Dinsdagmiddag, Vittoriano, Piazza Venezia

Dinsdagmiddag,  Vittoriano,  Piazza  Venezia     Monument  Victor  Emanuel  II   Met een immense Korinthische zuilengallerij achter zich staat in het midden een ruiterstandbeeld van Victor Emanuel II. Dit 135 meter brede en 70 meter hoge monument gewijd aan Victor Emanuel II is voltooid in 1935 en bestaat voornamelijk uit puur wit marmer uit Botticino, een gemeente in de noordelijke provincie Brescia. Boven op de zuilengalerij staan aan weerszijden twee standbeelden van een in een vierspan rijdende Victoria. Aan de andere kant, dus onder het monument is een museum gevestigd, het Musea del Risorgimento. Oorsprong en reden tot bouw

In het jaar 1878 is er opdracht gegeven tot de bouw van een monument van Victor Emanuel II door het Italiaanse parlement, vanwege het overlijden van Victor Emanuel. Hij was de eerste koning van een verenigd Italië. De bouw van het monument is allesbehalve onomstreden geweest. Om te beginnen vonden ze het gebouw simpelweg lelijk. Ook zou het gebouw te aanwezig zijn en de stijl niet passen bij de rest van het oude Rome. Verder is het monument erg ten koste gegaan van de noordelijke flank van het Capitool. Ligging monument

Het monument van Victor Emanuel II ligt op een plein, gelegen tussen de Piazza Venezia en het Capitool. Het monument is zo geplaatst dat het vanuit bijna heel Rome goed te zien is. Je kunt je echter afvragen of dat een voordeel is voor dit gebouw, omdat de Romeinen, zoals eerder gezegd, het gebouw niet bepaald mooi vonden. Bijnamen 53

Het monument staat vooral bekend onder haar bekendste bijnaam: Altare della Patria, wat zoveel betekent als Altaar van het Vaderland. Deze naam slaat op de bijnaam van Victor Emanuel II, namelijk Padre della Patria, wat Vader van het Vaderland betekent. Het altaar was echter niet geliefd bij het volk, dat hem maar lelijk vond en hem daarom de typemachine noemden, oftewel ‘la Macchina da Scrivere’. De Fransen noemden het ‘la grande tarte’, want ze vonden dat het gebouw net een bruidstaart was. Fonteinen Links en recht van het monument staan fonteinen, dit zijn representaties van de twee zeeën welke aan Italië grenzen. De linker fontein symboliseert de Adriatische Zee, de rechter staat weer voor de Tyrreense Zee.

Palazzo  &  Piazza  Venezia   Gebouwd in 336 na Chr. Is de Basiliek van San Marco een van de oudste kerken in Rome. Sinds de vijftiende eeuw is deze kerk onderdeel van het Palazzo Venetia. In de negende eeuw is het oorspronkelijke gebouw op een bronzen emmer met Jezus en zijn apostelen na omwille van een grote verbouwing verwoest en herbouwd in opdracht van Paus Gregorius IV, later is er een renaissancevoorgevel toegevoegd. De basiliek wordt door alle kanten omsloten door de Piazza Venezia. De Piazza Venezia, het “Venetiëplein, is een in het centrum van Rome gelegen plein. Het plein heet haar naam gekregen dankzij het Palazzo Venezia, een paleis aan de rand van het plein. De Piazza ligt aan de voet van de Capitolijn, naast het Forum van Trajanus en dichtbij het Forum Romanum. Vanaf het plein wordt het uitzicht als het ware gedomineerd door het enorme Monument van Victor Emanuel II. Beschrijving Palazzo & Piazza Venezia 54

De bouw aan het Palazzo Venezia werd begonnen in 1455, met als architect Francesco del Borgo. Het is gebouwd in de beginjaren van de renaissance, het uiterlijk van het gebouw laat dit ook duidelijke zien. Het gebouw zelf is namelijk nog vrij integer, met veel middeleeuwse trekken. Het gebouw ligt aan de Piazza Venezia, dit plein ontneemt zijn naam van het palazzo Venezia. Het rechthoekige plein is een belangrijk knooppunt, die Via del Corse, Via Quattro Novembre, Via del plebiscito en de Via dei Fori Imperiali komen erop uit. Ondanks dit ontbreken verkeerslichten, vaak wordt het verkeer door agenten geregeld. Het gebouw was namelijk bedoelt als accommodatie voor kardinalen, maar later veranderde dat. In 1469 werd het de woonplaats voor de paus. In 1564 veranderde dat echter wederom, om de sympathie te winnen werd het geschonken aan ambassadeurs op voorwaarde dat een deel van het gebouw voorbestemd bleef voor kardinalen. Sinds de Vrede van Campo Formio in 1797 was het de verblijfplaats voor Oostenrijkse ambassadeur. Mussolini gebruikte het echter voor zijn kantoor, maar tegenwoordig is het een museum. Bronvermelding • http://www.aviewoncities.com/rome/victoremmanuelmon ument.htm • http://bezienswaardighedenrome.plazilla.com/page/4295020566/monument-vanvictor-emanuel-ii-ofwel-il-vittoriano-alle-informatie-enalle-weetjes-op-een-rijtje David Hoekman, Maarten Stukje & Rick Kouwen

   

55

Woensdagmorgen,  Keizerfora,  Forum  Romanum     Keizerfora   Geschiedenis keizerfora

