Door: Sandeep Mahabir(Team Suriname)
1373919
Bharti Girjasing (Team Suriname)
1357824
Job Veltman (Team Nederland)
1280554
Ismaïl Osman (Team Nederland)
1369687
Wij en de Wereld Ingenieurs en ondernemers hebben de taak om de levenskwaliteit van de wereldbevolking te verbeteren. Deze mensen staan steeds weer voor complexe vraagstukken waar er antwoord op dient te komen. Hoe komen we aan kwaliteit en verbeteren we de levensstandaarden? Als we kijken naar de media, dan zien we dat er nog geen balans is tussen ethiek, omgeving en emoties. En dat is één van de belangrijke aspecten voor het verbeteren van de levenskwaliteiten. De conclusie is dat wij, als ondernemende groep technische studenten, onze kennis en kunde kunnen gebruiken om de wereld te veranderen, te verbeteren. Dit gaan wij ook doen door de introductie van een op zonne‐energie gekoelde koelkast voor ontwikkelingslanden. Voor het kunnen implementeren van dit idee, zal er eerst een haalbaarheidsstudie verricht moeten worden. De oplossing: Solarbear! Solarbear is kortgezegd een duurzame koelkast op zonne‐energie voor ontwikkelingslanden. Vanuit de Technische Universiteit te Delft zijn twee afstudeerders Industrieel Ontwerpen begonnen de vraag naar goedkope en betrouwbare koeling te beantwoorden. Wereldwijd leven zo’n 1.6 miljard mensen zonder toegang tot elektriciteit, laat staan betrouwbare koeling. Geen koeling betekent in veel van deze ontwikkelende landen een vergrote kans op gezondheidsproblemen door het eten van bedorven voedsel: jaarlijks sterven rond de 2 miljoen kinderen aan gerelateerde ziekten. Solarbear brengt hier verandering in en zorgt voor een zeer betaalbare, praktisch en duurzame oplossing voor dit enorm probleem. Op dit moment wordt in Nederland gewerkt aan de technische uitwerking door de twee initiatiefnemers en aan het marktonderzoek door onder andere twee minor‐studenten vanuit Delft Centre for Entrepreneurship. Hiernaast is het andere deel van dit minor‐team, Bharti Girjasing en Sandeep Mahabir, vertrokken richting Suriname om daar onder andere een haalbaarheidsstudie te bewerkstelligen naast het verkennen van de markt en haar interesses. Zij hebben zich hier een goede 3 maanden bevonden en hielden onder andere op de blog de ontwikkelingen bij. Uit de verschillende onderzoeken die gepleegd zijn, is uiteindelijk een eindverslag opgesteld. Solarbear is een initiatief van Leonard Schurg en Jonas Rikkert Jan Martens, beiden master studenten aan de TU Delft. Dit project is technisch mede mogelijk gemaakt door de Technische Universiteit Delft, Design for Sustainability, Delft Centre for Entrepreneurship en Students 4 Sustainability. Wij willen de volgende mensen en instanties van harte danken: Onze begeleiders in Nederland: Otto Kroesen, Esther Blom en Boukje Vastbinder Onze begeleider in Suriname: Prof. S. Naipal Onze sponsors: Staatsolie nv, Kersten en co. , RHG accountants, IM Tech, Anton de Kom Universiteit van Suriname, TU Delft, Delft Centre for Entrepreneurship, Students for Sustainability en Getronics Verder nog: het jeugdparlement van Suriname, het studentenbestuur van de faculteit technische wetenschappen van het AdeK, De Ware Tijd, Dagblad Suriname, Times of Suriname, Waterkant.nl De Solarbear
Aanpak Voordat de uitvinders van de Solarbear het product op de markt willen introduceren, zal er eerst een grondig onderzoek uitgevoerd moeten worden. Het is de bedoeling dat er een haalbaarheidsstudie uitgevoerd wordt. Deze is onder te verdelen in de volgende aspecten: 1. Marktonderzoek: op welke manier kan de Solarbear op de markt gebracht worden? 2. Businessproposals opstellen: een uitwerking van de bevindingen van het marktonderzoek 3. Actorenanalyse: welke bedrijven kunnen hierbij het best benaderd worden als gekeken wordt naar de opgestelde businessproposals? 4. Gebruiksonderzoek: na gaan in welke mate het product geaccepteerd wordt door de potentiële gebruikers. Ook wordt er onderzocht naar de acceptatie van het starten van een onderneming met het product. 5. Businessplan: Aan de hand van de bevindingen zal dan een businessplan opgesteld worden. Marktonderzoek Allereerst zijn er internet‐ en literatuuronderzoeken gepleegd in Nederland. Ook is er met heel wat Surinamers die zich in Nederland bevinden gesproken. Aan de hand van deze informatie is er een doelgroep vastgesteld en zijn er potentiële stakeholders genoteerd. De informatie heeft ons ook geholpen om scenario’s te creëren voor het op de markt brengen van de Solarbear. Wij kwamen op drie scenario’s: 1. Verkoop aan de binnenland bewoners 2. Verkoop in Paramaribo (stadsbewoners) 3. Verkoop aan grote ondernemingen (a la Coca cola of Heineken) Voor deze scenario’s is er een waardeketen opgesteld en aan de hand van deze waardeketen, was het mogelijk om een lijst te maken van potentiële stakeholders. Uiteraard waren businessproposals een must, omdat we met deze businessproposals de potentiële stakeholders moesten benaderen. Zodoende kwam er een conceptversie van de businessproposals. Met deze proposals zijn we vetrokken naar Suriname.
