Doktersvoorschrift Bijlages

Va

Z i t r t o o e t n l e p p A n Fruitlexico n

Doktersvoorschrift Bijlages

Antoinette Appel Hallo, ik ben Antoinette Appel, ik lach altijd. Met mijn blije gezicht maak ik al mijn vrienden gelukkig! Daarom ben ik ook het populairste fruit en ben ik het hele jaar verkrijgbaar. Lekker krokant of sappig, er is zeker een appel die in uw smaak valt. Zeer gezond en lekker, en bovendien goed voor de lijn.

E E N R O O S VA N E E N A P P E L Appels zijn net als peren familie van de rozen.

GESCHIEDENIS Tien eeuwen voor Christus kweekte men in Israël reeds appels. De Grieken en de Romeinen brachten de appel naar Europa. Aanvankelijk werden appels en peren alleen in kloostertuinen aangetroffen. De handel kwam in de middeleeuwen op gang. Van de middeleeuwen tot 1850 werd de appel maar matig geteeld, want bij ons aten de mensen liever peren. Op het einde van de 19e eeuw waren er in Frankrijk al 500 variëteiten officieel bekend en vandaag tellen we meer dan 11.000 soorten over heel de wereld. De appel is verreweg de belangrijkste fruitsoort in het noordelijk halfrond. In toenemende mate wordt de appel ook geteeld in het zuidelijk halfrond onder andere in Zuid-Amerika, Zuid-Afrika, Australië en Nieuw-Zeeland.

WA N N E E R V E R K R I J G BA A R? Appels zijn het hele jaar door verkrijgbaar.

VO E D I N G SWA A R D E Appels hebben een hoog vezelgehalte. Eén appel bezorgt ons 10% van de dagelijkse aanbevolen hoeveelheid vezels, dus dat is heel wat!

A P P E L S E N M O N D G EZO N D H E I D De appel, het populairste stukje fruit van België, is volgens recent Amerikaans en Brits onderzoek niet goed voor het gebit. Moderne appels bevatten tot 50% meer suiker dan vroegere rassen. De slogan 'snoep verstandig, eet een appel' is dus niet meer van deze tijd. "Appels zijn niet speciaal goed voor het gebit", vertelt een woordvoerder van de Nederlandse Maatschappij tot Bevordering der Tandheelkunde, ‘maar appels zijn ook niet slechter voor het gebit dan ander eten.’ Het is vooral belangrijk niet meer dan vijf keer per dag te eten. Of je nu een appel of chocola als tussendoortje neemt, doet er voor je tanden niet toe. Natuurlijk is chocola voor het lichaam minder goed dan fruit, want in fruit zitten veel vitaminen. Maar voor het gebit maakt het geen verschil.

Tutti Frutti

1

S O O RT E N Bij ons zijn de volgende soorten het meest bekend: Golden Delicious wordt aanvankelijk groen geplukt, en krijgt zijn typische goudgele kleur naarmate het rijpingsproces vordert. Het frisse vruchtvlees is eveneens geel en is knapperig. Na bewaring wordt de smaak zoeter. De Golden Delicious is het hele jaar beschikbaar. Elstar is een zeer mooie geelrood gekleurde appel met een verrukkelijke lichtzoete smaak. Wegens het handige formaat, is dit een zeer gewaardeerde appel. De Elstar is beschikbaar van augustus tot april.

Granny Smith is een gladde, heldergroene appel, knapperig met een lichtzoete smaak. Een Granny Smith heeft heerlijk dorstlessend vruchtvlees en is de favoriet van velen.

Jonagold is één van onze beste appelrassen. Het is een tamelijke dikke vrucht met een felle oranje blos, en met een geelgroene achtergrond. Het vruchtvlees heeft een lichtgele kleur, is stevig en heeft een heel sappige smaak. Wordt geoogst in september, maar wordt plukvers bewaard in ultramoderne koelkasten. D Verse appelen drijven boven water, want 25% van hun volume is lucht. D Leg geen appels naast groene groenten en sla in de koelkast, want appels produceren een gas, ethyleengas genoemd. Groenten zijn daar gevoelig voor en bederven er sneller door.

WEETJES

D We weten allemaal dat beren in de winter een winterslaap doen. Maar wist je dat appelbomen ook ongeveer 900 à 1000 uren bij een temperatuur van -7 °C moeten rusten, opdat ze uiteindelijk opnieuw mooie appels kunnen produceren? D Appels worden kerstballen. De traditie om de kerstboom te versieren met kerstballen is ontstaan in de 11e eeuw. In die tijd gaven de troubadours voorstellingen op het kerkplein. Vooral het mysterie van het paradijs (de naam die gegeven werd aan deze voorstellingen) was zeer in trek en kreeg een vaste stek in de Adventsperiode. Een boom (meestal de takken van een appelboom) versierd met rode appels symboliseerde dan de boom van het paradijs. In de loop van de 15e eeuw vatten de gelovigen de gewoonte op om op 24 december, de feestdag van Adam en Eva, hun interieur op te smukken met deze versierde takken. Later werden door de Duitse kerstboomtraditie de appelboomtakken vervangen door een spar en de appels door kerstballen in allerhande kleuren.

Tutti Frutti

2

Peter Peer Hallo, ik ben Peter Peer, een Doyenné du Comice peer, en zopas afgestudeerd als weetpeer. Onze familie is talrijk, we zijn met ruim 3000 soorten. Maar ik ben het populairst: zeer zoet en buitengewoon sappig! Daarom verdienen we de titel van ‘koninginnenpeer’.

ENKELE FEITEN Peren zijn familie van de rozen.

GESCHIEDENIS Men gelooft dat peren al als voedsel gebruikt werden in het stenen tijdperk. Appels en peren werden toen al gedroogd om ze op te eten of te bewaren. Waar de eerste bomen hebben gestaan weten we niet precies, maar men denkt rond het Kaukasusgebergte, tussen de Zwarte Zee en de Kaspische Zee. In het gebied ten noorden van de Kaukasus zijn er grote bossen met appel- en perenbomen (ongeveer 70.000 km2). In deze oude bossen staan verschillende bomen naast elkaar zonder dat er eentje ziek wordt van een andere boom. Dat maakt het zoeken naar de allereerste appel of peer veel moeilijker omdat ze elkaar continu bestuiven. Als cultuurvrucht is de peer minder lang bekend dan de appel. Over de geschiedenis en afstamming is weinig bekend. Wilde peren komen voor in delen van Europa, West-Azië en Noord-Afrika. Aangenomen wordt dat de gekweekte rassen afkomstig zijn van wilde voorouders. Tot de 16e eeuw waren alleen de stoofperen bekend. Tot in de vorige eeuw werden in de grote steden van Europa gestoofde peren op straat verkocht. De uitdrukking 'met de gebakken peren blijven zitten', slaat op de onverkochte voorraden gebakken peren aan het einde van de dag. De eerste handperen werden tegen het einde van de 16e eeuw in Frankrijk en Italië gewonnen. Vanwege hun zachte, sappige vruchtvlees kregen de handperen de aanduiding beurré, wat ‘beboterd’ betekent. Van de vele perenrassen is de Conférence toch wel de bekendste. Hoewel de naam Frans klinkt, is deze peer wel degelijk Nederlands. Ook peren verschillen qua uiterlijk en smaak en zijn geschikt als handpeer of stoofpeer. En natuurlijk kan je ook met peren lekker variëren.

S O O RT E N Peren zijn er in alle soorten, kleuren, vormen en smaken. De bekendste zijn de Conférence, Durondeau, Beurre Hardy, en Triomphe de Vienne.

Tutti Frutti

3

Doyenné du Comice is een dikke vrucht met een korte steel en een geelgroene kleur met bruinrode blos. Het vruchtvlees is wit. De smaak is zeer zoet en de peer is buitengewoon sappig. Al die eigenschappen maken haar tot de koninginnenpeer. De Doyenné du Comice is beschikbaar van september tot maart. De Conférence is een langwerpige peer en heeft een slanke, flesvormige vorm. De vrucht is groenbruin en wordt bij rijpheid lichtgeel. Het vruchtvlees is wit, maar wordt geler naarmate de peer rijper wordt. De smaak van de conférencepeer is zeer fijn. Het ideale seizoen om deze peer te eten is van januari tot mei. De Beurre Hardy is een bronskleurige, middelmatige tot grote vrucht, met een lichtzure smaak. Deze peer wordt gebruikt als dessertpeer of als stoofpeer en is beschikbaar in de maanden september tot december.