De keizerlijke fora of keizerfora bestaan uit een serie van monumentale fora (openbare pleinen) in Rome, gebouwd binnen een tijd van 150 jaar ,tussen 46 v.Chr. en 113 n.Chr.. De fora waren het hart van het Romeinse Rijk gedurende de laatste jaren van de Republiek en het Keizerrijk. De keizerlijke fora maken geen deel uit van het Forum Romanum, dat hét openbare plein was tijdens de Republiek. De fora werden gebouwd doordat het Forum Romanum niet meer voldeed. Door de groei van het rijk was het te klein geworden om alle staatszaken en handel af te wikkelen. Hierdoor begon er een steeds grotere vraag te ontstaan naar een grotere plaats om de openbare zaken af te handelen. De bouw van de keizerlijke Fora bracht de toenmalige machthebber een gelegenheid om zijn stempel op Rome te drukken, hij kon zo in één keer een heel forum laten bouwen. De Fora zijn dan ook vernoemd naar de opdracht gevende machthebbers, namelijk: Caesar, Vespasianus, Augustus, Nerva en Trajanus. Fori Imperiali

De keizerlijke Fora worden tegenwoordig getekend door de via dei Fori Imperiali, een weg dwars door alle Fora heen. De Via dei Fori Imperiali leidt van de Piazza Venezia naar het Colosseum. De brede weg werd aangelegd in opdracht van de Italiaanse dictator Benito Mussolini, die zijn kantoor op de Piazza Venezia had in het Palazzo Venezia. Hij heeft deze aangelegd om ten tijde van zijn regime met zijn troepen te paraderen. Voor de bouw van de weg tussen 1924 en 1932 werd een deel van de middeleeuwse wijk die daar lag, afgebroken: zo’n vierduizend mensen moesten hierdoor verhuizen. Mussolini’s weg kreeg de naam Via dell’Impero. Tempel van venus Genetrix

Omdat Venus in de Romeinse overlevering gezien werd als de moeder van de held Aeneas, van wiens zoon Iulus de Gens Julia beweerde af te stammen, wijdde Julius Caesar aan haar een tempel op het door hem gebouwde en naar hem genoemde Forum Caesaris in Rome. De tempel werd gebouwd 56

uit stevig marmer, met acht zuilen aan de voorgevel op een hoger podium dat langs twee trappen beklommen kon worden. Binnen in de tempel was er een beeld van Venus Genetrix gemaakt door beeldhouwer Arcesilas. Tempel van mars Ultor

De tempel van Mars, ook wel de tempel van mars de wreker genoemd, stond achteraan op het Forum van Augustus in Rome en domineerde zo de hele ruimte ervoor. Dit was een directe verwijzing naar het forum van zijn adoptievader Caesar, waar een tempel van Venus Genetrix op eenzelfde positie stond. Zo toonde Augustus dat hij net zo verbonden was met Caesar als Mars met zijn geliefde Venus.

57

Zuil  van  Trajanus   Geschiedenis forum, zuil en markten van Trajanus

Zuil van Trajanus De zuil van Trajanus werd in 107-112 na Christus gebouwd op Forum van Trajanus. De zuil werd ingewijd in 113 na Christus. De zuil is 30 meter hoog en bestaat uit achttien blokken marmer. Aan de binnenkant van de zuil bevindt zich een wenteltrap en in het voetstuk is er een ingang, die leidt tot een ruimte waar de urn met de as van de keizer en zijn vrouw te vinden is.

  Forum  van  Trajanus    

Het forum van Trajanus was het laatste en het grootste forum van de vijf keizerlijke fora van Rome. De bouw begon in 107 en het werd geopend in 112 om de verovering van Dacië te vieren. Het plein heeft een rechthoekige vorm en men betreedt het door onder een triomfboog door te lopen. Aan de weerskanten van het plein bevinden zich grote zuilengalerijen, en aan de achterkant wordt het plein afgesloten door de Basilica Ulpia. Achter de basilica verrijst de Zuil van Trajanus.

Markten  van  Trajanus   De Markten van Trajanus, een groot winkel- en kantorencomplex, werden gelijk met het forum gebouwd, maar ze horen er niet officieel bij. De markten zijn tegen de westkant van het Forum aangebouwd. Ze zijn grotendeels bewaard gebleven.

  Plein  op  het  forum  van  Trajanus  

Het plein, dat de klassieke rechthoekige vorm had, betrad men door onder een triomfboog door te lopen. Aan weerskanten van het plein bevonden zich zuilengalerijen, aan de achterzijde werd het afgesloten door de Basilica Ulpia. Voor de basilica stond een imposant ruiterstandbeeld van de keizer, terwijl achter de basilica de Zuil van Trajanus verrees.

  Zuil  van  Trajanus     Tekst  op  het  voetstuk   58

Op het voetstuk van de zuil, boven de toegangsdeur, zie je een inscriptie. De vertaling van dit opschrift luidt:

  Senaat en volk van Rome Aan de imperator, de Caesar Nerva, zoon van de goddelijke Nerva Keizer Trajanus, zegevierend in Germanië en Dacië Priester, 17e keer tribuun, zesde keer imperator, zesde keer consul, vader des vaderlands Om aan te geven hoe hoog De heuvel was die voor dit werk is weggehaald

 

De zuil geeft aan hoe hoog de heuvel was, die voor het werk is weggehaald. De zuil is ter ere van Trajanus, die wordt geprezen in de inscriptie.

  Scènes  op  de  zuil     De reliëfs die je ziet op de zuil onderscheiden 114 scènes. De afbeeldingen moeten gezien worden als een epische verwerking van de oorlogshandelingen. Er worden in totaal 2500 mensen afgebeeld, waaronder de keizer 60 keer. De scènes zijn in chronologische volgorde, van onder naar boven, vanaf het begin van de strijd tegen Dacië tot aan de overgave van de Daciërs.