*De gekleurde schakels zijn schakels die niet uitgevoerd zullen worden door Solarbear Suriname, maar door degenen die het koelelement gekocht hebben.
Het Binnenland van Suriname In Suriname aangekomen, was het natuurlijk van groot belang te achterhalen wat de doelgroep precies nodig heeft en wat zij van de Solarbear verwachten. We zijn naar het binnenland van Suriname geweest (de woonplaats van de doelgroep) en hebben zoveel mogelijk met deze mensen gecommuniceerd; we hebben presentaties gegeven, discussie rondes gevoerd en enquête acties gehouden. Uiteraard hebben we geprobeerd om onder normale omstandigheden met de mensen te kunnen praten. Ons werd namelijk verteld dat de mensen leven volgens een groepscultuur en dat de mening van de stamhoofd de mening van het dorp vertegenwoordigd. Daarom hebben we geprobeerd een “babbeltje” te houden met de vrouwen tijdens het wassen. Ook hebben we de mannen vergezeld tijdens het bier drinken bij zonsondergang. Duidelijk werd dat de mensen in het binnenland van Suriname zeker behoefte hebben aan koeling. Vooral de vrouwen zullen dit vaak in het huishouden gebruiken en daarom hebben wij ons specifiek gericht naar de vrouwen: het ijs‐maken zal een ritueel worden dat onderdeel uitmaakt van het huishouden, dus zal de vrouw daarmee belast zijn (in Suriname zijn mannen nog erg “macho” en houden zich niet zozeer bezig met het huishouden).
Het binnenland van Suriname
Voor meer foto’s : www.solarbearproject.nl Paramaribo: de potentiële stakeholders Na onze trip naar het binnenland, was het tijd om de potentiële stakeholders te benaderen. Dit zijn de bedrijven en instanties die een of enkele schakels van de waardeketen invulling kunnen geven. Het was de bedoeling dat we zoveel mogelijk afspraken moesten maken. Dat hebben we de eerste dagen geprobeerd, maar al gauw bleek dat boodschappen niet doorgegeven worden of dat sommigen het “te druk” hebben. Daarom hebben wij het anders aangepakt: wij zijn op de krant afgestapt. In de hoop dat mensen over de Solarbear lezen en geïnteresseerd raken, dan worden de afspraken wat makkelijker gemaakt. Natuurlijk kon er ook contact met ons opgenomen worden. En dat gebeurde....ineens werden we continu gebeld door geïnteresseerden. Deze mensen wilden graag samenwerken, de techniek verkennen en sommigen wilden het zelfs gelijk kopen! We hebben toen weken besteed aan het aflopen van afspraken met verschillende potentiële stakeholders. Ons bezoek bestond uit een presentatie en het voorleggen van de businessproposal die bij de specifieke stakeholder hoort (schakel uit de gehele waardeketen).
Mensen zien potentie in het product en willen graag het product zo snel mogelijk op de Surinaamse markt hebben. Maar de bestaande bedrijven willen het product voornamelijk alleen verkopen om zoveel mogelijk winsten te kunnen boeken. En dat is niet het enige dat telt bij het Solarbear project. Het gaat bij dit concept namelijk om het kunnen ondernemen met de 3 P’s: people, planet, profit. Hieronder is opgesteld hoe de Solarbear dat aanpakt: PeopleÆ De mensen in de ontwikkelingslanden kunnen hun levensstandaard verhogen door gebruik te maken van de Solarbear. Hun producten kunnen immers gekoeld bewaard worden. Ook moet het product een Surinaams product worden. Om dit te bevorden zal het product in Suriname geassembleerd worden. Op deze manier wordt er dus werkgelegenheid gecreëerd. PlanetÆ Er wordt bij dit product gebruik gemaakt van zonnewarmte en geen elektriciteit. Op de manier is er dus geen enkele vorm van CO2‐uitstoot. Ook is de koelvloeistof een biologisch afbreekbaar middel. Op die manier kan er gesteld worden dat er zeker is gedacht aan het klimaatbeleid. Profit Æ Het product kan in feite verkocht worden met zo min mogelijk winst. Het moet immers in lage lonen landen verkocht worden en dus moet men er niet vanuit gaan dat het product erg duur kan zijn. De winst moet dus erg laag gehouden worden, maar naarmate de verkoop stijgt, zullen er hoge winsten geboekt kunnen worden. Rekening houdend met deze factoren, kan men gaan ondernemen met de Solarbear. En dat zal moeilijk gaan met de bedrijfscultuur die op dit moment in Suriname vertoeft.
