de Wachters van Shinkichi Tajiri

de Wachters van Shinkichi Tajiri

Pagina 2-3 Fotomontage van de stadsbrug in Venlo met twee houten modellen van de Wachters van Shinkichi Tajiri

4

De Wachters van Shinkichi Tajiri

Die Wächter von Shinkichi Tajiri

The Sentinels of Shinkichi Tajiri

Venlo, 1 mei 2007

Venlo, 1. Mai 2007

Venlo, 1st May 2007

‘In de realisatie van het grootschalige, artistiek hoogwaardige kunstproject de Wachters van Shinkichi Tajiri in de openbare ruimte te Venlo weerspiegelen zich tevens de ambities van de gemeente om zich daadwerkelijk te tonen, letterlijk en figuurlijk groter te denken en om een voortrekkersrol te spelen in Noord-Limburg. Daarenboven hoopt de gemeente dat de diepe filosofische gedachte achter Tajiri’s beelden – gemeenschappen vrijwaren van geweld en oorlog – op de vijftig jaar oude stadsbrug tussen Venlo en Blerick werkelijk vruchtbaar zal zijn. Dat mensen uit binnen- en buitenland lang mogen genieten van de schitterende sculpturen – in vreedzame tijden.’

„Die Verwirklichung des groß angelegten und künstlerisch hochwertigen Kunstprojektes ‘Die Wächter’ von Shinkichi Tajiri im öffentlichen Raum der Stadt Venlo spiegelt zugleich die Bestrebungen unserer Kommune wider, im wahrsten Sinne des Wortes Präsenz zu zeigen, sich in wörtlicher und übertragener Bedeutung größer zu denken und in Noord-Limburg eine Vorreiterrolle zu spielen. Darüber hinaus hoffen wir in Venlo, dass der tiefe philosophische Gedanke, der Tajiris Skulpturen zugrunde liegt – das Gemeinwesen vor Gewalt und Krieg zu bewahren –, auf der fünfzig Jahre alten Stadtbrücke zwischen Venlo und Blerick wirklich fruchtbar sein wird. Mögen sich alle Menschen aus dem In- und Ausland lange an diesen prachtvollen Skulpturen erfreuen können – in friedlichen Zeiten.“

‘The realisation of the large-scale high-quality art project The Sentinels by Shinkichi Tajiri in the public space in Venlo also reflects the municipality’s ambitions to manifest itself, to think bigger literally and figuratively and to open doors in Northern Limburg. Moreover, the municipality trusts that the deep philosophical thought behind Tajiri’s sculptures—to secure the community against violence and war—will truly bear fruit on the by now fifty years old town bridge between Venlo and Blerick. May visitors from all over the world long continue to enjoy the splendid sculptures—in times of peace’.

Namens het gemeentebestuur, Hubert Bruls, burgemeester van Venlo

Im Namen der Stadtverwaltung Hubert Bruls, Bürgermeister der Stadt Venlo

On behalf of the municipality, Hubert Bruls, Mayor of Venlo

5

6

‘Het toeval regeert in elke hoek van het heelal; met uitzondering misschien van de kamers van het menselijk hart.’ David Guterson, Snow falling on cedars, 1995

[1]

„Der Zufall regiert in jeder Ecke des Universums, die Kammern des menschlichen Herzens vielleicht ausgenommen.“ David Guterson, Schnee, der auf Zedern fällt, 19951

[1]

‘Accidence rules in every corner of the universe except perhaps in the chambers of the human heart.’ David Guterson, Snow falling on cedars, 1995

[1]

Inleiding

Einleitung

Introduction

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn de oude Maasbruggen, vitale verbinding tussen Venlo en Blerick, twee keer vernietigd. Na jaren van intensieve voorbereiding plaatst de gemeente Venlo op de in 1957 gebouwde stadsbrug vier monumentale beelden van de wereldberoemde kunstenaar Shinkichi Tajiri. De kolossale, kruislings geplaatste koppels gietijzeren Wachters, die inclusief de sokkels negen meter hoog zijn, waarschuwen blijvend tegen agressie, geweld en oorlog. De geroeste Wachters fungeren symbolisch als hoeders van de in de Tweede Wereldoorlog aan beide zijden van de rivier zwaar verwoeste stad. In onderstaand artikel ga ik, mede aan de hand van uitspraken van Jo van der Velden, Peter Freij en Shinkichi Tajiri, nader in op de achtergronden van dit in vele opzichten bijzonder complexe project. Ik schenk aandacht aan de oorspronkelijke initiatiefnemers, essentiële aspecten uit de levensgeschiedenis van Shinkichi Tajiri, de eerste naoorlogse krijgers, de specifieke beeldtaal van de Wachters, de dramatische geschiedenis van de oude Maasbruggen én de filosofische grondgedachte achter de Wachters.

Im Zweiten Weltkrieg wurden die alten Maasbrücken, die vitale Verbindung zwischen Venlo und Blerick, zweimal zerstört. Nach jahrelanger intensiver Vorbereitung stellt die Stadt Venlo auf der im Jahr 1957 errichteten Stadtbrücke vier monumentale Skulpturen des weltberühmten Künstlers Shinkichi Tajiri auf. Die kolossalen, über Kreuz stehenden Wächterpaare aus Gusseisen, die einschließlich der Sockel neun Meter hoch sind, stellen eine nachhaltige Warnung vor Aggression, Gewaltanwendung und Krieg dar. Die angerosteten Wächter fungieren symbolisch als Hüter der im Zweiten Weltkrieg auf beiden Seiten der Maas schwer verwüsteten Stadt. Im vorliegenden Artikel möchte ich näher auf die Hintergründe dieses in vielfacher Hinsicht besonders komplexen Projektes eingehen, wobei ich mich auf Zitate von Jo van der Velden, Peter Freij und Shinkichi Tajiri selbst stütze. Insbesondere werde ich mich darin mit den ursprünglichen Initiatoren, den bestimmenden Aspekten der Lebensgeschichte des Künstlers, den ersten Nachkriegskämpfern, der speziellen Bildersprache der „Wächter“, der dramatischen Geschichte der alten Maasbrücken sowie der den Skulpturen zugrunde liegenden philosophischen Idee befassen.

During the Second World War the old Maas Bridges, vital connection between Venlo and Blerick, were destroyed twice. On the new town bridge from 1957 after years of intense preparation the municipality of Venlo installs four monumental sculptures by the world-famous artist Shinkichi Tajiri. The colossal diagonally opposed cast-iron couples, nine meters high from the socle upwards, call for a permanent guard against agression, violence, and war. The rusted Sentinels are the city’s symbolic protectors. They watch over the city so heavily destroyed on both sides of the river in the Second World War. In the following article I propose, also by using quotes from Jo van der Velden, Peter Freij, and Shinkichi Tajiri, further to explore the backgrounds of this in many ways exceptionally complicated project. I will attend to the original trailblazers, essential aspects from Shinkichi Tajiri’s life’s story, the first post-war warriors, the Sentinels and their specific pictorial language, the dramatic history of the old Maasbruggen and finally, the philosophical base in thought for the Sentinels.

7

Pagina 8-9 Shinkichi Tajiri omgeven door Ronin van centa foam in Museum van Bommel van Dam, september 2000

10

Initiatief

Initiative

Initiative

Het initiatief voor het veelomvattende project de Wachters komt van de gemeente Venlo. In het najaar van 2000 ziet Jo van der Velden, oudwethouder van cultuur, in Museum van Bommel van Dam op de expositie Ronin – Werk van Shinkichi Tajiri twaalf geabstraheerde beelden, die zijn gemaakt van platen karton met een kern van schuim (centa foam). De grote, witte beelden, Ronin genoemd, zijn geïnspireerd op een eeuwenoude Japanse vertelling over dolende ridders zonder heer. Van der Velden is enthousiast over de kwaliteit, de schaal en de inhoud van Tajiri’s recente werk: ‘Ik droomde er meteen van om ergens in Venlo een hele serie van deze Ronin geplaatst te krijgen. Ik heb dat toen in het museum ook letterlijk tegen Shinkichi Tajiri gezegd.’ [2]

Die Initiative zu dem umfassenden Projekt der „Wächter“ geht von der Stadt Venlo aus. Im Herbst 2000 sieht Jo van der Velden, ihr ehemaliger Kulturdezernent, im Museum van Bommel van Dam im Rahmen der Ausstellung Ronin – Arbeiten von Shinkichi Tajiri zwölf abstrahierte Skulpturen aus Sandwichplatten mit einem Kern aus Schaum (Centafoam). Die großen, weißen Skulpturen verdanken ihren Namen (Ronin) und ihre Inspiration einer seit Jahrhunderten überlieferten japanischen Fabel über umherschweifende Ritter ohne Herrscher. Van der Velden ist von der Qualität, den Maßen und der Aussage von Tajiris jüngsten Arbeiten begeistert: „Ich träumte sofort davon, irgendwo in Venlo eine ganze Reihe dieser Ronin aufstellen zu lassen. Das habe ich Shinkichi Tajiri damals im Museum auch wörtlich so gesagt.“ [2]

The initiative for the wide-ranging Sentinels project comes from the municipality of Venlo. In the Museum van Bommel van Dam at the exhibition Ronin—Work by Shinkichi Tajiri in the autumn of 2000 Jo van der Velden, former alderman for culture, notices twelve abstracted sculptures made from sheets of cardboard with a core of foam (centa foam). The large white sculptures, called Ronin, are inspired by an ages-old Japanese story of knights roaming in the absence of a lord. Van der Velden has high praise for the quality, the scale, and the content of Tajiri’s work: ‘It immediately became my dream to find a place somewhere in Venlo for a whole series of these Ronin. That’s what I told Shinkichi Tajiri in person in the museum’. [2]

Een jaar later komt Van der Veldens droom een stuk dichter bij de werkelijkheid. Tijdens een bespreking over het opknappen van de Maasbrug stelt hij namelijk voor om bij die renovatie sculpturen van Tajiri te betrekken. Tezelfdertijd kaart hij zijn idee voor plaatsing van beelden op de stadsbrug aan bij toenmalig burgemeester Jan Schrijen. Ook die raakt echt begeesterd van het idee. Medio 2003 krijgt de tachtigjarige Shinkichi Tajiri, die sinds 1962 op Kasteel Scheres in het nabij gelegen Baarlo woont, op instigatie van Jan Schrijen en Jo van der Velden zijn eerste, kapitale order uit de omliggende regio. Na de formele

Im Jahr darauf kommt Van der Velden der Verwirklichung seines Traums einen Schritt näher. Während einer Sitzung über die Instandsetzung der Maasbrücke schlägt er nämlich die Einbeziehung der Skulpturen Tajiris vor. Zugleich bespricht er seine Idee – das Aufstellen von Skulpturen auf der Stadtbrücke – mit dem damaligen Bürgermeister Jan Schrijen, der sich ebenfalls für den Plan begeistert. Mitte 2003 wird dem 80-jährigen Shinkichi Tajiri, der seit 1962 auf Schloss Scheres im benachbarten Baarlo wohnt, auf Jan Schrijens und Jo van der Veldens Betreiben hin ein erster

A year later Van der Velden’s dream is rapidly encroaching on its realisation when during a meeting where plans for a restoration of the Maasbrigde are discussed a proposal is advanced by him to involve Tajiri’s works in the renovation. He also manages to put forward his idea of having the sculptures installed on the town bridge with former mayor Jan Schrijen, who then proves to be an ardent supporter of the project. Around the middle of 2003 at the instigation of Jan Schrijen and Jo van der Velden Shinkichi Tajiri, then eighty years old, who has lived in Scheres Castle at close-by Baarlo since 1962, is

11

12

opdracht van de gemeente Venlo werkt hij gericht en vol overgave aan diverse kleine modellen én een metershoog houten prototype, dat Tajiri op 3 december 2004, ter gelegenheid van de viering van de zestigjarige bevrijding van Blerick, in het Stadskantoor te Venlo presenteert. In 2005 wordt bekend dat er, vooral door persoonlijke inspanningen van Arnold van Hoof, directeur van de Woningstichting Venlo-Blerick, zich naast de gemeente negen bedrijven bereid hebben verklaard om samen meer dan een half miljoen euro in een dubbele uitvoering van het koppel gietijzeren Wachters te steken. Door de substantiële, financiële bijdragen van Océ, Rabobank Venlo, Seacon Logistics, Woningstichting Venlo-Blerick, Antares Woonservice, Van Nieuwenhuizen-Jongen BV, Scheuten Foundation, Q-Park Beheer en Top-Care Health Services wordt het definitief mogelijk om Tajiri’s grootschalige sculpturen te verwezenlijken. In 2007 besluit het nieuwe college van de gemeente Venlo formeel dat de upgrading van de Maasbrug niet wordt beperkt tot het plaatsen van de monumentale beelden van Tajiri. De nieuwe wethouder van cultuur Peter Freij ziet er op toe dat diverse significante verbeteringen plaatsvinden: ‘Met dank aan Essent Lighting zijn er op de stadsbrug nieuwe uplights naast Tajiri’s beelden gezet zodat ze in verticale zin extra worden aangelicht. Een groep studenten

