BEELDKWALITEITSPLAN
CASTELLUM
d oor tl u la n d s c h a psarchitecten in opdracht van ge me e nt e H o ut e n
NALPSTIETILAWKDLEEB
opzet & sfeer
muurwoningen van het Castellum passeert, daar kom je in een andere, eigen sfeer. Een beschutte en menselijke sfeer, een sfeer van leven op straat, een plek van handel en uitwisseling, en een plek waar van alles kan: wonen, werken en ontspannen. Mediterrane sfeer - Bij het ontwerpen van het Castellum zijn verschillende oude, mediterrane voorbeelden bekeken. Deze zijn vertaald naar een hedendaagse vormgeving, die zowel in de bebouwing als in de inrichting van de woonomgeving tot uitdrukking komt. Zo hebben de woningen flauwe daken en grote dakpannen in terracotta-tinten. De woningen hebben levendige gevels in warme tinten en veelal smalle, hoge ramen. De straten zijn smal; de verharding is rustig van karakter en loopt van gevel tot gevel. De pleinen worden ingericht als ontmoetingsruimtes; hier staan boomsoorten die ook voorkomen in zuidelijk Europa. Verder komt er speciaal voor de pleinen ontworpen meubilair, dat de ontmoetingsfunctie versterkt. Al deze in-
grediënten zorgen samen voor een evenwichtig, aantrekkelijk straatbeeld. Verkeer op straten, hoven en pleinen - De ontsluiting van het Castellum vindt plaats via routes parallel aan het spoor. Via de smalle stadsstraten zijn alle woningen te bereiken. De bewoners parkeren hun auto op eigen terrein, in de gezamenlijke hof achter hun woning of in een parkeergarage. Winkelend publiek wordt vanaf de ontsluitingswegen van het Castellum op een logische manier naar de openbare parkeergarage en enkele kleine parkeerpleinen voor kort parkeren op straat geleid. Op deze manier kunnen de grote pleinen en de smalle straten vrij van geparkeerde auto’s blijven. Midden in het Castellum wordt een nieuw station gebouwd, aan de spoorlijn van Utrecht naar Den Bosch. De spoorlijn splitst het Castellum in een oostelijk en een westelijk deel. De twee delen worden via een tunnel weer met elkaar verbonden. Door-
gaand autoverkeer van Castellum-oost naar Castellum-west is niet mogelijk. Wel is er vanaf Castellum-oost een toegang tot de parkeergarage onder de winkels in Castellum-west via een tunnel die verder bestemd is voor langzaamverkeer. Doorgaand autoverkeer is in het hele Castellum niet mogelijk, afgezien van de lijnbus die een halte heeft aan de oostzijde van het Castellum. Fietsen worden via de in Houten bekende vrijliggende fietspaden door het Castellum geleid. De belangrijke oost-west fietsroute verbindt het station en het winkelcentrum met de achterliggende woonwijken. Aan beide zijden van het Castellum is een noord-zuidroute voor het fietsverkeer. De verblijfskwaliteit op deze routes overheerst en de doorgaande fietsfunctie is ondergeschikt aan de verblijfsfunctie. De overige straten en pleinen worden het domein van voetgangers, wat het leven op straat bevordert. Auto’s, fietsen en voetgangers krijgen door deze consequente regels allen hun eigen ruimte, zonder elkaar last te geven.
opzet & sfeer
Castellum - Castellum is de naam van het nieuwe centrum van Houten-zuid. Het heeft een rechthoekige vorm en een mediterrane uitstraling, geïnspireerd door vele oude stadjes, waarvan de oorsprong teruggaat tot de Romeinse tijd. Het nieuwe centrum legt daarmee een verband tussen het heden en de Romeinse wortels van Houten. Het woord Castellum betekent ‘geheel omsloten door muur’; buiten de beschermende muur lag vroeger de woeste natuur en waren er potentiële indringers. De muur had dus een beschermende functie. Dit nieuwe, hedendaagse Castellum heeft zo’n afscherming niet nodig: het is juist de bedoeling dat het openstaat en mensen aantrekt, zodat de straten gaan leven, de winkels kunnen bloeien en de terrassen bruisen. De rechthoekige, ommuurde vorm moet dan ook niet gezien worden als grens die mensen buitenhoudt, maar als aanduiding van een eigen karakter. Daar waar je de
voor wordt verwezen naar de Welstandsnota en het Bestemmingsplan van de gemeente Houten.