Dagblad Suriname
Times of Suriname
De Ware Tijd
En toen weer het binnenland Nadat we alle gesprekken met potentiële stakeholders in Paramaribo achter de rug hadden, zijn we weer naar een aantal dorpen in het binnenland afgereisd. Dit keer wilde wij wat meer details hebben, dingen die we opgepakt hebben van onze afspraken met stakeholders. Zo wilde we graag weten of de mensen bereid zijn om naar Paramaribo te komen om een Solarbear te kopen. In Paramaribo, de enige bruisende stad van Suriname, bevinden zich alle bestaande bedrijven en is er een goede infrastructuur beschikbaar. Daarom is het van belang in acht te nemen dat de schakels import en assemblage in Paramaribo plaats zullen vinden. De Solarbears zullen dus getransporteerd moeten worden naar de doelgroep. En aangezien de doelgroep niet aanzienlijk bereikbaar woont, zal transport een heel belangrijk deel van de Solarbear uitmaken. Uit onze gesprekken hebben we kunnen halen dat de binnenland bewoners vaak naar Paramaribo trekken om daar hun boodschappen te halen. Ze zouden dus eventueel ook de Solarbear in Paramaribo kunnen kopen. Maar uiteraard zijn er ook een hoop die niet naar de stad gaan. Voor deze mensen zal de Surinaamse onderneming de Solarbear moeten transporteren (Vandaar dat er ook gesproken is met een aantal transportbedrijven waaronder vliegtuigmaatschappijen en particulieren die over land transporteren).
Voor meer foto’s: www.solarbearproject.nl Krutu & Jongeren Omdat wij heel graag adviezen willen hebben van ervaren ondernemers en uiteraard een representant van de doelgroep, hebben we besloten een krutu te organiseren. Een krutu is een bijeenkomst waar er gediscussieerd wordt en waar wij als onderzoeksgroep meer dan voldoende informatie vergen. Wat de resultaten van deze krutu zijn, is hieronder weergegeven: Datum: 7 december 2009 Plaats: Anton de Kom Universiteit van Suriname Tijd: 19.00
Aanwezig: 1. Dhr. Ashraf Æ ondernemer en ervaring op het gebied van techniek implementatie in het binnenland van Suriname. 2. Prof. Naipal Æ docent op AdeK en ervaren op het gebied
Heerst er een ondernemerschapcultuur in het binnenland van Suriname?
Zijn er grote risico’s die mensen ondervinden bij het starten van een onderneming?
Zijn er al enkele duurzame producten/projecten op de Surinaamse markt?
Wat vindt u van het concept van de Solarbear?
Heeft u nog aanbevelingen?
van de implementatie van techniek in het binnenland. 3. Dhr. Kambel Æ directeur en marketingmanager van Globalbeverages, Para Springs 4. Dhr. Toni Æ kapitein van een binnenlands dorp (wilde niet kwijt welk dorp) In het binnenland van Suriname zijn er op dit moment nauwelijks ondernemers. Dit komt doordat er op dit moment geen stimulans is. Dit is het gevolg van geen aanwezigheid van goede faciliteiten zoals infrastructuur. De mensen zijn niet echte ondernemers omdat men nooit de drang tot ondernemen heeft gehad. Men kon altijd op eigen houtje in zijn behoeften voorzien. Allereerst moet men netwerken hebben en een start kapitaal. Het is moeilijk om met niks te beginnen en te hopen dat er veel verdient zal worden, zeker met een duurzaam product. Mensen zijn vaak geneigd duurzame producten te laten staan vanwege de reputatie van duur product. Daarnaast is het een groot risico om te importeren. De importbelasting is namelijk erg hoog in Suriname en kan een killend aspect zijn voor een product dat bestemd zal zijn voor de armste der armsten. Er zijn een paar bezig op dit moment. Er is een recycle fabriek bezig met het recyclen van plastics. Daarnaast wordt piepschuim hergebruikt en zijn er tal van reclame acties die het dumpen van vuil in de prullenbak promoten. Het is een potentieel product voor de Surinaamse markt. Er zijn genoeg mensen die het product aan kunnen schaffen en de prijs van ongeveer 50 euro is voor nu nog een redelijke. Wel zal er goede promotie gemaakt moeten worden en zal er geïnnoveerd moeten worden. Het gaat bij de consumenten vooral om volume en tijd en dat kan verbeterd worden. Ook met de marketing moet rekening gehouden worden: je wilt de doelgroep bereiken en in dit geval is het best lastig. Ga genoeg naar het binnenland en houd de mensen in het binnenland betrokken. Daarnaast is het handig om wat mensen in de politiek te kennen, zo werkt het nu eenmaal. Ook op de marketing moet er gefocust worden, de doelgroep is namelijk moeilijk te bereiken en uiteindelijk moet je wel van hun verdienen. Jeugdparlement
Ook omdat de Surinaamse jongeren op de een of ander manier betrokken kunnen worden bij het project ‐zeker omdat zij de toekomst zijn‐ zijn we op deze jongeren afgestapt en hebben deze gesproken. We mochten een presentatie geven tijdens een van de vergaderingen van het jeugdparlement. Daar hebben wij ook gelijk een enquête actie gehouden. Ook de studenten van de Anton de Kom Universiteit hebben we geënquêteerd en een presentatie gegeven. Ook hebben we een krutu gehouden met de universiteitsstudenten, omdat die wat meer gedreven zijn, werd ons gezegd. Uit de enquête wilde we concluderen of er een
ondernemerschapscultuur bestaat onder de jongeren van Suriname. Zo ja, hoe hoog staat duurzaam ondernemen op hun lijst? Uit onze enquêtes hebben we inderdaad geconcludeerd dat de jongeren van Suriname erg gemotiveerd zijn een onderneming te starten, zeker ook op een duurzame wijze. Een opvallend fenomeen was, dat de jongeren aangaven een balans te willen creëren tussen de drie P’s (people, planet, profit). Hieronder de uitkomsten van de krutu met de jongeren van de Anton de Kom Universiteit: Discussiepunt 1. Duurzaam ondernemen? 2.