De Durondeau heeft bij de pluk een ruwe, donkergroene schil met bruinrode blos. Als ze rijper wordt, krijgt ze een warm goudkleurige schil. Het vruchtvlees is wit van kleur en heeft een typische smaak. Als ze wordt geplukt in de maand september is deze peer uitsluitend te gebruiken in de keuken. Vanaf oktober is het echter een uitstekende dessertpeer. De Durondeau is beschikbaar van augustus tot februari.

A A N KO O PT I P Peren kan je het best in de winkel kopen als ze nog vrij hard zijn. Maar voor je ze gebruikt, kan je de peren het best een paar dagen laten rijpen in de fruitschaal. Met duim en wijsvinger kan je juist onder de steelinplanting voelen of een peer voldoende rijp is.

VO E D I N G SWA A R D E Peren bevatten veel vitaminen, mineralen, oligo-elementen en zijn rijk aan voedingsvezels. Een gemiddelde peer bevat 9% van de dagelijkse behoefte aan vezels.

WEETJES

D Peren hebben een even hoog suikergehalte als appels. Toch vinden heel wat mensen de perensmaak zoeter. D Een perenboom kan 100 jaar oud worden, maar meestal worden perenbomen in de boomgaard vervangen na 30 of 40 jaar. Voor deze ouderdom produceren ze elk jaar meer en beter smakend fruit. In de vroege lente worden perenbomen bestoven door bloemen van andere perenbomen. Meestal worden bijen gebruikt om de bestuiving in de boomgaarden te stimuleren.

Tutti Frutti

4

Kimberly Kiwi Je kent vast mijn broertje, Kevin Kiwi, met zijn donzige buitenkant en bruine kleur. Binnenin is hij heldergroen en heeft hij zwarte zaadje. Ik ben vijgachtig van vorm en heb een gladde schil. Maar het echte verschil zit binnenin: mijn goudgele vruchtvlees is zalig zoet met tropische echo’s van mango, perzik, meloen, een vleugje citrus en zelfs een beetje honing. Wist je dat Kevin al 700 jaar oud is? Eigenlijk komt hij uit China. Pas in 1960 kwam hij op de Belgische markt. Sindsdien is hij heel populair. Ikzelf ben een jonge telg van de familie. Ik ging eerst naar Japan in 1998 en in 2000 kwam ik naar België. Kevin en ik hebben elk onze eigen fanclub.

FEITEN De meeste kiwi’s zijn afkomstig uit Nieuw-Zeeland en Chili. De kiwi komt van oorsprong uit China. De oorspronkelijke naam was Chinese kruisbes. In Nieuw-Zeeland is de naam veranderd in kiwi. De naam kiwi komt van de kiwivogel, een loopvogel die op Nieuw-Zeeland voorkomt. Het ronde lichaam van deze loopvogel is bedekt met bruine veren en heeft iets weg van een kiwivrucht. Ondanks het exotische voorkomen van de kiwi groeit de kiwiplant alleen in gematigde streken. Vanwege het heerlijke parfum en dito aroma begonnen de Chinezen deze vrucht rond 1600 voor het eerst te kweken. Het product laat wel even op zich wachten: 3 à 5 jaar heeft de plant nodig voor de eerste vruchten tevoorschijn komen. Maar als de productie eenmaal goed op gang is getrokken, is er geen houden meer aan. 1600

De Yangtao kiwi cultiveren.

1800-1900

Kennis van het yantao-fruit verspreidt zich over verschillende landen. Een lid van de Royal Horticultural Society of Britain stuurt stalen van fruit en zaden op naar Engeland.

1904

De eerste yangtaostekken worden verstuurd naar Amerika.

1906

Zaden worden naar Nieuw-Zeeland verstuurd en krijgen de naam Chinese kruisbes.

1960

De eerste commerciële Chinese Kruisbes in Amerika

1962

De Kruisbes krijgt een nieuwe naam: Kiwi.

Tutti Frutti

5

In de 20e eeuw vond de fruitsoort ook in het Westen ingang. De VS (California) en Nieuw-Zeeland begonnen toen hun eigen variëteiten te kweken (de bekendste is Hayward). Nieuw-Zeeland heeft het meest geschikte klimaat en groeide uit tot de grootste producent ter wereld. Ecologisch geteelde kiwi's uit Nieuw-Zeeland worden op de markt gebracht en hebben van mei tot december een marktaandeel van liefst 75%.

D E K I W I I S G EZO N D D De kiwi bevat zoveel vitamine C als twee sinaasappels of vijf citroenen. D De kiwi bevat meer vitamine E dan een avocado. D De kiwi bevat meer voedingsvezels dan 4 selderijstengels. Een groep leerkrachten ontwikkelde in samenwerking met Zespri digitaal lesmateriaal voor het Vlaamse onderwijs. Het geheel werd zo eenvoudig mogelijk gemaakt zodat elke leerkracht met een beetje computerervaring en zonder meerwerk, met Anywize.net aan de slag kan. Het is belangrijk om vooraf zelf alle werkbladen door te nemen. Je weet dan waar de antwoorden te vinden zijn. Je kan de sleutels kopiëren voor de leerlingen. Het is ook mogelijk om op basis van de sleutels een nieuw document samen te stellen om aan de leerlingen te geven. Je kan het pakket ook over verschillende dagen spreiden. Op het einde van de les is het voldoende dat de leerlingen kiezen voor 'Opslaan'. De les wordt dan automatisch bewaard in de map waarmee de leerlingen ingelogd hebben. Het aantal lesuren dat opgegeven staat is uiteraard een schatting. Dit lespakket moet worden gezien als een projectwerk waarbij uiteraard vakoverschrijdend gewerkt moet worden. In het Anywize.net-lespakket krijgen de leerlingen een beperkt aantal websites aangeboden die ze dan steeds raadplegen om hun opdrachten op te lossen. Meer informatie ‘De wereld van de Kiwi’, educatief pakket over de kiwi (www.zesprikids.com, doorklikken naar ‘educatief’)

Tutti Frutti

6

We r k b l a d 1 : De t h u i s h ave n va n d e k i w i ' s De leerlingen verklaren in een eerste opdracht de herkomst van de naam kiwi. In een volgende reeks opdrachten doorlopen ze de Nieuw-Zeelandse geschiedenis en plaatsen ze de belangrijkste gebeurtenissen met behulp van een tijdsband in de juiste chronologische volgorde.

We r k b l a d 2 : Ee n st u k j e N i e u w-Ze e l a n d Met behulp van een kaart en een identiteitskaart verkennen de leerlingen Nieuw-Zeeland geografisch. Ook het nationale symbool van Nieuw-Zeeland, de kiwivogel, komt via beeldmateriaal en tekst aan bod. Als slot ontwerpen de leerlingen via de website een zelfgebouwde wereldklok waarmee ze de opdrachten op het werkblad oplossen.

We r k b l a d 3 : G ro e n , G o l d e n b i o l og i s c h De leerlingen ontdekken de verschillen tussen de groene kiwi en de Gold kiwi. Ook het verschil in teeltwijze tussen de gewone kiwi's en de biologische kiwi's wordt hun uitgelegd. Ze leren eveneens dat niet enkel Nieuw-Zeeland maar ook het zuiden van Europa een belangrijke producent is van kiwi's.

We r k b l a d 4 : Va n b o o m tot w i n ke l . Via filmfragmenten en de webpagina's maken de leerlingen kennis met de teeltwijze, de opslag, de verpakking en het transport. De leerlingen moeten de fragmenten voorzien van commentaar en maken hiervoor telkens een schriftelijke neerslag van maximaal tien zinnen.

We r k b l a d 5 : Le k ke r e n gezo n d Via een aantal opdrachten ontdekken de leerlingen dat het eten van kiwifruit een positief effect kan hebben op de gezondheid. De voedingswaarde van de kiwi en een aantal voedingsstoffen worden belicht.

We r k b l a d 6 : Ee n b e et j e f u n De leerlingen verwerken een viertal opdrachten. Tijdens de eerste opdracht proberen ze een quiz zo correct mogelijk op te lossen. Bij een bepaalde score krijgen ze dan een kiwidiploma. De tweede opdracht bestaat uit het oplossen van een kruiswoordraadsel. De derde opdracht is een louter speelse of ontspannende opdracht. Op de website staan een aantal spelletjes of knutselmomenten. Ze mogen hier vrij kiezen. Het maken van een presentatie is een vierde opdracht. Bij het onderdeel "Levensweg" vinden de leerlingen heel wat fotomateriaal. Met behulp hiervan maken ze een presentatie. Via een aantal instructiefilmpjes leren ze zo'n presentatie maken. Bron: www.zesprikids.com

Tutti Frutti

7

Karen en Kerstin Kers Hallo! Wij zijn Karen en Kerstin Kers. We houden van joggen en vertellen iedereen over de verschillende variëteiten van kersen. Elke soort kers is een streling voor de tong. Probeer zo veel mogelijk variëteiten in het kersenseizoen! Kersen zijn gewoonlijk beschikbaar in juni en juli. Kersen kan je eten als tussendoortje of als dessert. Een handvol kersen komt overeen met één van de twee aanbevolen porties fruit per dag. Probeer ze vandaag nog, ze zijn zo lekker!

