus zien, maar dit zette niet door vanwege het slechte zomerweer. ► Grootste stijgers: Limburg, Drenthe en Flevoland. Grootste dalers: Utrecht, Zeeland en Noord-Holland. Brabant ► In totaal werden in 2011 ruim 10 miljoen overnachtingen in Brabant doorgebracht. Dit is 3% minder dan in 2010. Hiermee staat Brabant op de 3e plaats van de landelijke ranglijst. ► Brabant is in 2011 de populairste provincie voor vakanties op een vaste standplaats: 28% van alle vakanties in Brabant valt binnen deze categorie. Dit aantal vakanties en overnachtingen nam wel behoorlijk af t.o.v. 2010. ► In 2011 werden minder overnachtingen in Brabant doorgebracht door vaste gasten en binnen de kampeersector. Het aantal overnachtingen in bungalows nam toe. Het matige

weer in 2011 is hiervoor een verklaring. ► Op langere termijn neemt het aantal overnachtingen binnen de categorieën toeristisch kamperen en overige toeristische vakanties af, terwijl overnachtingen door vaste gasten en hotel/pensionvakanties toenemen. 4.000.000 3.500.000

2.500.000

Op natuur gerichte vakanties en vakanties voor bezoek aan familie, vrienden en kennissen nemen de laatste jaren af in populariteit. Stedenvakanties, vakantie gericht op het bezoek aan een attractiepark en verwenvakanties in Brabant zijn in opkomst.

2.000.000 1.500.000 1.000.000 500.000 0 2003

2004

2005

2006

2007 2008

2009

2010

2011

Hotel/pension

Toeristisch kamperen

Bungalows

Overig toeristisch Vaste gasten

Figuur 2.6: Aantal overnachtingen in Brabant naar accommodatietype in de periode 2003-2011 (CVO 2011)

Toeristen versus vaste gasten Er wordt vaak onderscheid gemaakt tussen vaste en toeristische vakanties. Het aantal vakanties door vaste gasten en overnachtingen die deze gasten in hun accommodatie doorbrengen, is sterk onderhevig aan weersomstandigheden. Wanneer het een jaar lang goed weer is, gaat een vaste gast vaak naar zijn stacaravan. Elke keer dat een vaste gast minimaal één nacht in zijn stacaravan verblijft, wordt geteld als vakantie. Dat betekent dat deze gast in het onderzoek voor tientallen vakanties telt. Met slecht weer zal dat veel minder zijn. Om dit wisselvallige patroon van vaste vakanties uit de gegevens te filteren, wordt hierna alleen ingegaan op toeristen.

Wat zijn de belangrijkste kenmerken van toeristische binnenlandse vakanties? ► 60% van de vakanties in Brabant is kort (2-4 dagen). Het landelijke gemiddelde is 52%. ► Gemiddelde verblijfsduur in Brabant is 5,3 dagen. Deze neemt al jaren af. Na Flevoland en

18 16

% vd toeristische vakanties in Brabant

aantal overnachtingen

3.000.000

Zuid-Holland heeft Brabant de kortste gemiddelde verblijfsduur. Landelijk gemiddelde: 5,9 dagen, lichte afname t.o.v. 2010. ► In Brabant worden relatief veel bungalowvakanties ondernomen. ► Brabant is een populaire provincie voor een relaxvakantie en vakantie met vrienden, familie en collega’s. Ook worden relatief veel vakanties alleen voor bezoek aan een attractiepark ondernomen. Het aandeel natuurvakanties is laag.

14 12 10 8 6 4 2 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Op natuurgerichte activiteiten

Bezoek aan familie, vrienden, kennissen

Alleen bezoek aan attractiepark

Bezoek aan evenement

Sportieve of actieve vakantie

Verwenvakantie

Stedenvakantie

Figuur 2.7: Aandeel verschillende typen toeristische vakanties in Brabant in de periode 2002-2011 (CVO 2011)

Meer informatie over de verschillende accommodatietypen is te vinden op de Factsheet Verblijfstoerisme, zie www.kennispleinvrijetijd.nl.

21


Welke activiteiten ondernemen binnenlandse toeristen tijdens hun vakantie in Brabant?

Type uitstapje

Tijdens % vd vakanties in Brabant

Tijdens % vd vakanties in Nederland

Uit eten gaan

57%

63%

Wandeling maken

49%

54%

Zwemmen

43%

36%

Recreatief winkelen

36%

38%

Fietstocht maken

20%

27%

Natuurgebied bezoeken

20%

28%

Pretpark bezoeken

15%

10%

Bezienswaardige gebouwen bezoeken

13%

23%

Dierenpark bezoeken

12%

8%

Uitgaan

8%

10%

Museum bezoeken

5%

12%

Zonnebaden

3%

7%

Sportevenement bezoeken

2%

3%

Theater bezoeken

4%

4%

Tabel 2.8: Uitstapjes tijdens vakanties in Brabant en Nederland (CVO 2011). Tijdens …% van de toeristische binnenlandse vakanties wordt de betreffende activiteit ondernomen.

Brabant scoort relatief hoog op: Pretparkbezoek

Dierenparkbezoek

Zwemmen

Fietsen

Wandelen

Natuurgebied bezoeken

Bezienswaardigheid

Museumbezoek

Uit eten

22

Brabant scoort relatief laag op:

► De hoge of lage score van uitstapjes wordt (deels) verklaard door het profiel van de binnenlandse gasten in Brabant: vooral veel gezinnen met kinderen, veel Gezellig Lime en weinig Ondernemend Paars. Daarnaast speelt het aanbod in de provincie hierin uiteraard een rol.

Hoe waardeert de binnenlandse toerist zijn vakantie in Brabant?

Wandelen, zwemmen en fietsen zijn activiteiten die tijdens de vakantie door de jaren heen steeds minder worden ondernomen. Uit eten gaan en recreatief winkelen maken het laatste jaar een positieve ontwikkeling door.

ondernomen tijdens ...% van de vakanties

70 60 50 40 30 20 10 0 2004

2005

2006

2007

2008

2009

Uit eten gaan

Zw emmen

Wandelen

Funshoppen

2010

2011

Fietsen

Figuur 2.9: Ontwikkeling top 5 uitstapjes tijdens vakanties in Brabant 2004-2011 (CVO 2011)

23

Waar zoeken mensen informatie over accommodaties? TRENDRAPPORTAGE BRABANT • Onderdeel van Vrijetijdssector in cijfers 2012 In de onderstaande grafiek komt duidelijk naar voren dat in bijna alle leeftijdscategorieën de meeste mensen gebruik maken van Google en boekingssites, zoals Booking.com en Bungalows.nl. Traditionele media, zoals reisbureaus en reisgidsen, spelen daarentegen een ondergeschikte rol. Er is ook goed te zien dat het gebruik van de meeste nieuwe media afneemt naarmate de leeftijd omhoog gaat. En andersom worden traditionele Hoe zoekt en boekt de binnenlandse toerist? media vaker gebruikt door de oudere respondenten. Er zijn echter drie afwijkingen van dit patroon te zien en deze worden op de volgende pagina uiteen gezet. • Traditionele media spelen een ondergeschikte rol als informatiebron voor de vrijetijdssector. • Het zijn niet de accommodaties die het zoeken boekgedrag van potentiële vakantiegasten beïnvloenieuwe en traditionele informatiebronnen voor den, maar gasten die Gebruik de accommodatie eerder hebben bezocht.

