Deel 3 Gecoördineerde rampenbestrijding en samenwerking met de GHOR
Versie 2.0
Inhoudsopgave 1. Gecoördineerde Regionale Incidenten bestrijdingsprocedure (GRIP)................................................................................................. 3 2. Multidisciplinaire samenwerking in de regio ................................... 7 2.1 Brandweerzorg .......................................................................... 7 2.2 Politiezorg ................................................................................. 8 2.3 Bevolkingszorg ........................................................................ 10 2.4 Geneeskundige zorg ............................................................... 13 3. Samenwerking tussen zorginstelling en de GHOR ...................... 16
Deel 3 GRIP en GHOR
Versie 2.0
Auteur: NW/EvdM/FdV
Status: definitief
GHOR Pagina 2 van 16
1. Gecoördineerde Regionale Incidenten bestrijdingsprocedure (GRIP) Definities Een calamiteit is een gebeurtenis waarbij sprake is van overlast of schade. Dit kan een brand in een prullenbak zijn, maar hieronder vallen ook ernstige (verkeers)ongevallen of andere incidenten die van invloed zijn op de samenleving. Een calamiteit kan uitlopen op een ramp. Een ramp is een zwaar ongeval of andere gebeurtenis waarbij het leven en de gezondheid van veel personen, het milieu of grote materiële belangen in ernstige mate zijn geschaad of worden bedreigd en waarbij een gecoördineerde inzet van diensten of organisaties van verschillende disciplines is vereist om de dreiging weg te nemen of de schadelijke gevolgen te beperken. Rampenbestrijding is het geheel van matregelen en voorzieningen, met inbegrip van de voorbereiding daarop, dat het gemeentebestuur of het bestuur van een veiligheidsregio treft met het oog op een ramp, het voorkomen van een ramp en het beperken van de gevolgen van een ramp. Een crisis is een situatie waarin een vitaal belang van de samenleving is aangetast of dreigt te worden aangetast. Een crisis treft vaak een groot gebied en vraagt om een zware bestuurlijke coördinatie, waaronder maatregelen om de crisis te beheersen (bijvoorbeeld het isoleren van een groot gebied, grootschalige evacuatie en noodopvang) en de voorlichting te coördineren. Een crisis tast de economie of de openbare orde ernstig aan. Crisisbeheersing is het geheel van maatregelen en voorzieningen, met inbegrip van de voorbereiding daarop, dat het gemeentebestuur of het bestuur van de veiligheidsregio in een crisis treft ter handhaving van de openbare orde, indien van toepassing in samenhang met de maatregelen en voorzieningen die op basis van een bij krachtens enige andere wet toegekende bevoegdheid ter zake van een crisis worden getroffen.
Deel 3 GRIP en GHOR
Versie 2.0
Auteur: NW/EvdM/FdV
Status: definitief
GHOR Pagina 3 van 16
Andere termen die hulpdiensten / organisaties vaak gebruiken zijn: Een interne calamiteit waarvan de bron binnen de zorginstelling is gelegen. De zorginstelling is direct getroffen. Een externe ramp doet zich buiten de zorginstelling voor. De instelling kan hierbij getroffen worden door effecten van deze ramp (plaatsing van cliënten van een getroffen / betrokken externe zorginstelling). In de koude fase is geen sprake van een ramp. In deze fase houden de verschillende hulpverleningsdiensten zich bezig met: Proactie: het wegnemen van structurele oorzaken van onveiligheid, ter voorkoming en het ontstaan ervan, denk hierbij aan het in acht nemen van veiligheidsaspecten in bouw van openbare gebouwen, etc. Preventie: risico’s zo veel mogelijk op voorhand beperken denk hierbij aan vergunningverlening, bewustwordingscampagnes, etc. Preparatie: de voorbereiding op de bestrijding van rampen. Het opstellen van een zorgcontinuïteitsplan is een voorbeeld van preparatie. In de warme fase vindt de ramp plaats of de onmiddellijke uitvoering hiervan. In deze fase houden de hulpdiensten zich bezig met de; Repressie: het daadwerkelijk bestrijden van onveiligheid door zoveel mogelijk de schadelijke effecten van de ramp weg te nemen dan wel te beperken. Nazorg: de afwikkeling van de ramp op langere termijn, dit kan op verschillende vlakken spelen zoals schade afwikkeling maar ook psychosociale hulpverlening en de evaluatie en verantwoording van de rampbestrijding. Opschalen is het opbouwen van bestuurlijke en uitvoerende diensten (bijvoorbeeld brandweer, gemeente, politie, geneeskundige hulpverlening) naar gelang de behoeften met betrekking tot operationeel, tactisch en/of bestuurlijk/strategische afstemming betreffende de bestrijding van (de gevolgen) van een incident.
