Docentprofessionalisering in het hoger (medisch) onderwijs in beweging Ineke Molenaar
[email protected]
NRC-Handelsblad, 8 maart 2010
NRC-Handelsblad, UK, 20 januari 2005
25 januari 2005
NRC-Handelsblad, 6 januari 2008
De invoering van de “basiskwalifcatie onderwijs” voor docenten in het universitair onderwijs is een noodzakelijke stap om onderwijs een prominentere plaats te geven aan de universiteit.
Stelling 7
Overzicht • Kenmerken BKO • Kwaliteitszorg BKO-opleidingen • Specifieke positie medische opleidingen – NVMO-werkgroep Docentprofessionalisering
• Docentprofessionalisering en personeelsbeleid
Kenmerken BKO “uniformiteit waar dat kan en ruimte voor differentiatie en profilering waar dat wenselijk is”
Inhoud – toetsing – proces
Kenmerken BKO: inhoud • Beschreven in termen van gedrag • In overeenstemming met internationale standaarden voor academische docenten • Afgeleid uit de beroepspraktijk – uitvoering – ontwikkeling – toetsing – evaluatie van onderwijs – begeleiding van studenten – organisatie
• Bijdragen aan de ontwikkeling van het eigen vakgebied
Niet-klinisch docent geneeskunde Mijn theoretische kennis is vergroot, maar ik ben ook in staat gebleken om die theorie om te zetten in veranderingen in mijn dagelijkse leven als docent, zowel bij het geven van colleges, het begeleiden van studenten en promovendi, als bij het ontwikkelen van nieuw lesmateriaal.
Kenmerken BKO: toetsing • Alle resultaatgebieden worden getoetst • Toetscriteria zijn beschreven • Vastgelegd is hoe substantieel de ervaring van docenten op deze resultaatgebieden moet zijn. • Reflectie op het eigen professioneel handelen • De toetsprocedure is beschreven • Deskundigheid toetscommissie is beschreven • Zorgvuldigheid, vertrouwelijkheid en objectiviteit zijn gewaarborgd
Reflectie a) b)
c)
d)
Kenmerken BKO: proces • Inhoud, omvang en vorm van ontwikkeltrajecten van docenten (zoals cursussen, coaching; samenstelling portfolio) zijn afgeleid van de eisen waar docenten in de regeling BKO moeten voldoen • In de ontwikkeltrajecten leren docenten de onderwijskundige kennis en actuele onderzoeksresultaten van dit domein toepassen • De instelling faciliteert de professionele ontwikkeling van docenten tot het niveau van de BKO
Docent, apotheker De aangereikte modules en literatuur heb ik als een doktersroman gelezen en ik heb geprobeerd zoveel mogelijk in de praktijk toe te passen en uit te proberen.
Docent, tandarts Het grootste probleem bij het werken aan mijn portfolio was wel al het andere werk waar ik mee bezig ben en om mezelf te motiveren om het werk weer op te pakken. Ik voelde me dan ook regelmatig ‘inspiratieloos’.
Kwaliteitszorg BKO-opleidingen Pilot-audits van universitaire BKO-regelingen
Deelnemers • Ontwikkeling – 3 TU (via Sofokles project) – Vrije Universiteit, Universiteit Leiden, Radboud Universiteit
• Implementatie (audit) – idem + – Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit Utrecht
Auditkader •
De BKO is ingebed in (strategisch) personeelsbeleid en onderwijsbeleid
•
De doelstellingen (eindkwalificaties) zijn helder en op het juiste niveau omschreven
•
De toetsing vindt op een verantwoorde wijze plaats
•
De verantwoordelijkheden zijn helder en worden in acht genomen
•
De interne kwaliteitszorg van de BKO is in orde
Verbetering staat voorop!
Hoewel docentprofessionalisering in het medisch domein een eigen benadering heeft, verschilt het niet wezenlijk van docentprofessionalisering in andere domeinen. ………………
Stelling 2
Klinisch docent Het was bovendien prettig met een breed samengestelde groep wat betreft disciplines, maar allen geinteresseerd in de docentenrol, van gedachten te kunnen wisselen en te trainen.
