INHOUDSOPGAVE VOORWOORD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v
DEEL I DE GESLOTEN ENERGIEMARKT: EEN GEDECENTRALISEERD BELEID IN EEN UNITAIR KADER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1.
INLEIDING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
2. 2.1. 2.1.1. 2.1.2. 2.1.3. 2.2. 2.3. 2.3.1. 2.3.2. 2.3.3. 2.3.4. 2.3.5. 2.3.6. 2.3.7.
VERDELING VAN NUTSVOORZIENINGEN, EEN GEMEENTELIJKE TAAK? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Elektriciteitsverdeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Openbare en private verlichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Eerste elektriciteitswet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Territoriaal monopolie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Aardgasverdeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Drinkwaterverdeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Openbare hygiëne en openbaar domein . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Blijvend hygiëneprobleem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Wet van 18 augustus 1907 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Nationale maatschappij der waterleidingen . . . . . . . . . . . . . . 18 Intercommunale verenigingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Wet van 17 januari 1938 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
3. 3.1. 3.2. 3.3. 3.3.1. 3.3.2.
GEMEENTELIJKE AUTONOMIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Beperkte wettelijke basis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Algemene gemeentelijke bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . Grenzen van de algemene gemeentelijke bevoegdheid . . . . . Doelgebonden bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Relativiteit van de doelgebonden bevoegdheid . . . . . . . . . . . .
22 22 22 25 25 28
4. 4.1. 4.2. 4.3.
PROBLEMATISCHE ONTSTAANSGESCHIEDENIS . . . . . . . Verwarring over de contractuele relaties . . . . . . . . . . . . . . . . . Verwarring over de gemeentelijke autonomie . . . . . . . . . . . . Belangrijke invloed op het Belgische rechtsdenken . . . . . . . .
36 36 37 38
5. 5.1. 5.2. 5.3.
OPENBARE DIENST . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Klassieke opvatting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rechtspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
40 40 41 43
Intersentia
vii
Inhoudsopgave
5.4. 5.5. 5.5.1. 5.5.2. 5.5.3. 5.5.4. 5.6. 5.7. 5.7.1. 5.7.2. 5.7.3. 5.7.4.
Controverse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voorbeeld uit de Franse rechtsleer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sluitende definitie van “openbare dienst”? . . . . . . . . . . . . . . . Organiek element . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Functioneel element . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kringredenering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nutsvoorzieningen als openbare dienst . . . . . . . . . . . . . . . . . Beginselen van de openbare dienst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Soorten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Beginsel van de benuttigingsgelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . Beginsel van de veranderlijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Beginsel van de continuïteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.7.4.1. Blijvend vervullen van de openbare taak . . . . . . . . . 5.7.4.2. Leveringsverplichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.7.4.3. Uitvoeringsimmuniteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.7.4.3.1. Principe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.7.4.3.2. Bescherming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.7.4.3.3. Toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . Openbare dienst en de bevoegdheid van de raad van state . . Verschillende criteria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Blijvende onduidelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.8.2.1. Private vennootschap vs administratieve overheid . . 5.8.2.2. Administratieve overheid vs administratieve beslissing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gevolgen voor de openbare dienst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Universele dienstverlening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Crisis van de openbare dienst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Crisis in vraag gesteld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Universele dienst als “nieuwe manier van denken”? . . . . . . . 5.9.3.1. Historisch kader van de universele dienstverlening . 5.9.3.2. Oude doelstelling – nieuwe methode . . . . . . . . . . . . Problematisch begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Politieke inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Terug naar het doel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Openbare dienst en beleidsbevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . .
45 47 47 48 49 49 50 51 51 52 53 54 54 55 58 58 59 60 62 62 67 67
BELEIDSBEVOEGDHEID . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Grondwettelijke bevoegdheidsverdeling . . . . . . . . . . . . . . . . . Bevoegdheidsoverdracht volgens de R.v.St., afdeling wetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3.1. Taak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
86 86 87
5.8. 5.8.1. 5.8.2.
5.8.3 5.9. 5.9.1. 5.9.2. 5.9.3.
5.10. 5.10.1. 5.10.2. 5.11. 6. 6.1. 6.2. 6.3.
viii
68 71 71 71 73 75 75 78 80 80 82 84
87 87
Intersentia
Inhoudsopgave
6.3.2. Basisprincipes van bevoegdheidstoewijzing . . . . . . . . . . . . . . . 88 6.3.2.1. Geen toewijzing buiten de uitvoerende macht om . . 88 6.3.2.2. Enkel toewijzing van een welomschreven bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 6.3.2.3. Nuancering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 6.3.3. Functioneel gedecentraliseerde diensten . . . . . . . . . . . . . . . . 90 6.3.3.1. Rechtstreekse beleidsparticipatie door de wetgever . 90 6.3.3.2. Rechtstreekse beleidsparticipatie door de uitvoerende macht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 6.3.3.3. Onrechtstreekse beleidsparticipatie door de uitvoerende macht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 6.3.4. Principiële stellingname door de R.v.St. afdeling wetgeving . 94 6.4. Bevoegdheidsoverdracht volgens het auditoraat van de R.V.ST. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 6.4.1. Verschil in uitgangspunt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 6.4.2. Fesocolab . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 6.4.3. Streng uitgangspunt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 6.4.4. Nuancering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 6.5. Bevoegdheidsoverdracht volgens de R.v.St., afdeling administratie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 6.5.1. Gevestigde rechtspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 6.5.2. Intern reglementerende bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 6.5.3. Extern reglementerende bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 6.6. Bevoegdheidsoverdracht volgens het arbitragehof . . . . . . . . 109 6.7. Bevoegdheidsoverdracht volgens het hof van cassatie . . . . . 112 6.7.1. Algemeen reglement van de N.M.B.S. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 6.7.2. Kritische benadering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 6.8. Problematische bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 7.
OPEN BEGRIPPEN IN EEN GESLOTEN ENERGIEMARKT 121
DEEL II. DE BEVOEGDHEIDSVERDELING . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 1.
INLEIDING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
2. 2.1. 2.2. 2.3.
HISTORISCHE EVOLUTIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bevoegdheidsverdeling in belgië . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Periode 1980-1988 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vanaf 1988 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
131 131 132 134
ix
Inhoudsopgave
3.
FEDERALE UITZONDERINGEN OP DE GEWESTELIJKE ENERGIEBEVOEGDHEDEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. Nationaal uitrustingsprogramma in de elektriciteitssector . 3.2. Kernbrandstofcyclus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3. Grote infrastructuren voor de stockering van energie . . . . . 3.4. Vervoer van energie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5. “Productie” van energie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5.1. Omschrijving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5.2. Productie van elektriciteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6. Tarieven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. 4.1. 4.2. 4.3. 4.3.1. 4.3.2. 4.3.3. 4.3.4.
GEWESTELIJKE ENERGIEBEVOEGDHEDEN . . . . . . . . . . Gewestelijke aspecten van het energiebeleid . . . . . . . . . . . . Elektriciteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aardgas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Distributie en vervoer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Historiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wet van 12 april 1965 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Samenloop B.W.H.I. (versie 1988) en de wet van 12 april 1965 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.5. Evolutie van het begrip distributie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.6. Synthese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.7. Blijvende onzekerheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4. Aanwending van mijngas en van gas afkomstig van hoogovens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.5. Netten voor warmtevoorziening op afstand . . . . . . . . . . . . . 4.6. Valorisatie van steenbergen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.7. Nieuwe energiebronnen, uitgezonderd de kernenergie . . . 4.8. Terugwinning van energie door de nijverheid en andere gebruikers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.9. Rationeel energiegebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.10. Internationale “gewestelijke” aspecten van het energiebeleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
138 138 139 141 141 142 142 143 145 147 147 148 151 151 152 153 155 157 159 160 162 162 163 163 165 165 168
5.
FEDERALE ENERGIEBEVOEGDHEDEN . . . . . . . . . . . . . . 170
6. 6.1. 6.2.
OVERLEGVERPLICHTING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171 Federale verplichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171 Organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
7.
INFORMATIEVERPLICHTING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
x
Intersentia
Inhoudsopgave
8.
BEVOEGDHEID INZAKE INFRASTRUCTUUR . . . . . . . . . . 175
9. 9.1. 9.2. 9.3. 9.3.1. 9.3.2.
ANDERE RELEVANTE BELEIDSDOMEINEN . . . . . . . . . . . Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Economische en monetaire unie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Exclusief federale bevoegdheden inzake economie . . . . . . . Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Prijsbeleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.3.2.1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.3.2.2. Arbitragehof . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.3.2.2.1. Algemene tarifaire maatregelen . . . . . . 9.3.2.2.2. Gratis dienstverlening en richtprijzen . . 9.3.2.3. Tarieven en energie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Normalisatie en de productnormering . . . . . . . . . . . . . . . . . Mededinging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Arbeidsveiligheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gewestelijke bevoegdheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Openbare wegenis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verenigingen van gemeenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verbod op het verenigen van gemeenten . . . . . . . . . . . . . . . Betwiste bevoegdheid: minimumlevering . . . . . . . . . . . . . . . Vage begrippen en onduidelijke bevoegdheden . . . . . . . . . .
9.3.3. 9.3.4. 9.3.5. 9.4. 9.4.1. 9.4.2. 9.4.3. 9.5. 10.
177 177 177 179 179 180 180 182 182 184 185 186 188 190 191 191 192 193 194 197
DEEL III. DE EUROPESE LIBERALISERING . . . . . . . . . . . . . . . . . 203 1.
INLEIDING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
2.
AANLOOP NAAR EEN EUROPEES ENERGIEBELEID . . . 206
3.
EERSTE STAPPEN VAN DE COMMISSIE . . . . . . . . . . . . . . 209
4.
AANPASSING VAN HET VERDRAG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
5. 5.1. 5.2. 5.2.1. 5.2.2. 5.3.
EERSTE FASE VAN DE LIBERALISERING . . . . . . . . . . . . . Prijstransparantie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Doorvoer via hoofdnetten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Basisprincipes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verplichtingen en controle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Weinig ingrijpend karakter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
215 215 216 216 217 218
xi
Inhoudsopgave
6. 6.1. 6.2. 6.3. 7. 7.1. 7.2. 7.2.1. 7.2.2.
7.3. 7.3.1. 7.3.2. 7.3.3. 7.3.4. 7.3.5. 7.3.6. 7.3.7. 7.3.8. 7.3.9. 7.3.10.
7.3.11. 7.3.12. 7.4. 7.5. 7.5.1. 7.5.2. 7.5.3. 7.5.4. 8. 8.1. xii
TERUGHOUDENDHEID VAN EUROPESE HOF VAN JUSTITIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nationalisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Exclusieve rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Terug naar af . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
221 221 221 224
TWEEDE FASE: LIBERALISERING VAN DE ELEKTRICITEITSMARKT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gemeenschappelijke markt(en) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Algemene doelstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Netwerkliberalisering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Subsidiariteit met minimumvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . 7.2.2.1. Bepaling van de verbruiksvolumes . . . . . . . . . . . . . 7.2.2.2. Bepaling van het verbruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2.2.2.1. Eenheid van locatie . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2.2.2.2. Cumuleren van aansluitingspunten . . . 7.2.2.2.3. Opnieuw subsidiariteit . . . . . . . . . . . . . . Marktwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Functiescheiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Begrippenkader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Productie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Transmissienet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Distributienet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ontvlechting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie van de netwerktoegang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Directe lijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Onafhankelijke producenten en zelfopwekkers . . . . . . . . . . Openbare dienstverplichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.3.10.1. Omschrijving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.3.10.2. Rol van de commissie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Overgangsmaatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wederkerigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Geschillenbeslechting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Groene stroom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Elektriciteitsrichtlijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Preussenelektra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Communautaire kaderregeling inzake staatssteun . . . . . . . . Richtlijn groene stroom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
226 226 227 227 229 229 231 231 234 235 235 235 236 237 238 239 239 240 242 243 243 243 245 247 249 250 251 251 252 253 254
TWEEDE FASE: LIBERALISERING VAN DE AARDGASMARKT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256 Elektriciteit achterna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256 Intersentia
Inhoudsopgave
8.2. 8.2.1. 8.2.2. 8.3. 8.3.1. 8.3.2. 8.3.3. 8.3.4. 8.3.5. 8.3.6. 8.3.7.
Algemene doelstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Netwerkliberalisering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Subsidiariteit met minimumvereisten . . . . . . . . . . . . . . . . . . Marktwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Transmissie, distributie en ontvlechting . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie van netwerktoegang en directe leidingen . . . . . Openbare dienstverplichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ing en opslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Upstream-leidingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Overgangsregeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wederkerigheid en geschillenbeslechting . . . . . . . . . . . . . . .
257 257 258 260 260 260 261 262 262 263 264
9. 9.1. 9.2. 9.3. 9.4. 9.5. 9.6. 9.7.
DERDE FASE: CREATIE VAN EEN EFFICIËNTE MARKT . Liberalisering is een voortgaand proces . . . . . . . . . . . . . . . . Hinderpalen voor een verdere marktontwikkeling . . . . . . . . Voorstel tot wijziging van de richtlijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . Meer aandacht voor beleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Grensoverschrijdende elektriciteitshandel . . . . . . . . . . . . . . Liberalisering uitgesteld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gemeenschappelijke standpunten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
265 265 265 267 268 269 269 270
10.
LIBERALISERING: EEN LANGE WEG MET VELE BOCHTEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
DEEL IV. DE FEDERALE IMPLEMENTATIE . . . . . . . . . . . . . . . . . 277 1.
INLEIDING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279
2. 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.4.1. 2.4.2. 2.5.
WET VAN 10 MAART 1925 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Liberaliseringswet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Productie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie van de concurrentie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gebruik van de private eigendom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bijzondere rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Precair karakter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Probleemgerichte aanpak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. 3.1. 3.2.
WET VAN 12 APRIL 1965 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288 Liberaliseringswet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288 Vervoer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288
Intersentia
280 280 281 283 285 285 286 287
xiii
Inhoudsopgave
4. 4.1. 4.2.
PUNCTUELE MAATREGELEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291 Energieproductie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291 Nationaal comité voor de energie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
5.
CONTROLECOMITÉ VOOR DE ELEKTRICITEIT EN HET GAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ontstaan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Taken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Samenstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1. 5.2. 5.3.
293 293 293 294
6.
GEMEENTELIJKE PARTICIPATIE IN ENERGIEBEDRIJVEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297
7.
EINDE VAN EEN TIJDPERK? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298
8.
LIBERALISERING VAN DE FEDERALE ELEKTRICITEITSMARKT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Algemene doelstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Begrippenkader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Productieactiviteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Netwerkliberalisering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie van de productie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vergunde activiteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Planning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Productie-K.B. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.4.3.1. Toekenning en voorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.4.3.2. Wijziging en overdracht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.4.3.3. Intrekking en sancties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oproep tot productievergunningen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Productie in de territoriale wateren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie van het netbeheer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vergunde activiteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.5.1.1. Beheer van het transmissienet . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.5.1.2. Bevoegdheid over het distributienet . . . . . . . . . . . . Planning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Structuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie van de levering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie van de netwerktoegang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Toegangsvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Weigering van toegang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Reciprociteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.1. 8.2. 8.3. 8.3.1. 8.3.2. 8.4. 8.4.1. 8.4.2. 8.4.3.
8.4.4. 8.4.5. 8.5. 8.5.1.
8.5.2. 8.5.3. 8.6. 8.7. 8.7.1. 8.7.2. 8.7.3. xiv
299 299 300 302 302 304 305 305 306 307 307 310 312 313 315 317 317 317 319 320 321 323 323 323 325 326
Intersentia
Inhoudsopgave
8.8. Tarifaire maatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.8.1. Gebruik van het transmissienet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.8.1.1. Kosten voor de netgebruiker . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.8.1.2. Inkomsten voor de TNB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.8.1.3. Geen volledige controle door de CREG . . . . . . . . . 8.8.2. Gebruik van het distributienet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.8.2.1. Federale regeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2.2.2. Conform tarificatie (federale) transmissienet . . . . . 8.8.3. Afname van elektriciteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.9. Steun aan hernieuwbare energiebronnen . . . . . . . . . . . . . . . 8.10. Openbare dienstverplichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.10.1. Bijkomende verplichtingen voor de elektriciteitssector . . . . 8.10.2. Technische ODV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.10.3. Sociale ODV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.10.4. Bijkomende heffing maximumtarieven . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.11. Federale parafiscaliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.11.1. Gemeentelijke inkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.11.2. Bijkomende ODV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.11.3. Begrotingsfonds . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.12. Organisatie van de objectiviteit en transparantie . . . . . . . . . 8.13. Organisatie van de directe lijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.13.1. Omschrijving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.13.2. Directe lijnen-K.B. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.14. Fiscale bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15. Technisch reglement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.1. Meer dan louter technische bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.2. Organisatie van de fysische verbindingen . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.2.1. Veelheid van begrippen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.2.2. Onduidelijke beheersstructuur . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.2.3. Nieuwe verbindingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.2.3.1. Voorafgaandelijke oriëntatiestudie . . . . 8.15.2.3.2. Aansluitingsaanvraag . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.2.3.3. Aansluitingscontract . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.2.3.4. Conformiteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.2.3.5. Ruimte voor onderhandeling . . . . . . . . 8.15.2.4. Bestaande verbindingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.2.5. Wijzigen van verbindingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.2.6. Capaciteit op een aansluitingsinstallatie . . . . . . . . . 8.15.3. Organisatie van de netactiviteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.3.1. Toegangsverantwoordelijke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.3.1.1. Procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.3.1.2. Rol van de TVW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intersentia
326 326 326 328 329 330 330 330 332 334 335 335 335 336 337 337 337 338 338 338 339 339 341 343 343 343 345 345 346 349 349 349 351 351 352 353 354 355 356 356 356 358 xv
Inhoudsopgave
8.15.4.
8.15.5.
8.15.6. 8.15.7. 8.15.8. 8.16. 8.16.1. 8.16.2.
xvi
8.15.3.2. Netgebruiker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.3.2.1. Procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.3.2.2. Bijzonderheden inzake afname . . . . . . 8.15.3.2.3. Overgang afname . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.3.2.4. Bijzonderheden inzake injectie . . . . . . Organisatie van de productie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.4.1. Productiecontract . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.4.2. Lokale productie-eenheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.4.3. Toegangsprogramma’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.4.3.1. Soorten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.4.3.2. Programma voor de afname . . . . . . . . . 8.15.4.3.3. Programma voor de vermogensuitwisseling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.4.3.4. Programma voor de injectie en coördinatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.4.4. Coördinatie van de inschakeling van productieeenheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.4.4.1. Doelstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.4.4.2. Kalender voor het in dienst nemen en buiten dienst stellen . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.4.4.3. Onderhoudsplan . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.4.4.4. Ter beschikking stelling en productieplan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.4.4.5. Dagelijks toegangs- en coördinatieprogramma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie van de ondersteunende diensten . . . . . . . . . . . 8.15.5.1. Diensten ten behoeve van het net . . . . . . . . . . . . . 8.15.5.2. Primair en secundair reservevermogen . . . . . . . . . 8.15.5.3. Tertiaire reserve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.15.5.4. Black-start . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie van de crisissituaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie van de internationale uitwisseling en congestie Sancties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Reguleringsinstantie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Van controlecomité naar CREG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Autonome instelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.16.2.1. Taken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.16.2.2. Beleidsondersteuning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.16.2.2.1. Formuleren van voorstellen en adviezen 8.16.2.2.2. Waarde van de adviezen . . . . . . . . . . . . 8.16.2.3. Markttoezicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
359 359 360 361 361 362 362 362 363 363 363 363 364 364 364 365 365 365 366 366 366 367 368 368 369 372 373 373 373 374 374 375 375 376 378
Intersentia
Inhoudsopgave
8.17. 8.17.1. 8.17.2. 8.17.3.
8.17.4. 8.18. 8.19. 8.19.1. 8.19.2. 8.19.3. 8.19.4. 9. 9.1. 9.2. 9.3. 9.3.1. 9.3.2. 9.4. 9.4.1.
9.4.2. 9.4.3. 9.4.4. 9.5. 9.5.1. 9.5.2. 9.6. 9.6.1. 9.6.2. 9.6.3. 9.6.4. 9.7.
8.16.2.4. Organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.16.2.4.1. Autonomie en continuïteit . . . . . . . . . . . 8.16.2.4.2. Directiecomité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.16.2.4.3. Algemene Raad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.16.2.5. Financiering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Geschillenbeslechting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Soorten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Buitencontractuele geschillen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Contractuele geschillen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.17.3.1. Principiële bevoegdheid hoven en rechtbanken . . 8.17.3.2. Bemiddeling en Arbitrage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Veelheid aan procedures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ombudsdienst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Elektriciteitswet kritisch bekeken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wet: een gemiste kans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Uitvoering: niet gehinderd door enige juridische voorkennis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afwezigheid van de Raad van State . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Veelheid aan juridische problemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
380 380 380 381 383 383 383 384 386 386 386 387 387 388 388
LIBERALISERING VAN DE FEDERALE AARDGASMARKT Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Randvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Begrippenkader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Functiescheiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie van het vervoer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vergunde activiteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.4.1.1. Gecoördineerde gaswet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.4.1.2. Gasvervoersvergunningen-K.B. . . . . . . . . . . . . . . . . . Geen enkelvoudige netbeheerder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Planning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Structuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie van de levering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leveringsvergunning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vergunningsvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie van de netwerktoegang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . In aanmerking komende afnemers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Toegangsvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Weigering van toegang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Reciprociteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tarifaire maatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
392 392 394 395 395 397 399 399 399 402 403 404 405 405 405 407 409 409 410 412 413 413
Intersentia
389 390 391
xvii
Inhoudsopgave
9.8. 9.8.1. 9.8.2. 9.9. 9.10. 9.11. 9.12. 9.12.1. 9.12.2.
Openbare dienstverplichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ODVG-K.B. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bijkomende parafiscaliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Reguleringsinstantie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Upstream? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Doorvoer? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aardgaswet kritisch bekeken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Controle van het parlement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intransparantie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
414 414 415 416 416 417 419 419 419
DEEL V. DE GEWESTELIJKE IMPLEMENTATIE . . . . . . . . . . . . . 421 1.
INLEIDING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423
2.
LIBERALISERING VAN DE VLAAMSE ELEKTRICITEITSMARKT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Begrippenkader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie van het netbeheer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Meerdere netbeheerders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aanduidingsvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3.2.1. Dubbelzinnige procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3.2.2. Dubbelzinnige definitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vergunningsvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3.3.1. Operationele onafhankelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . 2.3.3.2. Structurele onafhankelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3.3.3. Selectieve onafhankelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3.3.3.1. Structurele belangenvermenging . . . . . 2.3.3.3.2. Operationele belangenvermenging . . . Sancties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie van de netwerktoegang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Toegangsvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Weigering van toegang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Warmte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie van de levering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Levering via het distributienet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Levering via een directe lijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie van de directe lijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Heffing op de exploitatie van een distributienet . . . . . . . . . Openbare dienstverplichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Soorten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gratis vervoer en levering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1. 2.2. 2.3. 2.3.1. 2.3.2.
2.3.3.
2.3.4. 2.4. 2.4.1. 2.4.2. 2.4.3. 2.5. 2.5.1. 2.5.2. 2.6. 2.7. 2.8. 2.8.1. 2.8.2. xviii
425 425 426 429 429 430 430 433 433 433 434 436 436 438 440 440 440 443 443 445 445 447 448 449 450 450 451
Intersentia
Inhoudsopgave
2.8.3. Groene stroom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8.3.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8.3.2. Omschrijving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8.3.3. Certificatensysteem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8.3.4. Procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8.3.4.1. Toekenning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8.3.4.2. Gebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8.3.5. Fonds Hernieuwbare Energiebronnen . . . . . . . . . . 2.8.4. Rationeel energiegebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8.4.1. Vlaams RE-besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8.4.2. Netbeheerders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8.4.3. Leveranciers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8.4.4. Afdwingbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.9. Reguleringsinstantie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.9.1. Afzonderlijke instelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.9.2. Beperkte autonomie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.9.3. Boetesysteem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.9.3.1. Dualiteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.9.3.2. Algemeen marktgedrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.9.3.3. Groenestroomcertificaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.9.3.3.1. Decretale verankering . . . . . . . . . . . . . . 2.9.3.3.2. Rechtsbescherming . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.9.3.4. Veelheid van procedures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.10. Financiële lasten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.11. Decreet op de intergemeentelijke samenwerking . . . . . . . . . 2.11.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.11.2. Soorten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.11.3. Van intercommunale naar intergemeentelijke samenwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.11.4. Grenzen van het IGS-decreet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.12. Instrumentele benadering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.12.1. Onduidelijk beleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.12.2. Gemeentelijke dominantie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
452 452 453 454 456 456 457 458 458 458 458 459 459 460 460 461 461 461 461 462 462 463 465 466 467 467 468
3. 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.4.1. 3.4.2. 3.5.
476 476 476 477 478 478 479 481
LIBERALISERING VAN DE VLAAMSE AARDGASMARKT . Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Begrippenkader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie van het netbeheer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie van de netwerktoegang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Toegangsvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eindafnemers van meer dan 1 miljoen m 3 . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie van de levering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
469 472 473 473 474
xix
Inhoudsopgave
3.6. 3.7. 3.8. 3.8.1. 3.8.2.
3.9. 3.10. 4. 4.1. 4.2. 4.3. 4.3.1. 4.3.2. 4.4. 4.4.1. 4.4.2. 4.4.3.
4.4.4. 4.5. 4.5.1.
4.5.2. 4.6. 4.7. 4.7.1. 4.7.2. 4.7.3. 4.7.4. 4.7.5. 4.8. 4.9. 4.9.1. 4.9.2. 4.9.3.
xx
Organisatie van de netinfrastructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . Globale uitvoering: B.V.R. van 11 oktober 2002 . . . . . . . . . . Openbare dienstverplichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Soorten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Groene warmtecertificaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.8.2.1. Omschrijving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.8.2.2. Boetesysteem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Integratie in een energiedecreet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Louter kaderdecreet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
482 483 484 484 484 484 487 487 487
LIBERALISERING VAN DE WAALSE ELEKTRICITEITSMARKT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Begrippenkader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie van het netbeheer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lokaal transmissienet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Distributienet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rol van de netbeheerder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Meerdere taken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Openbare verlichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leveringsactiviteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.3.1. Niet in aanmerking komende afnemers . . . . . . . . . 4.4.3.2. In aanmerking komende afnemers . . . . . . . . . . . . . Strategische taken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie van de netwerktoegang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Toegangsvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.5.1.1. In aanmerking komende afnemers . . . . . . . . . . . . . 4.5.1.2. Verbruikslocatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Weigering van toegang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie van de levering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie van de netinfrastructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . Duidelijk decretaal kader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Basisrechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rechten op het openbaar domein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verklaring van openbaar nut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vergoeding voor het gebruik van de ondergrond . . . . . . . . Organisatie van de directe lijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Groene stroom en kwalitatieve WKK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Meerdere mechanismen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Groene stroom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kwalitatieve WKK en waterkracht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
490 490 491 492 492 494 496 496 498 499 499 500 502 503 503 503 504 506 506 507 507 508 508 509 510 510 511 511 511 513
Intersentia
Inhoudsopgave
4.9.4. WKK en hernieuwbare energiebronnen . . . . . . . . . . . . . . . . 4.9.4.1. Methode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.9.4.2. Praktische toepassing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.9.5. Uitvoering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.9.6. Uitwisselbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.9.7. Vervangende productiesteun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.9.8. Bijkomende investeringssteun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.10. Openbare dienstverplichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.10.1. Aankoopverplichting groene stroom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.10.2. Overige openbare dienstverplichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . 4.11. Reguleringsinstantie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.11.1. Afzonderlijke instelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.11.2. Geen autonomie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.12. Energiecomité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.13. Sancties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.13.1. Groenestroomcertificaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.13.2. Algemeen marktgedrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.14. Doelgericht beleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.14.1. Een duidelijke wettekst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.14.2. Groene stroom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.14.3. Financiering van de gemeenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.14.4. Verscheidenheid van taken van de DNBS . . . . . . . . . . . . . . . 4.14.5. Nadruk op continuïteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
514 514 516 517 517 518 520 520 520 521 522 522 523 524 524 524 525 526 526 526 527 528 529
5. 5.1. 5.2. 5.2.1. 5.2.2. 5.3. 5.4. 5.5. 5.6. 5.7. 5.7.1. 5.7.2. 5.8.
531 531 531 531 532 533 533 534 534 535 535 535 535
LIBERALISERING VAN DE WAALSE AARDGASMARKT . . Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie van het netbeheer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Analoog aan de elektriciteitssector . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Taken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisatie van de nettoegang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Openbare dienstverplichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hernieuwbare gassen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Toezicht en beleidsondersteuning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Heffingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Heffing op het distributienet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Energiefonds . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Convergentie tussen gas en elektriciteit . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.
LIBERALISERING VAN DE BRUSSELSE ELEKTRICITEITSMARKT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 536 6.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 536 6.2. Organisatie van het netbeheer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 538 6.2.1. Gewestelijk transmissienet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 538
Intersentia
xxi
Inhoudsopgave
6.2.2. Distributienet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2.2.1. Enkelvoudige netbeheerder . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2.2.2. Vergunningsplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2.2.3. Onafhankelijkheid? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2.2.3.1. Structurele belangenvermenging . . . . . 6.2.2.3.2. Operationele belangenvermenging . . . 6.3. Rol van de netbeheerder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4. Organisatie van de netwerktoegang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4.1. Toegangsvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4.2. Verbruikslocatie en tarieven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.5. Organisatie van de levering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.5.1. Niet in aanmerking komende afnemers . . . . . . . . . . . . . . . . 6.5.2. In aanmerking komende afnemers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.6. Organisatie van de netinfrastructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.7. Openbare dienstverplichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.7.1. Soorten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.7.2. Minimumlevering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.7.3. Openbare verlichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.7.4. Financiering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.8. Groene stroom en kwalitatieve WKK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.8.1. Brusselse realiteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.8.2. Brusselse invulling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.8.2.1. Afnameverplichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.8.2.2. Groenestroomcertificaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.9. Regulering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.10. Geschillenbeslechting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.11. Raad van gebruikers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.12. Sancties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.13. “Aparte” regelgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.13.1. Gewestelijke energiemarkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.13.2. Theoretisch uitgangspunt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.13.3. Eenheidsintercommunale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.13.4. Verwevenheid met de private sector . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.13.5. Wetgevingstechnische tekortkomingen . . . . . . . . . . . . . . . . 6.13.6. Afwezigheid van een reguleringsinstantie . . . . . . . . . . . . . . .
540 540 541 542 542 543 544 545 545 547 548 548 550 551 552 552 552 554 555 557 557 558 558 560 560 561 562 563 565 565 566 567 568 568 569
DEEL VI. BESLUIT CONTINUÏTEIT EN VERSNIPPERING . . . . 571 1.
HET BOS EN DE BOMEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 573
2. 2.1. 2.2.
EUROPESE LIBERALISERING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 575 Sectorspecifieke wetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 575 Toenemende mededinging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 576
xxii
Intersentia
Inhoudsopgave
2.2.1. 2.2.2. 2.2.3. 2.2.4. 2.2.5.
Terugtreden van de overheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Netbeheerders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tol van de gemeenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Golden share . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Grotere rol, maar niet doorslaggevend . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.
BEVOEGDHEIDSVERDELING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 583
4. 4.1. 4.2. 4.3.
FEDERALE OVERHEID . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oude marktstructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nieuwe marktstructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nieuwe rol voor de federale overheid? . . . . . . . . . . . . . . . . .
584 584 585 586
5. 5.1. 5.2. 5.3.
GEWESTELIJKE OVERHEDEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oude marktstructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nieuwe marktstructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nieuwe rol voor de gewesten? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
589 589 589 591
6. 6.1. 6.2. 6.3.
GEMEENTELIJKE OVERHEDEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oude marktstructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nieuwe marktstructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nieuwe rol voor de gemeenten? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
593 593 593 594
7. 7.1. 7.2. 7.2.1. 7.2.2. 7.2.3.
7.3.
NETBEHEERDERS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oude marktstructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nieuwe marktstructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Soorten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gewestelijke netbeheerders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Federale netbeheerder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2.3.1. Reglementerende bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2.3.2. Hof van cassatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nieuwe rol voor de netbeheerders? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
599 599 600 600 600 601 601 603 604
8. 8.1. 8.2. 8.3. 8.3.1. 8.3.2.
REGULATOREN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oude marktstructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nieuwe marktstructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nieuwe vorm van regulering? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CREG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gewestelijke regulatoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
606 606 606 607 607 609
9. 9.1. 9.2.
LEVERING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 612 Oude marktstructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 612 Nieuwe marktstructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 612
Intersentia
576 577 579 581 582
xxiii
Inhoudsopgave
9.3. 9.3.1. 9.3.2. 9.3.3.
Nieuwe wijze van leveren? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Universele dienst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Openbare dienst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Contractuele levering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
613 613 614 615
10. 10.1. 10.2. 10.3.
AFNAME . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oude marktstructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nieuwe marktstructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nieuw statuut voor de afname? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
617 617 617 618
11. 11.1. 11.2. 11.3.
PRODUCENTEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oude marktstructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nieuwe marktstructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nieuwe benadering van de productie? . . . . . . . . . . . . . . . . .
620 620 620 623
12. 12.1. 12.2. 12.3. 12.4. 12.5.
CONCLUSIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Versplintering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gebrek aan coördinatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gebrek aan marktvisie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aardgas? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Actievere rol voor de overheid? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
624 624 625 627 628 629
xxiv
Intersentia