Deel 3 GRIP en GHOR
Versie 2.0
Auteur: NW/EvdM/FdV
Status: definitief
GHOR Pagina 4 van 16
Het model voor de Gecoördineerde Regionale Incidentbestrijdings Procedure (GRIP) van de overheid voorziet in deze behoefte. De procedure is onafhankelijk van het aantal ’veldeenheden’ dat wordt ingezet om een bepaald incident te bestrijden en is zuiver bedoeld om een goede coördinatie te waarborgen tijdens de bestrijding van een incident op zowel operationeel, tactisch als bestuurlijk vlak. In de bestrijding van een (acute) crisis gelden de volgende GRIP fases: CoördiCriteria Organieke natie structuur alarm Bronbestrijding GRIP 0 Motorkapoverleg Normale dagelijkse werkwijze. Bronbestrijding GRIP 1 Commando Plaats Incident • Ernstig in omvang (CoPI) • Niet routinematig • Beperkt hulpverleningsgebied • Multidisciplinair • Maatregelen binnen ongevalsgebied (brongebied) Ondersteuning CoPI noodzakelijk GRIP2 Commando Plaats Incident + • Gecompliceerd van aard Operationeel • Ernstig in omvang Team (OT) • Multidisciplinair • Vereist tactische coördinatie • Maatregelen binnen (bron-) en buiten ongevalsgebied (effectgebied) Binnen één gemeente; dreiging van GRIP 3 Commando het welzijn van (grote groepen) van Plaats Incident + de bevolking Operationeel Team + • Langdurige bestrijding Gemeentelijk • Ernstige gevolgen voor de Beleidsteam bevolking (bv. door uitval (GBT) vitale infrastructuur) • Forse materiele schade • Mogelijk veel doden en gewonden Deel 3 GRIP en GHOR
Versie 2.0
Auteur: NW/EvdM/FdV
Status: definitief
GHOR Pagina 5 van 16
GRIP 4
GRIP 5 (sinds 25 april 2013)
GRIP Rijk (idem)
Gemeentegrensoverschrijdend • Eventueel schaarste • Langdurige bestrijding • Ernstige gevolgen voor de bevolking • Forse materiele schade • Mogelijk veel doden en gewonden • Coördinatie tussen gemeenten Interregionaal • Van meer dan plaatselijke betekenis in meerdere regio’s • Of ernstige vrees voor het ontstaan daarvan
Nationaal Situaties waarbij de nationale veiligheid in het geding is of kan zijn.
Commando Plaats Incident + Operationeel Team + Gemeentelijk Beleidsteam + Regionaal Beleidsteam (RBT) Commando Plaats Incident + Operationeel Team + Gemeentelijk Beleidsteam + Regionaal Beleidsteam + Bovenregionale samenwerking Commando Plaats Incident + Operationeel Team + Gemeentelijk Beleidsteam + Regionaal Beleidsteam + Bovenregionale samenwerking+ Betrokken ministers
Afhankelijk van de ernst van de crisis wordt een GRIP structuur in werking gesteld.
Deel 3 GRIP en GHOR
Versie 2.0
Auteur: NW/EvdM/FdV
Status: definitief
GHOR Pagina 6 van 16
2. Multidisciplinaire samenwerking in de regio Ten tijde van een GRIP structuur werken brandweer, politie, gemeente en GHOR nauw samen, de multidisciplinaire samenwerking. Iedere kolom heeft zijn eigen processen waarvoor ze verantwoordelijk is. 2.1 Brandweerzorg Hoofdproces Bron-en emissiebestrijding
Redding
Ontsmetting
Ondersteuning
Doel Het voorkomen van uitbreiding van een incident, waardoor (1) de toename van het aantal slachtoffers en (2) de toename van schade wordt voorkomen of beperkt. Hulpbehoevende mensen en dieren zo spoedig mogelijk bevrijden uit levensbedreigende of benarde situaties. Door middel van redding en technische hulpverlening krijgen slachtoffers toegang tot de geneeskundige hulpverleningsketen, waar (eerste) hulp geboden wordt. Het zo spoedig mogelijk ontsmetten van hulpverleners, burgers, dieren, infrastructuur, objecten, hulpverleningsmateriaal en voertuigen om de verdere verspreiding van chemische, biologische en/of radioactieve besmetting te voorkomen of te beperken. Het beschikbaar stellen, beheren, verzorgen en op peil houden van persoonlijke en materiële middelen die noodzakelijk zijn voor het bestrijden van het incidenten. Het waarborgen van optimale verbindingen voor de communicatie tussen de eenheden in het veld, de multidisciplinaire operationele organen (COPI en ROT). De brandweer is tevens de beheerder van het sirenenetwerk voor het waarschuwen en alarmeren van de bevolking (WAS).