Specifieke kenmerken • Medisch opleidingscontinuüm – Basisopleiding 6 jaar, vervolgopleiding ≥ 3 jaar
• Veel docenten met ook patiëntenzorgtaken • Onderwijs in klinische context en veelal probleem gestuurd Min-Leliveld, …. medical teachers consider it important that in the design of instructional development attention is paid to the context in which they teach
Be ge le id in g
Toetsing
Hoe staat het met uw competenties ?
tie a lu a Ev
Een raamplan voor docentcompetenties binnen het medisch opleidingscontinuüm Tijdschrift voor Medisch Onderwijs, oktober 2009 Vol. 28, nr. 5, p. 201-211
Docent O
Organisatie
g ir n e o itv U
nt w
ik ke lin g
http://www.nvmo.nl/werkgroepen/ docentprofessionalisering
.… al op weg naar een Onderwijs Kwalificatie?
BKO in de UMCs Uit een enquete vanuit de NVMOwerkgroep Docentprofessionalisering (n=10)
Deelnemers Amsterdam, AMC/UvA Amsterdam, VUmc Groningen, UMCG Leiden, LUMC Maastricht, AZM Nijmegen, UMC St Radboud Rotterdam, Erasmus MC Utrecht, UMC Utrecht, Diergeneeskunde UGent, Fac Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen Met ondersteuning van Tobias Boerboom, UU Diergeneeskunde
Inventarisatie UMC’s najaar 2010 - voorjaar 2011 A
B
C
D
E
Sinds hoeveel jaar is de BKO in uw instelling ingevoerd?
1
14
0
4
3
Hoeveel docenten hebben een BKO behaald?
2
120
0
5
20
Hoeveel docenten zitten er in een BKO traject?
35
50
24
60
72
35
0
15
20
60
2
0
0
0
15
Hoeveel docenten hebben een verkort BKO traject aangevraagd? Hoeveel docenten hebben een verkort BKO traject doorlopen?
Voor wie is het behalen van een BKO verplicht m.b.t. nieuwe aanstellingen/promoties? (n=8) Voor aanstelling/bevordering tot UHD Voor aanstelling/bevordering tot UD Voor iedereen die wordt aangesteld voor een onderwijstaak Voor nieuw aangestelde UMC stafleden (academici) Voor aanstelling/bevordering tot UHD ‘onderwijs’ Voor aanstelling/bevordering tot hoogleraar Voor aanstelling/bevordering tot hoogleraar ‘onderwijs’ Voor andere nieuw aangestelde UMC medewerkers met een onderwijstaak Voor AIOS (DGK: SIO's) Voor nieuw aangestelde stafleden affiliatieziekenhuizen Voor andere nieuw aangestelde medewerkers affiliatieziekenhuizen met een onderwijstaak Overige: 0,5 dag/week; 50 uur of meer contactonderwijs per jaar; > 320 uur/jr en hoogleraren; voor alle centrale onderwijsfuncties kwalilficatieniveau vast gelegd.
5 4 3 3 3 3 2 2 0 0 0
Vrijstelling voor ervaren docenten? (n=7) Ja*
Nee
Worden medewerkers met een aantoonbaar aantal jaren onderwijservaring vrijgesteld van de BKO verplichting?
2
5
Worden medewerkers met een bepaalde leeftijd vrijgesteld van de BKO verplichting?
1
6
Kunnen medewerkers op een andere manier hun onderwijscompetenties aantonen en daarmee vrijgesteld worden van een BKO verplichting?
3
4
Worden medewerkers met een bepaalde andere onderwijsbevoegdheid (niet BKO) vrijgesteld van de BKO verplichting?
