De waarde van
DE DIGITALE HANDTEKENING
wij doen
Inhoudsopgave Hoofdstuk Paginanummer Inleiding 3 Wat is een handtekening
3
Belang 3 Op afstand
3
De elektronische handtekening
4
Waarde elektronische handtekening
5
In de praktijk
5
Samenvattend 7
Timing | DE WAARDE VAN DE DIGITALE HANDTEKENING
alfer de hollander
2
Inleiding
Een handtekening speelt in onze maatschappij een belangrijke rol. Simpel gezegd geven we met een handtekening onder een document aan, dat we bekend zijn met de inhoud van de tekst en dat we het ermee eens zijn. Door de razendsnelle digitale ontwikkelingen, worden transacties ook steeds vaker digitaal aangegaan. Dit
roept vragen op over de ondertekening en rechtsgeldigheid van digitale documenten. Met de digitale handtekening is het mogelijk om veilig digitaal te handelen.
Maar wat is nu precies een elektronische handtekening en heeft deze dezelfde rechtsgeldigheid als een hand-
geschreven handtekening? Dit whitepaper heeft als doel u te informeren over de waarde van een elektronische
handtekening. Hoe zit het wanneer zaken digitaal geregeld worden en hoe heeft de wetgever dit geprobeerd in goede banen te leiden?
Wat is een handtekening?
Een handtekening heeft in ons maatschappelijk verkeer twee functies: het vaststellen van de identiteit en de wil van de betreffende persoon. Door het zetten van een handtekening verklaart de persoon dat deze werkelijk de ondertekenende persoon is en dat wordt ingestemd met de inhoud van de tekst.
Belang
Om een overeenkomst tot stand te laten komen, is een handtekening eigenlijk niet vereist. Er hoeft ‘alleen’
sprake te zijn van aanbod en aanvaarding. De wet omschrijft dit in artikel 6:217 lid 1 van het Burgerlijk Wetboek: ‘Een overeenkomst komt tot stand door een aanbod en de aanvaarding daarvan.’ Een eenvoudig voorbeeld ter verduidelijking: Er wordt een stoel aangeboden voor een bedrag van € 50,- (aanbod). Als iemand deze stoel voor dat bedrag wenst te kopen en dat kenbaar maakt aan de verkopende partij (aanvaarding), dan is de - in dit geval koopovereenkomst - gesloten (tot stand gekomen). Arbeidsovereenkomst
Ditzelfde geldt voor een arbeidsovereenkomst. Wanneer een schriftelijke arbeidsovereenkomst ontbreekt, kan er toch sprake zijn van een arbeidsovereenkomst. In de wet is namelijk een ‘rechtsvermoeden van een arbeidsovereenkomst’ opgenomen (artikel 7:610a BW). Door dit rechtsvermoeden wordt aangenomen dat een werknemer
heeft gewerkt op basis van een arbeidsovereenkomst, wanneer een werknemer tegen beloning, gedurende tenminste drie maanden, wekelijks, dan wel gedurende minstens 20 uur per maand heeft gewerkt. Er is dan sprake van een arbeidsovereenkomst, zonder dat ook maar ergens een handtekening is geplaatst.
Op afstand
Hoewel er dus overeenkomsten tot stand kunnen komen zonder dat er schriftelijke afspraken zijn gemaakt,
worden de meeste overeenkomsten schriftelijk gesloten, in aanwezigheid van de bij de overeenkomst betrokken partijen. De partijen spreken elkaar persoonlijk, over de telefoon, via skype etc. Er bestaat geen onduidelijkheid over de identiteit van de partijen en de wil om tot het sluiten van de overeenkomst over te gaan. Aanbod en aanvaarding leveren dan ook meestal geen probleem op.
Het aantal overeenkomsten dat op afstand wordt gesloten - online - en dus zonder dat de partijen elkaar zien of zelfs maar te spreken krijgen, groeit echter enorm.