Deel 3 GRIP en GHOR
Versie 2.0
Auteur: NW/EvdM/FdV
Status: definitief
GHOR Pagina 7 van 16
Informatiemanagement
Het verkennen, georganiseerd verzamelen en analyseren van (meet)gegevens en monsters over de aard, ernst en omvang van een gevaartoestand om beslissingen over de veiligheid van de bevolking en de hulpverleners te kunnen nemen. Waarnemen en meten levert feitelijke informatie op waarmee veronderstellingen over de situatie in zowel het bron- als het effectgebied geverifieerd kunnen worden of een beter beeld kan worden opgebouwd. Dit is van groot belang voor de directe bestrijding van het incident en de beleidsbepaling.
2.2 Politiezorg Hoofdproces Mobiliteit Bewaken en Beveiligen
Ordehandhaving
Doel De veilige en efficiënte afwikkeling van verkeer over de weg, water, rail en lucht door. Het ten tijde van een calamiteit/incident (of een dreiging daarvan) zorgdragen voor het zoveel mogelijk ongestoord kunnen laten plaatsvinden van de hulpverleningsactiviteiten, het beperken van de schadelijke gevolgen voor de bevolking en het beveiligen van ontruimd-/ geëvacueerd gebied. Het ten tijde van een calamiteit/incident (of een dreiging daarvan) zorgdragen voor het zoveel mogelijk ongestoord kunnen laten plaatsvinden van de hulpverleningsactiviteiten, het beperken van de schadelijke gevolgen voor de bevolking en het beveiligen van ontruimd-/ geëvacueerd gebied. Het onttrekken van mens en dier aan een directe gevaarzetting.
Deel 3 GRIP en GHOR
Versie 2.0
Auteur: NW/EvdM/FdV
Status: definitief
GHOR Pagina 8 van 16
Opsporing
Opsporingsexpertise Interventie
Het ten tijde en na afloop van een incident doen van onderzoek naar de oorzaak van het incident met als doel het opsporen van strafbare feiten. Het zowel ten tijde als na afloop van een ramp of grootschalig incident vaststellen van de identiteit van overleden slachtoffers Het ten tijde van een calamiteit/incident (of een dreiging daarvan) zorgdragen voor het zoveel mogelijk ongestoord kunnen laten plaatsvinden van de hulpverleningsactiviteiten, het beperken van de schadelijke gevolgen voor de bevolking en het beveiligen van ontruimd-/ geëvacueerd gebied. Door de inzet van specialistische eenheden voorkomen van een (dreigende) aantasting van de integriteit van subjecten (personen), objecten en/of diensten, met een minimum aan risico onder de gegeven omstandigheden.
Deel 3 GRIP en GHOR
Versie 2.0
Auteur: NW/EvdM/FdV
Status: definitief
GHOR Pagina 9 van 16
Preventie & Netwerken
Informatiemanagement
Onder Preventie & Netwerken valt het subproces ‘Handhaven Openbare Orde en Rechtsorde’: Het ten tijde van een calamiteit/ incident (of een dreiging) daarvan zorgdragen voor het zoveel mogelijk ongestoord kunnen laten plaatsvinden van de hulpverleningsactiviteiten en het beperken van de schadelijke gevolgen voor de bevolking. Preventie: is trachten te voorkomen dat er problemen ontstaan door van tevoren in te grijpen. Netwerken: bundelen van kennis en mensen rondom een bepaald (dreigend) incident. Relevante partijen binnen de regionale crisisorganisatie voorzien van de benodigde informatie.