bebouwing
Bouwblokken met hof - De woningen in de rechthoekige bouwblokken grenzen met de voorzijde aan smalle straten en met de achterzijde aan een hof met een besloten karakter. Ook hier is gestreefd naar een gevarieerd beeld, door bijvoorbeeld kleine verspringingen in de gevel en (franse) balkons. Bij een aantal woningen die met de voorzijde aan een wandelstraat grenzen, zijn veranda’s gemaakt. Dit zijn mooie voorbeelden van een stapsgewijze overgang tussen openbare en particuliere ruimte; de veranda’s mogen dan ook niet worden dichtgezet met muren en schuttingen. Wel kan hier een bankje of een aantal bloempotten of –bakken worden geplaatst. Nabij de entrees van de parkeerhoven zijn muren gebruikt om de hoven te scheiden van de openbare weg. In deze muren zijn openingen gemaakt, om de begrenzing niet te hard te maken. Deze moeten open blijven.
De hoven zijn rechthoekige ruimtes, die worden ingericht met tuinen, parkeervakken en enkele grote bomen. Ze zijn niet geschikt voor doorgaand verkeer, niet openbaar toegankelijk en kunnen dus niet worden gebruikt voor bezoekers aan de winkels. Stationsgebied - Op de kruising van de spoorlijn met de belangrijke oost-west georiënteerde langzaamverkeersroute ligt het nieuwe station Houten Castellum. Het station heeft een markante kapvorm, waardoor deze vanuit de omgeving makkelijk herkenbaar is. Rond het station en boven het winkelcentrum komen appartementen.
bebouwing
terkant. Er mogen hoogstens 4 balkons of erkers op een rij zitten. Hiermee wordt voorkomen dat een repeterend, gelijkmatig beeld ontstaat; uit de verte moet de aanblik speels en gevarieerd blijven. Om dit te realiseren worden ook verspringingen in de dakhoogtes gemaakt. De daken krijgen flauwe hellingen. Buitenrand - De buitenrand rijst op uit De muurwoningen hebben aan de straatde gracht, die rondom het Castellum ligt. zijde een tuin met twee parkeerplaatsen. De hier gelegen woningen, de zogenaamDe bergingen en eventueel carports die de muurwoningen, grenzen aan het water. hier worden gemaakt, zijn goed afgestemd De hoeken van het Castellum en de plaatop de architectuur van de woningen en gesen waar auto’s en fietsen het Castellum ven een verzorgd beeld naar de straatkant. ingaan, zijn geaccentueerd met een hogeDe woningen die aan een fietspoort grenre bebouwing. Dit versterkt de beleving van zen, hebben een tuinmuur. het Castellum van buitenaf en markeert de Het is de bedoeling dat het ruimtelijke overgang van binnen naar buiten. Sombeeld dat hier ontstaat, gemige fietsentrees worden boDe uitbreidingsmogelijkhehandhaafd blijft. Als er aanvendien overbouwd, waarden voor dakkapellen, balpassingen gewenst zijn aan door een poort ontstaat, wat kons, erkers de straatkant, bijvoorbeeld de overgang nog eens veren dakterrashet toevoegen van een persterkt. sen zijn zeer gola of carport, dan moet Maximaal 80% van de eenbeperkt. Ten worden aangesloten bij het gezinswoningen krijgt een aanzien van bestaande karakter. balkon of erker aan de wade regels hierWonen in het Castellum - De woonbebouwing van het Castellum bestaat uit een buitenrand, daarbinnen een aantal rechthoekige bouwblokken met een hof en in het centrum appartementen rond het station.
