Donderdag 11 april 2013

Studiedag Nederlandse Vereniging voor Muziektherapie

Donderdag 11 april 2013

HAN, Nijmegen

Programma vanaf 09.00 uur:

Inschrijving en ontvangst met koffie/thee

09.45 - 11.00:

In het auditorium: Welkomstwoord door: Albert Berman voorzitter NVvMT en dagvoorzitter Lezing door gastspreker: Coen Simon filosoof

11.00 – 11.15:

Naar lokalen workshopronde 1; in deze lokalen koffie/thee

11.15 - 12.30:

Workshopronde 1

12.30 - 13.30:

Lunch en gelegenheid informatiemarkt

13.45 - 15.00:

Workshopronde 2

15.00 - 15.15:

Naar lokalen workshopronde 3; in deze lokalen koffie/thee

15.15 – 16.30:

Workshopronde 3

16.30 - 17.00:

Plenaire afsluiting in het auditorium met zang, geleid door Andrea Hauser

17.00:

Borrel

2

tot

bezoeken

Variatie in Improvisatie Als we even stil zijn en goed luisteren, dan merken we pas dat er altijd geluid is; een bijna onafgebroken ‘soundtrack’. Het ritme van onze hartslag, onze ademhaling, een passerende auto, een hijgende fietser, een kuch, de cadans van de trein. Hiernaast zijn we ook omringd door bewustere geluiden van de tv, radio, you tube, het luisteren naar muzikanten en het zelf musiceren. Muziek is overal en we doen voortdurend muzikale ervaringen op. Soms is muziek een achtergrondruis en net zo vaak beleven we muziek als een diepgaande invloed op belangrijke momenten in ons leven. Eigenlijk vormt een dag met diens geluiden één grote improvisatie. Improvisatie binnen de muziektherapie Als muziektherapeut willen we het nog een stapje verder brengen. Middels klanken, ritmes en melodieën willen wij bepaalde doelstellingen behalen met cliënten. Wij proberen zoveel mogelijk tegemoet te komen aan de cliënt en schatten in hoe we het beste kunnen aansluiten. Binnen de muziektherapie vormt de improvisatie een belangrijke interventie. Improvisatie betekent ‘onvoorzien’ en kent vele vormen. Zij is het spontaan bedenken of creëren van concepten ter plekke. Juist het element van het onvoorspelbare en het creëren van een nieuwe vorm maakt dat je samen met de cliënt kan werken aan nieuwe ervaringen; het doorbreken van patronen; het overwinnen van angsten voor het onbekende; het spelen zonder verwachting en zonder oordeel; het direct hoorbaar maken van wat er op dat moment speelt; jezelf hoorbaar maken. Variatie kader Echter, ieder individu, therapeut én cliënt heeft zijn persoonlijke voorkeur. Wij muziektherapeuten bestrijken een breed spectrum aan diverse stijlen, waardoor wij de mogelijkheid hebben ontwikkeld om de cliënt tegemoet te komen in diens voorkeur. Maar laten we eerlijk zijn, we hebben nog altijd te maken met onze eigen comfortzone: de werkmethodes, werkwijzen, muziekinstrumenten en muziekstijlen waar wij het meest bekend mee zijn. Wij dagen de cliënt uit een nieuwe stap te zetten. Die uitdaging dienen wij ook te allen tijden aan te blijven gaan. We moeten blijven variëren. 3

Studiedag Het blijven ontwikkelen van de improvisatievaardigheden is een must voor de muziektherapeut. Hoewel de improvisatie in het moment dan onvoorzien mag zijn, het is opgebouwd uit een scala van eerdere ervaringen, improvisaties, technieken en vaardigheden. Deze studiedag staat daarom geheel in het teken van de muzikale improvisatie. Hoe kunnen we ons ‘variatie kader’ binnen de muzikale improvisatie verder uitbreiden dan wel bijspijkeren om nog beter af te stemmen op de behoeften en wensen van de cliënt? Deze studiedag biedt handreikingen voor bruikbare, concrete, vernieuwende variatie elementen op het vocale, instrumentale en bewegingsvlak.