A LG E M E E N Tot de steenvruchten horen de fruitsoorten waarvan de vruchten slechts één harde kern hebben, die steen genoemd wordt. In Nederland en België zijn kersen en pruimen de meest voorkomende soort. Andere vormen van steenvruchten zijn perziken, abrikozen, nectarines en amandelen.

FEITEN Meer dan 4000 jaar geleden werden in China al kersen verbouwd. Ze waren bekend bij de oude Grieken en zijn beschreven door de botanicus Theophrastes in 300 voor Christus. De kers is een steenvrucht, verwant aan de pruim. Het vruchtvlees bevat een steenachtige pit. Kersen zijn echter kwetsbaarder dan pruimen. Er bestaan zoete en zure kersen. Zure kersen, krieken genoemd, zoals de Morel worden verwerkt in dranken. Zoete kersenrassen zijn er in verschillende kleuren, zoals zwart-purper, helderrood, geel met een rode blos en oranje-geel of met een wit buikje. De zoete kersen groeien aan grote bomen en komen in het wild voor in bijna heel Europa, West- en Centraal-Azië. Tegenwoordig zijn vooral geïmporteerde kersen in ons land verkrijgbaar. Die kersen komen voornamelijk uit Griekenland. Kersen zijn er vooral in juni en juli. In de wintermaanden zijn ze sporadisch verkrijgbaar, afkomstig uit onder meer Chili.

B EWA R I N G Koop alleen glanzende stevige vruchten. Ze mogen niet gekneusd zijn omdat ze dan niet lang genoeg bewaard kunnen worden. Bewaar de vruchten in de koelkast, maar spreid ze uit op een bord of schaal omdat bij een te dichte stapeling de vruchten sneller gekneusd raken en kunnen schimmelen en rotten.

S C H O O N M A K E N E N B EWA R E N Was de vruchten in koud water. Hou ze niet onder stromend water omdat de vruchten dan beschadigd kunnen worden. Laat ze uitlekken in een vergiet. Gebruik of verwerk ze daarna snel.

Tutti Frutti

8

Alex Aardbei Hallo! Ik ben dokter Alex Aardbei. Ik hoef jullie niet meer te vertellen dat fruit gezond is. Maar wisten jullie ook dat aardbeien de populairste bessen zijn in België? Je kan ons het hele jaar door verkrijgen, maar we zijn in topvorm in juni.

D Aardbeien doen alsof ze vruchten zijn, maar dat is eigenlijk niet zo. Het zijn zogenaamde schijnvruchten. Wat je opeet, is de opgezwollen bloembodem van de plant. De echte vruchten zijn de kleine pitjes die op de rode huid van de aardbei zitten.

WEETJES

D Kan je raden hoeveel pitjes er op één aardbei zitten? Als jetweehonderd zegt, dan heb je het bij het rechte eind. Elke aardbei is bedekt met zo’n tweehonderd pitjes. D De koning onder de zomervruchten is een uitstekende bron van antioxidanten. Aardbeien bevatten meer vitamine C dan andere bessen (enkel de zwarte bes bevat drie keer zoveel vitamine C dan de aardbei). Ze zijn dus erg goed voor het immuunsysteem. Ze helpen bij de productie van collageen voor een gezonde huid en botten. D De aardbei is familie van de roosachtigen (Rosacea).

H E R KO M ST De vruchten zoals wij ze kennen, hebben Amerikaanse voorouders. Ze zijn voornamelijk afkomstig uit de staat Virginia, maar ook uit Chili. Ze werden meegebracht door de Franse ontdekkingsreiziger met de veelzeggende naam Antoine Amadée Frézier. In de 19e eeuw werd het telen van aardbeien algemeen verspreid. Momenteel zijn er maar liefst zo'n zeshonderd verschillende rassen bekend die allemaal hun eigen kwaliteiten en specifieke smaakaroma’s hebben.

S O O RT E N De bekendste aardbeisoorten in België zijn de Elsanta, de Selva en de Darselect. De Elsanta is de belangrijkste aardbeivariëteit in België. Het zijn mooie kegelvormige vruchten met een rode, glanzende vruchthuid. Ze zijn zoetzuur van smaak. Door hun goede textuur of hardheid en de middellange bewaartijd zijn ze uiterst geschikt voor de export. De Selva is een typisch doordraagras, met grote, mooie kegelvormige, glanzende rode vruchten. Inwendig zijn ze lichtrood van kleur en hebben zeer stevig vruchtvlees. Selva is sappig, heeft een zeer goed uitstalleven en verdraagt goed transport.

Tutti Frutti

9

De Darselectaardbei is een kruising tussen Elsanta en Parker. Grote, stevige, mooi gevormde en donkerrode vruchten. Zeer goede smaak, vrij zoet en aromatisch tot einde seizoen. Verdraagt zeer goed transport en heeft een lang uitstalleven.

A A R D B E I E N : 2 4 U U R N A D E P LU K I N D E W I N K E L ! 5 uur tot 11 uur

Pluk van de aardbeien.

11 uur tot 13 uur

Aanvoer en keuring van de aardbeien.

13 uur tot 16 uur

Natte doorstroomkoeling.

16 uur tot 18 uur

Verpakking van de aardbeien op verzoek van de klant (flowpack, deksel, barcode).

Vanaf 18 uur

Klaar voor transport met de koelwagen naar de winkel.

N U T R I T I EV E E I G E N S C H A P P E N

TIP

Aardbeien hebben een grote voedingswaarde. Ze bevatten veel vitamine C, evenveel als een sinaasappel. Eet aardbeien nooit koud uit de koelkast, want ze smaken dan zuur. Een aardbei laat haar suikers pas vrij bij een temperatuur van 18°C. Als u de aardbeien toch in de koelkast bewaart, leg ze dan even in warm water voor u het kroontje verwijdert.

K N U T S E L E N : A A R D B E I BA L LO N Benodigdheden: groen papier, schaar, plakband, zwarte stift, rode ballonnen Neem rode ballonnen en blaas die op. Leg een knoop in elke ballon zodat hij niet meer leegloopt. Met een zwarte stift kan je allemaal V’tjes tekenen op de ballon. Je moet er wel op letten dat de knoop steeds bovenin blijft zitten. Neem nu groen papier en knip daar drie stroken van ongeveer twee cm breed van. Knip aan de uiteinden een punt. Vouw de stroken dubbel en plak ze dan met plakband aan de ballon in de buurt van de knoop. Nu nog wat mooie plekjes zoeken om de aardbeiballonnen op te hangen. Meer informatie op www.aardbeien.pagina.nl

Tutti Frutti

10

David Druif Hallo, ik ben David Druif. Ik leer jullie graag meer over druiven. Weten jullie dat ik ook een blauwe broer heb? Druiven zijn klimplanten en groeien in trossen aan druivenstokken, bij voorkeur in een subtropisch klimaat. Daar is er een overvloed aan zoete, sappige vruchten. Lekker om uit het vuistje te eten!

GESCHIEDENIS De druif is één van de oudste gekweekte fruitsoorten. De Egyptenaren kweekten al druiven en maakten ook wijn. In Romeinse taferelen is de druif een symbool van welstand.

S O O RT E N In druiven is er een grote verscheidenheid aan soorten en aan landen van herkomst. In de lente komen de meeste druiven uit Chili, Argentinië of Zuid-Afrika, in de zomer komen de druiven vooral uit Frankrijk, Italië en België. Wereldwijd bestaan er talloze druivenvariëteiten waarvan de meeste bestemd zijn voor de wijnbouw. De populairste wijndruiven zijn de Cabernet Sauvignon, de Pinot Noir, de Syrah en de Merlot voor rode wijn, en de Riesling, de Chardonnay, de Sémillon, de Sauvignon Blanc en de Chenin Blanc voor witte wijn. Daarnaast zijn er druiven die speciaal voor rechtstreekse consumptie worden geteeld. De bekendste Belgische druivensoorten zijn de Baidor, Canon Hall en Muscat voor de witte druiven en de Leopold III, Colman, Ribier en Royal voor de blauwe druiven. De Belgische druiven zijn een ambachtelijk luxeproduct, het resultaat van een natuurlijke verantwoorde teelt met veel handenarbeid (vandaar de hogere prijs). Vele consumenten beseffen niet dat aan een dikke tros druiven heel wat arbeid is voorafgegaan. Per steeltje mogen er slechts negen bessen hangen, de overtollige druiven worden weggeknipt. Belgische druiven worden vooral in de streek van Overijse geteeld. Er zijn ook druiven zonder pitten. De bekendste soorten zijn de Thompson, de Seedless en de Sultana.