Werken met de 3 P’s (people, planet, profit)?
3.
Risico’s in ondernemen in Suriname?
4.
Waar kan financien gehaald worden?
5.
Werken aan innovatie en ontwikkeling?
Bevindingen De studenten zouden vooral duurzaam gaan ondernemen omdat het een hype is, booming business. Daarnaast geeft het je een kans om zelfstandig te zijn De studenten zijn bewust van de 3 P’s en zouden niet zozeer een rangschikking geven. Ze zouden eerder proberen om een balans tussen deze drie te vinden. Uiteraard kan het zo zijn dat er een p zal overheersen, maar dan moet om de zoveel tijd nagegaan worden of er nog enige sprake van balans is. Bij dit onderwerp kon er door een ieder wel wat gezegd worden. Het eerste wat in feite geschreeuwd werd was: politiek! In Suriname is het zo dat als je vriendjes in de politiek hebt, je zo door bent. Heb je dus geen netwerken, dan zal het een heel karwei worden en zijn de risico’s hoog. Een groot risico is bijvoorbeeld dat er oneerlijk concurrentie plaats kan vinden. Er is geen wetgeving die de nationale sectoren beschermd. Een voorbeeld werd aangehaald voor de pluimvee sector: als je kippen zou willen kweken, dan zal je medicijnen, voer etc. moeten importeren. De importtax van medicijnen is 42% en dat van voer kan oplopen van 20% tot 40%. Dan is het veel aantrekkelijker om buitenlands (geslacht) kip te kopen, want deze wordt geïmporteerd tegen een belasting van 20%. Daarnaast is een risico dat men op zichzelf is aangewezen, er is geen begeleiding of steun van enige instantie. De KvK (Kamer van Koophandel) is in feite alleen een registratiebureau in Suriname. Het is moeilijk om aan financiën te komen in Suriname. Er is namelijk geen overheidsinstantie waar je een subsidie kan krijgen. Wel zou je een lening kunnen aanvragen bij de banken. Er zijn daarnaast ook enige fondsen zoals de IDB fondsen voor kleine ondernemers. Dit vonden de studenten een belangrijk aspect. Er moet altijd gewerkt worden aan ontwikkeling en innovatie. Ook vernieuwing is een belangrijke zaak, iets waar de bestaande bedrijvigheid niet aan zal denken. De studenten kunnen hun expertise inzetten bij de ontwikkeling en innovatie. Uiteraard moeten zij daar de middelen wel voor hebben en die ontbreken vaak in Suriname.
6.
Geïnteresseerden? Op welke manier?
7.
Nog aanbevelingen?
Er zijn heel wat geïnteresseerden. Hier is een aparte lijst voor opgesteld die doorgegeven is aan de opdrachtgevers. Werk met studenten als je een nieuwe onderneming start!
Conclusies en Aanbevelingen In onze 11 weken Suriname hebben we te maken gekregen met allemaal enthousiaste mensen. Iedereen is blij met de oplossing voor velen, vooral de mensen in het binnenland. Alle bedrijven waarmee gesproken is, willen graag meer weten omtrent de ontwikkelingen die zich zullen voortdoen in Suriname en zouden graag een vervolg gesprek willen in verband met eventuele samenwerkingsverbanden. 1. We hebben wel geconcludeerd dat er veel mensen zijn die interesse hebben in de specificaties van de techniek en dat is niet zomaar weg te geven. In Suriname zijn er veel chinezen die op dit moment bezig zijn de markt te veroveren. Er zijn tal van Chinese restaurants, supermarkten, kledingzaken, bouwmateriaalzaken en uiteraard verkopen deze ook elektronica en koelsystemen en zou de Solarbear in duplicaatvorm ook in deze winkels kunnen staan. En zoals alle Chinese producten, zou dit ook veel goedkoper op de markt gebracht worden, natuurlijk ten laste van de kwaliteit. Daarom is het een belangrijke zaak de techniek goed te beschermen door middel van patenten en/of een octrooi. Om aan de gelden te komen, zal er echt sponsoring aangevraagd moeten worden, maar uiteraard kan ook meegedaan worden aan tal van wedstrijden en kan de TU Delft ook ondersteuning bieden. 2. Verder wilden vele mensen het product ook als industrieel product op de markt zien (uiteraard waren dit mensen in Paramaribo). Nou is het eerste product van de Solarbear één die van toepassing is voor de huishoudens in het binnenland van Suriname. Ook de mensen die kleine hoeveelheden ijs maken kunnen het product kopen, hebben wij geconcludeerd. Dit zijn de dagtripjes mensen, de hengelaars en de schaafijsman in de stad. Voor hen is de Solarbear ook een uitkomst omdat ze nu hun eigen ijs kunnen maken en steeds kunnen bijvullen en niet afhankelijk zijn van de gekochte hoeveelheid ijs. Maar, zoals aan het begin al gezegd werd, wil de Surinaamse gemeenschap graag een product voor industrieel gebruik zoals voor de jagers of de vissers op