De Vliegende Brigade. Twaalf verhalen over maatschappelijke stage

mantelzorg kwetsbare groepen vrijwillige inzet huiselijk en seksueel geweld leefbaarheid

Maatschappelijke stage voor middelbare scholieren is een fenomeen dat volop in de belangstelling staat. Deze stage is bedoeld om leerlingen op een andere manier kennis te laten maken met de samenleving. Ook Balkenende IV promoot de maatschappelijke stage door deze verplicht in te voeren. Dit is een grote uitdaging voor het vrijwilligerswerk, de (lokale) overheid, scholen en steunpunten. In 2005 heeft MOVISIE (voorheen CIVIQ) de Vliegende Brigade opgericht. Een twintigtal brigadiers heeft de afgelopen jaren geholpen met de implementatie en verankering van maatschappelijke stages. In De Vliegende Brigade staan twaalf voorbeelden die illustreren hoe maatschappelijke stage werkt. De belangrijkste succesfactoren en knelpunten komen aan bod. Beeldend geschreven en met duidelijke inzichten. ISBN 978-90-8869-011-2

MOVISIE * Postbus 19129 * 3501 DC Utrecht * T 030 789 20 00 * F 030 789 21 11 www.movisie.nl * [email protected]

De Vliegende Brigade Twaalf verhalen over maatschappelijke stage

Inhoudsopgave Deze brochure is tot stand gekomen in het kader van het project de Vliegende Brigade, een samenwerkingsproject van MOVISIE (voorheen CIVIQ), Scouting Nederland, NUSO, Nederlandse Rode Kruis, NOC*NSF,

4 Inleiding 6 Een goede lokale coördinatie en spreiding

Landschapsbeheer, Humanitas en Wilde Ganzen. Ruim twintig experts uit de achterban van deze organisaties werken op verschillende plaatsen in Nederland aan de implementatie en verankering van maatschappelijke stages.

10 Rode Kruis is blij met maatschappelijke stage 14 Kerkhofproject Ubbo Emmius: leerlingen haken af 17 Terugkoppeling na stage in de zorg

Het project de Vliegende Brigade en deze uitgave zijn mogelijk gemaakt door financiële bijdragen van het ministerie van VWS, VSBfonds, SkaN-fonds en stichting Porticus.

21 Assen heeft het ‘Voor Mekaar’ 25 Organisaties haken af vanwege korte stages 29 Jeugd gevangen door eendenkooi 33 Tennisvereniging Alexanderstad heeft een visie: ‘Stilzitten is niks’ 36 Scholingsboulevard kiest voor brede opzet

Eerste druk, april 2007 © 2007 MOVISIE, kennis en advies voor

40 Obstakels op weg naar de maatschappelijke stages

maatschappelijke ontwikkeling Tekst Patricia de Rijck, journalist,

43 Leerlingen maken het verschil

en Jolanda Elferink, MOVISIE Eindredactie Afdeling communicatie, MOVISIE Ontwerp Kris Kras Design

47 Eigen initiatief wordt gestimuleerd op het Thorbecke

Drukwerk Zwaan Printmedia Fotografie Redmar Kruithof, foto pag. 4: Jan-Kees de Meester, Koninklijke luchtmacht ISBN 978-90-8869-011-2 / NUR 740 Bestellen www.movisie.nl

51 Conclusie

Inleiding Vrijwillig verplicht

Goed en slecht

Het fenomeen maatschappelijke stage voor mid-

Deze publicatie voorziet u als vrijwilligers-

delbare scholieren is de afgelopen jaren explo-

coördinator, beleidsambtenaar, bestuurder of

sief gegroeid. De interesse is blijvend groot. Ook

docent van negen voorbeelden die illustreren

Balkenende IV promoot de maatschappelijke

hoe maatschappelijke stage wél werkt. Maar

stage door deze verplicht in te voeren. Door vrij-

er staan ook drie voorbeelden in die aange-

willigerswerk te doen, maken leerlingen op een

ven hoe het niet moet. Wij hebben voor u een

andere manier kennis met de samenleving. De

keuze gemaakt uit de projecten van de Vlie-

maatschappelijke stage is een grote uitdaging

gende Brigadiers. Ze bestrijken diverse soorten

voor het vrijwilligerswerk, de (lokale) overheid,

organisaties en regio’s in Nederland. Van natuur

scholen en steunpunten.

in Groningen tot cultuur in Valkenswaard. Bij

Twintig experts

steunpunten vrijwilligerswerk, het Rode Kruis, sportverenigingen en nog vele andere organisa-

Zesduizend scholieren uit het voortgezet onder-

ties. U leest over de belangrijkste succesfactoren

wijs die op zo’n zestig plekken in Nederland een

en knelpunten. Beeldend geschreven en met

succesvolle maatschappelijke stage doen! Dat is

duidelijke inzichten.

vanaf 2005 de inzet van de Vliegende Brigade. Dit is een samenwerkingsproject van MOVISIE

Door het hele boekje vindt u foto’s van verschil-

(voorheen CIVIQ), Scouting Nederland, NUSO,

lende maatschappelijke stages. Deze foto’s zijn

Nederlandse Rode Kruis, NOC*NSF, Landschaps-

in willekeurige volgorde geplaatst en staan los

beheer Nederland, Humanitas en Wilde Ganzen.

van de beschreven projecten.