het vinden van een geschikte accommodatie

80% 80% 70% 70%

Google

60% 60%

Sociale recensiesite Sociale recensiesite

50% 50%

Boekingssite

40% 40%

Reisgidsen Reisgidsen

30% 30%

Reisbureau Reisbureau

20% 20%

Vrienden/collega’s/ Vrienden/collega's/ kennissen kennissen

10% 10% 0% 0%

Tijdschrift/krant Tijdschrift/krant 20-ers

30-ers

40-ers 40-ers

50-ers 50-ers

60-ers

70+ 70+

leeftijd

Figuur 2.10: Informatiebronnen bij het zoeken naar een verblijfsaccommodatie (Deniels 2011)

DENIELS | 0031 (0) 651 744 014 | WWW.DENIELS.NL | [email protected]

Nederland57 ► 50-plussers gaan bij het zoeken vaak af op advertenties in tijdschriften en kranten. Bij deze doelgroepen zijn sociale recensiesites veel minder van belang. ► Twintigers en dertigers gebruiken niet alleen nieuwe media, maar baseren hun boekingsgedrag ook op ervaringen van vrienden.

24

Brabant58 ► 38% van de binnenlandse vakantiegangers in Brabant wint voorafgaand aan de vakantie informatie in via de accommodatieverschaffer. 88% doet dit via internet. ► Er is een grote spreiding in reserveringsmaanden voor een binnenlandse vakantie. Dit komt door het grote aantal korte vakanties dat in eigen land wordt doorgebracht. Over het algemeen worden deze laat geboekt en verspreid over het jaar ondernomen. Het belang van beoordelingssites en social media in verblijfstoerisme59 ► 55% van de toeristische bedrijven in Nederland is actief op sociale netwerken en 17% blogt. Beoordelingssites worden veel minder ingezet door accommodaties.

► 13% van de Nederlanders is ooit via social media door vrienden op een idee gebracht voor een Nederlandse accommodatie. Nog geen 4% heeft tijdens het zoeken van een accommodatie een sociaal netwerk geraadpleegd. Ruim 60% gebruikt Google en 56% zoekt informatie op een boekingswebsite. Hoe ziet de leeftijd en gezinssituatie van de binnenlandse toerist eruit? Brabant trekt veel volwassenen en kinderen; 55 plussers worden minder bereikt.

► Bijna de helft (47%) van de binnenlandse toeristen in Brabant valt binnen de categorie ‘gezinnen met kinderen t/m 12 jaar’. Gemiddelde voor Nederland: 37%. ► Brabant is samen met Drenthe dé gezins provincie. ► In Brabant komen in vergelijking met de gemiddelde binnenlandse vakantieganger relatief wat meer mensen uit de lagere sociale klassen.

Waar komt de binnenlandse toerist in Brabant vandaan? De meeste toeristische vakanties in Brabant worden ondernomen door mensen uit Zuid-Holland. De top zes provincies (Zuid-Holland, Noord-Brabant, Noord-Holland, Gelderland, Utrecht, Limburg) zijn samen al jaren goed voor ongeveer 85% van de toeristische vakanties.

Groningen: 1% Friesland: 4% Drenthe: 2%

NoordHolland 16%

Flevoland: 2%

Utrecht 7%

Overijssel 4%

Gelderland: 12%

Zuid-Holland: 25%

Noord-Brabant: 19% Zeeland 3% Limburg 4%

Figuur 2.11: Herkomstpercentages van binnenlandse toeristen in Brabant (CVO 2011)

25


Segmenteren met de RECRON InnovatieCampagne De RECRON InnovatieCampagne biedt inzicht in de Nederlandse verblijfs- en dagrecreatie. In de campagne wordt op een andere dan de traditionele manier naar doelgroepen gekeken. De verschillende belevingswerelden worden hier geschetst.

Verblijfstoerisme in Brabant De meeste binnenlandse vakanties worden ondernomen door het Gezellig Lime segment. Het aandeel van dit segment is in Brabant nog iets hoger dan gemiddeld in Nederland. Ook vallen relatief veel binnenlandse vakantiegangers in Brabant binnen het segment Uitbundig Geel. Houden van sportieve en actieve vakanties. Gesteld op luxe en gemak.

uitbundig geel 28%

Vakantie is lekker vrij zijn, rust en ontspanning. Gezin is belangrijk. Gewoon, eerlijk en gezellig.

Meer dan de helft heeft een eigen profiel bij Hyves en/of Facebook.

Boeken de accommodatie relatief vaak direct via de internetsite van de reisorganisatie of touroperator.

Verblijven meer dan de andere segmenten in een toercaraven, vouwcaravan of vouwwagen.

Geen uitgesproken wensen; houden van privacy en rust. Het gewone en herkenbare is fijn en vertrouwd.

26

Hebben minder vaak een profiel bij Facebook, Twitter of LinkedIn.

Vaak geen eigen profiel bij een sociale netwerksite.

rustig groen 15%

Hebben gemiddeld het kleinste reisgezelschap

gezellig lime 30%

Minder vaak een profiel bij Hyves, Facebook of Twitter.

Weinig vakanties met vrienden, familie of collega’s

Eigenwijze, avontuurlijke vakantiegangers. Op zoek naar bijzondere uitdagingen en prikkelingen.

avontuurlijk paars 15% Verblijven relatief vaak in een woning van een particulier en weinig in een toercaravan, vouwcaravan of vouwwagen.

Inspirerende en rustige vakanties, relatief veel empty nesters. Waarderen sportieve en culturele mogelijkheden.

Hebben vaker een profiel bij Facebook en/of LinkedIn en minder bij Hyves.

ingetogen aqua 13%

Vaak met een groot gezelschap op vakantie. Ondernemen relatief vaak een fietsvakantie.

Dagrecreatie in Brabant Gezelligheid en ontspanning staan centraal, doen waar je zin in hebt, maar wel letten op kosten.

gezellig lime 27% Weg zijn van dagelijkse beslommeringen

Samen actief bezig zijn, uitgaan en genieten.

Contact met anderen is belangrijk en iedereen moet het naar zijn zin hebben.

uitbundig geel 19%

Aan de slag voor het grootste segment

Even rust nemen in de eigen omgeving.

In Brabant wonen en komen relatief veel mensen uit het segment Gezellig Lime. De tone of voice voor deze groep is (I) aanspreken met ‘jij’, (II) alledaags vriendelijk en (III) familiair en informeel taalgebruik. Qua faciliteiten zoeken ze iets dat wel enigszins grootschalig mag zijn maar niet te hectisch. Gericht op gezinnen en niet te exclusief of duur. Het hoeft niet per se het nieuwste van het nieuwste te zijn.

ingetogen aqua 15%

Bedachtzaam en geïnteresseerd in kunst en cultuur.

Cultuur, historie, verrassing en inspiratie.

ondernemend paars 8%

rustig groen 16%

Brede interesse, ruimdenkend en engagement. Luxe, stijlvol ontspannen, sport en social network.

