DIRECTE METHODE op een tijdelijke ondergrond van kalk of klei

Mosaic Art School - Ravenna, ITALY - www.mosaicschool.com

DIRECTE METHODE op een tijdelijke ondergrond van kalk of klei Het mozaïek wordt eerst gemaakt op een tijdelijk bed van kalkmengsel (kalkputty). Het moet een aan de lucht drogende gebluste kalk zijn, geen hydraulische kalk. Om het bed zacht te houden moet het oppervlak worden besprenkeld met water en toegedekt met plastic. Op deze manier blijft het weken/ soms maandenlang zacht. De ondergrond voor het bed kan alles zijn want het is toch tijdelijk. De ondergrond dient wel eerst ruw te worden gemaakt Het voorbeeld mozaïek wordt overgetrokken op een transparant (tweemaal om te zorgen dat het niet spiegelverkeerd wordt gemaakt). Elk steentje wordt overgetrokken met een puntje in bepaalde kleuren of contouren om te weten hoe de tekening loopt.

Daarna wordt de tekening overgenomen op de tijdelijke ondergrond van klei of kalk. Voor het overbrengen wordt het papier geperforeerd om te zorgen dat er geen luchtbellen onderkomen bij het overbrengen. Daarna duurt het enkele uren voordat de inkt in de kalk is opgedroogd. I.p.v. kalk kan er ook gewerkt worden met pottenbakkersklei, maar dan op een niet waterabsorberende ondergrond. Klei droogt sneller en moet regelmatig met water worden besproeid. Neem een juiste houding aan en hou afstand tot je werk. Hardy wordt naast je geplaatst. Begin met een duidelijke lijn achter elkaar te zetten en niet her en der een steentje. De steentjes worden met de hand ingebracht. Een pincet is alleen voor het eruit halen. Gebruik altijd de binnenzijde van het marmer/glas en niet de buitenkant. Deze is vaak te glanzend. Duw de steentjes tot halverwege de lime. De steentjes hoeven niet allemaal even groot te zijn en naadloos op elkaar aan te sluiten. Voor vloeren moet je de ruimte wel zo klein mogelijk houden want daar zijn de gaten sneller te zien dan bij een muur of plafond.

Belangrijk bij het mozaïek is het totaalbeeld van een afstand, want mozaïeken horen niet van dichtbij bekeken te worden. Daarom is het ook niet erg als er oneffen steentjes worden gebruikt en ze niet naadloos aansluiten. Te grote en te kleine stukken in het werk trekken echter de aandacht naar zich toe. Dit kan in modern werk juist met opzet worden gebruikt, maar is in traditioneel werk een grote fout. Het is een afwijkende grootte die de aandacht trekt, niet de kleur. Voor kleine mozaïeken wordt klei gebruikt als tijdelijke drager. Het houdt de tesserae beter vast, maar droogt sneller aan de lucht.


Voor de achtergrond begint men eerst met het omtrekken van het werk in 1 of 2 rijen [soms meer]. Ook om de buitenkant kan een rand worden gelegd. Dan pas wordt de rest opgevuld in rechte lijnen en met zo gelijk mogelijke grootte steentjes. Aan de afwerking van de achtergrond herkent de expert de meester en daar wordt ook als eerste naar gekeken. Zodra het mozaïek klaar is moet de achterkant nog even drogen1.

Dan wordt er natgemaakt (voor de flexibiliteit; soms zit er nog wat stijfsel in) kaasdoek of verbandgaas2 overheen gelegd en de bovenkant ingesmeerd met beenderlijm; geen al te dikke laag. 1 uur laten drogen (hoe droger de lijm, des te makkelijker te verwijderen). Voor hele grote werken een tweede laag gaas aanbrengen en met een natte kwast insmeren.

Het werk wordt met een spatel losgemaakt van de tijdelijke ondergrond en schoongemaakt van de lime. Tussen de steentjes wordt alleen het ergste weggehaald. Restant gaas langs de randen afknippen.

Vervolgens wordt er een dunne laag cement in een frame aangebracht (of permanente ondergrond) en een laag op de achterkant van het mozaïek ter hoogte van de meest uitstekende tesserae. Al te hoge tesserae kunnen worden weggeknipt.

Het werk wordt in het frame gezet zoals je een appeltaart uit de vorm haalt. Vanuit het midden naar buiten aandrukken met de vlakke hand om overtollig cement en lucht eruit te drukken: restanten wegschrapen

Tenslotte wordt er een dun papje van voegsel, zand en water gemaakt en tussen werk en frame gegoten tot een stukje onder de rand. Aftikken om de luchtbellen eruit te krijgen. Laten drogen.

1

als er geen tijd is om de kalk langer te laten drogen, dan is er extra stap nodig. Zand (zonder zout) en marmerstof wordt erin geborsteld zodat het vocht uit de lijm niet in de kalk trekt. Oppervlakte daarna wel goed schoonborstelen. 2 gebruik nooit synthetisch doek; de hitte van de lijm kan het doen smelten.


