Ministerie van Verkeer en Waterstaat
F1J K S W c i t e r S t c i S t RIZA
Digitale Kaart Waterbodem versie 1.1 Gebruikershandleiding
werkdocument nr. 96.209x december 1996
ing. A.G.M. de Vrieze
Inhoudsopgave
1. Digitale Kaart Waterbodem (DKW) 1.1 Historische ontwikkeling Lawabo 1.2 Inzet Geografische Informatie Systemen 1.3 Korte beschrijving van het pakket DKW 1.5 Toekomstige ontwikkeling 1.6 Leeswijzer
5 5 5 5 6 6
2. De werkomgeving van de applicatie 2.1 Inloggen via een workstation of PC 2.2 Uitloggen van een workstation of PC 2.3 Opstarten en afsluiten van Arclnfo 2.4 Gegevenstransport tussen PC en workstation 2.5 Problemen bij gebruik van de applicatie
7 7 7 7 8 8
3. Het gebruik van de applicatie Digitale Kaart Waterbodem 3.1 Intro-scherm 3.2 Hoofdmenu 3.3 Topografie 3.4 Meetgegevens 3.5 Specificatie opmaak kaart 3.6 Opties 3.7 De kaartproductie in het kort 3.8 Problemen met de applicatie DKW
10 10 10 10 11 12 14 15 16
4. Technische informatie 4.1 Structuur van de applicatie DKW 4.2. Overzicht van de programma's 4.3 Toelichting per programma 4.4 Overzicht van de menu-schermen
17 17 18 19 23
Bijlage 1 Beschrijving import-bestanden
25
Bijlage 2 Commando programma voor het importeren van bestanden
29
Bijlage 3 Procedure voor kaartproductie ten behoeve van CIW/CUWVO rapportages . . .
31
1. Digitale Kaart Waterbodem (DKW) 1.1 Historische ontwikkeling Lawabo Om inzicht te krijgen in de kwaliteit van de waterbodem en de ontwikkeling daarvan is eind jaren '80 door het RIZA een programma-pakket ontwikkeld, waarmee op basis van de algemene milieukwaliteit, zoals verwoord in de derde Nota waterhuishouding, de kwaliteit van de waterbodem kan worden vastgesteld. Dit programma-pakket, het 'Landelijke WaterBodem-bestand', kortweg 'Lawabo', is verspreid onder alle waterbeheerders in Nederland en heeft er toe bijgedragen, dat de opslag en verwerking van gegevens is geautomatiseerd en de uitwisseling tussen de diverse instanties is vereenvoudigd. Thans is zijn de kwaliteitsnormen, zoals vastgesteld in de Evaluatienota Water van kracht. De applicatie 'Lawabo" is in verband hiermee in 1994 aangepast. In het verlengde van Lawabo is aansluitend de Digitale Kaart Waterbodem ontwikkeld, zie paragraaf 1.2 en verder. 1.2 Inzet Gcografische Informatie Systemen (GIS) Om de grote hoeveelheid kwaliteitsgegevens van de waterbodem ruimtelijke inzichtelijk te maken is als vervolg op de geautomatiseerde opslag en verwerking vanuit het RIZA in het najaar van 1990 een aanzet gegeven tot het in eerste instantie ontwikkelen van een presentatie pakket. In opdracht van het RIZA is in samenwerking met de Meetkundige Dienst en het bureau Geodan in 1991 het pakket 'Digitale Kaart Waterbodem' (DKW) tot stand gekomen. Voor dit pakket is gebruik gemaakt van het GIS Arclnfo. dat door de meeste diensten binnen Rijkswaterstaat wordt gehanteerd. In verband met de omvang van Arclnfo en de verwerkingssnelheid van de informatie is het pakket DKW ontwikkeld voor gebruik op een workstation, dat werkt onder het Unix besturingssysteem. 1.3 Korte beschrijving van het pakket DKW Het pakket DKW is in eerste instantie ontwikkeld voor de presentatie van de toetsresultaten van waterbodemgegevens op landelijke schaal. In 1994 is het pakket uitgebreid met een mogelijkheid toetsresultaten van waterkwaliteitsgegevens en biologische gegevens te presenteren ten behoeve van de Landelijke watersysteem-rapportage van de CIW/CUWVO. Deze gegevens kunnen worden gegenereerd met resp. de applicatie NoToVe en met de ecologische beoordelingsprogramma's van de STOWA. Het landelijk schaalniveau is uitgangspunt geweest bij het opstellen van de topografische bestanden (een dimensionaal). Voor de topografische ondergrond zijn alle Rijkswateren en ca. 300 regionale wateren gedigitaliseerd vanaf topografische en waterstaatskaarten (schaal 1:50.000) en in afzonderlijke bestanden opgenomen. Dit geldt ook voor de Rijks- en provinciegrenzen en ca. 20 grotere steden. Verder zijn de namen van de Rijkswateren, provincies en steden opgenomen in bijbehorende label-bestanden. Alvorens de met behulp van Lawabo, Notove of ecologische beoordelingsprogramma's verkregen toetsresultaten kunnen worden gepresenteerd via DKW dienen nog een aantal handelingen pas te vinden, die in deze handleiding zijn beschreven. Wanneer deze
handelingen zijn verricht, kan in een geheel menu-gestuurde omgeving, met het programma pakket DKW naar keuze de topologie worden opgebouwd en kunnen de verschillende kwaliteitsgegevens uit de beschikbare bestanden worden ingelezen. Per bemonsteringslokatie is het mogelijk gelijktijdig van maximaal 9 parameters een kwaliteitsbeoordeling voor de waterbodem weer te geven op basis van de normering volgens de EvaluatieNota Water. Voor de waterkwaliteit en biologie zijn een beperkter aantal parameters beschikbaar. In een bij behorende legenda zijn de geselecteerde waterbodem-parameters en hun klassegrenzen opgenomen voorzover bekend. Nadat op het beeldscherm de kaart is opgebouwd. kan met behulp van een thermische plotter (Calcomp) of een inktjet (HP paintjet) de samengestelde kaart in kleur worden afgedrukt. Voor de presentatie van waterkwaliteits- en biologische gegevens wordt afhankelijk van de gekozen parameters gebruik gemaakt van verschillende legenda-typen. Deze worden door de applicatie automatisch gegenereerd. De route voor het vervaardigen van waterkwaliteitskaarten verloopt verder overeenkomstig aan die voor de waterbodem. 1.5 Toekomstige ontwikkeling Met het thans ontwikkelde pakket kan een beeld worden geschetst van de kwaliteit van het water, de waterbodem en de biologie. Voor de waterbodem geldt, dat naast het verkrijgen van inzicht in de ontwikkeling van de kwaliteit van de waterbodem het ook van belang is inzicht te krijgen in de hoeveelheid verontreinigde waterbodem. Hiertoe is niet alleen informatie nodig over de bemonsteringslokatie maar ook over het omringende gebied, waarin meerdere bemonsteringslokaties gelegen kunnen zijn. De presentatie van kwaliteitsgegevens van meerdere lokaties in een gebied kan visueel op problemen stuiten. In dergelijke gebieden kan worden overwogen de puntgegevens te generaliseren naar vlakgegevens. Voorwaarde hierbij is, dat deze lokatiepunten in een homogeen opgebouwd gebied zijn gelegen en verantwoord aan elkaar zijn te relateren. Dit zou kunnen gelden voor bijvoorbeeld sedimentatiegebieden. De inzet van een GIS bij presentatie en nadere analyse van de gegevens ligt voor de hand. Bij de verdere ontwikkeling van het programma-pakket is rekening gehouden met de toepassing voor andere thema's. Met geringe aanpassing van de programmatuur kunnen. gebruikmakend van de gedigitaliseerde ondergrond. ook voor andere dan de hier genoemde thema's kaarten worden vervaardigd. 1.6 Leeswijzer In hoofdstuk 2 is nader ingegaan op de werkomgeving van de applicatie en het opstarten van Arclnfo. Voor het dagelijks gebruik van de applicatie DKW is voor de gebruiker in hoofdstuk 3 aan de hand van een aantal menu's een beschrijving gegeven. Een algemene technische beschrijving voor het onderhoud van de applicatie is beschreven in hoofdstuk 4. In de bijlagen is aanvullende informatie gegeven over onder meer de formats van de databestanden. die door de applicatie kunnen worden gebruikt. Voor de invoer van nieuwe bestanden is met name bijlage 1 van belang. In verband met het vervaardigen van kaarten voor de Landelijke watersysteem rapportage, die jaarlijk voor de CIW/CUWVO wordt opgesteld. is in bijlage 3 een procedure beschreven.
