Survival of the fittest Beste koivrienden en vriendinnen. Wat de temperaturen betreft heeft deze zomer ons eigenlijk wel een beetje in de steek gelaten. Zo zijn mijn eigen Koi voor het tweede jaar weer niet aan afpaaien toegekomen, want dat doen ze bij mij echt alleen bij een watertemperatuur van 24 graden en geen half graadje minder. Even heb ik nog met het idee gespeeld om te gaan bijverwarmen, maar had telkens weer de hoop dat een weekje flinke zonneschijn dit klusje grati s voor me zou opknappen. Helaas, volgend jaar beter. Mijn twee dames mogen daarom hun opgespaarde kuit weer hergebruiken in de acht weken dat ik ze straks laat vasten. We horen en lezen altijd dat de naderende winter weer het einde van het koiseizoen betekent. Maar is dat eigenlijk wel zo? Beslist niet, dat kan ik jullie verzekeren! Juist het najaar en de winter zijn voor onze Koi periodes waar we veel aandacht aan moeten schenken. Voordat ik ga uitleggen waarom het najaar en de winter zulke belangrijke periodes zijn in het leven van een Koi, moeten we het samen eerst eens worden over enkele fundamentele begrippen. Wie daarna denkt dat het toch anders in elkaar zit, speelt niet alleen met vuur, maar is opvallend vaak de beste klant bij de medicijnafdeling van de plaatselijke koidealer of heeft een gouden VIP card (Very Ignorant Person) van de KVA. Fundamentele begrippen • • • • • •
Koi zijn Karpers. Koi zijn koudbloedig. Koi zijn vier seizoenen dieren. Koi zijn omnivoren (alleseters). Koi hebben geen maag. Koi leven doorgaans in een gesloten systeem.
Dit zijn voorlopig de meest belangrijke begrippen waar we het over eens moeten zijn. De rest van dit artikel heeft als doel om het jaarlijkse aantal voorjaarsslachtoffers te verminderen. Een nobel streven dacht ik zo en echt ingewikkeld of moeilijk is dit niet. Echt waar, het is het vrij eenvoudig om je Koi gezond te houden. Uitstekende waterkwaliteit en goede voeding is eigenlijk alles wat we nodig hebben om dit doel te bereiken. Okay, quarantainemaatregelen en het voorkomen van stress spreekt hopelijk voor zichzelf. Wie vandaag de dag nog nieuwe vissen in zijn vijver plaatst zonder
gedegen quarantaineperiode met bijbehorende temperatuurbehandeling, speelt Russisch roulette, maar dan met e en machinegeweer. Hoe ontstaan voorjaarsproblemen Bekrot, vinrot, bacteriële infecties, gaten, buikwonden, doorligplekken, parasieten, buikwaterzucht enzovoort, enzovoort. Een kleine greep uit de meest voorkomende aandoeningen waar menig hobbyist in het voorjaar mee geconfronteerd wordt en waar veel Koi helaas maar al te vaak aan komen te overlijden. Als we met dit soort situaties geconfronteerd worden en naar de giffles moeten grijpen is het vaak al te laat. Niet alleen zijn de meest voorkomende medicijnen gewoon puur gif, maar betekenen ook altijd een enorme aanslag op het hele vijversysteem en op de conditie van Koi die het geluk hadden deze macabere dans des doods te ontlopen. Dus ook de niet geïnfecteerde Koi lopen het risico slachtoffer te worden doordat de medicijnen hun afweer en conditie alsnog om zeep helpt. Conclusie… voorkomen is beter dan genezen. Medicijnen zijn een noodzakelijk kwaad, waar je soms niet onderuit komt, maar bedenk wel dat medicijnen altijd symptoombestrijding zijn en je altijd de oorzaak moet zien te vinden om de onherroepelijke herhaling van de problemen te voorkomen. De meest voor de hand liggende oorzaken zijn bijna altijd slechte waterkwaliteit (hoge bacteriedruk, ophoping van gifstoffen) en een slechte conditie (afweersysteem). Aan die slechte waterkwaliteit kunnen we heel gemakkelijk wat doen door gewoon elke week minstens 10% van het vijvervolume te verversen en eventueel opgehoopt vuil te verwijderen. Nog altijd vele malen goedkoper dan een fles medicijnen, voorafgegaan door een bezoek van de koidokter. Nu we met deze boosdoener hebben afgerekend, komt een andere boosdoener om de hoek kijken en dat is OVERBEZETTING! Overbezetting