Oorspronkelijk  stond  boven  op  de  zuil  een  bronzen   beeld  van  keizer  Trajanus.  Paus  Sixtus  liet  in  1588  een   beeld  van  de  heilige  Petrus  op  de  zuil  plaatsen.         Dacische  oorlog     De Romeinse Keizer Trajanus vond dat het Dacische rijk een bedreiging was voor de veiligheid van de Romeinse provincies ten zuiden van de Donau. Ook waren er economische problemen in Rome, die kwamen door de militaire campagnes van Europa en door het geringe gehalte aan goud in de muntstukken. Dacië had aantrekkelijkere goudmijnen dan Rome, wat ook een oorzaak was van het conflict. Trajanus begon in 101-102 na Christus een oorlog tegen de Daciërs. Een tweede veldtocht volgde in 105-106 59

n. Chr, waarbij de Daciërs werden verslagen. De hoofdstad van Dacië werd volledig afgebrand en meer dan 150.000 inwoners werden als slaven weggevoerd. Na de overwinning werden immigranten uit Italië en de Romeinse provincies ten zuiden van de Donau naar het gebied gekoloniseerd. Als overwinning werd het forum van Trajanus gebouwd.

      Bron reconstructie en plattegrond: http://www.teggelaar.com/rom e-dag-3-vervolg-3/ Bronnen:

ROME,  leven  met  het   verleden  (themaboek  KCV)  –   Caroline  Fisser    Kijkwijzer  in  Rome  -­‐   Smarius,       http://nl.wikipedia.org/wiki /Keizerlijke_fora   http://www.architectenweb.nl/aweb/archipedia/archipedia. asp?id=430      

60

61

  62

Forum  Romanum  1   Curia en Rostra De Curia vormde samen met de Rostra en het Comitium een belangrijk deel van het Forum Romanum. Na de bouw van deze werken, onder aanvoering van Tullus Hostillius, werd het Forum Romanum het politieke centrum van de stad. De Curia was het Senaatsgebouw. In dit gebouw vonden de vergaderingen plaats tussen de senatoren. De voorzitter sprak vanaf een verhoging. Er was plek voor 300 senatoren, waarvan de belangrijksten vooraan zaten. Het gebouw was prachtig ingericht. Zowel de muren als de vloer zijn van marmer. Tegen de linker en rechter muur staan de Plutei Traiana, beelden waarop Trajanus te zien is die het volk helpt. Ook de voorgevel zag er vroeger mooier uit met een mooi betegelde muur en grote bronzen deuren. De deuren die er nu inzitten zijn replica’s van de echt, welke in de basiliek van Sint-Jan van Lateranen staan. De Curia is vier keer afgebrand. De eerste brand was in 80 v. Chr., maar werd ook weer opgebouwd door Sulla. In 52 v. Chr. was het weer raak. Toen het onder Caesar weer herbouwd werd veranderde hij de naam van Curia Hostilla in Curia Julia. Ook in 64 na Chr. en 283 na Chr. is het gebouw in vlammen opgegaan. Het volk werd toegesproken vanaf de Rostra. Deze diende als spreek gestoelte voor consuls en andere politici. Voor de Rostra lag het Comitium, een plein waar het volk zich verzamelde op het moment van zo’n toespraak. Ook werden hier verkiezingen gehouden. De naam Rostra komt van de scheepsnebben die de Romeinen buit hadden gemaakt in de 1e Punische Oorlog. Deze puntige objecten die de schepen gebruikten om de vijand te rammen, dienden nu als speren waar vijandelijke hoofden op werden gespietst. Het bekendste slachtoffer is de senator Cicero die in opdracht van Antonius is vermoord, nadat hij zich in de senaat had 63

uitgesproken tegen hem. Antonius was in machtsstrijd met Octavianus en Lepidus. Toen deze drie een overeenkomst hadden de macht te delen, spraken zij ook af dat zij hun ergste vijand ongestraft mochten doden. Antonius liet Cicero vermoorden en zijn hoofd werd op de Rostra gespietst.

Rostra

De tempel van Saturnus Saturnus De tempel van Saturnus is, zoals de naam al zegt, gewijd aan Saturnus uit dankbaarheid voor de overwinning op de Sabijnen. Saturnus is de god van de landbouw en het uitgezaaide graan. Saturnus wordt alleszins geassocieerd met de landbouw. Ook is onze lievelingsdag naar hem vernoemd, Saturni Dies (zaterdag). Bouwgeschiedenis van de Tempel De Templum Saturni is een van de oudste tempels in Rome, gebouwd in 497 v Chr. en later nog eens gerestaureerd in 42 v Chr. Ze hebben de tempel moeten restaureren vanwege een grote brand, de restauratie is betaald door buit van de oorlog met Syrië. Ook moest de tempel gerestaureerd worden in 283, toen het 64

wederom was beschadigd door een brand. Voor deze restauratie werden veel materialen hergebruikt. De inscriptie in de Tempel Vanwege de laatste brand staat op de tempel de volgende inscriptie: SENATVS POPVLVSQVE ROMANVS INCENDIO CONSVMPTVM RESTITVIT. Senaat en Romeins volk hebben het door brand verwoeste, hersteld De functie van de Tempel De tempel had naast de religieuze functie ook een politieke functie. De tempel diende namelijk als aerarium(staatskas). Hierin werd als het goud en zilver bewaard. Niet alleen het goud en zilver werd hier bewaard, ook de officiële weegschaal en de aquila (veldteken) werd hierin bewaard. Later werd het aerarium verplaatst naar het door Quintus Lutatius Catullus gebouwde Tabularium. Sindsdien werd het Tabularium dus gebruikt als aerarium. De Saturnalia Ook de romeinen hadden wel eens wat te vieren, op elke 21 december vierden ze de Saturnalia. Het was een feestdag waar iedereen kon aan deelnemen. De scholen gaven deze dag vrijaf. Het was streng verboden om op de feestdag van Saturnus een oorlog te beginnen. Rechtbanken waren gesloten en veroordelingen werden uitgesteld. Met andere woorden: het hele openbare leven lag stil. Iedereen kreeg dan ook de kans om mee te vieren en dit maakt van de Saturnalia een van de populairste feesten onder de bevolking. De Boog van Septimius Severus