Großauftrag aus der Region erteilt. Nach der formellen Auftragserteilung der Stadt Venlo arbeitet er zielorientiert und hingebungsvoll an unterschiedlichen kleineren Modellen und einem mehrere Meter großen Prototyp aus Holz, den Tajiri am 3. Dezember 2004 anlässlich der Feierlichkeiten zum 60. Jahrestag der Befreiung Blericks im Venloer Rathaus präsentiert. Wie im Jahr 2005 verlautet, haben sich vor allem dank der persönlichen Bemühungen des Direktors der Wohnungsbaugenossenschaft Venlo-Blerick, Arnold van Hoof, neben der Stadt neun Unternehmen bereit erklärt, insgesamt über 500 000 EUR für eine doppelte Ausführung des gusseisernen Wächterpaares zur Verfügung zu stellen. Diese großzügigen Spenden von Océ, Rabobank Venlo, Seacon Logistics, Woningstichting Venlo-Blerick, Antares Woonservice, Van Nieuwenhuizen-Jongen BV, Scheuten Foundation, Q-Park Beheer und Top-Care Health Services machen die Aufstellung von Tajiris großformatigen Skulpturen endgültig möglich. 2007 beschließt der neue Magistrat der Stadt Venlo formell, dass die Modernisierung der Maasbrücke nicht auf die Aufstellung der monumentalen Skulpturen allein beschränkt bleiben soll. Der neue Kulturdezernent Peter Freij achtet darauf, dass verschiedenartige signifikante Verbesserungen durchgeführt werden: „Dank Essent

receiving his first large commission from within the region where he is living. After being formally commissioned by the municipality of Venlo he begins work with focus and determination on several small models as well as on a meters high wooden prototype, officially presented by Tajiri in the Municipal Office on the 3rd of December 2004 at the occasion of the celebration of the liberation of Blerick sixty years earlier. In 2005 it is made known that especially through personal efforts by Arnold van Hoof, the director of Woningstichting Venlo-Blerick, nine more companies aside from the municipality express their intention to co-invest more than a half million Euros in a double version of the cast-iron Sentinel couple. As a result of the substantial financial contributions by Océ, the Rabobank Venlo, Seacon Logistics, Woningstichting VenloBlerick, Antares Woonservice, Van Nieuwenhuizen-Jongen BV, Scheuten Foundation, Q-Park Beheer and Top-Care Health Services the unequivocal decision can be taken to make Tajiri’s large-scale sculptures into a reality. In 2007 Venlo’s new Municipal Executive formally decides not to restrict the upgrading of the Maasbridge just to the installment of the monumental sculptures by Tajiri. Peter Freij, the new alderman for culture, sees to it that a

Ontwerp nieuwe leuning stadsbrug door Roel Beelen, Job-Pieter Tent, Ellen Vromans en Tom Wolbertus onder begeleiding van Marcel Joosten, Fontys Hogeschool, Venlo

van Fontys Hogeschool Venlo heeft ook nieuwe brugleuningen ontworpen waaruit ’s-nachts horizontaal wit licht schijnt. Door de beelden van Tajiri is de brug tussen Venlo en Blerick een van de meest bijzondere bruggen in Europa. Om de officiële oplevering extra cachet te geven, vindt er in Museum van Bommel van Dam een expositie over de Wachters van Tajiri plaats en verschijnt een meertalige publicatie over de wordingsgeschiedenis van het project. Tevens organiseert de gemeente voor de hele bevolking een groot openingsfeest en wordt er voor internationale publiciteit gezorgd.’ [3]

Lighting konnten neue Bodeneinbauleuchten neben Tajiris Skulpturen eingelassen werden, die für zusätzliche vertikale Beleuchtung sorgen. Eine Gruppe von Studenten der Fontys Hochschule in Venlo hat darüber hinaus neue Brückengeländer entworfen, aus denen nachts horizontales weißes Licht kommt. Dank der Skulpturen von Shinkichi Tajiri ist die Brücke zwischen Venlo und Blerick eine der bemerkenswertesten Brücken Europas. Um der offiziellen Einweihung einen würdevollen Rahmen zu verleihen, findet im Museum van Bommel van Dam eine Ausstellung über Tajiris Wächter statt, und es wird ein mehrsprachiger Katalog zur Entstehungsgeschichte des Projekts erscheinen. Außerdem organisiert die Stadt Venlo eine große Eröffnungsfeier für die gesamte Bevölkerung, und es wird für internationales Medieninteresse gesorgt.“ [3]

number of significant improvements are taking place: ‘Essent Lighting is to be thanked for putting new uplights next to Tajiri’s sculptures to provide them with extra vertical illumination. A group of students from Fontys Hogeschool Venlo designed new railings for the bridge that emit white horizontal light at night. Tajiri’s sculptures make the bridge between Venlo and Blerick into one of the most remarkable in Europe. In order to give some more cachet to the day of formal completion Museum van Bommel van Dam will be home to an exhibition about Tajiri’s Sentinels and see to a publication about the genesis of the project in several languages. The municipality will also organize a big celebration party and arrange for international publicity’. [3]

13

Japanse aanval op Pearl Harbor, 7 december 1941 Collectie Library of Congress, Washington D.C.

14

De opmerkelijke levensgeschiedenis van Shinkichi Tajiri

Shinkichi Tajiris ungewöhnliche Lebensgeschichte

The extraordinary personal life history of Shinkichi Tajiri

Om de achtergronden van het in vele opzichten complexe project de Wachters te begrijpen, is het ook noodzakelijk om stil te staan bij diverse aspecten uit het leven van de maker, Shinkichi Tajiri, die in 1923 in Los Angeles wordt geboren. Op zondag 7 december 1941, de dag dat Shinkichi Tajiri achttien jaar oud wordt, voert de Japanse luchtmacht een volkomen onverwachte, vernietigende aanval uit op Pearl Harbor, de belangrijkste Amerikaanse vlootbasis in de Stille Oceaan. Door die aanval wordt de oorlog, die al twee jaar in alle hevigheid in Europa woedt, plotsklaps een mondiaal conflict. Japans aanval op Pearl Harbor heeft daarnaast, dat is minder bekend, desastreuze gevolgen voor mensen met Japanse (voor)ouders in de Verenigde Staten zelf. Want meteen na de aanval op Pearl Harbor zorgt een giftig cocktail van achterdocht, angst, haat, hypocrisie, hysterie en (racistische) vooroordelen er voor dat mensen van Japans-Amerikaanse afkomst opeens openlijk worden geschoffeerd, gediscrimineerd en gedemoniseerd. Deze inktzwarte pagina in de onthutsende 20ste eeuwse geschiedenis van de Verenigde Staten, waar landgenoten opeens staatsvijanden zijn, is in 1999 messcherp verbeeld in de, door regisseur Scott Hicks, verfilmde roman Snow falling on cedars van schrijver David Guterson. Uit schaamte en schuldgevoel over de laffe aanval op Hawaï melden zich honderden mensen van Japans-Amerikaanse afkomst (tevergeefs) aan voor

Um die Hintergründe des in vielerlei Hinsicht komplexen Projektes „Die Wächter“ verstehen zu können, muss man sich einige Aspekte aus dem Leben seines Schöpfers, des 1923 in Los Angeles geborenen Shinkichi Tajiri, vergegenwärtigen. Am Sonntag, dem 7. Dezember 1941 – Shinkichi Tajiris 18. Geburtstag –, fliegt die japanische Luftwaffe einen völlig unerwarteten und verwüstenden Angriff gegen Pearl Harbor, den wichtigsten amerikanischen Flottenstützpunkt im Stillen Ozean. Dieser Angriff verwandelt den Krieg, der in Europa bereits seit zwei Jahren mit aller Heftigkeit geführt wird, mit einem Schlag in einen weltweiten Konflikt. Daneben hat – und das ist weniger bekannt – Japans Angriff auf Pearl Harbor für Personen mit japanischen Vorfahren in den Vereinigten Staaten verheerende Folgen. Unmittelbar nach dem Luftangriff sorgt ein giftiger Cocktail aus Misstrauen, Angst, Hass, Scheinheiligkeit, Hysterie und (rassistischen) Vorurteilen dafür, dass Personen japanischamerikanischer Herkunft mit einemmal unverhohlen grob behandelt, diskriminiert und dämonisiert werden. Diese pechschwarze Seite aus der erschütternden Geschichte der Vereinigten Staaten im 20. Jahrhundert, als Landsleute von jetzt auf nachher zu Staatsfeinden werden, hat Regisseur Scott Hicks 1999 in seiner Verfilmung des Romans Schnee, der auf Zedern fällt des Schriftstellers David Guterson messerscharf in Szene gesetzt.

For a deeper understanding of the in many ways singularly complicated Guardians project it also proves necessary to stop at the various aspects from the life of its creator, Shinkichi Tajiri, who is born in Los Angeles in 1923. On Sunday 7th December 1941, Shinkichi Tajiri’s eighteenth birthday, the Japanese naval air force carries out a completely unexpected devastating attack on Pearl Harbor, the main American naval base in the Pacific. As a result of this attack, the war that had already for two years wreaked havoc in Europe, suddenly turns into a global conflict. Japan’s attack on Pearl Harbor has also, and this is less well known, disastrous consequences for people with Japanese parents or ancestors in the United States itself. For it is immediately following the attack on Pearl Harbor that a poisonous cocktail of suspicion, fear, hatred, hypocrisy, hysteria, and (racial) prejudice leads for those from Japanese-American descent to sudden open confrontations with insults, discrimination, and demonisation. This pitchblack page from the bewildering history of the United States in the twentieth century, where fellow-countrymen suddenly prove to be enemies of the state, received its biting offset in Snow falling on cedars, the film made by movie director Scott Hicks after David Guterson’s novel. Feelings of shame and guilt about the infamous attack on Hawaii prompt hundreds of people from Japanese-American descent to sign up (to

15

Ingang van concentratiekamp Poston 3, Arizona 1942

16

het Amerikaanse leger. Een besluit van president Roosevelt op 19 februari 1942 leidt er zelfs toe dat circa 120.000 ‘Japanners’, waaronder 80.000 Amerikaanse staatsburgers, zonder proces worden opgesloten in wat het staatshoofd zelf omschrijft als concentration camps. In no-time worden tienduizenden mensen geïnterneerd, privéeigendommen in beslag genomen en winkels gesloten: ‘De aanval op Pearl Harbor’, zo merkt Tajiri op, ‘maakte een abrupt eind aan mijn jeugd. Met mijn moeder, oudste zus en twee jongere broers werd ik eerst opgesloten in het Santa Anita Assembly Center in Los Angeles en toen in het afgelegen concentratiekamp Poston 3 in de woestijn in Arizona. Het sinistere kamp lag in een ‘reservaat’ waar, zo bleek, al ruim een eeuw Indianen zaten opgesloten.’ [4] In januari 1943 krijgen mensen van JapansAmerikaanse afkomst wel het recht om zich aan te melden voor het Amerikaanse leger. Ronselaars van het leger bezoeken doelbewust de tien afgelegen concentratiekampen in de staten Arizona, Arkansas, Californië, Colorado, Idaho, Utah en Wyoming. Tweeduizend JapansAmerikaanse vrijwilligers uit deze kampen,