is een bron van vele problemen. Denk maar aan de intensieve veeteelt, waar veel dieren op een kluitje zitten maar ook de mens blijft niet buiten schot als je denkt aan vluchtelingenkampen of rampgebieden. Uitbraken van besmettelijke en vaak dodelijke ziekte n zijn vrijwel altijd het gevolg. Nu is het voor Koi in onze vijvers al geen pretje om continu in de eigen afvalstoffen rond te zwemmen, maar al helemaal niet in de afvalstoffen van elkaar. Koi scheiden continu ammonium uit en dat is puur gif. Dit doen ze het hele jaar door dus OOK IN DE WINTER. Zelfs al geef je ze zes maanden niets meer te eten. Dat betekent dus dat er ook in de winter regelmatig water ververst dient te worden. Daarmee verdunnen we niet alleen deze giftige afvalstoffen, maar ook de concentratie hormonen die Koi uitscheiden en die hun kleurontwikkeling en groei ernstig in de weg staat. Een ander voordeel van water verversen is dat we zodoende gelijk weer wat verse mineralen aan de vijver toevoegen. Koi kunnen mineralen (zeer belangrijk voor hun groei, huidkwaliteit en spijsvertering) zowel via de huid uit het water opnemen, maar ook via de voeding. Ons kraanwater bevat veel onmisbare mineralen en sporenelementen,
maar niet alle in voldoende mate. Goed voer zal dus nodig zijn om aan hun dagelijkse behoefte te voldoen, maar ook een schepje klei van tijd tot tijd doet wonderen. Let er met het gebruik van kleiproducten wel op dat deze geschikt zijn voor de vijver en zo min mogelijk lood bevatten (zwijgen de producenten over als het graf). Alle kleisoorten bevatten lood, maar een te hoge concentratie is schadelijk. Minder dan één ppm (part per million) is veilig. Let verder ook op de PH waarde. Sommige kleiproducten hebben namelijk de eigenschap de PH waarde te laten fluctueren. Blijf dit controleren, want de samenstelling van een kleiproduct kan al veranderen als men tijdens het delven een eindje verderop gaat graven. Aangezien het analyseren van grondstoffen een dure aangelegenheid is en de meeste producenten het kennelijk zonde van hun geld vinden om steeds hun analyses aan te passen, of hun voorraad voorgedrukte etiketten niet willen weggooien, is een waarschuwing hier wel op zijn plaats. Meten is nog altijd weten! Ik dwaal een beetje af, want ik zou het hebben over het ontstaan van voorjaarsproblemen. Wel, die beginnen al in de zomer. In de zomer zijn onze Koi al bezig om voorraden aan te leggen voor het komende najaar en de winter. Deze voorraden moeten ze uit het voedsel halen dat wij aan ze geven. Een deel gebruiken ze direct voor groei, weefselherstel, energie om te zwemmen en te ademen, maar minstens zo belangrijk… om hun natuurlijke afweersysteem op pijl te houden. Het deel dat ze niet direct nodig hebben wordt opgeslagen voor de schaarse periodes die gaan komen. Geven we dus slechte of verkeerde voeding aan onze Koi in de zomer, dan kunnen ze daar onvoldoende goede reserves uit opbouwen. Het gevolg is dat Koi vervolgens het najaar en de winter in gaan zonder voldoende goede reserves. Om toch deze periode te overleven gaan ze uit pure overlevingsdrang hun eigen lichaam opeten. Figuurlijk gesproken dan. Gevolg is dat deze slecht gevoede Koi in de winter gaan vermageren. Ook hun natuurlijke afweersysteem, waarvan de slijmlaag een zeer belangrijk onderdeel is, houdt er mee op. Een Koi in deze slechte conditie is natuurlijk de makkelijkste prooi voor de altijd aanwezige parasieten. Het voorjaar kenmerkt zich ook als een periode met sterk schommelende watertemperaturen. Een nachtje vorst, dan weer een lekker zonnig dagje, gevolgd door een paar dagen flinke plensbuien. Nu zijn Koi en Karpers zeker geen kasplantjes, maar als ze ergens een hekel aan hebben dan is het aan alles wat schommelt. Watertemperatuur, PH, waterkwaliteit, om maar een paar te noemen. Door deze schommelingen krijgen Koi namelijk stress. Hoe stress ontstaat, werkt en wat het doet lezen we in de volgende paragraaf.
