Denk kpisttes vvoor een e n nieuw we 80%--regeel
Acttualiteittscollege Leerggang Peensioenrrecht 13 maaart 20122, 18.30u Lokaaal DV11 02.56
Actualiteitscollege: Denkpistes voor een nieuwe 80%-regel
Agenda: 1. Verwelkoming
18u30
Prof. dr. Yves Stevens
2. De regel toegelicht en knelpunten vanuit de praktijk
18u35
Paul Van Eesbeeck – Vereycken & Vereycken Consulting CVBA vennoot Luc Vereycken – Vereycken & Vereycken Consulting CVBA vennoot
3. Overzicht van vroegere denkpistes
19u20
Steven Jansen – Algemeen directeur van SIGeDIS, Voormalig kabinetchef van de minister van Pensioenen
4. Standpunt Assuralia
19u50
Birgit Hannes – Directeur Assuralia
5. Standpunt ABVV
20u05
Christoph Quintard – Directeur Service d'études fédéral - Département 'Economie et Développement Durable Federale Studiedienst - Dienst 'Economie & Duurzame Ontwikkeling' FGTB Fédérale - Federaal ABVV
6. Korte pauze
20u20
7. Debat
20u30
Inleiding door Prof. dr. Yves Stevens
8. Vriendschapsglas
21u00
Actualiteitscollege: Denkpistes voor een nieuwe 80%-regel
Inhoudsopgave 1. De Leergang Pensioenrecht 2. Paul Van Eesbeeck en Luc Vereycken: “Hoe werkt de 80%-grens? Wat zijn de knelpunten?” 3. Steven Jansen: “Uitdagingen: nu en later” 4. Birgit Hannes: Standpunt Assuralia: “80%-regel: Visie van de verzekeraars” 5. Deelnemerslijst 6. Vragenformulier debat
Is d de Leeergan ng Pen nsioen nrech ht iets voor u? IInteressse in de d penssioenm materie? ? Tiijd vooor speciialisatiie? i te bieden b in de d systemaatiek, de acchtergrondenn en de De leerrgang heeftt als doel inzicht concretee toepassingg van het pensioenrech p ht. De actueele academ mische kenniis en praktijjkkennis van hett pensioenreecht wordenn op een hoog h niveauu overgedraagen. Het pensioenrech p ht wordt daarbij als een zeerr breed dom mein benaderd. w pensioenen. Ook O de aanvvullende pennsioenen Het pennsioenrecht omvat niet alleen de wettelijke en het individuelee pensioenspparen valleen onder heet pensioennrecht. Hierr valt een duidelijk d mers, zelfsttandigen en e ambtenaaren op. Ook O de juridischh onderschheid tussenn werknem werklooosheid met bedrijfstoesslag en de inkomensgaarantie vooor ouderen maken m deell uit van het penssioenrechtellijke vraagsstuk. Daarnaaast neemt het h aantal vragen v van burgerrechte b elijke en procesreechtelijke aard a gestaagg toe. Dooorheen al deeze materiees loopt oook steeds meer m een Europeeesrechtelijkee draad. Het H pensiooenrecht wordt w duideelijk steedss meer een eigen rechtsgeebied bestaaande uit vele v speciffieke voorsschriften vaan uiteenlo opende aardd. Deze nationalle en Europese beleiddsregels maaken een gedegen g inzzicht in de rechtspraaak en de werkingg van de toeezichthouders en pensiooeninstellingen onmisbbaar. Voor meer infformatie en inschhrijvingen www.laaw.kuluven.be/leerganggpensioenreecht.
kan
u
terecht
op
de
website
c n: Voor prraktische vraagen kan u ons steeds contacteren Leerganng Pensioennrecht Blijde-IInkomststraaat 19 bus 34409 3000 Leeuven Tel. 0166/32.54.00 of o 016/32.544.12 Fax 0166/32.54.24 E-mail:
[email protected] of evy.vangennechten@law w.kuleuvenn.be
Lesplan 1. Grondplan van het pensioenrecht 2. Ruimer kader 2.1. Pensioenen internationaal gekaderd 2.2. Pensioenen sociologisch doorgelicht 3. Wettelijke pensioenen 3.1. Werknemers 3.2. Zelfstandigen 3.3. Overheidspersoneel 3.4. RSZPPO 3.5. Pensioeninstellingen wettelijke pensioenen 4. IGO 5. Werkloosheid met bedrijfstoeslag 6. Aanvullende pensioenen in het algemeen 6.1. Algemeen grondplan van de aanvullende pensioenen 6.2. Actuariële aspecten 6.3. Levensverzekeringsrecht 6.4. Pensioeninstellingen aanvullende pensioenen 6.5. Aanvullende pensioenen en de loonkwalificatie 6.6. Aansluiting en gelijke behandeling in aanvullende pensioenen 6.7. Verworven reserves en prestaties met inbegrip van de rendementsgarantie 6.8. Uittreding, afkoop en pensioenleeftijd 6.9. Het opstellen van een pensioenreglement en -overeenkomst 6.10. CAO's, paritaire comités en fondsen voor bestaanszekerheid 6.11. Besluitvorming: inspraak, transparantie, voorlichting en informatieverschaffing 6.12. Besluitvorming en beheer in de praktijk 6.13. Fiscaliteit aanvullende pensioenen 6.14. Socialezekerheidsbehandeling van aanvullende pensioenen 6.15. Financiële verslaggeving door pensioenfondsen 6.16. De controle-aspecten van de aanvullende pensioenen 6.17. Formeel- en procesrechtelijke aspecten bij aanvullende pensioenen 6.18. Aanvullende pensioenen en overheidspersoneel 6.19. Aanvullende pensioenen en zelfstandigen 7. Derde pensioenpijler: pensioensparen en individuele voorzieningen 8. Specifieke themata 8.1. Internationale en grensoverschrijdende aspecten van het pensioenrecht 8.1.1. Europese coördinatie en grensoverschrijdend pensioenverkeer 8.1.2. De ex-pat, de grensarbeider en het pensioenrecht (mib DOSZ) 8.1.3. Internationale aspecten van de fiscaliteit van de aanvullende pensioenen 8.2. Analyse van rechtspraak van aanvullende pensioenen 8.3. Familiaal vermogensrecht en pensioen 8.4. Verleden, heden en toekomst: welke ontwikkelingen
1
80%-grens Hoe werkt de 80%-grens? Wat zijn de knelpunten? Actualiteitscollege leergang pensioenrecht 13 maart 2012 Paul Van Eesbeeck / Luc Vereycken www.vereycken.be
2