2. De werkomgeving van de applicatie 2.1 Inloggen via een workstation of PC De applicatie is DKW ondergebracht op een centrale applicatie-server, dat wil zeggen een workstation, welke onder een Unix besturingssysteem werkt. Voor het 'dagelijks' gebruik (onder meer commando's) betekent dit, dat vanaf het toetsenbord dient te worden gewerkt met 'kleine letters'. Om toegang te krijgen tot de centrale applicatie server dient men via de systeembeheerder een username en een password aan te vragen. De applicatie DKW kan vanaf ieder workstation worden aangeroepen of vanaf een PC met zogenaamde X-term emulatie. Voor dit laatste kan gebruik worden gemaakt van Reflection. Ook de PC-gebruiker dient toegang tot de server aan te vragen. Wanneer is ingelogd op het workstation of via de PC x-term verschijnt op het scherm een window een systeem-prompt in de vorm van de naam van het workstation, waarop is ingelogd, bijvoorbeeld 'rwrzll5% 8 Hiermee is een proces (sessie) op de server gestart. In eerste instantie komt de gebruiker na het inloggen terecht in de eigen 'home-directory', bijvoorbeeld '/home/vrieze'. De applicatie DKW is op de centrale applicatie-server geplaatst onder de directory "appws/dkwapp". Voor nadere informatie hierover kan contact worden opgenomen met de GIS-systeembeheerder bij de afdeling IH. De 'home-directory' van de applicatie wordt verder in dit document worden aangeduid met '~/ '. De actuele directory kan worden gecontroleerd met het commando 'pwd'. Tot slot zij opgemerkt, dat in principe dagelijks back-ups worden gemaakt van de harde schijf van de centrale applicatie server. 2.2 Uitloggen van een workstation of PC Voor het verlaten van een workstation is het niet noodzakelijk eerst alle de geopende windows af te sluiten. Wel dienen alle eventueel geopende bestanden en actieve applicaties (incl. Arclnfo en DKW) te worden afgesloten of beeindigd. De sessie op het workstation of de verbinding met de PC kan worden afgesloten door 'logout' in te tikken. 2.3 Opstarten en afsluiten van Arclnfo en DKW Vanuit de directory '-~/dkw' kan de applicatie DKW worden gestart. nadat eerst Arclnfo is aangeroepen. Hiertoe moet eerst vanuit de home directory naar de subdirectory '~/dkw' worden overgeschakeld. De "startprocedure" is als volgt: >cd ./dkwapp/dkw wijzigen van directory >arc opstarten van Arclnfo arc>&run dkw aanroepen van applicatie DKW
De applicatie DKW is hiermee opgestart. Vanaf het hoofdmenu kan de applicatie worden beeindigd. Hierna komt men weer bij de Arclnfo - prompt 'arc> 8 Arclnfo dient als volgt te worden afgesloten. arc>quit Hierna verschijnt de systeem-prompt en kan de sessie op het workstation of PC worden afgesloten op de wijze als hiervoor beschreven. Voor nadere informatie over Arclnfo is voor de zeer geinteresseerde gebruiker of gevorderde Arclnfo-kenner een uitgebreide helpfunctie aanwezig. Deze kan vanuit Arclnfo als volgt worden aangeroepen: arc>help Na enige momenten verschijnt een pop-up menu, waarmee toegang wordt verkregen tot de handboeken behorende bij de verschillende modules van Arclnfo. Met behulp van de muis kan door de handboeken worden gebladerd. Vanaf de Arc-prompt kan, nadat de help-functie is geopend, verder worden gewerkt met Arclnfo. Opgemerkt zij, dat door de systeembeheerder binnenkort de mogelijkheid wordt gecreeerd om vanaf de eigen home-directory de applicatie DKW aan te roepen. Deze aanroep is thans nog niet beschikbaar. Neem hiervoor contact op met de systeem- of applicatiebeheerder. 2.4 Gegevenstransport tussen PC en workstation De kwaliteitsgegevens met betrekking tot het water en de waterbodem worden met behulp van Notove en Lawabo gegenereerd op de PC. De applicatie DKW is, zoals reeds eerder vermeld, opgenomen op een centrale applicatie server, een workstation. Dit betekent, dat gegevens dienen te worden getransporteerd van de PC naar deze centrale server of eigen home directory. Voor nadere informatie hieromtrent benader de systeem- of applicatiebeheerder. Met behulp van het programma 'Reflection/FTP' op de PC kunnen onder Windows bestanden via het RIZA-netwerk vanaf de PC naar het workstation worden overgehaald. Let op dat de bestanden onder ASCII worden getransporteerd. Wanneer binair getransporteerde bestanden worden gei'mporteerd in Arclnfo geeft dit aanleiding tot foutmeldingen bij de verdere verwerking. 2.5 Problemen bij gebruik van de applicatie Soms kan het voorkomen. dat Arclnfo niet kan worden opgestart. Mogelijk zijn dan alle Arclnfo licenties in gebruik. Met het unix-commando >lic kan worden nagegaan, wie een of meerdere licenties in gebruik heeft. Wanneer iemand meerdere licenties gelijktijdig gebruikt, kan deze worden verzocht een licentie vrij te
s
geven. Tijdens het gebruik van Arclnfo kan het voorkomen, bijvoorbeeld door een foutieve aanslag, dat de applicatie vastloopt. Door de sessie te stoppen (crtl Ac of het sluiten van een window) stopt ook de applicatie. Echter de Arclnfo-licentie, die in gebruik is, wordt hiermee niet afgesloten. Door een nieuwe sessie te starten kan de Arclnfo - licentie als nog worden vrijgemaakt. Hiertoe dient eerst de code van de afgebroken sessie (proces) te worden opgevraagd. Een overzicht van alle lopende processen gebruiker kan met het unix-commando >ps worden opgevraagd. Meer gericht kan als volgt worden gezocht naar lopende processen: >ps -ef 1 grep
(zoekt lopende processen onder 'vrieze')
Dit commando resulteert in een overzicht van processen en hun procesnummers van de gebruiker. Aan de hand van de omschrijving en tijdstip van starten van het proces kan de afgebroken Arclnfo sessie worden ge'i'dentificeerd. Een proces kan met het volgende unixcommando worden verwijderd. >kill -9 <8903>
(willekeurig procesnummer)
Hierna is de Arclnfo licentie vrijgemaakt.
3. Het gebruik van de applicatie Digitale Kaart Waterbodem Het gebruik van de applicatie DKW is beschreven in paragraaf 3.1 tot en met 3.6. Een en ander is nader toegelicht aan de hand van de belangrijkste menu's, die door de applicatie worden gebruikt. Alvorens de applicatie kan worden gebruikt, dient Arclnfo als volgt te worden opgestart (zie ook paragraaf 2.3): >cd ./dkwapp/dkw wijzigen van directory >arc opstarten van Arclnfo arc>&run dkw aanroepen van applicatie DKW In paragraaf 3.7 zijn de belangrijkste handelingen opgenomen om snel te komen tot een presentatie. Aan problemen met de applicatie wordt aandacht geschonken in paragraaf 3.8. 3.1 Intro-scherm Wanneer de start-procedure goed is doorlopen, wordt met dit commando (intern het) 'startprogramma', ~/dkw/dkw.aml, aangeroepen. Hierna verschijnt het intro-scherm. Door met de muis op een van de velden van dit intro-scherm te klikken verdwijnt het scherm.
Opmerking: In het startprogramma zijn de belangrijkste parameters en hun default-waarden gedefinieerd. Verder zijn hierin de paden van de onderliggende programma's en databestanden aangegeven.
J DKW)
J Digitale kaart Waterbodems)
J Versie 1.1)
J aug. 1 9 9 6 )
J J J R kswaterstaa: Rijksinstltuut voor) Integraal Zoetwaterbeheer) en Afvalwaterbehandeling)
J Ceodan. Amsterdam, 1991 )
3.2 Hoofdmenu Na het intro-scherm komt men in het hoofdmenu terecht. Van hieruit kunnen de belangrijkste onderdelen van de applicatie worden aangeroepen. De applicatie kan met de optie 'STOP' worden beeindigd, waarna de Arclnfo prompt verschijnt (zie Opstarten en afsluiten Arclnfo).
"W
Topografie Meetgegevens Op mask Opties STO.
A
r- )
) ) r )
^
Achter de velden 'Topografie' en 'Opties' van het hoofdmenu staat een driehoekje getekend. Dit betekent. dat er meerdere gelijkwaardige opties als vervolg beschikbaar zijn. Door de rechter muisknop te gebruiken verschijnen alle opties. Als de linker muisknop wordt gebruikt. verschijnt alleen de eerste vervolgoptie. 3.3 Topografie Bij 'Topografie' is het mogelijk een selectie te maken uit de beschikbare topografische bestanden en of aanvullende topografische informatie, bijvoorbeeld namen of ingekleurde elementen. op te nemen in de presentatie.
Wateren Elementen
j
Labels
10
Bij 'Wateren' kan een keuze worden gemaakt tussen het presenteren van de rijkswateren. de belangrijkste regionale wateren of een combinatie van beide typen van wateren. Dit laatste is de standaard. Bij 'Elementen' kan worden opgegeven of de pro vine iegrenzen, de grootste steden in Nederland en de Waddeneilanden moeten worden gepresenteerd. Eventueel kan ook een achtergrondkleur worden opgegeven voor deze onderdelen. De provincies en Waddeneilanden worden standaard weergegeven en niet ingekleurd.