Stress en G.A.S. Koi worden ziek door twee condities. Waterkwaliteit en parasieten (multifactorieel). Parasieten vermeerderen zich dan ook meestal door slechte waterkwaliteit. Slechte bacteriën trouwens ook. Slechte waterkwaliteit veroorzaakt dus stress en stress staat bijna altijd aan de basis van een probleem. Stress maakt koi namelijk vatbaar voor infecties en uitbraken en zorgt uiteindelijk dat een Koi niet meer in staat is te reageren op dergelijke aanslagen. Slechte waterkwaliteit veroorzaakt dus niet alleen een toename van ziekteverwekkers en parasieten, maar het verzwakt tegelijk ook de mogelijkheden van een Koi om zich hier tegen te weren. Wie heeft er wel eens van G.A.S. gehoord? Vast niet veel mensen en misschien komt dat ook omdat er eigenlijk geen mooi woord voor in het Nederl ands bestaat. G.A.S. is een Engelse term die bedacht is door Hans Hugo Bruno Selye en staat voor General Adaptive Syndrome . Letterlijk vertaalt; Algemeen Aanpassing Syndroom. Dit is een situatie waarbij Koi signalen krijgt om stre ssfactoren te ontvluchten. Het is uitermate belangrijk dat we begrijpen dat Koi ziek worden doordat vluchten uit een gesloten vijversysteem onmogelijk is en er niets anders voor ze opzit dan volhouden en over te schakelen naar een overlevingsmodus. Dit leidt uiteindelijk tot uitputting en een ingrijpende verandering van zowat alle processen in hun lichaam zoals het immuunsysteem, bloedcirculatie, hormonale systemen, ademhalingssysteem, verteringssysteem en zenuwstelsel. Vluchten of vechten dus. Eén ding is absoluut een feit, en dat is dat geen enkel medicijn je Koi geneest! Een Koi geneest zichzelf als de omstandigheden waarin ze zitten door ons verbeterd worden en hun eigen afweersysteem weer in staat gesteld wordt de problemen de baas te worden! Natuurlijk zijn er momenten en situaties waarin ingrijpen onontkoombaar is en we moeten zorgen dat de condities weer gezond worden. Maar de boodschap is en blijft “ondersteun de gezondheid van je Koi in plaats van hun gezondheid te repareren”. Ook al is de verleiding nog zo groot om iets aan het water toe te voegen, het is nooit de oplossing van het fundamentele probleem. Eigenlijk is één druppeltje preventie al meer waard dan een heel liter “medicijn”. Voorbereiding op de winter Zoals gezegd hebben we onze Koi goede voeding gegeven in de zomer en zijn we er ons van bewust dat Koi vierseizoenendieren zijn die voedsel nodig hebben, dat afgestemd is op deze vier seizoenen en de bijbehorende watertemperaturen. Het zomervoer wordt vervangen door een voer voor het najaar. De Koi worden al merkbaar trager en hun periodes van rust worden steeds langer. Het vetgehalte in het voer (de brandstof voor hun motortje) kan nu gerust omlaag. Teveel vet in hun najaarsvoer slaat zich anders alleen maar op in de lever en dat is erg ongezond. Denk dus niet dat onze Koi een lekker speklaagje nodig hebben om de winter door te
komen, want dan hebben jullie het mis. Winterreserve is een verzamelnaam voor de opslag van aminozuren, glucose, vitamines, mineralen enzovoort, welke in het lichaam opgeslagen worden voor de barre en schrale winterse omstandigheden. De hoeveelheid voer gaan we nu ook langzaam verminderen evenals het aantal voerbeurten. Zolang de Koi nog actief rondzwemmen en het aangeboden voer binnen de ongeveer tien minuten helemaal opeten gaat het goed. Let er wel op dat de bacterieactiviteit in het filter ook op een steeds lager pitje gaat functioneren. Minder voer betekent minder afvalstoffen (voeding voor de bacteriën), want als