de oceaan. Deze mensen hebben hele grote hoeveelheden ijs nodig. Ook de mensen die een eigen ijsonderneming zouden willen starten, moeten grote hoeveelheden ijs in een keer kunnen maken. Voor het maken van grote hoeveelheden ijs (en dan gaat het soms om tonnen ijs in een keer), zal er dus innovatie en ontwikkeling van de techniek plaats moeten vinden. Een Solarbear speciaal voor de industrie! Voor de ontwikkeling en innovatie van de techniek is er overigens ook veel interesse van ervaren mensen in Suriname. Technische studenten en experts hebben hun hulp al toegezegd voor het bekijken van de ontwikkelingsmogelijkheden van de Solarbear en dit dan ook helemaal toe te spitsen op Suriname. 3. Als we nu even terug gaan naar de binnenland bewoners, hebben we daar geobserveerd dat de vrouwen al het huishoudwerk doen: wassen, schoonmaken, koken etc. Ook het gekoeld houden van de voedingsmiddelen zal een taak van de vrouwen worden en dus zal de Solarbear voornamelijk door vrouwen gebruikt worden. Daarom adviseren wij om een vrouwvriendelijk product te maken: niet te groot en niet te zwaar. Daarnaast hebben we zelf ondervonden dat de bereikbaarheid van verschillende dorpen niet optimaal is. Daarom
kan er aanbevolen worden dat er een tussenpersoon wordt ingesteld per dorp. Dit wil zeggen dat er vanuit elk dorp om de zoveel tijd (als de infrastructuur wat beter is, in de droge tijd bijvoorbeeld: dan zijn de wegen niet al te slecht) iemand naar Paramaribo komt om een aantal Solarbears mee te nemen naar zijn/haar dorp. Deze persoon kent immers de beste weg naar het dorp en zal daar gebruik van kunnen maken. Op die manier bereik je ook de dorpen waarvan men (als nieuwe ondernemers) nog niet eens weet dat die bestaan. Deze mensen zijn dan in feite de distributeurs en kunnen een commissie krijgen voor het aantal Solarbears die verkocht worden. 4. Een andere conclusie die getrokken is, gaat om de verbreding van de grenzen. Suriname staat heel ideaal als het gaat om handel, namelijk aan de Atlantische Oceaan. Dit wil zeggen dat er geëxporteerd kan worden naar het Caribische gebied en andere landen in Zuid Amerika. Suriname is immers lid van de Caricom en dus is er vrije handel tussen de lidlanden. Ook in deze landen is er vraag naar een koelelement. Hier zijn wij achtergekomen doordat we met verschillende mensen gesproken hebben die vaak naar het buitenland gaan voor werk of vakantie. Omdat de assemblage plaats zal vinden in Suriname en van hieruit geëxporteerd zal worden, kan dit een economische boost zijn voor Suriname. 5. En dan komen we uiteindelijk op de bedrijfscultuur in Suriname. Zoals eerder al vermeld, zijn Surinaamse bedrijven voornamelijk profit gericht en worden people en planet nog vaak achterwege gelaten. De bedrijfscultuur in Suriname is heel anders dan gewend in Nederland: samenwerken is erg moeilijk omdat men als het ware elkaar niks gunt. Men wil eerder elkaars concurrent zijn, dan dat er aan samenwerken gedacht wordt. Ook zijn de bestaande bedrijven al bezig met een oud beleid (kosten wat kost, er moet winst gemaakt worden) en is het begrijpelijk dat het moeilijk is om zomaar af te stappen van dat beleid (de aspecten planet en people ook meenemen). Ook is gemerkt dat de bekende en wat grotere bedrijven een hogere winstmarge berekenen, simpelweg omdat ze al goede naamsbekendheid hebben gecreëerd binnen de samenleving. Dit zou willen zeggen dat er ook een hogere winstmarge op de Solarbear gehanteerd zou kunnen worden. En dit moet voorkomen worden, want het product moet betaalbaar blijven voor de armste der armsten. Daarom hebben wij gekeken naar de mogelijkheid en potentie om een nieuwe onderneming te starten. En dat is mogelijk, blijkt uit de resultaten van de onderzoeken in het verslag. Op welke manier dat gedaan kan worden en met welke aspecten rekening gehouden moet worden, is uitgewerkt in een businessplan. Al met al, in Suriname kan de Solarbear op de markt gebracht worden omdat er behoefte is aan dit product en er genoeg (lokale) potentie is om het product tot een succes te maken. Wij adviseren de opdrachtgevers dan ook om zeker door te gaan in Suriname: het belovende land voor de Solarbear! Cultureel verslag Uiteraard zijn we niet alleen zakelijk bezig geweest met het implementeren van de Solarbear in Suriname. Cultuur speelt een belangrijke rol, zeker in Suriname. In vergelijking met Nederland, zijn er vele verschillen. Daarom hebben wij een speciaal verslag gemaakt waarin deze aspecten worden opgenomen.