Inhoud Situering Berekeningsparameters Voorbeeld: 60 of 65 jaar? Massard-coëfficiënten
3
Filosofie De pensioenbijdragen / pensioenvoorzieningen / uitkering onderhands pensioenkapitaal zijn slechts fiscaal aftrekbaar in de mate dat de uitkering bij pensionering (die ermee opgebouwd wordt), uitgedrukt in jaarlijkse rente en wettelijk pensioen inbegrepen, niet hoger is dan 80% van de laatste normale brutojaarbezoldiging, dit alles rekening houdend met een normale duur van beroepswerkzaamheid
1 1
4
80%-grens in formule EPR < [ (80% BJB – WP) x T/N ] – EPRandere
• • • • • • •
EPR: extrawettelijk pensioen uitgedrukt in rente BJB: (laatste) normale brutojaarbezoldiging WP: (geraamd) wettelijk rustpensioen T: aantal reeds gepresteerde en nog te presteren jaren N: normale duur van volledige beroepsloopbaan T/N: ‘loopbaanbreuk’ EPRandere: andere extrawettelijke pensioenen uitgedrukt in jaarrente
5
80%-grens in formule EPK < [[ (80% BJB – WP) x T/N ] – EPRandere ] x COEF
• • • • • • •
EPK: extrawettelijk pensioen uitgedrukt in kapitaal BJB: (laatste) normale brutojaarbezoldiging WP: (geraamd) wettelijk rustpensioen T: aantal reeds gepresteerde en nog te presteren jaren N: normale duur van volledige beroepsloopbaan T/N: ‘loopbaanbreuk’ EPRandere: andere extrawettelijke pensioenen uitgedrukt in jaarrente • COEF: omzettingscoëfficiënt van rente in kapitaal
6
Historiek 80%-grens ingevoerd in 1985 (+ lijvige circulaire van 4.2.1987) vooral geschreven voor werknemers groepsverzekering voor zelfstandigen was toen onwettig pensioenvoorzieningen: fiscus zag fiscale aftrek niet zitten IPT-verzekering: moest nog uitgevonden worden wel bedrijfsleidersverzekeringen (met veel fiscale betwistingen)
vooral geschreven voor DB-plannen (80%-grens is zelfs uitgeschreven als een heuse DB-formule)
uitgewerkt in een tijd waar zowat alle verzekeraars 4,75% intrest waarborgden + 3% winstdeling gaven bvb. 0% + winstdeling bestond niet tak 23 moest nog uitgevonden worden
2 2
7
Historiek Gaandeweg stapelden de toepassingsproblemen / kritieken zich op • Moeilijke toepassing op DC-plannen • Moeilijke toepassing op nieuwe beleggingsvormen • 80%-grens laat hogere aftrek toe indien eindleeftijd 60 j. eerder dan 65 j.
• 80%-grens geeft ander resultaat voor gehuwden en ongehuwden
• Vele onduidelijke ‘detailkwesties’ Roep om een hervorming klonk luider en luider
8
Historiek Hervormingspogingen • Werkgroep opgericht onder ‘koepel’ van CAP op verzoek van de regering om 80%-grens te vereenvoudigen CAP-Advies nr. 5 van 24.11.2004 (Voorstellen tot vereenvoudiging van de 80%-regeling)
• Wet 27 december 2006 Koning krijgt opdracht om te bepalen hoe het prognosekapitaal van een DC-plan moet berekend worden met het oog op de toetsing van de 80%-grens Dossier belandt opnieuw bij de CAP: Advies nr. 18 van 17.2.2007 (Berekeningspercentages voor de 80%-regel voor vastebijdrageregelingen)
Diverse voorstellen (februari/maart 2007) inzake globale hervorming van de 80%-grens, maar die stranden (parlement wordt eind maart 2007 ontbonden in licht van nakende verkiezingen)
Uitvoerings-K.B. wet 27 december 2006 is er ook nooit gekomen
9
Historiek Hervorming 80%-grens? • Regeerakkoord Di Rupo december 2011 Aftopping 80%-grens i.f.v. van max. ambtenarenpensioen Blootleggen en wegwerken van ‘perverse gevolgen’ (?)
3 3
10
Sancties Bij overschrijding 80%-grens • Excedentair gedeelte pensioenbijdragen / pensioenvoorzieningen / uitkering onderhands pensioenkapitaal niet aftrekbaar • Geen invloed op belastingregime latere pensioenuitkeringen • Geen invloed op vrijstelling van pensioenbijdragen als VVAA
11
Fiscale attestering Overzicht • Attestering 80%-grens door pensioeninstelling m.b.t. groeps- en IPT-verzekering
• Impact nieuwe pensioendatabank ?
12
Inhoud Situering Berekeningsparameters Voorbeeld: 60 of 65 jaar? Massard-coëfficiënten
4 4
13
EPK < [[ (80% BJB – WP) x T/N ] – EPRandere ] x COEF
Art. 59, §1, 2°WIB: rekening houden met “eigenschappen van de overeenkomst” • Hoe toekomstige premies ramen? • Evolutie van bezoldiging? • Zie verder: KB • Huidige praktijk: zie ‘BJB’ • Leeftijds- en anciënniteitstoeslagen? • Bonusplannen (enkel toekomstige premie als ‘bonusdoelstelling’ gehaald wordt?)
• Evolutie van indexeringen? • Hoe andere toekomstige evoluties ramen? • Bv. opname van voorschot, en afstand van ‘winstdeling’ • Bv. risicodekkingen in cafetariaplannen (overlijden, arbeidsongeschiktheid)
14
EPK < [[ (80% BJB – WP) x T/N ] – EPRandere ] x COEF Art. 59, §1, 2°WIB: rekening houden met de “aan de overeenkomst verworven reserve” • Verworven reserve: • = vertrekbasis voor EPK-prognose • Op welk ogenblik? • Theoretisch: op het moment van elke premiebetaling (??) • Andere pistes • ‘een’ jaarlijks moment ( Sigedis-logica?) • ‘enkel rekenen bij wijzigingen van overeenkomst’ (kan dus heel lang geleden zijn) (huidige praktijk!?)
• …
• Bijgevolg? • Rekening houden met de ‘verworven winstdeling’ • PS: wat met huidige praktijk om toekomstige winstdeling te ramen aan 20% van ‘contractueel kapitaal’?
• Belang van historiek (bij latere belastingcontroles): • Hoeveel bedroeg ‘toen’ de verworven reserve? • En hoeveel bedroeg ‘toen’ ‘EPK’ • Vertrekkende vanuit de ‘toenmalige’ ‘verworven reserve’ • Rekening houdende met de ‘toen geldende’ berekeningshypothesen?