de temperatuur daalt neemt ook de activiteit van de nitrificerende bacteriën af. Ook de eventueel aanwezige planten gaan of zijn in rust en “eten” dus niet meer mee. Tussen de 15 en 10 graden watertemperatuur kunnen onze Koi nog aardig wat voedingsstoffen verwerken, maar dat wordt wel elke week minder en minder. Vanaf zo’n graad of tien en dalend zijn we al in de echte winterstand beland en voeren we de Koi alleen nog met een echt wintervoer. Met een echt wintervoer bedoel ik een voer dat Koi zeer goed kunnen verteren en wat er voor zorgt dat Koi niet vermageren. Dit betekent niet dat we onze Koi een hele winter lang op een dieet zetten, wat voor het grootste gedeelte bestaat uit plantaardige eiwitten zoals wheat germ. Dat is even leuk vlak na of voor de zomermaanden, maar zeker niet voor een langere periode en al helemaal niet in de winter. Een Karper vindt toch ook nergens meer plantaardig voedsel in de winter op wat algen na? Nee, een Karper voedt zich in de winter uitsluitend nog met dierlijk voedsel dat nog actief is bij lage watertemperaturen. Denk hierbij aan mosseltjes, kreeftjes, garnaaltjes en allerlei andere soorten voedseldiertjes die de barre koude winterse omstandigheden goed kunnen weerstaan. Deze voedseldiertjes hebben een behoorlijk hoog eiwitgehalte, dus heeft moeder natuur het zo geregeld dat de Karper dit eiwitrijke voedsel ook bij lage watertemperaturen nog prima kan verteren. Zo voorkomen we meteen dat onze Koi vermageren en met een beetje geluk zien we onze Koi zelfs nog wat groeien. Vasten of doorvoeren Nu we in de winter zijn aanbeland kunnen we volstaan met een klein beetje wintervoer één keer per dag (‘s morgens) of om de dag. Uiteraard is dit een zinkend voer, want we gaan onze Koi niet dwingen om helemaal naar boven te zwemmen voor een paar korreltjes. De energie die dit kost kunnen ze veel beter gebruiken en daarbij lagen ze toch al lekker op de (schone) bodem. Laat ze maar lekker liggen. Het voer komt naar je toe deze zomer uh… winter. Het vijverwater is als het goed is kristalhelder in deze tijd van het jaar, dus kunnen we prima zien of het voer netjes opgegeten wordt. Bang dat het voer in de bodemdrain verdwijnt? Dan liggen je Koi hier veel te dichtbij. Heb je geen beter plekkie voor ze? Een plek waar het niet zo hard stroomt en waardoor ze voorturend gedwongen worden om met hun vinnen te klapperen om op
hun plek te blijven? Kost alleen maar kostbare energie en dat hebben ze… juist ja, voor andere dingen nodig. Zet anders de bodemdrains maar wat zachter. Naarmate de watertemperatuur in de vijver daalt zul je merken dat Koi vanzelf al steeds minder en minder gaan eten. Als het goed is stoppen ze uiteindelijk zelf met eten. Meestal als de watertemperatuur zo richting zes a zeven graden gaat. Beneden deze temperatuur ligt de darm van een Koi compleet stil, zijn er nauwelijks nog verte ringsenzymen aanwezig en heeft eten totaal geen zin meer. Sterker nog, doorvoeren beneden de zes graden Celsius is ronduit onverantwoord. Aan de ene kant omdat het meer energie kost om het voer te verwerken dan dat ze er uit kunnen halen en aan de andere kant omdat je het risico loopt dat het voer gaat rotten in de darm. To rot or not to rot, that’s the question Over rottend voer in de darm van een Koi doen de wildste geruchten de ronde. Vooral op het internet is hierover de grootste onzin te lezen. Zo kwam ik laatst een stukje tegen waarin de schrijver beweerde dat er nog nooit een Koi was overleden door rottend voer in zijn maag. Pardon? Maag? Om te beginnen hebben