HWrT
^BAI^LUH K*ur# w.< wttncjavt eleme nten / Ideuren Elementen
Aan/uit
Kleur
Pv,vi V ? )
Aan
Kleur)
GEEN
SMdM
Uit
Kleur)
GEEN
Filjnifci)
Aan
Kl-il ;
GEEN
Einde)
Met de optie 'Labels' kan worden opgegeven of men de namen van wateren. provincies, steden en Waddeneilanden wel of niet wil opnemen in de presentatie. Standaard wordt deze informatie niet gepresenteerd. 3.4 Meetgegevens Met de optie meetgegevens' kan een in K s u » v w w » f 9 a v t «ie«tqegevens Arclnfo geimporteerd bestand worden geselecteerd. Het gaat hierbij om bestanden Wvtr I t 9*vt n Kttribuut »oor punt»n met de toetsresultaten, die bijvoorbeeld IH Attribuut 1 ) '• ; M met Lawabo en of Notove zijn verkregen, p -f AttrlbuuO) OHGCHl ATTnbllljM) zie voor nadere informatie paragraaf 3.7 ror» AttribuutSJ Opties. ront non« Attribuut/j : Afhankelijk van het type bestand worden neoi ATtribgutaj : nor« AttrlbJvt.9) : de bij behorende parameters (de attributen) Khotwn Schontn } weergegeven, als een van de attribuutvelSettctie ) ( N0OORDCQ4 den wordt aangeklikt. De attribuutvelden moeten vanaf het eerste veld worden ingevuld. Er mogen geen dus velden worden overgeslagen. Er moet minimaal een attribuut worden opgegeven. Maximaal kunnen er 9 attributen worden gespecificeerd. ; . — >> i i . i .' i
:
-•••T b - i . l '
'
Het is raadzaam niet teveel attributen te selecteren vanwege een eventuele overlap van gegevens van diverse lokaties. Voor het vervaardigen van waterkwaliteitskaarten voor de Landelijke watersysteem rapportage verdient het de aanbeveling slechts den parameter per kaart te selecteren. Met de knop 'Schonen' kunnen de ingevulde attribuutvelden worden verwijderd, waarna deze opnieuw kunnen worden ingevuld. Het is mogelijk een meerdere selectiecriteria te specificeren bij 'Selectie'. Gegevens kunnen bijvoorbeeld worden geselecteerd op basis van bijvoorbeeld coordinaten of een kwaliteitsbeoordeling van een parameter. Gebruik hierbij de namen van de attribuutvelden.
II
3.5 Specificatie opmaak kaart SpaciftcitM oomnk Imrt
De optie 'Opmaak' heeft tot doel het vervaardigen van kaarten. waarbij een aantal specificaties voor de lay-out kunnen worden opgegeven. Alvorens gebruik kan worden gemaakt van de optie 'opmaak' moet een databestand zijn geselecteerd met tenminste een parameter, zie 'Meetgegevens'. paragraaf 3.4.
Brlni dialling J Kivtlltal . 5-.L-. !v
llfmnljtl non\ Ned M inlitarto vs« V-r'-av •n w«nntut Bl?* ISM
MtJW lur TfPt ttwnda )
£NV
Ma
- n»'
nor* to«;s*o<*s thrill
-(•HIM Hoolornotci-fiter I fehwIltO*
Ciodla
.
STMMO *«
)
flH
)
l«x**i KMur
UK
W
i- .-•'•.-•• f
Als eerste kan worden opgegeven op welke printer de kaart dient te worden afgedrukt. Hierbij kan men kiezen tussen een PaintJet of een Calcomp printer. Deze keuze is van belang vanwege de kleurenset, die door de printer wordt gebruikt.
••••^••••••MHi
)
KAir* r i v \0\Mm J
--m
Cvt^ootU tmtwn) «-rkt>tlnj 3000 ' 1* : 1000 *-rkhtiM : ' '0 :
0 0^
*an
Kurt nur prlr»r)
find*)
Een aantal velden is ingevuld met 'default' waarden. Titels en subtitels van de kaart en normstelling zijn met 'hone' aangegeven. Deze kunnen door de gebruiker worden aangepast. Het bijschrift bij het RWS-logo kan ook door een Engelse vertaling worden vervangen. Het logo en bijbehorende tekst worden linksonder afgedrukt op de kaart. Indien gewenst kan de legenda bij de kaart worden weggelaten. Dit kan praktisch zijn als de kaart een nadere bewerking dient te ondergaan in verband met de opname in een rapport wat door derden wordt gedrukt. Indien voor deze mogelijkheid wordt gekozen, worden de gegevens onder 'titel' en 'subtitel' genegeerd. Er kan gekozen worden voor een legenda op basis van de Evaluatienota water (default ENW) of Derde Nota Waterhuishouding/MILBOWA als men waterbodemkaarten wil vervaardigen. Voor de waterkwaliteitskaarten wordt afhankelijk van het bestand en de geselecteerde parameter de legenda automatisch gekozen. Ook hierbij geldt, dat de gegevens onder 'titel' en 'subtitel' worden genegeerd. Wanneer men de legenda wil weergeven op de kaart. wordt deze rechtsonder geplaatst en worden voorzover bekend de normen van de gespecificeerde parameters weergegeven. Incidenteel kan het voor internationale doeleinden praktisch zijn de hoofdmeetpunten van het landelijk waterkwaliteitsmeetnet aan te geven. Default worden deze niet weergegeven. De grootte van de schaalstok en de cellen met de kwaliteitsaanduidingen ( 2 * 2 km) kan naar eigen inzicht worden aangepast. Bij de default-waarden is uitgegaan van een presentatie op landelijke schaal. De schaalstok wordt standaard boven het RWS-logo geplaatst. Wanneer men gaat inzoemen, verdient het de aanbeveling voor de schaalstok en cellen kleinere waarden op te geven. Indien gewenst kunnen de kwaliteitscellen worden verschoven tot opzichte van de werkelijke coordinaten. In verband met de beschikbare printer kan de kaart liggend of staand worden weergegeven. 12
Verder kan ook het papierformaat worden aangepast (AO t/m A4). Bij 'Zoom in' verschijnt een kaart van Nederland. Met behulp van de muis kan men een rechthoekig gebied aangeven, waarvan men een presentatie wil vervaardigen. Wanneer men gebruik heeft gemaakt van deze optie, verschijnen ter informatie de coordinaten van de linkeronder- en rechterboven hoek. In geval er gegevens zijn, die buiten het opgegeven gebied liggen, worden deze wel door de applicatie verwerkt, maar niet gepresenteerd. Dit kost alleen extra tijd. In dit geval zou een nadere selectie kunnen worden overwogen (zie Meetgegevens). Wanneer de button 'Kaart naar scherm' wordt aangeklikt, wordt de kaart op het scherm afgedrukt met de opgegeven specificaties en het geselecteerde parameters uit het databestand. Afhankelijk van de hoeveelheid gegevens komt de presentatie op het scherm sneller of trager tot stand.
fiterbuiem Itilitilt
Rf"
In bijgaande kaart is als voorbeeld de waterbodemkwaliteit voor een viertal groepsparameters gepresenteerd, te weten zware metalen. PAK's, PCB's en het eindoordeel over alle parameters. Hierbij is uitgegaan van de waterbodemnormen als opgenomen in de EvaluatieNota Water. Bij deze presentatie is ingezoemd op een deel van het Usselmeergebied. -•it. De titels en subtitels van de kaart en legen* . da (normering) zijn ingevuld. Doordat er geen normen zijn ingevuld in het bij het databestand behorende defintiebestand zijn er geen getallen ingevuld bij de normen. Verder heeft geen nabewerking van de lay-out plaatsgevonden.
D
D
D
D
dtnt»fi<*'»n oxrdiMU'" v»n e«n lokstlt Nadat de kaart op het scherm is voltooid, verschijnt een menu Opzo«k»r coccdinatenj waarmee eventueel de coordinaten van een willekeurig punt op de Elndu ) kaart kunnen worden opgevraagd. Hiertoe dient men te kiezen voor 'Opzoeken coordinaten' en vervolgens op de kaart met de muis een punt aan te klikken. De coordinaten worden in meters ten opzichte van Parijs weergegeven. Deze actie kan onbeperkt worden herhaald. Door 'Einde' te doen wordt dit menu afgesloten en verschijnt het menu 'Aanpassen kaartelementen'.