Culturele verschillen De cultuurdimensies van Hofstede In 1966 werd een groot wetenschappelijk onderzoekproject uitgevoerd. Dit onderzoe k bestond uit het invullen van een uitgebreide enquête door 116000 medewerkers van een groot multinationaal bedrijf in 50 verschillende landen. Onder deze landen bevonden zich minder en meer ontwikkelde landen. De enquêtes waren opgesteld in de taal van de verschillende landen: in totaal 20 talen. Het belangrijkste verschil tussen de respondenten was de cultuur. Er was naar gestreefd een zo goed mogelijke doorsnede per land te krijgen van leeftijden, sekse en type functie. Zoals gezegd, werken alle respondenten voor hetzelfde bedrijf. Een statistische analyse van de resultaten bleek leidde tot de volgende conclusie: in alle landen komen gemeenschappelijke problemen voor maar in ieder land zoekt men oplossingen, die verschillen met betrekking tot de volgende punten: ‐ maatschappelijke ongelijkheid, waaronder de houding ten opzichte van gezag ‐ de verhouding tussen individu en groep ‐ de gewenste rolverdeling tussen mannen en vrouwen: de maatschappelijke gevolgen van het geboren worden als jongen of als meisje ‐ manieren van omgaan met onzekerheid, waaronder de wenselijkheid van het beheersen van agressie en van het uiten van emoties. Op grond van deze resultaten konden de volgende culturele dimensies worden gedefinieerd: ‐ ‘Machtsafstand’ (van klein naar groot) ‐ ‘Collectivisme’ tegenover ‘Individualisme’ ‐ ‘Femininiteit’ tegenover ‘Masculiniteit’ ‐ Onzekerheidsvermijding (van zwak naar sterk) (hansonexperience, 2009). Drie van deze dimensies zullen nu afzonderlijk worden behandeld voor Suriname. Daar zullen we onze ervaringen als voorbeeld voor nemen. Grote machtsafstand vs. kleine machtsafstand Als er gekeken wordt naar de machtsafstanden op verschillende gebieden bijvoorbeeld op school en in de ambtenarij, dan kan gezegd worden dat er in Suriname sprake is van een grote machtsafstand. Dat er rangen zijn en dat men respect moet hebben voor de ouderen en beter gestudeerden, is goed op te merken in de Surinaamse maatschappij. Om een voorbeeld aan te halen: de docenten in Suriname worden altijd met “u”” en “juffrouw” of “meneer” aangesproken. Het is normaal om met twee woorden te antwoorden en als iemand van een hogere rang iets vraagt, zal je als “ondergeschikte” niet tegen spreken en het gewoon uitvoeren. Iets dat we zelf hebben ondergaan, is dat wij ook alleen maar klusjes te doen kregen van een docent. Klusjes die wij helemaal niet uit hoeven te voeren (zoals boeken sjouwen naar de bibliotheek). Toen een docent ons in feite beveelde dat we de boeken moesten wegbrengen, stonden we perplex: het was voor ons totaal niet normaal dat wij zijn klusjes moesten klaren. Voor de Surinaamse studenten was het echter een doodgewone zaak. Hoge risicomijding vs. lage risicomijding Opgemerkt is, dat de mensen in Suriname niet zomaar een stap zetten voor eerst gezien te hebben dat het iets oplevert. De risicomijding in Suriname is erg hoog. Men moet er eerst van overtuigd zijn dat de keuzes die gemaakt worden, voordelig uit zullen pakken. Dit moet eerst gezien worden. Er wordt in feite dus de kat uit de boom gekeken wie de eerste stap zet. Is dit een succes, dan zullen de anderen volgen. Om dit wat concreter te maken kan het starten van een onderneming als voorbeeld genomen worden. Als
men een onderneming wil starten die zal draaien op iets dat totaal nog onbekend in voor Suriname, zal men afwachten wie de eerste stap zet. Bijvoorbeeld de rijstsector: Surinaams rijst is één van de meest hoog aangeschreven rijstsoorten op de wereld. Na de revolutie is de rijstsector sterk achteruit gegaan en er is nog geen stap gewaagd om de rijstsector weer te laten doen bloeien. Er zijn velen met plannen van aanpak, alleen durft niemand het te implementeren zolang er niet eerst gezien is dat dat plan van aanpak ook daadwerkelijk een succes is in de praktijk. Collectivistisch vs. Individualistisch In Nederland zijn we gewend dat een ieder voor zichzelf praat: iedereen heeft zijn/haar eigen mening en mocht er iets verkeerds gezegd zijn, dan voelt die persoon zich schuldig en verontschuldigd hij/zij zich. In Suriname gaat dit er niet helemaal zo aan toe. Er is wel enige mate van individualisme te zien, maar merendeels valt toch wel op dat mensen wat collectivistischer zijn. Men praat voor zijn/haar groep. Een heel opvallende gespreksonderwerp in Suriname is de politiek. Hoe er in Nederland over het weer gesproken wordt, zo wordt er in Suriname over de politiek gesproken. En de mensen praten dan meestal met de gedachte van de politieke partij waar