openbare ruimte
open water kunnen blijven afstromen, zodat geen wateroverlast ontstaat. Overigens is er overal voor gezorgd dat ook in extreme gevallen het regenwater niet naar de woningen kan stromen. Verharding - De verharding is vlak en het openbare gebied wordt volledig verhard. Er komen geen hoogteverschillen als dit niet noodzakelijk is, wat de mediterrane uitstraling versterkt en de toegankelijkheid voor mindervaliden verbetert. Ook de ver-
harding zelf, van gebakken klinkers in een lang formaat, is goed begaanbaar. Deze klinkers worden overal, voor elke vorm van belasting, gebruikt. Dus ook op de fietspaden, die in de rest van Houten met rood asfalt bekleed zijn. Deze consequente toepassing versterkt de eenheid en eigen sfeer van het Castellum. Op de straten loopt het regenwater van de woningen af naar regenwaterputten. Langs de fietspaden komt een stoep, die ook wordt bestraat met gebakken klinkers. Op bijzondere plekken komt langs de bebouwing een plint, een kleine strook verharding die wordt gemaakt van bijvoorbeeld natuursteen. Ook woningentrees kunnen op sommige plekken hiermee worden gemarkeerd. Dit versterkt de interactie tussen privé en openbaar, wat de openbare ruimte verlevendigt en veilig maakt. Straatmeubilair - In het Castellum is gekozen voor eigen, karakteristiek straatmeubilair, dat in de rest van Houten-zuid niet voorkomt. Ook hier is aansluiting ge-
zocht bij de mediterrane sfeer. Een goed voorbeeld hiervan is de verlichting: waar mogelijk is er gekozen voor straatverlichting die aan de gevel bevestigd is of die aan kabels tussen de gevels hangt. De verkeersstromen in het Castellum zijn zó ontworpen dat een logische, veilige situatie ontstaat en zo min mogelijk palen en borden nodig zijn. Lage, verkeersgeleidende paaltjes worden zo min mogelijk gebruikt, behalve daar waar nodig om doorgaand autoverkeer te voorkomen. Straatnaamborden worden waar mogelijk aan de gevels bevestigd en niet op een paal gezet. Voor huisvuil worden ondergrondse containers geplaatst; zo nemen bovengrondse containers de schaarse ruimte niet in beslag.
openbare ruimte
Afkoppeling regenwater - Regenwater is in principe schoon en hoeft niet via de riolering gezuiverd te worden. Daarom wordt het regenwater van wegen en daken in principe direct naar het water rondom het Castellum geleid. Het water van de daken aan de rand van het Castellum wordt op een zichtbare manier op de omringende gracht geloosd. Het water van de daken die niet aan de rand liggen, wordt zo mogelijk zichtbaar, via de straat , een speciale regenwaterput en vervolgens een aparte buis naar de gracht rond het Castellum geleid. Het is dus belangrijk om in het Castellum geen auto’s te wassen op straat of afvalwater in de putten te lozen. Zeep en vuil zouden dan in de gracht rondom het Castellum terechtkomen en het watermilieu verstoren. Dit kan stank, ongewenste algengroei en afsterven van dier- en plantensoorten veroorzaken. De voorzieningen die zijn getroffen voor het afkoppelen moeten in stand gehouden worden. Het regenwater moet vrij naar het
Waarom loopt er regenwater van de daken over de straten? Het regenwater van de daken van de woningen wordt afgekoppeld van de riolering. Dat houdt in dat het regenwater vanaf de daken via de straten en vervolgens door een schoonwaterriool naar het open water rond het Castellum wordt geleid en niet in de riolering belandt. Zo wordt voorkomen dat schoon regenwater naar de rioolwaterzuivering gaat en daar de installatie onnodig belast. Verder is afkoppeling goed voor het milieu, omdat het verdroging van de grond tegengaat.
Legenda bebouwing Castellum watergangen Carré met vlonders groengebied Carré met wandelpaden privé-terrein met bergingen mandelig terrein voet- en fietspaden brug tussen Castellum & Carré
Castellum & Carré
Castellum & Carré
richting afkoppeling regenwater
bijzondere onderdelen
te zitten aan het water. Er komen wandelpaden door het groen, die zijn verbonden met de voetpaden naar het Castellum. Op deze manier zijn vanuit het Castellum allerlei wandelroutes mogelijk. De woningen aan de rand van het Castellum, de muurwoningen, grenzen aan de ‘slotgracht’. Om woningonderhoud aan de waterzijde mogelijk te maken, wordt er een onderwaterberm langs de gevels gemaakt, een ondiepe zone waarin ladders en steigers kunnen worden geplaatst. In sommige daken komen kasten, waarin gierzwaluwen kunnen nestelen. Deze vogelsoort komt vooral in oude dorpen en
binnensteden voor, maar kan door nestgelegenheid te bieden mogelijk ook in Castellum komen. Bruggen - Er zijn 3 types bruggen tussen het Castellum en het omliggende parkgebied, het Carré.