De ruim twintig experts van de Vliegende Brigade werken op verschillende plaatsen in

We wensen u veel leesplezier en natuurlijk ho-

Nederland aan de implementatie en verankering

pen we dat u wat heeft aan deze voorbeelden.

van maatschappelijke stages. De inzet van deze

We willen hier alle betrokkenen bedanken voor

experts is gericht op de specifieke lokale situatie

hun enthousiaste medewerking. Daarbij gaat ex-

en kan dus sterk variëren, van projectontwikke-

tra waardering uit naar hen die de moed en de

ling en lobbywerk tot het leggen van contacten

bevlogenheid hebben anderen van hun slechte

met scholen en organisaties.

ervaringen te laten leren. Doe er uw voordeel mee! De Vliegende Brigade

***

De Vliegende Brigade


***

Een goede lokale coördinatie en spreiding Voetbaltraining geven aan de E-tjes of F-jes, helpen tijdens een concert in poptempel 013 of verstandelijk gehandicapten begeleiden tijdens hun uitje naar de manege. Volgens Hans Ebbing, consulent maatschappelijke stages van Contour – voor vrijwilligerswerk en informele zorg, kun je het zo gek niet verzinnen. Links: Désirée Goverde (Beatrix College Tilburg) Rechts: Hans Ebbing (Contour) en Baron

Contour levert maatwerk. In eerste instantie

De werkzaamheden zijn zeer divers. In alle sec-

wordt er overlegd met de school. Wat is hun

toren, zoals natuur, kunst, cultuur, zorg, welzijn,

visie op maatschappelijke stages? Wat zijn hun

sport, politiek, worden activiteiten georgani-

eisen? Ebbing legt uit dat hij daarna met de

seerd. “Er zijn op dit moment ongeveer 140

leerlingen rond de tafel gaat. Wat zijn hun

maatschappelijke organisaties betrokken bij dit

interesses en vaardigheden. Daarna gaat hij op

voorbeeld, zoals popcentrum 013, grote

zoek naar de ideale match. “Als je leerlingen

zorginstellingen uit de regio en Natuurmonu-

laat kiezen, wordt de stage altijd een succes. Ze

menten. En dit groeit nog iedere week. Waar

doen niet mee, omdat ze moeten, maar omdat

vraag naar vrijwilligers is, proberen wij te

ze het zelf willen. Voor maatschappelijke

helpen. De jongeren springen echt in op het

organisaties is dat heel fijn.”

aanbod”, legt Ebbing uit.

Ebbing: “Het project is in juli 2003 van start

Volgens Ebbing zijn het allemaal klussen met

gegaan. Het is niet meer weg te denken uit Til-

een kop en een staart. “Het ligt aan de scholen

burg en omgeving. Organisaties dienen verzoe-

hoelang een stage duurt. Op de ene school zijn

ken in bij Contour. Daarnaast ga ik als consulent

ze één week bezig. Andere scholen hebben een

van Contour op zoek naar nieuwe activiteiten

langer project, waarbij de scholier een aantal

voor de jongeren en adviseer ik de organisaties

maanden iedere week op een vast moment

over de meest geschikte klussen en de bijbeho-

werkt. Al zijn er ook scholen die een korte op-

rende werkwijze.”

dracht van één dag zoeken. Bij iedere activiteit zijn de jongeren actief bezig. Ze voeren uit,

***


maar in veel gevallen zetten ze ook nieuwe

van Contour. Het is ook erg belangrijk dat je een

activiteiten op. Deze worden dan structureel

spin in het web hebt die alle lijntjes in de gaten

opgenomen in de activiteitenkalender en door

houdt. Zowel de school, leerlingen als de organi-

anderen of door de jongeren zelf voortgezet.

saties weten bij wie ze moeten zijn.”

Er zijn veel leerlingen die graag iets bedenken, hiervoor is zo’n activiteit perfect. Een voorbeeld

Een ander aspect dat het project speciaal maakt,

hiervan is de spelersmiddag bij de profvoet-

is het feit dat veel leerlingen wel betrokken

balclub Willem II. Tijdens deze middag worden

blijven bij de organisatie waar ze hun stage heb-

de kinderen met een seizoenskaart vermaakt

ben gelopen. “Als je zegt dat ze iedere woens-

met allerlei spelletjes. Leerlingen regelen dan

dagmiddag moeten komen, werkt dat niet. Maar

bijvoorbeeld de sponsors of communicatie. De

als je als organisatie een paar keer per jaar iets

volgende groep helpt dan tijdens de dag.”

organiseert waar je hulp bij kunt gebruiken,

Het project is volgens Ebbing zo bijzonder, omdat zowel de scholen, de leerlingen als de maatschappelijke organisaties enthousiast deelnemen.

- Werkwijze op maat.