Door een divers aanbod van workshopgevers met ieder zijn eigen expertise op vocaal, instrumentaal of bewegingsvlak hopen we je een sprankelende en inspirerende dag te bieden. En dagen we je uit om iets onbekends te doen. Verbreed je kennis en kunde! Lezing en workshops Coen Simon (schrijver en filosoof) zal als gastspreker de spits afbijten met zijn lezing ‘Herinnering van het heden´. Hierna zal de dag gevuld zijn met 3 workshoprondes, waarbij je kunt kiezen uit 12 verschillende workshops! In de categorie vocaal bieden we de variatie van een stembevrijder; zangcoach; raptherapie; en het vocale aspect belicht vanuit het basale. In de categorie instrumentaal is er keuze tussen Jazz & Blues; Latijns-Amerikaans; klank als communicatiemiddel; en klank en ritme vanuit een antroposofische visie. In de laatste categorie beweging wordt een diversiteit geboden van Dans Laban en het creëren van een lichaamsmuziekstuk; Emerging Body Language (scheppende lichaamstaal) in muziektherapie; natuurlijke adem in klank en beweging; en de miMakkus contact benaderingswijze. We wensen je een inspirerende dag toe! Het bestuur van de NVvMT en de werkgroep studiedag

4

Gastspreker Coen Simon ‘Herinnering van het heden’ 'Je moet gewoon doen wat je zelf wilt.' Een veelgehoorde maar misleidende levensles. Alsof de wereld een etalage is vol met waren die onze verlangens kunnen bevredigen. Meer dan op een etalage lijkt de wereld op een dansvloer die ons weliswaar uitdaagt hem te betreden, maar ook afschrikt door de vele en vooral voortdurend wisselende aanknopingspunten. Coen Simon laat in deze lezing aan de hand van zijn eigen ervaringen, het werk van Johan Huizinga, en zijn favoriete country-zangers zien hoe het spel en het meest, het muziekspel de mens een thuis geeft.

Coen Simon (1972) is schrijver en filosoof. Zijn essays in nrc Handelsblad, nrc.next en Trouw zijn spraakmakend in het publieke debat. Van hem verschenen onder meer het bekroonde ‘En toen wisten we alles’, het succesvolle ‘Waarom we onszelf zoeken maar niet vinden’, en het literaire ‘Wachten op geluk’. hp/De Tijd riep Simon uit tot ‘nieuwe ster aan het filosofenfirmament’.

5

Workshop overzicht Alle workshops vinden 3 maal plaats, je kunt dus 3 verschillende workshops uitkiezen. De inschrijving vindt plaats op volgorde van binnenkomst van de betaling. We raden je aan snel in te schrijven, zodat je de meeste kans hebt dat je eerste keus gehonoreerd wordt.

Vocaal Workshop 1 Workshop 2 Workshop 3 Workshop 4

‘Jij bent muziek’ door Jan Kortie ‘Estill Voice Training, strottenhoofdgymnastiek’ door Anja Kwakkestein ‘Het labo van de variatie’ door Jelle van Buuren ‘Rapmuziektherapie; structuur en freestyle’ door Benjamin Hoeltje

Instrumentaal Workshop 5 Workshop 6 Workshop 7 Workshop 8

‘Jazz en Blues in de praktijk’ door Remco Beuger ‘Een kijk op Latijns-Amerikaanse muziek’ door Jean Jacques Rojer ‘Klank als communicatiemiddel’ door Jacqueline van Koolwijk ‘Klank en Ritme’ door Dick Verbeeck

Beweging Workshop 9 Workshop 10 Workshop 11 Workshop 12

‘Music through the body’ door Katharina Conradi ‘Improviserend laten ontstaan’ door Marijke Rutten-Saris en Ad de Laat ‘Geef je adem de ruimte’ door Diet Simons ‘Als woorden er niet meer toe doen…’ door Trudy Schambergen 6