Kalme, gewone, nuchtere en serieuze mensen, voor recreëren hoeft niet gereisd te worden.

stijlvol en luxe blauw 9%

Creatieve, uitdagende en inspirerende ervaringen.

Zakelijke, intelligente, zelfverzekerde mensen die houden van stijl, klasse en exclusiviteit.

Willen graag nieuwe dingen zien, ontdekken en beleven.

creatief en inspirerend rood 6% Creatieve mensen, die graag buiten gebaande paden gaan.

27


2.4 Uitstapjes door Nederlanders in Brabant De cijfers over uitstapjes door Nederlanders in Brabant zijn gebaseerd op het ContinuVrijetijdOnderzoek (CVTO) van NBTC-NIPO Research. Het CVTO wordt elke twee jaar uitgevoerd. De meest recente meting is die van mei 2010 t/m mei 2011. Een uitstapje is een dagrecreatieve activiteit buiten de eigen woning, waarbij men minimaal 2 uur van huis is (incl. reistijd) en maximaal € 1.000 p.p. besteedt. Deze uitstapjes zijn niet gecombineerd met een overnachting, niet ondernomen tijdens een vakantie en betreffen geen familiebezoek.

Het aantal uitstapjes in Brabant daalt naar 193 miljoen in 2010. De Brabantse afname is groter dan de Nederlandse teruggang en de positie die Brabant inneemt op de binnenlandse dagrecreatieve markt is qua aantal uitstapjes verslechterd. Daarentegen zijn bestedingen in Brabant per persoon per uitstapje relatief hoog (zie 3.3).

2006 Uitstapjes in Brabant

2008

2010

2006 – 2010

236 mln.

216 mln.

193 mln.

-18%

Uitstapjes in Nederland

1.630 mln.

1.452 mln.

1.394 mln.

-14%

% Brabant in Nederland

14,4%

14,9%

13,9%

80 60 40 20 ijd en

ty

ed

str

au /be ss ne

rre c enreati sp eort

W ate

en e be men zo t ch t Ev

Cu ltu ur

tie s

Figuur 2.13: Aantal uitstapjes van Nederlanders in Brabant in de periode 2006-2010 (CVTO 2010)

Sp ort w

2010

At tra c

Re c re wi atie nk f e le n

Ui tga a 2008

W e ll

2006

n

0 B rec uiten rea tie

28

aantal uitstapjes x miljoen

Tabel 2.12: Uitstapjes in Brabant en Nederland in de periode 2006-2010 (CVTO 2010)

► De daling in aantal uitstapjes tekent zich in alle activiteitenclusters af met uitzondering van het cluster waterrecreatie en –sport dat sterk daalde in de periode 2006 – 2008 maar zich in 2010 herstelde tot het niveau van 2006. ► De top 3 qua aantal uitstapjes wordt gevormd door: Buitenrecreatie 57,7 mln. Recreatief winkelen 27,3 mln.

Uitgaan 46,6 mln.

2

1

3

► Uitstapjes die t.o.v. het Nederlands gemiddelde relatief vaak in Brabant ondernomen worden, zijn het bezoeken van sportwedstrijden en attracties. Bij sportwedstrijden betreft het vooral betaald voetbalwedstrijden. Bij attracties gaat het om attractieparken zoals de Beekse Bergen en de Efteling en kermissen, m.n. de Tilburgse kermis.

► Bijna de helft van de uitstapjes wordt in het weekend (zaterdag 25% en zondag 23%) ondernomen. ► 87% van de uitstapjes wordt door Brabanders ondernomen. Een derde speelt zich af in de eigen gemeente. ► Bij 42% van de uitstapjes bestaat het gezelschap uit 2 personen, veelal partners.

2.5 Uitstapjes door buitenlanders in Brabant ZKA60 heeft in 2011 veldwerk uitgevoerd om een beeld te kunnen geven van buitenlandse gasten die – zonder overnachting – hun vrije tijd in de provincie doorbrengen: ► Het aandeel buitenlandse uitstapjes in Brabant is zeer beperkt t.o.v. het aantal uitstapjes door Nederlanders. ► Brabant heeft per jaar circa 2 miljoen uitstapjes door buitenlanders, waarbij 40% valt onder de categorie recreatief winkelen (circa 800.000 uitstapjes). Ook attractieparkbezoek zorgt met ongeveer 430.000 uitstapjes voor een behoorlijk aantal buitenlandse dagrecreanten.

29

Hoofdstuk 3


Omvang en belang van de Brabantse vrijetijdssector

3.1 Aanbod in de vrijetijdssector Voor het bepalen van het aantal vestigingen en banen in de vrijetijdssector is in de landelijke Recreatie & Toerisme standaard een afbakening en weging van SBI61 codes opgenomen. Kijk op www.ipo.nl en zoek op R&T standaard.

Net als in de rest van Nederland laten de sectoren (Cultuur, dagrecreatie en amusement) en Sport in Brabant door de jaren heen een gestage groei in aantal vestigingen zien62.

► In de periode 2007 - 2011 neemt het aantal vestigingen Cultuur, recreatie en amusement in Brabant met 67% toe, in Nederland met 87%. Voor Sport liggen de groei percentages op respectievelijk 46% en 43%. ► In de Horeca sector zijn de afgelopen jaren veel faillissementen gemeld. Vooral kleine restaurants en cafés met minder dan 10 werknemers hebben het moeilijk63. ► Behalve in het aantal vestigingen willen beleidsmakers inzicht hebben in complementaire of concurrerende toeristisch-recreatieve bedrijvigheid. Er wordt op dit moment voor de regio Zuidoost-Brabant gewerkt aan een cartografisch systeem dat toeristisch-recreatieve locaties in beeld brengt64.

6.000

aantal vestigingen

5.000

4.000

3.000

2.000

1.000

0

31

Cultuur,reDetailhandel creatie en groothandel amusement

Horeca

Logies verstrekking

Overig

Sport

Vervoer

2007

1.310

1.120

5.370

620

860

1.610

1.030

2008

1.460

1.120

5.270

640

910

1.720

1.060

2009

1.770

1.100

5.200

670

1.020

1.930

1.100

2010

2.000

1.050

5.090

690

1.000

2.110

1.170

2011

2.190

1.020

5.120

720

1.010

2.350

1.210

Figuur 3.1: Sectorale verdeling aantal vestigingen in de Brabantse vrijetijdssector (LISA 2011)

31


3.2 Werkgelegenheid in de vrijetijdssector

Landelijk stijgt het aantal banen in de vrijetijdssector sinds 2007. In Brabant is het aantal banen redelijk stabiel (variatie +/- 1.500 banen).

► De vrijetijdssector (alleen directe werkgelegenheid) is goed voor 6% van de totale werkgelegenheid, dat geldt zowel voor Nederland als voor de provincie Noord-Brabant. Landelijk omvat de vrijetijdssector 493.750 banen. Het Brabantse aandeel hiervan is 15% ofwel 71.710 banen65. ► De toeristische sector biedt nu en in de toekomst goede kansen voor specifieke doelgroepen zoals jongeren, allochtonen en laagopgeleiden66. ► Beroepsbevolking met een baan in de horeca: • autochtoon 3% • westers allochtoon 4% • niet westers allochtoon 7% ► Gemiddeld aandeel werknemers met laag tot gemiddeld opleidingsniveau over alle sectoren 72%, voor sector logies-, maaltijd- en drankverstrekkers 91%.