Koi helemaal geen maag, Koi hebben een primitieve darm! Dit verteringsorgaan werkt ongeveer zoals bij hogere levensvormen, maar toch weer niet helemaal. Zo maakt de darm peristaltische bewegingen. Dit zijn als het ware persende bewegingen van deze lange darm door middel van spierbewegingen zodat de inhoud langs de gladde darmwand glijdt. De darm van onze Koi is dus eigenlijk een re delijk simpel verteringsorgaan, dat absoluut niet te vergelijken valt met ons eigen complexe verteringssysteem met maag, dunne darm, dikke darm enzovoort. De darm van onze Koi kun je dan ook beter zien als een simpele verzameling van onze spijsverteringsorganen die uiteindelijk min of meer hetzelfde werk doet. Het is een feit dat de vertering van voedsel bij Koi tot stand komt door de aanwezigheid van enzymen en bacteriën. Eigenlijk praten we over opname van voedingsstoffen na de vertering. De opname van voedingsstoffen wordt uitgevoerd door actieve cellen die zich in de darm bevinden. Om precies te zijn epitheliale cellen in de slijmlaag op de darmwand. Nu zit er een addertje onder het gras. Karpers zijn zeer succesvolle en efficiënte overlevers, maar tevens afhankelijk van hun omgevingstemperatuur. Dus als de temperaturen dalen, daalt ook hun mogelijkheden om voedsel te vinden en te verteren. Zit er dus voer in de darm van een Koi tijdens een koude periode, dan kan dit voer dus niet snel genoeg door de darm passeren door de verminderde spieractiviteit. Deze verminderde spieractiviteit zien we trouwens ook terug in het trage zwemgedrag en de lange rustperiodes bij onze Koi in koud water. Het achterhaalde beeld dat voedsel helemaal stilstaat in de darm van een Koi als het water tien graden wordt is ook niet waar. Eigenlijk wordt de doorloopsnelheid en de opname van het voer steeds minder efficiënt totdat het punt van totale stilstand is
bereikt. Dus de sufferd die schreef dat voer niet kan rotten in de darm van een Koi heeft dan ook geen idee van het gevaar dat er schuilt in het feit dat niet opgenomen voer wel in contact blijft met bacteriën en dus een regelrechte bacteriehaard is. Darminfecties bij Koi of infecties die lijden tot buikwaterzucht, zijn namelijk wel typische voorjaarsproblemen die te wijten zijn aan hoge concentraties schadelijke bacteriën in onze Koi. Tel daar ook nog eens de stress van een langdurig verblijf onder een laag ijs of in een niet afgedekte ijskoude vijver bij op en je hebt de perfecte condities geschapen voor zieke Koi in het voorjaar. Onder deze omstandigheden moedig je alleen maar een explosie van slechte bacteriën in de darm aan, terwijl het hele afweersysteem op z’n gat ligt door het eerder genoemde Algemeen Aanpassing Syndroom. Ook is deze persoon er totaal niet van op de hoogte dat je een Koi uitsluitend "winterklaar" kan maken door het geven van goed voer IN de zomer en IN het najaar. Voeren in de winter is dus helemaal niet bedoeld om Koi voor te bereiden op een lange en koude winterperiode. Het is gewoon te laat om een Koi winterklaar te maken IN de winter! Dit is zoiets al het monteren van winterbanden nadat je uit de bocht bent gevolgen. Ik maak graag van de mogelijkheid gebruik om nog wat dieper in te gaan op de verwarring rondom de winterperiode en voeren in de winter. Wanneer stoppen we in het seizoen met voeren Dit is meestal gebaseerd op de watertemperatuur of hoe lang het nog verantwoord is in het late najaar/begin winter nog te voeren. Ook deze discussie heeft meerdere kanten, omdat we eigenlijk twee levensvormen voeren in onze vijvers. Koi EN