“De ‘op maat’-werkwijze van Contour zorgt

- Goede lokale coördinatie.

ervoor dat er voor alle betrokken een toegevoegde waarde is. Hierdoor heeft deze ook een

- Enthousiasme bij alle partijen.

definitieve plaats gekregen binnen het aanbod


***

helpen de leerlingen weer mee. Binnenkort star-

Er is sprake van bovenlokale afstemming. De

ten we met een nieuwe stage. Leerlingen kunnen

financiering is goed geregeld. Maatschappelijke

dan de E-tjes en F-jes voetbaltraining geven. Na

stage is succesvol ingebed in het curriculum. De

deze oriëntatiestage kijken we bij de evaluatie

terugkoppeling na de stage met de leerlingen is

of ze het leuk vonden. Als dat zo is en ze zijn

succesvol. De gemeente heeft maatschappelijke

goede trainers in spe, dan krijgen ze daarna een

stages opgenomen in het gemeenschappelijke

trainersopleiding aangeboden bij de club.”

beleid. Alle genoemde factoren samen maken het project zo succesvol. Maar er mogen geen

Het maakt niet uit wat voor soort opleiding

punten wegvallen, want dan zal het succes afne-

de leerlingen volgen. Iedereen vanaf veertien

men. Ieder punt heeft echt zijn toegevoegde

jaar kan meewerken aan de projecten. Op dit

waarde.”

moment zijn er leerlingen en studenten van praktijkscholen, vmbo, havo, vwo, mbo, hbo en

Een knelpunt waar Contour in het verleden

universiteiten bij het werk betrokken. De keuze

tegenaan liep is dat de gemeente niet betrok-

voor deelname is vrijwillig. Al ligt dit ook aan

ken is bij de maatschappelijke stage. Andere

de school. Activiteiten onder schooltijd zijn wel

knelpunten zijn volgens Ebbing gaandeweg op-

verplicht. Maar de leerlingen ervaren het vol-

gelost. Stap voor stap bouwen we aan de ideale

gens Ebbing niet als een verplichting. “In eerste

werkwijze voor alle betrokken partijen.”

instantie geven ze vaak aan dat ze niet voor niets willen werken, maar als ze dan zien wat ze allemaal kunnen doen, hoor je ze niet meer. Het is natuurlijk ook ontzettend leuk als je door

Contour – voor

middel van je stage bij 013 gratis een popcon-

vrijwilligerswerk en

cert kunt meemaken. De maatschappelijke stages sluiten echt aan bij hun leefwereld.” Volgens Hans Ebbing is het project door meer-

informele zorg – regelt de maatschappelijke

dere factoren zo succesvol. “Er is sprake van

stages voor diverse

een goede lokale coördinatie en spreiding. De

scholen in Tilburg en

afspraken tussen de scholen, organisaties en het coördinatiepunt zijn vastgelegd. Er is bege-

omgeving. Zij zijn de

leiding vanuit de school. Leerlingen hebben

spin in het web tussen de

keuzevrijheid als het gaat om de stageplekken. De stageconcepten sluiten aan bij de beleving

vrijwilligersorganisaties,

van de jongeren. Er is een groot aanbod van

schoolleiding en de

diverse stageplekken in diverse sectoren. Er is draagvlak bij de vrijwilligersorganisaties en

leerlingen.

lokale afdelingen. De verdeling van de stageplekken tussen de scholen en in de tijd is goed.

***



***

Bij Rode Kruis is draagvlak voor maatschappelijke stage Geld ophalen voor het goede doel? Dan denk je al snel aan al die vrijwilligers die met een collectebus langs de deur gaan. Dat is toch saai? Dat fondsenwerving helemaal niet saai hoeft te zijn, hebben twee stagegroepen van het Linge College uit Tiel gemerkt. De vmbo’ers hebben op ludieke wijze geld ingezameld voor het Rode Kruis.

Deelnemen aan de maatschappelijke stages

dat niet, omdat ze stage liepen. Daar hadden

is verplicht voor de leerlingen van het Linge

de leerlingen geen probleem mee. Stage lopen

College. Bertine Spekman van vrijwilligerssteun-

vonden zij een veel leuker idee dan een werk-

punt Mozaïek legt uit dat het deel uitmaakt van

stuk maken.”

het eindexamen. “Normaal moeten de vmbo/

Links: Bregje Verhoeven (RSG Linge College) Rechts: Bertine Spekman (St. Mozaïek, vrijwilligerscentrale Tiel)

“Het was een moeilijk project. De leerlingen

gedaan. Zo stond er een groep op zaterdag om

t-leerlingen in het eindexamenjaar een sector-

Spekman heeft voor de laatstejaars verschil-

in de leeftijd van vijftien, zestien jaar, moesten

zes uur op om ontbijtjes te verzorgen. Ze zijn er

werkstruk maken. Deze twee klassen hoefden

lende stageadressen uitgezocht. “Per organisa-

van niets iets zien te maken. Ze hadden veel

verder de hele dag mee bezig geweest. En dat is

tie heb ik bekeken wat ze de leerling te bieden

vrijheid en moesten er samen uit komen. Eén

alleen nog maar de uitvoering van hun uiteinde-

hadden. De jongeren moesten namelijk in drie

groepje had tot twee weken voor de uitvoering

lijke idee. Aan de voorbereiding hebben ze ook

maanden wel veel zelf kunnen doen. Het Rode

nog geen keuze gemaakt, omdat ze het niet

heel wat uurtjes besteed, bijvoorbeeld bij het

Kruis wilde meteen meewerken en stelde het

met elkaar eens waren. Toen ze het uiteindelijk

zoeken naar sponsors.”

idee van ‘MoneyMaker’ voor.”

allemaal over een plan eens waren, zijn ze

- Jongeren maken kennis met goede doelen. - Draagvlak bij vrijwilligers organisatie en lokale afdelingen. - Goede samenwerking met het vrijwilligerssteunpunt.

