DNB
Gedrag & cultuur Meer pinnen, minder contant
magazine #3 – 2015
Redactioneel
Jong geleerd, oud gedaan Door Loek van Daalen
Gerommel met de uitstoot bij auto’s, de verkoop van producten waar de klant geen behoefte aan heeft, het aannemen van steekpenningen. Zomaar wat recente voorbeelden van fout gedrag. Gedrag dat niet uit de lucht komt vallen, maar dat veelal geworteld is in de cultuur van een bedrijfstak of onderneming, gedrag dat bovendien na verloop van tijd als vanzelfsprekend wordt aanvaard. Daarmee betreden we het terrein van de ethiek. Ethiek is ooit serieus op de kaart gezet door klassieke Grieken als Socrates en Aristoteles. En staat vandaag de dag nog altijd zeer prominent op de kaart. Van onverstoorbaarheid tot mondigheid, van hedonisme tot eenvoud, ethiek presenteert zich in vele gedaanten. Altijd intellectueel uitdagend, en verrassend vaak praktisch toepasbaar. Volgen we de Amerikaanse filosofe Martha Nussbaum in haar ethisch pleidooi, dan leren we onze kinderen, immers jong geleerd is oud gedaan, zich te verplaatsen in de standpunten van een ander. Onder het motto: wat u niet wilt dat u geschiedt, dat doet u ook een ander niet. Bedrijven moeten niet wachten met actie tot de huidige generatie kids volwassen is. Daarvoor staat er te veel op het spel. De mooiste drijfveer om het goede te doen is uiteraard de diep gevoelde wens om betekenis- en zinvol bezig te zijn, omdat het goede doen in zichzelf juist is. De wetenschap dat te weinig aandacht voor ethische uitgangspunten onherroepelijk leidt tot ongewenste gevolgen als de schandpaal of diep in de buidel tasten, kan ook een zetje in de gewenste richting geven. Structurele aandacht voor alle aspecten van ethisch handelen is hoe dan ook een must voor elk bedrijf. Het is bij uitstek essentieel voor de financiële sector, waar het vertrouwen van klant en maatschappij een levensvoorwaarde is.
2
Inhoud
6
Innovaties vergroten grip op uitgaven 10
Internationale lof voor gedragstoezicht 14
Volle winkelmandjes, lege winkelstraten 4
Banktueel 9
Wereld in cijfers 12
Delfi-tool
13
De mensen van het Frederiksplein: Olaf Sleijpen
18
Kunstpodium: Anna Ostoya 20
16
Twintigjes van weleer
In Beeld
Banktueel
Topvrouw van het Jaar 2015 Annemieke Nijhof is sinds 1 juni van dit jaar lid van de raad van commissarissen van DNB. Zij werd eind september verkozen tot Topvrouw van het Jaar 2015. Met deze verkiezing wil de Stichting Topvrouw van het Jaar aantonen dat er wel degelijk vrouwelijk toptalent aanwezig is in het Nederlandse
bedrijfsleven. Nijhof is voorzitter van de raad van bestuur van Tauw Group BV, een internationaal advies- en ingenieursbureau met vestigingen in verschillende landen en ruim 1.000 medewerkers. Dit bureau richt zich op milieuadvies en de duurzame ontwikkeling van de leefomgeving. ▪
Animatie over geldschepping DNB heeft een animatie over geldschepping uitgebracht op Youtube. Het laat zien hoe geld ontstaat en vertelt over de centrale rol van banken daarbij. Hoogst actueel, zeker nu DNB samen met de andere centrale banken van Europa meedoet in een grootschalig aankoopprogramma. Maandelijks wordt voor zo’n EUR 60 miljard
4
aangekocht aan staatsobligaties en andere waardepapieren. In totaal gaat het om EUR 1.140 miljard. Een enorm bedrag. Economen spreken dan ook van Quantitative Easing (QE); kwantitatieve verruiming oftewel een uitbreiding van de geldhoeveelheid. Hoe deze geldschepping in zijn werk gaat, illustreert de animatie. ▪
Zorgverzekeraars vergroten buffers Zorgverzekeraars bereiden zich momenteel voor op de introductie van Solvency II. Dit nieuwe raamwerk voor het toezicht op verzekeraars gaat op 1 januari 2016 in. De verwachting is dat de kapitaaleisen hoger zullen uitvallen.