bacteriën. En voor beide soorten geldt dat ze steeds minder efficiënt opereren naarmate de warmte en de hoeveelheid licht in onze buitenvijvers verdwijnt. Een Koi zal heus zo af en toe wel wat eten in de winter, maar wat heeft het voor zin om af en toe eens wat aan ze te voeren? En wat gebeurt er met de afvalstoffen van dat sporadische maaltje? Zoals ik al eerder schreef is het verteren van voedsel bij lage watertemperaturen of wanneer een Koi al buiten zijn effectieve verteringscapaciteiten zit zinloos en zelfs schadelijk. Dat geldt ook voor de afvalstoffen die hierdoor geproduceerd worden in een periode dat de nitrificerende bacteriën zowat helemaal stil liggen en eventueel aanwezige algen en/of planten ook al geen behoefte hebben aan voedingsstoffen. Zodra de watertemperatuur in de vijver namelijk beneden de tien graden zakt en richting zeven graden gaat, functioneert het boeltje nog maar zeer matig. Ook krijgen onze Koi voortdurend signalen uit hun omgeving waarbij de verschillen in het aantal zonuren, maar ook de intensiteit van het zonlicht zeer belangrijke triggers zijn voor het metabolisme en de fysieke conditie. Zo kunnen Koi
niet alleen de intensiteit van het licht registreren, maar zelfs het kleurenspectrum van het licht. Dit doen ze met een speciaal orgaan dat zich op het vlakke deel van hun kop bevindt. Ook de hoeveelheid licht dat het oog binnendringt, werkt als een dergelijke trigger. Op die manier "weten" de hersenen van onze Koi welk jaargetijde het is. Met behulp van hormonen en het zenuwstelsel worden dan opdrachten verzonden die het metabolisme (altijd op overleven gebaseerd) en de fysieke gesteldheid aanpassen. Een heel ander soort metabolisme en fysieke gesteldheid dan er bijvoorbeeld in het groeiseizoen was. Dus wat mij betreft absoluut stoppen met voeren bij zes graden Celsius. Dat brengt ons automatisch bij de vastenperiode. Vasten In de serie “Koivoer op de Korrel”, deel drie heb ik hier al het een en ander over geschreven, dus ik beperk mij tot de belangrijkste redenen om dit te doen; • • • •
Onder de zes graden wordt er geen voedsel meer verteerd. Koi kunnen lang zonder voedsel. Door vasten raken ze opgebouwde afvalstoffen kwijt. Vrouwtjes gaan hun overtollig kuit re-absorberen. Dit kan problemen met latere kuitafzetting voorkomen.
Vasten scheelt je ook nog een paar duiten. Gebruik die liever om in het voorjaar en de zomer een goede kwaliteit koivoer te kopen. Je Koi zullen je dankbaar zijn. Hoe lang je de Koi laat vasten hangt af van de watertemperatuur, de weersberichten en of je ook kleine Koi in je vijver hebt zitten. Kleine Koi hebben nu eenmaal minder vlees op de graat, dus die kunnen doorgaans niet langer vasten dan een week of vier. Besluit je te vasten, houd die kleintjes dan ook goed in de gaten. Veel hobbyisten laten Tosai (éénjarigen) om die reden het eerste levensjaar binnen of verwarmd overwinteren. Houd sowieso de vijver de hele winter in de gaten, want je zult de eerste niet zijn die in het voorjaar bemerkt dat een deel van de populatie er verdacht veel uit ziet als gatenkaas. Aangezien we nu toch besloten hebben elke week een waterwissel te doen in de winter, zullen we niet gauw voor onaangename verrassingen komen te staan. De watertemperatuur is ten slotte ook de bepalende factor wanneer en hoe lang we onze Koi laten vasten. Aangezien Koi optimaal kunnen leven tussen de 7 en 28 graden is het ondanks onze zachte winters van de afgelopen jaren een absolute aanrader om de vijver af te dekken, of zoals ik het liever noem, te overkappen.