***

10 De Vliegende Brigade

keihard aan de slag gegaan en hebben ze er

Honderd euro ontvangen de deelnemers vooraf

Niet alleen het Rode Kruis en Spekman zijn

echt iets van gemaakt”, beschrijft Spekman, die

van het Rode Kruis. Ze moeten ervoor zorgen

enthousiast over het idee, waarbij de leerlingen

vaak aanwezig was tijdens de lessen maatschap-

dat dat bedrag groeit. Op welke manier mogen

geld proberen in te zamelen voor het goede

pijleer waarin dit project plaatsvond.

ze zelf bedenken. “Eén groepje koos ervoor om,

doel. Ook de deelnemers hebben er meteen zin

gesponsord door een grote kruidenier, met

in. “Er was heel veel belangstelling voor deze

De leerlingen krijgen drie maanden de tijd om

koffie, thee, chocolademelk en koekjes op de

stage. De jongeren vonden het geweldig dat ze

aan het project te werken. Dit doen ze niet

markt in Tiel te staan. De andere groep zorgde

zelf iets mochten bedenken. Ze hadden enorme

alleen binnen de lestijden. Spekman vertelt dat

voor een ontbijtservice. Deze bracht op zater-

plannen, waarvan later bleek dat ze toch niet zo

de leerlingen er dertig uur buiten schooltijd

dagochtend bij een vijftigtal particulieren een

makkelijk te realiseren waren.”

aan moesten werken. “Dat hebben ze allemaal

gevulde tas met verse broodjes, sap en fruit

De Vliegende Brigade 11

***

langs de deur. Niet alleen de leerlingen waren druk in de weer met deze actie. Ze hebben hun familieleden er ook bij betrokken. Zo hielpen veel ouders bij de ontbijtservice.” Niet alleen de jongeren hebben enthousiast aan dit project gewerkt. Spekman vertelt dat de consulent van het Rode Kruis ook erg betrokken was. “Deze was vaak aanwezig bij de lessen en de leerlingen mochten gebruik maken van het Rode Kruisgebouw. Een project als ‘MoneyMaker’ valt of staat bij de samenwerking. Dit ging allemaal uitstekend.” Het geld dat de jongeren opgehaald hebben is inmiddels overgemaakt op de internationale spaarrekening van het goede doel. De opbrengst is bedoeld voor de afdeling in Colom-

In samenwerking met vrijwilligerssteunpunt Mozaïek hebben twee groepen leerlingen van het Linge College in Tiel een maatschappelijke stage gelopen bij het Rode Kruis. Zij hebben door middel van ludieke acties geld ingezameld voor een project in Colombia.

bia. Zij hebben met dit geld nieuwe naaimachines gekocht, die ze gebruiken om kleding te naaien voor vluchtelingen. Volgens Spekman is dit een uniek project. “De leerlingen mogen niet alleen veel zelf doen. Ze

bevredigend het is om aan de samenleving bij

komen nu ook in contact met een goed doel

te dragen. En wat het betekent om eenzaam te

en zien wat fondsenwerving inhoudt.” Ook

zijn of afhankelijk van anderen.”

het Rode Kruis ziet het nut in van maatschap-

***


pelijke stages. In een nieuwsbericht op hun site

Niet alleen de afdeling Tiel heeft hier ervaring

laat de vrijwilligersorganisatie weten dat ze

mee. Ook in Nootdorp is er een ‘MoneyMaker’-

een perfecte stageplek zijn. “Het Rode Kruis is

stage volbracht. Het Rode Kruis slaat met deze

een ideale plek voor scholieren om maatschap-

acties twee vliegen in één klap: fondsenwerving

pelijke ervaring en inspiratie op te doen. Het

en contact met jongeren. Voor de toekomst is

Rode Kruis staat midden in de samenleving en

dat belangrijk. Jongeren geven namelijk aan

biedt concrete hulp aan iedereen die hulp nodig

dat ze in de toekomst best meer voor dit soort

heeft; onbaatzuchtig, onvoorwaardelijk en zon-

organisaties willen doen. “Per direct heeft het

der onderscheid van religie, sekse, nationaliteit

Rode Kruis er nog geen extra vrijwilligers bij. De

of wat dan ook. Doordat leerlingen zelf vrijwil-

jongeren zijn nu nog te druk met hun vervolg-

ligerswerk doen voor het Rode Kruis, ontdekken

studie. Maar het is zeker een goede kennisma-

ze wat hulpverlening is. Hoe nodig, nuttig en

king,” besluit Spekman.


***

Kerkhofproject Ubbo Emmius: leerlingen haken af Marije Kattenwinkel van Landschapsbeheer Groningen zet ongeveer een jaar geleden een maatschappelijke stage op voor leerlingen van een middelbare school in Winschoten. Met een groep van zo’n twintig havo-leerlingen in de leeftijd van veertien tot vijftien jaar zou ze het kerkhof in Oude Pekela gaan opknappen. Het liep alleen iets anders dan ze had verwacht.

oude stenen schoonmaken, kapotte stenen

was ook één van mijn eerste projecten. Ik ver-

lijmen, het hekwerk schuren en verven. Toen we

trouwde erop dat de docent alles goed geregeld

de kerkvoogdij hiervan op de hoogte brachten,

had met zijn leerlingen. Dat had ik niet moeten

waren ze ontzettend enthousiast. Ze bedachten

doen. Ik heb hier zeker van geleerd. Vooraf

zelfs nog extra activiteiten voor leerlingen die

vraag ik nu of het een verplichte activiteit is of

het werk maar saai zouden vinden. Die scholie-

dat de leerlingen zelf hun stage kunnen uitkie-

ren konden helpen bij het maken van de lunch,

zen. Als het om een verplichte stage gaat, heeft

bijvoorbeeld bij het doen van de boodschappen

de docent alles veel beter in de hand. Je weet

en het beleggen van de broodjes.”

dan zeker dat er een groep leerlingen komt. Al zal de één het natuurlijk wel leuker vinden

Twee dagen voor de leerlingen komen, blijkt

dan de ander. Als de leerlingen zelf mogen

haar goede voorbereiding tevergeefs. “Er ble-

kiezen, vraag ik nu op voorhand of hun keuze al

ven nog maar twee leerlingen over. De andere

vaststaat.”

leerlingen hadden zelf een andere stage geregeld. Ze hadden geen zin in het kerkhofproject. Als deze dag speciaal voor de leerlingen was georganiseerd, had ik hem afgeblazen. Nu was

- De school deed de plannen anders voorkomen. - Minimale communicatie met

kerkhof. Deze dag werd georganiseerd in het

het gewoon een extra activiteit. Die dag zou er

kader van het project ‘Kerken in het Groen’.”

toch al een grote groep vrijwilligers uit Oude Pekela komen helpen.”

van Landschapsbeheer

Als Kattenwinkel het idee voorstelt, reageert de school enthousiast. “De docent gaf aan dat er

Kattenwinkel was verrast toen ze hoorde dat er

een groep van ongeveer twintig leerlingen zou

maar twee leerlingen kwamen. Landschapsbe-

komen. De andere studenten hadden allemaal

heer Groningen organiseert vaker opknapdagen

zelf een stage uitgezocht, maar deze groep had

van kerkhoven en dan zijn er altijd veel enthou-

niets kunnen vinden. Omdat deze groep ook

siaste vrijwilligers. “Er is altijd veel interesse

stage moest lopen, is de docent een stage voor

voor deze dagen, met name bij ouderen. Zeker

hen gaan regelen. Na het overleg met de docent

in de dorpen. Er liggen dan vaak familieleden

ging ik aan de slag. Ik schreef een persbericht,

of bekenden op dat kerkhof. Verder zijn er

Kattenwinkel vertelt over het project dat ze

maakte afspraken met de kerkvoogdij en de

ontzettend waardevolle stenen van wel meer

samen met een docent van het Ubbo Emmius

gemeente, regelde posters en ik benaderde een

dan honderd jaar oud bij. Dat is natuurlijk erg

Winschoten en de vrijwilligerscentrale heeft

collega, zodat deze me die dag zou kunnen

interessant. Tijdens de werkdagen komen er ook

opgezet. “De school had geen budget voor

helpen. Het was namelijk een erg grote groep

vaak jongeren een handje helpen, dus het leeft

een speciale werkdag. Daarom zijn we op zoek

om alleen te begeleiden.”

ook bij deze groep.”

budget voor nodig was. Dit vonden we in Oude

In samenwerking met de vrijwilligerscentrale

Het mislukken van deze maatschappelijke stage

Pekela, dat op een afstand van ongeveer vijf

bedenkt Kattenwinkel diverse activiteiten. “We

is volgens Kattenwinkel te wijten aan de mini-

kilometer van de school ligt. De leerlingen kon-

hadden allerlei klusjes voor de leerlingen bedacht,

male communicatie met de school. “Er is niet

den helpen tijdens een vrijwilligersdag op het

zoals het verven van de letters op de graven,

genoeg gecommuniceerd over deze dag. Het

de school. - Er is geen terugkoppeling na de stage.

gegaan naar een project in de buurt waar geen

***


Marije Kattenwinkel

Groningen zet samen met de vrijwilligerscentrale een project op voor leerlingen van het Ubbo Emmius Winschoten. Ze gaan met een hele groep het kerkhof in Oude Pekela opknappen. Helaas komen er maar twee leerlingen.


***

De twee leerlingen die wel komen, zijn gelukkig

in de winter in de bossen. Er moet dan gezaagd

enthousiast. Dat verzacht de pijn. Kattenwinkel

worden en nieuwe struiken en bomen worden

vertelt dat de meisjes zelfs een vriend hebben

aangeplant. In de zomer mag er niet in het

meegenomen die dit helemaal niet verplicht

bos gewerkt worden. “Dan is het broedseizoen

moest doen. “Ik heb nog gevraagd of ze wisten

en mogen we de dieren niet storen. Voor dat

waarom de anderen niet meer kwamen, maar zij

seizoen hebben we andere activiteiten bedacht,

hadden geen enkel idee. Met de school heb ik

zoals het helpen op een kerkhof, maaien,

per mail nog kort over deze blamage gecom-

hooien en hagen snoeien.” Maar er zijn ook

municeerd. Misschien had dit nog uitgebreider

nog andere activiteiten. Zo valt te lezen op de

besproken moeten worden.”