2011 2010 2009 2008 2007 65000

66000

67000

68000

69000

70000

71000

72000

73000

74000

75000

aantal banen in de Brabantse vrijetijdssector

Figuur 3.2: Werkgelegenheid in de Brabantse vrijetijdssector, periode 2007 t/m 2011 (LISA 2011) 2011 2010 2009 2008 2007 460000

465000

470000

475000

480000

485000

490000

495000

500000

aantal banen in de Nederlandse vrijetijdssector

Figuur 3.3: Werkgelegenheid in de Nederlandse vrijetijdssector, periode 2007 t/m 2011 (LISA 2011)

Binnen Cultuur, dagrecreatie en amusement en Sport is het aantal banen in Brabant door de jaren heen toegenomen. Ruim de helft van de banen (56%) in de vrijetijdssector is te vinden in de horeca. 45.000 40.000 35.000

32

aantal banen

30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0

Cultuur,reDetailhandel creatie en groothandel amusement

Horeca

Logies verstrekking

Overig

Sport

Vervoer

2007

6.810

2.600

40.590

7.930

4.530

3.910

4.210

2008

7.180

2.610

41.210

8.150

4.680

4.080

4.260

2009

7.460

2.640

40.670

7.920

4.680

4.250

4.140

2010

7.710

2.550

39.440

7.970

4.410

4.490

4.040

2011

8.120

2.540

39.830

8.040

4.310

4.760

4.110

Figuur 3.4: Sectorale verdeling (directe) werkgelegenheid in de Brabantse vrijetijdssector, in de periode 2007-2011, weergegeven in aantal banen (LISA 2011)

ZKA67 berekende dat toerisme en recreatie in Noord-Brabant in 2009 73.400 FTE aan werkgelegenheid opleverde: 52.800 FTE direct, 20.600 FTE indirect (toeleveranties zoals inkopen en dienstverleners om de afzet in de sector te kunnen realiseren). Dat zijn circa 100.000 banen, 9% van de totale werkgelegenheid in Noord-Brabant. In vergelijking met 2006 zijn er 5% minder banen. ZKA en LISA hanteren verschillende methodieken. LISA, 71.710 banen, bepaalt op peildatum het aantal geregistreerde bedrijven en werkzame personen. Seizoensarbeid wordt daarom niet volledig meegenomen. ZKA rekent bestedingen terug naar directe werkgelegenheid en bepaalt middels een multiplier indirecte FTE’s. Een voorbeeld van indirecte werkgelegenheid is een reclamebureau dat folders voor de ondernemer ontwikkelt.

3.3 Bestedingen in de vrijetijdssector Bestedingen tijdens vakanties In 2011 was de gemiddelde besteding per persoon per dag aan binnenlandse vakanties in Brabant € 20,90. Dit bedrag ligt substantieel lager dan het Nederlands gemiddelde van € 25,20 en de provincie nam hiermee een 11e plaats in.

Totaal

Toeristisch

Seizoensrecreatief

Brabant

NL

Brabant

NL

Brabant

NL

Per vakantie

€ 120,-

€ 155,-

€ 141,-

€ 175,-

€ 67,-

€ 79,-

Per persoon per dag

€ 20,90

€ 25,20

€ 26,70

€ 29,40

€ 9,60

€ 11,30

5,8

6,2

5,3

5,9

6,0

6,0

Aantal vakantiedagen

Tabel 3.5: Bestedingen68 tijdens binnenlandse vakanties in Brabant (CVO 2011)

gemiddelde besteding p.p.per dag (toeristische vakanties)

► Verklaringen voor de lage bestedingen zijn dat er in Noord-Brabant relatief veel vakanties door vaste gasten69 ondernomen worden en dat de vakanties kort zijn. In onderstaande figuur wordt dit type vakanties buiten beschouwing gelaten en alleen gekeken naar toeristische vakanties en bestedingen per persoon per dag:

36 34 32 30 28 26 24 22 2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Totaal Binnenland

Drenthe

Gelderland

Noord-Holland

Noord-Brabant

Limburg

2011

Hoewel Brabant over de jaren dezelfde lijn volgt als het Nederlandse gemiddelde, liggen de bestedingen die vakantiegangers in Noord-Brabant doen structureel een aantal euro onder de gemiddelde Nederlandse bestedingen.

Figuur 3.6: Bestedingen p.p.p.d. tijdens toeristische vakanties in de periode 2002-2011 (CVO 2011)

33

700 600 500 400 300 200 100 C va ultu ka ur nti e

Ge zo nd he sp id/ ort Ec oto eri s na me/ tuu r To erv ak an tie

St ed en trip

Zo n str en an d

0 La nd va elijk ka nti e e

► Eén verklaring voor de lage bestedingen is het type vakantiegangers in Brabant: gezinnen met kinderen en personen uit lage sociale economische klasse. ► Het bepalen van aanvullende verklaringen voor de lage bestedingen is een afstudeeropdracht die in 2012 loopt bij Vrijetijdshuis Brabant. Vakanties in Noord-Brabant worden hierin vergeleken met die in de provincies Limburg en Noord-Holland (hoge bestedingen) en Flevoland en Utrecht (lage bestedingen). ► Qua type vakanties blijkt dat aan cultuurvakanties het meeste geld besteed wordt70:

uitgaven per vakantie (euro)


Figuur 3.7: Bestedingen aan verschillende typen vakanties (OECD 2009)

Bestedingen tijdens dagrecreatie Qua bestedingen per persoon aan uitstapjes staat Brabant in Nederland op de 3e plaats. De absolute totale bestedingen zijn in 2010 afgenomen t.o.v. 2008 maar het relatieve gewicht van de Brabantse recreatieve sector is licht gestegen. De besteding per persoon per uitstapje ligt 17% hoger dan het Nederlands gemiddelde.

2006 Aantal uitstapjes Bestedingen pppu*71 Totaal bestedingen Aandeel NB in NL

2008

2010

Brabant

NL

Brabant

NL

Brabant

NL

236 mln.

1.632 mln.

216 mln.

1.452 mln.

193 mln.

1.392 mln.

€ 17,00

€ 15,52

€ 15,79

€ 15,58

€ 18,86

€ 16,07

4,01 mld.

25,33 mld.

3,42 mld.

22,63 mld.

3,64 mld.

22,36 mld.

15,8%

15,1%

Tabel 3.8: Uitstapjes en bestedingen in Brabant en Nederland in de periode 2006-2010 (CVTO 2010)

34

* per persoon per uitstapje

16,3%

Er wordt meer geld door Brabanders uitgegeven aan uitstapjes buiten Brabant dan door niet-Brabanders aan uitstapjes in onze provincie.

Niet-Brabanders in Brabant: 25,8 miljoen uitstapjes € 630,8 miljoen

Brabanders in Brabant: 167,2 miljoen uitstapjes € 3,01 miljard

Figuur 3.9. In- en outputanalyse uitstapjes in Brabant in 2010 (CVTO 2010)

► De in- en outputanalyse laat een negatief saldo zien. Er zijn verschillende categorieën uitstapjes waaraan Brabanders buiten Brabant meer besteden dan niet-Brabanders in Brabant. Het betreft buitenrecreatie, wellness/ beauty/ontspanning, evenementenbezoek, cultuur en uitgaan. In het algemeen geldt: • Niet-Brabanders besteedden in 2010 gemiddeld € 24,40 per uitstapje in Brabant; • Brabanders besteedden in 2010 gemiddeld € 18,00 per uitstapje in Brabant; • Brabanders besteedden in 2010 gemiddeld € 20,60 per uitstapje buiten Brabant.