VO E D I N G SWA A R D E Druiven bevatten druivensuiker die je onmiddellijk energie levert. Behalve aan mineralen zijn druiven ook rijk aan vitamine B.

Tutti Frutti

11

G E B RU I K ST I P Druiven moeten bij aankoop volledig ongeschonden zijn. De aanwezigheid van een donslaagje, dat typisch is voor de Belgische druiven, wijst erop dat de druiven niet bespoten zijn. Deze druiven hoef je ook niet te wassen. Druiven zijn erg kwetsbaar. Neem ze dus steeds bij de steel en raak de vruchten zelf zo weinig mogelijk aan. Je bewaart druiven het best in de koelkast. Gewikkeld in geperforeerd papier zijn ze tot 5 dagen houdbaar. Druiven kunnen ook perfect in de diepvries worden bewaard om ze later in warme bereidingen te gebruiken.

Tutti Frutti

12

Maggy Mandarijn Hallo, ik ben Maggy de mandarijn. Citrusvrucht is mijn familienaam. Mandarijnen zijn familie van de sinaasappel, citroen en pompelmoes. Mandarijnen lijken een beetje op platte sinaasappels. Opvallend aan mandarijnen is dat de schil dun is en los om het vruchtvlees heen zit. Daardoor is een mandarijn heel gemakkelijk te pellen. Het oranje vruchtvlees smaakt heerlijk zoet. Net na de sinaasappel ben ik de meest gegeten citrusvrucht.

GESCHIEDENIS Mandarijnboompjes komen uit zuidelijk China. Heel lang geleden werden de vruchten vanuit dat land door handelaars verspreid over de hele wereld. Tegenwoordig worden veel mandarijnen verbouwd in Noord-Afrika en in de landen rond de Middellandse Zee. Spanje, Italië en Marokko zijn de grootste producenten.

S O O RT E N Er zijn veel soorten mandarijnen, ze zijn allemaal lekker zoet en makkelijk met de hand te pellen. In de handel worden soms namen als Satsuma, Clémentine, Mineola en Tangerine gebruikt (om een bepaalde groep mandarijnen met dezelfde eigenschappen van de rest te onderscheiden). De Satsuma is een Japanse, pitloze en zoete variëteit. Spanje is vooral bekend voor zijn Satsuma's. De Mineola is een kruising tussen een mandarijn en een pompelmoes. Hij is gemakkelijk te herkennen aan zijn typische ‘nekje’, een uitstulping van de schil op de plaats waar de steel heeft gezeten. Hij is feloranje en groter dan een mandarijn. De Clémentine is ontstaan door een kruising tussen een mandarijn en een bittere sinaasappel. De vrucht dankt zijn naam aan zijn uitvinder, broeder Clément.

WA N N E E R V E R K R I J G BA A R? Bij ons zijn mandarijnen vooral verkrijgbaar van oktober tot februari. Omdat mandarijnen niet alleen in Spanje en Marokko groeien, maar ook in Israël, Turkije en Zuid-Amerika, zijn mandarijnen ook in andere manden te koop.

VO E D I N G SWA A R D E Mandarijnen bevatten veel vitamine C. Die vitamine zorgt ervoor dat je niet snel ziek wordt en helpt bij het genezen van wondjes.

Tutti Frutti

13

WEETJE

In China spreken ze heel veel talen, maar de taal die elke Chinees op school leert is het Mandarijn. Het is de meest gesproken taal in de wereld, gevolgd door Engels.

HUMOR Wat is oranje en roept ‘ik ben een sinaasappel’? Een mandarijn met grootheidswaanzin.

T R A KTAT I E : ‘ M A N DA R I J N - C H I N E E S J E ' We trakteren graag met fruit, vooral met mandarijnen. Op een mandarijn kan je gemakkelijk een Chinees gezichtje tekenen. Op het hoofd van de Chinees kun je een papieren ijsparapluutje als mutsje plaatsen. Het stokje van het parapluutje kun je vastmaken met een stukje plakband.Als je de parapluutjes vlak voor de traktatie aanbrengt, dan kun je de parapluutjes ook eenvoudigweg in de mandarijn prikken. Met een klein zwart, gehaakt vlechtje voor aan het hoofddeksel, is het Chineesje helemaal compleet.

KW E E K E E N C I T RU S B O O M PJ E Spoel de pitten van de mandarijn goed af met water en laat ze drogen. Je kan ze het best uitzaaien in cactusaarde of gewone potgrond met daarin wat zand. Doe meerdere zaden tegelijk in de pot. Maak de aarde vochtig. Tussen de gietbeurten laat je de aarde opdrogen. Als je er een plastic zakje over trekt, hoef je maar om de veertien dagen te gieten. Besproei het plantje dagelijks zodat de luchtvochtigheid hoog blijft. Het beste is bodemverwarming. Let er wel op dat de aarde eerder uitdroogt. Als de plantjes ongeveer 10 cm hoog zijn kan je ze het best overplanten in een grote pot. Ze houden van de zon en in de zomer kun je ze buitenzetten. In de winter moet je ze beschermen tegen de vorst. Als de plant binnen gaat bloeien, dan kan je ze met een penseel zelf bestuiven om vruchten te krijgen. Vaak krijgen de citrusplanten lichtgroene bladeren. Dat komt door ijzertekort. Een paar roestige spijkers in de pot kunnen dat probleem verhelpen.

Tutti Frutti

14

Peggy Perzik Hallo! Ik ben Peggy Perzik en ik hou van verkleedpartijen. Wist je dat perziken aan bomen groeien, net zoals pruimen en abrikozen?

FEITEN Evenals pruimen en kersen behoren ook perziken en nectarines tot de steenvruchten. De perzik en nectarine zijn nauw verwant aan elkaar. De naam Prunus persica ofwel perzische pruim doet vermoeden dat de perzik uit Perzië afkomstig is. Dat is echter misleidend. Perzië fungeerde slechts als transitgebied van de perzik tussen China en Europa. Chinezen cultiveerden de vrucht al twee millennia toen de Romeinen er via de Perzen mee kennismaakten. De perzik staat in China symbool voor onsterfelijkheid, of toch minstens voor een lang leven. De nectarine is een mutatie (een spontaan opgetreden variant) van de perzik. Een perzik heeft een geelrode, fluweelachtige schil die kwetsbaar is. De kleinere nectarine heeft een gladde schil en is veel minder kwetsbaar. De laatste jaren zien we dat de gebruiksvriendelijke nectarine langzaam maar zeker de plaats inneemt van de perzik. De belangrijkste aanvoer van nectarines en perziken vindt plaats in de periode mei-september. Italië is dan een belangrijk aanvoerland. Vanaf januari tot en met maart komen de vruchten uit Chili.

ZA A I E N Vijl de pit op een plekje af zodat er gemakkelijk water in kan binnendringen. Stop de pit onder de (vochtige) grond. Als het plantje ca. 10 cm groot is, kan je het verpotten. Zet de plant niet in direct zonlicht. Uit de nectarinepit kan een boom ontstaan met nectarines als vruchten, maar er kunnen ook bomen ontstaan die perziken produceren. Nectarines zijn dus niet zaadvast.

Tutti Frutti

15

Annie Ananas Hallo! Ik ben Annie Ananas. Ik ben een beetje bedeesd, maar ik ontmoet graag nieuwe vrienden. Iedereen zegt me dat ik er prachtig uitzie met mijn goudkleurige schil en m’n groene kroon, maar ik antwoord dan altijd dat niet het uiterlijk belangrijk is maar het innerlijk. Ananasvruchten hebben een prachtige schil, maar het beste stuk is het zoete en sappige vruchtvlees binnenin.