15
EPK < [[ (80% BJB – WP) x T/N ] – EPRandere ] x COEF Art. 59, §1, 2°WIB: rekening houden met door Koning opgelegde parameters (vanaf 1/1/2007) • TO DO voor Koning: vaststellen van:
• •
•
• “het verhogingspercentage van de bezoldigingen, indexering inbegrepen” • “het percentage van kapitalisatie dat moet worden toegepast op de verworven reserves” • “het percentage van de deelnemingen in de winst”; Vaststelling: er werden geen parameters opgelegd door KB Opmerking: er worden wel parameters opgelegd in ‘sociale wetgeving’ (‘verwachte rente’, Sigedis-databank) • Werknemers: art. 26, §6 WAP: • Rentevoet: 3,25% (all-in) • Bezoldigingsgroei: ‘stortingen blijven doorlopen’ ( 0% (??)) • VAPZ/RIZIV: art. 48, §3 WAPZ: • Rentevoet: 3,75% (all-in) • Evolutie bijdragen: cfr. ‘laatste stortingen blijven doorlopen’ ( 0%) • Andere types van overeenkomsten voor zelfstandigen: geen parameters Huidige praktijk voor ‘fiscale parameters’: • ‘Verantwoordbare schattingen’, gebaseerd op eigenschappen van overeenkomst • Tak 21: cfr. ‘normale’ contractuele interestvoet(en) • Tak 23: voorzichtige schattingen • Winstdeling: 20% van contractueel kapitaal • Bezoldigingsniveau: geen toekomstige verhoging (ook niet inzake BJB - zie verder)
5 5
16
EPK < [[ (80% BJB – WP) x T/N ] – EPRandere ] x COEF Stelling: enkel pensioeninstelling is in staat om EPK te ramen • Want dit vergt ingewikkelde actuariële berekeningen • Dus (praktisch) onmogelijk voor: • belastingcontroleur • werkgever • aangeslotene • En ook niet evident voor een ‘derde-expert’ (want hij heeft over het algemeen niet voldoende informatie) • PS: • Vandaag: EPK is niet vermeld op fiscaal attest • Vandaag: Sigedis-prognoses ≠ 80%-grens-prognoses
17
EPK < [[ (80% BJB – WP) x T/N ] – EPRandere ] x COEF
Bruto jaarbezoldiging • Werknemers • Art. 59, §1, 2°WIB: ‘laatste normale brutojaarbezoldiging’ • Voor DC-plannen: huidige bezoldiging + verhogingspercentage (vanaf 1/1/2007)
• Voor DB-plannen: ? • Art. 35, §2, 2°KB/WIB (verouderd?): ‘normale jaarlijkse
brutobezoldiging van de werknemer tijdens het betreffende jaar’
• Zelfstandige bedrijfsleiders • Art. 195 WIB: • “bezoldigingen die regelmatig en ten minste om de maand
worden betaald of toegekend vóór het einde van het belastbare tijdperk waarin de ertoe aanleiding gevende bezoldigde werkzaamheden zijn verricht en mits zij door de vennootschap op de resultaten van dat tijdperk worden aangerekend”.
18
EPK < [[ (80% BJB – WP) x T/N ] – EPRandere ] x COEF
Toepassingsproblemen zelfstandige bedrijfsleiders • Strenge interpretatie: ‘laagste maandbezoldiging x 12’ • Voorbeeld • Gegeven: • Zaak opgestart in 2006 • Bezoldigingsuitkering vanaf november 2007 • Tijdelijke stopzetting van bezoldiging vanaf sept. 2009 (wegens crisis)
• Herneming van bezoldigingsuitkering vanaf februari 2010 • Referentie-bezoldiging in 2007, 2009 en 2010 • 0 EUR, omdat er niet elke maand een bezoldiging werd uitgekeerd?
• Wat indien bezoldiging naar het einde van de loopbaan toe vermindert?
• Wat indien bezoldiging naar het einde van de loopbaan toe ‘kunstmatig’ verhoogd wordt?
6 6
19
EPK < [[ (80% BJB – WP) x T/N ] – EPRandere ] x COEF
Geraamd wettelijk rustpensioen • Op basis van circulaires (cijfers 2012) • Werknemers: 50% van de brutojaarbezoldiging • met als minimum: € 12.796,00 • met als maximum: € 24.886,83 • Zelfstandigen: 25% van de referentiebezoldiging • met als minimum: € 12.085,25 • met als maximum: € 15.781,67
20
EPK < [[ (80% BJB – WP) x T/N ] – EPRandere ] x COEF
Toepassingsproblemen • Quid gemengde loopbaan? • Achtereenvolgens: werknemer, zelfstandige, ambtenaar • Gelijktijdig: hoofdberoep + bijberoep • Quid salary split? • WP proportioneel met BJB aanrekenen (vergt overleg tussen werkgevers)
• Quid ‘exacte’ berekeningen?
21
EPK < [[ (80% BJB – WP) x T/N ] – EPRandere ] x COEF
Loopbaanbreuk • T: aantal gepresteerde en nog te presteren jaren • Te presteren en al gepresteerde jaren in vennootschap • toekomstige jaren tot eindleeftijd • reeds gepresteerde jaren binnen vennootschap (= backservice binnen de vennootschap)
• Jaren gepresteerd buiten vennootschap (= backservice buiten de vennootschap) • maximum 10 j. van vroegere effectieve beroepswerkzaamheid • expliciet vermelden in pensioenplan
• N = 40 j. • T/N = maximum 1
7 7
22
EPK < [[ (80% BJB – WP) x T/N ] – EPRandere ] x COEF
Loopbaanbreuk (commentaar) • Tip: beter in ‘maanden’ rekenen • Filosofie • Iedere werkgever betaalt in verhouding tot ‘zijn deel’ van de beroepsloopbaan
• Commentaar: formule remt arbeidsmobiliteit, want minder
pensioenmogelijkheden bij latere werkgever indien: • Bezoldiging later sterk stijgt • Vorige werkgevers (geen/beperkte) pensioenregeling hadden • Gedeeltelijke compensatie: valorisatiemogelijkheid inzake 10 jaar backservice buiten vennootschap • Voorwaarde: voorzien in reglement/overeenkomst • Voorwaarde: ook rekening houden met ‘EPRandere’ tijdens die 10jaar-periode • Geen wettelijke voorwaarde • Proportionele aanrekeningsmethode? (zie verder) • Soms beter geen valorisatie van 10-jaar-backservice
23
EPK < [[ (80% BJB – WP) x T/N ] – EPRandere ] x COEF
Andere extrawettelijke ‘verwachte’ pensioenen (in jaarrente) • Wat? • VAPZ: ook EPR opgebouwd met premies betaald vóór 1.1.2004?
• Riziv-contracten ‘gezondheidsberoepen’: ? • Andere (premievrije) pensioenplannen van 2e pijler • Binnen de onderneming • Buiten de onderneming (‘proportionele aanrekeningswijze’?) • Hoe berekenen? • Zie EPK-berekeningsmethode • Geen ‘informatie’-plicht van ‘andere pensioeninstelling’
24
EPK < [[ (80% BJB – WP) x T/N ] – EPRandere ] x COEF
OMZETTINGSCOEFFICIENTEN Leeftijd bij ingang rente
2% geïndexeerd / 0% overdraagbaar
2% geïndexeerd / 80% overdraagbaar
60 j.
15,6389
18,3749
61 j.
15,1980
17,9277
62 j.
14,7559
17,4763
63 j.
14,3133
17,0209
64 j.