Workshop 1 ‘Jij bent muziek’ door Jan Kortie Jan Kortie is stembevrijder. Hij ontwikkelde in de loop van de afgelopen 25 jaar een onorthodoxe, opgewekte benadering van zingen en schreef daar inmiddels ook een boek over, getiteld ‘Jouw ziel wil zingen’. Beschrijving workshop ‘Wie kan praten kan zingen’ zegt een Afrikaans spreekwoord. En hoe zou het anders kunnen zijn? Onze ziel houdt van zingen. Zingen is de meest directe manier waarop we de schoonheid van onze ziel, van onszelf kunnen beleven. Woorden zijn daarbij nagenoeg overbodig, klank volstaat. Onze stem is direct verbonden met wie we in wezen zijn. Daarvoor is geen zangscholing vereist, geen goed-je-best-doen. Jij met jouw natuurlijke stem, precies zoals die nu is, meer is niet nodig. Het gaat hierbij niet om methodes of zangtechnieken, niet om ‘hoe het hoort’, maar om de muzikaliteit die van nature in je zit. Maximaal aantal deelnemers: geen maximum

7

Workshop 2 ‘Estill Voice Training, strottenhoofdgymnastiek’ door Anja Kwakkestein Anja Kwakkestein is opgeleid als opera zangeres en heeft naast haar solo activiteiten 10 jaar gewerkt bij De Nederlandse Opera en het Groot Omroep Koor. Al 25 jaar heeft zij een lespraktijk. Het behalen van het diploma Certified Master Teacher in Estill Voice Training heeft haar pedagogische activiteiten een nieuwe impuls gegeven. Om zang en stem technisch leed te voorkomen organiseert zij regelmatig in haar studio te Nijmegen cursussen waarin zangers en sprekers leren werken met de nieuwe EVT stemtechnieken. De cursisten komen uit heel Nederland. Beschrijving workshop Maak kennis met Estill Voice Training en leer wat de ‘figures’ voor jou kunnen betekenen. Na een korte algemene inleiding gaan we praktisch aan de slag met een aantal onderdelen van EVT die je kunnen helpen om je stem beter en efficiënter te gebruiken. Bijvoorbeeld: Hoe leer je met meer volume zingen zonder je stembanden te belasten… Hoe zorg je ervoor dat je stem helder gaat klinken… Hoe kun je makkelijker hoog zingen… De oefeningen zijn niet moeilijk en hebben meteen veel effect. Bovendien kun je de in deze workshop te leren technieken gebruiken in iedere zangstijl. Hoe meer stemtechniek mensen beheersen, hoe beter de muzikaliteit kan stromen, steeds minder gehinderd door technische onkunde… Maximaal aantal deelnemers: 30

8

Workshop 3 ‘Het labo van de variatie’ door Jelle van Buuren Jelle van Buuren heeft ruim 31 jaar ervaring in de GGZ, met verstandelijk gehandicapten en volwassen psychiatrisch patiënten. Tevens heeft hij 37 jaar ervaring met improvisatiemuziek in de genres jazz, pop, folk en combinaties. Beschrijving workshop Het thema van deze dag benadert Jelle met basale middelen, alsof muziektherapeuten vrijwel zonder instrumenten zouden moeten werken. Dat betekent natuurlijk in de eerste plaats de stem en dan wat die stem kracht kan bijzetten, want wie zich met de stem vrij genoeg opstelt voor de doelgroep durft met instrumenten vervolgens alles. Aanwezige instrumenten staan in dienst van het vocale, maar kunnen ook een zelfstandige rol spelen. Zijn uitgangspunt zal zijn, dat improvisatiebereidheid variatie tot logisch gevolg heeft. In de workshop gaan we uit van bestaande muziek. Die kan zijn ‘Altijd is Kortjakje ziek’, of ander ijzeren repertoire, maar ook muziek van een deelnemende collega die dan als thema gebruikt zal worden. Letterlijk betekent improvisatie ‘niet-tevoren-gezien’. Voor variatie moet er iets zijn (misschien uit improvisatie ontstaan), dat menselijkerwijs gesproken zonder verandering kan worden herhaald. De platenindustrie heeft er sinds Edison voor gezorgd dat muziek geheel zonder enige variatie in machines herhaald kan worden. Maar echte mensen spelen natuurlijk geen noot twee keer op dezelfde manier. Het levert geen variatie op als Eefje de Visser een eigen lied een tweede keer zingt. Daar moet ze meer voor doen. Dit gegeven gaan we eens flink in de praktijk onderzoeken. Als de muziektherapeut in staat is naar hartenlust te variëren zal die een stimulans zijn voor cliënten, inwoners, patiënten, bewoners en hen met improvisatievermogen in aanraking brengen. Variatie als grensverlegging. Maximaal aantal deelnemers: 24