65

De boog van Septimius Severus is een van de 5 triomfbogen op het Forum Romanum in Rome. Deze uit baksteen en travertijn opgetrokken boog is gebouwd in het jaar 203 n. Chr in opdracht van de senaat en diende als geschenk voor keizer Septimius Severus en zijn zonen Caracalla en Geta. De boog is 23 meter hoog, 25 meter breed, 12 meter diep en heeft 3 doorgangen. De middelste is 12 meter hoog en 7 meter breed en de twee zijbogen 7,8 meter hoog en 3 meter breed. Ook is hij rijkelijk versierd met vele composietzuilen en 4 friezen, zoals dit bij vele triomfbogen het geval was. Deze 4 grote friezen hangen boven de zijdoorgangen en ze moeten de overwinningen van Severus in het oosten afbeelden. Damnatio Memoriae

66

Caracalla of Marcus Aurelius Antoninus Geta of Publius Septimius Geta Sinds 209 waren de broertjes Septimius medekeizer met hun vader en bestuurden zij het almachtige romeinse rijk. Toen hun vader in 211 n. Chr stierf ging het helaas fout, want de broertjes konden nooit zo goed met elkaar overweg. Zelfs hun vader, die ze op zijn sterfbed meerdere malen op het hart had gedrukt geen ruzie te maken en het rijk wijs te besturen, mocht niet baten. Na het wegvallen van Severus vervreemden ze alleen maar verder tot het punt waar ze van plan waren het rijk in 2 delen te splitsen. Geta kreeg oost en Caracalla west. Hier stak hun moeder een stokje voor en Caracalla stelde voor om dan met zijn 3en een oplossing te vinden en Geta en de moeder gingen akkoord. Toen Geta eenmaal op de afgesproken plek en tijd arriveerde liep hij rechtstreeks in een hinderlaag van Caracalla, die vanaf dat moment alleenheerser zou zijn.

67

Plattegrond Forum Romanum 1. 2. 3. 4. 5.

Curia Rostra Tempel van Saturnus Tabularium De boog van Septimus Severus

Gemaakt door: Lars Siemeling 5D Guus Bontjer 5D Pieter Holtman 5B

Forum  Romanum  2  

De  boog  van  Titus   In de eerste twee eeuwen van onze jaartelling kwamen de Joden drie keer in opstand. Respectievelijk van 66-70 n. Chr., 116-117 n. Chr. en 132-135 n. Chr. De Joden wilden niet toegeven aan de religieuze eisen van de Romeinse keizers. Titus was bij de eerste Joodse oorlog betrokken. Titus (Titus Flavius Caesar Vespasianus Augustus; 30 december 39 - 13 september 81), was een Romeinse keizer van 79 tot 81 n. Chr. Hij was lid van de Flavische dynastie en volgde zijn vader Vespasianus op na zijn dood. Daarmee werd hij de eerste Romeinse keizer die de troon besteeg na zijn eigen vader. Er waren eerder al kleine confrontaties tussen de Joden en de Romeinen, dit had echter nog nooit tot een opstand/oorlog geleid. Tot dat keizer Nero de opdracht gaf aan Gessius Florus een groot bedrag uit de Tempelkas te halen, die bestond uit een soort winstbelasting wat iedere Jood jaarlijks afstond voor de 68

instandhouding van de Tempeldienst. Toen brak de opstand uit in Caesarea nadat Grieken de plaatselijke synagoge hadden ontheiligd. De opstand sloeg over naar Jeruzalem, daar werd het Romeinse garnizoen overmeesterd door de Joden. Keizer Nero greep in en stuurde zijn generaal Vespasianus naar Caesarea met 60.000 legioensoldaten. In 68 n. Chr. had hij Galilea en de kusstrook weer rustig gekregen. In de tussentijd was keizer Nero overleden (68 n. Chr.). Door zijn eigen soldaten werd Vespasianus tot keizer benoemd. Dit betekende dat hij naar Rome moest om te besturen. Hij liet het verder neerslaan van het verzet over aan zijn zoon, Titus. Titus liet er duidelijk geen gras over groeien en begon meteen met de belegering van Jeruzalem. De Joodse verdediging was erg verzwakt door de hongersnood, dat was het moment dat de Romeinen begonnen met de laatste bestorming op 30 augustus van het jaar 70. Dit wordt nog steeds herdacht door de joden op Tisja be’Aaw. De verdediging was gebroken en ze verbrandden de hele stad. Ook al wilde Titus de tempel ongeschonden in handen krijgen, ging deze ook in vlammen op. Naar schatting zijn er tijdens deze oorlog tussen de 600000-1300000 doden gevallen. Na de dood van Vespasianus in 79 volgde Titus hem op als keizer. Tot het jaar 81, hij stierf plotseling aan en dodelijke ziekte en werd opgevolgd door zijn broer, Domitianus. De triomfboog van Titus

Deze staat op het hoogste punt van de Via Sacra. Hij is gebouwd in 81 n. Chr. om de overwinningen van keizer Titus en zijn vader, Vespasianus, op de Joden (71 n. Chr.) te herdenken. Hij is gerestaureerd door Valadier in 1821. Aan de voor- en achterkant staan bovenaan twee teksten, die hieronder staan beschreven. Binnenin de boos zijn drie reliëfs te zien.