Als de vorige actie is afgerond. is het mogelijk een of meerdere onderdelen van de kaart na te bewerken voor wat betreft de lay-out. De nabewerking van de onderdelen kan worden 13
herhaald. Na een aantal bewerkingen is het mogelijk. dat de kaart niet goed leesbaar meer is. Het scherm kan dan vervuild zijn geraakt met restanten van vorige bewerkingen. Met de button 'Herteken kaart' kan de actuele kaart zichtbaar worden gemaakt. Eventueel kan verdere aanpassing van de lay-out nadien nog plaatsvinden. Wanneer de lay-out naar genoegen is, kan het menu met 'EINDE' worden afgesloten. Het programma maakt daarna van de kaart een zogenaamde 'mapcompositie' onder de naam 'dkwmap'. Als men deze mapcompositie wil afdrukken, dient men de button 'Kaart naar printer' aan te klikken. Hierna verschijnen de printers waarvan men gebruik kan maken. Afhankelijk van de in het 'Opmaak'-menu gespecificeerde printer, dient een soortgelijke printer te worden geselecteerd in dit menu. Dit in verband met de juiste weergave van de kleuren. Als per abuis een Laserjet is opgegeven in plaats van de Calcomp of een PaintJet, wordt de kaart zwart/wit afgedrukt.
Aanpassen kaartelementen
J Verqroot/verklairiJ Verplaats) Roteer (90 graden)j
J Verplaats en roteer alles) idem inclusief schalen)
J
Herteken kaart j
J EINDE) i
SELECT DESTINATION FILE NAME:
/home/vrieze/dkw/zz; gr^
|cal6613 (CakomD 8613 colormaster ClS-ruimte) Icd106 (HP Color laser 5MX ClS-ruimte) Isa216 (HP-laserjet 4si gebouw A 2e etage) IsdIOO (HP-laserjet 4sl gebouw D 1e etage) Isb300 (HP-laserJetlsl gebouw B 3e etage)
Quit)
ArcPress...)
Bij het afdrukken van een mapcompositie wordt deze toegevoegd aan een grafisch bestand. Dit grafisch bestand, "zzz.gra" blijft bewaard tot de eerst volgende keer, dat 'Kaart naar printer' wordt gebruikt. Na beeindiging van de applicatie kan dit grafische bestand worden hernoemd om het later voor andere doeleinden te gebruiken. In Arclnfo zou dit bestand kunnen worden geconverteerd naar een ander formaat, bijvoorbeeld type '.eps' of 'adope illustrator'. Eventueel is het mogelijk het grafische bestand tussentijds buiten de applicatie om te bewaren door middel van een tweede sessie op het workstation / PC. Hierdoor behoeft de applicatie niet behoeft te worden afgesloten en kunnen meerdere kaarten worden aangemaakt en bewaard. Het is mogelijk hetzelfde grafische bestand op verschillende printers af te drukken. Afhankelijk van het type printer kan de oplage of de schaal van de presentatie worden opgegeven. Het 'Opmaak'-menu wordt afgesloten met 'Einde' en verschijnt weer het Hoofdmenu. Opmerking: Wanneer men snel inzicht wil krijgen in de lay-out van de kaart, kan men via meetgegevens het bestand 'dumalg' selecteren. Hiermee kan een presentatie worden aangemaakt zonder weergave van inhoudelijke gegevens. 3.6 Opties r.por'eer a ttribuut b e s t a n d )
Met behulp van 'Opties' kunnen bestanden worden toegevoegd aan de onderliggende databank (info) binnen de applicatie, dan
Verwljder attribuutbestand
)
14
wel worden verwijderd. De mogelijkheden Tmporteer' en 'Verwijder' van een attribuutbestand kunnen gelijktijdig worden aangeroepen door de rechter muisknop in te drukken. Anders verschijnt alleen de importeer-optie (zie ook 'Hoofdmenu'). Voor beide mogelijkheden geldt, dal een overzicht van de be• • • • schikbare bestanden, mei. een -none- optie wordt weergegeven. ^^USuJLul, Kies bestand Hiervan kan worden gebruik gemaakt, indien men bij nader inzien de actie niet wenst uit te voeren. |_none_ Bij het importeren van de bestanden dient aan een aantal voora01_alg waarden te worden voldaan. Op de eerste plaats dienen bestanden a1_zwmet van de directory "~/dkw" te worden ge'i'mporteerd. Verder gaat het a20_alg om de naamgeving (incl. extensie) en de volgorde van de paraa32e_alg meters in de bestanden, alsmede de definities. Voor nadere informatie, zie bijlage 1. Na het beeindigen van de 'importeer' en 'verwijder' opties komt men weer in het Hoofdmenu. Zoals reeds eerder is aangegeven kan het Hoofdmenu, en daarmee de applicatie worden afgesloten door 'STOP' te kiezen. Hierna verschijnt de Arclnfo prompt (zie verder Opstarten / afsluiten Arclnfo). Een een goed bestandsbeheer verdient het de aanbeveling regelmatig de bestanden na te zien op hun relevantie. Achterhaalde bestanden dienen door de gebruiker zelf te worden verwijderd. 3.7 De kaartproductie in het kort De applicatie is specifiek ontwikkeld voor de presentatie van kwaliteitsgegevens. Om de gebruiker snel wegwijs te maken is in deze paragraaf in het kort een beschrijving gegeven van de minimaal benodigde stappen binnen DKW voor het aanmaken van een afgedrukte kaart. Hierbij is er vanuit gegaan. dat een reeds in Arclnfo ge'i'mporteerd bestand wordt gebruikt. 1)
kies in het hoofdmenu de optie 'meetgegevens' (paragraaf 3.2)
2)
selecteer een databestand (paragraaf 3.4)
3)
selecteer de parameters ofwel attributen (paragraaf 3.4)
4)
doe 'einde' (paragraaf 3.4; men is weer in het hoofdmenu)
5)
kies in het hoofdmenu de optie 'Opmaak' (paragraaf 3.2)
6)
kies 'Kaart naar scherm' (paragraaf 3.5)
7)
nadat de kaart op het scherm is, doe bij het menu 'identificeren van een lokatie' 'Einde' (paragraaf 3.5)
8)
doe bij het menu 'Aanpassen kaartelementen' 'EINDE' (paragraaf 3.5) 15
9)
voor het afdrukken van de kaart doe 'Kaart naar printer'
10)
selecteer een printer en doe 'Quit'
11)
doe 'Einde' is het scherm 'Specificatie opmaak kaart'
12)
doe 'STOP' in het hoofdmenu (paragraaf 3.2)
Na deze actie is een grafisch bestand 'zzz.gra' aangemaakt en is de kaart afgedrukt op de gespecificeerde printer. Wellicht ten overvloede wordt voor het importeren van ascii-bestanden verwezen naar paragraaf 3.6 en bijlage 1. 3.8 Problemen met de applicatie DKW Geen enkele applicatie werkt onder alle omstandigheden feilloos. Dit geldt ook voor de applicatie 'DKW'. Wanneer tijdens het plotten van de kaart op het beeldscherm een fout is opgetreden, loopt de applicatie vast indien men een nieuwe kaart wil maken. In dat geval dient de gebruiker bij alle menu's 'Einde' of 'STOP' te selecteren. Wanneer de applicatie is afgesloten, komt de gebruiker terecht in de Arclnfo module 'ArcPlot'. Deze module kan met behulp van het commando 'quit' worden afgesloten, waarna men in Arclnfo (arc> ) uitkomt. De applicatie kan dan weer opnieuw worden gestart (zie paragraaf 2.3). Tijdens het gebruik van de applicatie worden in een scherm op de achtergrond commando's en eventueel commentaar-regels uit de onderliggende programma's weergegeven. Indien een fout is opgetreden in de applicatie, verschijnt op dit achtergrondscherm een mededeling in welk programma en in welke de regel de fout is opgetreden. Voor het oplossen van de fout. dient u contact op te nemen met de applicatie-beheerder (IM1) en deze foutmelding door te geven.