9

Workshop 4 ‘Rapmuziektherapie; structuur en freestyle’ door Benjamin Hoeltje Benjamin Hoeltje is muziektherapeut, afgestudeerd in 2009. Sinds 3,5 jaar is hij werkzaam in Duitsland, onder andere binnen de forensische psychiatrie voor mannen en vrouwen met een verslavingsproblematiek, persoonlijkheidsstoornis en een mentale beperking. Momenteel werkend binnen de kinder– en jeugdpsychiatrie en in opleiding tot psychotherapeut (gedragstherapie) voor kinderen en jongeren. Beschrijving workshop Benjamin begint met een korte uitleg over rapmuziek, over de oorsprong, de betekenis van ritme en vorm, en waarin rapmuziek zich onderscheidt van andere muziekstijlen en belangrijke muzikale parameters. Binnen deze workshop wordt er gekeken naar het schrijven van een eigen raptekst. Hoe kun je binnen een kort tijdsbestek (1 sessie) tot een individuele of themagerichte tekst komen. Dit wordt stap voor stap in de praktijk uitgevoerd met de groep. Vervolgens gaan we bekijken hoe je deze tekst op een beat zet en hoe je de tekst ritmisch uitspreekt. Met de groep worden de ritmische variatiemogelijkheden en mogelijkheden om te freestylen geëxploreerd. Maximaal aantal deelnemers: 20

10

Workshop 5 ‘Jazz en Blues in de praktijk’ door Remco Beuger Remco Beuger heeft een aantal jaren de opleiding muziekregistratie gevolgd aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag en gitaar lichte muziek gestudeerd aan het Sweelinck Conservatorium in Amsterdam. Hij heeft zich in de loop der jaren ontwikkeld in zowel de klassieke- als de lichte muziek. Als gitarist heeft hij veel speel- en opname-ervaring opgedaan door met verschillende pop- en jazzformaties in uiteenlopende stijlen te werken. Tevens heeft hij als contrabassist met dirigenten als Stephan Pas, Ruud van Eeten en Wouter Padberg gewerkt. Met zijn onderneming ‘Sforzando muziek’ draagt Remco op een veelzijdige manier bij aan de muzikale ontwikkeling van kinderen en volwassenen middels gitaarlessen, toegepaste workshops en cursussen. Daarnaast verzorgt hij voor koren, orkesten en solisten regelmatig geluidsopnamen voor CD's en demo's. Beschrijving workshop In deze workshop wordt er gekeken naar typische stijlkenmerken van zowel de jazz als de blues en hoe je deze typische kenmerken of ‘feel’ zelf kan inbouwen in een bestaand stuk muziek of lied uit een ander genre. Na een korte uitleg van deze kenmerken ga je in groepjes aan de slag om deze ‘feel’ zelf te gaan toepassen in alledaagse melodieën of liedjes. Een hand-out met tips en tricks wordt uitgereikt, een handig naslagwerk voor als je het wilt toepassen in de praktijk. NB: Je bent van harte uitgenodigd om je eigen instrument mee te nemen. Maximaal aantal deelnemers: 12

11

Workshop 6 ‘Een kijk op Jacques Rojer

Latijns-Amerikaanse

muziek’

door

Jean

Jean Jaques Rojer is jazz- en latin gitarist. Hij is opgegroeid op Curaçao en heeft gestudeerd aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag (2000-2003). Jean Jacques heeft onder andere samengespeeld met Paquito De Rivera en Wynton Marsalis in NYC in 2007. Tevens is hij producer/componist/bandleider van Mulato collective 2010 (NSJC 2010). Beschrijving workshop Tijdens de workshop zal Jean Jacques de ‘rode ritmische draad’ die in de meeste stijlen van Latijns-Amerikaanse muziek te vinden is behandelen. De focus ligt vooral op de overeenkomsten tussen de verschillende stijlen uit Latijns-Amerika. Naast een stuk achtergrondinformatie over de Latijns-Amerikaanse muziek, ga je zelf aan de slag in kleine combo situaties, waarbij de overeenkomsten tussen verschillende stijlen en akkoordprogressies uit Latijns-Amerika aan bod komen. Verder zal uitleg gegeven worden hoe deze concepten praktisch toegepast kunnen worden in andere muziek stijlen. Er zullen praktische, toepasbare handvatten geboden worden, een meerwaarde als je dit zelf wil gaan toepassen in je eigen werkveld. Maximaal aantal deelnemers: 15-20