Brabanders buiten Brabant: 38,3 miljoen uitstapjes € 790,2 miljoen

► De belangrijkste categorieën uitstapjes die in Brabant bovengemiddelde bestedingen weten te realiseren, zijn recreatief winkelen, attractiebezoek en wellness/beauty/ontspanning. Zie de factsheet Dagrecreatie voor meer informatie. ► Ongeveer 83% van de dagrecreatieve bestedingen in Brabant wordt door eigen inwoners gedaan. Meer dan een kwart van de Brabanders is van het type Gezellig Lime. Dat is een segment met beneden modaal inkomen. Deze consumenten zijn prijsgevoelig en willen iets niet te dure of exclusieve activiteiten ondernemen. ► Ondernemend Paars (8% van de Brabanders) en Stijlvol en luxe Blauw (9% van de Brabanders) verdienen (zeer) ruim boven modaal. Zij willen wel wat meer betalen voor uitdagende en inspirerende ervaringen, stijl en klasse.

35


3.4 Economische impact van de vrijetijdssector Bij de berekening van de economische impact worden aspecten als zakelijk toerisme, reisbemiddeling en de aanschaf van duurzame recreatiemiddelen die niet in CVO zitten uit veldwerk en andere bronnen meegenomen72. De economische impact van de Brabantse vrijetijdssector in 2009 is circa € 5,3 miljard. Dit is een daling van 4,6% t.o.v. 2006 toen de bestedingen circa € 5,5 miljard bedroegen. De grootste impact kwam voor rekening van binnenlandse dagrecreanten. Zij besteedden €3,9 miljard.

Besteding in Brabant x € 1 miljoen Toeristische vakanties van Nederlanders

198,6

3,8

Seizoensrecreatieve vakanties van Nederlanders

89,3

1,7

Toeristische vakanties van buitenlanders

31,2

0,6

3,8

0,1

322,9

6,1

Dagbesteding van Nederlanders

3.945,2

74,8

Dagbesteding van buitenlanders

99,7

1,9

4.044,9

76,7

Meerdaags zakelijk Nederlanders

149,0

2,8

Meerdaags zakelijk buitenlanders

101,8

1,9

Ééndaags zakelijk Nederlanders

133,9

2,5

Ééndaags zakelijk buitenlanders

8,6

0,2

Subtotaal zakelijk

393,3

7,5

Reisbemiddeling uitgaand toerisme

104,4

2,0

Aanschaf duurzame recreatiegoederen

407,0

7,7

Subtotaal overig

511,4

9,7

5.272,6

100

Seizoensrecreatieve vakanties van buitenlanders Subtotaal verblijfstoerisme

Subtotaal dagbesteding

36

in %

Totaal

Tabel 3.10: Opbouw economische impact vrijetijdssector Brabant in 2009 (ZKA 2011)

► De economische impact van toerisme en recreatie op gemeentelijk niveau is in Zuidoost-Brabant bepaald. In de meeste van de 21 gemeenten heeft het aandeel dagrecreatie een grotere impact dan verblijfstoerisme. In Bergeijk en Bladel, waar grote bungalowparken zijn, vormt juist het verblijfstoerisme het grootste aandeel in de bestedingen (circa 60%)73.

3.5 Bredere maatschappelijke impact van de vrijetijdssector ► De vrijetijdssector is onderdeel van het economisch beleid en sluit aan bij vele andere programma’s en projecten waarop de provincie de komende jaren inzet, zoals de herbestemming van cultuurhistorische complexen en Landschappen van Allure. ► De vrijetijdssector wordt gezien als belangrijke drager voor het verbeteren van het woon-, leef- en vestigingsklimaat in Brabant, de verdienmogelijkheid voor natuur en de transitie van stad en platteland74.

37

Hoofdstuk 4


Toekomst en aanbevelingen

4.1 Toekomst Brabantse vrijetijdssector Wat kunnen we verwachten voor de Brabantse vrijetijdssector op de korte, middellange en lange termijn? Op basis van de gesignaleerde trends & ontwikkelingen in hoofdstuk 1 en feiten en cijfers over vrijetijdsgedrag en vakanties in Brabant in hoofdstuk 2 schetsen we een beeld. Korte termijn (0 – 5 jaar) Op de korte termijn is de economische crisis een zeer bepalende factor voor de vrijetijdssector. Het feit dat overheden en consumenten minder te besteden hebben, brengt zowel kansen als bedreigingen met zich mee: ► Subsidieafhankelijke instellingen in o.a. de deelsectoren cultuur en natuur zien grote posten op hun begroting wegvallen. Zij zullen zich op korte termijn meer commercieel denken en handelen eigen moeten maken. Crowdsourcing en cocreatie kunnen helpen bij het maken van de benodigde omslag van aanbod- naar vraaggerichtheid. ► Bij een slinkend budget kunnen Nederlandse consumenten buitenlandse vakanties vervangen door binnenlandse of kiezen voor dagjes uit in plaats van overnachtingen. Of dat per saldo leidt tot meer of minder bestedingen in de Brabantse vrijetijdssector is moeilijk te voorspellen. Wel staat vast dat er veel aandacht uit zal gaan naar de prijs en waarde van vrijetijdsproducten: • Prijsconcurrentie in het laagste segment zal aanhouden of zelfs verder toenemen; • Een segment hoger kan de consument worden aangezet wat meer geld te blijven besteden, als hem voldoende duidelijk wordt gemaakt dat hij hiervoor precies de ervaring krijgt waarnaar hij op zoek is. Middellange termijn (5 – 10 jaar) Op middellange termijn trekt naar verwachting de economie weer aan en ontstaat ruimte voor groei in de vrijetijdssector. Waar consumenten tijdens de recessie massaal teruggrepen op wat oud, vertrouwd en dichtbij is, ontstaat nu ruimte voor spannendere, extravagantere en duurdere producten en diensten:

► Op de binnenlandse markt ontstaat ruimte om te betalen voor duurzame initiatieven (‘Put your money where your mouth is’). ► In navolging van de kleine groep voorlopers komen toeristen uit de BRIC-landen nu in wat grotere aantallen naar Europa/Benelux/Nederland. Elementen waarmee Brabant zich kan positioneren in hun reisschema zijn: • Evenementen zoals Carnaval, GLOWfestival en Roze maandag; • Structureel aanbod zoals Van Gogh Brabant. Voortschrijdende technologische ontwikkelingen zijn vanzelfsprekend onderdeel van het dagelijks leven. Bij binnenkomst in een attractiepark wordt bijvoorbeeld automatisch voor consumenten berekend en weergegeven wat de optimale route is om alle attracties van hun keus met minimale wachttijd te bezoeken. Lange termijn (> 10 jaar) Mede onder invloed van verdergaande technologische ontwikkelingen zal de vrijetijdsbesteding minder tijden plaatsafhankelijk zijn. Dit biedt zowel kansen (24 uur per dag consumeren) als bedreigingen (mondiale concurrentie). Door de klimaatontwikkeling wordt Brabant op termijn aantrekkelijker voor vakanties en uitstapjes. Terwijl het op concurrerende bestemmingen heet en droog wordt, met bijkomende risico’s als bosbranden, wordt het in Brabant aangenaam warm: ► Aantrekkelijke verkoelingsmogelijkheden zoals een zwembad en schaduwplaats worden belangrijker in het zoeken boekgedrag voor binnenlandse vakanties; ► Het aantal dagen waarop aan buitenrecreatie gedaan kan worden, neemt toe. Culturele uitstapjes zoals bioscoop- en museumbezoek, die in de huidige situatie (ook) als slechtweer-opties gelden, krijgen hier mogelijk onder te leiden.