13,8705
16,5621
65 j. en meer
13,4282
16,1004
(gehuwden en wettelijk samenwonenden)
8 8
25
EPK < [[ (80% BJB – WP) x T/N ] – EPRandere ] x COEF
Aandachtspunten • In geval van ‘scheiding’, mag werkgever plots minder premies betalen …
• Wat voorzien als ‘standaardrente’? • Met betrekking tot 80%-grens: • Liefst een 2%-geïndexeerde en 80%-overdraagbare rente hogere coëfficiënten
• Met betrekking tot ‘verwachte rente’ (renterecht) • Enkel ‘niet-geïndexeerde’ en ‘niet-overdraagbare’ lijfrente?
• Stijgende levensverwachting … en ‘begrijpbaarheid’ • ‘Fiscale’ coëfficiënten zijn ‘verouderd’ • ‘Fiscale’ coëfficiënten verschillen van • ‘sociale coëfficiënten’ (minimale verwachte rente) • effectieve renteprijs van pensioeninstelling
• NB: bij rentetoezegging: geen gebruik van (lage) ‘fiscale coëfficiënten’ nodig
26
Backservice EPK1 < [[ (80% BJB – WP) x T1/N ] – EPRandere1 ] x COEF
Parameters • EPK1 = backservicekapitaal • Verworven pensioenkapitaal, zonder verdere premiebetaling
• T1 = aantal gevaloriseerde, reeds gepresteerde jaren • EPRandere1 = andere verworven pensioenrenten op T1 Commentaar • Future-service: toegelaten voor max. 5 jaar tot normale pensioenleeftijd (?) (art. 59, §1, laatste lid WIB)
• Geen wettelijke regeling • Voormelde formule is ‘voorzichtige marktpraktijk’ • Geen informatie-plicht van ‘andere pensioeninstelling’
27
Inhoud Situering Berekeningsparameters Voorbeeld: 60 of 65 jaar? Massard-coëfficiënten
9 9
28
zelfstandigen: 60 of 65 j.? Gegevens • IPT-verzekering • Zelfstandige zaakvoerder BVBA, 40 j., gehuwd • Sinds 5 j. werkzaam in BVBA, voorheen 12 j. elders (zonder pensioenplan) • Brutojaarbezoldiging: 50.000 € (betaald in maandelijkse schijven) • 60 j. versus 65 j.
29
zelfstandigen: 60 of 65 j.? 80%-grens: berekening op 60 j. EPK < (80% BJB – WP) x T/N x COEF
maximum pensioenkapitaal (EPK) [(0,8 x 50.000) – (0,25 x 50.000)] x (10 + 5 + 20) / 40 x 18,3749 = 442.146,03 € (winstdeling inbegrepen)
30
zelfstandigen: 60 of 65 j.? 80%-grens: berekening op 65 j. EPK < (80% BJB – WP) x T/N x COEF
maximum pensioenkapitaal (EPK) [(0,8 x 50.000) – (0,25 x 50.000)] x (10 + 5 + 25) / 40 x 16,1004 = 442.761,00 € (winstdeling inbegrepen)
10 10
31
zelfstandigen: 60 of 65 j.? benodigde jaarlijkse spaarinleg voor een eindkapitaal van 100.000 € jaarlijkse inleg nettorendement op spaarplan gedurende 3% 4% 5% 10 jaar
8.584 €
8.153 €
7.742 €
15 jaar 20 jaar
5.291 € 3.662 €
4.889 € 3.287 €
4.513 € 2.945 €
25 jaar
2.699 €
2.351 €
2.040 €
30 jaar
2.068 €
1.745 €
1.466 €
35 jaar
1.628 €
1.329 €
1.078 €
40 jaar
1.305 €
1.030 €
806 €
32
Inhoud Situering Berekeningsparameters Voorbeeld: 60 of 65 jaar? Massard-coëfficiënten
33
Iets eenvoudig? ‘Massard-coëfficiënten’ in DC-plannen • Controlemethode 80%-grens ontwikkeld in jaren ’80 voor collectieve DC-plannen • Indien jaarpremie niet hoger is dan 12% S1 + 32% S2, dan is de 80%-grens gerespecteerd (ook voor ‘ongehuwden?)
• Heeft geen wettelijke basis en is destijds door belastingadministratie ontwikkeld als praktische controleregel voor collectieve DC-pensioenplannen voor werknemers • Voor verdere commentaar en suggesties: zie Bijlage aan CAP-Advies nr. 5 van 4.11.2004 inzake voorstellen tot vereenvoudiging van 80%-grens (www.cbfa.be) • Toepassing op zelfstandigen (22% S1 + 32% S2) heel dubieus, meer nog voor ‘backservicepremies’
11 11
12-03-12
Uitdaging NU
LATER
Werkgever
Individu
+
de facto in functie van …
Pensioentoezegging
+
Wettelijk pensioen
… in theorie in functie … maar van …
Andere Aanv. Pensioenen
FISCUS
Pensioen
Premie
… beoordeelt …
1
Probleem 1. Onmogelijke berekening
Concrete huidige reserve transformeren in mogelijk toekomstig pensioen en dat toetsen aan geheel eventuele toekomstige pensioenen Het zekere vervangen door het eventuele
Extrapoleren, simuleren, hypothetiseren, … Loonevolutie? Inflatie? Rendementen? Planwijzigingen (DB wordt DC, WG-WNbijdragen, …)? Carrièrewending individu? Levensverwachting? Evolutie wettelijk pensioen? …
Indrukwekkend aantal hypotheses = onzekerheden = mogelijke fouten
Relatie met de realiteit? Zal loon echt stijgen, zal betrokken morgen echt nog werken, zal rendement echt maar gemiddeld x% bedragen over 30 jaar, zal het premiepercentage echt y% blijven, zal de DB echt geen DC worden, zal het wettelijk pensioen echt op 60% middelloon blijven, …
Bron van rechtsonzekerheid en oneigenlijke concurrentie 2
Probleem 2. Onmogelijke responsabilisering •
Belastingplichtige (onderneming) beoordelen op basis van de pensioenkenmerken van het individu
•
Dit pensioen is niet noodzakelijk (enkel) functie van diens gedrag
•
Belastingplichtige beoordelen in functie van wat hij niet kan en mag (!) weten
•
Werkgever sanctioneren voor een resultaat waar hij niet noodzakelijk (alleen) voor verantwoordelijk is of kan zijn
•
Werkgever gedifferentieerd beoordelen in functie van pensioenresultaat per individu, terwijl werkgever werknemers gelijk moet behandelen
•
Compatibel met politiek pro lange loopbanen en loopbanen > 45 LBJ ?
3
1
12-03-12
Probleem 3. Onmogelijke toepassing •
Veronderstelt gedetailleerd zicht op globale situatie individu
•
Dat is er niet de toepassingspraktijk (nl. geïsoleerde plan- of premiecontrole) heeft niets te maken met de doelstelling (nl. controle op het niveau van de rechtenopbouw)
•
Zet de poort wagenwijd open voor ‘praktijkgeoriënteerde creativiteit’
•
Die praktijk heeft ongelijke gevolgen naargelang het statuut van het individu (WN – Z - Bedrijfsleider)
•
Noot: de mogelijke oplossingen moeten rekening houden met de veranderde mogelijkheden DB2P
4
Oplossing Moet dat echt? •
Problemen 80%-regel zijn eerst en vooral gevolg van bestaan 80%-regel
•
Is die regel nodig? Waarom is 80%-regel er? Reactie op fiscale misbruiken met pensioenpremies en voorschotten jaren ’80
•
Wat doet 80%-regel?