12

Workshop 7 ‘Klank als Koolwijk

communicatiemiddel’

door

Jaqueline

van

Jaqueline van Koolwijk is docerend en uitvoerend musicus en muziektherapeut. Zij heeft ruime ervaring binnen het werken met zowel zeer moeilijk lerenden binnen Z.M.L.K.-school te Druten als met mensen met een (zeer) ernstige verstandelijke en lichamelijke beperking, en ervaring met diep dementerenden. Middels haar eigen bedrijf ‘Vrije Klanken’ biedt zij scholing aan op het gebied van muziek, muziektherapie, en inspiratie aan zowel medewerkers binnen zorginstellingen en het (speciaal) onderwijs als aan particulieren. Tevens is zij auteur van de boeken ‘Muziek en Snoezelen’, ‘Klank als Communicatiemiddel’ en ‘Muziek Natuurlijk!!’ (incl. cd). Beschrijving workshop Mensen met een zeer ernstige verstandelijke beperking of mensen in een vergevorderd stadium van dementie, worden lang niet altijd geïndiceerd voor muziektherapie. Wat valt er (nog) te halen binnen een afzienbaar tijdsbestek? Juist deze mensen brengen ons vaak bij de basis van ons vak: communiceren met klank zonder oordeel over zowel de mens als de klank. Hoe communiceer je met mensen waarvan je dacht dat communicatie niet (meer) mogelijk was? Welke rol speelt klank hierbij? Hoe bepalend zijn jouw denkpatronen en manier van waarnemen? Middels muzikale werkvormen en creatief zelfonderzoek ga je aan de slag om oude opvattingen over muziek los te laten; om waar te nemen zonder oordeel; om deze waarneming te verklanken en om vervolgens muzikale vormen te laten ontstaan. “… te vergelijken met de houding van een improviserend musicus die ieder moment luistert welke toon of tonen hij mag gaan spelen. Dat is een ware kunst! Een levenskunst!!” (citaat uit ‘Klank als Communicatiemiddel’, ISBN 978-90-813470-2-0, blz. 27.)

Maximaal aantal deelnemers: 20

13

Workshop 8 ‘Klank en Ritme’ door Dick Verbeeck Dick Verbeeck is opgeleid als jazzdrummer aan het Rotterdams Conservatorium en heeft zich daarnaast toegelegd op de muziektherapie en speltherapie. Hij werkt daarin deels met zelfgebouwde instrumenten. Dick heeft een ruime ervaring in het therapeutisch werken met muziek: in de psychiatrie, verslavingszorg, ouderenzorg en met meervoudig gehandicapte kinderen. Hij is onder meer werkzaam bij de Raphaelstichting (antroposofische zorginstellingen) en heeft een eigen praktijk. Tevens is hij (gast)docent op de opleiding psychomotorische kindertherapie (Utrecht), pabo helicon (Zeist) en opleiding euritmie (Den Haag), HKU (Utrecht). Beschrijving workshop In de workshop gaan we improviseren met klank en ritme als uitgangspunt en onderzoeken we verschillende klanken en ritmes op hun (therapeutische) betekenis. Hoe kunnen hout- en metaalklanken ons inspireren om te gaan spelen? Maar eerst: wat hebben de verschillende klanken ons te vertellen, wat drukken zij uit? En wellicht een nog meer elementaire vraag: hoe ontstaan klank en ritme? Zo zullen we ook een klein uitstapje maken naar instrumentenbouw, de bewerking van de materie zodat die gaat klinken. Dan zullen we de elementaire verschijnselen binnen klank en ritme middels muzikale oefeningen onderzoeken om uiteindelijk uit te komen bij therapeutische toepasbaarheid van klank en ritme. Improvisatie als krachtig en werkzaam middel in de therapie. Naast vele muzikale oefeningen en spelvormen zal er ook ruimte zijn voor vragen en gesprek. NB: Deelnemers moeten zacht schoeisel en makkelijke kleding dragen in verband met het beweeglijke karakter van sommige oefeningen. Maximaal aantal deelnemers: 24