Afdekken/overkappen Eigenlijk had ik met de redactie afgesproken iets te schrijven over de winterperiode en het overkappen van de vijver. Het een kan niet zonder het ander, dus ik vond het te belangrijk om het onderdeel voeding en watertemperatuur niet uitgebreid en zo begrijpelijk mogelijk uit te leggen. Afdekken klinkt alsof we een stuk plastic op het vijveroppervlak leggen en dat is absoluut niet de bedoeling. Ik spreek dan ook l iever over overkappen. Omdat ik niet alle denkbare en vaak zeer vernuftige constructies de revue wil laten passeren (ik ben bang dat het met deze bijdrage dan tot een extra dik nummer gaat komen…), wil ik me beperken tot het opsommen van de enorme voordelen die het overkappen van de vijver ons en onze Koi biedt; We kunnen langer doorvoeren. Dus minder interen op reserves en een beter groei. De temperatuur van het vijverwater daalt heel langzaam en gestaag. Stabiliteit en geleidelijkheid zijn een groot goed in de koihobby. Dit voorkomt tevens stress. We zijn bij een goede constructie in staat de vijver op een keurige en zeer aangename temperatuur te houden. Vaak zelfs zonder te verwarmen. Met de huidige winters lukt het mij in ieder geval al een paar jaar om de vijver op een aangename temperatuur van minimaal negen graden te houden en mijn Koi zijn er lyrisch over! Door te overkappen worden de Koi ook niet verstoord of verschrikt door omstandigheden rondom de vijver zoals mensen, reigers, katten, honden, kinderen, lawaai, vuurwerk enzovoort. Dit is op zich al een hele plus, vanwege de eerder besproken stressfactor. Schrik is stress, hoe kortstondig dan ook. Vergeet niet dat Koi in een winter stacis verkeren en niet voor niets de diepte van de vijver hebben opgezocht. Dit is niet alleen een natuurlijke reactie om gevaren van bovenaf te ontlopen als je vanwege je trage spierreacties niet optimaal in staat bent snel te vluchten of een aanval te ontwijken, maar het verblijf op de bodem werkt ook energiebesparend. Ook de reden waarom een koi bijna niet meer rondzwemt. En nee, Koi gaan in onze vijvers niet op de vijverbodem liggen omdat het daar warmer is. Dit is een fabeltje en geldt alleen voor diepe karperputten. Meet het anders zelf maar eens op met een zinkende thermometer. Verder heeft overkappen natuurlijk ook het voordeel dat de vijver in het voorjaar sneller en gestager opwarmt. Zo ben je sneller door die kritieke en lastige voorjaarsperiode heen en kun je ook weer eerder gaan voeren en je Koi voorbereiden op het echte werk… het groeiseizoen! Nu zijn er “vijveraars” die graag luidkeels roepen dat zij de vijver nooit overkappen en nooit problemen hebben (?). Dat Koi net als Karpers zijn en winterhard moeten worden. Zij bezitten vijvers die heel vaak ver buiten de “optimale” temperatuursrange vallen (7 tot 28 graden). Laat ik volstaan door te zeggen dat hoewel een Koi in feite een Karper is, een Koi beduidend zwakker is als het gaat om weerstand. In dergelijke vijvers keldert de watertemperatuur in de winter soms tot een schrikbarende 3 graden en dat
is een enorme aanslag op het gestel en de weerstand van een Koi. Gelukkig is deze groep vijveraars in de minderheid en neem ik het niet met een korreltje zout, maar met een kuub dat deze vijveraars nooit problemen hebben. Hun Koi hebben in ieder geval geen keus en leveren een (z)ware uitputtingsslag. Overkappen heeft zeker ook nadelen, maar als je eerlijk bent wegen die niet op tegen alle voordelen die ik hierboven heb vermeld. Het enige nadeel van een overkapping is dat je geen vrij en direct zicht meer hebt op je vijver en je Koi. Ook is niet elke overkapping een sierraad voor je tuin, laat staan voor je oog, maar daar kan ik mee leven. Een beetje doe-het-zelver weet dit vaak heel fraai op te lossen, getuige de vele prachtige en vernuftige bouwsels die je op het wereld wijde web kunt vinden. Vaak met bouwtekeningen en al! Materialen en bouweisen Er zijn zeer veel verschillende materialen te gebruiken om een vijver te overkappen. Toch zijn hierin grote verschillen. Die verschillen zitten hem niet alleen in de prijs, maar belangrijker nog de isolatiewaarde en de eigenschappen van het materiaal. Tunnelplaat is er in vele soorten en maten en erg geschikt voor rechthoekige vijvers. Let bij de aankoop van tunnelplaat wel op de