•
Spreiding financiering in de tijd opleggen om fiscale optimalisatie via pensioenconstructies tegen te gaan
•
Fiscale aftrekbaarheid beperken tot bepaald pensioenniveau om excessieve gesubsidieerde (fiscale aftrek) pensioenopbouw tegen gaan
5
Oplossing Zijn dat goede methoden? •
Wordt fiscale optimalisatie effectief tegengegaan? • 80%-regel straft (in theorie) ook de werkgever die niet optimaliseert en dit voor de
fiscale constructies van zijn voorgangers • 80%-praktijk beperkt de optimalisatie vooral voor wie geen benul heeft van hoe hij
plannen moet organiseren • Werkt niet voor wie geen belasting betaalt (vb. wegens overgedragen verliezen)
6
2
12-03-12
Oplossing Zijn dat goede methoden? •
Worden excessieve pensioenen effectief vermeden? • De facto soms pensioenen > 80% Praktijk: men controleert geen pensioenen,
maar (bijdragen aan) plannen • Mattheuseffect: hogere inkomens en bedrijfsleiders hebben meer mogelijkheden
hiertoe en gebruiken ze ook • De 80%-regel beperkt het pensioenbedrag helemaal niet. Men mag meer dan 80%
aan pensioenen opbouwen (maar niet onbeperkt fiscaal gunstig; al blijft een pensioenpremie als verworpen uitgave fiscaal interessanter dan loon) • Regering vindt van niet: relatief-plafond nominaal-plafond ( alternatieven
worden gezocht, maar sommige daarvan riskeren de 80%-miserie te introduceren in sociale context)
7
Oplossing Zijn dat goede doelstellingen? •
Fiscale optimalisatie tegengaan? Blijft verdedigbare doelstelling … Maar … als 2 de pijler basiscomponent wordt van pensioenopbouw, dan is er sociaal gezien een reden om de financiering vrij(er) te laten. Vb. als individu laat in loopbaan bij werkgever/in sector met 2de pijler terecht komt, dan is financieringsvrijheid enige kans op voldoende opbouw. Cf. benoeming overheid?
•
Excessieve (gesubsidieerde) pensioenopbouw beperken? Ideologisch
De niet op zuivere persoonlijke merites gebaseerde toe-eigening van een disproportioneel groot aandeel van de collectief tot stand gebrachte rijkdom is niet gerechtvaardigd
Sociologisch
Een te onevenwichtige verdeling van de rijkdom leidt tot een indrukwekkende reeks problemen (zie The Spirit Level)
Down to earth De staatsmiddelen zijn eindig, men moet dus oordeelkundig zijn in het aanwenden en verdelen van de (fiscale) middelen
8
Oplossing 1
Type “Hic et nunc” Kijk niet naar het eventuele, werk met het zekere 9
3
12-03-12
Oplossing 1(a) Een nominale of relatieve grens voor de premie De premie is hier en nu gekend Hoogte van het toekomstig pensioen staat in relatie tot hoogte van de premie • De relatieve of absolute grens voor de premie is dus ook grens op pensioen • •
Garandeert uniforme toepassing, eenvoudig, en …. vrij van hypotheses ??? Realiseert doel beperking fiscale aftrek en … doel beperking pensioen ??? Per storting: manipuleerbaar toch onbeperkte pensioenen Per individu: enkel toepasbaar mits centralisering info ( DB2P) + beoordeling werkgever in functie van factoren buiten zijn wil, blijft bestaan Veronderstelt individualiseerbaarheid premie. Quid collectieve kapitalisatie? Interne plannen? ( blijven die bestaan?) Overgefinancierde DB-plannen? Grensbedrag impliciete pensioendoelstelling hypotheses toch ‘later’ 10
Oplossing 1(b) Actuele stand pensioenopbouw toetsen aan actueel loon • WP + R ≤
80% huidige loon * N/45
WP
Actuele ‘aanspraken’ op wettelijk pensioen, d.w.z. gelet op reeds gekende loopbaan (forfaitair - vb. N/45 van maximumbedrag Alleenstaande – of reëel)
-
R
Actuele stand reserves (incl. recentste premie + rendementsgarantie op die premie) * conversiecoëfficiënt
-
N
Reeds gekende loopbaan tot nu; forfaitair (vb. aantal jaren tussen 20 en nu; maar = discriminatoir) of reëel (aantal jaren met prestaties of gelijkstellingen)
-
Werkt met gekende parameters (enkel hypothese voor conversie kapitaal) Beperkt fiscale optimalisatie … maar de facto (proportioneel) pensioenkrediet Maximalisatie sociale (niet excessieve) rechtenopbouw mogelijk Garandeert uniforme toepassing, transparant Geen future services (maar is dat wel een nadeel?) Veronderstelt alomvattende databank (maar die is reeds in opbouw) Risico op sanctionering werkgever voor externe factoren blijft Eindeloopbaanproblemen (dalend loon kan ‘krediet’ opeten) correcte loondefinitie
11
Oplossing 2
Type “Hoe men er komt, doet er niet toe, het is het eindresultaat dat telt” Het ‘nu’ is zeer contingent, enkel het ‘later’ is echt van belang 12
4
12-03-12
Oplossing 2 •
Eindbelasting: het aanvullend pensioen wordt bij het belastbaar inkomen gevoegd (als reële of fictieve rente)
Per definitie uniforme toepassing, eenvoudig en vrij van hypotheses Realiseert doel ‘beperking pensioen’? Via progressieve belasting is er een correctie die veel preciezer en rechtvaardiger is dan wat met huidige 80%regel en flat taks op kapitaalsuitkeringen wordt bereikt
EET sluit aan bij de internationale norm beter voor mobiliteit Vrijheid van financieringsritme Enige piste die WAP intact laat (geen discriminatie bij aansluitingen) en toch foute responsabilisering van de werkgever vermijdt De financier treft geen sanctie voor de daden van andere financiers Absoluut geen beperking van financiering … maar progressiviteit personenbelasting compenseert budgettair de financieringsvrijheid 13
Oplossing 3 Type ? Een compromis ? Van alles een beetje ? Of ambitieus maar realistisch ?
