Den Haag Klimaatneutraal Een grote ambitie die past bij een grote stad

Klimaatneutraal Den Haag

‘Den Haag Klimaatneutraal’

Een grote ambitie die past bij een grote stad Ramses Blauw Intechno Ingenieursburo & Henry Terlouw Beleidsmedewerker Klimaat Den Haag

VNG Congres 26 november 2008

Energiebesparing gemeentelijke gebouwen -Haagse klimaatambities en klimaatbeleid


Presentatie

-Gemeentelijke gebouwen

Stad – Organisatie – Gebouwen

2050

De stad Den Haag is klimaatneutraal.


Klimaatneutrale stad


Naast het klimaatneutraal maken van de stad speelt adaptatie ook een belangrijke rol. Den Haag dient in 2050 niet alleen een klimaatneutrale maar ook een klimaatbestendige stad te zijn.




Emissie van Den Haag bedraagt ongeveer 2200 Kton CO2. Huishoudens Bedrijven Verkeer



44% 43% 13%


Veel duurzame projecten in de stad - Geothermie - Zeewatercentrale - Vlamloos Spoorwijk - Stedelijke windturbines




Masterplannen; Stevige inzet op duurzaamheid en CO2neutraliteit.



Erasmusveld; Meest duurzame wijk van Nederland.


2010

De gemeentelijke organisatie is CO2-neutraal.


CO2-neutrale organisatie


41 Kton CO2-emissie veroorzaakt door: - Ongeveer 7700 werknemers - Openbare verlichting; 60.000 armaturen - Ongeveer 150 gebouwen - 550 voertuigen - Gemalen




Stroom Gas Warmte Mobiliteit

25 Kton 7 Kton 7 Kton 2 Kton

CO2 CO2 CO2 CO2

Totaal

41 Kton CO2




Eind 2008 zal het plan van aanpak CO2neutrale gemeentelijke organisatie door het college goedgekeurd worden.



Plan van aanpak bevat een eenmalige investering van € 9,25 miljoen. Er zal jaarlijks bijna € 900.000,bespaard worden op het energieverbruik.


Haagse trias energetica: 1. Verminder energiegebruik 2. Benut, waar mogelijk, duurzame bronnen 3. Compenseer de nog resterende CO2emissie



Netto geen extra CO2 aan de atmosfeer toevoegen. Stad – Organisatie – Gebouwen

Inkoop groene elektriciteit vanaf 2005. Voertuigen schakelen over op aardgas.



Stadsboerderijen worden in 2008/2009 al CO2-neutraal. Grootschalige energiebesparing bij 15 gemeentelijke panden, investering van € 5,85 miljoen. Stad – Organisatie – Gebouwen

Nieuwbouw van gemeentelijke kantoren gebeurt duurzaam. - Leidschenveen-Ypenburg - Leyweg




De restemissie zal gecompenseerd worden. Een Haags klimaatfonds zal de emissie lokaal compenseren.



Compensatiekosten; ongeveer € 300.000,- per jaar.


Start BANS (4 jaar geleden) weinig bekend over energiegebruik gemeentelijke organisatie.


Gemeentelijke gebouwen

Inzicht in gegevens van belang: Gemeentelijke organisatie CO2-neutraal in 2010. 2005 Quick win – Inkoop duurzame Energie.


50 gemeentelijke panden gelabeld (scholen, sporthallen en kantoren).



EPA-U’s Maatregelen met terugverdientijd < 25 jaar meenemen.





Energie & Duurzaamheid

EPA-U’s Gemeente Den Haag

EPA-U’s Gemeente Den Haag


Inhoud - Doel EPA-U - Onderdelen EPA-U - Aanpak

Inhoud

- Voorbeeldresultaten - Berekening TVT - Aanbevelingen - Vragen


Doel EPA-U Doel is tweeledig:

1)

Het verkrijgen van het per 1 januari 2008 (bij transactie) of 1 januari 2009 (publieke gebouwen) verplichte energielabel.