69

INSIGNE RELIGIONIS ATQVE ARTIS MONVMENTVM VETVSTATE FATISCENS PIVS SEPTIMVS PONTIFEX MAX(IMVS) NOVIS OPERIBVS PRISCVM EXEMPLAR IMITANTIBVS FVLCIRI SERVARIQVE IVSSIT ANNO SACRI PRINCIPATVS PIVS XXIIII Monument van opvallend religie en ook kunst door verval uiteengevallen: Pius de Zevende, pontifex maximus, door nieuwe werken het oude exemplaar vervangend heeft opgedragen dit te versterken en te bewaren. In het jaar 24 van zijn heilige primaatschap. SENATVS POPVLVSQVE ROMANVS DIVO TITO DIVI VESPASIANI F(ILIO) VESPASIANO AVGVSTO Senaat en volk van Rome (heeft deze boog opgericht) voor Divus Titus Vespasianus Augustus, zoon van Divus Vespasianus. Op de rechterkant aan de binnenkant staat een vierspan waarop Titus zijn triomftocht houdt. Voorafgegaan door de godin Roma, die de paarden aan de leidsels vasthoudt en leidt. Achter de keizer zijn afgebeeld een Victoria en twee mannelijke figuren: een jongeman met bloot bovenlijf en een oude man in toga, welke het Volk en de Senaat moeten representeren. 70

Kijkend in de richting van het Forum Romanum ziet men op de linkerkant de 7-armige Joodse kandelaar (menora) die in de triomftocht van Titus meegedragen wordt. Er worden ook nog andere voorwerpen uit de tempel meegedragen. Waaronder waarschijnlijk een bord waar alle veroverde steden op staan. Het cassettenplafond in het centrum van de boog stelt Titus voor die door een adelaar (de vogel van Jupiter) naar de hemel gebracht wordt (verwijzing naar de vergoddelijking van een keizer na zijn dood).

Woensdagmiddag,  Keuzeprogramma   Donderdagmorgen,  Vrije  ochtend    

71

Donderdagmiddag,  Capitool  S  Maria  in  Aracoeli,     Forum  Boarium  Tibereiland   Capitool   Het Capitool ook wel de Capitolijn genoemd en wat in het Italiaans: Campidoglio betekent, is één van de zeven heuvels in Rome die in de legende van Romulus en Remus genoemd wordt. De heuvel heeft twee toppen een zuidelijke (circa 49 meter hoog) en een noordelijke top (circa 46 meter hoog), maar eigenlijk werd alleen de zuidelijke top Capitolium genoemd. De noordelijke top werd Arx (burcht) genoemd. Op de zuidelijke top werd in de 6e eeuw v. Chr. De Tempel van Jupiter Optimus Maximus, Juno en Minerva gebouwd. In die tijd was dit de belangrijkste tempel van Rome. Deze tempel werd ook wel de Tempel van Jupiter Capitolinus genoemd. Binnen in deze tempel waren drie aparte kamers ook wel cellae, waarin de drie goden vereerd werden. In de middelste cella werd Jupiter vereerd en aan weerszijden daarvan werden in twee kleinere cella zijn vrouw Juno en zijn dochter Minerva vereerd. De drie cella vormden zo de Capitolijnse drie-eenheid. De tempel is in totaal drie keer afgebrand en werd door keizer Domitianus (81-96 n. Chr.) groter en met minder brandbare materialen hersteld. Voor de bouw van deze grotere tempel werd een groot platform aangelegd met steunmuren, de Area Capitolina genaamd. Behalve de Tempel van Jupiter stonden hier ook de Tempel van Fides, de Tempel van Jupiter Tonans, de Tempel van Jupiter Custos en nog een paar andere kleinere heiligdommen op. Hoe het Capitool er nu uitziet, is aan Michelangelo te danken die in de zestiende eeuw een symmetrisch plein ontwierp: Piazza del Campidoglio. Het plein werd gepositioneerd tussen de twee toppen van de heuvel en werd zo het centrum van de heuvel. Ook werd er een grote trap vanaf het Marsveld aangelegd, de Cordonata, aan de noordzijde. Die kant werd hierdoor de hoofdzijde, waar dat eerst de zuidzijde was die met een steile trap vanaf het Forum Romanum te bereiken was. Boven aan deze trap stonden aan weerszijden de standbeelden van Castor en Pollux. 72