3
4
* Alle met bepaalde voorwaarden
Voor welke reeds aangestelde groepen van medewerkers is het alsnog halen van een BKO verplicht? (n=7) Voor iedereen - werkzaam in het UMC - die onderwijs geeft aan geneeskunde studenten, incl. klinische fase Voor iedereen - werkzaam in het UMC - die onderwijs geeft aan geneeskunde studenten, met uitzondering van de klinische fase Voor iedereen - werkzaam buiten het UMC - die onderwijs geeft aan geneeskunde studenten, met uitzondering van de klinische fase Voor iedereen - werkzaam buiten het UMC - die onderwijs geeft aan geneeskunde studenten, incl. klinische fase Anders
3 0 0 0 5
Welke onderdelen bevat het opleidingstraject? (n=8) Verzamelen feedback, reflectie daarop en zelfreflectie Opbouwen portfolio als leermiddel Cursussen Werken in de praktijk Coaching/begeleidingstraject Intervisie
7 7 6 6 6 3
Wat is de omvang van het opleidingstraject en over hoeveel jaar is het gespreid? (n=6) <200 uur 200 – 300 uur
4 2
< 1 jaar 1 jaar
1 1
> 300 uur
0
2 jaar
4
> 2 jaar
0
Is er een competentieprofiel (eindtermen) vastgesteld voor de BKO? (n=8) Ja, gebaseerd op de competenties beschreven door de NVMO werkgroep Docentprofessionalisering
2
Ja, zelf ontwikkeld
2
Nee
1
Ja, gebaseerd op DOCES Anders, namelijk:
0
• • •
aangepaste versie van DOCES criteria / competenties als concept van de UU gebaseerd op het profiel van de UvA.
3
Is er een competentieprofiel (eindtermen) vastgesteld voor de BKO? (n=8) Ja
7
Nee
1
Toetsing (n=7) Formatief
Summatief
Portfolio
7
Observaties door de ‘organisatie’
6
Observaties door collega’s
6
Observaties door studenten
6
Beoordelingsgesprekken
3
Anders: • video’s • ‘alles mag’
Portfolio
7
NIET!!! beoordeling pas aan het eind van een traject, zonder tussentijdse feedback
PvB ja
nee
deels
Moet de keuze van het opgenomen materiaal in het portfolio worden verantwoord?
3
3
1
Moet bij het opgenomen materiaal in het portfolio een persoonlijke reflectie worden geschreven?
3
0
4
Portfolio beoordelingscommissie (n=7) Vaste samensteling (1), varieert per docent (2), variaties (4)
‘Senior’ uit de onderwijswerkomgeving van de betreffende docent ‘Docentprofessionaliseerder’ Trajectbegeleider van de betreffende docent Trajectbegeleider niet betrokken bij betreffende docent Student (facultatief) Leidinggevende van betreffende docent
3 2 2 2 2 0
Portfolio beoordelingscommissie (n=7) Vaste samensteling (1), varieert per docent (2), variaties (4) • ad hoc, na beoordeling portfolio door coördinator docentprofessionalisering • stuurgroep Docentprofessionaliteit (16 leden). Voorzitter en secretaris kiezen per aanvraag twee beoordelaars. • er is nu een beoordelingscie. van 6 personen, per beoordeling gaan 2 personen uit deze cie. aan de slag. Daarnaast beoordeelt ook de BKO coördinator • Vaste samenstelling naar functies uit beperkte pool van personen
‘Senior’ uit de onderwijswerkomgeving van de betreffende docent ‘Docentprofessionaliseerder’ Trajectbegeleider van de betreffende docent Trajectbegeleider niet betrokken bij betreffende docent Student (facultatief) Leidinggevende van betreffende docent
3 2 2 2 2 0
Criteria (n=7) Er wordt getoetst aan beschreven eindtermen (competenties) Er wordt gekeken naar de kwaliteit van het portfoliomateriaal Er wordt gekeken naar de representativiteit van portfoliomateriaal Er wordt ‘administratief’ getoetst (volledigheid etc.) Er zijn geen criteria Anders, namelijk: • •
7 6 4 3 0
authenticiteit: is het materiaal van de betreffende BKO-docent niveau van reflectie / volledigheid van reflectie
Format (n=7) Checklist Scorelijst Format zonder scores Globaal zonder format Anders, namelijk: Een beoordelingslijst waarbij alle afzonderlijke competenties met een -, -/+ of + worden beoordeeld. Voor nu dienen alle competenties met een + beoordeeld te zijn.