14
Oplossing 3 •
Uitgangspunt = werkbaar maken 80%-regel
•
Dus binnen context begrenzing financieringsvrijheid (zie echter verder)
•
Juridische context • Art. 308 Wet 27.12.06 wijzigt art. 59 WIB • Er zijn parameters nodig om te bepalen welk pensioen een vaste bijdrage oplevert
•
Problemen m.b.t. wettelijk kader: • Misbruiken blijven mogelijk • De delegaties zijn te beperkt om evenwichtige uitvoering te kunnen regelen
•
Krachtlijnen werden uitgezet door 2 kabinetten 4 experts werden aangeduid voor de technische uitwerking (aanpassing WIB en KB WIB) • • • •
•
Eenvoudig, duidelijk, controleerbaar Coherente berekeningsmodaliteiten Vertrekken van verworven reserve en bijdragen Uniforme projectieregels
Maar … regeringseinde 15
5
12-03-12
Oplossing 3 Concept = PR + WP 80% BJB •
PR = ‘verwachte’ pensioenrente • DB-plannen: zie reglement • DC-plannen: projectie met vertrekpunt verworven reserves + toekomstige
pensioenpremies + toekomstig rendement (3,25%) •
Omvat alle verwachte pensioenrenten • Huidige + vorige werkgever (tot 65 jaar) • Incl. VAPZ, RIZIV, interne provisionering, buitenland, …
•
Pensioenkapitaal = pensioenrente x 20 • Omzettingscoëfficiënt: 20 • Sterftetafels ‘sociale wetgeving’ (MR/FR-5), opname op 65 jaar, 2%-indexering, 0%-
overdraagbaarheid • Zuivere renteplannen: zie onderliggend financieringsplan
•
Informatie via een gegevensdatabank 16
Oplossing 3 Concept = PR + WP 80% BJB •
WP = Wettelijke pensioen •
Forfaitair (huidige marktpraktijk)
•
Werknemers: 50% jaarbezoldiging • Maximum alleenstaanden • Minimum minimumpensioen
•
Zelfstandigen: 25% jaarbezoldiging • Maximum alleenstaanden • Minimum minimumpensioen
17
Oplossing 3 Concept = PR + WP 80% BJB •
BJB = Brutojaarbezoldiging •
Huidige normale jaarbezoldiging • Huidige evolutie = 0%
• Eenvoudig, begrijpbaar, weinig discussie mogelijk, … • Normale
• Zuiveren van abnormale situaties • Te beoordelen over 5-jaar periode •
Dient ook als basis voor raming van het WP
18
6
12-03-12
Oplossing 3 • Safe Harbour •
Omschrijving • Vaste bijdrageregelingen:
• 12% S1 + XX% S2 • Werknemers en zelfstandigen • Vasteprestatieregelingen
• Collectieve regelingen • Prestatie i.f.v. loopbaan bij werkgever •
Doel: • Eenvoudige oplossing in eenvoudige gevallen: enkel als er slechts 1 plan is; of
toch als er maar 1 inrichter is • De echte controles beperken tot de ‘speciale gevallen’ • Vermijdt in dergelijke gevallen het straffen van ‘laatste’ werkgever • Afschaffen van problemen met ’10-jaar-back-service’, ‘5-jaar-future-service’, …
•
Bijgevolg: de werkgever die boven de ‘safe harbour’ gaat, weet dat een controle op individueel niveau kan gebeuren.
19
Oplossing 3 • En verder … •
Informatie opgeladen in de gegevensdatabank = aftrekvoorwaarde
•
Een aantal problemen worden aangepakt • Intern gefinancierde IPT • Strak ritme aan ‘dotaties’ • In feite: ‘eindtaxatie’ • Tegen elkaar uitspelen van pensioeninstellingen stoppen • Uniforme prognoseparameters • Jobhopping voor cumul backservice • 60 jaar = méér aftrek (≠ Generatiepact)
•
Volledige informatie voor fiscus via databank (= alle pensioenregelingen)
•
Uniformiteit • Sociale versus fiscale wetgeving • Werknemers versus zelfstandigen • Alle types van pensioenregelingen 20
Oplossing 3 Beoordeling
Transparantie verhoogt (gelijke parameters voor iedereen) Werkt hoofdzakelijk met wat nu gekend is (vb. loon) … Maar projecteert anderzijds wel de premies
Realiseert beperking fiscale aftrekbaarheid maar bevat toch pensioenkrediet-aspect dat toelaat alsnog rechten op te bouwen 1(b)
Beperkt pensioenopbouw (zie evenwel Safe Harbour) Sanctionering laatste werkgever opgevangen met Safe Harbour … Maar via een benadering op de premie zie nadelen 1(a) Manipuleerbaar? Volstaat beperking tot ‘simpele gevallen’? Hoe weet werkgever dat het een ‘simpele’ situatie is? ofwel datastroom richting werkgever. Hoe ver reikt de mogelijkheid van de werkgever om te handelen op basis van die info? Kan hij premie beperken? Kan hij weigeren aan te sluiten? aanpassing WAP?! ofwel toch Safe Harbour per premie + progressieve eindbelasting individu? 21
7
12-03-12
Oplossing 4 ?
22
Oplossing 4? • Technisch •
Duidelijk en eenvormig Geen ruimte voor ‘creatieve’ interpretatie
•
Uitvoerbaar you win some, you loose some
•
Aansluitend bij de realiteit, niet bij de fictie ofwel, tijdens opbouw, betekent dit ‘nu’ i.p.v. ‘later’ ofwel EET
•
Moeten beide doelstellingen per se via één en dezelfde maatregel gerealiseerd worden?
• ‘Politiek’ • Hoe groter de garanties dat het eindresultaat redelijk is, hoe redelijker (flexibeler) men kan staan tegenover opbouwfase •
Coherent met algemene eindeloopbaandoelstellingen
•
Coherent met rol die men wil geven aan aanvullende pensioenen in het geheel van de pensioenopbouw 23
Dank u
24
8
3/12/2012
Actualiteitscollege leergang pensioenrecht 13/3/2012
80%-regel : Visie van de verzekeraars
Birgit Hannes, directeur Assuralia
13/03/2012
1
80%-regel – belang van de aanvullende pensioenen • Lage vervangingsratio van het wettelijk pensioen • Vergrijzing zet druk op financiering van de wettelijke pensioenen : – Evolutie bevolkingspiramide; – Lage vruchtbaarheidsgraad; – Stijgende levensverwachting.
• Tweede pijler financiert indirect sociale zekerheid door de investeringen van verzekeraars • Combinatie van repartitie en kapitalisatie hollen de financiële risico’s uit • Aanbeveling Europees Witboek voor Pensioenen
13/03/2012
2
80%-regel – enkele basisprincipes • Behoud van concept 80%-regel - fiscale ondersteuning tweede pijler is nodig; - gebaseerd op vervangingsratio; - uitgedrukt in “pensioenprestatie” (cfr. WP).
• Beperkte omvang van misbruiken • Nood aan - precieze en duidelijke regels - rechtszekerheid en stabiel fiscaal kader 13/03/2012
3
1
3/12/2012
80%-controle in de praktijk • Globale controle op plandesign versus individuele controle • Concrete berekening DC : CAP-advies nr. 18 • Nieuw element : databank “aanvullende pensioenen” (DB2P) Overleg met fiscus om te bekijken hoe controle in toekomst moet verlopen Rol van de PI bij de attestering ?