Afwerking Wanneer de lijm opgedroogd is en het werk droog, wordt er voor minimaal enkele uren een koude, natte doek over het werk gelegd. De lijm absorbeert het water en het gaas laat los.

Vervolgens wordt er flink geschrobd. Het is normaal als er steentjes loslaten, die kunnen later erin terug worden geplakt. Probeer bij het schrobben het cement te vermijden. Giet er telkens warm water over en uiteindelijk afspoelen met koud water en dan laten drogen (rechtop en niet liggend).

Als het werk gedroogd is kunnen onregelmatigheden (cement, lime) met tandartsgereedschap eraf worden gehaald. Eventueel witte stukken tussen de steentjes kunnen worden gekleurd met pigmentpoeder vermengd met water en daarna schoon deppen. Flink nat maken. Overtollig kleursel droogt weer op tot poeder en kan met een zachte borstel van de tesserae worden geveegd. Pas op met marmer, want dat is poreus en absorbeert de kleurstof. Lijst en cement kunnen met acrylverf worden geschilderd.

INDIRECTE METHODE Maak een ontwerp op papier en dip elk te plaatsen steentje in de lijm om vervolgens op z'n plaats in het papier te zetten. Gebruik zoveel mogelijk steentjes van dezelfde hoogte. Knip het papier vervolgens langs de lijnen van het patroon uit (dus niet in vieren knippen) en installeer het op z'n plaats in het cement zoals de directe methode. Als het is gedroogd kan het papier met water worden verwijderd. Meestal wordt het daarna gevoegd om te zorgen dat er geen vuil tussen de spleten komt. Voor de stevigheid is het niet nodig. Voor kleine werkstukjes kan je ook boeklon gebruiken, maar alleen voor marmer en tegels. Glas blijft niet plakken. Eventueel kan er ook papier of gaas op de achterkant worden geplakt als je het werk niet door jezelf wordt geïnstalleerd. Het werkt dan als gewoon tegelzetten.


Gereedschap Hamer

met en zonder widia, in 450 en 800 gram

Hardy

de Hardy wordt in een houten basis gezet. In feite kan het overal in geplaatst worden, als het maar stabiel is. Maar hout absorbeert de schok van het slaan. Met je arm op 90 C heb je de beste werkhouding. Boor een gat in de bovenkant van het hout en beitel die verder uit. De punt van de Hardy mag niet de bodem raken en wordt ook niet permanent vastgezet. Met een blokje hout en hamer erin vasttikken. Hij moet er wel weer uitkunnen om te worden geslepen.

Pincet

voor het eruit halen van verkeerd gezette tesserae of plaatsen van micromozaïek

Tang

alleen voor kleine precisiestukjes, dunne stukken en op locatie. Kan bij veel gebruik echter voor polsblessures zorgen

De marmerset is van staal, zachter en goedkoper. De smaltiset is van staal met widia omdat het glas harder is. Set is daarom ook duurder. Als het materiaal te hard is om te hakken zal je een zaag moeten gebruiken. Ook handig is een soort slagschaar. Beste kan je beginnen met een gewone Hardy en een hamer met widia. Widia op widia zorgt ervoor dat de hamer kan breken.

Materialen Smalti Getemperd glas dat gecontroleerd kan worden gesneden/gehakt. Gewoon glas breekt zoals het zelf wil. Smaltipizza's snij je in kleinere stukken met een glassnijder. Breek het niet met Hardy en hamer, want dan breekt het in stukken. Elke kleur heeft zijn eigen prijs. Smalti is verkrijgbaar: * per pizza van 2 kilo bij de fabrikant (goedkoper, maar alleen grote hoeveelheden tegelijk) * In grove stukken * In zakken pre-cut per kilo * Harlequin-mix: wat over is, per kilo. Goedkoop, maar je weet niet wat je krijgt. * via de detaillist: duurder, maar je kan kleine hoeveelheden kopen. Italiaanse firma's kunnen kleuren exact kopiëren zodat je per kleurnummer kunt bestellen. Andere firma's kunnen dat niet. Kijk voor marmer ook eens bij badkamerfabrikanten. Goud en zilver Aangezien metaal en glas niet aan elkaar smelten wordt op een nog hete glasplaat een blaadje bladgoud gelegd, besprenkeld met glasschaafsel en vervolgens in een zeer hete oven gezet zodat het goud in het glas is ingebed. Hoe het precies in zijn werk gaat is geheim. Vroeger gebruikte men ook bladzilver, maar dat wordt zwart zodat tegenwoordig een legering wordt gebruikt. Ook bestaat er zoiets als 'coloured gold'. De kleur ontstaat doordat het glas getint is. Erg duur. Vroeger werd dunner bladgoud gebruikt zodat het craqueleerde als het werd verhit. Tegenwoordig gebruikt men dikkere velletjes. Goud werd vroeger alleen gebruikt voor religieuze afbeeldingen en moest het goddelijke benadrukken. Het werd als symbool gebruikt en niet als kleur. Later werd het ook gebruikt om te accentueren, zoals in het haar, einde van een ster etc. Denk eraan dat goud het licht reflecteert. Des te meer goud, des te duurder lijkt het [belangrijk voor toeristen]. Van ver in een donkere ruimte [kerk] geeft het een impressie van licht. In een zonnige huiskamer gaat het domineren. Kies goud en glanzende tesserae dus bewust en met een reden.