2)

Inzicht krijgen in de mogelijkheden van energiebesparing aan de hand van concrete maatregelen of maatregelpakketten.

Doel EPA-U

- Inzicht in de huidige energetische situatie van een gebouw; - Inzicht in het besparingspotentieel; - Inzicht met welke maatregelen het energielabel wordt verbeterd; - EPA-U sluit aan op de eisen van de Wet milieubeheer.


Onderdelen EPA-U Energielabel EPA-U-rapportage - Omschrijving van het gebouw: bouwkundig, werktuigbouwkundig, elektrotechnisch, maar ook de gebruikersapparatuur

Onderdelen EPA-U - Energiebalans: wat zijn de grootste energieposten?

- Analyse van het huidig energiegebruik (kleine benchmark)

- Energiebesparende maatregelen: technisch, gedragsmaatregelen, maar ook organisatorische maatregelen - Conclusies en aanbevelingen - Plan van aanpak (ten behoeve van het bevoegd gezag)


Aanpak Stap 1: dataverzameling - Al in de aquisitiefase een belangrijke stap. - Doel: opzoek naar zoveel mogelijk informatie op tekening. - Inventarisatie: afgestemd op beschikbaarheid van tekeningen.

Aanpak 1

Stap 2: data-analyse

- Vaststellen van verschillende gebruiksfuncties. - Bepaling van gebruiksoppervlakte en oppervlakte constructies. - Vaststellen van isolatiewaarden. - Vaststellen werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties. - Invoer van rekensoftware (opstellen energielabel).


Aanpak Stap 3: analyse energiebesparende maatregelen - Welke maatregelen?, uiteraard afhankelijk van de bestaande situatie. - (Meer)investeringen. - Besparingen (zowel energetisch als financieel). - CO2-reductie.

Aanpak 2

- Invloed op het energielabel.

Stap 4: rapporteren - Uitgangspunten. - Resultaten. - Conclusies en aanbevelingen.


Voorbeeldresultaten 2 sportgebouwen Gebouw A - bouwjaar: - BVO: - elektriciteitsverbruik: - warmtegebruik: - primair totaal: - energielabel:

2004 2.989 m2 152.869 kWh (51,1 kWh/m2) 285 GJ (3,7 m3/m2) 1.607 GJ (0,54 GJ/m2) A+ (energie-index: 0,59)

- bouwjaar: - BVO: - elektriciteitsverbruik: - aardgasverbruik: - primair totaal: - energielabel:

1930 1.942 m2 141.905 kWh (73,1 kWh/m2) 80.698 m3 (41,6 m3/m2) 3.722 GJ (1,92 GJ/m2) G (energie-index: 3,43)

Voorbeeldresultaten 2 sportgebouwen Gebouw B


Foto 1


Foto 2


Voorbeeldresultaten 2 sportgebouwen Vergelijking B, W en E Gebouw A

Gebouw B

Rc-waarde dichte constructiedelen

> 2,5 (100 mm isolatie)

< 0,4 (ongeisoleerd)

Type glas

Dubbelglas (U-waarde: 2,90)

Verwarming

Stadsverwarming

Warm tapwater

Stadsverwarming

Ventilatie

Gebalanceerd; WTW (warmtewiel); niet frequentiegeregeld; ventilatievoud sportgedeelte = 1,06; ventilatievoud horeca = 5,60

Gebalanceerd; WTW (kruisstroom en twin coil); niet frequentie-geregeld; ventilatievoud = 7,00

Pompen

Gedeeltelijk frequentiegeregeld

Niet frequentiegeregeld

Type basisverlichting Geinstalleerd verlichtingsvermogen

HF-verlichting (PL en TL)

Conventioneel TL 58W

6,0 W/m2

20,1 W/m2

Aanwezigheidsdetectie

In de sporthal en kleedkamers

Niet aanwezig

Enkelglas (U-waarde: 5,10) Dubbelglas (U-waarde: 3,10) Twee HR-107 ketels Indirect gestookte boiler (HR-ketel met CV-boiler)