De bruggen hebben een robuuste uitstraling en zijn volledig gemetseld, met stenen die aansluiten bij de bebouwing van het Castellum en hoekeinden die zijn afgewerkt met een ornament van natuursteen. Het eerste type is een duikerbrug, die op 4 plaatsen langs de spoorlijn ligt. Hierover komt al het autoverkeer het Castellum in. De andere 2 brugtypes zijn bedoeld voor langzaamverkeer. De noord-zuid gelegen langzaamverkeersbruggen zijn alleen voor fietsers en voetgangers. Naast de duiker-
bruggen zijn de bruggen op de oost-west route geschikt voor calamiteitenverkeer, zoals brandweer en ziekenauto. Op alle bruggen zijn de (fiets-)rijstroken duidelijk gescheiden van de voetpaden. De langzaamverkeersbruggen van de noord-zuid routes hebben een lage gemetselde keermuur met een stalen hekwerk, die van de oost-west route een hogere keermuur. Dit zelfde geldt voor de duikerbruggen langs de spoorlijn, die ook met hoge keermuren vormgegeven zijn. Centrum met pleinen en voorzieningen - In het centrum van het Castellum bevindt zich het station, wat een stroom van komende en gaande mensen veroorzaakt. Dit is een begin, waar allerlei andere centrumvoorzieningen bij aanhaken, zoals winkels, horeca en zorgvoorzieningen. Zij versterken de levendigheid van het centrum en geven het bestaansrecht.
bijzondere onderdelen
Het Carré - De ‘slotgracht’ rond het Castellum en het omliggende parkachtige groen worden samen het Carré genoemd. Het Carré geeft het Castellum zijn glans: zonder Carré zou het Castellum niet zo herkenbaar zijn als stenen fort in het centrum van Houten-zuid. Door het Carré ontstaat er afstand tot de omliggende wijken, waardoor het eigen karakter van het Castellum zichtbaar wordt. Daarnaast geeft het Carré een groene, open en natuurlijke inbedding, als tegenhanger van het stenige, dichtbebouwde Castellum. Hier is ruimte om te liggen op het gras, om te spelen tussen de bomen en
bijzondere onderdelen
is gelegenheid voor horeca en kunnen terrassen ingericht worden. Op de pleinen worden ook bomen aangeplant. Omdat er in het Castellum weinig ruimte voor bomen is, is hier gekozen voor grote, sfeerbepalende bomen, die met stalen boomroosters in de verharding staan. Verder worden de pleinen ingericht met mediterrane ingrediënten zoals grote unieke banken, lijngoten voor de afwatering en bijzondere verlichting.
Gebruik van de openbare ruimte In het Castellum komen allerlei verschillende functies en activiteiten bij elkaar. Er wordt gewoond, er zijn winkels en horeca; op het plein aan de westzijde is ruimte voor enkele marktkramen of verkoopwagens. Het is de bedoeling dat bewoners geen overlast ondervinden van elkaar en van de bedrijvigheid en daarom zijn er regels. Enkele belangrijke voorschriften zijn hieronder vermeld.
Fietsparkeren - Op de pleinen en bij de winkels komen voldoende fietsparkeerplaatsen, in de vorm van zogenaamde fietsnietjes, waar fietsen tegen aan en aan vast kunnen worden gezet. Het parkeren van fietsen ten behoeve van het station en overige voorzieningen is voorzien in het fietstransferium. De treinreizigers kunnen hier hun fiets veilig en droog stallen. Het fietstransferium kan (vanuit westelijke richting) direct na de tunnelbak gelijkvloers bereikt worden. De uitgang voor de voetgangers ligt op de looproute naar het station.
Openingstijden - De openingstijden vallen onder de winkeltijdenwet. De hoofdregel in deze wet is, dat winkels niet vóór 6 uur in de morgen en niet ná 10 uur in de avond open mogen zijn. Op zon- en feestdagen blijven de winkels in principe dicht. Maximaal 12 zondagen per jaar worden als koopzondag aangewezen. Binnen deze hoofdregel mogen winkeliers zelf hun openingstijden bepalen. In bijzondere gevallen zijn afwijkingen mogelijk.