Aus einem von dem feigen Angriff auf Hawaii ausgelösten Gefühl der Scham und der Schuld heraus melden sich Hunderte von Freiwilligen japanisch-amerikanischer Herkunft (vergeblich) bei der US-Armee. Ein Erlass von Präsident Roosevelt vom 19. Februar 1942 führt sogar dazu, dass etwa 120 000 „Japaner“ (darunter 80 000 amerikanische Staatsbürger) ohne Prozess in, wie es das Staatsoberhaupt selbst nennt, concentration camps festgesetzt werden. Innerhalb kürzester Zeit werden Zehntausende von Menschen interniert, Geschäfte geschlossen und Privatbesitz beschlagnahmt. „Der Angriff auf Pearl Harbor“, so stellt Tajiri fest, „bedeutete das abrupte Ende meiner Jugend. Zusammen mit meiner Mutter, meiner ältesten Schwester und zwei jüngeren Brüdern wurde ich zunächst im ‘Santa Anita Assembly Center’ in Los Angeles und anschließend im abgelegenen Konzentrationslager ‘Poston 3’ in der Wüste von Arizona interniert. Das sinistere Lager befand sich in einem ‘Reservat’, in dem, wie sich zeigen sollte, schon seit gut einem Jahrhundert Indianer festgehalten wurden.“ [4] Im Januar 1943 wird Personen japanischamerikanischer Herkunft doch noch das Recht

no avail) for the American army. An Executive Order by President Roosevelt issued on 19th February 1942 even results in some 120,000 ‘Japanese’, including 80,000 American citizens, to become locked up in what the head of state himself dubs concentration camps. In no time tens of thousands of people are becoming interned, private property is confiscated and shops are shut: ‘The attack on Pearl Harbor’, Tajiri reminisces, ‘put an abrupt end to my childhood. Together with my mother, my eldest sister and two younger brothers I was first interned in the Santa Anita Assembly Center in Los Angeles and then in a concentration camp, Poston 3, remote in the Arizona desert. The sinister camp was situated in a “reservation” where tens and thousands of native Americans – Indians - had been incarcerated since the middle of the 1800’s.’ [4] In January 1943 people from Japanese-American descent finally obtain the right to enlist in the American army. Army recruiters purposely visit the ten remote concentration camps in the states of Arizona, Arkansas, California, Colorado, Idaho, Utah, and Wyoming. Two thousand Japanese-

Shinkichi Tajiri Portret van Jim Tajiri (broer van Shinkichi) gemaakt in concentratiekamp Poston 3, Arizona 1942 Houtskool op papier

17

waaronder Tajiri, melden zich aan; later komen daar nog eens drieduizend vrijwilligers uit Hawaï bij: ‘Ik ben geen ‘Gung Ho’ patriot, maar ik wilde dat kamp in Arizona persé uit en besloot mij dus aan te melden voor de ‘442nd Regimental Combat Team’ dat uit louter JapansAmerikaanse vrijwilligers bestond. In mei 1943 werd ik naar Camp Shelby in Missisippi gezonden, waar ik gedurende elf maanden een intensieve, commandoachtige training kreeg. Een jaar later, op 28 mei 1944, werden we na per schip de oceaan te zijn overgevaren, ontscheept bij Napels.’ [5] Vanaf 6 juni wordt het regiment waarvan Tajiri deel uitmaakt, ingezet bij het heroveren van Italiaans grondgebied op de fascistische Italiaanse en Duitse legers. De zogeheten Yankee Samurai, ook wel ‘kleine mannen van ijzer’ of ‘gentlemensoldiers’ genoemd, blijken zonder uitzondering voortreffelijke militairen te zijn. De een na de ander wordt onderscheiden voor grote inzet, loyaliteit en moed. Na een volle maand bikkelhard vechten, waarbij vele jonge collega’s sterven, wordt Tajiri, op 9 juli 1944, bij het oversteken van een droge rivierbedding bij Castellina plots door sluipschutters onder vuur

zugesprochen, sich zum Einsatz bei der US-Armee zu melden. Werber der US-Army suchen gezielt die zehn abgelegenen Konzentrationslager in den Staaten Arizona, Arkansas, Kalifornien, Colorado, Idaho, Utah und Wyoming auf. 2000 japanischamerikanische Freiwillige aus diesen Lagern, darunter auch Tajiri, gehen auf die Anwerbungskampagne ein; später kommen weitere 3000 Freiwillige aus Hawaii dazu. „Ich bin kein ‘Gung-Ho’-Patriot, aber ich wollte um jeden Preis aus diesem Lager in Arizona weg“, sagt Tajiri entschieden, „denn ich traute der amerikanischen Regierung, die seit über hundert Jahren Native Americans in ‘Reservaten’ festhielt, nicht über den Weg. Im Mai 1943 wurde ich nach Camp Shelby in Missisippi verbracht, wo ich in den darauffolgenden elf Monaten eine intensive Ausbildung, ähnlich wie Spezialkräfte, durchlief. Ein Jahr später, am 28. Mai 1944, wurden wir nach der Ozeanüberquerung in Neapel ausgeschifft.“ [5] Vom 6. Juni an wird das Regiment, dem Tajiri angehört, eingesetzt, um italienisches Hoheitsgebiet von den faschistischen Armeen Italiens und Deutschlands zurückzuerobern. Wie sich herausstellt, sind die so genannten Yankee

American volunteers from these camps, among whom Tajiri, become enlisted: later on joined by again three thousand volunteers from Hawaii: ‘I am not a “Gung Ho” patriot, eager to face and engage the enemy but I wanted to get out of that damn camp so I decided to take my chances and volunteered for combat with the 442nd Regimental Combat Team which was made up of a battelion of Japanese-American volunteers. In May 1943 I was sent to Camp Shelby in Mississippi where I received an intense commando-like training for eleven months. A year later, on 28th May 1944, we disembarked at Napels after a 28 day voyage by ship across the Atlantic ocean’. [5] From the 6th of June the regiment that Tajiri belongs to is put into action at recapturing Italian lands on the fascist Italian and German armies. The so-called Yankee Samurai, also known as ‘Little men of iron’ or ‘gentleman-soldiers’, without exception prove to be excellent soldiers. They are bestowed with decorations one after the other for their persistent efforts, loyalty, and courage. After a full month of tough fighting, and the deaths of many of his young comrades, Tajiri on 9th July 1944 is caught by surprise by

18

Shinkichi Tajiri

Shinkichi Tajiri in ‘442nd

(derde van rechts)

Regimental Combat Team’

op weg naar Rome,

in legerkamp te Shelby in

juni 1944

Missisippi, 1943

genomen. Tijdens die beschieting raakt hij ernstig gewond aan zijn linkerbeen. Hij wordt twee maal geopereerd, waarbij talloze scherfjes steen uit zijn been worden verwijderd. Tajiri brengt ruim vijf maanden door in een ziekenhuis te Rome. Daarna wordt hij in Rennes, Nancy, Mannheim en Heidelberg gestationeerd: ‘Op 6 januari 1946 werd ik eervol ontslagen uit het Amerikaanse leger en hoopte ik als vrije burger, na alle belevenissen als gevangene én bevrijder, een normaal leven te kunnen leiden en weer een kunstopleiding te volgen. Tot mijn grote ontsteltenis merkte ik echter dat ik, zelfs als een met een ‘Purple Heart’ gedecoreerd Amerikaans soldaat, met mijn Oosters gezicht, vijandig werd behandeld. Overal zag je opschriften als ‘Japs keep out’. In september 1948 ben ik, gedesillusioneerd, met een ‘G.I. Bill’, een stipendium voor veteranen, naar Parijs gegaan. As an artist you have to find out who you are.’ [6]

Samurai oder „kleinen Männer aus Eisen“ bzw. „gentlemen-soldiers“ ausnahmslos hervorragende Soldaten. Einer nach dem anderen werden sie für heldenhaften Einsatz, Loyalität und Tapferkeit ausgezeichnet. Nachdem Tajiri einen ganzen Monat lang an schweren Gefechten teilgenommen hat, bei denen viele seiner jungen Kameraden fallen, wird er am 9. Juli 1944 von Scharfschützen beschossen, als er versucht, ein ausgetrocknetes Flussbett in der Nähe von Castellina zu durchqueren. Dabei zieht er sich schwere Schussverletzungen am linken Bein zu. In der Folge wird er zweimal operiert; unzählige Steinsplitter werden aus seinem Bein entfernt. Tajiri liegt gut fünf Monate in einem Krankenhaus in Rom. Anschließend wird er in Rennes, Nancy, Mannheim und Heidelberg stationiert: „Am 6. Januar 1946 wurde ich ehrenvoll aus der US-Army entlassen. Nach allem, was ich als Gefangener und als Befreier mitgemacht hatte, hoffte ich, ein normales Leben als freier Bürger führen und wieder eine künstlerische Ausbildung durchlaufen zu können. Doch zu meiner großen Bestürzung musste ich feststellen, dass ich selbst als amerikanischer Soldat, der mit dem ‘Purple Heart’ ausgezeichnet worden war, wegen meines asiatischen Äußeren feindselig behandelt wurde. Überall gab es Schilder mit Aufschriften wie ‘Japs keep out’. Im September 1948 ging ich desillusioniert mit einem Stipendium für Veteranen, einem so genannten G.I. Bill, nach Paris. As an artist you have to find out who you are.“ [6]

fire from snipers as he is crossing a dry riverbed near Castellina. As a result of this firing he sustains serious injuries to his left leg. He has surgery twice, when numerous fragments of stone are removed from his leg. Tajiri spends over five months in a hospital in Rome. He is subsequently successively stationed in Rennes, Nancy, Mannheim, and Heidelberg: ‘On the 6th of January 1946 I was honorably discharged from the United States army and I had hopes to be able to lead a normal life as a free citizen, after all these horrifying war experiences and to go back to art school again. I was astonished to find that even as a “Purple Heart” veteran I faced discrimination because I had the face of the enemy. Everywhere slogans like “Japs keep out” were put on display. Without illusions I decided in September 1948 to go to Paris on a “G.I. Bill”, a grant for veterans. As an artist you have to find out who you are’. [6]

19

Shinkichi Tajiri Studie voor nummer 7, 1964 Viltstifttekening

20

De krijgers van Tajiri

Tajiris Krieger

Tajiri’s warriors

Na studies bij Ossip Zadkine en Fernand Léger maakt Shinkichi Tajiri in zijn atelier op 9, Rue d’Odessa bij het Gare Montparnasse in Parijs een eerste serie krijgers van gips en ijzeren armaturen. Eén krijger wordt getoond op de Eerste Internationale Tentoonstelling van Experimentele Kunst (Cobra) in het Stedelijk Museum te Amsterdam.

Nach Studien bei Ossip Zadkine und Fernand Léger stellt Shinkichi Tajiri in seinem Atelier in der Rue d’Odessa 9 beim Gare Montparnasse in Paris eine erste Serie mit Kriegern aus Gips und eisernen Armaturen her. Einer dieser Krieger wird auf der Ersten Internationalen Ausstellung Experimenteller Kunst (Cobra) im Stedelijk Museum von Amsterdam präsentiert.

After classes at Ossip Zadkine and Fernand Léger Shinkichi Tajiri in his atelier on 9, rue d’Odessa near the Gare Montparnasse at Paris first prepares a series of warriors in plaster and iron armatures. One warrior is put on exhibition at the Eerste Internationale Tentoonstelling van Experimentele Kunst (Cobra) (First International Exhibition of Experimental Art) in the Stedelijk Museum in Amsterdam.