16
4. Technische informatie bij DKW Voor de doorsnee gebruiker is dit hoofdstuk niet van belang en kan worden overgeslagen. Hoofdstuk 4 heeft tot doel op een globaal inzicht te verschaffen in databestanden. programma's en menu's met het oog op eventueel onderhoud. 4.1 Structuur van de applicatie DKW De applicatie 'Digitale Kaart Waterbodems', kortweg 'DKW genoemd, is op de centrale applicatie - server ondergebracht in vijf subdirectories onder de directory "appws/dkwapp". te weten: 12345-
appws/dkwapp/dkw appws/dkwapp/dkwprg appws/dkwapp/dkwdat appws/dkwapp/dkwdemo appws/dkwapp/info
Vanuit de directory 'appws/dkwapp/dkw' wordt de applicatie gestart met behulp van een startprogramma (dkw.aml, zie paragraaf 2.3). Via de systeembeheerder wordt nog een optie ontwikkeld om de applicatie vanaf de eigen home-directory van de gebruiker aan te roepen. In het programma 'dkw.aml' zijn de default-waarden opgenomen van een aantal parameters, die onder meer in de menu's worden gebruikt en door elke gebruiker binnen de Arclnfo sessie kunnen worden aangepast. Na het afsluiten van de applicatie worden de defaults weer op hun oorspronkelijke waarden gesteld. Alleen door de applicatiebeheerder kunnen deze default waarden permanent worden gewijzigd. Verder bevinden zich in deze directory enige definitiebestanden. Vanuit de applicatie kan op basis hiervan een bestand worden gedefinieerd voor het invoeren van nieuwe water- en waterbodemkwaliteitsgegevens. Door het creeren van nieuwe definitie-bestanden in de directory '~/dkw' kunnen op eenvoudige wijze bestanden met andere formats en parameters met behulp van de applicatie worden gepresenteerd. Dit dient via de applicatiebeheerder plaats te vinden. In de directory '-/dkwprg' bevinden zich alle programma's (ami's) en scherm-menu's. welke zorgen voor een geheel menugestuurde afhandeling van de applicatie. De topografische bestanden bevinden zich in de directory Wdkwdaf, te weten: - eiland (Waddeneilanden) - prov (provinciegrenzen) - regwat (belangrijkste regionale wateren) - rijksw (rijkswateren) - steden (grotere steden) Verder bevindt zich in deze directory een subdirectory 'info'. Hierin bevinden zich de gei'mporteerde databestanden. Mutaties binnen deze subdirectory mogen niet anders dan met behulp van Arclnfo geschieden (info of tables), omdat anders het risico van verlies van 17
informatie zeer waarschijnlijk is. Dit komt, doordat bij elkaar horende bestanden via interne codes aan elkaar zijn gekoppeld. 4.2. Overzicht van de programma's (ami's) De applicatie wordt gestart door vanuit de subdirectory '~/dkw" in Arclnfo het startprogramma 'dkw.aml' aan te roepen of vanaf de eigen home directory. Wanneer deze laatste optie is gerealiseerd door de systeembeheerder vervalt de eerste mogelijkheid. In dit startprogramma is een overzicht opgenomen van de gebruikte variablen, d.w.z. 'globale' en 'lokale' variabelen. De toegekende waarde aan een lokale variabele geldt alleen binnen een desbetreffend programma (ami), de waarde van een globale variabele kan tussen de diverse programma-onderdelen worden uitgewisseld. In het programma zijn de nodige startwaarden toegekend aan globale variabelen, alsmede een aantal paden gedefinieerd van te gebruiken subdirectories. Ook voor het gebruik van Arclnfo zijn een aantal startwaarden opgegeven. In de directory '~/dkw' bevinden zich ook een aantal bestanden met de extensie '*.def. In deze bestanden wordt het formaat beschreven van zogenaamde standaard invoerbestanden, d.w.z. bestanden met een kwaliteitsbeoordeling. Voor het converteren van de oorspronkelijke gegevensbestanden naar door de applicatie te gebruiken 'info" bestanden wordt van deze defintie-bestanden gebruik gemaakt (zie bijlage 1). Voor het converteren van de gegevensbestanden wordt vanuit de applicatie een commando-bestand 'maakdkw.cmd' aangemaakt (zie bijlage 2). Buiten de hiervoor genoemde programma's en definitie-bestanden bevinden in principe zich geen andere files in deze directory. In de directory '-/dkwprg' bevinden zich alle andere programma's en menu's. De huidige situatie, waarin ook databestanden in de directory '~/dkw' zijn opgenomen. wordt op zodanige wijze aangepast, dat de gebruiker deze vanaf een door hem zelf te specificeren directory worden aangeboden. In het navolgende overzicht zijn de diverse programma's van de applicatie DKW uit de directory '-/dkwprg' in het kort beschreven. Verder is aangegeven vanuit welk menu het programma worden aangeroepen. Tabel Overzicht programma's Naam ami
Omschrijving
Aanroep vanuit
dkwattr
Controleren of er een bestand is geselecteerd uit de attribuutfile, waarin de in Arclnfo gei'mporteerde bestanden zijn opgenomen.
dkwmeet.men
dkwcalc
Aansturen een plotter. Er wordt een grafische file 'zzz.gra' aangemaakt.
dkwmaak.men
18
Naam ami
Omschrijving
Aanroep vanuit
dkwdata
Inlezen van puntgegevens (1 t/m 9 parameters) uit het geselecteerde attribuutbestand en vaststellen aantal cellen per punt t.b.v. het symbool.
dkwteken.aml
dkwdel
Verwijderen van Info-bestanden.
dkwmain.men
dkwimpor
Uit de directory '~/dkw' kunnen de volgende ascii bestanden (Unix) worden ge'i'mporteerd, te weten: zware metalen. chloorbenzenen, organo-chloorverbindingen, PCB's, PAK's, overige stoffen en algemeen etc. De ami maakt met behulp van definitiebestanden een invoerprogramma aan: maakdkw.cmd.
dkwmain.men
dkwkleur
Selectie uit kleurreeks t.b.v. de topologie: geen, wit, rood, groen en blauw.
dkwtope.men
dkwkrtel
Aanpassen van kaartelementen, te weten: kader, titel, subtitel, schaalstok, legenda en kaart.
dkwteken.men
dkwlegnd
Aanmaken van de legenda.
dkwmaak.men
dkwmfile
Selecteren van gegevensbestand en controleren op bestaan van de items (parameters).
dkwmeet.men
dkwonoff
Omzetten binnenkomende waarde: Aan -> Uit of Uit -> Aan.
dkwtope.men dkvvtopl.men
dkwpunt
Inlezen van de parametergegevens en inkleuren van de cellen (symbolen).
dkwteken.men
dkwselec
Opstellen van selectie voorwaarden.
dkwselec.men
dkwteken
Tekenen van de kaart op scherm aan de hand van de geselecteerde topologie en gegevens, alsmede enige lay-out specificaties.
dkwmaak.men
4.3 Toelichting per programma (ami) Hierna is voorzover nodig een nadere beschrijving gegeven van de in de applicatie gebruikte programma-onderdelen. DKWATTR Met behulp van deze macro kunnen een of meerdere parameters worden geselecteerd uit het opgegeven gegevensbestand.
19
DKWCALC Tekeningen kunnen met behulp van een thermische plotter of een paintjet worden afgedrukt. Vanuit de applicatie kan opdracht gegeven worden tot het afdrukken van de kaart. Met behulp van het 'Plot' commando kan een keuze worden gemaakt uit een aantal printers, die zijn aangesloten op het netwerk. Het overzicht van printers is beschikbaar gesteld door de systeembeheerder. Indien in het 'opmaak-menu" gekozen is voor een HP paintjet. dient men vanwege de kleurcodering ook in het 'printer-menu' voor een dergelijke machine te kiezen. Na het beeindigen van de print-opdracht is een grafisch bestand 'ZZZ.GRA' aangemaakt, dat eventueel voor conversie naar andere formats kan worden gebruikt. Dit bestand wordt bij het aanroepen van deze print-ami overschreven.
Bijzonderheden 1) Commando's m.b.t. printfiles. Vanuit unix kunnen de volgende commando's worden gebruikt m.b.t. printfiles. Overzicht printfiles weggooien print opdrachten onderbreken
QUE CANCEL id-nummer voorbeeld: cancel 130, 132 crtl Ac
Er kan tevens gebruik worden gemaakt van een printtool die beschikbaar is voor alle gebruikers op het workstation. Hiermee kan een overzicht worden verkregen van printopdrachten en de status van de opdrachten. Eventueel kunnen opdrachten ook worden verwijderd. 2) Kleur instellingen Voor de Calcomp 6613 wordt gebruik gemaakt de shadeset 'calcompl' en voor de paintjet de shadeset 'colornames'. Als lineset wordt 'color.lin' gebruikt. DKWDATA Uit de directory 'INFO' wordt het opgegeven gegevensbestand opgehaald (extensie 8DKW") met de opgegeven parameter(s) geselecteerd. Voor het bij de presentatie te hanteren weergave wordt het aantal parameters vastgesteld. DKWDEL Het met de applicatie ge'i'mporteerde gegevensbestand (extensie 8DKW') in de directory 'INFO* wordt met deze macro verwijderd. Verder wordt 66k het in de directory "~/dkw" gelijknamige bestand met de extensie '.dat' verwijderd.
20
DKWIMPOR De volgende 'standaard' waterbodem-bestanden uit de directory '~/dkw' kunnen worden ge'i'mporteerd: - zware metalen : *_zwm.dat - organochloorverbindingen : * _ocb.dat - PCB's : *_pcb.dat - PAK's : *_pak.dat - Overige stoffen : *_res.dat - Algemeen : *_alg.dat De volgorde van de parameters is vastgelegd in overeenkomstige '.def bestanden in dezelfde directory, zie ook bijlage 1. De extensie '.dat' is vanwege de software verplicht. Ten behoeve van het invoeren van deze gegevens in de directory 'INFO' wordt door deze macro een andere macro opgebouwd onder de naam 'MAAKDKW.CMD' (zie bijlage 2). Voor de waterkwaliteit kunnen bestanden met de volgende formats automatisch in de applicatie worden ge'i'mporteerd. - zuurstof, nutrienten, metalen en overige microverontreinigingen : *_ov.dat in water - metalen, PAK's, PCB's en organochloorbestrijdingsmiddelen : *_zs.dat in zwevend stof - saprobie en trofie in sloten : *_slo.dat - stroming en saprobie in stromende wateren : *_swa.dat Een beschrijving van alle def-bestanden en naamgeving van de kwaliteitsbestanden is opgenomen in bijlage 1. Voor het importeren van bestanden met andere parameters dient in de directory '~/dkw' door de applicatiebeheerder een nieuw definitie bestand te worden aangemaakt. DKWKLEUR Er kan een keuze gemaakt worden uit de kleuren; geen, wit, rood, groen of blauw voor inkleuring van de waddeneilanden, provincies en steden. DKWKRTEL Voor het aanpassen van de lay-out van de op het beeldscherm weergegeven kaart staan een aantal bewerkingen ter beschikking. Naar keuze kunnen afzonderlijk kaartelementen. zoals het kader, legenda, titel, subtitel en de kaart worden geschaald, verplaatst en of geroteerd. Verder is het ook mogelijk alle kaartelementen gelijktijdig te verplaatsen en te roteren, eventueel kan ook schaling plaatsvinden. Na iedere mutatie is het mogelijk het beeldscherm te verfrissen. hiermee kunnen eventuele resten op het scherm worden opgeruimd.