3 1 1 1
In welke vorm wordt de eindbeoordeling gegeven? (n=7) Met een schriftelijk verslag Met een voldoende/onvoldoende of variant daarop Met een kwalificatie (b.v. matig, goed, uitstekend) Met een schoolcijfer
Wordt bij de eindbeoordeling een advies voor onderhouds- of vervolgtraject gegeven? (n=7) Ja: 4 Nee: 3 • • •
Indien nodig Alleen toekenning of niet. Bij geen toekenning wel begeleidend schrijven met aangegeven hiaten in bewijsvoering Advies is informeel, maar wordt tegenwoordig steeds meer besproken in een eindgesprek met BKO docent
5 1 1 0
Niet klinisch docent geneeskunde Na dit BKO-traject houdt mijn ontwikkeling als docent natuurlijk niet op. Ik ben erg blij met de zaken die ik geleerd heb en/of bevestigd heb gekregen tijdens de afgelopen periode. Per competentie heb ik in mijn portfolio aangegeven wat ik wil meenemen voor mijn verdere ontwikkeling.
Bestaat er een vorm van ‘kwaliteitscontrole’ van de portfoliobeoordelingen? (n=6) Ja, op de volgende wijze: •
Twee onafhankelijke beoordelingen, gecheckt door voorzitter en secretaris. Zeer marginaal, door de structurele inbreng van medewerker 'docentprofessionalisering FD' in iedere toetsingscommissie Centrale toetsingscommissie op Universitair niveau Centrum Nascholing Amsterdam is tevens beoordelaar van het dossier. Zij bewaken de kwaliteit en geven het certificaat samen met het AMC uit.
• • •
Nee
5
1
Worden BKO-certificaten van andere universiteiten erkend? (n=7) Nee
0
Ja, zonder meer Ja, na toetsing (van b.v. portfolio) Anders, namelijk:
2 2
• • •
In principe wel, maar portfolio worden wel eerst bekeken. Ja, bepaald is wat een landelijke BKO waard is in relatie tot de eigen kwalificatiestructuur. Geen idee, ik verwacht: ja, na toetsing. We hebben deze situatie nog niet gehad.
3
Docentprofessionalisering en personeelsbeleid
Is er een controlesysteem dat controleert of de docenten die verplicht zijn tot het behalen van de BKO dit ook daadwerkelijk gedaan hebben? (n=7) Nee
3
Ja, vanuit de docentprofessionaliserinsgsinstantie
1
Ja, vanuit personeelszaken van faculteit
1
Ja, vanuit personeelszaken van universiteit
0
Ja, vanuit personeelszaken van UMC
0
Anders, namelijk • •
Nog niet. Wel registratie deelname aan de diverse scholingsactiviteiten Onderwijsprestatieafspraken van de onderwijsdirecteuren met de afdelingen
2
Krijgen docenten die een BKO behaald hebben hiervoor een beloning? (n=7) Nee (op evt. een certificaat na)
6
Ja, een eenmalige financiële bonus
0
Ja, een structurele financiële bonus
0
Anders, namelijk: • •
Nee, is voorwaarde voor functies in het onderwijs. Ja, indien start BKO traject lag voor 1-1-2008.
2
Wat gebeurt er met docenten die in gebreke blijven bij het behalen van de verplichte BKO? (n=7) Zij merken hier niets van Zij worden hiertoe een aantal maal aangemaand Zij worden ontheven van hun onderwijstaken Zij kunnen geen vaste aanstelling krijgen Zij worden niet bevorderd Zij kunnen hun vaste aanstelling verliezen Zij worden ontheven van hun onderwijstaken en verliezen daarmee een deel van hun aanstelling Anders, namelijk: • • •
•
Daar wordt nu nog niets mee gedaan (4) Hangt van de vakgroep af Op termijn zullen de onderwijsprestatieafspraken als hard geldend worden ingezet. Geen kwalificatie betekent geen docentschap, betekent geen vergoeding voor een docent. Zou via jaargesprekken aan de orde moeten komen
2 2 1 1 1 0 0
7
Slotopmerkingen • Docentprofessionalisering in het hoger (medisch) onderwijs is in beweging, maar niet alle instellingen bewegen even snel. • Er is aandacht voor kwaliteitszorg op lokaal en landelijk niveau • Ontwikkeling en toetsing lijken verder te zijn dan implementatie en HRM-beleid Begin er vroeg mee ….