lichtdoorlaatbaarheid en of het materiaal niet bros wordt bij strenge vorst. Gebruik nooit ondoorzichtig plaatmateriaal ! Denk aan die lichtsensoren van je Koi en hun ingebouwde triggers. Koi in het donker houden ontregelt de biologische klok! Noppenfolie is ook een veelgebruikt materiaal, maar hier gaan de meeste de fout in. Noppenfolie is verpakkingsmateriaal en dat is niet gemaakt voor een hoge isolatiewaarde. Of er nu veel noppen op zitten of weinig, grote of juist kleine noppen. Het is allemaal vulling. Natuurlijk is het beter dan niets en houdt het de wind uit de vijver, maar er zijn betere alternatieven. Het beste foliemateriaal dat te koop is heet Pillosol en is een isolatiefolie die gebruikt wordt in de glastuinbouw. Verkrijgbaar in een 3-laags uitvoering en met een hele hoge isolatiewaarde (K-waarde 2,4). Het is in meerdere breedtes verkrijgbaar. Ik gebruik deze folie zelf al jaren en ben er zeer tevreden over. Een lap folie gaat bij ons ongeveer twee seizoenen mee en daarna gooien we het weg omdat er algen en aanslag op komen. Kun je natuurlijk schoon schrobben, maar voor de prijs kiezen wij om de twee jaar voor een vers en schoon stuk van de rol die we nog over hebben. Deze folie is zeer geschikt voor onregelmatig gevormde vijvers zoals die van ons en kan perfect met een schaar en hobbymes in de juiste vorm getrimd worden. Voorts zitten i n mijn overkapping twee luiken van ongeveer 80 x 80 cm die ik wel in tunnelplaat heb uitgevoerd. Dit omdat ze makkelijk te openen zijn. Eén luik dient als dage lijks inspectie- en voerluik en het andere luik kunnen we gebruiken indien er onderhoudswerkzaamheden aan de vijver moeten gebeuren of om in geval van nood een Koi te kunnen scheppen. De luiken staan op
zonnige dagen op een kier of helemaal open en de Koi genieten daar zichtbaar van. ’s Nachts zijn de luiken altijd dicht om afkoeling tegen te gaan. Bedenk bij het maken van een overkapping dat afkoeling van een vijver plaats vindt aan het oppervlak en door de wind. Zo kun je in sommige beschutte tuinen zelfs al volstaan met een simpele opstaande rand van tunnelplaat om het ergste afkoelen van de vijver tegen te gaan. Kleine kieren en gaten in de overkapping zijn dus de zwakke plekken waardoor de kou alsnog roet in het eten kan gooien. Dit betekent niet dat een overkapping potdicht moet zijn, integendeel. Zorg er altijd voor dat het dak van de overkapping het water niet raakt en dat de vijver altijd kan “uitgassen”. Een klein luikje of een verstelbaar kiertje uit de wind is al voldoende om de dampen die zich boven het wateroppervlak verzamelen af te voeren waardoor een optimale afvoer van koolstofdioxide (CO2) en toevoer van zuurstof (O2) gewaarborgd is. Bij zonnige windstille dagen in de winter gooi ik de luiken wagenwijd open of kun je een of meerder tunnelplaten wegnemen. De Koi vinden dit echt super, komen in actie en genieten net als wij zichtbaar van het winterse zonnetje. Hieruit blijkt maar weer eens dat het einde van het koiseizoen een rekbaar begrip is. Onze Koi zijn dankzij de overkapping en de daaraan gekoppelde nog redelijk aangename temperatuur de hele winter behoorlijk actief. Elke ochtend liggen ze te wachten onder het voerluik tot we die open doen en ze hun handje voer krijgen. Wanneer de dag aanbreekt dat we ze gaan laten vasten is dat bij ons bepaald door een klein rekensommetje. De watertemperatuur is toch nooit lager dan negen graden dus besluiten we eerst hoeveel weken we de Koi laten vasten en tellen die terug vanaf eind maart. Vanaf eind maart kunnen we er redelijk op vertrouwen dat het voorjaarszonnetje de boel weer gestaag gaat opwarmen tot boven de tien graden en de temperatuur van het water waarschijnlijk ook niet meer daaronder zal zakken. Dus in ons geval laten we de Koi vasten in de maanden januari/februari. Denk alsjeblieft niet dat vasten zielig is. Koi kunnen prima lange tijd zonder voedsel. Bouw de hoeveelheid voer in de winter rustig af totdat je helemaal niet meer voert. De eerste en de tweede dag zullen je Koi nog steeds bedelen, maar de derde dag hebben ze het door en vragen niet meer om eten. En als het goed is, dan zijn er altijd nog wel wat algjes waar ze aan kunnen sabbelen tijdens de vastenperiode. Succes en gezonde Koiseizoenen toegewenst,
NEDKOI Mike van Zijl