Shinkichi Tajiri bezoekt Brussel, lente 1945

Shinkichi Tajiri

Röntgenfoto’s van de linkerdij

Shinkichi Tajiri naast

Tekening gemaakt in het

van Shinkichi Tajiri waarin

‘Vader en Zoon’,

ziekenhuis te Rome,

zich talloze steenfragmenten

het eerste beeld na de oorlog,

september 1944

bevinden als gevolg van het

Chicago, 1946

Conté-krijt

neerschieten in juli 1944

Steen

21

Shinkichi Tajiri’s studio in

Shinkichi Tajiri

Montparnasse, Parijs, lente 1949

Guerrier, 1949 Deze eerste krijger wordt geëxposeerd op de 1ste CoBrA tentoonstelling in het Stedelijk Museum, Amsterdam, 1949

22

Die driedimensionale krijger is de voorloper van alle Warriors en Guerriers die hij tussen 1945 en 1951 maakt: ‘Al mijn krijgers zijn pogingen om angsten te bezweren, demonen uit te drijven of nachtmerries te verwerken. Van het 442nd Regimental Combat Team, waarvan ik deel uitmaakte, overleefde maar een deel de oorlog. Vele getalenteerde jonge mensen sneuvelden, soms direct naast me, op het slagveld. Dát maakt, zeker in combinatie met de beschietingen en ontploffingen én de gevechten met bajonetten, een onuitwisbare indruk. Met mijn beeldhouwkunst probeer ik al meer dan zestig jaar vorm te geven aan de psychologische littekens die al die indringende ervaringen hebben achtergelaten.’ [7] Deze uitspraak maakt zonneklaar dat de verwerking van persoonlijke oorlogservaringen een blijvende rol speelt in Tajiri’s beeldend werk in de eerste fase na de oorlog. In de jaren vijftig last hij, zoals onder meer is te zien op Samurai en Warrior, respectievelijk uit 1951 en 1953, delen van ijzer aan elkaar zodat er in wezen assemblages of zo men wil ruimtelijke collages ontstaan. Vanaf 1964 maakt hij, geïnspireerd door racewagens, raketten en straalvliegtuigen, grote, staande machines van aluminium, staal en plexiglas, veelal met opvallende vuurmonden. Deze kritische kunstwerken, die rechtstreeks tegen de koude oorlogsmachinerieën ageren, worden tot Tajiri’s verbijstering abusievelijk gezien als

Der dreidimensionale Krieger ist der Vorläufer aller Warriors und Guerriers, die er in den Jahren 1945 – 1951 herstellt: „All meine Krieger stellen Versuche dar, meine Ängste zu beschwören, Dämonen zu vertreiben oder Alpträume zu verarbeiten. Nur ein Teil der Angehörigen meines Stammtruppenteils, des 442nd Regimental Combat Team, hat den Krieg überlebt. Viele talentierte junge Menschen sind gefallen, manchmal unmittelbar neben mir, auf dem Schlachtfeld. Diese Erfahrung, kombiniert mit Beschießungen, Detonationen und Bajonettkämpfen, hinterlässt einen unauslöschlichen Eindruck. Mit meiner Bildhauerei versuche ich schon seit über sechzig Jahren, den psychologischen Narben, die all diese bewegenden Erfahrungen bei mir hinterlassen haben, eine Form zu geben.“ [7] Mit dieser Äußerung wird sonnenklar, dass die Verarbeitung persönlicher Kriegserfahrungen in Tajiris Bildhauerarbeit in der ersten Phase nach dem Ende des Krieges eine nachhaltige Rolle spielt. In den 1950er Jahren verschweißt er, wie u.a. zu sehen ist bei Samurai und Warrior von 1951 bzw. 1953, einzelne Teile aus Eisen miteinander, sodass im Prinzip Assemblagen oder, wenn man so will, räumliche Collagen dabei herauskommen. Von 1964 an fertigt er von Rennwagen inspirierte Raketen und Düsenflugzeuge, große, stehende Maschinen aus Aluminium, Stahl und Plexiglas, oft mit auffälligen Mündungsrohren. Diese kritischen Kunstwerke, die direkt gegen die Maschinerie des Kalten Krieges agitieren, werden

This three-dimensional warrior is the precursor of all the Warriors and Guerriers that he makes between 1945 and 1951: ‘All my Warrions and Ronin are three dimensional icons, remainders of certain war experiences which have left me with psychological scars. By giving form to these nightmares and demons I have hope to rid myself of their constant presence.’ [7] These words clearly demonstrate a motif for Tajiri’s sculptures in the first post-war period in that they help coping with personal war experiences. In the 1950s he is welding iron parts into what prove to be essentially assemblages or, if you prefer, spatial collages, such as on Samurai and Warrior, from 1951 and 1953 respectively. Since 1964, inspired by racing cars, rockets and jet airplanes he builds large upright machines of aluminum, steel, and plexiglass, for the better part with striking muzzles. These critical works of art that are formed out of a direct protest against war machineries are mistakenly and to Tajiri’s astonishment widely considered to be glorifications of militarism. Still, for Tajiri himself modern technologies are both suspect in that they are employed for warfare, and fascinating because they contribute to man’s rational development. In the mid-1990s he returns to the theme of the warrior—albeit in a different form—when he receives a commission from the VVDM and the AVNM, both organized interest groups for Dutch

23

Shinkichi Tajiri

Shinkichi Tajiri

Een van de eerste gelaste

Samoerai, 1951

ijzeren sculpturen met

Dit beeld wordt tentoongesteld

afvalmateriaal, 1950

op de 2de CoBrA tentoonstelling in het Paleis voor Schone Kunsten, Luik

24

Shinkichi Tajiri

Shinkichi Tajiri

IJzeren sculptuur, 1953

Wounded Knee, 1954

Gelast en gesmeed

Gelast ijzer, beschilderd

Collectie Stedelijk Museum, Amsterdam

25

26

Shinkichi Tajiri

Shinkichi Tajiri

Junk sculptuur, 1957

Warrior, 1963

Gelast ijzer

Brons (Red Brick Series)

Shinkichi Tajiri

Shinkichi Tajiri

Sentinel (wachter), 1961

Made in USA, 1964

Koper en brons

Koper en brons

Collectie Museum Fukuoka, Japan

27

28

glorificaties van militairisme. Voor Tajiri zelf zijn de moderne technologieën echter tezelfdertijd suspect, als ze worden ingezet voor oorlog, én fascinerend, omdat ze ook bijdragen aan de rationele ontwikkeling van de mens. Halverwege de jaren negentig pakt hij het thema van de krijger – zij het in gewijzigde vorm – weer op, als hij, in verband met afschaffing van de dienstplicht via Stroom – Haags centrum voor beeldende kunst, een opdracht krijgt van de VVDM en AVNM, de beroepsverenigingen van militairen. Tajiri’s Wachter staat nu al ruim tien jaar voor het Ministerie van Defensie op het Nassauplein in Den Haag. Het bronzen monument voor de dienstplichtige soldaat en een tweede gietijzeren Wachter, die in 2000 in Nieuw Bergen is geplaatst, zijn vanuit een integer pacifistisch perspectief gemaakt: ‘Sinds mensenheugenis spelen defensief ingestelde wachters een fundamentele rol in onze beschaving. Door dag en nacht alert, waakzaam en weerbaar te zijn, behoeden ze gemeenschappen voor gevaren. In hun sterk samengebalde, strijdvaardige kracht zit een positief mentaal streven.’ [8]

zu Tajiris Bestürzung fälschlicherweise als Verherrlichung des Militarismus aufgefasst. Für Tajiri sind die modernen Technologien hingegen suspekt, wenn sie zu Kriegszwecken verwendet werden, und faszinierend zugleich, weil sie auch zur vernunftmäßigen Entwicklung des Menschen beitragen. Mitte der 1990er Jahre befasst er sich – wenn auch in veränderter Form – wieder mit dem Thema des Kriegers, nachdem ihm im Zusammenhang mit der Abschaffung der Wehrpflicht durch Vermittlung von Stroom, dem Den Haager Zentrum für Bildende Kunst, von den Soldatengewerkschaften VVDM und AVNM ein entsprechender Auftrag erteilt wird. Tajiris Wächter steht nun schon seit gut zehn Jahren auf dem Nassauplein in Den Haag, wo das Verteidigungsministerium seinen Sitz hat. Die Bronzestatue des Wehrpflichtigen und ein zweiter gusseiserner Wächter, der im Jahr 2000 in Nieuw Bergen enthüllt wird, sind einer integren pazifistischen Einstellung zu verdanken: „Seit Menschengedenken spielen defensiv eingestellte Wächter eine grundlegende Rolle in unserer Zivilisation. Tag und Nacht auf der Hut, wachsam und wehrhaft, behüten sie die Allgemeinheit vor Gefahren. Hinter ihrer stark zusammengeballten, kämpferischen Kraft verbirgt sich ein positives mentales Streben. [8]

military personnel, by mediation of Stroom—Center for the visual arts The Hague, and in connection with the abolition of conscription. Tajiri’s Sentinel (Wachter) has for over ten years found a place facing the Ministry of Defense on the Nassauplein in The Hague. The monument in bronze for the conscript soldier and a second cast-iron Sentinel, installed in Nieuw Bergen in 2000, are made proceeding from a sincere pacifist perspective: ‘Since time immemorial a defensive sentinel mentality has played a fundamental part in our civilization. By a continued alertness day and night, vigilance and a power to resist they protect communities against dangers. In their tightly compacted militant force exists a positive mental drive’. [8]

29

Shinkichi Tajiri

Shinkichi Tajiri

Shinkichi Tajiri

Nummer 7, 1967, Staal en aluminium

Nummer 5, 1965, Aluminium

Nummer 8, 1967-68, Staal en aluminium

Collectie ICN, Amsterdam

Collectie P. Stuyvesant

Collectie Museum Boymans van Beuningen, Rotterdam

Shinkichi Tajiri

Shinkichi Tajiri

Shinkichi Tajiri

Nummer 2, 1964, Koper en aluminium

Nummer 4, 1965

Nummer 6, 1965-66

Collectie Museum Het Valkhof, Nijmegen

Staal en aluminium

Staal en aluminium

Shinkichi Tajiri Studie, 1966 Penseeltekening

30

De Wachters van Venlo

Die Wächter von Venlo

The Sentinels of Venlo

Diezelfde alertheid, waakzaamheid en weerbaarheid vormen ook de inhoudelijke basis voor het dubbele koppel Wachters, dat Tajiri speciaal voor de stadsbrug in Venlo heeft ontworpen. Daarbij dient te worden aangetekend dat hij voor dit project compositorisch from scratch is begonnen. De geroeste, gietijzeren sculpturen zijn met andere woorden géén uitvergrotingen van reeds bestaande beelden in centa foam, gips, hout of ijzer. Bij het bekijken van de beelden valt onmiddellijk op dat de lijven deels worden gesuggereerd. We ontwaren slechts fragmenten van voeten, benen, armen, rompen, torsen en hoofden. In wezen zijn de Wachters zorgvuldig uitgekiende stapelingen van elkaar steeds overlappende platen en vlakken, die worden gekenmerkt door sterk gevarieerde hoekige, puntige, scherpe en zaagtandachtige vormen. De compositorische constructies zijn zowel en face, en profil als en dos fraai uitgewogen. Op bepaalde plekken heeft Tajiri delen bewust ‘opengewerkt’. Dit geldt in het bijzonder voor de frontale ‘huiden’ in de vorm van kappen en schilden. Door het ritmisch plaatsen van kleine en grote ronde vormen, het herhalen van bepaalde elementen én het subtiel aanbrengen van decoratieve patronen ter hoogte van de borst en schouder van de ‘man’ is de overall uitstraling van deze figuur, met vooruitstekend geslachtsorgaan, nog krachtiger en spannender. Bij zijn ontwerpproces heeft Tajiri, zoals hij soms

Eben jene Umsicht, Wachsamkeit und Wehrhaftigkeit stellen auch die inhaltliche Basis für das doppelte Wächterpaar dar, das Tajiri speziell für die Stadtbrücke in Venlo entworfen hat. Dem ist hinzuzufügen, dass er für dieses Projekt in kompositorischer Hinsicht from scratch angefangen hat. Oder anders gesagt: Die gerosteten gusseisernen Skulpturen sind keine Vergrößerungen bereits bestehender Plastiken in Centafoam, Gips, Holz oder Eisen. Beim Betrachten der Plastiken fällt sofort auf, dass die Körper zum Teil nur angedeutet werden. Wir sehen lediglich Fragmente der Füße, Beine, Arme, Rümpfe, Torsos und Köpfe. Im Kern sind die Wächter sorgfältig ausgetüftelte Stapelelemente von einander überlappenden Platten und Flächen, die sich durch variantenreiche eckige, spitz zulaufende, kantige und sägezahnähnliche Formen auszeichnen. Kompositorisch sind die Konstruktionen sowohl en face, en profil als auch en dos ungemein ausgewogen. An bestimmten Stellen hat Tajiri die Teile bewusst „durchbrochen“. Das gilt insbesondere für die frontalen „Häute“ in Gestalt von Kappen und Schilden. Da kleinere und größere runde Formen rhythmisch angebracht worden sind und sich bestimmte Elemente und dekorative Muster in Höhe von Brustkorb und Schultern des „Mannes“ wiederholen, ist die Gesamtausstrahlung dieser Figur mit dem vorgestreckten Geschlechtsorgan noch mächtiger und spannender. Tajiris Inspiration beim Entwurfprozess geht, wie dies auch schon