website. Je kunt bijvoorbeeld als weidevogelbeschermer aan de slag. Je kunt zelf een werk-

Toch kent dit project niet alleen negatieve pun-

dag organiseren voor een bepaalde groep. Voor

ten. Kattenwinkel is enorm te spreken over de

de studenten die later het onderwijs in willen,

goede lokale coördinatie en het draagvlak bij de

hebben ze in Groningen ook een leuke optie.

vrijwilligersorganisaties en lokale afdelingen. De

Leerlingen kunnen meehelpen met de begelei-

financiering is volgens haar ook goed geregeld.

ding van basisschoolleerlingen bij het project ‘Je

Terugkoppeling na stage in de zorg “Zorg hebben voor een ander”, zo kenmerkt Truus van Dooremalen het project waar ongeveer tachtig 5 vwo’ers van Scholengemeenschap Were Di in Valkenswaard aan deelnamen. Enthousiast helpen de scholieren een week in een zorginstelling. Volgens Van Dooremalen is dit een uniek project aangezien leerlingen de omgeving waarin ze stage lopen niet of nauwelijks kennen.

school kan de boom in’. Verder kun je op pad Landschapsbeheer Groningen organiseert vaker

gaan met een werkploeg van Landschapsbeheer

Scholengemeenschap Were Di is één van de

schooltijd één week stage lopen bij een zorg-

maatschappelijke stages. Zo helpen leerlingen

die elke ochtend vroeg de provincie in trekt om

eerste scholen in Nederland die ruim drie jaar

instelling. Scholengemeenschap Were Di heeft

ergens ‘een mooie klus te klaren’.

geleden begon met maatschappelijke stages. De

heel bewust voor de zorg gekozen. Leerlingen

school hoort bij de tien landelijke pilot-

op het vwo komen namelijk niet zo snel met

projecten die toen van start zijn gegaan. De

deze doelgroep in aanraking.”

organisatie is in handen van de school in samenwerking met de afdeling steunpunt vrijwilligers-

In een periode van vier weken, tussen half

werk van Paladijn, organisatie voor welzijn.

januari en half februari, hebben tachtig vwo’ers stage gelopen bij dertien verschillende instel-

In eerste instantie richt Were Di zich op vmbo/t-

lingen. Zo hebben ze geholpen in het Maxima

leerlingen. “Zij moesten twintig uur vrijwilligers-

Medisch Centrum, bij diverse zorgcentra voor

werk uitvoeren na schooltijd en in het weekend.

ouderen, in een centrum voor mensen met een

De school heeft deze stage verplicht gesteld met

psychiatrische achtergrond, bij instellingen

het doel leerlingen kennis te laten maken met

voor geestelijk en lichamelijk gehandicapten

vrijwilligerswerk. De leerlingen hadden vooraf

en op de afdeling zorg en dienstverlening van

vaak een afwachtende houding. Als je ze tijdens

Kempenhaeghe – het expertisecentrum voor

of na de stageperiode sprak, was dat helemaal

epilepsie en slaap-/waakcentrum. Zelfs in de

veranderd,” vertelt Van Dooremalen enthousiast.

verslavingszorg en in het St. Annaklooster – Terhaghe waren ze welkom.

Na de vmbo’ers is de beurt in het schooljaar Marije Kattenwinkel (Landschapsbeheer Groningen)

***


2006-2007 aan leerlingen van 5 vwo. Van

Van Dooremalen vertelt over de voorbereiding:

Dooremalen: ”Deze leerlingen moesten onder

“De leerlingen zijn vooraf geïnformeerd tijdens


***

een informatieavond op school. Op deze avond voor leerlingen en hun ouders werd er van alles over de maatschappelijke stages verteld, bijvoorbeeld wat het doel nu precies is. Verder waren hierbij ook twee organisaties aanwezig die iets vertelden over hun cliënten. Daarna hebben de mentoren van 5 vwo in vier mentorlessen nog meer uitleg gegeven over het doel van de stages. Deze lessen werden vooraf aan de mentoren uitgereikt en waren gemaakt door

- Leerlingen maken kennis met mensen in zorginstellingen. - Er is keuzevrijheid voor de leerling. - Er is een goede terugkoppeling na de stage met de leerlingen.

de docenten levensbeschouwing.” Het zoeken naar zinvolle stageplaatsen is volgens Van Dooremalen een hele opgave geweest.

heel veel energie in dit project gestoken om het

“De stagecoördinator buitenschools leren van

allemaal te kunnen realiseren. Veel zorginstel-

Scholengemeenschap Were Di heeft samen

lingen hebben al heel veel stagiaires van andere

met een medewerker van Paladijn, organisatie

scholen. Deze studenten volgen bijvoorbeeld

voor welzijn, tussen september en november

een beroepsgerichte stage. Dan blijven er weinig plaatsen over voor de leerlingen die een maatschappelijke stage willen lopen.”

Tachtig leerlingen uit 5 vwo van Scholengemeenschap Were Di in Valkenswaard hebben een week stage gelopen bij diverse zorginstellingen. De school heeft deze stage opgezet samen met Paladijn, organisatie voor welzijn.