zij bij zijn aangesloten. Omdat er vele culturen in Suriname zijn, is er een goede verdeeldheid van rassen te zien. Er wordt wel gezegd dat het een land is waar iedereen in harmonie met elkaar kan samenleven, maar of dat wel zo is, is maar een vraag. Ons is namelijk opgevallen dat mensen hun eigen rasgenoten toch iets meer voorrang verlenen dan iemand van het andere ras. Als men bijvoorbeeld kijkt naar de ministeries: als de minister een Hindoestaan is, zal zeker 90% van het personeel van dat ministerie ook van hindoestaanse afkomst zijn. Dat geldt ook voor de creolen, de javanen en de boslandcreolen (deze rassen zitten namelijk in de coalitie en bezetten dus ministeries). Dit leidt ook dat men de mening van zijn/haar eigen rasgroep vertegenwoordigd. Heeft iemand wat verkeerds gezegd, dan is dat een schande voor je hele rasgroep. Daarom is men wat teruggetrokken en schreeuwt men niet zomaar wat men denkt. Opvallende aspecten: Hieronder zullen een aantal gebeurtenissen en aspecten besproken worden die voor ons nieuw of opvallend waren. 1. Bijgeloof Het fenomeen bijgeloof komt nog erg vaak voor in de Surinaamse gemeenschap. Zo hebben wij meegemaakt dat we na 15 december niet meer naar het binnenland konden afreizen. Men noemt het “Mofo Djarie” en dan is de tijd niet geschikt om naar het binnenland te gaan werd ons verteld. Wat de precieze redden hiervan was, is ons niet duidelijk geworden. Daar praat men niet zomaar over, het moet gewoon gerespecteerd worden en dat hebben we dan ook gedaan. Verder hebben we ook meegemaakt dat een ongestelde vrouw in het binnenland niet in het rivierwater mag en niet zomaar op de grond mag urineren. Er wordt water gehaald voor de vrouw en daar moet zij mee baden. Ook is er een special hokje gemaakt voor de behoeften van de vrouw in geval zij ongesteld is. Een ander aspect waar wij in aanraking mee zijn gekomen, is het thuis zijn om 24.00 op 31 december. Elke Surinamer is op oudejaarsnacht om 24.00 thuis. Dit hoort zo en iedereen houdt zich hier ook aan. Volgens hen is het geen goed teken om het eerste uur van het jaar niet thuis te zijn. De mensen feesten door tot 23.00 en gaan dan naar huis om thuis het nieuwe jaar in te luiden. Vervolgens kan er na 24.00 weer uit huis gegaan worden om het feest door te zetten. 2. Niet gegund Het begon voor ons bij het feit dat ik een sim kaart van het telecommunicatie bedrijf Telesur had en Sandeep een sim kaart van het telecommunicatiebedrijf Digicel. Dit had als gevolg dat wij elkaar niet konden smsen omdat we geen sim kaart van dezelfde provider hadden. Nou weten wij dat het in Nederland niet uitmaakt wie welke provider heeft; men kan naar elkaar smsen. In Suriname dus niet. Omdat er geen samenwerkingsverband is tussen deze twee bedrijven, kunnen hun klanten dus ook niet met elkaar
communiceren via sms. Deze zijn in feite de dupe hiervan. Nadat we met wat meer mensen gesproken hadden, viel op dat samenwerking niet een normale zaak is in Suriname. Men wil hier niet zomaar samenwerken omdat men bang is dat de ander een betere levensstandaard kan ontwikkelen. Men gunt elkaar dus in feite geen voorspoed. In Suriname wil elke ondernemer de marktleider zijn en is de concurrentie moordend. Als we alleen al kijken naar de verschillende merken water die in flesjes verkocht worden: Suriname kent bijna 10 verschillende merken fleswater. Een fles van het merk met de grootste marktaandeel (50%) kost SRD.1.25. De andere merken proberen hierop in te spelen en verkopen dezelfde hoeveelheid water van hun merk voor SRD. 1. We hebben met een ondernemer gesproken die ook in de watersector zit en die gaf aan dat er alleen maar verlies gedraaid wordt als een fles voor SRD.1 op de markt gebracht wordt. De waterbottelaars komen niet uit hun kosten en stoppen dus al snel met waterverkoop. Ook als we kijken naar het project, zien we dat men geneigd is alles onder eigen hoede te nemen. We zijn naar een aantal bedrijven geweest die enkele schakels binnen de keten zouden kunnen vervullen. Het gaat hier om import, assemblage, transport en verkoop. Sommige bedrijven wilden alle schakels zelf vervullen en wilden ook de enige zijn die deze functie kregen. Dit heeft als gevolg date r niet geconcurreerd kan worden en dat de prijs dus hoog gesteld kan worden. Dit was uiteraard niet de bedoeling. 