Reclame en reclameverlichting Winkeliers kunnen op verschillende manieren reclame maken voor hun waren. Er zijn criteria ontworpen voor reclame op en aan de gevel. Verder dient de winkelier altijd een reclamevergunning bij bouwzaken van de gemeente aan te vragen. Er mogen in het Castellum borden buiten op straat worden gezet, daar waar dit qua ruimte en veiligheid mogelijk is en overeenkomstig de regels in de Algemene Plaatselijke Verordening. Voor reclameverlichting en naamsaanduiding geldt, dat dit wordt gezien als hulpmiddel voor de betreffende winkelier. Overmatige directe lichtinstraling op ramen van woningen moet worden voorkomen, zodat geen ernstige hinder voor de omgeving wordt veroorzaakt. Na sluitingstijd moet de verlichting zijn uitgeschakeld of gedimd.
gebruik van de openbare ruimte
Het station is bereikbaar via de langzaamverkeerstunnel die onder het spoor door loopt. De tunnel is sociaal veilig en met zorg ingericht; hij is niet diep, de wanden worden met baksteen bekleed en er is ruim voldoende verlichting. De winkels komen aan de noord-westkant van het Castellum, op de begane grond. Naast twee supermarkten, is er ruimte voor bijvoorbeeld een delicatessenzaak, een drogisterij en een bloemenwinkel. Aan de oostzijde komen er op de begane grond van de woontorens bijzondere functies waaronder een fietstransferium. Zowel aan de westkant als aan de oostkant komt een plein. Rond het westelijke plein
gebruik van de openbare ruimte
Standplaatsen - Net zoals terrashouders de openbare ruimte gebruiken, zijn ook standplaatshouders met kramen en verkoopwagens gebruikers van de openbare ruimte die aan regels gebonden zijn. Zij moeten een vent- of standplaatsvergunning hebben van de gemeente, waarvoor zij leges moeten betalen. Net als in
een terrasvergunning, worden in een venten standplaatsvergunning tijden aangegeven. Er zijn op het westelijke plein plekken gereserveerd voor standplaatsen, alsmede een aanrijroute via de zuidelijke auto-entree. Op het plein worden elektriciteitsvoorzieningen aangebracht en een markering, die aangeeft waar de kramen en verkoopwagens mogen staan. Parkeren op eigen terrein - Net als in alle wijken in Houten, zijn er in het Castellum woningen met parkeerplaatsen op eigen terrein. Het gaat hier met name om de parkeerplaatsen bij de woningen in de buitenrand. Deze parkeerplaatsen moeten gehandhaafd en toegankelijk blijven. Dit zal in het koopcontract als verplichting worden opgenomen. De parkeerplaatsen mogen
bijvoorbeeld niet bij de tuin worden getrokken, worden verplaatst of afgesloten door een erfafscheiding. Wanneer parkeerplaatsen op eigen terrein opgeheven worden, gaan de auto’s die hier hadden moeten staan, openbare (parkeer)ruimte innemen. Daardoor ontstaat er een onbedoeld hoge parkeerdruk, met foutparkeren, irritaties en een ongewenst straatbeeld als gevolg. Klimplanten - Omdat het Castellum een dichtbebouwd gebied is en er weinig ruimte is voor openbaar groen, kunnen er klimplanten worden geplant. Ze kunnen geplant worden tegen de buitengevels, bij de bergingen of carports. Als bewoners een (klim)plant op openbaar gebied willen aanplanten, is hiervoor toestemming van de wijkopzichter nodig.
gebruik van de openbare ruimte
Terrassenbeleid - Als een horeca-ondernemer een terras in de openbare ruimte wil inrichten, is hij gebonden aan het terrassenbeleid van de gemeente Houten. Er moet altijd een terrasvergunning worden aangevraagd, waaraan voorwaarden kunnen worden verbonden, zoals de periode waarvoor de vergunning geldt en de sluitingstijd. Doorgangen voor voetgangers mogen niet gehinderd worden en het terras moet binnen de afgesproken ruimte blijven.
Disclaimer - Deze brochure is samengesteld met sfeerbeelden en artist impressions. De werkelijkheid zal hiervan afwijken. Aan deze brochure kunnen geen rechten worden ontleend.