Zij waren figuren uit de Griekse mythologie. Samen werden zij ook wel de Dioscuren, zonen van Zeus genoemd. Volgens de Romeinen werden de twee broers soms plotseling in veldslagen gezien, terwijl ze op prachtige witte paarden reden en mee vochten. Er is ook een verhaal dat de twee broers na de Slag bij het meer van Regillus werden gesignaleerd toen zijn hun paarden lieten drinken bij de bron van Juturna die op het Forum Romanum stond. Aan het plein Piazza del Campidoglio ligt het Palazzo Senatorio (Senatorenpaleis), dat tegenwoordig fungeert als het officiële stadhuis van Rome, onder het bordes van dit palazzo bevinden zich aan weerszijden van een standbeeldje van de stadsgodin van Rome twee enorme liggende beelden van de riviergoden, de Nijl en de Tiber. Voor dit palazzo staat een kopie van het Ruiterstandbeeld van Marcus Aurelius keizer over het Romeinse rijk van 161 t/m 180 na Christus.  Het is gemaakt ter ere van keizer Marcus Aurelius en waarschijnlijk opgericht in 176 toen hij werd geëerd voor zijn overwinningen op de Germaanse volken, of anders kort na zijn dood in 180. Het originele standbeeld bevindt zich in de Capitolijnse Musea in de binnenhal van het Palazzo dei Conservatori. Dat Palazzo liet Michelangelo van alle middeleeuwse elementen ontdoen en versierde het met een façade die identiek was aan die van het Palazzo Nuovo dat door hem nieuw ontworpen was. Tegenwoordig bevinden zich in het Palazzo dei Conservatori en het Palazzo Nuovo de Capitolijnse Musea. Santa  Maria  in  Aracoeli   De geschiedenis van de Santa Maria in Aracoeli, die gelegen is op de noordelijke top van de Capitolijn, gaat vermoedelijk terug tot in de zesde eeuw, toen het werd gebouwd in de stijl van een Romeinse basilica. In deze kerk staat een altaar het Ara Coeli,  of het altaar van de hemel. In de negende eeuw legde het pausdom de hand op de kerk en gaf het aan de benedictijnen. In 1249 gaf paus Innocent IV de kerk aan de franciscanen die de kerk in 1320 ombouwden en uitbreidden. Vanwege de ligging vlakbij het senatorenpaleis werd de Santa Maria in Aracoeli de kerk van de Romeinse senaat. In de middeleeuwen werd de kerk een soort van forum en het politiek besturend centrum van Rome. Er 73

werden discussies gehouden en vonden volksbijeenkomsten plaats, maar tegenwoordig is de kerk belangrijk vanwege de officiële godsdienstige plechtigheden die er worden gehouden. Er zijn twee legendes over deze kerk. De eerste legende De bouw van de tempel Juno Moneta werd beloofd door de legendarische Romeinse dictator Marcus Furius Camillus tijdens de oorlog tegen de Aurunci in 345 v.Chr. De oorlog werd gewonnen door de Romeinen en de tempel werd een jaar later gebouwd op de Arx, de noordelijke heuveltop van de Capitolijn. De tempel werd op 1 juni 344 v.Chr. ingewijd. Na de eerste eeuw was er geen informatie meer over de tempel en er werden nooit restanten van gevonden. Men denkt dat deze restanten onder de Ara Coeli liggen. De tweede legende Eerst heette de kerk Santa Maria de Capitolio, de kerk is namelijk gebouwd op de ruïnes van het oude Capitool. In de 14e eeuw is de naam van de kerk veranderd in Santa Maria in Aracoeli vanwege de legende van de keizer Augustus, want hij werd verstoord door geruchten dat de Senaat hem op het punt stond hem te eren als een God. Daarom raadpleegde hij de Tiburtine Sibille (voorspellers). Terwijl zij spraken, zag de keizer een prachtige visie - de Maagd Maria staande op een altaar in een verblindend licht en het kindje Jezus in haar armen houdende en hoorde een stem die zei: "Dit is het altaar van de Zoon van God." “Natuurlijk!” zei de keizer en maakte een altaar op die locatie, de Ara Coeli, of het altaar van de hemel. Deze staat nu in de kerk Santa Maria in Aracoeli. Santo Bambino 74

De kerk staat verder bekend om Santo Bambino, dat is een olijfhouten Christusbeeld uit de 15e eeuw, door een broeder gesneden uit een boom uit de tuin van Gethsemane.  Het beeld is zo geliefd, omdat het ziektes zou kunnen genezen. Het is de gewoonte om juwelen te schenken aan de Bambino bij wonderen of verhoorde gebeden. Als de patiënt zou genezen, werden de lippen van het beeldje donkerrood, anders waren ze bleek.

Forum  Boarium     Het Forum Boarium is het oudste Forum van Rome. Forum is het Latijnse woord voor markplaats. Forum Boarium was de rundermarkt van het oude Rome, hier werden vroeger de veemarkten gehouden. De veemarkt lag aan de Tiber en dicht in de buurt bij de Portus Tiberinus, een zouthaven. Het Forum en de haven werden een belangrijk handelscentrum van het oude Rome. Het Forum is nu vernoemd naar La Bocca della Verita, een legendarische afbeelding dat nu het voorportaal van de kerk de Santa Maria in Cosmedin siert. Dit kunst werk is een marmeren schijf waarop een gezicht, waarschijnlijk van de riviergod, is afgebeeld. Het zou vroeger gediend hebben als putdeksel voor het opvangen van het bloed van de runderen die aan Hercules werden geofferd. Deze runderen zouden bekend staan dat ze handen van mensen afbeten. Ook bij La Bocca della Verita wordt er gezegd dat je hand wordt afgebeten, maar alleen wanneer je die erin steekt en een leugen uitspreekt. Hierdoor is het beeld nu een echte toeristische attractie. Het Forum heet nu Piazza Bocca della Verita. Op het Forum staan twee tempels, de tempel van Portunus en een tempel van Hercules. De tempel van Portunus is een klein heiligdom in Ionische stijl, dat werd gebouwd in de eerste eeuw voor Christus. De god Portunus had een connectie met alle havens en hij was de beschermer van de veestapel. Hij tempeltje paste dus perfect bij het Forum Boarium, wat aan een haven van de Tiber lag en waar vee werd verhandelt. In latere eeuwen werd naar de tempel verwezen als de tempel van Fortuna Verilis, dit is 75