13/03/2012
4
80%-regel - modernisering • Loonbegrip - einde loopbaancarrière faciliteren • Rente-omzettingscoëfficienten o.b.v. prospectieve sterftetafels • Mogelijkheid tot het storten van inhaalbijdragen is belangrijk om een pensioenbreuk te vermijden • Schatting wettelijk pensioen - quid gemengde loopbanen - quid forfaitaire schatting versus schatting via MyPension/SIGEDIS -…
13/03/2012
5
80%-regel - besluit • Misbruiken/perverse effecten aanpakken • Stabiel fiscaal kader is nodig voor vertrouwen in tweede pensioenpijler • Behoud van huidige concept • In overleg bekijken welke rol DB2P in 80%controle kan spelen.
13/03/2012
6
2
3/12/2012
80%-regel - Vervangingsratio
13/03/2012
TERUG
7
TERUG
8
80%-regel - Vergrijzing
13/03/2012
80%-regel - Europees Witboek WHITE PAPER - extract “3.2 Developing complementary private retirement savings Complementary retirement savings have to play a greater role in securing the future adequacy of pensions (…) (…) The EU can strengthen its framework to support occupational retirement provision within the overall pension system of Member States and to contribute to the reduction of the cost of pensions. (…)”
13/03/2012
TERUG
9
3
3/12/2012
80%-regel - CAP-advies nr. 18 Rest + # jaren tot eindtermijn * Pt ≤ n / d * (80% St – WPt) * RP met
t = moment van berekening Rest = verworven reserve op moment t Pt = bijdrage op moment t St = salarisgrondslag op moment t WPt = wettelijk rustpensioen RP = rentefactor voor de conversie van kapitaal in rente, overeenkomstig de fiscale reglementering n = aantal reeds gepresteerde en nog te presteren dienstjaren d = normale duur van een volledige beroepsloopbaan
13/03/2012
TERUG
10
4
Deelnemerslijst Adnet
Bernadette
VBO
Alain
Huyghe
Baker & McKenzie
Andries
Kristiaan
SD WORX for society cvba
Appeltant
Daniel
Zenito
Asta
Nicolo
AG Insurance
Baekeland
Paul
LifeCat / Verba
Beckers
Dominique
Allianz Belgium
Becq
Sonja
De Kamer
Begtas
Malissa
Lydian
Bernaerts
Bart
Azuro
Beullens
Vik
Rijksdienst voor Pensioenen
Bewaert
Frank
AXA Dendermonde
Biermans
Fik
Mercator Verzekeringen
Billiet
Thiery
Mercer (Belgium)
Boelaert
Kathy
Concordia
Bogaerts
Jeroen
Pensiontheker
Bollen
Nadine
Netto
Bredael
Marc
Brys
Yves
AXA Belgium NV
Buch
Kevin
Rijksdienst voor Pensioenen
Burg
Sebastian
Baker & McKenzie
Caproni
Marga
Loyens & Loeff
Ceuterick
Alexis
ACE Legal Consulting BVBA
Christiaens
Ann
KBC VERZEKERINGEN NV
Cielen
Veerle
ING
Cloetens
Rudi
Cornil
Leen
Agoria
Coucke
Lizzie
Dexia Insurance Belgium
Cousin
Sylvie
Eversheds Brussel
Cuypers
Bart
Aon Hewitt
Daenen
Bob
Simplex Employee Benefits
Dansercoer
Paul
De Brabanter
Véronique
De Buyser
Wim
ING Life Belgium
De Caluwé
Philippe
De Deken
Monique
AXA Belgium
De Doncker
Peter
KBC VERZEKERINGEN NV
De Koster
Pieter
Allen & Overy LLP
De Lannoy
Catherine
Bekaert
De Lepeleire
Valérie
Securex
De Marrez
Bernd
Laga
De Meirleir
Danielle
Mercer
De Poorter
Patrick
De Ridder
Steffie
Akkermans & Partners
De Smet
Jan
KBC VERZEKERING NV
De Soete
Filip
Electrabel
De Somviele
Isabelle
Advocaat Isabelle De Somviele BVBA
De Valck
Silke
AG Insurance - Verzekeringen
De Vleeschauwer
Marc
Fidea
De Vreese
Jurgen
Eubelius
de Wit
Jan
Life Plan
De Witte
Wim
FIDEA NV
Debels
Annelies
Groen
Deckers
Ivo
Fonds Bestaanszekerheid Electriciens
Dedroog
Ghislain
Janssen Pharmaceutica
Deferm
Pascal
Mercator Verzekeringen
Degreeff
Wim
ADD nv
Delcon
Imelda
Delporte
Jean-Marc
FOD Financiën
Denolf
Greta
AG Insurance
Derycker
Dominique
Desnyder
Edwin
Deweerdt
Olaf
Deyaert
Danny
KBC Verzekeringen
Dierckx
Hilde
FSMA
Diesbecq
Nathalie
Studiedienst ACV Confederatie
Duden
Elke
Linklaters LLP
Eeckhout
Pascale
KBC VERZEKERINGEN NV
Assuralia
Everaert
David
Delta Lloyd Life
Fornoville
Paul
Life Plan bvba
Foubert
Ferdy
Bridge View Consulting
Fransolet
Bernard
Ethias S.A.