A similar alertness, vigilance, and resilience is reflected in the double couple Sentinels that Tajiri has made especially for the new Maasbrug from 1957 at Venlo. It must be mentioned here that composition-wise he started this project from scratch. The sculptures made of cast-iron and rusted all-over are in other words anything but just enlargements of existing sculptures made in centa foam, plaster, wood or iron. On inspecting the sculptures parts of the torsos easily prove to be a suggestion. What we can make out are just fragments of feet, legs, arms, torsos, and heads. The Sentinels are actually carefully thought through layers of mutually overlapping plates and planes, characterized by a wide variety of angular, acute, sharp, and serrated forms. The compositional constructions are finely balanced both en face, en profil, and en dos. Parts in certain areas have deliberately been ‘opened out’ by Tajiri, especially the frontal ‘skins’ in the form of hoods and shields. By rhythmically positioning little and large round forms, repeating certain elements and also by the subtle application of decorative patterns at the ‘man’s’ breast and shoulder height the over-all exposure of this figure with protruding privates has become even more powerful and exciting. For his designs Tajiri pursuant to what he used to do around 1950 has partly drawn inspiration from medieval battledress. In various places we notice small details remindful of suits of armour,

31

Shinkichi Tajiri

Shinkichi Tajiri

Shinkichi Tajiri met

Ronin, 1997

Sentinel (wachter), 1997

kleinkinderen, Shakuru en

Brons

Model van wachter voor het

Tanéa bij Wachter, 2000

Ministerie van Defensie,

Gietijzer

Den Haag

gemeente Bergen

Brons

32

ook rond 1950 deed, deels inspiratie geput uit middeleeuwse gevechtskleding. Op meerdere plaatsen komen we kleine details tegen die refereren aan harnassen, arm-, been- en kniekappen en schilden. Tegelijkertijd is hij zich, vooral bij de ‘vrouw’ die langer dan de man is, bij het definitief ontwerpen bewust geweest van de historische wapenuitrusting en gestileerde uitdossing van Japanse samoerai en ronin: ‘Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in de fysieke en psychologische aspecten van uitrusting en uitdossing. Bij de knap gefotografeerde speelfilms Kagemusha (De dubbelganger) en Ran (Chaos) van de Japanse filmregisseur Akira Kurosawa zie je die beide aspecten ook. Relatief kleine mensen, die bijvoorbeeld op een paard rijden, worden groter doordat ze harnassen, helmen, maskers, pluimen en veren dragen. Tevens hebben ze lange speren of vaandels vast, die ze meestentijds op geraffineerde wijze verticaal presenteren. Op uiterst effectieve manier worden ze zo, letterlijk en figuurlijk, angstaanjagend, opzienbarend of schrikaanjagend. Mijn defensieve Wachters zijn in psychologisch opzicht ook reuzen.’ [9]

in der Zeit um 1950 bisweilen der Fall war, auf mittelalterliche Kampfbekleidung zurück. An mehreren Stellen stoßen wir auf kleinere Details, die auf Harnische, Stulpenhandschuhe, Gamaschen, Knieschützer und Schilde verweisen. Zugleich war er sich – vor allem bei der „Frau“, die größer ist als der Mann – beim definitiven Entwurf der historischen Waffenausrüstung und der stilisierten Montur japanischer Samurai und Ronin bewusst: „Die physischen und psychologischen Aspekte der Ausrüstung und der Montur haben mich immer interessiert. In den fachmännisch fotografierten Spielfilmen Kagemusha (Der Doppelgänger) und Ran (Chaos) des japanischen Regisseurs Akira Kurosawa sieht man diese beiden Aspekte auch. Relativ kleine Menschen, die beispielsweise auf einem Pferd sitzen, wirken größer, wenn sie Harnische, Helme, Masken, Daunenund Federbüsche tragen. Außerdem halten sie lange Speere oder Banner in den Händen, die sie zumeist auf raffinierte Weise vertikal präsentieren. Auf äußerst effektive Art und Weise werden sie somit in wörtlicher und übertragener Bedeutung furcht-, aufsehen- oder schreckenerregend. Meine defensiven Wächter sind in psychologischer Hinsicht auch Riesen.“ [9]

arm, leg and knee guards and shields. At the same time especially with the ‘woman’ who is taller than the man the historical panoply and stylized attire of Japanese samurai and ronin were foremost in his mind for his final design: ‘I have always been interested in the physical and psychological aspects of armour and gear. Both these aspects can also be recovered in the handsomely photographed movies Kagemusha (The Double) and Ran (Chaos) by the Japanese film director Akira Kurosawa. Relatively small people riding on horseback for instance are becoming bigger because they carry suits of armour, helmets, masks, plumes, and feathers. They also hold long spears or banners, usually presented vertically in a sophisticated way. As such extremely effectively they become more terrifying, striking or frightening. Psychologically my defensive Sentinels are also giants’. [9]

33

Shinkichi Tajiri Ronin, 1996-2003 Centa foam

34

Qua voorkomen linken Tajiri’s man en vrouw ook aan expressief uitziende Boeddhistische beelden met woeste koppen, om de demonen te verjagen, die als krachtige beschermers van altaren en tempelingangen functioneren. Deze ruige figuren, zonder specifieke voorschriften, zijn vaak één met hun wapens: ‘Wapens zijn belangrijk in psychologische oorlogsvoering. De penis wordt in tijden van oorlog ook als een wapen gebruikt. Nadat een gebied is ingenomen en de mannen zijn afgeslacht, worden vrouwen bewust verkracht om opzettelijk bastaarden te creëren. Het gaat daarbij altijd om een dubbele penetratie: een concrete en een mentale. Een morbide principe om de vijand zoveel mogelijk schade toe te brengen: zowel materieel als spiritueel. Als pacifist heb ik dat altijd een afgrijselijke gang van zaken gevonden.’ [10]

Äußerlich erinnern Tajiris Mann und Frau außerdem an expressiv aussehende buddhistische Plastiken mit wilden Köpfen, mit denen die Dämonen verjagt werden sollen, die als starke Beschützer von Altären und Tempeleingängen fungieren. Diese wilden Figuren, ohne spezielle Vorschriften, verschmelzen häufig mit ihren Waffen: „Waffen sind bei der psychologischen Kriegführung von großer Bedeutung. In Kriegszeiten wird der Penis auch als Waffe eingesetzt. Nachdem ein Gebiet erobert ist und die Männer hingemetzelt wurden, werden die Frauen bewusst vergewaltigt, um Bastarde zu zeugen. Es handelt sich dabei immer um eine doppelte Penetration – eine konkrete und eine mentale. Ein morbides Prinzip, um dem Feind möglichst großen Schaden zuzufügen: sowohl materiell als auch spirituell. Als Pazifist habe ich das immer für eine abscheuliche Vorgehensweise gehalten.“ [10]

In their appearances Tajiri’s man and woman also relate to expressive Buddhist sculpture with fierce heads for driving out demons, functioning as powerful guardians of altars and temple portals. These rugged figures without specific prescriptions are often one with their weapons: ‘Weapons are important in psychological warfare. The penis is also used as a weapon in times of war. After having conquered territory and the men have been butchered, the women are deliberately raped to create bastards. This always concerns a double penetration: one concrete and the other mental. A morbid principle for causing as much damage as possible to the enemy: both materially and spiritually. As a pacifist these practices have always horrified me’. [10]

35

36

Shinkichi Tajiri

Shinkichi Tajiri

Shinkichi Tajiri

Wachter, 2003

Wachter I, 2004

Wachter II, 2006

Prototype van hout

Gietijzer

Gietijzer

gemeente Venlo

gemeente Venlo

Het onstaansproces van de Wachters voor de gemeente Venlo in de studio van Tajiri, IJzergieterij Geraedts te Baarlo én gemeentewerf te Venlo

37

Luchtopname van de verwoestingen in Venlo, één dag na de bevrijding op 1 maart 1945 Royal Air Force foto C1, 2079 Collectie Imperial War Museum, Londen

38

De oude Maasbruggen

Die alten Maasbrücken

The old Maasbridges

De Wachters van Tajiri, die fungeren als waakzame hoeders van de stad, staan hemelsbreed niet ver van een aantal, historisch zwaar beladen plekken in Venlo en Blerick. Eerder wees ik er al op dat bij het kunstproject de Wachters vele afzonderlijke geschiedenissen samenkomen. Anno 2007 is het van groot belang dat wij ons realiseren dat in de Tweede Wereldoorlog de vitale verbinding tussen Venlo en Blerick, de Maasbruggen, twee maal zijn opgeblazen met grote dramatische gevolgen voor de bewoners aan beide zijden van de rivier. Als reactie op de Duitse inval op 10 mei 1940 laat het Nederlandse leger om 04.17 uur die ochtend de meer dan tweehonderd meter lange, op drie stroompijlers rustende, gietijzeren Maasbruggen, die voor niet-geëlectrificeerd treinverkeer, wegverkeer en voetgangers worden gebruikt, om tactische redenen in de lucht vliegen. Anderhalve week later hebben de Duitse bezetters echter al een noodbrug gereed. Medio 1941 herstelt het Duitse leger de vooroorlogse spoor- en verkeersbrug, met naar later zal blijken, rampzalige gevolgen voor de circa veertienduizend achtergebleven Venlonaren. Tussen vrijdag 13 oktober en zondag 19 november 1944 bombarderen piloten van de Royal Air Force namelijk dertien maal tevergeefs de strategisch belangrijke Maasbruggen tussen Venlo en Blerick. Daarbij vallen, vooral in de aan de Maas gelegen wijken, honderden doden en

Tajiris Wächter, die als wachsame Hüter der Stadt fungieren, stehen in Luftlinie nicht weit von einigen geschichtsträchtigen Stellen in Venlo und Blerick entfernt. Wie bereits erwähnt, münden viele Einzelgeschichten in dieses Kunstprojekt um Tajiris Wächter. Anno 2007 ist es von großer Bedeutung, dass wir uns bewusst werden, dass die vitale Verbindung zwischen Venlo und Blerick, die Maasbrücken, während des Zweiten Weltkriegs zweimal gesprengt wurden, was große dramatische Folgen für die Bewohner auf beiden Seiten der Maas hatte. Als Reaktion auf die deutsche Invasion am 10. Mai 1940 lassen die niederländischen Streitkräfte die über 200 m langen, auf drei Strompfeilern ruhenden gusseisernen Maasbrücken, die vom nicht elektrifizierten Zugverkehr, vom Straßenverkehr und von Fußgängern genutzt werden, an diesem Morgen um 04.17 Uhr aus taktischen Gründen sprengen. Doch schon anderthalb Wochen danach ist die von der deutschen Besatzungsmacht errichtete Behelfsbrücke fertig. Mitte 1941 baut die Wehrmacht die aus den Vorkriegsjahren stammende Eisenbahn- und Straßenbrücke wieder auf, mit, wie sich später zeigen soll, verheerenden Folgen für die etwa 14 000 in der Stadt verbliebenen Venloer Bürger. Von Freitag, dem 13. Oktober, bis Sonntag, dem 19. November 1944, bombardieren nämlich Piloten der Royal Air Force 13-mal vergeblich die

Tajiri’s Sentinels functioning as watchful guardians over the city are a stone’s throw from a number of spots in Venlo and Blerick that carry a heavy historical burden. Earlier I pointed out that many separate histories converge in the art project the Sentinels. Today in 2007 it is of the utmost importance to realise that in the Second World War the Maasbridges, the vital connection between Venlo and Blerick, were blown up twice with serious dramatic consequences for the people living on both sides of the river. Prompted by the German invasion on 10th May 1940, at 04.17 hours the same morning the more than two hundred meters long cast-iron Maasbridges, used for non-electrified train and road traffic and pedestrians, and resting on three starlings, are blown into the sky by the Dutch army for tactical reasons. However, already ten days later the German occupiers have a temporary bridge at their disposal. In mid-1941 the German army has managed to repair the pre-war rail and road bridge, with as will become apparent later on disastrous consequences for the roughly fourteen thousand inhabitants of Venlo still living there. For between Friday 13th October and Sunday 19th November 1944 pilots from the Royal Air Force carry out thirteen unsuccessful bombing raids on the strategically important Maasbridges between Venlo and Blerick. With hundreds of casualties, dead and wounded, for result, especially in the

39

40

gewonden. Op zaterdag 25 november blazen de Duitse troepen om strategische redenen twee brugpijlers en alle overspanningen op. Daarmee wordt de Maas plotsklaps frontlinie. Er volgt een maandenlange, brugloze periode. Blerick, dat aan de waterkant door de Duitsers deels bewust is opgeblazen, wordt bevrijd op 3 december 1944. Venlo daarentegen pas op 1 maart 1945. Maandenlang ligt de stad, waar normaliter veertigduizend mensen wonen, onder zwaar granaatvuur. De beschietingen zorgen wederom voor ongelooflijk veel menselijk leed én een onbeschrijflijke, materiële ravage. Op de dag van de bevrijding, die nota bene uit het Oosten komt, is de stad, bij wijze van spreken, zwaar verwond. De niet geëvacueerde inwoners zijn vrijwel zonder uitzondering doodmoe en volledig uitgeput. Na de bevrijding herstellen de Engelsen de oeververbindingen tussen Blerick en Venlo. Op 5 april 1957 wordt, op een verderop gelegen locatie, een nieuwe 220 meter lange verkeersbrug in gebruik genomen, die inmiddels al vijftig jaar dienst doet. Op deze brug staan nu Tajiri’s Wachters.

strategisch wichtigen Maasbrücken zwischen Venlo und Blerick. Dabei fallen, vor allem in den am Fluss gelegenen Stadtteilen, Hunderte Tote und Verletzte. Am Samstag, dem 25. November, sprengen die deutschen Truppen aus strategischen Gründen zwei Brückenpfeiler und die gesamte Überspannung. Damit wird die Maas mit einemmal zur Frontlinie. Es folgt eine mehrere Monate lange brückenlose Periode. Blerick, das teilweise an der zum Fluss hin gelegenen Seite von den Deutschen bewusst gesprengt worden ist, wird am 3. Dezember 1944 befreit, Venlo hingegen erst am 1. März 1945. Monatelang liegt die Stadt, in der normalerweise 40 000 Menschen leben, unter schwerem Artilleriebeschuss. Die Folge sind unvorstellbares menschliches Leid und unbeschreibliche Sachschäden. Am Tag der Befreiung, die wohlgemerkt aus dem Osten kommt, ist die Stadt gleichsam schwer verletzt. Die nicht evakuierten Einwohner sind nahezu ausnahmslos todmüde und völlig erschöpft. Nach der Befreiung bauen die Engländer die Uferverbindungen zwischen Blerick und Venlo wieder auf. Am 5. April 1957 wird – unweit des ersten Standortes – eine neue, 220 m lange Straßenbrücke der Öffentlichkeit übergeben, die mittlerweile seit 50 Jahren in Betrieb ist. Auf dieser Brücke stehen nun Tajiris Wächter.

town’s western quarters. On Saturday November 25th the German troops for strategic reasons blow up two of the starlings and all the spans. By so doing the Maas all of a sudden has become the front line. What follows is a period of months without a bridge. Blerick, parts of which were blown up deliberately by the Germans, is liberated on December 3rd 1944. Venlo, however, not before March 1st 1945. For months on end the town that normally houses forty thousand people is subjected to heavy shellfire. Again the shelling is causing unbelievable human suffering as well as an indescribable material ravage. On the day of its liberation, which is coming from the East of all places, the town has in a manner of speaking become a serious casualty. The non-evacuated inhabitants are almost without exception dead tired and completely exhausted. After the liberation the British manage to repair the cross-river connections between Venlo and Blerick within days. On April 5th 1957 on a different location a new 220 meters long road bridge is opened for use, which sofar has done service already for more than fifty years. Today on this bridge Tajiri’s Sentinels have found their place.

Een universeel statement

Ein universales Statement

A universal statement

Bij de letterlijk en figuurlijk indrukwekkende Wachters van Shinkichi Tajiri vloeien de afzonderlijke geschiedenissen van continenten, landen, steden en mensen op speciale wijze samen en worden – zoals ook subtiel wordt gesuggereerd in het citaat uit David Gutersons roman Snow falling on cedars dat boven dit artikel staat – ad ultimo één. Op de Maasbrug tussen Venlo en Blerick staat, met dank aan de humane, mondiaal denkende maker, de vooruitziende opdrachtgevers, de gemeente én niet te vergeten de sponsoren, vanaf 2007 een visueel volstrekt uniek, tijdloos en universeel statement tegen strijd en oorlog.

In Shinkichi Tajiris in wörtlicher und übertragener Bedeutung beeindruckenden Wächtern fließt die jeweilige Geschichte einzelner Kontinente, Länder, Städte und Menschen auf besondere Weise zusammen und verschmilzt – wie in dem diesem Artikel vorangestellten Zitat aus David Gutersons Roman Schnee, der auf Zedern fällt subtil angedeutet wird – ad ultimo zu einem Ganzen. Auf der Maasbrücke zwischen Venlo und Blerick steht – und das haben wir seinem humanen, global denkenden Schöpfer, den vorausschauenden Auftraggebern, der Stadt Venlo und nicht zu vergessen den Sponsoren zu verdanken – seit 2007 ein visuell absolut einzigartiges, zeitloses und universales Statement gegen Kampf und Krieg.

In the both literally and figuratively speaking impressive Sentinels by Shinkichi Tajiri in a special way the separate histories of continents, countries, cities, and people are converging, and—as aptly and subtly suggested in the quote from David Guterson’s novel Snow falling on cedars at the beginning of this article, are ad ultimo becoming one. From 2007 on the Maasbridge between Venlo and Blerick, thanks to its humanist and globalist creator and visionary patrons, the municipality and last but not least its sponsors, stands a visually absolutely unique, timeless and universal statement against violence and war.

Rick Vercauteren Direktor des Museums van Bommel van Dam

Rick Vercauteren Directeur Museum van Bommel van Dam

Zitate [1] David Guterson, Snow falling on cedars, 1995 (dt. Ausgabe 1995, Berlin-Verlag) [2] Jo van der Velden in einem Gespräch mit dem Verfasser am 9. Februar 2007. [3] P eter Freij in einem Gespräch mit dem Verfasser am 12. Februar 2007. [4] - [10] Shinkichi Tajiri in Interviews mit dem Verfasser am 2. Oktober 2006 sowie am 30. Januar und 15. Februar 2007.

Quotes [1] David Guterson, Snow falling on cedars, 1995. [2] Jo van der Velden in a conversation with the author on 9th February 2007. [3] Peter Freij in a conversation with the author on 12th February 2007. [4] to [10] Shinkichi Tajiri in conversations with the author on 2nd October 2006, 30th January as well as on 15th February 2007.

Rick Vercauteren Directeur Museum van Bommel van Dam

Citaten [1] David Guterson, Snow falling on cedars, 1995 [2] Jo van der Velden in gesprek met de auteur op 9 februari 2007 [3] Peter Freij in gesprek met de auteur op 12 februari 2007 [4] t/m [10] Shinkichi Tajiri in vraaggesprekken met de auteur op respectievelijk 2 oktober 2006, 30 januari én 15 februari 2007.

41

Biografie

42

1923 Geboren op 7 december, in Watts, Los Angeles, uit Japanse ouders: Ryukichi Tajiri (1877-1939) en Fuyo Kikuta (1896-1972), die in 1906, resp. 1913 naar de Verenigde Staten emigreerden. Zij krijgen zeven kinderen, waarvan Shinkichi het vijfde is. 1936 Verhuizing naar San Diego. 1939 Op 18 april overlijdt zijn vader. 1940 Krijgt les van de beeldhouwer Donal Hord. 1941 Op 7 december voert het Japanse leger een aanval op de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor uit. 1942 19 februari: president F. D. Roosevelt tekent Executive Order 9066 waardoor 120.000 Japans-Amerikanen, Issei en Nisei worden geëvacueerd en in concentratie-kampen gevangen gezet. In mei internering in de paardenstallen van het Assembly Center Santa Anita Racetrack. In september internering in het Poston Relocation Camp in Arizona, Colorado River lndian Reservation. 1943 Vrijwillige aanmelding voor Japans-Amerikaans bataljon, militaire training 1944 In mei vertrek 442 Regimental Combat Team naar Italië. 9 juli: gewond bij aanval op Castellina: van juli december opname in hospitaal in Rome. 1945 Stationed in Marseille. Nancy, Reims, Heidelberg naar Seckenheim. 1946 9 januari: na demobilisatie, vertrek naar Chicago, naar zijn moeder en zuster; heeft baantje in Japanse antiquiteitenwinkel. 1947 Volgt vanaf september met geld van G.I. Bill een jaar cursus op het Art Institute of Chicago. 1948 Vertrek uit Verenigde Staten. 28 September 1948: aankomst in Le Havre, Frankrijk. Volgt van oktober 1948 tot november 1949 lessen bij Ossip Zadkine, Parijs. Ontwerpt eerste uit een levenslange serie sculpturen van Krijgers en Schildwachten. 1949 Volgt van september 1949 tot september 1950 lessen bij Fernand Léger, Parijs. Werkt in voormalig koetshuis in de rue d’Odessa (Montparnasse), Parijs. Medeoprichter van Galerie Huit voor Amerikaanse kunstenaars. Volgt van september 1950- ’51 lessen aan de Académie de la Grande Chaumière. 1951 25 mei: trouwt met Denise Martin. De toelage van de G.I. Bill stopt; reist naar Duitsland en heeft van december 1951 tot november 1952 baan als docent op de Werkkunstschule in Wuppertal en als ontwerper op de Rasch Tapijtfabriek in Bramsche.

1952 Heeft een atelier in de Impasse Ronsin aan de rue Vaugirard, waar o.a. Constantin Brancusi, Jean Tinguely & Eva Aeppli werken. 1953 Geeft lessen in lassen: ontmoet Arnhemse beeldhouwster Ferdi Jansen. Gaat met haar samenwonen in Sucy-en-Brie, een buitenwijk in Parijs. Eerste prijs Internationale Tentoonstelling voor Behangpapier, Darmstadt. 1954 Betrekt met Ferdi Jansen ruimte in rue Vercingétorix en maken samen lange reizen op een Triumph 650 door Spanje, Noord-Afrika, België, Holland, Oostenrijk en Italië. Op 13 mei scheiding van Denise Martin. 1955 Start filmexperimenten met 16 mm. camera: The Vipers, Ferdi, Mad Nest. Wint met The Vipers ‘Gouden Leeuw’ op het Amateur Festival van Cannes voor het beste gebruik van filmtaal. 1956 Shinkichi en Ferdi verhuizen in september naar Amsterdam, wonen aan de Oude Zijds Achterburgwal nr. 151. 1957 In januari trouwen Shinkichi en Ferdi in het Amsterdamse stadhuis. 6 juni: geboorte van dochter Giotta Fuyo Tajiri. Ontwikkelt ‘molar brick’-techniek voor het maken van mallen en gieten van brons. 1958 Betrekken woning en atelier in Valkenburgerstraat 150152. Begint serie ‘drippings’. 1959 Ontvangt toelage van de Wm en Noma Copley Foundation voor beeldhouwkunst. 25 april: geboorte van tweede dochter Ryu Vinci Tajiri. 1960 Ontvangt toelage van The John Hay Whitney Foundation. Maakt films op 8 mm. van atelier aan Valkenburgerstraat, fietsen in Amsterdam (Bikes) en van beide dochters. 1961 Sculptuur bij AKD-fontein op Gelerijdersplein in Arnhem. 1962 Verhuizing naar kasteel Scheres, Baarlo (Noord-Limburg). 1963 Solo-expositie in Tokyo, verblijf van zes weken in Japan, neemt deel aan de Biënnale an Tokyo. Ontvangt Mainichi Shibum Prijs voor beeldhouwkunst. 1964 Karl Kleimann uit Dortmund en Isamu Kanamori uit Tokyo worden assistent in het eigen atelier op kasteel Scheres. Verblijft met gezin en assistenten in Minneapolis, VS, na aanvaarding van gastdocentschap voor een jaar aan Art Institute of Minneapolis.

1965 Monumentale sculptuur voor de stad St. Paul (VS). Reist met gezin en assistenten door VS en Mexico 1966 Na terugkeer in Nederland begint serie monumentale Machines. 1967 Begin van een lange serie Knopen in verschillende materialen en formaten 1969 Op 2 januari overlijdt Ferdi Jansen. Ontwerpt en drukt een herdenkingsboek over haar leven en werk met bijdragen van vrienden. Aankoop van beeld door de Nelson RockefelIer Collection. Aanstelling als professor aan de Staatliche Hochschule für Bildende Künste in Berlijn op voorspraak van de studenten. 1970 Suzanne van der Capellen komt op kasteel Scheres wonen. Eerste prijs op het eerste Wet Dream Film Festival in Amsterdam met ‘Bodil Joensen, A Summer Day’. Maakt gedurende drie jaar grote serie interviews met kunstenaars en reportages met videopack. Ontwerpt ‘Forum’, een ontmoetingsplaats in Amsterdam. 1971 Deelname aan ‘Sonsbeek buiten de perken’, Arnhem met video project X-Lax. Publicatie van zelf gedrukt boek The Wall, Die Mauer, Le Mur met 660 foto’s van de gehele Berlijnse Muur in Berlijn 1972 Voor tweede maal Gastdocent aan Minneapolis College of Art and Design. 1973 Begint aan grote serie van meer dan duizend daguerreotypes, afdrukken van eigentijdse foto’s op zilverplaten. 1975 Plaatst Knoop voor Meeting point op luchthaven Schiphol. Experimenteert met stereoscopische fotografie. 1976 27 september: trouwt met Suzanne van der Capellen. 101 daguerreotypes worden getoond tijdens een reizende tentoonstelling ‘Spiegels met herinneringen’ in Nederland en Duitsland, o.a. in het Stedelijk Museum, Amsterdam, Berlijn, Bonn, Eindhoven, Otterlo en Düsseldorf 1979 Grote sculptuur voor DAF. 1981 Monumentale Friendship Knot geplaatst in ‘Little Tokyo’ in Los Angeles, VS 1984 Monumentale Knoop voor NOB-gebouw 1986 Reist met 16 studenten door China, ontmoetingen en exposities in kunstacademies.