GESCHIEDENIS De ananas is familie van de Bromelia. De ananasplant is afkomstig uit Zuid-Amerika en werd daar al lang voor de komst van de ontdekkingsreiziger Columbus geteeld. De naam ananas is afkomstig van de Indiaanse naam ‘nana meant’ wat zoveel als kostelijke vrucht betekent. In 1493 vond Columbus ananas op het eiland Guadeloupe. Hij bracht die ananas mee naar koningin Isabella van Spanje. Tijdens Colombus' tweede reis naar Zuid-Amerika (1493-1496) beschrijft een van zijn bemanningsleden in een brief de ananas als volgt: "Er waren planten die op artisjokken leken, maar dan vier keer zo groot, waarop vruchten kwamen, als denappels, maar dan twee keer zo groot. Die vruchten smaken zeer lekker en laten zich, als een raap, snijden met een mes." Spaanse ontdekkingsreizigers vonden dat de ananas op een denappel leek en noemden die dan ook ‘pina’. De Engelsen voegden er het woord ‘apple’ aan toe vanwege het sappige vruchtvlees. Zo ontstond pineapple, het Engelse woord voor ananas. Ananas werd heel populair in Europa. Ananasvruchten werden overal in Europa in serres gekweekt.

DE PLANT Net als de meeste andere Bromelia-achtigen bestaat de ananasplant (Ananas comosus) uit een rozet van lange stevige bladeren. Die hebben een stekelige rand. Op die manier beschermt de plant zijn kwetsbare eindknop, die in het centrum van de rozet ligt. Uit die eindknop groeien steeds nieuwe bladeren en een zeer kort stukje stengel. Op een bepaald ogenblik zal de eindknop geen nieuwe bladeren vormen maar een bloeiwijze. Uit het centrum van de rozet rijst dan een lange stengel omhoog waarop tientallen kleine bloemetjes ingeplant zijn, elk in de oksel van een schutblaadje. Uit al die bloemen zal later één samengestelde vrucht ontstaan, de ananas. De ananasplant zoals wij haar kennen, vormt vruchten zonder dat een bevruchting moet optreden. Onze ananas bevat bijgevolg geen zaadjes.

D E V RU C H T De ananas ontstaat dus niet, zoals gewone vruchten, uit één enkele bloem, maar uit verschillende bloemen met hun schutblaadjes. Uit elk bloempje ontstaat één vruchtje. De ‘schubben’ van de ananas zijn allemaal aparte vruchtjes. Alle vruchtjes vergroeien samen met de bloeisteel tot een samengestelde vrucht. Als we een ananas opsnijden is dat duidelijk te merken. Het centrale, vezelige deel is de bloeisteel. Die is minder smakelijk en wordt dan ook verwijderd. Ananas wordt

Tutti Frutti

16

vers en ingeblikt aangeboden. De vruchten die wij aangeboden krijgen, zijn afgerijpt tijdens het transport. Hun smaak en kwaliteit liggen dan ook lager dan die van vruchten die op de plant zelf afgerijpt zijn. Verse ananas bevat een product, bromelaïne, dat inwerkt op dierlijke eiwitten. Vlees dat gemarineerd wordt in vers ananassap zal hierdoor zachter worden. De ananas bevat verder veel suikers, citroenzuur en vitamine A en B1. Uit de bladeren van de ananasplant worden ook lange, zijdeachtige vezels gewonnen, die in Taiwan en de Filippijnen verwerkt worden tot een fijnmazige stof, piña. Ananas groeit uit de groene kroon van andere ananasvruchten. Na ongeveer een jaar geeft de plant rooskleurige bloemen die sterk lijken op denappels. Het duurt achttien maanden voor de plant een ananas geproduceerd heeft. De vrucht wordt (bijna) rijp geplukt, omdat ze moeilijk narijpt. Het duurt heel lang voor er een ananas uitkomt. Ananas heeft veel zon nodig en groeit goed in landen met tropische temperaturen (Hawaï, Costa Rica, Honduras, Mexico, Dominicaanse Republiek, El Salvador, Ecuador en Nicaragua).

PLANT EEN ANANAS Koop een ananas met een mooie kruin. Snij die eraf, en maak enkele sneden aan de onderkant. Laat de plant een paar dagen drogen. Zet haar in een kleine pot en duw de aarde flink aan. Als de plant flink gaat groeien, mag ze in een iets grotere pot, maar nooit in een te grote pot. Zet de plant op een lichte warme plaats met een plastic zakje erover. Maak in het zakje een paar gaatjes. Het zal wel een hele tijd duren, ongeveer twee maanden voordat er kleine wortels aan komen. Haal dan het zakje eraf. Hou de plant eerder droog, anders gaat ze snel rotten. Als de plant begint te bloeien, zet ze dan in de volle zon. Rijpe appels dicht bij de plant zetten versnelt de bloei dankzij het ethyleengas dat de appels afscheiden. Houd er rekening mee, dat de ananasplant scherpe bladranden heeft. Aan de plant zitten vaak zijscheuten. Die kan je er voorzichtig afhalen en oppotten.

Tutti Frutti

17

Bartje Banaan Hallo, ik ben Bartje Banaan, de tofste kerel in Fruitland. Als ik honger heb, ga ik lekker kokkerellen of neem ik een gezonde snack. Bananen zijn fantastische tussendoortjes. Je kunt ons overal eten en we zijn hapklaar. We zijn de toppers van de ‘grabbel-en-go’-tussendoortjes. En weet je wat nog cool is? De banaan zit vol met voedingsstoffen zoals vezels, koolhydraten en kalium. Alles wat een mens nodig heeft. Geen wonder dat we zo populair zijn.

FEITEN Bananen zijn de meest gegeten vruchten in de wereld. Elk jaar worden meer dan 85 miljoen ton eet- en kookbananen geteeld, de helft daarvan in India, Brazilië, Ecuador, China en de Fillippijnen. Bijna 15 miljoen ton wordt uitgevoerd. Ruim 60% van de export komt uit Zuid- en MiddenAmerika. Drie tot vier miljoen families proberen ervan te leven. Bij ons wordt bijna uitsluitend de Cavendish of dessertbanaan gegeten. In de ontwikkelingslanden is de banaan voor velen geen dessert, maar een essentieel onderdeel van de voeding. Bananen telen is een zeer arbeidsintensief proces. Bananen groeien niet aan bomen, maar aan gigantische gewassen die verwant zijn met de lelie en de orchideefamilie. Ze groeien al meer dan een miljoen jaar op onze planeet. Bananen worden heel het jaar door geoogst en zijn heel het jaar beschikbaar. Ook al komen onze bananen van Latijns-Amerika, hun geschiedenis start in de jungle van Maleisië in Zuid-Oost-Azië waar momenteel de meeste variëteiten te vinden zijn. Waarschijnlijk is de banaan het eerste stuk fruit dat door de mens werd gekweekt. Er wordt voor het eerst gesproken van de banaan in de 6e eeuw voor Christus. Alexander de Grote proeft voor het eerst een banaan in 327 voor Christus, in de streek van de Indusvallei. Rond het jaar 200 werd het bestaan van georganiseerde bananenplantages vermeld. De Arabische handelaars hebben ze geëxporteerd naar alle delen van Afrika. Rond 1500 zouden Portugese of Spaanse ontdekkingsreizigers de eerste plantages naar de Caraïben en Midden-Amerika hebben overgebracht.

H O E K R E EG D E BA N A A N H A A R N A A M ? Bananen kregen elke keer een andere naam, afhankelijk van de groep mensen waar ze werden geintroduceerd. Enkele eeuwen geleden noemde men ze ‘banna’, ‘ghana’ en zelfs ‘funana’. Uiteindelijk gaven de Afrikanen de definitieve naam aan de banaan. In India noemt men de banaan ‘fruit van de wijze man’. Volgens Indische legendes mediteerden de wijze mannen in de schaduw van de groene bananenbladeren.

Tutti Frutti

18

BA N A N E N I N A L L E M AT E N E N G EW I C H T E N Er zijn honderden soorten bananenplanten, die over heel de wereld groeien. Sommige van die planten geven geen enkele eetbare vrucht, maar hebben een plaats in het landschap vanwege hun mooi bladerendek. Andere bananenplanten leveren dan weer bakbananen, ook kookbananen genoemd. Bakbananen lijken sterk op de gewone bananen, maar smaken naar aardappelen. Ze zijn een favoriet ingrediënt in de Mexicaanse keuken.

D D D D D

Bekende variëteiten: Cavendish banaan: de bekendste en populairste banaan. Dit is de banaan die je het hele jaar door in de winkel vindt. Babybanaan: een kleinere en zoetere variant van de Cavendish banaan. Appelbanaan of Manzano banaan: een korte, eerder plompe banaan met een lichte appelnasmaak. Rode banaan: een korte banaan met een rode schil die paars wordt bij het rijpen. Deze soort is zoet en romig. Bakbanaan: een erg grote banaan, meestal groen van kleur. Deze banaan wordt overwegend gebruikt in de keuken.