Lijm Beenderlijm: De goedkoopste beenderlijm is het beste, de duurdere lijm is te zwak. Tarwelijm: Allerbeste lijm is tarwelijm, maar dat duurt veel langer om te drogen (4 a 5 dagen). Kan ook niet bewaard worden want het beschimmelt. Prima voor kleine werkstukken, voor grotere werken moet een eetlepel PDA elmers lijm worden toegevoegd. Laat zich wel erg makkelijk verwijderen. Tarwe opkoken met water tot het een stroperig substantie wordt; dan kan het worden gebruikt. Ook te gebruiken is huidenlijm of behangersplaksel met een lepeltje PVA. Gebruik nooit PVA want dat is wel te vermengen in water, maar lost NIET op in water. Voor heel plat werk kan het nog wel. Cement Keuze van cement en ondergrond wordt gebaseerd op de grootte van het werk en de locatie waar het geplaatst wordt. Cement met acrylic resins maakt het meer flexibel (ready made); is duur maar praktisch. Gewoon Portland cement droogt langzamer en er is een grotere laag voor nodig waardoor het ook zwaarder wordt. - grijs, wit en gekleurd - dik en dun cement (belangrijk voor vervoer) - water- of hittebestendig (badkuip, haard etc.) - snel of langzaam drogend - er zijn ook allerlei toevoegingen om het langzamer te laten drogen Vraag info aan de producent over de samenstelling. Verkopers weten dat vaak niet. Gekleurd cement is alleen praktisch voor kleine werkstukken omdat je dan de portie in een keer kunt aanmaken. Als je bij moet maken wordt de kleur nooit helemaal hetzelfde. Kleuren worden altijd pastelkleuren. Hoe meer kleurstof je gebruikt, des te zwakker wordt het cement. * Ready-made cement: om werk in het frame te zetten * 3 delen portland cement: 1 deel zand, aangemaakt met water * Cement voor rondom het werk om het frame op te vullen bestaat uit 1 deel voegsel en 1 deel zand of marmerstof of steenmeel (zonder zout). Het zand zorgt ervoor dat het niet breekt als het droogt. Droogtijd 48 uur. Gebruik voegsel met zand nooit voor een vloer die nog geschuurd moet worden, want dat geeft krassen. Basis De meeste mozaïeken worden niet ter plaatse gemaakt maar in een atelier. Voor werk dat binnen wordt geplaatst is elke ondergrond prima: hout, styrofoam etc. Wanneer het in een natte omgeving of buiten wordt geplaatst is het lastiger. Dan moet de ondergrond tegen hitte, vocht en kou kunnen. Aerolam, wordt gebruikt voor boten en vliegtuigen, is hiervoor prima geschikt maar ontzettend duur. Aerolam bestaat uit aluminium met daaromheen gaas met fiberglas en hars. Imitaties zijn goedkoper. Het vooral veel gebruikt bij restauraties (o.a. Fresco's) en moet speciaal worden besteld. Elke basis moet eerst ruw worden gemaakt. Dit kan met het cement, kattegrit, schuren etc. Kleur Vroeger was het erg moeilijk om een constante temperatuur te handhaven bij het maken van smalti. Het verschil in temperatuur gaf dan ook verschillende gradaties in de kleur. Men had in die tijd lang niet zoveel kleuren als nu. De kleurgradatie wordt ook bepaald door de kleur waar het naast ligt. Men had b.v. maar 1 soort rood; byzantijns rood [soort roodbruin]. Rond 1700 werd er meer lood toegevoegd waardoor er meer kleurvariatie ontstond en de kleuren constanter konden worden geproduceerd. Kleurgebruik Eigenlijk heb je niet veel kleuren nodig. Voor bv een gezicht gebruik je wit voor de lichte delen, een donkerroze voor de donkere delen en beige voor ertussen in. Daarom moet je ook eerste de contouren, lichte en donkere delen invullen en dan pas de rest. Je hoeft dus niet gelijk met 100en kleuren te beginnen.


Marmer Voor buitengebruik kan het marmer worden beschermd met vloerwas, lijnzaadolie, autowas etc. Van alles is goed als het maar ademt en niet afsluit. Insmeren / inwrijven en uitborstelen. Marmer absorbeert namelijk vocht en breekt dan als het gaat vriezen. Voor onderhoud dient de behandeling elke 6 maanden te worden herhaald.

Mosaic Art School Via Negri 14 - Ravenna, ITALY Ph/Fax +39 0544 670.610 TollFree 877.7.MOSAIC

www.mosaicschool.com

DIRECTE METHODE op een tijdelijke ondergrond van kalk of klei

Recommend Documents