Selectie van collecties

Shinkichi Tajiri Zelfportret, 12 maart 2007

1988 Maakt tekeningen van knopen op Amiga-computer. 1989 Exposeert serie knopen gemaakt van handgeschept papier, o.a. in Berlijn Monumentale Knoop voor het belastingkantoor in Maastricht. Gaat na twintig jaar docentschap met pensioen. 1991 Pubicatie van monografie Shinkichi Tajiri, beeldhouwer / sculptor door SDU. Publicatie van de genealogie van de familie Tajiri door ABP, Heerlen. Plaatsing van monumentale Knoop bij Paleis Noordeinde, Den Haag. 1992 Solo-expositie met fotowerken in het Fotomuseum van Antwerpen. 29 mei: benoemd tot Officier in de orde van OranjeNassau. 1993 Publicatie van ‘Autobiografische aantekeningen’ en expositie in Museum van Bommel van Dam, Venlo. 1994 Begint serie films op digitale filmcamera, maakt compilatiefilms op computer. 1995 Ontwerpt Zen-tuin ‘Karesansui’ voor Cobra Museum , Amstelveen. 1996 Begint serie van Ronins, n.a.v. Japanse verhaal van de 47 Ronin. 1997 Bronzen beeld Wachter (uit serie Ronins) geplaatst bij ministerie van Defensie, Den Haag, n.a.v. afschaffing dienstplicht. Tajiri’s Japanse context wordt belicht in expositie in Cobra Museum voor Moderne Kunst, Amstelveen, met publicatie van catalogus ‘Tajiri, stille dynamiek en eenheid in pluriformiteit’. 1998 Expositie ‘Dialogue’ met werk van Tajiri, Pedersen en Alfelt in Herning, Denemarken. 2001 Retrospectieve tentoonstelling in Bremen, GerhardMarcks Haus. 2002 Publicatie van ‘9, rue d’Odessa’ door ABP/Heerlen met teksten van bevriende kustenaars en kunstcritici/ historici. 2003 7 december: t.g.v. 80e verjaardag opent retrospectieve tentoonstelling in Museum Het Valkhof te Nijmegen ‘Tajiri- snelheid, erotiek en geweld’. 2007 Onthulling van de vier Wachters van Shinkichi Tajiri door Koningin Beatrix op de Maasbrug te Venlo, 2 mei 2007

ABN AMRO Bank, Zwolle, NL ABP, Heerlen, NL AKU, Arnhem, NL Berlinsche Galerie, Berlin, DE Bonnefanten Museum, Maastricht, NL Centraal Museum, Utrecht, NL City of Amsterdam (noord), NL City of Baarlo/Maasbree, NL City of Bergen, (Lb), NL City of Breda, NL City of Bruyeres, FR City of Drachten, NL City of Los Angeles, ‘Little Tokyo’, USA City of Kerkrade, NL City of Meerssen, NL City of Venlo, NL City of Wolsztyn, Poland Cobra Museum, Amstelveen, NL DAF, Eindhoven, NL ‘Daytons’, St Paul, Minn. USA DSM, Heerlen, NL Konsthallen, Lund, Sweden Librije Hedendaagse Kunst, Zwolle, NL Louisiana Museum, Humlebaek, DK Metropolitan Museum, NY, USA Middelheim Park, Antwerp, BE Ministry of Defence, Den Haag, NL Museum Beelden aan Zee, Scheveningen, NL Museum Boymans-van Beuningen, Rotterdam, NL Museum Carl-Henning Pedersen & Else Alfelt, Herning, DK Museum Von der Heydt, Wuppertal, DE Museum Het Valkhof, Nijmegen, NL Museum Kroller-Muller, Otterlo, NL Museum Fukuoka, Japan Museum of Modern Art, NY, USA Museum of Modern Art, Paris, FR Museum Modern Art, Stockholm, Sweden Museum Monumental Art, Malmö, Sweden Museum Open Air, Hakone, Japan Museum van Bommel van Dam, Venlo, NL Nelson Rockfeller Estate, NY, USA NOB, Hilversum, NL Palais Noordeinde, Den Haag Rabobank, Rotterdam NL Schiphol Airport, Schiphol, NL

Shell International, Den Haag, NL Stedelijk Museum, Amsterdam, NL Suiker Unie, Breda, NL Tax Offices, Maastricht, NL University of Antwerpen

Awards en Prijzen  ste prijs Internationale behang tentoonstelling, Darmstadt, DE 1 ‘Lion d’Or’ voor de film ‘Vipers’, Cannes, FR Sculpture Grant, Wm & Noma Copley Foundation, NY, VS Grant from the John Hay Whitney Foundation, NY, VS Mainichi Shinbum Sculpture Prijs, Toyko Biënnale, Japan Gouden medaille, Biënnale van San Marino, Italy Grand Prix, 1st Wet Dream Film Festival, Amsterdam, NL Sleutel van de Stad Los Angeles, VS Officier in de Orde van Oranje-Nassau, NL Ereburgerschap, Bruyeres, FR Lid van de Koninklijke Akademie van België 2005 Ereburgerschap, Baarlo, NL

Selectie van solotentoonstellingen

44

1951 Galerie Parnass, Wuppertal (Duitsland) 1953 Rotterdam. ’t Venster 1958 Rotterdamse Kunstkring 1958 Galerie Lucien Durand, Parijs (Frankrijk) 1959 Steendrukkerij de Jong & Co, Hilversum 1960 Stedelijk Museum, Amsterdam Centre Culture! Americain, Parijs (Frankrijk) 1961 Gemeentemuseum, Arnhem 1962 Galleria Odyssia, Rome (Italië) 1963 Tokio Gallery, Tokyo (Japan) 1964 Konsthallen Lund (Zweden) Konsthallen Göteborg (Zweden) Louisana Museum, Humlebaek (Zweden) Hamilton galleries, Londen (Engeland) Galerie 20, Arnhem André Emmerich Gallery, New York (VS) American Art Gallery, Kopenhagen (Denemarken) 1965 Galerie Moderne, Sibeborg (Denemarken) Art Institute of Minneapolis, Minneapolis (VS) 1966 Court Gallery, Kopenhagen (Denemarken) 1967 Stedelijk Museum, Amsterdam Galerie Krikhaar, Amsterdam Galerie Léger, Göteborg (Zweden) Hamilton galleries, Londen (Engeland) 1968 Palais des Beaux Arts, Brussel (België) Economische Hogeschool, Tilburg Van der Heydt Museum, Wuppertal (Duitsland) Court Gallery, Copenhagen (Denemarken) Galerie Krikhaar, Amsterdam Contact Wunstorf, Wunstorf (Duitsland) 1970 Raadhuis, Heerlen 1971 Galerie Judith Weingarten, Amsterdam Scandinavische reizende tentoonstelling 1971-1973 Konsthallen Lund, Lund (Zweden) Norrköping Museum, Norrköping (Zweden) 1972 Sondertalje Konsthall, Sondertalje (Zweden) Västerbotten Museum, Umea (Zweden) Amos Andersonis Taideomuseo, Helsinki (Finland) Kunstnernes Hus, Oslo (Noorwegen) Stadhuis Sophiehölm, Sophiehölm (Denemarken) Ärhus Museum, Arhus (Denemarken) 1974 Museum Boijmans-Van Beuningen, Rotterdam Bonnefantenmuseum, Maastrieht 1975 Galerie NouveIles Images, Den Haag

1976 Stedelijk Museum, Amsterdam Spiegels met herinneringen. 101 daguerreotypieën van Tajiri 1977 reizende tentoonsteling Spiegel mit Erinnerungen Shinkichi Tajiris, wiederentdeckung der Daguerreotypie Künstlerhaus Bethanien, Berlijn (Duitsland) Rheinisches Landesmuseum, Bonn (Duitsland) Van Abbemuseum, Eindhoven Städtische Kunsthalle. Düsseldorf (Duitsland) Münchner Stadtmuseum, München (Duitsland) 1978 Kunstschau im Paula-Modersohn-Becker- Haus der Böttcherstrasse, Bremen (Duitsland) Rijksmuseum Krö1Ier-Müller, Otterlo 1979-80 Stedelijk Museum, Amsterdam Stereoscopie views by Tajiri 1980 Rijksmuseum KrölIer-Müller, Otterlo Double Exposure, Stereoscopie views by Tajiri KünstIerhaus Bethanien, Berlijn (Duitsland) Doppelt belichtet, Stereoscopie views by Tajiri 1983 Galerie Collection d’Art, Amsterdam Kritzraedthuis, Sittard 1985-86 Bonnefantenmuseum, Maastricht Fotografische werken van Tajiri 1986 Galerie Paule Pia, Antwerpen (België) 1987 Galerie ArtLine, Den Haag Paper Knots and String Drawings 1988 Cobra Gallery, Eindhoven 1989 Galerie Nalepa, Berlijn (Duitsland) Shinkichi Tajiri, Photographische Arbeiten 1974-1984 1989 Galerie Artline, Den Haag 1989 Galerie Horst Dietrich, Berlijn (Duitsland) Shinkichi, Knots for Meditation 1991 ABP, Heerlen Tajiris (met Ferdi, Giotta, Ryu) Bonnefantenmuseum, Maastricht Warriors and other Sculptures, 1952-58 1992 Museum voor Fotographie, Antwerpen (België) Photography Reexplored 1993 Museum van Bommel van Dam, Venlo Tajiri, retrospectief 1995 Librije hedendaagse Kunst, Broerenkerk, Zwolle 1997 Cobra Museum voor Moderne Kunst, Amstelveen Tajiri, stille dynamiek en eenvoud in pluriformiteit 2000 Museum van Bommel van Dam, Venlo 2001 Gerhard Marcks-Haus, Bremen (Duitsland) 2002 ABP, Heerlen Fotokabinetten, Gemeentemuseum Den Haag De Muur 2003-04 Museum Het Valkhof, Nijmegen Tajiri. Snelheid, erotiek en geweld, 2007 Museum van Bommel van Dam, Venlo De Wachters

Selectie van groepstentoonstellingen

1948 1949 1949 1950 1951 1951 1951 1951 1952 1953 1953 1954 1954 1954 1955 1955 1955 1956 1957 1957 1957 1957 1958 1958 1958 1958-59 1958 1959 1959

Art Institute of Chicago, Chicago (VS) Salon des lndèpendants, Parijs (Frankrijk) Stedelijk Museum, Amsterdam Exposition International d’ Art Experimental Galerie Colerte Allendy, Parijs (Frankrijk) Tajiri et Doucet Salon de Mai, Parijs (Frankrijk) Salon de la jeune Peinture, Parijs (Frankrijk) Salon de la jeune Sculpture, Parijs (Frankrijk) Jardin des Tuileries, Parijs (Frankrijk) Palais des Beallx Arts, Luik (België) Darmstadt (Duitsland) International wallpaperexhibition, Tajiri first prize Kunsthandel Martinet, Amsterdam Galerie Facchetti. Parijs (Frankrijk) Salon d’ Octobre, Parijs (Frankrijk) University Illinois (VS) American Artists Galerie Colette Allendy, Parijs (Frankrijk) Musellm Osnabrück, Osnabrück (Dllitsland) Saarlandmllseum, Saarbrücken (Duitsland) Galerie Beaune, Parijs (Frankrijk) Stedelijk Museum, Amsterdam Phases Waaggebouw, Almelo Sculptuur uit Heden en Verleden Museum Hofwijk, Voorburg Wessel Couzijn, Shinkichi Tajiri, Carel Visser Museum Boijmans-van Beuningen, Rotterdam Nederlandse beeldhouwkunst Park Sonsbeek, Arnhem 4e Internationale Beeldententoonstelling Group ’53, Düsseldorf (Duitsland) Carnegie International, Pittsburgh (VS) December / Januari Arts Council, Londen (Engeland) Trends in Contemporary Dutch Art Rijksmuseum Twenthe, Enschede Facetten van de Hedendaagse Beeldende Kunst Museum Fridericianum, KasseI (Duitsland) Documenta II Mei - September Park Middelheim, Antwerpen (België) 5e Biennale voor Beeldhouwkunst