21
DKWLEGND Afhankelijk van het papierformaat wordt de legenda en de legendateksten geschaald. Standaard wordt de legenda rechtsonder op de kaart gepositioneerd. Aan de hand van de geselecteerde parameters worden uit het defintiebestand de namen en de waarden van de klassegrenzen opgehaald. Deze corresponderen met de waarden zoals opgenomen in de EvaluatieNota water resp. derde Nota waterhuishouding/MILBOWA. De in de kaart gebruikte kleuren voor de kwaliteitsaanduiding worden in blokvorm weergegeven. De legendatekst kan naar keuze worden opgegeven. Indien waterkwaliteits- of biologische gegevens zijn geselecteerd, wordt vanuit dit bestand op basis van de geselecteerde parameters een van de volgende legenda bestanden aangeroepen, namelijk: wtrov.aml, wtreu.aml, wtrslo.aml, wtrswa.aml (of wtrbiol.aml) of wtrzs.aml. DKWMFILE Met deze macro wordt het opgegeven databestand geselecteerd en vindt controle plaats op het bestaan voor het opgegeven attributen. DKWONOFF Met behulp van deze macro kunnen startwaarden tijdelijk worden gewijzigd. Startwaarde 'AAN' wordt 'UIT' en omgekeerd. DKWPOINT Om de coordinaten van een lokatie te kunnen achterhalen kan gebruik worden gemaakt van deze macro. Met muis kan op het scherm van iedere lokatie de coordinaten in meters ten opzichte van Parijs worden opgevraagd. Deze acties kan meerdere malen achter elkaar worden herhaald. DKWPUNT Uit het gegevensbestand met de extensie 8txt". waarin alleen de opgegeven parameters zijn opgenomen uit het gelijknamige bestand '.DKW uit de directory '-/info', worden per lokatie de toetsresultaten van de parameters aangegeven. De grootte van de vakjes kan worden ingesteld, standaard wordt per parameter een vakje van 2 * 2 km in mapunits aangehouden. Afhankelijk van de schaal en het totale aantal vakjes (per lokatie) kan interactief de meest optimale presentatievorm worden gerealiseerd. Dit kan echter wel wat tijd kosten. DKWSELEC Met betrekking tot de geselecteerde parameters kunnen nog een aantal voorwaarden worden gecreeerd.
22
DKWTEKEN In deze macro zijn de instellingen met betrekking tot kleur, papierafmetingen en kaart gedefinieerd. Vanuit deze macro worden de kaartelementen getekend in ArcPlot, te weten: - kader - kaart (topografie en thematische informatie) - titel - subtitel - legenda - schaalstok Indien een andere topografische achtergrond is gewenst, kan dit in dit programma worden aangegeven (incl. de directory waarin het bestand zich bevindt). Naast de hiervoor genoemde ami's wordt in deze directory ook nog een Togboek' bijgehouden van de uitgevoerde acties in Arclnfo. De naam hiervan is 'log'. Indien interactief van Arclnfo gebruik wordt gemaakt, kan gebruik worden gemaakt van de volgende ami's, te weten: - start.ami (definieren van paden) - statws / ws.aml (instellen workstation) 4.4 Overzicht van de menu-schermcn De applicatie wordt gestart vanaf de directory '~/dkw' met het aanroepen van het startprogramma (ami). Vanuit deze ami worden de volgende schermen aangeroepen: - dkwintro.men; - dkwmain.men. Alle schermmenu's zijn ondergebracht in de directory '-/dkwprg'. Deze zijn herkenbaar aan de extensie '.men'. In het volgende overzicht worden de menu-schermen in het kort beschreven en worden de eventueel aan te roepen ami's vermeld. Tabel Overzicht menu's Menu
Omschrijving
Aanroep van
dkwintro
Introductie menu
~/dkw/dkw.aml
dkwmaak
Menu voor de opmaak van de kaart en eventueel afdruk.
dkwcalcami dkwteken.aml dkwonoffami
23
Menu
Omschrijving
Aanroep van
dkwmain
Hoofdmenu DKW: van hieruit kunnen menu's t.b.v. de topografie, meetgegevens en opmaak worden aangeroepen. Verder kunnen ami's worden aangeroepen voor het in- en uitvoeren van attribuutbestanden. In het attribuutbestanden zijn de thematische gegevens opgenomen. De applicatie via 'stop' worden verlaten.
dkwtopw.men dkwtope.men dkwtopl.men dkwmeet.men dkwmaak.men dkwimpor.aml dkwdel.aml
dkwmeet
Keuze voor de weer te geven meetgegevens. Uit een attribuutbestand kunnen maximaal 9 parameters worden opgegeven.
dkwattr.aml dkwmfile.aml dkwselec.men
dkvvmsel
Selecteren van kaartelementen; kader. titel. subtitel. schaalstok, legenda en kaart. De lay out kan via het beeldscherm worden aangepast
dkwselec.ami
dkwselec
Specificeren van selectie-criteria m.b.t. data.
dkwselec.ami
dkwteken
Aanpassen van kaartelementen, d.w.z: schaling, verplaatsen, roteren, hertekenen
dkwkrtel.aml
dkwtope
Selecteren van kleuren voor de verschillen topografische gegevens, te weten: provincies, steden en eilanden.
dkwonoffami dkwkleur.aml
dkwtopl
Keuze voor de weergave van topografische namen van wateren, provincies, steden en waddeneilanden (labels).
dkwonoffami
dkwtopw
Keuze voor de weergave van wateren, d.w.z. Rijksen of regionale wateren.
De menu's dkwinput.men en dkwlegnd.men vormen een onderdeel van resp. de menu's dkwmeet.men en dkwteken.men.
24
Bijlage 1 Beschrijving import-bcstanden
In de volgende bestanden met de extensie '*.def in directory '~/dkw' staan de velden van parameters, de formats en volgorde beschreven voor waterbodembestanden; -
alg.def pak.def pcb.def ocb.def res.def zwm.def
In concreto betekent dit, dat de naam van een bestand met informatie over zware metalen er als volgt uit kan zien: rijn_zwm.dat. Vanaf de underscore '_' en de drie daarop volgende letters wordt in het programma DKWIMPOR.AML vastgesteld welke type bestand het betreft en welke parameters worden ge'i'mporteerd (zie ook paragraaf 3.6). Deze worden uit het bij behorende definitie bestand herleid. Voor de naamgeving van het bestand betekent dit, dat er vier vrije karakters beschikbaar zijn. De extensie '.dat' is verplicht. Voor de kwaliteitsgegevens met betrekking tot de waterkwaliteit, zwevend stof en de biologische beoordeling zijn de volgende defintie-bestanden aanwezig: -
ov.def zs.def slo.def swa.def
In deze 'def-bestanden zijn ook de klassegrenzen, zoals verwoord in de Evaluatienota Water of ecologische richtlijnen van de STOWA. Doorgaans zullen de gegevens afkomstig zijn van het programmapakket Lawabo. Hiertoe is een speciale Lawabo-versie ontwikkeld, waarmee in deze 'standaardbestanden' de x en y coordinaten en de kwaliteitsbeoordeling per parameter per categorie worden weggeschreven. De parameters dienen te zijn geschieden door komma's. Voor de coordinaten geldt, dat deze in meters ten opzichte van Parijs dienen te worden opgenomen in de gegevensbestanden, die met de '*.defi bestanden kunnen worden ge'i'mporteerd.