Gerits
Wivien
PricewaterhouseCoopers
Gillemon
Pieter
PwC
Godts
Bieke
Frame BVBA
Goeman
Jan
Graindor
Jean Pierre
DIENSTENKANTOOR GRAINDOR JP
Hannes
Birgit
Assuralia
Hendrickx
Chantal
Vandendijk & Partners
Heylen
Barbara
Claeys & Engels
Heymans
Martine
Siemens
Higny
Marc
AG Insurance
Houben
Ferdinand
KBC
Janssen
Steven
SIGeDIS
Janssens
Gilva
Vlaams Parlement
Kerckhof
Pol
Allianz
Knoops
Sarah
KBC VERZEKERINGEN NV
Koen
De bisschop
reliance
Kumpen
René
ARGUS ADVOCATEN CVBA
Labeeu
Yves
ATTENTIA
Lamberts
Koen
Canud bvba
Lamoureux
Aline
AG Insurance
Laseure
Greet
KBC VERZEKERINGEN NV
Leenknecht
Enrico
Rijksdienst Sociale Zekerheid
Leirman
Frederic
ZkkVan Gheluwe BVBA
Lembrechts
Davy
Ac|s Accountants & Belastingconsulenten
Lemmens
Nora
Rekenhof
Lens
Marc
Dexia Insurance Belgium
Leukemans
Muriel
vzw SEFOCAM
Leunen
Hugo
Zaken-Advieskantoor vof Hugo Leunen
Lieven
Vandenmeersche
eLVee bvba
Lievens
Brigitte
Tiberghien Advocaten
Lobelle
Didier
Werkgeversfederatie PC 226
Logist
Sylvia
ACLVB
Lommelen
Saskia
Esofac
Londers
Kim
KBC VERZEKERINGEN NV
Loos
Nancy
Mercator Verzekeringen
Loose
Mathias
PwC
Lowyck
Anneleen
KBC VERZEKERINGEN NV
Loyens
Raf
Aon Hewitt
Lucas
Katlijn
Aon Belgium bvba trading as Aon Hewitt
Luyten
Nancy
Baker&McKenzie
Mannaerts
Birgit
Aon Belgium bvba trading as Aon Hewitt
Marnik
Van Impe
Alrakis
Martens
Sofie
Ethias
Merckx
Michel
Elitis
Meysmans
Edwin
Pensioenfonds KBC OFP
Moeraert
Wim
DBM verzekeringen
Moeskops
Christiaan
PwC
Mohr
Michael
deloitte BELastingconsulenten
Monserez
Lieven
Beleidscel Minister van Pensioenen
Moonen
Patrick
Antwerp Management School
Mortier
Christian
Mues
Stijn
AG Insurance
Naud
Eline
Delta Lloyd Life
Neetens
Stephan
Beleidscel minister van Pensioenen
Neven
Rudi
Life Plan
Nguyen
Frederic
Delta Lloyd Life
Nissens
Lieven
Securex
Ouahyani
Hamid
Akkermans & Partners
Pacolet
Jozef
HIVA
Pauwels
Natalie
ING België
Pauwels
Nathalie
KBC VERZEKERINGEN NV
Peeters
Rudy
ADD nv
Peeters
Hans
Centrum voor Sociologisch Onderzoek
Perpet
Maajke
PwC
Petereyns
Pim
Pierssens
Ilse
Piessens
Kirsten
KBC VERZEKERINGEN NV
Pieters
Christian
Adico bvba
Pint
Hugo
Akses Verzekeringen
Plantefeve
Patrick
Poelman
Bjorn
Deloitte
Proesmans
Jan
Tilleman van Hoogenbemt
Quintard
Christoph
FGTB-ABVV
Raes
Yvette
Reynaers
Pieter
Ernst & Young Tax Consultants
Reynaerts
Didier
Ethias NV
Rietjens
Frank
ASSURALIA
Roelants
Nouchka
Towers Watson
Roels
Paul
PROcrea Consulting
Rogge
Valérie
Securex
Roovers
Tim
Deloitte
Roovers
Bart
PDOS
Rutten
Mathieu
OCMW-Maaseik
Rutten
Kris
Ethias NV
Scheers
Denis
AG Insurance
Scheunis
Sara
AG Insurance
Schildermans
Cor
Servilex
Schreurs
Virginia
ASSURALIA
Serraes
Kurt
Vivium (KV groep P&V) n.v.
Seynaeve
Bram
ZA Verzekeringen
Sichien
Pieter
Eubelius
Smets
Mieke
KBC
Smit
Gerard
ADD nv
Somers
Anne-Marie
Federale Verzekering
Sommen
Liesbet
Vice-kabinet Steven Vanackere
Sommerijns
Lut
Standaert
Vinciane
Gras Savoye Consulting NV
Stans
Ann
FOD Financiën
Steven
Cauwenberghs
Vanbreda Risk & Benefits
Struyf
Frédéric
Integrale cca
Thiriar
Marie
AG Insurance
T'Jonck
Greet
FSMA
Tuttens
Jurgen
Callant Verzekeringen
Uyttersprot
Patrick
Ombudsdienst Pensioenen
Vaes
Alain
Ethias NV
Vallaeys
Jean-Paul
ALLIANZ BELGIUM
Van Acker
Georges
Merck & Co
Van Bavel
Dirk
KBC VERZEKERINGEN NV
Van Calster
Ivo
SWIFT
Van Compernolle
Marino
KBC VERZEKERINGEN NV
Van Daele
Gerrit
Hogeschool Gent
Van de Calseyde
Tony
Van Goethem Law
Van De Wielle
Bart
Rekenhof
Van den Bosch
Marc
Sepia nv
Van den Broeck
Yann
Adviesbureau Infact
Van Der Haegen
Jurgen
Philips Belgium NV
Van der Linden
Goedele
Mercer
Van der Linden
Kristof
Delta Lloyd Life NV
Van Der Steen
Tony
Ombudsdienst Pensioenen
Van Dievoet
Lieve
Adviesbureau Infact
Van Duyse
Koen
Tiberghien Advocaten
Van Eesbeeck
Paul
Vereycken & Vereycken
Van Gelder
Bart
HRBD
Van Gysegem
Jan
Claeys & Engels
Van Gyseghem
Sophie
KBC VERZEKERINGEN NV
Van Hoof
Jan
Allianz Belgium NV
Van Houte
Bert
ERGO Life
Van Hove
Wim
Accost Accountancy bvba
Van Kerrebroeck
Nele
Linklaters LLP
Van Maele
Emmanuelle
AG Insurance
Van Mechelen
Ann
Van Schandevijl
Caroline
Linklaters LLP
Van Seer
Adri
Ethias NV
van Stiphout
Marco
Aon Hewitt
Van Vlaenderen
Hilde
Kostendelende Vereniging AG Insurance
Van Waeyenberghe Sofie
Eubelius
Van Walleghem
Jan
AlliA
Van Winkel
Gerda
Van Zeghbroeck
Chris
Vanbuylen
Johan
Vander Linden
Philippe
Vanderborcht
Katrien
Vandergucht
Sandra
Vandermeiren
Bart
Vanderschelde
François
Vanderspikken
Kris
Mercator verzekeringen nv
Vanderstraeten
Johan
Vanderstraeten bvba
Vandersypen
Wouter
Vandevelde
Caroline
Vandevoorde
Christine
Allia insurance brokers
Vanfraechem
Wim
Bank J. Van Breda & C° NV
Vanheuverzwijn
Paul
Verachtert
Sheeba
Vercruysse
Vincent
AlliA Insurance Brokers
Vereycken
Luc
Vereycken & Vereycken
Verhulst
Pascal
Vivium (KV groep P&V) n.v.
Verlinden
Ann
Verlinden
Erik
Vermandel
Nicolaas
Vermeir
Geert
Vermeire
Hendrik
Philips Belgium NV
Vermeulen
Ludo
Vermeulen Heylen Michiels De Graeve
Vernaet
Philip
AXA
Versieren
Jorgen
Vinckx
Gerda
Janssen Pharmaceutica
VLASSELAER
Eddy
EVTC bvba
Vleminckx
Tony
Akkermans & Partners
Vlemincx
Dave
Vuyts
Karla
DECHERT LLP
Walravens
Christof
Bruno Tondeur & Koen Jamaer bvba
Welvaert
Evelyne
Aon Hewitt
LBC-NVK
Assuralia
Laga
Werniers
Arwen
Stibbe
Willemot
Charlotte
Windmolders
Wim
Esofac
Winnen
Jos
KBC VERZEKERINGEN NV
Witpas
Geert
Wouters
Sofie
Wouters
Tom
KBC Asset Management
Wouters
Dries
IVKA vzw
Deze deelnemerslijst is afgesloten op 12 maart 2012, 10 uur.
Debat – Denkpistes voor een nieuwe 80%-regel Naam: Vraag:
De vraag is gericht aan:
