Dementievriendelijk. Project vergroot bewustwording over dementie in Nederland

Aandacht

Informatiekrant van Alzheimer Nederland Juli 2015

voor de bestedingen van Alzheimer Nederland

Julie Meerveld: “De veranderingen in de zorg bieden kansen, maar tegelijkertijd houden wij ons hart vast” >> pagina 3

Sharon Ooms: “Het combineren van onze kennis is een unieke kans om het onderzoek in een stroomversnelling te brengen” >> pagina 4

Dementievriendelijk Project vergroot bewustwording over dementie in Nederland >> pagina 7

Eleonora Ludwig: “Ik vind het belangrijk om u op een persoonlijke en zorgvuldige manier te helpen. Betrokkenheid en integriteit staan hierbij voor mij centraal” >> pagina 8

Gericht schenken verandert het leven van anderen Mensen schenken vaak eenmalig aan een goed doel, vanuit een familietraditie of om een andere reden die weinig te maken heeft met de verandering die zij willen realiseren met hun vermogen. Toch merken wij dat steeds meer mensen gericht gaan schenken. Zij besluiten bijvoorbeeld om een Alzheimer Café in hun eigen regio te steunen of te investeren in wetenschappelijk onderzoek naar een specifieke vorm van dementie. Zo realiseren zij, op basis van hun persoonlijke motivatie, een verandering die leidt tot een verbetering van de levenskwaliteit van anderen. Een prachtige manier van schenken, die velen van u al hebben omarmd. In deze editie van Aandacht leest u over enkele interessante onderzoeksprojecten die wij mede dankzij u mogelijk konden maken. Uw steun is onmisbaar om samen tot oplossingen te komen voor mensen met dementie, nu en in de toekomst. Ik wil u dan ook hartelijk danken! Gea Broekema-Procházka, directeur/bestuurder

Bijzondere zoektocht VUmc Alzheimercentrum

Het geheim van ‘super-agers’ Foto: Rogier Veldman

Hoe kan het dat de één op zijn zestigste aan dementie lijdt, terwijl de ander op honderdjarige leeftijd nog kraakhelder is? Wat is het geheim van kwieke honderdjarigen? Genetica dr. Henne Holstege van het VUmc Alzheimercentrum in Amsterdam startte in 2013 haar zoektocht naar het erfelijke geheim van zeer oud worden zonder enkele tekenen van dementie. Dr. Henne Holstege

Henne zoekt naar erfelijke eigen­ schappen die mensen geestelijk gezond houden, in plaats van ziek maken. “Om zoveel mogelijk te ontdekken over de bijzondere eigenschappen van deze mensen gaan wij bij ze langs om meer te weten te komen over hun levensloop, (het ontbreken van) dementie binnen de familie en hun ziektegeschiedenis”, vertelt Henne. “Wij komen een tweede keer langs om ook het functioneren van de hersenen in kaart te brengen door de afname van enkele mondelinge testjes. Dit is meestal erg gezellig. Na

een lang leven in zo’n bijzondere eeuw hebben 100-plussers vaak veel te vertellen!” Bijzondere eigenschappen Henne en haar team willen het erfelijk materiaal van gezonde 100-plussers in kaart brengen en onderling vergelijken. Een buisje bloed is al voldoende voor deelname, want daaruit kunnen de onderzoekers het erfelijk materiaal isoleren. “Daarnaast is het belangrijk te weten hoe de erfelijke eigenschappen van deze bijzondere mensen hun hersenen tot

op extreem hoge leeftijd gezond houden. Dit is alleen mogelijk door de moleculaire samenstelling van de ‘superhersenen’ te vergelijken met hersenen die wél aangedaan zijn door de ziekte van Alzheimer. Aanvankelijk wisten we niet hoe 100-plussers zouden reageren als wij hen zouden vertellen over de mogelijkheid om na het overlijden hun hersenen te doneren voor dit doel. Nu blijkt dat maar liefst één op de drie 100-plussers dit wil doen. In combinatie met het erfelijke materiaal is dit een onvoorstelbaar waardevolle nalatenschap die wij

mogen onderzoeken. Met deze schat aan informatie krijgen wij inzichten die ertoe kunnen bijdragen dat toekomstige generaties beschermd worden tegen de symptomen van de ziekte van Alzheimer. Uiteindelijk is dat waar we het allemaal voor doen”, vertelt Henne. Grensoverschrijdend onderzoek Inmiddels doen er ruim 120 honderd­ plussers mee aan het onderzoek. Het onderzoeksteam reisde al meer dan 42.000 kilometer om alle honderd­ plussers thuis te bezoeken. Aanmelden voor het onderzoek kan nog steeds. Bent u of kent u een honderdjarige? Stuur dan een mail naar [email protected] of bel met 020 - 444 52 76. Meer informatie vindt u op www.100plus.nl. Alzheimer Nederland investeert € 270.000,- in dit onderzoek.

Aandacht van Alzheimer Nederland

1

ONDERZOEK

Erasmus MC werkt mee aan prestigieuze bevolkingsstudie in India

Indiase studie ook waardevol voor ons In Aandacht volgen we het werk van dr. Arfan Ikram, neuro-epidemioloog bij het Rotterdamse Erasmus MC. In deze tweede editie vertelt hij over het vervolg van een bijzonder onderzoek in dat land: de eerste grote bevolkings­studie in India, die tot nieuwe inzichten over het ontstaan van dementie zou kunnen leiden.

bevolkingsstudie. Dementie is een mondiaal probleem, het uitwisselen van kennis en gegevens is essentieel. Bovendien kunnen de uitkomsten van dat onderzoek voor ons ook van grote waarde zijn, omdat ze ons een uniek inzicht geven in de risicofactoren bij dementie”, vertelt Arfan.

Het All India Institute of Medical Sciences (AIIMS) in New Delhi startte vorig jaar met de eerste Indiase bevolkingsstudie. Het is de bedoeling dat er 15.000 Indiërs meedoen aan de studie. Het AIIMS werkt samen met het Erasmus MC in Rotterdam, omdat zij jarenlange ervaring heeft met de zogeheten ERGO-studie. In deze studie worden 15.000 mensen van 45 jaar en ouder uit de Rotterdamse wijk Ommoord lange tijd gevolgd. “Wij zetten onze kennis en ervaring in om in India te helpen bij de uitvoering van de

Uitdagingen “We hebben de laatste maanden hard gewerkt om de onderzoeksopzet te maken. De onder­zoekers hebben de protocollen voor onder andere cognitieve testen, zoals wij die in het ERGO-onderzoek gebruiken, als voorbeeld genomen. Taal bleek een uitdaging: de Nederlandse protocollen moeten natuurlijk worden vertaald. En waar wij in Nederland genoeg hebben aan één test, zijn in India minimaal drie testen nodig: in Hindi, Punjabi en Engels. Bovendien is validatie van de testen belangrijk:

Dr. Arfan Ikram

meten ze wat je wilt weten? Deelnemers moeten goed begrijpen hoe ze de soms complexe testen moeten uitvoeren. Inmiddels hebben we een gevalideerde onder­zoeks­opzet. Ook is bijna alle appara­t uur beschik­ baar om te kunnen starten met meten.” Response rate Arfan: “De Indiase projectmanager was onlangs in Nederland om te kijken naar onze aanpak van het ERGO-onderzoek. Dat was een eye-opener voor hem. Alle kennis en inzichten heeft hij meegenomen naar India om door te geven aan de onderzoekers daar.” De verwachting is dat er aan het einde van dit jaar wordt gestart met het uitnodigen van de 15.000 deelnemers aan het onderzoek. Een belangrijke graad­ meter voor de geldigheid van het onderzoek is de zogeheten response rate: het percentage deelnemers dat daadwerkelijk meedoet aan het onderzoek. “De response rate van de ERGO-studie is gemiddeld 70%, een zeer goede score. Ik vind het moeilijk een inschatting te maken voor de Indiase studie. De response rate zou best eens hoog kunnen uitkomen, omdat dit het eerste, grootschalige bevolkingsonderzoek in India is. Het is een prestigieus project waar veel geld mee is gemoeid. Alle ogen zijn op ons gericht, dus de marge voor falen is klein.” Alzheimer Nederland investeert € 6.200,- in dit onderzoek.

Leren van positieve kenmerken en activiteiten van zorgboerderijen Hoe kunnen we positieve kenmerken en activiteiten van zorgboerderijen voor mensen met dementie over­ brengen naar andere vormen van opvang? Deze vraag staat centraal in een onderzoeksproject van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en de Maastricht University (CAPHRI School for Public Health and Primary Care). Het aantal mensen met dementie neemt toe. Daardoor zal ook de vraag naar dagactiviteiten, dagbehandeling en woon-zorgvoorzieningen sterk toenemen. Zorg voor mensen met dementie wordt steeds vaker georganiseerd op zorgboerderijen, als alternatief voor het verpleeghuis. Zowel als vorm van dagbesteding als van 24-uurs opvang. Mensen met dementie kunnen er tuinieren, dieren verzorgen, wandelen en zelf eten koken met gewassen uit de eigen tuin. Betekenisvol en nuttig Uit eerdere onderzoeken blijkt dat zorgomgevingen voor mensen met dementie vaak niet aansluiten bij hun voorkeuren en behoeften. Op zorg­ boerderijen is dat anders. Daar zijn autonomie, het behouden van de eigen levensstijl met voorliefde voor natuur,

2

Aandacht van Alzheimer Nederland

tuin en dieren en huiselijkheid uitgangspunten in de zorgverlening. Meedoen aan betekenisvolle en nuttige activiteiten op de boerderij die aansluiten bij wat zij belangrijk vinden, ervaren de mensen als positief, zo blijkt uit onderzoek. Dit geldt ook voor het contact met andere mensen op de boerderij. Een zorgboerderij is geen passende omgeving voor alle mensen met dementie, maar de kenmerken en activiteiten bieden wel aanknopings­punten voor hoe we zorg op een meer persoonsgerichte manier kunnen organiseren. Hier kunnen andere zorgomgevingen van leren.

Dr. ir. Simone de Bruin (RIVM)

“Met dit project willen we kijken of en hoe we activiteiten en kenmerken van zorgboerderijen kunnen overbrengen naar verpleeghuizen of naar dagbestedingsvoorzieningen voor mensen met dementie”, vertelt dr. ir. Simone de Bruin van het RIVM. “Hierbij gaat het met name om activiteiten en kenmerken waardoor zij in contact komen met anderen en dingen doen die aansluiten bij wat zij leuk vinden. Maar ook om activiteiten en kenmerken die mensen gebruik laten maken van de vaardigheden die ze nog hebben en ze daarmee het gevoel geven van betekenis te zijn. Ook wordt gekeken naar de kennis, vaardig­heden en benadering die zorgmedewerkers nodig hebben om deze persoonsgerichte zorg te kunnen geven.” Praktische toepassing Dit onderzoek borduurt voort op de resultaten van eerder onderzoek van het RIVM en Maastricht University. “Hierdoor weten we veel over de activiteiten op zorgboerderijen en hoe en waarom dit positief ervaren wordt. Op basis van deze informatie interviewen we zorgverleners van zorgboerderijen en andere zorg­ instellingen, om inzicht te krijgen in

Dr. Hilde Verbeek (CAPHRI) welke kenmerken en activiteiten van zorgboerderijen door welke mensen positief ervaren worden. Vervolgens onderzoeken we of deze kenmerken en activiteiten ook in andere zorgomgevingen kunnen worden toegepast”, vertelt Simone. Het onderzoek wordt afgesloten met twee workshops voor mensen met dementie, hun mantelzorgers, zorgverleners, zorgverzekeraars en mensen van gemeenten. “Naast het bespreken van onze bevindingen willen we met elkaar nadenken over hoe onze bevindingen in de dagelijkse zorg voor mensen met dementie kunnen worden toegepast.” Alzheimer Nederland investeert samen met PGGM € 74.960,- in dit onderzoek via het PGGM Stimuleringsfonds.

ZORG EN WETENSCHAP

Alzheimer Nederland houdt veranderingen nauwlettend in de gaten

Effect veranderingen in de zorg merkbaar In 2015 is er veel veranderd in de zorg voor mensen met dementie. Samen met Julie Meerveld, manager Belangenbehartiging & Zorgvernieuwing en Corporate Communicatie bij Alzheimer Nederland, kijken we terug op de afgelopen maanden. “Wij denken dat de veranderingen in de zorg goede kansen bieden, maar houden tegelijkertijd ons hart vast”, aldus Julie. Uit een recente peiling van Alzheimer Nederland onder mantelzorgers blijkt dat 71% van de mantelzorgers nog geen zogeheten ‘keukentafelgesprek’ met de gemeente heeft gehad, dat ze meer eigen bijdrage moeten betalen en dat er wordt bezuinigd op vervoer naar dagactiviteiten. “Ook krijgen mantelzorgers regelmatig tegen­ strijdige berichten te horen. Waar een gemeente aanvankelijk zegt: ‘U kunt nog wel zonder begeleiding en huishoudelijke zorg’, zegt diezelfde gemeente een paar maanden later opeens: ‘Het is te zwaar, u moet zich aanmelden bij het verpleeghuis.’ Bij dementie is het wenselijk dat gemeente en verzeke­raars samenwerken, omdat de hulp die mensen met dementie nodig hebben door hen wordt gefinan­ cierd. Bovendien is het belangrijk dat een casemanager, de huisarts en een ouderenspecialist met elkaar samen­ werken. Alleen dan houden mantel­ zorgers het beter vol en kunnen mensen met dementie echt langer thuis wonen.” Monitoren van veranderingen “Het veranderen van de zorg kost tijd. Hoewel 2015 een overgangsjaar is, zien en merken we nu al dat er wordt bezuinigd. Alzheimer Nederland houdt landelijk, regionaal en lokaal goed in de gaten wat de gevolgen zijn van de veranderingen en

bezuinigingen. We staan voortdurend in contact met mantelzorgers, bijvoorbeeld met de Dementiemonitor Veranderingen in de zorg, waar een online panel van mantelzorgers aan meewerkt. Ook horen we tijdens Alzheimer Café’s meningen en ervaringen van mantelzorgers. Dankzij deze verhalen kunnen we politici onophoudelijk voeden met verhalen en cijfers over de impact van de veranderingen op mensen met dementie en hun mantelzorgers”, vertelt Julie. Langer thuis wonen Alzheimer Nederland ondersteunt de wens om mensen met dementie langer thuis te laten wonen met de juiste zorg en ondersteuning. “Maar we zien nu dat die zorg en ondersteuning thuis juist afneemt. In de dagopvang worden professionals vervangen door vrijwilligers. Dat kan, maar dan moeten de vrijwilligers goed opgeleid zijn zodat ze weten hoe ze op de juiste manier moeten omgaan met dementie. Als de dagopvang niet aansluit bij de wensen en behoeften van degene met dementie, zal diegene het niet meer naar de zin hebben en wellicht niet meer gaan. Dit zorgt weer voor extra belasting van de mantelzorger en dan kunnen mensen met dementie minder lang thuis wonen.” Alzheimer

Strategische keuzes voor onderzoek Om dementie in de toekomst te kunnen voorkomen of genezen, is meer wetenschappelijk onderzoek naar de ziekte nodig. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) kondigde onlangs aan een Nationale Wetenschaps­agenda te gaan opstellen. Deze agenda bundelt de thema’s waar de Nederlandse wetenschap zich de komende jaren op zal gaan richten.

Dankzij de wetenschap krijgen we meer kennis van de werkelijkheid. Deze kennis is pas waardevol als deze wordt gedeeld en wordt toegepast in concrete oplossingen of producten. Met andere woorden: onderzoek naar dementie is pas waardevol als mensen met dementie en hun mantelzorgers er echt iets aan hebben, nu of in de

toekomst. Naast wetenschappers betrekt Alzheimer Nederland daarom altijd ervaringsdeskundigen bij de beoordeling van onderzoeks­ voorstellen. Astrid van der Schot, medewerker Wetenschappelijk Onderzoek bij Alzheimer Nederland: “Zij beoordelen onder andere de relevantie van het onderzoek. De visie

Julie Meerveld: “Het veranderen van de zorg kost tijd”

Nederland zet zich ook in voor het creëren van een dementievriendelijke samenleving. Op pagina 7 leest u meer over deze initiatieven, die ervoor zorgen dat mensen met dementie en hun naasten zo lang mogelijk een normaal leven kunnen leiden. Julie: “We kunnen trots zijn op deze ontwikkeling. Het kan de bezuini­ gingen op professionele zorg niet

compenseren, maar het helpt mensen met dementie wel om beter en langer thuis te kunnen blijven wonen.”

van ervaringsdeskundigen is een aanvulling op het oordeel van wetenschappers. Samen bepalen zij welke onderzoeksvoorstellen uiteindelijk worden gefinancierd.”

uitgangspositie om ook in de toekomst een speler van wereldformaat te blijven in de wetenschap. “Om onze toppositie te behouden, is er behoefte aan strategische keuzes: waar moet het geld nu naar toe? De wetenschaps­ agenda moet hierbij gaan helpen”, vertelt Astrid. “Tot 1 mei 2015 kon iedereen onderwerpen indienen voor de wetenschapsagenda. Om ervoor te zorgen dat dementie een plek krijgt op de agenda, riepen wij onze achterban op om onderwerpen op het gebied van dementie aan te dragen.” In totaal zijn 11.700 vragen binnengekomen over allerlei thema’s, waaronder dementie. Ze zijn gegroepeerd in 248 overkoepe­ lende vragen, die tijdens enkele conferenties in juni zijn besproken. De uitkomsten vormen de basis voor de Nationale Wetenschaps­agenda, die in november wordt gepresenteerd.

Internationale samenwerking Nederland is een broedplaats voor wetenschappelijk talent. Astrid: “Die talenten moeten zich kunnen ontwikkelen. Wij willen onderzoekers ervaring laten opdoen in het buitenland. Daarom hebben we bij Alzheimer Nederland een beurs voor onderzoekers om een periode onder­ zoek te doen aan een buitenlands topinstituut. De onderzoeker wisselt hierdoor niet alleen kennis en expertise uit, het zorgt ook voor meer internationale samenwerking. Dementie is een wereldwijd probleem en internationale kennisuitwisseling is essentieel om een oplossing voor dementie te vinden.” Wetenschap van wereldformaat Nederland heeft een uitstekende

Bent u mantelzorger van iemand met dementie en wilt u uw ervaringen met de veranderingen in de zorg graag met ons delen? Schrijf u dan in voor het Alzheimerpanel op www.alzheimerpanel.nl.

Meer informatie vindt u op www.wetenschapsagenda.nl.

Aandacht van Alzheimer Nederland

3

ONDERZOEK

Wat is de relatie tussen diepe slaap en de ziekte van Alzheimer? We weten allemaal dat goed slapen belangrijk is om je de volgende dag alert en vitaal te voelen. Ook hebben we allemaal wel eens ervaren dat je je minder fit voelt na een nachtje doorhalen met weinig slaap. Maar wat is nu precies de rol van slaap in het ontstaan van de ziekte van Alzheimer? In het Radboud Alzheimer Centrum in Nijmegen werken onderzoekers aan de AWAKE-studie, een onderzoek naar de relatie tussen slaap en de ziekte van Alzheimer. Eerder onderzoek toonde al aan dat er een relatie is tussen een nacht niet slapen en het amyloid-beta eiwit, het zogeheten ‘Alzheimer-eiwit’. Dit eiwit stapelt zich op in de hersenen van mensen met de ziekte van Alzheimer. Bij proefpersonen die een nacht sliepen waren de waarden van dit eiwit in de hersenvloeistof de volgende ochtend lager dan bij mensen die een nacht wakker bleven. Slecht slapen zou dus kunnen leiden tot geleidelijke stapeling van dit eiwit, en kan zo de kans op het krijgen van alzheimer verhogen. Unieke samenwerking Sharon Ooms voert het vervolgonderzoek van de AWAKEstudie uit, mede dankzij een fellowshipbeurs van Alzheimer

Nederland. “Het onderzoek focust zich voornamelijk op de rol van diepe slaap in de vermindering van dit alzheimer-eiwit en vindt plaats in samenwerking met de Washington University School of Medicine in het Amerikaanse St. Louis”, vertelt Sharon. “Dit topinstituut wordt geleid door prof. David M. Holtzman, een pionier in onderzoek naar de relatie tussen slaap en alzheimer. Naast dit gerenommeerde instituut is het Radboud Alzheimer Centrum één van de weinige Europese instituten die onderzoek doet naar slaap en alzheimer. Het combineren van onze kennis is een unieke kans om dit onderzoek internationaal in een stroomversnelling te brengen.” Eerste stap Sharon onderzoekt de relatie tussen diepe slaap en alzheimer bij een groep patiënten met een verstoorde diepe slaap. “Mensen met slaapapneu worden gedurende de nacht vaak

wakker, en krijgen hierdoor te weinig diepe slaap. We onderzoeken of mensen met slaapapneu afwijkende waardes van het alzheimer-eiwit hebben en of behandeling van hun slaapstoornis deze waarden weer verlaagt. Ook onderzoeken we of een nacht zonder diepe slaap het alzheimer-eiwit verhoogt, om zo het belang van diepe slaap aan te tonen”, aldus Sharon. “Dit onderzoek is daarmee een eerste stap om de relatie

tussen diepe slaap en de ziekte van Alzheimer aan te tonen. Als uit vervolgonderzoek inderdaad blijkt dat te weinig diepe slaap een belangrijke invloed heeft op het ontwikkelen van de ziekte van Alzheimer, zou dat in de toekomst betekenen dat behandeling van slaapstoornissen het risico op alzheimer zal kunnen verminderen.” Alzheimer Nederland investeert € 37.000,- in dit onderzoek.

De veerkracht van mantelzorgers Mantelzorgers van mensen met dementie ervaren vaak een zware belasting. Zij lopen daardoor meer risico om gezondheidsproblemen te ontwikkelen. Toch zijn er mantel­zorgers die de zorg volhouden in goede gezondheid, ondanks de vaak moeilijke omstandigheden. Waar onderzoek zich tot nu toe vooral richtte op kwetsbaarheid van mantelzorgers, onderzocht dr. Karlijn Joling (VUmc-EMGO instituut in Amsterdam) de andere kant van de medaille: veerkracht van mantelzorgers.

Dr. Karlijn Joling De belangrijkste kenmerken voor het vaststellen van veerkracht bij mantel­ zorgers van mensen met dementie zijn onderzocht met de hulp van een panel van (ervarings)deskundigen (mantel­ zorgers, zorgprofessionals en weten­ schappers) en de gegevens van 1.311

4

Aandacht van Alzheimer Nederland

personen met dementie en hun mantelzorgers. Karlijn: “Zowel mantelzorgers als professionals zien een hoog gevoel van bekwaamheid bij de mantelzorger als belangrijk kenmerk van veerkracht. De mantel­ zorgers uit het panel benadrukken

daarnaast het belang van sociale steun, het ervaren van een goede relatie met hun naaste en regelmatig samen dingen doen en daar plezier aan beleven.” Professionals vinden het juist essentieel dat mantelzorgers goede vaardigheden hebben om met zorgstress om te gaan, een goede kwaliteit van leven behouden en het zorgen (deels) ook als positief ervaren om veerkracht te kunnen tonen. Kenmerken van veerkracht “Uit de analyse van de gegevens kwam naar voren dat een hoge mate van veerkracht vaker aanwezig bleek bij mantelzorgers die zorgen voor iemand van het vrouwelijke geslacht, een goede relatie ervaren met hun naaste, hulp krijgen van familie of vrienden, zichzelf goed in staat voelen om voor de persoon met dementie te zorgen, regie over hun eigen leven ervaren en een goede kwaliteit van leven ervaren. Mantelzorgers die samenwonen met iemand met dementie, gebruik maken van dagbehandeling voor hun naaste en relatief vaker psychiatrische klachten hebben, zijn minder veerkrachtig”, aldus Karlijn. Een groot deel van de mantelzorgers kan de zorg voor hun naaste aan, zonder dat ze al te veel zorgstress ervaren. Karlijn: “De factoren die met deze veerkracht samenhangen zijn

divers: zowel achtergrond­kenmerken, sociale kenmerken, omgevings­ kenmerken en persoons­kenmerken lijken een rol te spelen. Dankzij deze uitkomsten kunnen we bij het aanbieden van ondersteunings­ programma’s voor mantelzorgers van mensen met dementie rekening houden met deze kenmerken. Ook voor zorgprofessionals (en mantel­ zorgers zelf) is het belangrijk om hier bij stil te staan.” Waardevol Karlijn bezocht dankzij een fellow­ shipbeurs van Alzheimer Nederland het Dementia Services Development Center (DSDC), onderdeel van Bangor University in Wales. “Ik heb daar samengewerkt met buitenlandse onderzoekers die veel expertise hebben op het gebied van veerkracht en dementiezorg. Dit is één van de eerste projecten die dit concept concreet toepast op een specifieke doelgroep, namelijk mantelzorgers van mensen met dementie. De ervaring die ik heb opgedaan, kan input leveren voor het (toekomstige) onderzoek op dit thema binnen ons eigen instituut. Bovendien zijn de eerste stappen in de samenwerking met Bangor University gezet.” Alzheimer Nederland investeerde € 8.500,- in dit onderzoek.

HULP & INFORMATIE

Vrijwilligers zijn van grote waarde

Foto: Jan-Peter Fiering

Onze vrijwilligers vormen al dertig jaar het kloppende hart, de oren en de ogen van Alzheimer Nederland. Ruim 5.000 mensen zetten zich wekelijks in voor mensen met dementie en hun naasten, bijvoorbeeld door het organiseren van Alzheimer Café’s, de Alzheimertelefoon, het online forum, belangenbehartiging bij de lokale en regionale politiek en het geven van voorlichting over dementie. Tel daar nog eens de ruim 24.000 collectanten bij. Samen vormen zij het fundament van de organisatie.

De Alzheimer Salon in B ­ arneveld

Cijfers Alzheimer Nederland is erg dankbaar voor de steun van haar donateurs. Hierdoor konden wij in 2014 een bedrag van € 2.368.653,investeren in wetenschappelijk onderzoek naar dementie. Over een groot deel van deze onder­ zoeken kunt u meer lezen in deze editie van Aandacht. Daarnaast hebben we in 2014 natuurlijk ook hulp en onder­steuning geboden aan mensen met dementie en hun mantelzorgers, bijvoorbeeld met de Alzheimer Cafés, het online forum en de Alzheimer Assistent. Op jv2014.alzheimer-nederland.nl kunt u ons jaarverslag over 2014 inzien.

Alzheimer Nederland heeft een landelijk dekkend netwerk met 51 regionale afdelingen, 230 Alzheimer Café’s en 7 Theehuizen. “Onze vrijwil­ligers zijn van grote waarde voor ons”, vertelt Herman Post, manager Hulp & Informatie. “Ze zijn ontzettend betrokken en iedereen levert op zijn of haar eigen manier een bijdrage aan het verbeteren van de kwaliteit van leven van mensen met dementie en hun naasten.” Alzheimer Neder­land ondersteunt haar vrijwilli­gers met informatie en opleidingen. “Wij houden onze vrijwilligers onder andere op de hoogte via het Vrijwilliger­s­plein (www.alzheimervrijwilligers.nl). Daar kunnen ze ook terecht voor verschil­ lende e-learning mogelijk­heden. Op die manier werken wij aan goede kwaliteit van onze dienst­verlening en voelen onze vrijwilligers zich beter toegerust in de uitoefening van hun functie”, aldus Herman. Verbonden De regionale afdelingen ondersteunen de werkgroepen die de Alzheimer Café’s verzorgen, organiseren lokale activiteiten op en rondom Wereld Alzheimer Dag, geven voorlichting en behartigen de belangen van mensen met dementie en hun mantelzorgers bij de lokale en regionale politiek. Ook dragen ze actief bij aan de realisatie van een dementievriendelijke samenleving. Herman: “Elke afdeling doet dit op eigen wijze. Daar zit ook de kracht. Alzheimer Nederland en haar vrijwilligers zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.”

en steun is. Het is een veilige en vertrouwde plek waar mensen met dementie, hun mantelzorgers en andere betrokkenen ervaringen met elkaar kunnen delen en gedegen worden geïnfor­meerd door deskundigen over waar ze mee te maken kunnen krijgen en wat steun kan geven.”

Herman Post

Veilig en vertrouwd In het Alzheimer Café of Theehuis kunnen mensen met dementie en hun mantelzorgers lotgenoten ontmoeten. Ze praten er onder leiding van een ervaren gespreksleider over de dingen die belangrijk zijn in een leven met dementie.“We merken dat steeds meer mensen met dementie zelf een actieve bijdrage leveren door hun ervaringen met de bezoekers te delen.” Gemiddeld bezoeken 45 mensen een Alzheimer Café. “Steeds meer gemeenten zien ook het belang van een Alzheimer Café, omdat het een belangrijke bron van informatie

Grote waardering “In 2015 zetten we vooral in op de dementievriendelijke samenleving. Ook houden onze belangenbehartigers de ontwikkelingen in de zorg nauw­ lettend in de gaten en onderhouden contacten met de lokale en regionale politiek. Daarnaast blijven onze ruim honderd vrijwilligers door het hele land voorlichting geven over dementie aan belang­stellenden en professionals.” Herman vertelt dat hij grote waardering heeft voor het werk van alle vrijwilligers. “Onze regionale afdelingen hebben zich in de afgelopen 30 jaar meer dan bewezen en zijn niet meer weg te denken uit onze samen­ leving. De meeste vrijwilligers steken veel tijd in het vrijwilligerswerk. Dat doen ze met liefde, omdat ze het belang onder­strepen. Het is belangrijk dat de mensen die nu met dementie te maken hebben goede hulp, betrouw­bare informatie en passende onder­steuning krijgen. En dat wij als organisatie in staat blijven hen op de juiste wijze te kunnen faciliteren en betrekken.” Wilt u meer weten over onze ­vrijwilligersactiviteiten? Kijk dan op: www.alzheimervrijwilligers.nl of alzheimer-nederland.nl/vrijwilliger.

Aandacht van Alzheimer Nederland

5

ONDERZOEK

Beïnvloedt fysieke activiteit het dementieproces? Lichaamsbeweging is ontzettend belangrijk. Het is niet alleen goed voor ons lijf, het houdt ook onze hersenen in conditie. Daarom steunt Alzheimer Nederland het onderzoek van Erik Scherder, hoogleraar klinische neuropyschologie aan de Vrije Universiteit. Onderzoeker Gerwin Blankevoort promoveerde bij het onderzoeks­instituut BCN-Brain (Universitair Medisch Centrum Groningen) op één van de onderzoeksprojecten van ‘beweegprofessor’ Scherder.

Gerwin Blankevoort

We worden steeds ouder in Nederland. Een hoge leeftijd is de grootste risicofactor voor het ontwikkelen van dementie. Vanuit verschillende wetenschappelijke disciplines proberen onderzoekers een manier te vinden om dementie te voorkomen of te vertragen. Eén van de onderzoeks­ vragen concentreert zich op de vraag of fysieke activiteit het dementie­ proces zou kunnen beïnvloeden. In zijn promotieonderzoek slaagde Gerwin erin om de complexe relatie tussen fysiek en cognitief functioneren te laten zien. Door meer te bewegen kan de fysieke gezondheid van mensen met dementie - en daarmee hun zelfredzaamheid - verbeteren. Toch is het te gemakkelijk om nu al te stellen dat meer bewegen ook automatisch leidt tot een verbetering van cognitieve functies. Daarvoor is nog meer onderzoek nodig.

Nalatenschappen belangrijk voor Alzheimer Nederland Door de inkomsten uit nalatenschappen konden wij het afgelopen jaar diverse wetenschappelijke onderzoeken en zorgprojecten financieren. Dit is van groot belang voor iedereen die direct of indirect geconfronteerd wordt met de ziekte van Alzheimer. In 2014 bedroegen onze inkomsten uit nalatenschappen 2,86 miljoen euro. Het aantal adviesgesprekken is gestegen en dat geldt ook voor het aantal mensen dat aangeeft Alzheimer Nederland op te nemen in hun testament. Om de samenwerkingsmogelijk­ heden met notarissen te inventariseren benaderden we in 2014 en 2015 in totaal ruim 900 notariskantoren met een digitale enquête. Ook gaven we ze brochures, de inspiratiemap ‘Geschenk aan het leven’ en het boek ‘Het Grote Vergeten’ voor in de wachtkamers. Steeds meer mensen hebben voorkeur voor digitale middelen. Daarom hebben we het specifieke gedeelte over nalaten op onze website gemoderniseerd. U vindt hier onder andere de digitale brochure, een checklist voor de notaris en ook de digitale uitgave van de nieuwsbrief ‘Aandacht.’ Bijzondere bijdrage Nalaten is een bijzondere manier om bij te dragen aan de strijd tegen dementie. Wij zijn dankbaar wanneer mensen ons opnemen in hun testament. Want elke nalatenschap, groot of klein, helpt bij ons werk om deze slopende ziekte te stoppen. Wilt u gratis en vrijblijvend onze vernieuwde brochure over nalaten ontvangen? Neem dan contact op met Eleonora Ludwig via 033 - 303 25 67 of [email protected]. Meer informatie over nalaten aan Alzheimer Nederland vindt u op www.alzheimernederland.nl/nalaten.

6

Aandacht van Alzheimer Nederland

Balans, kracht en mobiliteit Op basis van onderzoek onder gezonde ouderen weten onderzoekers al dat een verbetering van het lichamelijk functioneren een voor­ waarde is voor eventuele cognitieve verandering. Deze bevindingen bevestigde Gerwin in zijn promotie­ onderzoek. Zo bleken prestaties op het gebied van balans, kracht en mobiliteit (een combinatie van loopsnelheid en uithoudings­vermogen) duidelijk samen te hangen met cognitief functioneren. De promovendus onderzocht vervolgens of dit ook geldt voor mensen met dementie. Hij concludeert dat lichamelijke activiteit bij ouderen met dementie net zo goed leidt tot een verbetering in balans, kracht en uithoudingsvermogen. Deze verbetering werkt ook door in gewone dagelijkse activiteiten, zoals wassen en eten. Matig-intensieve training Om een gunstige uitkomst te hebben, moet een bewegingsinterventie volgens Gerwin een redelijke intensiteit hebben (niet rustig wandelen, maar matig-intensieve training, een beetje zweten) en minimaal drie maanden duren, met ongeveer drie sessies per week van ieder 45 tot 60 minuten. Het is natuurlijk het beste om niet na drie maanden weer te stoppen, maar om deze bewegingsactiviteiten te integreren in het dagelijkse ritme. In bewegingsprogramma’s die ook het cognitieve functioneren willen verbeteren, moeten begeleiders zich in ieder geval richten op het verbeteren van de loopsnelheid. Alzheimer Nederland droeg bij in de drukkosten van dit proefschrift.

Bedankt VriendenLoterij! Deelnemers aan de VriendenLoterij zorgden afgelopen jaar voor een bijdrage van € 878.511,- aan Alzheimer Nederland. Tijdens het Goed Geld Gala, dat in februari plaatsvond in de Beurs van Berlage in Amsterdam, maakte de VriendenLoterij bekend hoeveel geld de deelnemers het afgelopen jaar bijeen­ brachten voor goede doelen, (sport)clubs en verenigingen. Gea Broekema-Procházka, directeur van Alzheimer Nederland, mocht twee cheques in ontvangst nemen met een totale waarde van € 878.511,-. “We willen de VriendenLoterij én alle deelnemers die meespelen voor Alzheimer Nederland bedanken voor dit fantastische bedrag”, aldus BroekemaProcházka. “Wij zullen dit besteden aan innovatieve onderzoeks­ projecten en betere online informatie en ondersteuning. Hierdoor kunnen we nog meer betekenen voor mensen met dementie en hun naasten.”

DEMENTIEVRIENDELIJK

Wat is een dementievriendelijke samenleving? Alzheimer Nederland droomt van een dementievriendelijke samen­ leving, waarin mensen met dementie en hun naasten zo lang mogelijk een zo normaal mogelijk leven kunnen leiden.

Het doel van de dementievriendelijke samenleving is om Nederland bewust te maken van dementie en mensen in actie te laten komen om het dagelijkse leven van mensen met dementie makkelijker te maken. En dat lukt!

Steeds meer mensen gaan enthousiast aan de slag om hun omgeving dementievriendelijk te maken, zodat mensen met dementie en hun naasten langer volwaardig kunnen blijven meedoen. Meer informatie vindt u op

www.alzheimer-nederland.nl/ dementievriendelijk. U kunt ook contact opnemen met Jasper Kimenai, projectleider Dementievriendelijke gemeenschap, via J.Kimenai@ alzheimer-nederland.nl.

Talrijke initiatieven op het gebied van de dementievriendelijke samenleving

“De beweging wordt zichtbaar” “Met het project Dementievriendelijk willen we de bewustwording over dementie in Nederland vergroten”, vertelt Jasper Kimenai, projectleider Dementievriendelijke gemeenschap bij Alzheimer Nederland. “We willen dat mensen met dementie en hun naasten respectvol behandeld worden. Dit doen we door een beweging te stimuleren die ervoor zorgt dat mensen zelf initiatieven ontplooien die onze samenleving dementievriendelijker maakt.” Alzheimer Nederland richt zich vooral op doelgroepen die veel met mensen met dementie te maken hebben maar weinig van dementie afweten. “We informeren deze organisaties, zoals ondernemers, winkeliers, sport­verenigingen, politie en brandweer over wat dementie is en hoe hier effectief mee om te gaan”, vertelt Jasper. “Inmiddels ontstaan er wekelijks nieuwe initiatieven in het hele land. Van projecten met scholieren tot rondleidingen voor mensen met dementie in musea.”

maatschappelijke organisaties, welzijnsorganisaties en winkeliers. Het dorp Balkbrug (Overijssel) is een mooi voorbeeld, omdat zij ook minder voor de hand liggende samenwerkings­ partners zoeken. Denk aan campings die vakantiehuisjes beschikbaar stellen voor mensen met dementie en hun mantelzorgers en het Landschap Overijssel dat graag wandelingen voor mensen met dementie wil organiseren. Zo zie je dat een intentieverklaring vaak een startpunt is voor allerlei concrete initiatieven.”

Startpunt Inmiddels hebben vijftig Nederlandse gemeenten een intentieverklaring getekend, waarin ze aangeven dat ze zich de komende jaren inzetten om de kwaliteit van leven van mensen met dementie en hun naasten te verbeteren. Jasper: “Ze doen dit vaak samen met andere partijen, zoals

Rol van afdelingen De regionale afdelingen van Alzheimer Nederland spelen een belangrijke rol in het succes van de dementievriendelijke samenleving. “De aandacht die zij continu vragen voor dementie, vertaalt zich op steeds meer plaatsen in concrete activiteiten en initiatieven. Dat is iets van de

Dementievriendelijk boodschappen doen Steeds meer supermarkten trainen hun winkelmedewerkers in het herkennen en omgaan met dementie. Dit doen ze in samenwerking met de vrijwilligers van de regionale afdelingen en de speciaal opgeleide voorlichters van Alzheimer Nederland. De training voorkomt dat mensen met dementie in een isolement raken, omdat ze niet meer alleen naar de supermarkt durven. Het supermarkt­ personeel leert tijdens de training de signalen van dementie herkennen en krijgt omgangstips, zoals geduldig zijn en blijven, simpele en duidelijke informatie bieden en oogcontact maken. Ook is er aandacht voor

lastige situaties: wat doe je als iemand moeite heeft met betalen of zonder te betalen met de boodschappen de winkel uitloopt? De Jumbo in Hoogezand-Sappemeer organiseerde als eerste supermarkt een dementie­ training voor haar personeel. Al snel volgden de Albert Heijn in Doorn en Zwolle-Zuid. Nico Spierenburg, manager van de Albert Heijn in

lange adem en daarom is het prachtig dat de beweging langzamerhand steeds meer zichtbaar wordt.” Alle activiteiten en initiatieven bestaan naast de formele zorg voor mensen met dementie. “Zowel formele als informele zorg is nodig bij dementie. Het mag natuurlijk niet zo zijn dat deze activiteiten en initiatieven de formele zorg vervangen.” Wereld Alzheimer Dag De dementievriendelijke samen­leving is ook het thema van Wereld Alzheimer Dag in september. “We willen dan de organisaties die bijdragen aan een dementie­ vriendelijke samenleving in het zonnetje zetten”, vertelt Jasper. “Zij krijgen een solidariteitssticker uitgereikt van onze 51 regionale afdelingen. Met deze actie vragen we landelijk, regionaal en lokaal aandacht voor dementie. Het is een maatschappelijk probleem waarbij we ieders hulp kunnen gebruiken. Ook die van de bakker, de kerk en de sportvereniging.” Op www.alzheimernederland.nl/dementievriendelijk leest u meer over de actie. Jasper Kimenai

Doorn: “In mijn vrije tijd breng ik mensen met dementie naar de dagbesteding op een zorgboerderij. Ook maakte ik dementie mee binnen mijn familie. Ik vind het belangrijk dat we in mijn winkel op een menswaardige manier met dementie omgaan.” Samen met de afdeling Zeist en omstreken ontwikkelde hij een training die werd gevolgd door 25 medewerkers. “Na afloop van de training hebben ze met een zelf­ gemaakte flyer de opgedane kennis overgebracht op alle andere collega’s. We worden inmiddels volop getest door zogenaamde ‘mystery shoppers’, die contoleren of de medewerkers daadwerkelijk dementie­­­v riendelijk zijn.” Bovendien doet het goede voorbeeld volgen: inmiddels hebben meerdere supermarkten in de regio al belangstelling getoond in de dementietraining.

Aandacht van Alzheimer Nederland

7

UW STEUN MAAKT HET VERSCHIL

Eleonora Ludwig is nieuw aanspreekpunt voor bijzondere manieren van geven

“Persoonlijk contact staat bij mij hoog in het vaandel” Uw aanspreekpunt voor bijzondere manieren van geven aan Alzheimer Nederland verandert. Eleonora Ludwig neemt voorlopig het stokje over van relatiemanager Judith van Kranenburg-Miltenburg, die elders is begonnen aan een nieuwe uitdaging. In de volgende editie van ‘Aandacht’ maakt u kennis met de nieuwe relatiemanager bijzondere giften. “Ik heb mijn werk als relatiemanager bijzondere giften met heel veel liefde gedaan”, vertelt Judith. “Samen met Eleonora ben ik vaak op pad geweest om u thuis te bezoeken. Dit waren voor mij de meest bijzondere momenten tijdens mijn werk bij Alzheimer Nederland. U vertelde mij aangrijpende verhalen die mij altijd zullen bijblijven. Ik heb enorme waardering voor iedereen met wie ik contact heb gehad in de afgelopen vijf jaar. Ook waardeer ik wat u voor Alzheimer Nederland doet. Ik hoop dat u uw steun nog lang zult blijven geven. Zo komen we steeds een stapje dichter bij het voorkomen en genezen van dementie.”

Zoals u weet, staat persoonlijk contact hoog in het vaandel bij Alzheimer Nederland. Als u vragen heeft over bijzondere manieren van geven kunt u altijd bellen met Eleonora Ludwig. Zij zal voorlopig uw aanspreekpunt zijn. Eleonora is, samen met de relatie­ manager bijzondere giften, het aanspreekpunt voor al uw vragen op het gebied van bijzondere giften.

hoor ik dagelijks van mensen hoe het is om een naaste te verliezen aan dementie. Dat is bijna niet in woorden uit te drukken. Alzheimer Nederland heeft als missie om dementie te voorkomen of te genezen. Samen met uw inzet lever ik hier graag een bijdrage aan, zodat niemand in de toekomst zijn naaste of zichzelf op deze manier hoeft te verliezen.”

Betrokken en integer “Ik vind het belangrijk om u op een persoon­lijke en zorgvuldige manier te helpen en waar nodig advies op maat te geven”, aldus Eleonora. “Betrok­ ken­heid en integriteit staan hierbij voor mij centraal. Door mijn werk

Heeft u vragen? Eleonora Ludwig is bereikbaar op 033 - 303 2567 of per mail via [email protected].

Eleonora Ludwig

ant van Informatiekr Nederland Alzheimer 2014 December

Aandacht nkamp: Toon Tacke “Op onze rij zorgboerde n step kunne d’n Aover mens mensen echt zijn” 6 >> pagina

: Arfan Ikram n samenwerke in “We gaan schappers met weten ken de oorza India om te

Wezel: Nienke van tool le “De digita helpt SignaLeren het bij migranten van herkennen dementie” 3 >> pagina

ntie van deme ontrafelen” 4 >> pagina

>> pagina

ct, nu en heeft impa

‘Aandacht’ in uw mailbox

8

ireren! Laat u insp

en. ren steun op vele manie bijzondere een U kunt ons eegt om op aan Als u overw te leveren bijdrage u het manier een bieden wij ellingen, In dit ten’ aan. onze doelst Grote Verge onderzoeken boek ‘Het over len wij u steun vertel boek met uw ten die wij boek is en projec ieren. Het van kunnen financmet prachtige foto’s boek d Wilt u het geïllustreer op dementie. ordcoupon mensen met Vul de antwo contact met ontva ngen? in of neem de achterzijde - 303 25 67. 033 ons op via

t

oms imer in de toek m gaat Alzhe zonder toe. Daaro mst en: een toeko n mensen ntie nog steeds voor inzett met deme en krijge in l mensen dertig jaar financieren n. Nu en wij ons al t het aanta onderzoek nodig hebbe impact land neem erd door met waar schappelijk ing die ze zo hard In Neder wat de n we weten onver mind steun u graag zien steun kunne de hulp en onder Nederland laten we zoek naar ers Dankzij uw Aandacht ver de een onder mantelzorg dementie. editie van iering van kking, waaro de bouw ntie en hun toekomst. In deze financ ontde deme de t is grijke met de is. Zo leidde tot een belan ander bijzonder projecWij willen u van uw steun in de hersenen a 6. a 4. Een ten op u op pagin pagin mst infarc op t Neede in toeko micro r u alles vertel rij D’n Aoverstep en hopen ook in de onderzoeke oerde n. bij zorgb steun in 2014 van een kas bedan ken voor uw wij het versch il make n lijk heel harte Samen kunne rekenen. rder te mogen eur/bestuu ázka, direct ema-Proch Gea Broek

Uw steun

: -Miltenburg Kranenburg n willen Judith van die ons steune gebeurt. “Mensen geld er met hun om die zien wat er alles aan n” Wij doen aar te make impact zichtb

Met onze nieuwbrief ‘Aandacht’ geven wij u tweemaal per jaar inzicht in onze bestedingen en laten wij u zien wat de impact van uw steun is. Ontvangt u in de toekomst liever een digitale editie van ‘Aandacht’? U kunt dan uw e-mailadres achterlaten op www.alzheimer-nederland.nl/aandacht.

soracties

loede en de b Dementia rrière hersenb

Nieuw ond

eim erzoek Alzh

er Centrum

Limburg

van start

dankzij spon

de rol rg onderzoekt werkt als um Limbu anisme dat imer Centr een mech Het zorgt van het Alzhe ntie. Dit is nen zelf. e Burgmans ière bij deme hersenen en de herse Dr. Saartj n tot de -hersenbarr in de toegang krijge van de bloed tussen het bloed bloed geen de hersenen af. filter n uit het uit een soort elijke stoffe het afvalstoffen schad dat d voert ervoor delijk en tegelijkertij hersenen r nog ondui Het is echte -hersenpersonen. bloed e van de hangt met Er zijn sterke dat hoe lekkag en precies samen dit ondergaan aanw ijzing barrière veel meer Saart je gaat studie. oneren toekomst het functi dementie. vascu laire e vierja rige we in de us een nieuw op preventievetieve achtervan de bloed re is zoeken in e promovend inzetten een nieuw n die cogni . Zij heeft hersenbarriè Er is in 2014 maat regele zoek kunnen onder bij rvoor de studie dementie getest en financierde verstoord Fietsen voor aangesteld eerste patiënten je uit. “Daa uitgang bij Nederland de , legt Saart 140 ngsten van mensen met Alzheimer inmiddels jaar zo’n kunnen leiden afrem men” nde drie met de opbre voordeze studie een nieuwe dementie. de studie mtocht zal de kome . Dit zijn naast zou gse tande en testen speelt kkelen van genbloedMogelijk de tweedaa proefperson tot het ontwi methode om de van de geheu en de PGGM is de het ten bij eimer he patiën ee dit een rol 2bike4alzh namelijk bij dementie diagnostisc rathon. Daarm tricht. je of ièrefu nctie therapie te studie van Dr. Saart ontstaan spinn ingma poli in Maas s hersenbarr en kon de de tijden rond van en iering Burgmans verergeren detail is dat vast te stellen ntie um financ us Een leuk op preve imer Centr usiast heeft start gaan. Inzetten de promovend monitoren.” n het Alzhe enook entho een jaar hoopt hoeverre een ziekte. Binne afgelopen jaren fietsevenem Saart je zelf Over vier in investeert is de n aan beide l dat Nederland n aangeven ière e ontwi kkeld Limburg dig gevoe meegedaa zoek. te kunne Alzheimer -hersenbarr demenscanmethod nis een gewel onderzoek in in dit onder orde bloed nieuwe MRI- de bloed-herse ten. “Het ak van € 241.000,en voor ons fietsend voor versto agt aan de oorza e van tudie is moeten om lekkag zoveel mens groot is, bijdra . In een pilots n en al t bijdrage te meten wilden kome gd”, vertel barrière nd op een groep tie. “Als deze er Nederla imer. actie orgeld hebben gezor de getest van Alzheim deze metho de ziekte van Alzhe spons Aandacht e met patiënten hogere lekkag Saart je. beduidend proefZij lieten gezonde dan zien waardes

U kunt op vele manieren meehelpen in de strijd tegen dementie. Eén van de belangrijkste manieren blijft Alzheimer Nederland financieel te steunen. Aan mensen die op een bijzondere manier een bijdrage (willen) leveren aan onze doelstellingen, bieden wij het boek ‘Het Grote Vergeten.’

1

Kruis hieronder aan over welke onderwerpen u meer informatie wilt ontvangen:

antwoordcoupon

Laat u inspireren, informeren en overtuigen!

o Ik wil graag geïnformeerd worden over schenken aan Alzheimer Nederland. o Ik wil graag informatie ontvangen over nalaten aan Alzheimer Nederland. o Ik wil graag het boek ‘Het Grote Vergeten’ ontvangen. o Ik wil graag een feestbox / actiebox / giftbox bestellen (doorhalen wat niet van toepassing is). o Ik wil graag persoonlijk contact. Neem contact met mij op.

In het boek ‘Het Grote Vergeten’ vertellen wij u over onze toekomstvisie en over onderzoeken die wij met uw steun kunnen financieren. Het boek is geïllustreerd met prachtige foto’s van mensen met dementie; de mensen waarvoor wij ons dagelijks met hart en ziel inzetten. Als u besluit ons financieel te steunen heeft u daarbij wellicht uw persoonlijke wensen en idealen. Veelal wordt gekozen voor wetenschappelijk onderzoek of het verlenen van beurzen aan talentvolle onderzoekers, maar ook andere invullingen behoren tot de mogelijkheden. We begeleiden u bij uw keuze en informeren u over de besteding van uw gift. Ook de manier waarop u ons steunt, passen we graag op uw wensen aan.

Uw gegevens: Naam Voorletters m/v Adres Postcode Woonplaats Telefoonnummer Mobiele nummer Geboortedatum E-mail

Knip deze antwoordcoupon uit en stuur deze in een ongefrankeerde envelop naar: Alzheimer Nederland, Antwoordnummer 448, 3800 VB Amersfoort.

1349-3483

stedingen voor de be mer Nederland van Alzhei

#

Overweegt u ons financieel te steunen en wilt u ter inspiratie het boek ‘Het Grote Vergeten’ ontvangen? Vul de antwoordcoupon in of neem contact met ons op via 033 - 303 2567.

Colofon • Aandacht is een uitgave van Alzheimer Nederland en verschijnt twee keer per jaar • Hoofdredactie, coördinatie en inhoud Eleonora Ludwig • Tekst- en eindredactie D-taled.nl: Dieuwke de Boer • Concept Lime-c.nl: Astrid Warntjes • Jeroen van der Hoogt • Vormgeving en druk Drukkerij Libertas • Voor adreswijzigingen [email protected] • 033 - 303 25 02 • Het is niet mogelijk om zonder toestemming van Alzheimer Nederland stukken uit deze informatiekrant over te nemen of te publiceren. Aan de inhoud van deze informatiekrant kunnen geen rechten worden ontleend.

8

Aandacht van Alzheimer Nederland