Bij overeenkomsten die worden gesloten tussen particulieren, via sites als Marktplaats, levert dat weinig problemen op. Het te verkopen artikel wordt op de daartoe bestemde website geplaatst en geïnteresseerden kunnen bieden. In veel gevallen wordt het artikel daarna door de koper opgehaald, waarbij direct de overeengekomen prijs wordt betaald en daarmee is de kous af.
Vindt verzending via de post plaats, dan zal vooraf of bij afgifte betaald moeten worden. Hier kunnen wel
Timing | DE WAARDE VAN DE DIGITALE HANDTEKENING
alfer de hollander
3
problemen ontstaan. Er wordt betaald maar niets verzonden, er wordt wel verzonden maar niets betaald, het artikel blijkt bij ontvangst tegen te vallen of is beschadigd en ga zo maar door. De bedragen die hier mee gepaard gaan zijn echter vaak gering, waardoor het niet lonend is om daarvoor naar de rechter te stappen.
Dit kan anders liggen bij zakelijk rechtsverkeer via internet, tussen bedrijven onderling en tussen bedrijven en particulieren. Om het handelen via internet verder te laten groeien, moet er bij het grote publiek en bij ondernemin-
gen voldoende vertrouwen bestaan. De lidstaten van de Europese Unie is daarom opgedragen om het sluiten van overeenkomsten langs digitale weg wettelijk te regelen. E-contracten
In Nederland heeft de wetgever hierin voorzien door in artikel 6:227a BW op te nemen dat overeenkomsten, die
wettelijk alleen in schriftelijke vorm tot stand mogen komen, ook digitaal gesloten kunnen worden. Hiervoor moet tenminste aan de volgende voorwaarden zijn voldaan: 1.
de overeenkomst moet raadpleegbaar zijn door partijen;
3.
het moment van totstandkoming van de overeenkomst moet met voldoende zekerheid kunnen worden
2.
de authenticiteit van de overeenkomst moet in voldoende mate gewaarborgd zijn;
vastgesteld; 4.
de identiteit van de partijen moet met voldoende zekerheid kunnen worden vastgesteld.
Niet alle overeenkomsten kunnen digitaal worden gesloten. Deze uitzondering geldt bijvoorbeeld voor overeen-
komsten inzake onroerende zaken (met uitzondering van huurrechten), overeenkomsten waar de wet de tussen-
komst voorschrijft van een rechter, een overheidsorgaan of een beroepsbeoefenaar die een publieke taak uitoefent (notaris) en overeenkomsten die onder het familierecht of erfrecht vallen.
De elektronische handtekening
De wetgever heeft bepaald dat voor het digitaal afsluiten van een overeenkomst de identiteit van beide partijen
met voldoende zekerheid moet kunnen worden vastgesteld. Op afstand de identiteit van een persoon vaststellen
is echter niet eenvoudig. Daarvoor kan worden teruggevallen op wat de wetgever heeft genoemd: de elektronische handtekening.
Wat is een elektronische handtekening?
Een elektronische handtekening is een elektronische variant van een handgeschreven handtekening. In de wet (artikel 3:15a e.v. BW) wordt een elektronische handtekening omschreven als ‘een handtekening die bestaat uit elektro-
nische gegevens die zijn vastgehecht aan of logisch geassocieerd met andere elektronische gegevens en die wordt gebruikt als middel voor authentificatie’.
Om betrouwbaarheid van de elektronische handtekening te kunnen garanderen, heeft de wetgever bepaald dat de elektronische handtekening: 1.
op unieke wijze aan de ondertekenaar is verbonden;
3.
tot stand komt met middelen die de ondertekenaar onder zijn uitsluitende controle kan houden;
2. 4.
5.
6.
het mogelijk maakt de ondertekenaar te identificeren;
op zodanige wijze aan het elektronisch bestand waarop zij betrekking heeft is verbonden, dat elke wijziging van de gegevens achteraf kan worden opgespoord; is gebaseerd op een gekwalificeerd certificaat;
is gegenereerd door een veilig middel voor het aanmaken van elektronische handtekeningen.