H O E G R O E I E N BA N A N E N ? Uit de wortelstok ontspruit het éne blaadje na het andere. De blaadjes zijn sierlijk opgerold in een kokerachtige vorm en ontvouwen zich langzaam tot een lijvig, volwassen bananenblad. Naarmate de maanden verstrijken, neemt de omvang van het kokertje exponentieel toe. De bladschede van het bananenblad vormt een zogenaamde pseudostam (opeenstapeling van verticale, concentrische lagen). In ideale omstandigheden groeit de plant tot zeven meter hoog. Minstens negen maanden na de aanplanting ervan schiet uit de wortelknol een indrukwekkend lange vruchtstengel de hoogte in. De stengel gaat helemaal overbuigen (zodat de banaantjes in feite ondersteboven komen te hangen) en aan het uiteinde vormt zich een fluweelrode bloemknop. Terwijl het uiteinde van de bloemknop onveranderd blijft (dit is de typische paarse kegel), vallen de schutbladeren daaronder af en komen er kleine witte bloemetjes tevoorschijn, in clusters van dubbele rijen gegroepeerd. De eerste vijf à vijftien rijen (vanaf het uiteinde gemeten) zijn vrouwelijke bloemetjes, en het blijken de enige productieve vruchtbeginselen te zijn. Verderop aan de stengel vormen zich nog tal van mannelijke vruchtbeginselen, maar die zijn eerder hinderlijk. Niet alleen is hun productiviteit beneden alle peil, ze ontnemen ook nog eens kostbare energie aan de vrouwtjes. Bovendien zijn ze totaal overbodig. Bananen hoeven helemaal niet bevrucht te worden en het soortbehoud wordt verzekerd door uitlopers aan de voet van de moederplant. Als de bloemetjes eenmaal geopend zijn, ziet men een massa bananen, die de ‘hand’ worden genoemd. Elke hand heeft twintig vingers. Om de bananen te beschermen tegen vogels en andere dieren, hangt men er een plastic zak over. Als de bananen volgroeid zijn, snijdt men de tros van de plant. De bananen worden altijd groen geoogst. Het feit dat bananen knalgroen worden geoogst heeft geen nadelig effect op de smaak. Vruchten die aan de stengel uitrijpen, bevatten integendeel meer zetmeel en minder suikers. Voor een ideale rijping is ethyleengas noodzakelijk. Dat wordt van nature aangemaakt, maar niet alle vruchtensoorten produceren het in dezelfde mate. In frigoboten wordt de temperatuur, de luchtvochtigheid en de concentratie van ethyleengas nauwgezet in het oog gehouden. Gemiddeld transporteert een boot 250.000 kartonnen dozen (elk 18 kg) per oversteek en de reis naar Europa duurt ongeveer tien dagen. Speciale rijpingskamers zorgen voor de gele kleur en zo belandt uiteindelijk de banaan in de winkel.

Tutti Frutti

19

Simon Sinaasappel Hallo, ik ben Simon Sinaasappel. Vind je niet dat ik het sappigste fruit ben? Ik ben een lid van de citrusvruchtenfamilie. Twee van mijn nichtjes zijn Pamela Pompelmoes en Tasha Tangerine. Alle citrusvruchten zijn populair omdat ze rijk zijn aan vitamine C. Iedereen houdt van sinaasappels omdat ze zo zoet en verfrissend zijn.

ENKELE FEITEN Sinaasappel is een verbastering van China’s appel. Sinaasappels worden vooral geproduceerd in Brazilië, gevolgd door de Verenigde Staten, China, Spanje en Mexico. Ze vormen één van de meest verspreide gewassen in de wereld. De eerste sinaasappels kwamen uit China. Het staat vast dat dit soort fruit al millennia werd gecultiveerd in Azië voor de Europeanen er dankzij de kruistochten mee kennismaakten. Naar alle waarschijnlijkheid hebben de Chinezen vele generaties lang de beste variëteiten geselecteerd om de oorspronkelijk bittere vrucht te transformeren tot de zoete sinaasappel, een product dat intussen wereldwijd waanzinnig populair is en het wellicht nog lange tijd zal blijven.

S O O RT E N D Navelsinaasappels zijn de populairste. Ze zijn pitloos, gemakkelijk te pellen, sappig en heel lekker van smaak. Hoe kregen de Navelsinaasappels hun naam? De onderkant van de Navelsinaasappel lijkt op een navelputje. De navel is verbonden aan een kleinere vrucht in de sinaasappel. Als je de sinaasappel pelt en in partjes breekt, zie je het klein vruchtje zitten. Hoe groter dit vruchtje wordt, hoe groter de navel van de sinaasappel wordt. De eerste drie Navelsinaasappelbomen waren afkomstig uit Brazilië. Ze werden verscheept en geplant in California. Deze nieuwe variatie startte met productie in 1878. De kwaliteit ervan was superieur aan die van de andere sinaasappels die in Californië groeiden en de andere sinaasappels werden dan ook snel verdrongen van de markt. De beste manier om van een Navelsinaasappel te genieten is hem in partjes snijden. Navelsinaasappels zijn ook zeer populair bij atleten omdat ze gemakkelijk zijn om te eten en omdat ze een energiestoot geven. D Valenciasinaasappels zijn oorspronkelijk afkomstig uit Spanje en Portugal. Ze worden vaak perssinaasappels genoemd, maar zijn ook de voornaamste eetsinaasappels in de zomer. De Valenciasinaasappels hebben een hoog sapgehalte en worden omschreven als verfrissend, lekker en zoet. Als je nog eens bij de groenteboer of in de supermarkt bent, koop dan eens enkele kilo’s Valenciasinaasappels. Je kunt ze gemakkelijk pellen en in stukjes snijden om op te eten. Je kan ze ook gebruiken om je eigen vers sinaasappelsap te maken. Dat is het lekkerste! Denk eraan dat een sinaasappel of één glas sinaasappelsap de nodige dagelijkse hoeveelheid Vitamine C bevat. Sommige Valenciasinaasappels ondergaan een natuurlijk proces dat hergroenen wordt genoemd. Als de sinaasappels aan de boom blijven hangen gedurende de zomermaanden ver-

Tutti Frutti

20

oorzaakt de warme temperatuur een pigmentatie, namelijk chlorofyl. Daardoor krijgen de sinaasappels een groene tint. Door een gebrek aan vorst tijdens de rijping blijven ze meestal overwegend groen en missen ze vaak die dieporanje kleur. Koude nachten breken het chlorofyl af in de schil (hetzelfde effect treedt op in de herfst als de groene bladeren aan de boom verkleuren). Sinaasappels worden nooit bijgekleurd zoals vaak wordt gedacht. De oranje kleur zegt dus ook niets over de rijpheid. D Maar ook de naam Jaffa doet bij de meeste mensen een belletje rinkelen. Meer bepaald het belletje dat de speekselklieren in werking doet treden. Palestijnen vormen hierop een uitzondering. Jaffa roept bij hen eerder pijnlijke herinneringen op van een glorierijk verleden. In het begin van de twintigste eeuw groeide het stokoude kuststadje Yafa ('Yoffi' in het Hebreeuws) uit tot een van de belangrijkste Arabische havensteden. Rond de stad legden de Palestijnen enorme sinaasappelboomgaarden aan. De Jaffasinaasappels werden vooral naar Europa geëxporteerd en verwierven er naam en faam. Dat veranderde in mei 1948, toen het Israëlische leger de stad binnenviel. Het aantal Palestijnse inwoners daalde en de oude stadskern kwam helemaal in de schaduw te staan van het nabijgelegen Tel Aviv (gesticht door Joodse immigranten in 1909). Yafa werd in 1950 officieel ingelijfd bij Tel Aviv.

Tutti Frutti

21

n se

Nuttige adr es

Doktersvoorschrift Bijlages

De vermelde websites zijn het laatst bezocht op 27 juli 2004.

Logo’s (lokale gezondheidsnetwerken) De lijst met adressen van de logo's wordt actueel gehouden op de website www.vig.be.