14

Workshop 9 ‘Music through the body’ door Katharina Conradi Katharina Conradi (MA) is danser, choreograaf, docent en danstherapeut. Ze werkt aan de Hogeschool voor de Kunsten in Amsterdam, aan de Hogeschool voor Muziek en Dans CODARTS in Rotterdam, en op verscheidene anderen plekken. Als danstherapeut was ze 3 jaar verbonden aan het Delta Psychiatrisch Ziekenhuis in Spijkenisse. Nu heeft ze haar eigen praktijk voor danstherapie in Amsterdam, waar ze mensen met diverse problemen en levensvragen begeleidt. Haar passie voor de creatieve kracht van het lichaam is de rode draad door haar werk. Beschrijving workshop In deze workshop gaan we concrete manieren van bewegingsimprovisaties verkennen die kunnen helpen om cliënten, die niet snel uit hun stoel te lokken zijn, op een speelse wijze te mobiliseren via improvisatie in de ruimte. Dit omvat het onderzoek hoe we hen in contact kunnen brengen met hun persoonlijke frasering en ritme van bewegen en hoe we connecties kunnen maken tussen de cliënt en zijn omgeving. Daarvoor gaan we dieper focussen op wat we horen én hoe we deze impulsen kunnen vertalen naar beweging. Er zijn continue geluidsprikkels aanwezig en ons lichaam reageert daar bewust en onbewust op. Het gehoor is één van de zintuigen dat op de mens van buitenaf zijn invloed uitoefent en een vertaling/ ervaring krijgt binnenin het lichaam. De reactie van het lichaam op de impuls van buitenaf kan direct zijn, maar ook indirect en associatief. Dit is een voedingsbodem voor creativiteit. Binnen de workshop gaan we op speelse wijze onderzoeken wat ons spontaan lichaamsantwoord is op wat we horen. Zoals geluid tot beweging leidt, leidt beweging tot geluid. De voeten die verplaatsen, het lichaam dat naar de grond valt, de adem,... Dit geluid vindt plaats door de tijd heen en produceert daarin verschillende fraseringen. Deze fraseringen van ons lichaam worden de leidraad voor een muziekstuk, dat we gaan uitvergroten en met elkaar gaan delen. Zo krijgen we als eindresultaat een ‘lichaamsmuziekstuk’. Maximaal aantal deelnemers: 15 15

Workshop 10 ‘Improviserend laten ontstaan’ door Marijke Rutten-Saris en Ad de Laat Marijke Rutten-Saris is als vaktherapeut multi-media opgeleid, specialisatie beeldend. Zij is de auteur en copyrighthouder van de methode Emerging Body Language (EBL). Zij heeft haar PhD Art Therapy aan de University of Hertfordshire behaald en is directeur van het EBL Art Therapy Centre. Marijke Rutten-Saris bestrijkt alle werkvelden. Ad de Laat werkt als muziektherapeut op Herlaarhof volgens de EBLmethodiek. Beschrijving workshop Marijke en Ad geven in deze workshop een introductie in de EBL methode. Met EBL ondersteuning en feedback gaan we muziek maken met diverse instrumenten en zang, zoals je dat met je cliënten kunt gaan doen. Maximaal aantal deelnemers: 10-12