Net zoals bij andere verzekeraars, vindt DNB het belangrijk dat zorgverzekeraars voldoende kapitaal aanhouden. Kapitaalbuffers zijn nodig om onvoorziene tegenslagen en fluctuaties op te vangen, zodat het voortbestaan van de instelling
Nieuw twintigje Het nieuwe 20-eurobankbiljet uit de Europaserie is op 25 november in omloop gebracht. Dit biljet heeft enkele nieuwe en verbeterde echtheidskenmerken, evenals het al eerder vernieuwde tientje en vijfje. Nieuw bij het twintigje is het portretraampje in het hologram.
Als je het biljet tegen het licht houdt, wordt dit raampje doorzichtig en zie je het portret van de mythologische figuur Europa. De oude en nieuwe 20-eurobiljetten worden tijdelijk naast elkaar gebruikt. Geleidelijk verdwijnen de oude biljetten. Als ze versleten zijn, haalt DNB ze immers uit de roulatie. ▪
niet in het geding komt. Dit geeft een mate van zekerheid: de polishouder kan erop rekenen dat de verzekeraar in bijna alle gevallen beschikt over voldoende middelen als hij een beroep doet op de zorg. ▪
Betaalinnovaties vergroten grip op uitgaven We pinnen meer en betalen meer contactloos. Nederland omarmt enthousiast nieuwe digitale mogelijkheden om uitgaven te doen én te beheren. Door Erica Verdegaal
Net als onze leef- en eetgewoontes verandert ook ons betaalgedrag. Zo groeit de populariteit van de pinpas nog altijd. En maken we steeds meer gebruik van allerlei nieuwe digitale mogelijkheden, zoals de apps van banken voor tablets en smartphones. Deze maken internetbankieren sneller, simpeler en veiliger. Ook contactloos betalen met de pinpas neemt een grote vlucht. Ondertussen gloren nóg radicalere betaalveranderingen aan de horizon: internetgiganten, telecomoperators en allerlei start-ups betreden de betaalmarkt met nieuwe diensten. Maar ondanks al die innovaties kunnen we niet zonder contant geld.
Contactloos De campagne “Klein bedrag? Pinnen mag!” heeft het betaalgedrag van Nederlanders permanent veranderd, zo blijkt uit onderzoek van De Nederlandsche Bank. De afgelopen vier jaar steeg het aantal pinbetalingen met maar liefst 35%. En in de detailhandel werd vorig jaar voor het eerst meer gepind dan cash betaald. Het pinnen groeide opvallend sterk onder groepen die vanouds veel contant afrekenen, zoals lager opgeleiden en 65-plussers. Ook valt op dat 6
het gemiddelde pinbedrag flink daalt. Debet aan deze trend is het contactloos betalen, waarbij je met je pinpas of mobieltje bedragen tot EUR 25 afrekent zonder pincode in te voeren. Dat werkt snel, gemakkelijk en veilig. De populariteit neemt dan ook snel toe. Alleen al in de maand september steeg het aantal contactloze betalingen met maar liefst 48% tot ruim zeventig miljoen, zo blijkt uit cijfers van Betaalvereniging Nederland.
Tastbaar geld Pinnen is voor retailers goedkoper en veiliger dan cash. Ze hoeven pinbetalingen niet af te storten. Ook krijgen dieven en valsemunters minder kans. Toch laten winkeliers de klant graag zelf bepalen hoe hij afrekent. Zij bieden graag verschillende betaalmogelijkheden aan als service aan de klant. Daarnaast biedt contant geld ook voordelen. Het is praktisch, omdat leveranciers gemakkelijk uit de kassa betaald kunnen worden. En het is handig bij een pinstoring. Ook emotioneel gezien hangt de mens nog altijd aan tastbaar geld. En geld handje-contantje wordt meer dan digitaal geld ervaren als een beloning.