39


4.2 Aanbevelingen Brabant: de meest gastvrije en innovatieve provincie Stem aanbod en communicatie af op de wensen en behoeften van verschillende doelgroepen, zodat deze zich allemaal welkom voelen. ► Gastvrijheid betekent voor de één iets anders dan voor de ander. ► Brabant is een echte gezinsprovincie. Nieuwe doelgroepen zoals singles en senioren zijn echter in toenemende mate van belang. ► Speel pro-actief in op mogelijk tegenstrijdige behoeften. Organiseer rondleidingen voor kinderen bijvoorbeeld buiten de reguliere openingstijden, zodat bezoekers die rust zoeken hier geen overlast van ondervinden.

Integreer spelelementen in producten of diensten (gamification). ► Gamification vergroot de belevingswaarde voor de gebruiker en zijn binding met het product. ► Spelelementen vergroten de kans op herhalingsbezoek en zetten de consument aan tot gewenst gedrag.

Zet de bevolking in als ambassadeur van de Brabantse gastvrijheid. ► Brabant heeft het imago van een gastvrije provincie. Brabanders zijn trots op hun afkomst en zien zichzelf als gemoedelijke, gezellige levensgenieter. ► Beoordelingen hebben veel meer invloed dan advertenties van aanbieders. Zij zorgen voor nieuwe klanten, omzetgroei en motiveren het personeel.

40

Betrek consumenten intensief bij producten of diensten. ► Consumenten willen steeds meer deel uitmaken van een collectief en hun creativiteit delen (cocreatie en crowdsourcing). ► Betrokkenheid draagt bij aan productontwikkeling, een positief imago, tijdsbesparing en kostenbesparing.

Onderscheidend Brabant Zoek de verbinding met de creatieve industrie. ► Het Brabantse vrijetijdsaanbod is te weinig onderscheidend. Juist onderscheidende kenmerken zijn van belang om de concurrentiestrijd met andere binnenlandse en Europese regio’s te kunnen winnen. ► De creatieve industrie is aangewezen als één van de negen topsectoren waarin Nederland wereldwijd sterk is en waarvoor extra aandacht en geld beschikbaar is. De creatieve industrie is in Brabant bijzonder goed vertegenwoordigd. ► Bedrijven presteren beter als ze gebruik maken van de onderscheidendheid die design kan toevoegen.

Fietsen: stimuleer opstappen maar juist ook afstappen. ► Nederlanders komen frequent en graag in Brabant fietsen, maar de aanwezigheid van horecapunten en bezienswaardigheden zijn aspecten waarop Brabant lager scoort. ► De gemiddelde besteding tijdens fietstochten blijft achter bij het landelijke gemiddelde. ► Brabant heeft het imago van een gastvrije en Bourgondische provincie en consumenten verwachten af te kunnen stappen voor koffie met een worstenbroodje. Profiteer van de grote Brabantse namen door deze in communicatie expliciet te vernoemen. ► Meer dan 40% van de bestedingen binnen dagrecreatie valt binnen de categorie recreatief winkelen. De allure van de Brabantse binnensteden is groot en stedenvakanties zijn in opkomst. ► Al jarenlang zorgen de Efteling en Safaripark de Beekse Bergen voor miljoenen (dag)toeristen per jaar. ► Brabant heeft veel iconen, in de muziek (Guus Meeuwis), design (Piet Hein Eek, Viktor & Rolf) en sport (Ireen Wüst, Pieter van den Hoogenband, Marianne Vos). Betrek experts bij de (door)ontwikkeling van een product of dienst. ► Brabant is niet alleen gastvrij en Bourgondisch (high touch), maar Brabanders zijn ook succesvol in sport, innovatie en ondernemerschap (high tech). ► Door de verbinding met innovatie te maken, wordt het vrijetijdsaanbod onderscheidend. Experts uit andere sectoren kunnen verrassende inzichten bieden.

Hogere bestedingen in de Brabantse vrijetijdssector Richt vrijetijdsaanbod in voor (internationale) cultuurtoeristen. ► Op de internationale markt gaat een enorme aantrekkingskracht van kunst en cultuur uit. Brabant heeft een interessant internationaal aanbod voor cultuurtoeristen: Jheronimus Bosch 500, Van Gogh Brabant en Liberation Route. ► Cultuurtoeristen besteden bijna vijf keer zo veel als wordt besteed aan een vakantie in een landelijke omgeving, het dubbele van een strandvakantie en bijna anderhalf keer zoveel als aan een citytrip. Bouw het toeristisch-recreatief potentieel rondom sportevenementen uit. ► In 2012 vinden in Brabant meer dan 20 internationale topsportevenementen plaats. ► Grootschalige topsportevenementen hebben een hoog economisch rendement; deelnemers en hun begeleiding verblijven relatief lang in dure accommodaties, buitenlandse bezoekers overnachten liefst in 4- of 5-sterrenhotels. ► Nederlandse bezoekers besteden nog niet veel aan overnachtingen, eten en drinken. Door het bezoek aan het sportevenement te koppelen aan andere uitstapjes en/of overnachtingen, kunnen de bestedingen worden verhoogd.

41


Zorg voor goede mobiele informatievoorziening en stimuleer aankopen en activiteiten door Location Based Services. ► De consument is steeds meer online. ► Bijna alle smartphone-gebruikers zoeken naar locatie informatie. ► Consumenten worden overspoeld door digitale informatie. Het is meer dan ooit van belang om de relevante informatie op het juiste moment aan de juiste persoon te versturen. In aansprekende taal, passend bij het recreatieprofiel van de ontvanger. ► Realiseer hogere bestedingen door bijvoorbeeld consumenten die in de buurt van het theater zijn, te laten weten dat er nog enkele kaarten voor de volgende voorstelling zijn.

42

Ontsluit een modulair vrijetijdsaanbod: een goedkope basisvariant, waarbij direct inzichtelijk is hoe deze naar behoefte uitgebreid kan worden tot een luxer product. ► Door de economische crisis hebben consumenten in hun vrije tijd minder te besteden. ► Tegelijkertijd zijn er wel doelgroepsegmenten met een vraag naar luxe en comfort. ► Personeelsbestand met parttimers en flexibele krachten maakt het mogelijk om economisch rendabel op de diverse wensen van consumenten in te spelen.