echter een onjuiste benaming. De tempel is bewaard gebleven omdat er in 872 een kerk in werd gevestigd, de Santa Maria Egyziaca (van Egypte). De tempel van Portunus werd ontworpen door Hermodorus van Salamis. De andere tempel is gewijd aan Hercules victor of Hercules Olivarius. De tempel werd wegens zijn ronde vorm in latere eeuwen fout aangezien voor een tempel van Vesta. De tempel van Hercules werd in de tweede eeuw voor Christus opgericht, wellicht door de Romeinse generaal Lucius Mummius Achaicus, de veroveraar van Achaea (Griekenland). Hercules had als godheid een connectie met handel, hij was namelijk de god van de winst en de kooplieden. Op het Forum werden ook olijven verhandelt en Hercules Olivarius was de god van de olijvenhandel. De legendarische held en godheid zou niet ver van de tempel de koeien van de reus Cacus hebben gestolen, een mooie verwijzing naar de naam van het plein. Het is dus geen wonder dat Hercules op een Forum werd aanbeden. Ook deze tempel werd omgebouwd tot kerk, in 1475. Hierdoor is het altaar het oudst bewaard gebleven marmeren bouwwerk van heel Europa, maar het dak is wel volledig verwoest. Volgens volksgeloof durven honden en vliegen de tempel niet te betreden. Ook is er een groot bronzen beeld van Hercules aangetroffen op het forum. Het is een van de bekendste volledig overgeleverde hellenistische beelden. Op het Forum Boarium werden in 264 V.Chr. de eerste aan ons bekende gladiatorengevechten gehouden. Deze gevechten werden vroeger gehouden ter ere van een gestorvene, het waren dus eigenlijk begrafenisspelen. In 264 V.Chr. organiseerden de zonen van Decimus Brutus Pera, tijdens de begrafenisplechtigheid, een gevecht tussen drie krijgsgevangenen. Het bloed van de krijgsgevangenen werd vergoten in ere van hun vader. Dit idee stamde waarschijnlijk af van de Etrusken, bij welke het gebruikelijk was om bloedoffers 76

te brengen ten gunste van de doden zodat die in het hiernamaals een goed leven konden lijden. Dit soort gevechten kwamen steeds vaker voor en werden zeer populair. De beroemde gladiatorenspelen die in het Colosseum werden gehouden om het volk te vermaken zijn voortgekomen uit deze vroegere gladiatorenspelen. Dicht in de buurt van het Forum staat de boog van Janus. Deze werd opgericht door Constantius II, de zoon van Constantijn de Grote, om zijn vader te eren. Het is de enige overgebleven vierdubbele boog en is daarmee een quadrifons triomfboog. De triomfboog wordt waarschijnlijk de boog van Janus genoemd omdat de god Janus, welke was overgenomen van de Etrusken en geen gelijkenissen heeft met een Griekse godheid, twee gezichten heeft. Eerst heette de poort Arcus divi Constantini, de boog van de vergoddelijkte Constantijn. Pas later werd het de boog van Janus genoemd, omdat hij ook de god van de poorten en de bruggen was. Het was waarschijnlijk een handelsplaats geweest, want het kan goed dat het precies daar stond waar vier wegen bij elkaar kwamen. De basis van het bouwwerk is zo’n twaalf meter en het heeft een hoogte van wel zestien meter. De boog is gebouwd uit baksteen en daarna nog bekleed met marmer dat eerst bij andere monumenten hoorde. Onder het monument stroomt de erg bekende cloaca maxima, het Oud-Romeinse riool. Gerben Lamers, Jules Diepman Gabe Joldersma

Tibereiland   Legendes en ziekenhuisfunctie Het Tibereiland is een langwerpig eiland dat ligt in de zuidelijke bocht van de Tiber. Het eiland is ong. 270 meter lang en max. 67 meter breed, tevens staat het bekend als de locatie van de Tempel van Asclepius; de Griekse god van de geneeskunde. Er bestaan 77

twee verschillende verhalen over het ontstaan van het Tibereiland. Beide verhalen beginnen met de legende over Tarquinius Superbus, de laatste koning van Rome, die afgezet werd door de burgers in 510 v. Chr. Volgens het eerste verhaal werd het lichaam van de afgezette koning door de boze Romeinse burgers in de rivier de Tiber gegooid. Na een tijdje zette slib en klei zich vast aan het lichaam en zo ontstond, volgens het eerste verhaal dus, het Tibereiland. Het tweede verhaal gaat zo dat de boze Romeinse burgers niet zijn lichaam, maar al het graan van de velden van de koning in de rivier de Tiber gooiden en op die manier de fundering van het Tibereiland creëerden. Vanwege de duistere aard van deze verhalen bezocht tot de bouw van de Tempel van Asclepius nauwelijks iemand het eiland en werden alleen de slechtsten der criminelen ernaartoe verbannen. Aangezien de Tempel van Asclepius in 293 v. Chr. op het eiland werd gebouwd, kreeg het eiland al snel een ziekenhuisfunctie. Hoewel de tempel nu niet meer op het Tibereiland aanwezig is, staat er nu wel een ziekenhuis, Fatebenefratelli, op het eiland. Een logische verklaring waarom ze de tempel hier bouwden is dat het moeilijk is voor ziektes/zieke mensen om het eiland te bereiken.

Cloaca Maxima De Cloaca Maxima is waarschijnlijk het eerste riool ter wereld, tevens betekent de naam ‘grootste riool’. Het riool werd volgens de verhalen gebouwd in 600 v. Chr. door de Etruskische koning Tarquinius Priscus. Door archeologische opgravingen weten wij dat het riool bij de originele bouw open was en deels ondergronds lag, maar dat hij later volledig is overdekt. Vóór de bouw werd alle afwatering geregeld door een paar natuurlijke stroompjes en men vermoedt dat de Cloaca Maxima ook één van deze stroompjes volgt. 78

Het begin van de Cloaca Maxima is een plek waar een aantal stroompjes van drie van de heuvels van Rome samenkomen en stroomt dan door verschillende fora, waaronder het Forum Romanum en het Forum Boarium, waarna het uitmondt in de Tiber. Deze uitmonding is te zien vanaf de Ponte Palatino. De doelen van de Cloaca Maxima zijn door de eeuwen heen voornamelijk de afwatering van de stad regelen geweest en het dienen als riool, maar het heeft ook andere dingen mogelijk gemaakt. Een voorbeeld hiervan is dat het de verschillende moerassen heeft drooggelegd.