68%
1 4 7 STOP
2 5 8
32%
We denken dat we vaker pinnen, maar de werkelijkheid is anders:
transacties x miljard
volume in 2014
Contant
4
3 6 9
0 CORR
# OK
€ 42 mrd
3
Pinpas
€ 89 mrd
2
Pinpas (39%)
Contant (53%)
Ouderen en hoogopgeleiden overschatten vaker hun gebruik van de pinpas
Overig (8%)
?
1
€4 mrd
Chipknip
Creditcard
€ 200 mln
0 2010
2014
Minder rood
Apps
Voor de meeste ouderen is contant geld nog altijd het meest gekozen betaalmiddel bij het afrekenen in winkels of op de markt. Ook kwetsbare groepen betalen het liefste contant. Zo houden ze meer grip op hun uitgaven. Innovaties kunnen ertoe leiden dat deze groepen vaker gaan pinnen. In dit opzicht blijkt het bankieren via de smartphone goed te scoren. Via een app kunnen consumenten, naast het overboeken van kleinere bedragen, op elk moment en overal het saldo op hun rekening checken. En die gewoonte leidt tot minder rood staan op de rekening. Zo blijkt uit recent onderzoek van Wijzer in Geldzaken. Volgens onderzoek van DNB gebruikt één op de vier consumenten een smartphoneapp voor bankieren minimaal één keer per week. Twee derde van de gebruikers vindt het voldoende veilig tot zeer veilig.
Niet alleen saldocheckapps kunnen de grip op uitgaven vergroten. Consumenten houden ook grip op hun geld door aan de kassa te betalen vanaf een prepaidtegoed op hun mobiele telefoon. Daarbij kunnen zij niet meer uitgeven dan wat er nog aan tegoed op hun mobiel staat, precies zoals met het contante geld uit de oude huishoudportemonnee. Nieuwe apps en andere innovaties kunnen leiden tot meer elektronische betalingen. Daarvan profiteren velen: consument én winkelier. Want door digitaal te betalen stijgt de veiligheid in winkels en horecagelegenheden en dalen de kosten van het betalingsverkeer voor de maatschappij als geheel. ▪
8
Wereld in cijfers
Handel met ontwikkelingslanden verdrievoudigd De Nederlandse handel met de 48
Guinee. Het gaat hier vooral om
landen. Tegelijkertijd daalde de
minst ontwikkelde landen ter wereld
geraffineerde aardolieproducten.
ontwikkelingshulp in deze periode
is sterk gegroeid. In de jaren 2006
Ook Angola, Jemen en Mauritanië
van 0,81% naar 0,67% van het bruto
– 2014 is de invoer verdrievoudigd
zijn relatief belangrijke markten.
nationaal inkomen. Doordat dit
tot ruim EUR 3 miljard en de uitvoer
De invoer is sterker geconcentreerd:
inkomen toenam, is de vermindering
tot EUR 4,5 miljard. De belangrijkste
Angola, Bangladesh en Equatoriaal-
van de ontwikkelingshulp in absolute
afzetmarkten voor Nederlandse
Guinee zijn goed voor driekwart van
zin beperkt gebleven. ▪
bedrijven zijn Togo, Senegal en
de totale invoer uit ontwikkelings-
Bron: CBS
Internationale lof voor gedragstoezicht Niet alleen complexe producten, maar ook risicovol gedrag kan de financiële stabiliteit in gevaar brengen. Gedrag van bestuurders krijgt dan ook de volle aandacht van DNB. Door Rutger Vahl
Een dominante bestuurder die te veel zaken naar zich toetrekt. Een cultuur waarin tegenspraak niet op prijs wordt gesteld. Zomaar wat voorbeelden van mogelijk ineffectief of risicovol gedrag in financiële instellingen. Als de crisis één les leert, is het dat de factor mens bij het ontstaan van financiële problemen niet moet worden onderschat. Daarom ging De Nederlandsche Bank vijf jaar geleden van start met toezicht op gedrag en cultuur. In dit toezicht wil DNB in kaart brengen welke invloed menselijk handelen en groepsprocessen hebben op de prestaties, integriteit en reputatie. Bij de verschillende gesignaleerde risico’s biedt DNB best practices ter inspiratie voor instellingen die op zoek zijn naar manieren om de risico’s te verminderen.