Noten

1 http://www.nrc.nl/nieuws/2012/02/14/statistiek-saai-

cbs-cijfers-komen-tot-leven-op-een-kaart/ (2012). Regionale prognoses bevolkingsopbouw 2012-2040, geraadpleegd op 1-3-2012 3 CBS (2012). Regionale prognoses huishoudens 2012-2040, geraadpleegd op 1-3-2012 4 http://www.monitorvrijetijdentoerisme.nl/recreant/ trends-en-ontwikkelingen/ geraadpleegd op 21 maart 2012 5 http://statline.cbs.nl/StatWeb/publicati on/?DM=SLNL&PA=81274NED&D1=45,23&D2=15&D3=1,l&VW=T 6 Vrijetijdshuis Brabant (2011). Deskresearch zorgtoerisme. Tilburg: Vrijetijdshuis Brabant 7 http://www.khn.nl/content-template/-/asset_publisher/qJ4e/content/enorm-potentieel-aan-alleenetersvoor-de-horeca/?redirect=http%3A%2F%2Fwww. khn.nl% 8 http://shareatable.org/ 9 Expertisecentrum Veiligheid (maart 2012). Gevangen in onmacht: Professionals in hun relatie tot MOE-landers: Congresnotitie. Den Bosch: Avans Hogeschool 10 CPB (1 maart 2012). Kerngegevens 2011-2015 voor het concept-CEP 2012. Op www.cpb.nl, geraadpleegd op 5 maart 2012 11 Economie Monitor Brabant (2012). 4e kwartaal 2011. Provincie Noord-Brabant 12 Werkbedrijf, bewerking PSW (maart 2012). Arbeidsmarktbrabant Trends. ‘s-Hertogenbosch: Provincie Noord-Brabant 13 Economie Monitor Brabant (2012). 4e kwartaal 2011. Provincie Noord-Brabant 14 Nibud (20 januari 2012). Iedereen gaat er op achteruit in 2012. Persbericht op www.nibud.nl, geraadpleegd op 5 maart 2012 15 Brazilië, Rusland, India en Rusland 16 Zie www.brabant.nl 17 Artikelen Brabants Dagblad, o.a. ‘Stop met Den Bosch Culturele Hoofdstad’ 3-3-2012, ‘Helmondse scepsis over project Brabant 2018’ 29-2-2012 ‘Kosten culturele hoofdstad schikken af (opinie)’ 4-2-2012 18 Monsterboard (2012) Monster Employment Index NL jan2012. Te downloaden via http://www.aboutmonster.com/sites/default/files/employment-index/ EUMEI_Jan12_NL_FINAL.pdf 19 www.marketingmonday.nl/12-online-trendsvoor-2012 20 TNS Political & Social (maart 2012). Attitudes of Europeans towards tourism: Report. Flash Eurobarometer 334 21 Mulder, S., Schalekamp, A., Sikkel, D., Zengerink, E., Horst, T. vd.d. & Velzen, J. v. (2007). Vakantiekilometers en hun milieu-effecten zullen spectaculair 2 CBS

blijven stijgen. Trendanalyse van het Nederlandse vakantiegedrag van 1969 tot 2040. Amsterdam: TNS NIPO 22 NRIT Media kennisbank. Steeds meer toeristen uit de BRIC landen. Persbericht op www.nritonderzoek.nl, Pretwerk, 27 oktober 2011, De Russen komen (op vakantie). www.pretwerk.nl, geraadpleegd op 5 maart 2012 en Pretwerk, 28 januari 2011, Chinese toeristen kritisch in hun keuze. www.pretwerk. nl, geraadpleegd op 5 maart 2012 23 Alterra, DHV BV, KNMI, VU. (2008). Klimaateffectschetsboek Noord-Brabant. Den Bosch: Provincie Noord-Brabant 24 Jonge, C. de (2008). De gevolgen van klimaatverandering voor recreatie en toerisme: Kansen voor de recreatiesector. Den Haag: Stichting Recreatie. 25 Huysmans, F. (2001). De invloed van het weer op de tijdsbesteding. In: K. Breedveld en A. van den Broek (red.), Trends in de tijd. Een schets van recente ontwikkelingen in tijdsbesteding en tijdsordening (p. 149-153). Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau 26 Cornelisse, M. & Greven, A. (2011). Het imago van de provincie Noord-Brabant. Naast high-touch ook hight-tech. 1e effectmeting. Amsterdam: Quint Result 27 Vrijetijdshuis Brabant (2011). Trendkrant december 2011. Het imago van Brabant: Bourgondisch en gezellig. Tilburg: Vrijetijdshuis Brabant 28 www.debestebinnenstad.nl en www.meestgastvrijestad.nl (geraadpleegd op 5 maart 2012). 29 Marlet, G. & Woerkens, C. van (2011). Atlas voor gemeenten 2011. Nijmegen: VOC Uitgevers. 30 Broek, M. van den et al (2011). Marketing Facts Jaarboek 2011. Arnhem: Marketingfacts BV (p15-19) 31 GfK (2011). De veranderende samenleving. ‘De smartphone revolutie’. Plaats Amstelveen: GfK Retail and Technology 32 GfK (2011). GfK Jaargids 2012. Inzicht en marktontwikkelingen in de Benelux. Dongen: GfK Panel Services Benelux BV 33 Wouters, M. (2011). Location Based Services: van hype naar hyper. Op: www.frankwatching.com. 34 Belleghem, S. van et al (2011). Social media around the World. InSites Consulting 35 Arts, M. (2011). Location Based Services zijn dood: leve LBS! Op: www.frankwatching.com 36 Bux, A.(2012). 60 seconds in social media [infographic] op: www.dutchcowboys.nl 37 Deniels (2011). De (on)zin van Sociale Media in de gastvrijheidsbranche. Groningen: Marketingbureau Deniels 38 GfK (2011). GfK Jaargids 2012. Inzicht en marktontwikkelingen in de Benelux. Dongen: GfK Panel Services Benelux BV

43


39

Dijk, J. van (2012). Consument juicht cocreatie en crowdsourcing toe. Op: www.frankwatching.com. 40 Marketing Monday (2012). 12 online trends voor 2012. Op: www.marketingmonday.nl 41 Reijsen, M. van (2012). Social media & co-culture: dé kans voor de cultuursector. Op www.frankwatching.com 42 Teunissen, R. (2012). Gamification in de praktijk. Op: www.marketingfacts.nl 43 Teunissen, R. (2011). Wat gamification NIET is. Op: www.marketingfacts.nl 44