2.3 Bevolkingszorg Hoofdproces Doel Communicatie Betekenisgeving: duidelijk maken wat de crisis betekent voor de samenleving. Schadebeperking: beperken van materiële en immateriële schade door het verstrekken van communicatie adviezen aan de Veiligheidsstaf en door het doorgeven van gedrags- en handelingsadviezen / -instructies aan burgers. Informatieverstrekking: verzorgen van de algemene informatieverstrekking, openbaarmaking, verklaring en toelichting van het beleid van de burgemeester op de bestrijding van de crisis (uitvoeren van de Wet openbaarheid van Bestuur). Het verstrekken van geautoriseerde informatie aan familieleden en verwanten Deel 3 GRIP en GHOR
Versie 2.0
Auteur: NW/EvdM/FdV
Status: definitief
GHOR Pagina 10 van 16
Publieke Zorg
Omgevingszorg
Informatie (Back Office Informatie)
Het opvangen en verzorgen van daklozen, evacués, behandelde gewonden en dieren. Het treffen van maatregelen om voedsel, drinkwater, kleding, geld en medicijnen te verstrekken en tijdelijke huisvesting te regelen. Het treffen van maatregelen in geval van (collectieve/grootschalige) uitval van nutsvoorzieningen, gas- of telecomvoorzieningen. Maatregelen voor bijzondere uitvaartverzorging, zoals zorgen voor de mogelijkheid tot (gemeenschappelijke) rouwverwerking, herdenkingsdiensten, stille tochten, en uitvaartdiensten. Bij grote aantallen doden valt hieronder ook het organiseren van de (nood))begrafenis en teraardebestelling. Het nemen van maatregelen met als doel het milieu te beschermen. Hieronder vallen toezicht- en handhavingstaken en andere taken op het gebied van de Wet bodembescherming en de Wet luchtkwaliteit. Het nemen van maatregelen voor het beheer van de openbare ruimte van de gemeente. Het gaat om taken op het gebied van openbare verlichting, rioleringen, wegen, water, groen, etc. Het nemen van maatregelen op het gebied van het beheer van gebouwen. Het gaat hierbij om toezicht- en handhavingstaken op het gebied van bouwregelgeving, maar ook over het beheer van monumenten, cultureel erfgoed, openbare gebouwen, kunstwerken, e.d. Doel: het waarborgen van een veilige en gezonde bebouwde omgeving. Het verzamelen, registreren en verifiëren van alle van belang zijnde gegevens over slachtoffers van een crisis of mensen en dieren die worden opgevangen als gevolg van een crisis.
Deel 3 GRIP en GHOR
Versie 2.0
Auteur: NW/EvdM/FdV
Status: definitief
GHOR Pagina 11 van 16
Ondersteuning (Back Office Ondersteuning)
Het verkrijgen van inzicht in de totale omvang van de schade en de registratie en coördinatie van schademeldingen. Het vastleggen van gegevens om inzicht te krijgen in de stand van zaken tijdens de bestrijdingsfase en tijdens de nafase van een crisis. De gegevens dienen ook als informatiebron voor het opstellen van de evaluatie. Ervoor zorgen dat bescheiden die nodig zijn voor het maken van een reconstructie van de oorzaken, toedracht en bestrijding van de ramp, beschikbaar gesteld kunnen worden. Maatregelen ter ondersteuning van het bestuur. Dit kan gaan om facilitaire en personele ondersteuning, bijvoorbeeld op het gebied van juridische, financiële en protocollaire zaken. Maatregelen voor de preparatie op de zogenaamde nafase. In deze fase wordt een (project-) organisatie ingericht voor het halen van bepaalde prestaties c.q. het continueren daarvan. De activiteiten zijn gericht op specifieke behoeften aan nazorg bij de slachtoffers. Deze organisatie bouwt op als de crisisorganisatie afschaalt.