***


Als Vliegende Brigadier heeft Van Dooremalen de vragen vanuit de school en van het steunpunt nader bekeken. “Ik coach de school en het steunpunt bij het werven van stageplaatsen en zorg voor ondersteuning.” Van Dooremalen legt uit dat de leerlingen zelf een keuze kunnen maken uit de aangeboden plaatsen bij de diverse organisaties. “Als er echter teveel leerlingen zich hebben ingeschreven voor dezelfde plaats, dan beslist de school waar de scholier wordt geplaatst. Na plaatsing maken alle leerlingen kennis met hun contactpersoon op de eerste dag van hun stage. Die legt verder uit wat er die week van de leerling wordt verwacht.”


***

Volgens Van Dooremalen is het project zo suc-

stage binnen de zorg leuk om te doen’, ‘Ik heb

cesvol, omdat er sprake is van een goede lokale

gemerkt dat de organisatie mijn hulp nodig had’

coördinatie en spreiding. “Verder heeft de leer-

of ‘Ik ben na deze week anders gaan denken

ling de keuze tussen verschillende stageplekken

over zorgen welzijnsinstellingen’. De leerlingen

en wordt er na afloop van de stage uitgebreid

hebben drie keuzes: ‘mee eens’, ‘niet mee eens’

teruggekoppeld met de leerling.”

en ‘ik weet het niet’. Verder wordt hun gevraagd of ze in vijf woorden willen aangeven wat ze

Er wordt ook goed gekeken naar de prestaties

van de stageactiviteit vonden. Na elke stage-

van de vwo’ers. Zo bezoekt de mentor in de

week hebben de leerlingen die klaar zijn, met

weken dat de leerlingen stage lopen minstens

hun mentor een reflectiegesprek. Op die manier

twee verschillende instellingen waar op dat

kunnen leerlingen van elkaar horen en leren hoe

moment leerlingen aan het werk zijn. Ook vult

de verschillende stages zijn verlopen. Hier kan de

de contactpersoon van de instelling een beoor-

school in de toekomst ook weer wat van leren.

Assen heeft het ‘Voor Mekaar’ Ze ontmoetten elkaar tijdens een provinciale bijeenkomst over maatschappelijke stages voor scholen en steunpunten. Het was de bedoeling dat er plannen en onderlinge afspraken gemaakt zouden worden. Dat is gelukt. En hoe! Volgens de betrokkenen is de onderlinge samenwerking super. We namen een kijkje in Assen bij ‘Voor Mekaar’, zoals het project genoemd wordt.

delingsformulier van elke leerling in. Punten waarop de beoordelaar onder andere let zijn de

Van Dooremalen vertelt dat er na afloop van de

De Vliegende Brigadier Gert Jan Overduin van

je kunt klassikaal aandacht besteden aan het

aanwezigheid van de leerling en zijn vaardig-

vier stageweken een afsluitende bijeenkomst

STAMM CMO Drenthe: “We zijn samen met de

project. Ook succeservaringen kun je op deze

heden, zoals inzet, enthousiasme, zelfstandig

plaatsvindt voor de leerlingen en meewerkende

school, AOC Terra, en de vrijwilligerscentrale

wijze met elkaar delen. In het tweede jaar zijn de

werken, initiatief nemen en de omgang met

organisaties. “De organisaties evalueren eerst

Assen regelmatig bij elkaar gekomen om een

leerlingen meer vertrouwd met het onderwerp.

leidinggevenden en collega’s.

hoe de stages zijn verlopen. Daarna worden

duurzame lijn uit te zetten. Het steunpunt ver-

Er ontstaat zodoende ruimte om zelf dingen in te

de foto’s vertoond die op de stageplaatsen zijn

zorgt de voorlichting en draagt concrete projec-

brengen en zelf verantwoordelijkheid te nemen

Na afloop van de stage vullen de leerlingen ook

genomen. Het geheel wordt afgesloten met het

ten aan. Coördinatoren van school zorgen voor

in groepjes van twee of drie personen. Het besef

een evaluatieformulier in. Stellingen die aan de

uitreiken van een certificaat aan de leerlingen.”

de implementatie en het draagvlak bij collega’s.

dat je iets voor anderen betekent, krijgt steeds

Er is voorlichting voor docenten, mentoren en

meer vorm. In het derde jaar kiezen de leerlingen

ouders.”

een individuele stageplaats. Ze zoeken iets dat

orde komen zijn: ‘Ik vond mijn maatschappelijke

bij hun eigen belevingswereld en capaciteiten Marcel Geerdink van AOC Terra vertelt meer

past. Daar voelen ze zich ook verantwoordelijk

over de visie van de school: “In onze beleving

voor. In de tweede en derde klas gaat een intake-

behelst maatschappelijke stage meer dan alleen

gesprek met een leerkracht vooraf aan de stage.

het uitvoeren van een taakje. Wij willen bij

Verder vindt er reflectie en een evaluatie plaats.

leerlingen een bewustwordingsproces in gang

De neerslag hiervan krijgen de leerlingen mee in

zetten. Dit bereik je het beste door de leerling

een portfolio naar het vervolgonderwijs”, legt

zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met

Geerdink uit.

de maatschappelijke stage. Naarmate ze meer

Van links naar rechts: Truus van Dooremalen (Paladijn), Hans van den Heuvel (Scholengemeenschap Were Di), Désirée Peeters (Paladijn) en Ans van der Vleuten (Scholengemeenschap Were Di).