Overige gebouwen Hieronder volgt een opsomming van de verschillende gebouwen die ooit op het Tibereiland stonden of er nu op staan, we noemen bij deze gebouwen, waar mogelijk, het jaar van de bouw, de persoon die de opdracht tot bouwen gaf, de locatie van het gebouw en eventueel het jaar van verwoesting. - De Tempel van Asclepius; gebouwd rond 293 v. Chr. in opdracht van de Senaat. De tempel bestaat tegenwoordig niet meer. - De Pons Fabricius; gebouwd in 62 v. Chr. in opdracht van Lucius Fabricius. Het is de oudst bewaarde brug van Rome en hij is 62 meter lang. - De Pons Cestius; gebouwd in 46 n. Chr. was deze brug oorspronkelijk ong. 50 meter lang. Na gedeeltelijk verwoest te zijn werd hij in de 19e eeuw geheel herbouwd. - De Ponte Garibaldi; gebouwd tussen 1884 en 1888 volgens het ontwerp van Angelo Vescovali is deze brug 120,4 meter lang. Het eiland is echter niet bereikbaar via deze brug - San Bartolomeo all’Isola; in 998 werd op de ruïnes van de tempel een basiliek gebouwd in opdracht van keizer Otto III. Verder werd het eiland gebouwd als symbool voor een schip en om dit te symboliseren werden er langs het water muren gebouwd en kwam er in het midden van het eiland een obelisk te staan die de mast symboliseerde. 79

Geschiedenis en belang van de Tiber voor Rome Door de eeuwen heen is de Tiber een zeer belangrijke rivier geweest voor Rome. De rivier heeft het mogelijk gemaakt dat Rome over water bevoorraadt kon worden door de eeuwen heen. Door middel van opgravingen weten wij dat al in 500 v. Chr. boten van stroomopwaarts kwamen die de groei van Rome bevorderden. Verder waren er ten tijde van de Punische oorlogen zeer veel scheepswerven in de rivier en verschafte de rivier toegang tot de havenstad Ostia. Nadat deze stad verzand raakte verschafte de rivier ook nog toegang tot andere havensteden. Verder monde de eerder genoemde Cloaca Maxima ook in de rivier uit en zo kon de stad gemakkelijk van hun afvalproducten afkomen. Door Max van Beek (5E), Rutger Lemein (5C) en Ralph Tesselhof (5E)

Kaartjes  en  overzichten     1  =  Treinstation       2=  Kasteel/burcht     3=  Ingang       4=  Thermen  van  Neptunus   5=  Theater       6=  Huis  van  Diana    

7  =  Museum   8  =  Forum   9  =  Epagathiana  pakhuizen   10  =  Huis  van  Cupido  en  Psyche   11  =  Thermen  van  de  7  wijzen   12  =  Thermen  van  het  forum  

 

 

80

   

   

 

81

 

  82

 

83

  84

1. Colonnades  en  140  beelden   2. Passetto  di  Borgo     3. Pauselijk  wapenschild  van  Alexander  VII   4. De  fonteinen   5. De  Vaticaanse  Obelisk   6. Centro  del  Colonnato  (Ronde  stenen;  brandpunten  van  de  ellips)   7. Witte  marmeren  schijven  die  worden  gebruikt  als  zonnewijzers.   Twee  data  zijn  geschreven  op  elke  schijf  om  aan  te  geven  wanneer   de  middagschaduw  van  de  obelisk  die  plek  zal  bereiken.  Deze  geven   ook  de  windrichtingen  aan.   8. Fontein   9. Plek  waar  Paus  Johannes  Paulus  II  is  beschoten  op  13  Mei  1981   door  een  Turk  met  mogelijk  Russische  opdrachtgevers.  Hij  heeft  het   overleefd  en  de  dader  vergeven.   10. Bronzen  deuren  van  het  Apostolisch  paleis   13. Apostolisch  paleis   14. Appartement  van  de  paus.  Als  hij  in  Rome  is  bidt  hij  op   zondagmiddag  vanaf  het  tweede  venster  van  rechts  het  Angelus   (katholiek  gebed)  en  zegent  hij  de  menigte   15. Beeld  van  Petrus  (1838)     16. Beeld  van  Paulus.  (1838)  Hij  houdt  een  boek  vast  met  de   Hebreeuwse  inscriptie:  ‘Ik  vermag  alles  van  Hem  die  mij  kracht   geeft.’   19. De  ‘Mater  Ecclesiae’  mozaïek.  Een  dekking  van  een  raam  met   uitzicht  op  een  plein.  Gemaakt  in  opdracht  van  Johannes  Paulus  II  als   dankzegging  aan  Maria  na  de  moordaanslag.   20. Paulus  VI  hal.  Voor  toespraken  in  de  winter   23.  De  façade   24.  Het  balkon  van  de  Sint-­‐Pieter  (Urbi  et  Orbi)   25.  Klokkentorens  (Giuseppe  Valadier,  1786-­‐1790)  Rechts:    Europese   tijd.  Links:  Roomse  tijd   27.  Beelden  van  Jezus  en  apostelen  op  de  façade.     31.   Sixtijnse  Kapel   32.  Koepel  van  Michelangelo    

85

0

86

87