Groeiend bewustzijn Zo is de afgelopen tijd uitgebreid onderzoek gedaan naar de boardroom effectiveness bij banken, verzekeraars en pensioenfondsen. Daarvoor zijn ruim vijftig bestuursvergaderingen geobserveerd en nabesproken met bestuurders. In 34 van de 54 onderzoeken kwamen essentiële risico’s aan het licht. In 63% van alle onderzochte gevallen was ingrijpen door de organisatie op korte en middellange termijn noodzakelijk. En dat gebeurde vervolgens meestal ook. DNB constateert dat bestuurders zich bewuster zijn van de effecten van gedrag en cultuur. Commissarissen spreken bestuurders aan op hun verantwoordelijkheid. Instellingen organiseren tegenspraak ook beter. 10
Verandering Gedrag en cultuur staan echt op de agenda, bijvoorbeeld bij reorganisaties. Door dit gegroeide bewustzijn worden problemen sneller gezien en voorkomen, verwacht DNB. Toch valt er nog iets te verbeteren. Zo hebben besturen in het algemeen te weinig kennis van en aandacht voor gedrags- en cultuurverandering. De hang naar consensus en optimisme, waarbij problemen niet geadresseerd worden, vormt een risico volgens DNB. Daardoor worden problemen pas in een laat stadium opgepakt, met het gevaar dat ze escaleren en lastiger zijn op te lossen. Bovendien zijn de voorgestelde maatregelen voor gedragsverandering niet ingrijpend genoeg en worden ze onvoldoende doorgevoerd. Dit staat een effectieve verandering in de weg.
Europees toezicht Op het internationale DNB-congres van september was brede lof voor het gedragstoezicht van DNB. De Europese Centrale Bank wil leren van de Nederlandse ervaringen en dit mogelijk vertalen naar het Europese toezicht op de 123 grootste banken van Europa. Ook de Amerikaanse FED heeft oren naar deze nieuwe tak van financieel toezicht. Voor alle internationaal belangstellende toezichthouders heeft DNB dan ook het handboek Supervision of Behaviour and Culture uitgegeven. ▪
Delfi-tool Draai zelf eens aan de knoppen van de economie. Met de Delfi-tool zie je direct de gevolgen van jouw beleidsmaatregelen.
Voorbeeld 1
Voorbeeld 2
Stel, de inkomstenbelasting wordt verlaagd:
Stel, de olieprijs stijgt:
Consumptie stijgt
Werkgelegenheid stijgt
Inflatie loopt op
Consumptie daalt
-
Praatplaat door GTP.nl
DNB heeft een applicatie, de Delfitool, ontwikkeld voor leerlingen, studenten en alle anderen die geïnteresseerd zijn in de macroeconomie. Met deze tool kan iedereen simulaties maken voor de toekomstige ontwikkeling van de Nederlandse economie. Daarbij moet je met van alles rekening houden: wereldhandel, olieprijs, rente, eurokoers, overheidsbestedingen, belastingen, arbeidsmarkt, lonen, pensioenpremies, aandelen en huizenprijzen. Elke verandering, stijging of daling, werkt direct door 12
in de economie. En dat is meteen zichtbaar met deze tool.