A n t we r p e n D Logo Stad Antwerpen, Van Immerseelstraat 11-23, 2018 Antwerpen, 03 222 37 53, www.logostadantwerpen.be, [email protected] D Logo Antwerpen Noord, Hof Van Delftlaan 46E, 2180 Ekeren, 03 605 15 82, [email protected] D Logo P.R.A.A.M., Zomerstraat 26, 2590 Berlaar, 03 482 46 61, www.logopraam.be, [email protected] D Logo Mechelen, Maurits Sabbestraat 119/2, 2800 Mechelen, 015 43 63 66, www.logomechelen.yucom.be, [email protected] D Logo Noorderkempen, Stationsstraat 80-82, 2300 Turnhout, 014 44 08 34, [email protected] D Logo Zuiderkempen, Larum 30, 2440 Geel, 014 72 37 60, [email protected]

B r u s s e l & Vl a a m s - B ra b a n t D Logo Brussel, Lombardstraat 41, 1000 Brussel, 02 548 11 17, www.vgc.be/administratie/dir_welzijn/logo, [email protected] D Logo Pajottenland/Zennevalei, Sint Alenalaan 37, 1700 Dilbeek, 02 582 75 91, [email protected] D Centrumlogo, Marlier 1A, 1730 Asse, 02 567 27 55, [email protected] D Logo Leuven, Ravenstraat 98, 3000 Leuven, 016 89 06 05, www.logoleuven.be, [email protected] D Logo Hageland, Lotstraat 10 bus 1, 3212 Pellenberg, 016 46 49 70, [email protected]

L i m b u rg D Logo's Limburg, Stadsomvaart 9 3500 Hasselt, 011 23 08 54, www.logolimburg.be, [email protected]

Oost -Vl a a n d e re n D Logo Gent, Sint-Niklaasstraat 27 - lokaal 105, 9000 Gent, 09 266 82 72, [email protected] D Logo Meetjesland, Oostveldstraat 1, 9900 Eeklo, 09 376 97 51, www.logomeetjesland.be, [email protected] D Logo Zuid-Oost-Vlaanderen, Sint Jozefsplein 2, 9700 Oudenaarde, 055 33 36 61, www.logozov.be, [email protected] D Logo Waasland, Onze Lieve Vrouwstraat 28, 9100 Sint Niklaas, 03 766 87 78, [email protected] D Logo Aalst, ASZ 7de verdieping, Merestraat 80, 9300 Aalst, 053 76 47 47, [email protected] D Logo Schelde-Dender, Resedalaan 42, 9200 Dendermonde, 052 38 05 65, [email protected]

West -Vl a a n d e re n D Logo Brugge, Weidestraat 81, 8310 Assebroek, 050 36 10 34, [email protected] D Logo Zuid-West-Vlaanderen, Kloosterstraat 25, 8510 Marke, 056 44 07 94, [email protected] D Logo Oostende-Veurne-Diksmuide-Ieper (OIVD), Kiekenstraat 2A bus 1, 8600 Diksmuide, 051 51 07 33, [email protected] D Logo Roeselare-Tielt, Mandellaan 101, 8800 Roeselare, 051 27 27 17, [email protected]

Tutti Frutti

1

Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie (VIG) G. Schildknechtstraat 9, 1020 Brussel Tel: 02 422 49 49; fax: 02 422 49 59 [email protected], www.vig.be Naast algemene informatie rond thema’s gezondheid in de klas en de school ook informatie over gezonde en evenwichtige voeding (met de voedingsdriehoek), de praktische voedingsgids, groente- en fruittest, de vochttest, gewichttest, FAQ’s, bibliografie omtrent voeding en voedingsvoorlichting, actuele inventarisdatabank omtrent educatieve materialen (Invent), onderzoeken, websites en adressen omtrent evenwichtige voeding en voedingsvoorlichting, enzovoort.

Vinnig Vlaanderen www.vinnigvlaanderen.be Vinnig Vlaanderen is een 3-jarige campagne van de Vlaamse Overheid die in 2003 gestart is. Op de website vind je meer info over, en een massa aan tips om meer te bewegen en evenwichtig te eten. Wie wil weten wat er zijn buurt allemaal te doen is rond bewegen en gezond eten kan ook hiervoor een kijkje nemen op de website. Wat vind je er zoal: 'fruit op school', eettesten, tips, informatie, enzovoort.

Ministerie van de Vlaamse gemeenschap De p a r te m e n t we l z i j n , vo l ksgezo n d h e i d e n c u l t u u r – Ad m i n i st ra t i e gezo n d h e i d s zo rg – Afd e l i ng p reve n t i eve e n s o c i a l e gezo n d h e i d s zo rg Markiesgebouw, Markiesstraat 1, 1000 BRUSSEL Tel: 02 553 35 09; Fax: 02 553 36 90 [email protected], www.wvc.vlaanderen.be/welzijnengezondheid/gezondheid Brede waaier aan informatie rond gezond leven, milieu en gezondheid, ziekte voorkomen en opsporen.

Zespri kiwifruit www.zesprikids.com Op de website vind je uitgewerkte lessugesties met bijhorende achtergrondinformatie en activiteiten rond de kiwi.

Tutti Frutti

2

Alfabetische lijst van organisaties werkzaam rond voeding B e lg i s c h e Fe d e ra t i e tege n Ka n ke r ( B F K ) Leuvensesteenweg 479, 1030 Brussel Tel: 02 733 68 68 www.kanker.be Met ondermeer algemene informatie voor het publiek over verschillende aspecten van kankerpreventie: informatie over gezonde en evenwichtige voeding, de voedingsdriehoek, een vragenronde over gezonde voeding, voeding en kankerpreventie enzovoort.

B i ofo r u m Vl a a n d e re n Uitbreidingstraat 470, 2600 Berchem Tel: 03 286 92 78, Fax: 03 286 92 79 [email protected], www.bioforum.be Overkoepelende organisatie van de biologische landbouw met o.a. de Biotheek en de infolijn: 078 151 152

B o n d B ete r Le ef m i l i e u ( B B L ) Tweekerkenstraat 47, 1000 Brussel Tel: 02 282 17 20, fax: 02 230 53 89 [email protected] , www.bondbeterleefmilieu.be Campagne 10 op 10 voor de biologische landbouw: www.bio10op10.be

Ce n t r u m vo o r Vo e d i ng s - e n D i e et a d v i e s Universiteit Gent, Vakgroep Inwendige Ziekten De Pintelaan 185, 9000 Gent Tel: 09 240 25 98 www.voedings-advies.com Auteurs van de bundel Lekkere en gezonde menu’s voor school en bedrijf. Hierbij zijn 7 reeksen van telkens 10 menu’s uitgewerkt. In het Centrum voor Voedings- en Dieetadvies kan je een menuadvies aanvragen.

Eet sto o r n i s Website over eetstoornissen: www.eetstoornis.be

FAV V: Fe d e ra a l Age n t s c h a p vo o r d e Ve i l ig h e i d va n d e Vo e d s e l kete n Meldpunt: [email protected], Tel: 0800 13 550 (02 208 33 01) WTC III, lokaal 21.037, Simon Bolivarlaan, 30, 1000 Brussel www.favv.be Met onder andere meldpunt voor de consument en een nieuwsbrief. Brochures: Weten over eten, Veilig voedsel: ook u werkt eraan mee (en posters). Deze documenten zijn ook in pdf raadpleegbaar op de website.

FO D Vo l ksgezo n d h e i d , Ve i l ig h e i d va n d e Vo e d s e l kete n e n Le ef m i l i e u Arcadegebouw, Pachécolaan 19 bus 5, 1010 Brussel Tel: 02 210 46 18 www.health.fgov.be Onder andere publicatie van de voedingsaanbevelingen voor België: www.health.fgov.be/CSH_HGR/Nederlands/lijstvanadvies_en_brochures.htm#V

Tutti Frutti

3

Ki n d e n G ez i n Hallepoortlaan 27, 1060 Brussel Tel: 02 533 12 11, fax: 02 544 02 70 www.kindengezin.be Enkele brochures, bijvoorbeeld: Gezonde voeding van jongs af.

L AVA : Log i sti e ke e n Ad m i n i st ra t i eve Ve i l i ng s a s s o c i a t i e Leuvensesteenweg 130 A, 3191 Hever 015 50 42 50 [email protected] , www.lava.be

M u t u a l i te i te n Christelijke Mutualiteit: www.cm.be Socialistische Mutualiteiten: www.socmut.be en www.gezondmail.be (gezondheidswebzine Socialistische mutualiteiten) Landsbond van Liberale mutualiteiten: www.mut400.be/Index_ned.htm Landsbond van Onafhankelijke Ziekenfondsen: www.mloz.be

N I C E : N u t r i t i o n I n fo r m a t i o n Ce n te r Treurenberg 16, 1000 Brussel [email protected], www.nice-info.be Website met wetenschappelijk info over voeding en gezondheid, praktische tips, advies en een educatieve kijk op voeding en gezondheid. Tijdschrift voor gezondheidsprofessionals: Nutrinews.

N U B E L : N u t r i ë n te n B e lg i ë Rijksadministratief Centrum, Pachecolaan 19 B5, 1010 Brussel Tel: 02 210 48 28, fax: 02 210 42 26 [email protected], www.nubel.com NUBEL beheert de Belgische Voedingsmiddelentabel (boekvorm) en de Voedingsplanner (cdrom), praktische en handige tools bij een gezonde voeding.