Timing | DE WAARDE VAN DE DIGITALE HANDTEKENING
alfer de hollander
4
Van de elektronische handtekening bestaan drie uitvoeringen: - gewone elektronische handtekening;
- geavanceerde elektronische handtekening;
- gekwalificeerde elektronische handtekening . Gewone elektronische handtekening
Een gewone elektronische handtekening is eenvoudig. Het is bijvoorbeeld een e-mailbericht waarin persoonsgegevens staan of een gescande handtekening. Maar ook het intoetsen van een pincode of wachtwoord is een gewone elektronische handtekening.
Geavanceerde elektronische handtekening
Wordt aan de eisen 1 tot en met 4 voldaan, dan is er volgens de wet sprake van een geavanceerde elektronische handtekening.
Gekwalificeerde elektronische handtekening
Een gekwalificeerde elektronische handtekening is een handtekening waarbij een gekwalificeerd certificaat is
gebruikt. Er zijn speciale instanties die deze certificaten uitgeven. De gekwalificeerde elektronische handtekening voldoet aan alle zes eisen die door de wetgever zijn gesteld.
Waarde elektronische handtekening
Alleen een gekwalificeerde elektronische handtekening voldoet aan alle wettelijke eisen en wordt daarmee ver-
moed voldoende betrouwbaar te zijn. Bewijsrechtelijk is een gekwalificeerde elektronische handtekening gelijk aan een handgeschreven handtekening. In de praktijk betekent dit dat de bij de overeenkomst betrokken partijen aan de overeenkomst gebonden zijn, tenzij het tegendeel wordt bewezen.
Wanneer de elektronische handtekening niet aan alle gestelde voorwaarden voldoet, dan moet degene die zich
beroept op de rechtsgevolgen van de handtekening, nog altijd bewijzen dat deze afkomstig is van degene die heeft ondertekend.
In de praktijk
Er zijn nog geen zaken gepubliceerd op www.rechtspraak.nl waarbij een elektronische handtekening gebruikt werd.
Er is wel op 13 december 2011 een illustratief arrest door het Gerechtshof Arnhem gewezen (vindplaats LJN:BU8236), over het op afstand ‘sluiten’ van een arbeidsovereenkomst en de rechtsgeldigheid en toepasselijkheid van het proeftijdbeding.
De werknemer in deze kwestie had gesolliciteerd en was als behandelcoördinator aangesteld. Dit werd als volgt per e-mail bevestigd:
“Hierbij bevestig ik, onder voorbehoud, uw benoeming als gedragswetenschapper bij de Behandelstaf Woodbrookers
met standplaats Kortehemmen met ingang van 1 februari 2011. Het betreft een aanstelling voor bepaalde tijd en wel tot en met 31 januari 2012 voor 16 uur gemiddeld per week, met inachtneming van een maand proeftijd. Het bruto
maandsalaris bij indiensttreding is vastgesteld op € 4.268,04 bruto per maand bij een 36-urige werkweek, zijnde salarisschaal 11 periodiek 12. Op dit dienstverband is van toepassing de collectieve arbeidsovereenkomst Jeugdzorg (verder te noemen CAO) zoals deze thans is vastgesteld, respectievelijk gedurende deze arbeidsovereenkomst zal worden
gewijzigd, welke CAO geacht wordt met deze overeenkomst een geheel uit te maken.Het voorbehoud heeft betrekking
op het aanleveren van de informatie, genoemd in de memo aanstellingsvoorwaarden en de uitslag van het antecedentenonderzoek. Indien na ontvangst hiervan geen bezwarende omstandigheden blijken, wordt u een arbeidsovereenkomst ter tekening voorgelegd.”