Een voorbeeld: een hogere olieprijs leidt tot hogere productiekosten voor bedrijven. Om hun winstmarge op peil te houden, moeten zij hun prijzen verhogen. Deze hogere prijzen hebben een negatief effect op de export en de binnenlandse bestedingen, omdat ze de koopkracht aantasten. Op den duur zet de hogere werkloosheid de inkomensontwikkeling onder druk, wat de koopkracht nog verder
vermindert. Met als gevolg dat de particuliere consumptie flink afneemt. De lagere consumptie en export drukken het volume van het bruto binnenlands product. Door de lagere productie nemen de bedrijfsinvesteringen en de werkgelegenheid af. Deze ongunstige economische ontwikkeling leidt tot minder belastinginkomsten en meer werkloosheidsuitkeringen. En dat gaat ten koste van het overheidssaldo. En zo hangt alles met alles samen. Zelf eens proberen? Kijk op www.dnb.nl. ▪
De mensen van het Frederiksplein
Toezicht in 2016 Medewerkers in de schijnwerpers. Deze keer: Olaf Sleijpen. Hij geeft leiding aan de divisie Toezicht Beleid. Door Martijn Bennis
Dit voorjaar stapte u over van Toezicht Pensioenfondsen naar Toezicht Beleid. Hoe bevalt het? ‘Heel goed. Het terrein van Toezicht Beleid is veel breder en internationaler. Zo is DNB actief in meerdere internationale gremia voor wet- en regelgeving, zoals de European Banking Authority (EBA), de European Insurance and Occupational Pensions Authority (EIOPA) en het Bazels Comité voor bankentoezicht. Die internationale dimensie maakt mijn werk heel aantrekkelijk.’ Onlangs publiceerde DNB de Toezicht vooruitblik 2016. Gaat het roer om? ‘Nee. Er zit natuurlijk continuïteit in het toezichtbeleid. Nieuw is dat we deze keer onze prioriteiten vooraf met de financiële sector hebben besproken: “Dit is wat we van plan zijn, wat vinden jullie ervan?” Daar zijn nuttige adviezen en nieuwe ideeën uitgekomen. Zo pakken we het advies op om vaker een ronde tafel of een seminar aan te grijpen
om in een informele setting nieuwe ontwikkelingen te bespreken of om bepaalde themaonderzoeken nader toe te lichten. En bij enkele onderzoeken gaan we op speciaal verzoek ook de resultaten van internationale studies meenemen.’
Wat zijn de belangrijkste thema’s voor 2016? ‘Allereerst het vergroten van de schokbestendigheid door te voldoen aan nieuwe wet- en regelgeving. Ten tweede onderzoeken we of instellingen voldoende rekening houden met macro-economische ontwikkelingen. Tot slot staat integriteit prominent op de agenda, omdat het vertrouwen in de financiële instellingen daarmee samenhangt.’ DNB benadrukt ook het belang van transparantie. Waarom? ‘Als toezichthouder kun je het niet
meer alleen hebben van gezag. We moeten ook verantwoording afleggen. Over ons beleid, over onze taakuitvoering. Natuurlijk is er toezichtvertrouwelijke informatie die we niet kunnen en mogen delen. Maar over veel zaken kunnen we wel open zijn. En dat gaan we steeds meer doen.’ DNB was eerst te slap, maar nu te streng. Zo wordt weleens gezegd. Terechte kritiek? ‘Er zit natuurlijk een procyclische beweging in het toezicht. Dat komt vooral door wetgeving, zowel nationaal als Europees. Als we op het hoogtepunt van een cyclus waarschuwen, is de reactie vaak: “Waar zeur je over, het gaat toch goed?” De roep om regelgeving komt nadat het kalf verdronken is. Maar goed, dat is de democratische cyclus. Het hoort erbij.’ ▪
Volle winkelmandjes, lege winkelstraten Ons winkelgedrag zie je terug in de winkelstraten van onze steden en dorpen. Meer leegstand ligt in het verschiet. Behalve op de A-locaties. Door Marijke Hoogendoorn
Het winkelstraatbeeld verschilt sterk met waar je shopt. Gemiddeld staat één op de tien winkels leeg, maar in de minder populaire gebieden kan de leegstand oplopen tot 20% en dalen de huurprijzen. Tegelijkertijd stijgen de populariteit en het prijsniveau van de A-locaties. Gemiddeld genomen is er nu sprake van prijsstabilisatie, na jaren van dalende prijzen.