44

Torre, P. van der (2012). Gamification wordt serious business in 2012. Op www.marketingfacts.nl 45 Trendwatching.com (2012). 12 cruciale consumententrends voor 2012. Op www.trendwatching.com 46 Vrijetijdshuis Brabant (2012). Meer aandacht voor duurzaamheid. Op: www.kennispleinvrijetijd.nl. Dit onderzoek is uitgevoerd onder hoger opgeleide Nederlanders 47 Ibid 48 Haan, M. de (2012). Startnotitie 2.0 Vrijetijdseconomie (VTE) in Noord-Brabant; een gezamenlijke uitdaging. ‘s-Hertogenbosch: provincie Noord-Brabant. 49 NBTC (2012). Recordaantal internationale toeristen in Nederland in 2011. Leidschendam: NBTCNIPO 50 Nederlandse Museumvereniging (September 2010). Agenda 2026: Toekomstverkenning voor de Nederlandse museumsector. Amsterdam: Nederlandse Museumvereniging 51 Brazilië, Rusland, India en China 52 Haan, M. de (2012). Startnotitie 2.0 Vrijetijdseconomie (VTE) in Noord-Brabant; een gezamenlijke uitdaging. ‘s-Hertogenbosch: provincie Noord-Brabant 53 Ars, B & Visser, E. (2010). Kijk, de toerist van morgen. Breda: NRIT Meda, NHTV Breda en NBTC. 54 NRIT Media kennisbank. Steeds meer toeristen uit de BRIC landen. Persbericht op www.nritonderzoek.nl, Pretwerk, 27 oktober 2011, De Russen komen (op vakantie). www.pretwerk.nl, geraadpleegd op 5 maart 2012 en Pretwerk, 28 januari 2011, Chinese toeristen kritisch in hun keuze. www.pretwerk. nl, geraadpleegd op 5 maart 2012 55 Weikamp, S. (2012). 1,5 miljard euro aan Nederlandse zakenreizen / Utrecht meest populair. Op: www.eventbranche.nl (geraadpleegd op 22 maart 2012) 56 Haagen, R. (2011). Economische betekenis toerisme & vrije tijd in de provincie Noord-Brabant Breda: ZKA Consultants & Planners 57 Deniels (2011). De (on)zin van Sociale Media in de gastvrijheidsbranche. Groningen: Marketingbureau Deniels

58

CVO 2011 Deniels (2011). De (on)zin van Sociale Media in de gastvrijheidsbranche. Groningen: Marketingbureau Deniels 60 Haagen, R. (2011). Economische betekenis toerisme & vrije tijd in de Provincie Noord-Brabant. Breda: ZKA Consultants & Planners 61 SBI = Standaard BedrijfsIndeling 62 Zie voor meer gedetailleerde informatie de factsheets Cultuur en Sport op www.kennispleinvrijetijd.nl 63 http://www.kennispleinvrijetijd.nl/index. php/2011/08/veel-faillissementen-in-horeca/ 64 Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Frank van den Eijnden, Vrijetijdshuis Brabant. 65 LISA 2011. www.lisa.nl, geraadpleegd op 12 maart 2012 66 Briene, M. & Wienhoven, M. (2010). Toerisme: de banenmotor. Rotterdam: ECORYS Nederland B.V. 67 Haagen, R. (april 2011). Economische betekenis toerisme & vrije tijd in de provincie Noord-Brabant. Breda: ZKA Consultants en Planners 68 Die bestedingen bestaan uit de kosten voor reis, verblijf, activiteiten en levensmiddelen tijdens de vakantie en uitgaven voorafgaand aan de vakantie bij een (eventuele) boeking 69 Elke keer dat een seizoensrecreatieve gast minimaal één nacht in zijn eigen accommodatie verblijft, wordt geteld als vakantie. In Noord-Brabant was in 2011 28% van de vakanties op seizoensplaatsen. Het Nederlands gemiddelde is 21% 70 OECD. 2009. The Impact of Culture on Tourism. Paris: OECD Publishing. Data afkomstig uit veldwerk 2006 71 Het gaat hier om directe bestedingen zoals kosten voor toegang en horeca en dus exclusief vervoers- en zogenaamde vaste kosten als abonnementen en contributies 72 Haagen, R. (april 2011). Economische betekenis toerisme & vrije tijd in de provincie Noord-Brabant. Breda: ZKA Consultants & Planners 73 ZKA (november 2011). Monitor economische betekenis van de vrijetijdssector Zuidoost-Brabant: Nulmeting 2010. Breda: ZKA Consultants & Planners 74 Haan, M. de (2012). Startnotitie 2.0 Vrijetijdseconomie (VTE) in Noord-Brabant; een gezamenlijke uitdaging. ‘s-Hertogenbosch: provincie Noord-Brabant 59

www.kennispleinvrijetijd.nl

Colofon Vrijetijdssector in cijfers is een jaarlijkse uitgave die is samengesteld door Vrijetijdshuis Brabant, in opdracht van de Provincie Noord-Brabant. Bij het samenstellen van deze uitgave is de grootste zorgvuldigheid betracht. Vrijetijdshuis Brabant is echter niet aansprakelijk voor enige directe of indirecte schade als gevolg van de aangeboden informatie uit deze publicatie. Overname van informatie uit deze publicatie is toegestaan, mits met bronvermelding. © Mei 2012 Vrijetijdshuis Brabant Redactie Ankie Joos, Jolijn Krijger, Ewout Sanders Eindredactie Ank Lambers Vormgeving Valt het Op? - Grafische Vormgeving Foto’s Irma de Potter (p.9), Laurens Smak (p.17), Merlin Daleman (cover, p.20 en p.34), Clim de Boer (p.35), Bram Saeys (p.37) Druk Drukkerij Vos, Gemert Uit het oogpunt van duurzaamheid zijn de factsheets Cultuur, Natuur en Sport niet gedrukt maar alleen digitaal beschikbaar. Kijk voor de bijbehorende factsheets en onderzoeksverantwoording op www.kennispleinvrijetijd.nl of neem contact op:

CU-COC-805712-D05

Vrijetijdshuis Brabant Ankie Joos Postbus 1280 5004 BG Tilburg 013 - 46 56 716 [email protected] www.vrijetijdshuis.nl

Vrijetijdshuis Brabant richt zich op de marketing en promotie van de Brabantse vrijetijdssector. Een veelzijdige sector met domeinen als recreatie, toerisme, kunst, cultuur, sport en natuur. Onze kracht is om organisaties, projecten en sectoren vanuit een Brabantbrede ‘scope’ te verbinden en samen innovatieve product-marktcombinaties te ontwikkelen. Daarmee zetten we Brabant provinciaal, landelijk en internationaal op de kaart, met als doel het vergroten van het rendement van de Brabantse vrijetijdseconomie. Grootschalige projecten Vrijetijdshuis Brabant is, als uitvoeringsorganisatie van de provincie Noord-Brabant, de stuwende kracht achter grootschalige projecten als Liberation Route Brabant, Brabantse Natuurpoorten en Van Gogh Brabant. Maar ook bij minder grootschalige projecten op het gebied van cultuur, toerisme, recreatie, natuur en sport zijn wij betrokken. Soms als coördinator of projectleider; soms meer vanuit een verbindende of promotionele rol. Wij zijn initiatiefnemer van UitinBrabant.nl en medeoprichter van VVVBrabant.nl en RoutesinBrabant.nl. Met deze promotiekanalen maken we het vrijetijdsaanbod ook direct voor de inwoner en toerist toegankelijk. Trends en cijfers Vrijetijdshuis Brabant beschikt over een digitaal kennisplein met de meest actuele trends en cijfers uit de Brabantse vrijetijdssector. We zetten die kennis enerzijds in voor onze eigen projecten. Anderzijds zijn we er ook voor Brabantse culturele en toeristisch-recreatieve ondernemers en voor overheden, die we met onze kennis verder kunnen helpen. Desgewenst verzorgen we voor deze groep ook rapportages op maat. Kijk voor meer informatie op www.vrijetijdshuis.nl

45


46

47

2012

Recommend Documents