Voorbeeldresultaten 2 sportgebouwen


Energiebalans gebouw A Energiebalans primair energie Ventil atie 26%

Verwarmi ng 1 8%

Energiebalans Gebouw A Overige appa ratuur 2 0% Warm tapwater 6%

Pompen 3%

Verli chting 27%


Energiebalans gebouw B Energiebalans primair energie Venti l ati e 2 5%

Energiebalans Gebouw B Verwarmi ng 29%

Overige apparatuur 1%

Warm ta pwater 3%

Pompen 1%

Verli chting 41%


Voorgestelde maatregelen gebouw A

Maatregelen Gebouw A


Voorgestelde maatregelen gebouw B

Maatregelen Gebouw B


Berekening TVT Twee methodieken:

► eenvoudige terugverdientijd ► netto contante waarde

Opzoek naar het natuurlijk vervangingsmoment.

Berekening TVT

TVT afhankelijk van:

- (meer)investering (afhankelijk van leeftijd, economische afgeschreven); - kapitaalvernietiging (bij “jonge” installaties); - energiebesparing; - energiekosten; - prijsstijgingen (bij NCW-methode).


Berekening TVT Rekenen met EPA-U software, conform BRL 9500 deel 04 Knelpunten:

► software niet altijd optimaal (bugs, fouten in rekenregels) ► geïntegreerde investeringen houden weinig rekening met marktontwikkelingen

Berekening TVT

► bijzondere gevallen worden niet meegenomen (moeilijke situaties, verplaatsing van ketels, risico’s etc.)


Energielabels


Aanbevelingen Aanstellen van een energiecoördinator Gedetailleerde energiemonitoring en actief energiebeheer Implementatie van technische energie-efficiënte (voor de handliggende) maatregelen

Aanbevelingen

Haalbaarheidstudies duurzame energiemaatregelen


CO2-reductie

Organisatie

Hoe verder met de uitkomsten van de EPA-U’s?




Besparing van 20% is haalbaar. Intern Dienstencentrum, Stadsbeheer en de Brandweer geven gezamenlijk vervolg aan EPA-U’s (15 panden).



Besparing van 1700 ton CO2.


Maatregelen: - Bouwkundig bijvoorbeeld dakisolatie - Werktuigbouwkundig bijvoorbeeld warmteterugwinning - Elektrotechnisch bijvoorbeeld spaarlampen - Duurzame energie bijvoorbeeld zonneboilers




Totale besparing van 3830 ton CO2 mogelijk




Investering € 12 miljoen



TVT ongeveer 11 jaar





Investeringskrediet aangevraagd op basis van EPA-U’s voor € 2,85 miljoen (totale investering bedraagt € 5,85 miljoen).



Investering wordt terugbetaald door lagere energielasten. Financiële kant maakt energiemaatregelen aantrekkelijk.





EPA-U’s zijn onvoldoende nauwkeurig om investeringsbeslissing te nemen, verdere uitwerking is noodzakelijk.



Inpassen in onderhoudsplanning. Investeringen worden ingepast in begrotingscyclus.


Vervolg -Welke panden nog meer labelen? Nog ongeveer 15 panden moeten gelabeld worden.



-Welke panden nog meer aanpakken? Bij positief resultaat eerste 15 panden zal vervolg traject ingezet worden.


Aandachtspunten I -Aanleveren goede informatie voor EPA-U’s (tekeningen, verbruiksgegevens etc.).



-Kloppen energierekeningen? Vaak weinig / geen controle op. Monitoring is van belang (slimme meters).


Aandachtspunten II -EPA-U’s onvoldoende nauwkeurig om investeringsbeslissing te nemen, vervolg onderzoek is noodzakelijk.





‘Den Haag Klimaatneutraal’

Een grote ambitie die past bij een grote stad

Den Haag Klimaatneutraal Een grote ambitie die past bij een grote stad

Recommend Documents