25
Ten behoeve van de presentatie van de kwaliteitsbeoordeling van de waterbodem en het zwevend stof worden de volgende codes gehanteerd: Code
Omschrijving
Kleur
0 1 2 3 4
voldoet aan voldoet aan voldoet aan voldoet aan overschrijdt
blauw groen geel oranje rood
de de de de de
streefwaarde grenswaarde toetsingswaarde interventiewaarde interventiewaarde
Ten behoeve van de beoordeling van de waterkwaliteit worden de volgende codes gehanteerd: Code
Omschrijving
Kleur
0 1 2 3 4 9
voldoet aan de streefwaarde voldoet aan de grenswaarde chlorofyl 50 - 100 ug/1 1-2 * grenswaarde / zuurstof < 6 mg/l / chlorofyl 100 - 200 ug/l 3-5 * grenswaarde vanaf 5 * grenswaarde ' zuurstof < 4 of 5 mg/l / chlorofyl > 200 ug/1 zuurstof norm 6 - 7 mg/l
blauw groen geel oranje rood lichtblauw
Voor de beoordeling van de biologische kwaliteit van het water worden de volgende codes gehanteerd: Code
Omschrijving
Kleur
0 I 2 3 4
hoogste ecologisch niveau bijna hoogste middelste laagste beneden laagste
blauw groen geel oranje rood
In de volgende definitie-bestanden is een beschrijving gegeven van de velden, de formats en eventueel de normen. Bestand: alg.def (algemene en groepsparameters in sediment) XCOOR0 YCOORD
ZH EOX PAK CHLBENZ
PCB ORGCHL CHLFENOL OLIE EIN0OORD
'. N N N N N N N N N N
6 6
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
B e o o r d e l i n g Zware m e t a l e n B e o o r d e l i n g EOX B e o o r d e l i n g PAK's B e o o r d e l i n g Chloorbenzeen B e o o r d e l i n g PCB's Beoordeling Organochloor Beoordeling chloorfenolen M i n e r a l e o l i e (1R) Eindoordeel
-1.00 -1.00 -1.00 -1.00 -1.00 -1.00 -1.00 -1.00 -1.00
-1.00 -1.00 -1.00 -1.00 -1.00 -1.00 -1.00 -1.00 -1.00
-1.00 -1.00 -1.00 -1.00 -1.00 -1.00 -1.00 -1.00 -1.00
26
Bestand: pak.def (PAK's in sediment) XCOORD YCOORD BAA BGHIPE BAP FEN INP PYR DBAKA ANT BBF BKF CHRYS FLU 6PAK
N 6 N 6 N 1 N 1 N 1 N 1 N 1 N 1 N 1 N 1 N 1 N 1 K 1 N 1 N 1
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Benz(a)antraceen Benzo(ghi)peryleen Benzo(a)pyreen Fenantreen Indenod ,2,3-cd)pyreen Pyreen Dibenz(ah)anthraceen Anthraceen Benz(b)fluorantheen Benzo(k)fluorantheen Chryseen Fluorantheen Som 6 PAK's Borneff
mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg
0.80 0.80 0.80 0.80 0.80 0.80 0.80 0.80 0.80 0.80 0.80 2.00 4.50
0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 0.02 0.02 0.05 0.30 0.60
3.00 3.00 3.00 3.00 3.00 3.00 3.00 3.00 3.00 3.00 3.00 7.00 17.00
Bestand: pcb.def (PCB's in sediment) XCOORD YCOORD PCB28 PCB52 PCB101 PCB118 PCB138 PCB153 PCB180 7PCB
N u cJ N N N N N N N
6 6 1 1 1 1 1 1 1 1
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
PCB-28 PCB-52 PCB-101 PCB-118 PCB-138 PCB-153 PCB-180 Som 7 PCB's
ug/kg ug/kg ug/kg ug/kg ug/kg ug/kg ug/kg ug/kg
4.0000 30.0000 4.0000 30.0000 4.0000 30.0000 4.0000 30.0000 4.0000 30.0000 4.0000 30.0000 4.0000 30.0000 -1.0000 200.0000
100.0000 100.0000 100.0000 100.0000 100.0000 100.0000 100.0000 400.0000
Bestand: ocb.def (organo-chloor benzenen in sediment) XCOORD YCOORD TCB T4CB QCB HCB ALDDLD END DDT A_ENDO A HCH B~HCH C HCH HEPTAEPO CHLDAAN HCBD PESTIC
6 N 6 N 1 N 1 N 1 N 1 N 1 ') 1 N 1 N 1 »J 1 N 1 N 1 N 1 N 1 If 1 '. 1 H
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
T r i chIoorbenzenen ug/kg Tetrachloorbenzenen ug/kg PentachIoorbenzeen ug/kg Hexachloorbenzeen ug/kg Aldrin + Dieldrin ug/kg Endrin ug/kg DDT (incl. DDD en DDE) ug/kg alfa-Endosulfan &-sulfaatug/kg alfa-HCH ug/kg beta-HCH ug/kg gamma-HCH ug/kg ug/kg Heptachloor • epoxide Chloordaan ug/kg HexachIoorbutadi een ug/kg Som pesticiden ug/kg
300.00 300.00 20.00 4.00 40.00 40.00 10.00 10.00 -1.00 -1.00 1.00 20.00 20.00 20.00 -1.00
-1.00 -1.00 300.00 20.00 40.00 40.00 20.00 20.00 20.00 20.00 20.00 20.00 -1.00 20.00 100.00
-1.00 -1.00 500.00 500.00 500.00 500.00 500.00 500.00 500.00 500.00 500.00 500.00 -1.00 500.00 2500.00
Bestand: res.def (andere relevante parameters in sediment) XCOORD YCOORD EOX PCP TBSN TFSN OLIE
N N N II N >. N
6 6
0 0 1 0 1 0 1 0 1 0 : 0
EOX PentachIoorfenol Tributyltin-verbindingen Trifenyltin-verbindingen Minerale Olie (IR)
mg/kg -1.00 ug/kg 20.00 ug/kg 1500.00 ug/kg 1000.00 mg/kg 1000.00
7.00 -1.00 -1.00 -1.00 3000.00
20.00 -1.00 -1.00 -1.00 5000.00
27
Bestand: zwm.def (zware metalen in sediment) XCOORD YCOORD CD HG
CU rJ;
PB
ZN CM
AS
6 N 6 N 1 N 1 N 1 N 1 N 1 N 1 N 1 N 1
N
0 0 0 0 0 0 0
Cadmium Kwik Koper Nikkei Lood
mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg
0 Zink 0 Chroom 0 Arseen
2.0000 7.5000 30.0000 0.5000 1.6000 15.0000 35.0000 90.0000 400.0000 35.0000 45.0000 200.0000 530.0000 530.0000 1000.0000 480.0000 1000.0000 2500.0000 480.0000 480.0000 1000.0000 85.0000 85.0000 150.0000
Bestand: ov.def (overige parameters in water) XCOORD YCOORD
N 6 0 N 6 0
02 bU HF OM
N N N N
1 1 1 1
0 0 0 0
Toelichting Toelichting Toelichting Toelichting
zuurstof chlorofyl-a het slechtste resultaat voor de metalen het slechtste resultaat van VOX, a-Endosulfan, lindaan, pentachloorfenol of cholinesteraseremming
Bestand: zs.def (parameters in zwevend stof) XCOORD YCOORD ME
Toelichting Toelichting Toelichting Toelichting
PAK PCB OCB
het Som het het
slechtste resultaat van de metalen 10 PAK's ENW slechtste resultaat van de PCB's slechtste resultaat van de organochloorbestrijdingsmiddelen
Bestand: slo.def (parameters voor biologische beoordeling van sloten) XCOORD YCOORD SAPROBIE TROFIE
N
6 'J 6 N 1 N 1
0 0 0 0
Saprobie Trofie
mg/kg
0.60
4.50
17.00
Bestand: swa.def (parameters voor biologische beoordeling van stromende wateren) XCOORD YCOORD STROMING SAPROBIE
U
6
N
6
N N
0 0 1 0 1 0
Saprobie
mg/kg
0.60
4.50
17.00
28
Bijlage 2 Commando programma voor het importeren van bestanden
In deze bijlage is de procedure beschreven waarlangs een bestand 'maakdkw.cmd' wordt aangemaakt en uitgevoerd. Met behulp van 'importeren attribuutbestand' van het Optie-menu wordt aangegeven welk bestand dient te worden geselecteerd. In combinatie met het definitiebestand 'alg.def worden de velden (attributen) van dit bestand gedefinieerd. In het programma 'dkwimport.aml' wordt de informatie gecombineerd en de import actie uitgevoerd aan de hand van het commando-bestand 'maakdkw.cmd'. In onderstaand voorbeeld is aan de hand van de hiervoor genoemde procedure het bestand 'r2_alg.dat' ge'i'mporteerd in de directory '-/info' van de applicatie.
DEFINE R2ALG.DKW XCOORD.6.6,1 YCOORD.6,6,1 ZM.1,1,1 EOX.l.l.I PAK, 1,1,1 CHLBENZ.l.l.I PCB.l.l.I ORGCHL,l,l,I CHLFENOL,l,l,I OLIE, 1,1.1 EINDOORD, 1,1,1
(naam op basis geselecteerd databestand) (definities uit bestand 'alg.def)
ADD FROM /home/vrieze/dkw/r2_alg.DAT COMINPUT TTY
(naam opgegeven via importeer-menu) (uitvoeren van actie)
29
30
Bijlage 3 Procedure voor kaartproductie ten behoeve van CIW/CUWVO rapportages Versie d.d. 13 September 1996, T.W. van Urk (IMI) In deze bijlage is nadere achtergrond informatie gegeven voor het aanmaken van bestanden met kwaliteitsgegevens voor het vervaardigen van kaartmateriaal. Hierbij is ingegaan op de verwerking van deze bestanden en eventuele aandachtspunten bij het vervaardigen van de kaarten.