Timing | DE WAARDE VAN DE DIGITALE HANDTEKENING
alfer de hollander
5
Hoewel deze tekst op het eerste oog niet veel anders uitgelegd lijkt te kunnen worden en wel werd vastgesteld dat
sprake was van een arbeidsovereenkomst, was het Gerechtshof het niet met de werkgever eens dat ten aanzien van die arbeidsovereenkomst ook een proeftijd gold.
Het Gerechtshof overwoog dat het in ieder geval zo moet zijn dat: De werknemer tenminste een handtekening heeft gezet onder – al dan niet de arbeidsovereenkomst zelf – enig docu-
ment dat verwijst naar een regeling met de toepasselijkheid waarvan de werknemer instemt en waarin een proeftijdbeding vast en niet facultatief is opgenomen.
Daarvan was geen sprake. Het uiteindelijke oordeel van het Hof luidde dan ook dat geen proeftijd was overeen-
gekomen. Van een ontslag in de proeftijd kon dus evenmin sprake zijn en de werkgever moest de arbeidsovereenkomst volledig uitdienen.
Rechtbank Dordrecht heeft op 8 september 2011 (LNJ BS1170) een vonnis gewezen waarin het ging om de geldig-
heid en toepasselijkheid van een concurrentiebeding. De werkgever had de arbeidsovereenkomst met daarin het
concurrentiebeding in concept per e-mail aan de werknemer toegezonden. Hierna was over de inhoud (per e-mail) gecorrespondeerd, waarna de werknemer een e-mail stuurde met de tekst: “Zo is het akkoord wat mij betreft”. Er was dus niets ondertekend.
De werknemer besloot om in de proeftijd ontslag te nemen en om als zelfstandige voor een opdrachtgever van
werkgever te gaan werken. Hiervan was de werkgever niet gecharmeerd en vorderde dat de werknemer zich zou houden aan het concurrentiebeding.
De vraag was of het concurrentiebeding wel was overeengekomen, ondanks het feit dat niet was voldaan aan de
eis van schriftelijkheid. De rechtbank oordeelde dat aan dit vereiste de gedachte ten grondslag ligt dat de werkne-
mer de consequenties van het voor hem bezwarende beding goed moet hebben overwogen. In deze kwestie stond volgens de rechtbank vast dat de arbeidsovereenkomst per e-mail is verzonden en de werknemer zijn akkoordverklaring per e-mail heeft gegeven. Die situatie kon volgens de rechtbank gelijk worden gesteld met de situatie dat de werknemer de arbeidsovereenkomst per post had ontvangen en per brief zijn akkoordverklaring zou hebben
gegeven. Het concurrentiebeding was dus wel geldig overeengekomen: de werknemer mocht niet voor de betreffende opdrachtgever werken.
Timing | DE WAARDE VAN DE DIGITALE HANDTEKENING
alfer de hollander
6
SAMENVATTEND Een handtekening speelt in onze maatschappij een belangrijke rol. Omdat maatschappelijke ontwikkelingen niet
stil staan en de digitale ontwikkelingen zelfs razendsnel gaan, ontkomen we er niet aan dat steeds meer overeenkomsten digitaal worden gesloten. Daarom moest door de wetgever worden voorzien in een manier waarop dat
het beste zo sluitend mogelijk kon gebeuren. De wetgever heeft door de elektronische handtekening gezorgd voor een manier, op grond waarvan met grote mate van zekerheid achteraf kan worden vastgesteld, dat er sprake is
van wilsovereenstemming en dat het de wil is geweest van degene die de overeenkomst digitaal heeft onderte-
kend. Daarmee staat de rechtsgeldigheid van de (geplaatste) elektronische handtekening en daarmee de gesloten
overeenkomst niet ter discussie. De vraag is echter wel of er, gezien onder meer de omslachtigheid van de methode en de hoge kosten, in de praktijk veel gebruik van dit middel gemaakt zal gaan worden. De rechtspraak lijkt wat dat betreft al meer aansluiting bij de maatschappelijke realiteit te hebben gevonden.
Timing | DE WAARDE VAN DE DIGITALE HANDTEKENING
alfer de hollander
7