Hand van de knip De nationale winkelvoorraad is nagenoeg constant gebleven met 30 miljoen m2, maar de leegstand is in de afgelopen jaren opgelopen. Dit komt door structurele ontwikkelingen als de daling van de winkelverkoop in krimpregio’s en de opmars van internetverkopen. En de conjunctuur zat tegen: in de recente crisis hielden we allemaal de hand op de knip. Nu de economie weer opbloeit, gaan mensen weer meer geld uitgeven. Maar we vullen onze winkelmandjes wel steeds meer online. Hoe dit alles zich vertaalt in het winkelstraatbeeld anno 2030, heeft DNB met meerdere scenario’s geanalyseerd in het Overzicht Financiële Stabiliteit van oktober.
Online shoppen In het basisscenario stijgt de consumptie en neemt het online shoppen toe van de huidige 10% naar 25% in 2030. De omzet in de traditionele winkels stijgt lichtjes, waardoor de winkelvoorraad goed aansluit 14
bij de omzetontwikkeling. Althans, landelijk gezien. Naar verwachting krijgt bijna de helft van de winkeliers te maken met een omzetdaling, met name in de kleinere steden en dorpen. Tegelijkertijd gaan we juist meer funshoppen in de topwinkelstraten van de grotere steden.
Sloophamer Dit vertaalt zich in meer leegstand in de winkelstraten van kleinere plaatsen. Hier dalen de huurprijzen en zal de winkelvoorraad krimpen door sloop en transformatie naar woningen. Die transformatie is het meest kansrijk in middelgrote steden waar een vraag naar woningen is; in vergrijzingsregio’s waar de woningvraag afneemt, komt de sloophamer eerder in beeld. Daarbij moeten vastgoedeigenaren en financiers hun verlies nemen.
Kredietrisico’s De huidige winkeltrends kunnen nieuwe kredietrisico’s met zich meebrengen en dat kan de financiële stabiliteit raken. Banken hebben met EUR 18 miljard namelijk nog altijd grote uitzettingen op Nederlands winkelvastgoed. DNB adviseert banken dan ook om in hun risicomanagement in te spelen op ons veranderende winkelgedrag en de regionale verscheidenheid. Alleen dat bloemetje bij de bloemenstal op de hoek blijven we heus wel kopen. Of het nu op een A- of een C-locatie is. ▪
Koningin Emma
Twintigjes van weleer De jongste generaties Nederlanders kennen alleen het 25-guldenbiljet. Maar de ouderen onder ons weten dat een twintigje helemaal geen noviteit is. Integendeel. Door Marijke Hoogendoorn
Het vernieuwde 20-eurobankbiljet is onlangs uitgebracht. Dat is bijna een eeuw nadat DNB het eerste 20-guldenbiljet liet ontwerpen.
Roerganger In 1924 besluit DNB voor het eerst om een biljet van twintig gulden uit te brengen. Dat is de Roerganger. In die tijd is er kritiek op de vormgeving van de bankbiljetten, dus het roer moet om. Gekozen wordt voor het typisch 16
Hollandse beeld van een stoere visserman in oliejas en zuidwester, met beide handen aan het stuurrad in een hevige storm. Dat de zeespiegel desondanks volmaakt glad is, wekt wel enige bevreemding.
Emma In 1940 komt de Emma uit. Dit op speciaal verzoek van het publiek. Als blijk van bewondering voor koninginmoeder Emma (1815-1934), die ook wel “de liefste oma
Roerganger
van Nederland” wordt genoemd. Er is opmerkelijk weinig kritiek op het uiterlijk van dit biljet. Vermoedelijk ook vanwege de Duitse inval enkele maanden later.