N U T R I - CA R E Beerveldedorp 11, 9080 Beervelde Tel: 09 356 79 94; fax: 09 355 63 01 [email protected] Nutri-Care is een vereniging van diëtisten gespecialiseerd in de voorlichting voor (obese) kinderen. Het spel Snap je hapje is een informatief spel over gezonde voeding.

OIVO: Onderzoeks en Informatiecentrum van de Verbruikersorganisaties Riddersstraat 18, 1050 Brussel Tel: 02 547 06 11 [email protected], www.oivo-crioc.org Platform Veilig Voedsel: www.veiligvoedsel.org met o.a. campagnemateriaal omtrent Veilig Voedsel (2 affiches, het zakboekje Etiket, geen geheimtaal en de brochure Veilig Voedsel)

OVAM: De Openbare Afvalstoffenmaatschappij voor het Vlaamse Gewest Stationsstraat 110, 2800 Mechelen Tel: 015 284 284, Fax: 015 203 275 [email protected], www.ovam.be

Tutti Frutti

4

P l a t te l a n d s k l a s s e n Leemweg 24, 9980 Sint-Laureins Tel: 09 379 74 77, fax: 09 379 74 78 [email protected], www.plattelandsklassen.be Plattelandsklassen vzw werd in 1987 opgericht als dienst van de Landelijke Gilden met als doelstelling jongeren in contact te brengen met het Vlaamse platteland. Dit gebeurt vanuit een integrale benadering waarbij de nadruk ligt op de rol van de land- en tuinbouw, maar waar ook aandacht besteed wordt aan landschap en natuur, geschiedenis, bewoning, geografie, enzovoort.

Ve re n ig i ng vo o r Eco l og i s c h e Le ef - e n Te e l t w i j ze ( V E LT ) Uitbreidingsstraat 392C, 2600 Berchem Tel: 03 281 74 75, fax: 03 281 74 76 [email protected], www.velt.be

Ve r b o n d d e r Vl a a m s e Ta n d a r t s e n ( V V T ) & Vl a a m s e We r kg ro e p G ezo n d e Ta n d e n ( V WGT ) Vrijheidslaan 61, 1081 Brussel Tel: 02 413.00.13, fax: 02 414 87 27 [email protected], www.tandarts.be Brochure Een mondgerelateerd voedingsadvies: Een babbel over de knabbel te raadplegen op: server.anywize.net/tandartsen/voedingsadvies.html

V DV: Vl a a m s e D i a b etes Ve re n ig i ng Ottergemsesteenweg 456, 9000 Gent Diabetes infolijn: 0800 96 333 [email protected], www.diabetes-vdv.be

Veget a r i s c h I n fo ce n t r u m ( Eva ) Sint Pietersnieuwstraat 130, 9000 Gent Tel: 09 329 68 51, fax: 09 329 68 51 [email protected], www.vegetarisme.be

V BT: Ve r b o n d va n B e lg i s c h e Tu i n b o u w ve i l i nge n

D D D D D D D D D D D

Tiensevest 136, 3000 Leuven Tel: 016 20 12 71, fax: 016 20 30 35 [email protected], www.agris.be/nl/presenta/vbt.html Belgische Fruitveiling Sint-Truiden (BFV): www.bfv.be Brava Zellik: www.brava.be Lava: www.lava.be Limburgse Tuinbouwveiling Herk-de Stad (LTV): www.ltv.be Mechelse veilingen: www.vmv.be of www.mechelseveilingen.be Profruco Sint-Niklaas TBO Tuinbouwveiling Betekom en omstreken (Rotselaar) Veiling Borgloon: www.veilingborgloon.be, www.eburon.be Veiling Haspengouw: www.veilinghaspengouw.be Veiling Hoogstraten: www.veilinghoogstraten.be Veiling REO Roeselare: www.REO.be

Vl a a m s I n st i t u u t vo o r B i ote c h n o l og i e ( V I B ) Rijvisschestraat 120, 9052 Gent Tel: 09 244 66 11, fax: 09 244 66 10 [email protected], www.vib.be

Tutti Frutti

5

Vl a a m s I n fo r m a t i e ce n t r u m ove r L a n d - e n Tu i n b o u w ( V I LT ) Leuvenseplein 4, 1000 Brussel Tel: 02 510 63 91 [email protected], www.vilt.be

Vl a a m s e L iga tege n Ka n ke r ( V L K ) Koningsstraat 217, 1210 Brussel Tel: 02 227 69 69, fax: 02 223 22 00 Vlaamse Kankertelefoon: 078 150 151 www.tegenkanker.be en www.komopappels.be Op initiatief van VLK werd in samenwerking met het Centrum voor Informatieve Spelen (CIS) het spel 5 maal eten ontwikkeld. Meer info bij het CIS: www.spelinfo.be

Vl a a m s e Ma a t s c h a p p i j vo o r Wate r vo o rz i e n i ng ( V M W ) Belliardstraat 73, 1040 Brussel Tel: 02 238 94 11, fax: 02 230 97 98 [email protected], www.vmw.be

Vl a a m s e m i l i e u a d m i n i st ra t i e – A m i n a l - Ad m i n i st ra t i e M i l i e u - , Nat u u r, L a n d - e n Wate r b e h e e r Alhambragebouw, E. Jacqmainlaan 20/5, 1000 BRUSSEL Tel: 02 553 21 34 [email protected], www.mina.vlaanderen.be D Milieueducatie: www.mina.vlaanderen.be/milieueducatie D Milieuzorg op school (MOS): www.mina.vlaanderen.be/milieueducatie/mos D www.schoolkoopwijzer.be of www.milieukoopwijzer.be: Deze website geeft scholen informatie rond ‘milieuvriendelijke’ drank en drankautomaten, papier, catering, schoonmaakmiddelen en schoolbenodigdheden. en de adressen waar dit alles te verkrijgen is.

Vl a a m s e M i l i e u m a a t s c h a p p i j ( V M M ) A. Van De Maelestraat 96, 9320 Erembodegem, Tel: 053 72 62 10, fax: 053 77 71 68 [email protected], www.vmm.be Waterloket: www.waterloketvlaanderen.be, [email protected], 0880 99 004

Vl a a m s P ro m oti e ce n t r u m vo o r Ag ro - e n Vi s s e r i j m a r keti ng ( V L A M ) Leuvenseplein 4 , 1000 Brussel Tel: 02 510.62.50, fax: 02 510 62 15 [email protected], www.vlam.be www.aardbei.vlam.be, www.aardappel.be

Vl a a m s e Ve re n ig i ng vo o r Vo e d i ng s k u n d ige n e n D i ët i ste n ( V V V D ) Vergote square 43, 1030 Brussel 0478 48 20 48 [email protected], users.skynet.be/dietistenvereniging

V L ACO www.vlaco.be Voor alle (technische) informatie rond composteren.

Tutti Frutti

6

Inventaris Overzicht van folders, brochures, posters en andere didactische materialen m.b.t. evenwichtige voeding. Een volledige lijst met een actueel overzicht van materialen m.b.t voeding kan u raadplegen op de website www.vig.be (klik verder op settings en doelgroepen, dan onderwijs of voeding). Op de homepagina is INVENT beschikbaar, een inventaris van didactische materialen voor het onderwijs.

Specifieke websites over fruit (en groenten) D D D D D D D D D D

5 am tag (Duitsland): www.5amtag.de 5 am tag (Zwitserland) http://www.flipthefruit.ch/de/pages/06_five.php 10 par jour (Frankrijk): www.10parjour.net www.thefruitpages.com Internationaal Project 'Pro Children' (Promoting and sustaining health through increased vegetable and fruit consumption among European Schoolchildren): www.univie.ac.at/prochildren SchoolGruiten (Nederland): www.schoolgruiten.nl Tutti Frutti (Vlaanderen): www.vinnigvlaanderen.be Voorlichtingsbureau voor groenten en fruit in Nederland: www.groentenfruit.nl Voorlichtingsbureau voor groenten en fruit in Nederland, speciaal onderdeel voor kinderen: http://kids.groentenenfruit.nl VLAM: www.vlam.be

Algemeen D Info rond gezondheidsitems: www.gezondheid.be D Gezinsbond, gezond ontbijt: www.gezondontbijt.be D Studie Jongeren en Gezondheid: allserv.ugent.be/~cvereeck/hbsc/ of www.jongeren-en-gezondheid.be D De weg van ons voedsel tussen producent en consument: www.voedingsinfo.org

Tutti Frutti

7