16

Workshop 11 ‘Geef je adem de ruimte’ door Diet Simons Diet Simons is musicus, koordirigent en adempedagoog. Ze heeft 40 jaar ervaring in diverse vormen van onderwijs, waarvan 30 jaar als docent piano, vaak aan ‘niet-doorsnee’ leerlingen. Sinds 6 jaar is ze ademtherapeut/pedagoog in haar eigen praktijk. Ze werkt volgens de Ilse Middendorf benadering. Beschrijving workshop Ilse Middendorf heeft als eerste een onderscheid gemaakt tussen bewuste en onbewuste adem. Zij stelt dat de adem oorspronkelijk een vegetatief, zichzelf regulerend proces is in ons lichaam. Wij zijn daarvan vervreemd geraakt, doordat we onze adem ook kunnen sturen. Haar oefeningen zijn erop gericht, contact te maken met de natuurlijke adem en deze vrij baan te geven. In het contact met de natuurlijke adem gaan we ons fysiek en psychisch beter voelen en er komt een persoonlijk proces op gang: we worden creatiever, vrijer, zelfbewuster, meer ‘onszelf’. In de workshop ‘oefenen’ we het contact met onze adem middels beweging en klank. In het uitwisselen van de ervaringen kan inzicht ontstaan over de werkzaamheid hiervan. De oefeningen zijn erop gericht te voelen hoe de adem ons beweegt. Ze zijn eenvoudig en door iedereen te doen. Van hieruit kan b.v. gevarieerder en meer improviserend met de adem van cliënten omgegaan worden. Maximaal aantal deelnemers: 12-20

17

Workshop 12 ‘Als woorden er niet meer toe doen…’ door Trudy Schambergen Trudy Schambergen is HBO-dramadocent en regisseur, miMakker, en trainer van personeel, mantelzorgers en paramedici in de omgang met mensen met dementie en mensen met een verstandelijke beperking. Bij stichting miMakkus is zij hoofd opleidingen en docent. Beschrijving workshop Hoe maak je contact daar waar geen woorden meer zijn? Dan moet je met je hart luisteren door de vreemde taal van de bewoner heen en de lichaamstaal spreken. Stichting miMakkus heeft een benaderingswijze ontwikkeld die naadloos aansluit bij de basisprincipes van de belevingsgerichte zorg:  zingeving  uitgaan van de belevingswereld van de zorgvrager  contact Vanuit rust en respect maakt miMakkus contact met de dementerende medemens en de mens met een verstandelijke beperking mogelijk, daar waar geen taal en begrijpen meer bestaan. Deze benadering vindt zijn wortels in een mengeling van de clown, de zielzorger, de nar, de geliefde, het maatje. De miMakker is volledig gelijkwaardig aan de cliënt, een echt maatje. Zonder oordeel, los van protocollen, logica en grenzen, bij de ander zijn. Maximaal aantal deelnemers: 12-16

18

Studiedag gegevens Dagvoorzitter

Albert Berman

Gastspreker

Coen Simon

Workshopgevers

Anja Kwakkestein Benjamin Hoeltje Dick Verbeeck Diet Simons Jacqueline van Koolwijk Jan Kortie Jean Jacques Rojer Jelle van Buuren Katharina Conradi Marijke Rutten-Saris Ad de Laat Remco Beuger Trudy Schambergen

Studiedag-afsluiting

Andrea Hauser

Werkgroep studiedag

Anna Liem Bert Verbeeten Inge Smiet Lisanne Marinus Marijke van Dorp Meike Aukes Nadine Vink Rozemarijn Tibben

Ontwerp logo studiedag

Tom Abrahams

19

Praktische gegevens Plaats: Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN), Kapittelweg 33, 6503 GL Nijmegen, tel. 024-3531111 Routebeschrijving: Via de routeplanner www.han.nl/route is actuele informatie te vinden over parkeergelegenheid en bereikbaarheid van de HAN Campus Nijmegen tijdens de nieuwbouw werkzaamheden. De studiedag locatie ligt vlakbij NS station Nijmegen Heyendaal. Inschrijving: vanaf 9.00 uur Het programma start om 9.45 uur en eindigt om 17.00 uur. Kosten: € 95,- leden NVvMT / € 65,- studentleden NVvMT € 135,- niet-leden / € 95,- studenten Kosten zijn inclusief het boek 'Wachten op geluk - Een filosofie van het verlangen' van Coen Simon ter waarde van €18,95 en koffie, thee, lunch, borrel. Ledenprijs geldt ook voor nieuwe leden Accreditatie: Deze studiedag is geaccrediteerd bij de SRVB. www.registervaktherapie.nl Aantal studiepunten: 2 Organisatie: NVvMT in samenwerking met Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN). Contact: Anna Liem, studiedagen[at]nvvmt.nl

20