Algemene uitgangspunten : - Enige algemene kennis Lawabo, Notove, UNIX. FTP en GIS - Toegang tot de UNIX-server met Arc/Info en DKW gei'nstalleerd - Wenselijk is te kunnen werken op de unix-server vanaf de PC mbv X-emulatie. De applicaties draaien dan op UNIX-server; het gebruik daarvan is op de PC. - Het gebruik van de GIS-applicatie DKW is bekend (zie DKW handleiding)
Kaart 1, zuurstof Benodigde data-bestanden : - Een getoetst Notove-uitvoerbestand (alle lokaties) - Een Notove meetpuntenbestand - Het DKW-definitiebestand 'OV.DAT' Werkwijze : - Opstarten LandRap - Kies menu kaartbestanden/zuurstofhuishouding - Opgeven Notove uitvoerbestand en meetpuntenbestand en het aan te maken uitvoerbestand. Het resultaat is een uitvoerbestand met coordinaten en een kleurcodering - Het uitvoerbestand heeft als naam het volgende format : xxxxx_OV.DAT - Handmatig aanpassen (bv. met editor met macro-faciliteiten) van het uitvoerbestand naar de opmaak van het DKW-definitiebestand OV.DAT (coordinaten *1000 en 9's aanvullen) Overige velden en (kolommen met) spaties verwijderen. Voorbeeld voor 02 : "258.000,444.000,2" wordt "258000,444000,2,9,9,9" - Aangemaakt databestand controleren op foutieve coordinaten (verminkingen, nullen en enen) - Bestand met FTP overhalen naar de DKW-directory op de UNIX machine - Inloggen op unix-server - Ga naar juiste dkw-directory - Arclnfo starten - Opstarten DKW-aml - Binnen DKW het aangemaakte databestand eerst mbv 'opties' eerst importeren en daarna met 'meetgegevens' en 'opmaak' de kaart aanmaken en evt. laten afdrukken.
31
Letten op : - Voor LandRap heeft het Notove-invoerbestand de extensie 'DBF' en het invoermeetpuntenbestand de extensie 'WSR' - De LandRap-versie van voor 04/09/96 bevat een bug waardoor 'rode' kleurcoderingen 'groen' worden. - Een handig meetpuntenbestand met 'precies' de juiste stations is MPTTMP.DBF. Dit dan wel hernoemen naar .WSR - Sommige coordinaten raken soms 'verminkf. De eerste twee getallen van de coordinaat worden dan gewist. Vaak zijn dit (belangrijke!) RWS-punten zoals Lobith etc. Data handmatig herstellen met juiste waarden (bekend binnen DONAR). Coordinaten regionale punten evt. opzoeken uit de topografische atlas (is in bib. aanwezig). - File binnen FTP overhalen in 'ascii-mode'. Zo niet dan worden de gegevens niet of foutief binnen DKW ingelezen. - Tijdens het importeren in DKW wordt in een separaat 'Terminal-venster' het aantal ingelezen records aangegeven. Vergelijk dit met het aangeboden aantal. Bij verschillen actie ondernemen. - Indien binnen DKW een bestand opnieuw geimporteerd moet worden (bv. bij aangepaste data) dan moet het oude bestand eerst vanuit de Info database worden verwijderd. Dat gaat binnen Arclnfo als volgt:
> info enter user > arc >dir > select < bestand > > erase < bestand > > quit >stop
Kaart 2 tin 4, eutrofiering, metalen en omive'e Benodigde data-bestanden : - Idem kaart 1 Werkwijze : - Idem aan de acties voor kaart 1, echter ... - Binnen landrap de juiste parameter selecteren - De 'handmatige' aanpassing van het .DAT bestand moet overeenkomen met het DKW definitie-bestand 'OV.DEF8
Kaart 5, zwevend stof Benodigde data-bestanden : - Het Notove uitvoerbestand met extensie 'DBF' - Het Notove meetpuntenbestand met extensie 'DBF' - Een 'willekeurig' LAW G.DBF Lawabo bestand. - Het DKW-definitiebestand 'ZS.DAT' 32
Werkwijze : - Draai Z S W B A (conversie utility TdV voor omzetten data Notove- > Lawabo) LAW G.DBF moet aanwezig zijn in de directory (voor het kopieren van de database-structuur) Invoer: Notove uitvoer + meetpuntenbestand Uitvoer: invoer-Lawabo-bestand - Draai Lawabo ENW-normen Standaard overzicht (=uitvoer per lokatie) Genereer uitvoerbestand (naam opgeven met INS) - Het Lawabo-uitvoerbestand is een toetsverslag voor de 25 landelijke gemeten lokaties; hieruit moet met de hand het DKW-databestand worden aangemaakt. Voor metalen, PAK's, OCB's en Organochl.bestr.middelen wordt het slechtste (hoogste) resultaat uit de groep genomen Databestand aanmaken volgend definitie ZS.DEF - Verdere werkwijze idem aan kaart 1 Letten op : - Notove moet toetsen op ZS; dus een ander uitvoerbestand dan bij kaart 1-4 - Bij invoerdata ZS ook aanwezig lutum(20%) en org.stof(40%) tbv juiste standaardisatie - LandRap kan de datafile niet aanmaken. De optie staat wel in het menu, maar de module zelf is niet gerealiseerd.
Kaart 6, waterbodem regionale wateren Benodigde data-bestanden : - Een Lawabo uitvoerbestand met coordinaten en kleurcodering (*.DBF) - Het DKW-definitiebestand 'ALG.DEF' Werkwijze : - Lawabo-uitvoer binnen Dbase inlezen - Exporteer benodigde velden naar ascii bestand met : use < lawabo-uitvoerfile > copy to fields xcoordina, y_coordina, eindoord type SDF - Pas het data-bestand aan (coordinaten en extra 9's) conform het ALG-definitiebestand - Verdere werkwijze idem aan kaart 1 Letten op : - Gebruik Dbase4. Dbase3 kan het grote aantal kolommen van het lawabo-uitvoerformaat niet aan.
33
Kaart 7, waterbodem rijkswateren Benodigde data-bestanden : - Een Lawabo uitvoerbestand met coordinaten en kleurcodering (*.DBF) - Het DKW-definitiebestand 'ALG.DEF' Werkwijze : - idem aan kaart 6
Kaart 8, ecologie stromende wateren Benodigde data-bestanden : - Een Bever uitvoerbestand met een kleurcodering per station - Een meetpuntenbestand met stations en coordinaten - Het DKW-definitiebestand BIOL.DEF' (of 'SWA.DEF') Werkwijze : - Binnen Dbase 'joinen' van de Bever-uitvoerbestand met het meetpuntenbestand. Daarna ascii uitvoer naar txt-bestand. Dbase commando's : use select 2 use <meetpunten-bestand> join with to <join-tabel> for A->MPTID = B->MPT1D copy to fields X COORD, Y COORD, WAARDE, TAXID type SDF - In het ascii-bestand is voor elke TAXID een regel aangemaakt. Mbv een editor de STROMING en SAPROBIE op een regel zetten. Alle overige TAXID's verwijderen. Daarna kan de kolom TAXID zelf ook weg, analoog aan het definitiebestand. - Verdere werkwijze idem aan kaart 1 Opmerkingen : - Het aanmaken van een kaart mbv het DKW-definitiebestand 'SWA.DEF' gaat niet goed. De legenda wordt dan niet correct afgedrukt. - De kolomnamen voor MPTID kunnen in de verschillende dbase-bestanden nog wel eens van naam verschillen (bv MPTCODEBEH ipv MPTID). In de join-opdracht de kolomnamen dan aldus aanpassen.
Kaart 9, ecologie sloten Benodigde data-bestanden : - Een Bever uitvoerbestand met een kleurcodering per station - Een meetpuntenbestand met stations en coordinaten - Het DKW-definitiebestand 'SLO.DEF'
34
Werkwijze : - Idem aan kaart 8, echter nu met SAPROBIE en TROFIE
Diverse 'losse' hulpprogramma's Optioneel en (indien nodig) naar wens te gebruiken: - VOEG.EXE
Haalt 'slechte' coordinaten uit een .DAT-bestand en voegt meerdere .DAT bestanden samen tot een bestand (kaart 1 t/m 4) - LOKAT_l.EXE Bepaalt het aantal overschrijdingen per lokatie (fig 4.2.2. biz 37 en fig. 4.3.1. biz 39 uit de rapportage '94) - CONVER.EXE Converteren parametercodes bestand RWS-versie Notove op basis regio-versie (not3_par) voor het gebruik van het programma Landrap, exe - CONV.EXE Converteren van donar DIA-bestanden, waarbij Equidistante reeksen (type TE) naar TijdNiet equidistante reeksen (type TN) worden omgezet t.b.v. verwerking met Notove.
35