1959 Stedelijk Museum, Amsterdam Leven met beelden 1959 Stedelijk Museum, Amsterdam 50 jaar verkenningen 1959 Prinsenhof, Delft Contour ’59 1960 Grosvenor Gallery, Londen (Engeland) Sculpture of the 20th century 1960 Museum Boijmans-van Beuningen, Rotterdam FIoriade 1960 Palais des Beaux Arts, Charleroi (België) L’Art Hollandais après la guerre 1960 Kunstzaal Orez, Den Haag 1960-61 Stedelijk Museum, Amsterdam Beelden in ’t Heden 1961 Carnegie lnstitute, Pittsburgh (VS) International Exhibition of Contemporary Painting and Sculpture 1961 Museum of Modern Art, New York (VS) The Art of Assemblage 1961 April - Mei New London Gallery, Londen (Engeland) Ten sculptors 1961 Park Middelheim, Antwerpen (België) 6e Biennale Middelheim 1961 Galerie Blanche, Stockholm (Zweden) Tajiri and Lucebert 1961 Stedelijk Museum, Amsterdam IIIme Salon de Mai 1961 Stedelijk Museum, Amsterdam Bewogen Beweging 1961 Stedelijk Museum, Amsterdam Kunst van Heden 1961 S.D.S. Hallen, Malmö (Zweden) Seattle (VS) World-Fair-Art since 1950 1962 Nederlands Paviljoen, Venetië (Italië) 31e Biennale, Wagemaker and Tajiri 1962 Museum Boijmans - van Beuningen, Rotterdam Nederlanders verzamelen hedendaagse kunst 1963 Biennale, Tokyo (Japan) Mainichi-prize Gemeentemuseum, Arnhem Beeldhouwkunst 1813-1963 in Nederland 1963 Stedelijk Museum, Amsterdam 150 jaar Nederlandse kunst 1964 Museum Fridericianum, Kassel (Duitsland) Dokumenta III 1964 Paleis voor Schone Kunsten, Brussel (België) 12 Beeldhouwers uit Nederland 1965 Vondel park, Amsterdam Sculptuur in Amsterdam 1966 Park Sonsbeek, Arnhem 5e Internationale beeldententoonstelling 1966 Museum Boijmans-van Beuningen, Rotterdam Cobra 1967 Cultureel Centrum, Venlo ‘SF’ (Tajiri, Ferdi, Couzijn and Perlmutter) 1967 Montreal (Canada), Expo 67

1968 Technische Hogeschool, Eindhoven 2 paren, 4 beeldhouwers (Tajiri, Ferdi, Couzijn, Perlmutter) 1968 Museum Fridericianum, Kassel (Duitsland) Documenta IV 1968 Kunstverein, Düsseldorf (Duitsland) Science fiction 1968 Städtische Kunsthalle, Recklinghausen (Duitsland) Reiche des Phantastischen 1969 Museum of Modern Art, New York (VS) Nelson Rockfieller Collection 1969 Tokyo (Japan) Biennale 1969 Kunsthalle, Basel (Zwitserland) Tajiri. Lucebert and Appel 1969 Centraal Museum, Utrecht Nederlands beeldhouwkunst ’64/’69 1969 Städtische Kunstgalerie, Bochum (Duitsland) Profile IX, Niederländische Kunst heute 1970 Van Abbemuseum, Eindhoven Tajiri en Ferdi 1970 De Vaart, Hilversum Tajiri en Ferdi 1970 Nederlands Congresgebouw, Den Haag Dutch Art 1970 Osaka (Japan) World Expo 1970 Carnegie International, Pittsburgh (VS) 1971 Park Sonsbeek, Arnhem Sonsbeek buiten de perken 1972 Palais des Beaux Arts, Brussel (België) Kunst uit Holland 1972 Staatsmuseum voor Moderne Kunst, Tokyo (Japan) Japanse kunstenaars in Europa 1973 Kunststichting, Rotterdam Video 1978 Galerie Fiolet, Amsterdam Tajiri-types 1978 Stedelijk Museum, Amsterdam Fotografie in Nederland 1940-75 1980 DAAD Galerie, Berlijn (Duitsland) Klasse Tajiri 1982 Musée des Beaux Arts Modernes, Parijs (Frankrijk) Cobra 1982 Visual Studie Workshop, Rochester (VS) Seeing Double 1983 Nijmeegs Museum Commanderie van Sint Jan, Nijmegen Zien en gezien worden 1983 Museum Fodor, Amsterdam Nederlandse beeldhouwkunst 1945-1960 1984 Kunstcentrum Limburg, Maastricht 31 x Fotografisch 1984 Centre National des Arts Plastiques, Parijs (Frankrijk) L’art à Paris 1984 Museo de Arte Contemperano, Caracas (Venezuela)

1985 Münchner Stadtmuseum, München (Duitsland) Das Aktfoto 1986 Hara Museum of Contemporary Art, Tokyo (Japan) Cobra 1986 Amerikahaus, Berlijn (Duitsland) Cobra 1987 NGBK, Berlijn (Duitsland) Berlin von aussen 1987 Istituto Universitario Olandese, Florence (Italië) Cobra 1987 Galerie Christofer Weber, Berlijn (Duitsland) Klasse Tajiri 1988 Gemeentemuseum, Roermond De kunstenaar en zijn Kollektie 1988 De Nieuwe Kerk, Amsterdam Cobra, 40 jaar later 1989 Hochschule der Künste, Berlijn (Duitsland) Tajiri-students-multi-media-maiI-art-exhibition 1989 Berlinische Galerie, Berlijn (Duitsland) Photographie als Kunst 1989 Museum für Kunst und Kulturgeschichte, Dortmund (Duitsland) Inszenierte Wirklichkeit 1989 Saint Louis Gallery of Contemporary Art, Chicago (VS) Papierkunst, Contemporary Papermakerds from Germany 2000 Museum Carl-Henning Pedersen & Else Melt, Herning (Denemarken) Dialogue, Shinkichi Tajiri, Carl-Henning Pedersen, Else Afelt 2001 Cobra Museum voor Moderne Kunst, Amstelveen - Tajiri & Family 2003 Nederlands Instituut voor Mediakunst, Amsterdam Videokunst in Nederland De Balie experimentele films 2003 Hermitage, St. Petersburg (Rusland) Cobra-tentoonstelling. Cobra Museum, Amstelveen Cobra-tentoonstelling.

45

Quotes van de sponsoren

46

Gemeente Venlo

‘De gemeente Venlo hoopt dat de diepe filosofische gedachte achter de Wachters van Tajiri – gemeenschappen vrijwaren van geweld en oorlog – werkelijk vruchtbaar zal zijn. Dat mensen uit binnen- en buitenland lang mogen genieten van de schitterende sculpturen - in vreedzame tijden.’

Océ

‘Beyond the Ordinary’

Rabobank Venlo

‘Rabobank Venlo e.o. wil graag betrokken zijn bij de woon- en leefomgeving van haar klanten. Hoe kunnen we dit beter in beeld brengen?’

Seacon Logistics

‘Een brug verbindt mensen, steden, landen. Als logistieke dienstverlener werkt Seacon Logistics wereldwijd vanuit de logistieke hotspot Venlo met als slogan ‘Seacon Logistics for a smaller world’. Shinkichi Tajiri verbindt met dit geweldige project niet alleen de Regio Venlo, het zakenleven en de samenleving maar smeedt hierdoor ook diverse culturen tezamen. Beelden op de brug - een uniek project voor een unieke regio!’

Woningstichting Venlo-Blerick

‘2007 – Woningstichting Venlo-Blerick bouwt 100 jaar voor iedereen in Venlo en Blerick; 2007 – Tajiri’s Wachters staan vanaf nu op de bruggenhoofden voor behoud en vooruitgang van Venlo en Blerick.’

Antares Woonservice

‘Zoals de Ronin waken over Venlo, waakt Antares Woonservice over de leefbaarheid van Venlo. De brugwachters van Tajiri geven dit waken symbolisch weer.’

Van Nieuwenhuizen-Jongen BV

‘De wachters van Shinkichi Tajiri staan standvast op hun robuuste sokkels, verankerd op de landhoofden van de brug. Aannemersbedrijf Van Nieuwenhuizen-Jongen BV heeft zich ook bewust al jaren verbonden met Venlo om van daaruit in nauwe samenwerking met gemeente en woningcorporaties mee te werken aan de ontwikkeling en realisatie van de diverse projecten in Venlo en haar regio.’

Scheuten

‘De Wachters slaan een ‘brug’ tussen scheppend en creatief vermogen, zij behoren bij Venlo zoals ook Scheuten met zijn innovatieve producten.’

Q Park Beheer

‘Deze unieke samenwerking geeft ons verbond weer met de stad Venlo. Deze waardige ontvangst in een levendig Venlo is een warm welkom voor onze klanten.’

Top-Care Health Services

‘Een duurzame, zichtbare en passende verankering van de wil van Top-Care Health Services, om onophoudelijk overtuigd te blijven van haar idealen.’

Essent Lighting

‘Bundeling van energie en kracht in de ‘Essentie van Licht’, voor iedereen toegankelijk.’

47

48

Verantwoording fotografie

Colofon

Stofomslag Egon Notermans, Zebra Foto Studios, Venlo (montage Wim van Groenendaal, Zebra Foto Studios, Venlo) 2/3/8/9 Egon Notermans, Zebra Foto Studios, Venlo 14 Library of Congress, Wachington D.C. 16 Library of Congress, Wachington D.C. 18 Straat fotograaf, Napels, Italie Library of Congress, Wachington D.C. 21 Xray VieCuri Hospital, Venlo Straatfotograaf 22 Sabine Weiss, Paris 22 Shinkichi Tajiri, Baarlo 24 Shinkichi Tajiri, Baarlo Stedelijk Museum, Amsterdam Bonnefantenmuseum, Maastricht 22 Shinkichi Tajiri, Baarlo 26 Shinkichi Tajiri, Baarlo 29 Shinkichi Tajiri, Baarlo 32 Egon Notermans, Zebra Foto Studios, Venlo 33 Shinkichi Tajiri, Baarlo 34 Shinkichi Tajiri, Baarlo 34 Kim Zwarts, Maastricht 36 Egon Notermans, Zebra Foto Studios, Venlo 37 Giotta Tajiri, Sjaak Simons 38 Gemeente Venlo Archief 42 Shinkichi Tajiri, Baarlo

Publicatie ‘De Wachters van Shinkichi Tajiri’ Eindredactie en tekst Rick Vercauteren Redactie Peter Freij, Giotta Fuyo Tajiri en Rick Vercauteren Vertaling Paul Graetz, Amsterdam, NL (Tekst Rick Vercauteren Nederlands/Engels) Thomas Hauth, Maasbree, NL (Tekst Rick Vercauteren Nederlands/Duits) Fotografie Shinkicki Tajiri, Baarlo, NL Zebra Fotostudios, Venlo, NL Ontwerp en opmaak Bureau van Gerven, Venlo, NL Druk vanGrinsven drukkers, Venlo, NL Met dank aan Hai Berden, Yvonne van Dijk, Peter Freij, Dré Heijnen, Frans Hermans, Paul Hermans, Arnold van Hoof, Eugène Janssen, Tjeu Kessels, Twan Mientjes †, Egon Notermans, Marc Receveur, Hans van Rooij, Giotta Fuyo Tajiri gemeente Venlo, Océ, Rabobank Venlo, Seacon Logistics, Woningstichting Venlo-Blerick, Antares Woonservice, Van Nieuwenhuizen-Jongen BV, Scheuten Foundation, Q-Park Beheer, Top-Care Health Services, Essent Lighting Deze publicatie is mogelijk gemaakt door De Stichting Tajiri Beelden Maasbrug Venlo en de gemeente Venlo ISBN …… Copyright 2007 gemeente Venlo, Venlo, NL Het is krachtens de Auteurswet niet toegestaan illustraties en teksten uit dit boek over te nemen zonder toestemming van de rechthebbenden.