Koning-Stadhouder Willem III
Oud & nieuw Beide twintigjes worden ingetrokken bij de Geldzuivering in 1945. Een jaar later verschijnt de Koning-Stadhouder Willem III, een biljet uit de serie Engelse biljetten. Het laatste twintigje, met de genees- en scheikundige Boerhaave, wordt in 1956 uitgebracht. Het is geen lang leven beschoren. Dit twintigje wordt te vaak verward met het tientje met het portret van Hugo de Groot. Daarbij heeft het een marginaal aandeel in de totale bankbiljettencirculatie. In 1961 wordt dit biljet uit de omloop gehaald. Dit betekent het einde van de twintigjes. Totdat we met de komst van de euro in 2002 weer coupures van twintig krijgen. ▪
Boerhaave
Kunstpodium
Anna Ostoya Door Alexander Strengers Voorzitter Kunstcommissie
Fantasia. Met deze titel verwijst Anna Ostoya (1978, Krakow, Polen) naar de experimentele animatiefilm van Walt Disney. Een klassieker uit de jaren veertig van de vorige eeuw. Omdat het personage van Mickey Mouse toen niet meer zo populair was, bedacht Walt Disney een nieuw plan: De Tovenaarsleerling. Deze film groeide uit tot een eindeloos lange bioscoopzit met maar liefst acht delen tekenfilm en tussendoor livemuziek van een klassiek orkest. De film flopte, maar de remake van 1969 werd een onverwacht groot succes. De spannende en psychedelische mix van visuele elementen deed mensen massaal naar de bioscoop rennen. Fantasia
Colofon DNB Magazine is een uitgave van De Nederlandsche Bank.
Redactieadres: DNB Magazine Postbus 98, 1000 AB Amsterdam Westeinde 1, 1017 ZN Amsterdam
[email protected] www.dnb.nl
Hoofdredactie: Loek van Daalen
Redactie: Kim Bogers, Marijke Hoogendoorn, Rob Meulemans
2015, acryl, bladgoud en collage op doek, 122 x 122 cm
De titel Fantasia is meer dan een verwijzing naar deze film. Het verhaal wil volgens de Poolse kunstenaar dat vooral veel Poolse animatietekenaars hebben bijgedragen aan de film. Maar Fantasia is voor Ostoya bovenal een ode aan de fantasie, de verbeelding die de verhouding van het individu tot de werkelijkheid op scherp kan stellen. Het schilderij toont het gezicht van een jonge vrouw, die met haar hand een traan uit haar ooghoek wegveegt. Het portret van het meisje is ontleend aan het schilderij Crying Girl (1964) van de Amerikaanse popartkunstenaar Roy Lichtenstein. Ostoya heeft het gezicht als een in één streek getekende lijn in bladgoud op doek gezet. Zo is haar portret niet meer dan een contour op een achtergrond van geschilderde blokkenpatronen in verschillende kleurstellingen. Het vormt een hallucinerend en dynamisch spel tussen figuur en achtergrond. Het werk van Anna Ostoya laat zich niet gemakkelijk onder één noemer vangen. Ze maakt foto’s, collages, schilderijen, beelden, installaties en teksten. Op de meest uiteenlopende manieren onderzoekt ze (kunst)historische tradities, waarbij ze vaak verwijst naar de geschiedenis van de avant-garde uit de begintijd van de moderne kunst. Ostoya vertelde in Zoo magazine: ‘I think all of my practice is working against the idea of one definition. That’s because I very much believe that we should always be in the process of changing of what we know.’ In Fantasia en de andere werken van Ostoya in de collectie van DNB weerspiegelt zich dit idee van het altijd weer onderweg zijn – om oude dingen met nieuwe ogen te bekijken. ▪
Aan dit nummer werkten mee: Martijn Barth, Martijn Bennis, Rhonald Blommestijn (pag. 11), Hollandse Hoogte, Kees Hummel (In Beeld), Henk Rougoor (cover), Frédérik Ruys (pag. 8), Alexander Strengers, Rutger Vahl, Erica Verdegaal
Vormgeving en druk: Joh. Enschede (vormgeving) FMA (productie) Drukkerij De Bink (drukwerk)
Abonnementen Een abonnement op DNB Magazine is gratis en uitsluitend schriftelijk of per e-mail aan te vragen. Adreswijzigingen en opzeggingen eveneens schriftelijk opgeven.
Artikelen uit DNB Magazine mogen niet zonder toestemming van de redactie worden overgenomen.
In Beeld
Een goede toegang tot contant geld weegt zwaar voor het publiek. DNB zet zich daarvoor in.