Deel 3 GRIP en GHOR
Versie 2.0
Auteur: NW/EvdM/FdV
Status: definitief
GHOR Pagina 12 van 16
2.4 Geneeskundige zorg
Hoofdproces Spoedeisende Medische Hulpverlening
Psychosociale Hulpverlening Bij Ongevallen en Rampen
Doel Minimaliseren van blijvend letsel en sterfte van ongevalsslachtoffers. Het garanderen van snelle en adequate geneeskundige hulp aan gewonden, direct na het ontstaan van een ramp of zwaar ongeval. Hierbij wordt uitgegaan van een keten van samenhangende en georganiseerde geneeskundige handelingen, vanaf het opsporen/redden van gewonden, eerste hulp en transport, tot het moment dat verdere behandeling (in een ziekenhuis) niet meer nodig is. Getroffenen helpen zo snel mogelijk het gevoel van zelfcontrole terug te krijgen: als personen door een plotselinge, levensbedreigende gebeurtenis worden overvallen, wordt een groot beroep gedaan op hun probleemoplossende vaardigheden als ze daarna de draad van hun leven weer op willen pakken. Hoe sneller zij het gevoel van zelfcontrole terugkrijgen, des te groter is de kans op een goede verwerking van de gebeurtenis. Collectieve opvang van getroffenen direct na een incident in gemeentelijke opvangcentra met als doel: • bevorderen herstel van het psychische evenwicht van getroffenen • vroegtijdige herkenning van verwerkingsstoornissen en het bevorderen van adequate behandeling hiervan
Deel 3 GRIP en GHOR
Versie 2.0
Auteur: NW/EvdM/FdV
Status: definitief
GHOR Pagina 13 van 16
•
identificatie van getroffenen die dringend psychiatrische hulp nodig hebben en deze hulp verlenen of regelen
Deel 3 GRIP en GHOR
Versie 2.0
Auteur: NW/EvdM/FdV
Status: definitief
GHOR Pagina 14 van 16
Publieke Gezondheidszorg: Gezondheidsonderzoek Publieke gezondheidszorg: Infectieziekte bestrijding Publieke Gezondheidszorg: Medische milieukunde
Gezondheidsonderzoek, gericht op het bijdragen aan het herstel van de lichamelijke en psychische gevolgen van degenen die bij een ramp zijn betrokken Infectieziektebestrijding, gericht op het voorkomen en het beperken van de effecten van besmetting met virussen en bacteriën via lucht, voedsel en lichamelijk contact. Medische milieukunde zorg, gericht op het tijdens een milieucrisis organiseren, coördineren en uitvoeren van taken tijdens een milieu crisis/ incident. Medisch milieukundige zorg houdt zich bezig met de invloed van de milieu op de gezondheid, waarbij ze ernaar streeft de gezondheid van mensen te beschermen en te bevorderen. Dit doet ze onder andere door te voorkomen of te beperken dat mensen aan schadelijke milieufactoren zoals luchtverontreiniging worden blootgesteld. Daarnaast probeert de medisch milieukundige zorg de gezondheid te bevorderen door aandacht te besteden aan positieve factoren in de omgeving zoals natuur en stille gebieden.
Deel 3 GRIP en GHOR
Versie 2.0
Auteur: NW/EvdM/FdV
Status: definitief
GHOR Pagina 15 van 16
3. Samenwerking tussen zorginstelling en de GHOR De GHOR is de geneeskundige hulpverleningsorganisatie in regio, belast met de coördinatie, aansturing en regie van de geneeskundige hulpverlening en met de advisering van andere overheden en organisaties op dat gebied. Ketenpartners van de GHOR in de geneeskundige (witte) kolom zijn: Ziekenhuizen, Traumacentrum, Ambulancevervoer, GGD, GGZ en Huisartsen. Daarnaast heeft de GHOR contacten met zorginstellingen in de regio zoals Verpleeg- en Verzorgingshuizen, Gehandicaptenzorg etc. Zorgcontinuïteit gaat over situaties waar meer zorg wordt gevraagd dan er geboden kan worden, of op een andere plaats. Zorginstellingen zijn middels de zorgplicht zelf verantwoordelijk voor de zorgcontinuïteit van hun eigen instelling. De GHOR kan de instellingen ondersteunen bij instellingsoverstijgende disbalansen. Een voorbeeld van zo’n situatie is een pandemie. De taken van de GHOR zijn: • Voorbereiding/ondersteuning (bij planvorming, opleidingen en trainingen) • Afstemming en coördinatie • Informatievoorziening (kenniscentrum tijdens een ramp naar derden) Wat kan de GHOR voor een zorginstelling betekenen: • Ondersteuning bij planvorming zorgcontinuïteit • Advisering opleidingen / trainingen crisisbeheersing • GHOR4all (digitaal programma): zie deel 4 Wat doet de GHOR tijdens crisis of ramp: • (eventueel) Contact opnemen met betrokken zorginstelling • Informatie uitwisselen • Schakel tussen zorginstelling en buitenwereld (zoals politie, gemeente, brandweer) • Aansturen van medische hulpverlening buiten de zorginstelling • Zo nodig psychosociale hulp bieden • Gezondheidskundige adviezen geven Deel 3 GRIP en GHOR
Versie 2.0
Auteur: NW/EvdM/FdV
Status: definitief
GHOR Pagina 16 van 16