De eed van de docent
De inhoud van het portfolio Onderwijs CV
100,0%
7
Zelf-evaluatie, sterkte-zwakte analyse
85,7%
6
Schriftelijke producten, zoals ontwikkeld onderwijsmateriaal
85,7%
6
Ontwikkeld toetsmateriaal
85,7%
6
Van anderen ontvangen feedback (met reactie daarop)
85,7%
6
CV
71,4%
5
Reflectieverslag/reflectiecyclus
71,4%
5
Persoonlijke profielschets met daarin visie op onderwijs
57,1%
4
Resultaten van niet zelf ontwikkelde evaluaties
57,1%
4
Video-opnames van gegeven onderwijs
42,9%
3
Aan anderen gegeven feedback
42,9%
3
Zelf ontwikkelde evaluaties
28,6%
2
Audio-opnames van gegeven onderwijs
14,3%
1
Overige (geef nadere toelichting):
5
Overige (geef nadere toelichting): 1.
verantwoording naar de criteria
2.
of zelf ontwikkelde evaluaties of evaluaties vanuit de organisatie. hoeft niet beide. Daarnaast moet in portfolio: beschrijving organisatie onderwijs, observatieverslag van onderwijs
3.
In het portfolio zijn minimaal opgenomen: een overzicht van de eigen onderwijsactiviteiten (onderwijs CV, binnenkort komt hier ook een voorbeeld van een ingevuld onderwijs CV te staan). een ingevuld Zelfreflectie-instrument (ZRI) plus het bijbehorende reflectieverslag met plan van aanpak, bewijsmateriaal voor wat goed is volgens ingevulde ZRI, en voor waar aan is gewerkt tijdens het traject naar de onderwijskwalificatie. Het bewijs hiervoor kan zijn: • voorbeelden van eigen producten • evaluaties/ feedback van studenten • feedback van collega’s (is ook beoordeling onderwijsleidinggevende)
NVMO-werkgroep Docentprofessionalisering • • • • • • • • • • •
Ineke Molenaar, UMCG (voorzitter) Akkelien Bergsma, AMC Peter van Beukelen, UU, diergeneeskunde Rik Engbers, UMC St Radboud Tom Fick, chirurg (n.p.), UMC Utrecht Willem de Grave, UMC Maastricht Anita Jacobs, VUmc Desirée Mansvelder, LUMC Anneke Zanting, Erasmus MC Alies Zijlstra, ACTA Anselme Derese, Universiteit Gent
Wat gebeurt er als het portfolio met een onvoldoende wordt beoordeeld? Er wordt een reparatie-opdracht gedefinieerd
4
Er wordt een niet verder gespecificeerde herkansing geboden
2
Er kan een bezwaarprocedure worden gestart
2
Anders, namelijk: • • • •
kandidaat krijgt goede en verbterpunten te horen en gaat daar mee aan de slag. Dit is nog niet gebeurd. Het zal een reparatie-opdracht worden. niet erg gespecificeerd, er wordt aangegeven dat bewijsvoering ontbreekt, voor verschillende onderdelen. Normaal gesproken wordt een aanvullend traject gedefinieerd. Alleen indien de BKO docent dit weigert, komt de bezwaarprocedure in beeld
Voor welke reeds aangestelde groepen van medewerkers is het alsnog halen van een BKO verplicht? (n=7) Voor iedereen - werkzaam in het UMC - die onderwijs geeft aan geneeskunde studenten, incl. klinische fase Voor iedereen - werkzaam in het UMC - die onderwijs geeft aan geneeskunde studenten, met uitzondering van de klinische fase Voor iedereen - werkzaam buiten het UMC - die onderwijs geeft aan geneeskunde studenten, met uitzondering van de klinische fase Voor iedereen - werkzaam buiten het UMC - die onderwijs geeft aan geneeskunde studenten, incl. klinische fase Anders, namelijk • •
•
• •
afhankelijk per vakgroep voor iedereen - werkzaam in het UMC - die 50 uur per jaar of meer ingeroosterd onderwijs verzorgt exclusief voorbereiding, inclusief klinische fase Voor de groep die op basis van de overgangsregeling een startkwalificatie toegewezen heeft gekregen, maar die voor hun functie een hogere onderwijskwalificatie nodig hebben. Iedereen die onderwijs geeft aan DGK studenten, maar wel indien sprake is van (uitzicht op) vaste aanstelling het behalen van een BKO voor zittende medewerkers wordt gestimuleerd, bij een omvangrijke onderwijstaak (>320 u/jr) of op terrein van opleiden van AIOS
3 0 0 0