3. Niet veel inzet Wat ons ook erg opviel was de gemakzucht van velen. In Suriname wordt bijna alles geïmporteerd en wordt er nauwelijks geproduceerd. Er wordt geïmporteerd op elk gebied: van voedsel tot meubels, kleding tot plastic. Hierdoor is men geneigd om iets te importeren in plaats van te kijken naar de mogelijkheden om iets zelf te kunnen produceren. Suriname heeft tal van ontplooiingsmogelijkheden: de grond is uitermate geschikt voor landbouw, de rivieren zitten vol met gezond en lekker vis, het aantal grondstoffen is haast onuitputtelijk: van bauxiet tot diamant. Ook kunnen er verschillende planten gebruikt worden als medicijn of schoonheidsproducten. Als we kijken naar het land, is er potentie genoeg. Alleen is de instemming van het volk niet al te positief. Men vindt het teveel werk, moeilijk of tijdrovend. Men wil hier namelijk ook snel winsten zien en niet pas na 5 jaar. Er zou dus echt een verandering moeten komen in de denkwijze van de mensen: lange termijn gericht denken en de kansen die het land biedt grijpen. • Kritische factoren voor implementatie Solarbear in Suriname Het is van tevoren lastig om aan te geven welke factoren een belemmering zullen zijn voor de implementatie van de Solarbear. Maar er kan uiteraard een inschatting gegeven worden van de ervaringen die opgedaan zijn. Wij denken met name het laatste aspect van voorgaande paragraaf (niet veel inzet), een lastige zal worden voor de Solarbear. Als de Solarbear op de markt moet komen in Suriname, dan zal er een assemblagefabriek opgericht moeten worden. Er moeten producten uit lage lonen landen geïmporteerd worden en er moet een beleid gecreëerd worden. Met andere woorden: er moet een bedrijf opgericht worden. Heel belangrijk bij dit bedrijf is, dat er gewerkt wordt aan de hand van de drie p’s (people, planet, profit). Hierbij komt profit in feite op de laatste plaats en dat is een zware om te verwerken voor de Surinamers. Men is in Suriname nog helemaal gericht op het “profitdenken” en is niet zo bezig met people en planet. Dat is opzich een logische, niet alleen Surinamers willen winsten boeken, iedereen wil wat verdienen. Alleen past dit niet in het plaatje van een duurzame onderneming stichten. Daarom zal het moeilijk zijn om de mensen te kunnen overtuigen dat er een bedrijfje opgezet moet worden waarbij planet en people vooraf gaan aan profit. Wat er eventueel gedaan zou kunnen worden om deze mensen over de streep te halen, is een overzicht te laten zien van wat de geschatte winsten na een aantal jaar zouden kunnen zijn. Verdere ontwikkelingen Voor de onderneming in Suriname is het ten eerste belangrijk dat er een beleid gecreëerd wordt waaraan elke werknemer zich kan houden. Daarom zal er zoveel mogelijk vergaderd moeten worden en moet
iedereen de kans krijgen zijn/haar mening en ideeën te kunnen uiten. Wat betreft de ontwikkeling van de techniek, zal dit voornamelijk in Nederland gebeuren (daar vertoeven de uitvinders zich immers) en zal altijd doorgespeeld moeten worden naar de onderneming in Suriname. Deze moeten immers het assemblage materiaal hierop afstemmen. Op langer termijn zouden er ook innovaties in Suriname kunnen plaatsvinden omdat er dan al heel wat ervaring is opgedaan. Ook is het de bedoeling dat er op een gegeven moment geëxporteerd kan worden naar het Caribische gebied en Zuid Amerika. Suriname ligt immers aan de oceaan en dus ideaal voor export via water. Verantwoordelijkheidsgevoel Een cultuur is net als een mens: er kunnen zoveel nieuwe uitdagingen komen waar velen nog niet op afgestemd zijn. Ook kan men bezig zijn met het zoeken van een goede balans tussen traditie en implementatie van moderne dingen. En als derde kan genoemd worden dat een cultuur zo traditioneel is, dat er helemaal niks nieuws geïntegreerd kan worden. Suriname kent alle drie fronten wel een beetje. Als we bijvoorbeeld kijken naar het bedrijfsleven, zien we dat de oude gaarde graag wil blijven werken volgens het oude beleid. Ook in de politiek zitten er voornamelijk ouderen en die staan niet zozeer open voor verandering en vernieuwing (hoge risicomijding). Als er dan naar de jeugd gekeken wordt, merk je al gauw dat deze heel wat toekomst gerichter zijn en zich graag zouden willen inzetten voor het opstellen van nieuwe beleid. Tegelijkertijd willen ze wel graag dat sommige oude dingen nog in toom blijven. In Suriname heeft iedereen wel een culturele achtergrond die op de een of andere manier beheerst wordt. Men betrekt bijvoorbeeld vaak een “wijze” man bij het starten van een onderneming. Deze man moet dan uitzoeken of de tijd geschikt is en of het de moeite wel waard is een onderneming te starten. Dit doet hij dan volgens traditionele methoden die niet wetenschappelijk te verklaren zijn. Als westerse kan je dit misschien raar vinden, maar de mensen nemen het heel serieus. Je kunt er niet zoveel aan doen behalve het te respecteren. Dat is ook precies wat we gedaan hebben: luisteren en respecteren.