***


vaardigheden op doen in hun schooltijd, kunnen

De leerlingen die een dagdeel of één dag op

ze ook meer en gevarieerdere stageopdrachten

stage gaan, afhankelijk van de opdracht, krijgen

aan. Deze visie komt terug in onze aanpak.”

eerst voorlichting over vrijwilligerswerk. Geerdink: “We hebben een lessenpakket aangevraagd

“In het eerste leerjaar gaan leerlingen daarom

over inbedding van maatschappelijke stage in

als klas weg. Dit is voor hen het veiligst en

het curriculum. In de mentorlessen besteden we


***

enkele kritiek werd geuit, noch zorgen over uitvoerbaarheid werden uitgesproken.”

- Er is sprake van een duurzame aanpak. - Inbedding in het curriculum van de school. - Er is steun vanuit de (provinciale) overheid.

De school heeft op dit moment contacten met zorginstellingen, een speeltuinvereniging, groenbeheer van de gemeente, een buurtvereniging en het Drents Landschap. Een voorbeeld van een concrete klus is het aanleggen van een pluktuin op een binnenplaats van een tehuis voor dementerende bejaarden. “Vanuit de groene sector worden diverse klussen aangeboden en is men ons als vmbo-groen school ter wille,” vertelt Geerdink.

aandacht aan de waarde van het je belangeloos inzetten voor de maatschappij.

Volgens hem zijn de leerlingen enthousiast. “De

Leerlingen leren zich in brede zin voor te

reacties lopen uiteen van ‘beter dan school’

bereiden op de maatschappij, niet alleen in de

tot ‘ik zou best wel graag iets voor ouderen,

schoolbanken, maar ook tussen bevolkingsgroe-

kinderen of zieke mensen willen doen’. Het

pen waar ze op dit moment niet dagelijks mee

buitenschools leren pakken ze als een natuurlijk

te maken hebben. Ze erkennen dat ze zinvol

gegeven op.”

werk kunnen leveren en dat dit in de toekomst alleen maar belangrijker wordt.” Ook de ouders worden voorgelicht. In de filosofie van AOC Terra is de medewerking en ondersteuning van ouders cruciaal. “Enerzijds omdat zij natuurlijk ook netwerken hebben, die gebruikt kunnen worden om stageplaatsen te creëren. Anderzijds om duidelijk te maken dat dit niet puur een schoolse aangelegenheid is, maar in gezamenlijkheid moet worden opgepakt. Opvoedkundig maak je daarmee de driehoek ouders, school en leerling compleet. Succesbeleving en ervaring deel je niet alleen op school, maar het moet ook een onderwerp van gesprek zijn bij het avondeten,” legt Geerdink uit. De plannen zijn tijdens een ouderavond gepresenteerd. “De opkomst was

AOC Terra besteedt in samenwerking met Steunpunt Vrijwilligerswerk Assen en STAMM CMO Drenthe veel aandacht aan de maatschappelijke stages voor vmbo’ers in het eerste, tweede en derde leerjaar.

bijzonder hoog en men reageerde enthousiast op het concept. Opvallend was dat er geen

***



***

Met de betrokken organisaties moeten goede

De organisatie ziet dan de winst. Op zo’n mo-

afspraken gemaakt worden over de doelgroep

ment zie je een groei. Steeds meer organisaties

waarmee ze te maken krijgen. Volgens Geerdink

hebben interesse. Het is net een olievlek die

stellen de stageorganisaties zich nog enigszins

groeit,” legt Reneman uit.

Organisaties haken af vanwege korte stages

terughoudend op. Ze hebben soms bepaalde vooroordelen over jongeren die eerst door-

De steun vanuit de overheid, op zowel provinci-

broken moet worden. “Wel onderkennen de

aal en regionaal niveau, is volgens Reneman erg

stageorganisaties duidelijk de win-win situ-

belangrijk. “Omdat het zo nieuw is, is de steun

atie en zijn ze enthousiast over het plan van

haast onontbeerlijk. Nu het nieuwe regeerak-

aanpak op onze school.” Isabel Reneman van de

koord is goedgekeurd, behoor je dingen lokaal

vrijwilligerscentrale in Assen is het met Geerdink

af te stemmen. Straks gaan er veel jongeren op

eens. Zij heeft nog een tip voor betrokkenen.

stage. Als er dan geen afstemming is, zullen or-

“Ik hoorde laatst van één van de coördinatoren

ganisaties plat gebeld worden. Ik denk dat hierin

dat je als organisatie moet willen en durven.

ook een rol voor de overheid is weggelegd.”

Je moet willen investeren in de stage en een nieuwe uitdaging aan durven gaan. Het is een

De Vliegende Brigadier Overduin is erg en-

avontuur voor iedereen.”

thousiast over dit project: “Er is een goed doordachte doorgaande lijn van het eerste tot

De vrijwilligersorganisaties zijn in eerste instantie enthousiast als ze horen over het project ‘Get Started!’ dat in de provincie Gelderland wordt uitgevoerd. Natuurlijk zijn er altijd wel organisaties die het niet zien zitten, maar dat die groep zo zou groeien, had niemand verwacht. Terwijl er steeds meer stageplaatsen gevraagd worden, daalt de interesse. Jeroen Schasfoort van het project ‘Get Started!’ vertelt hier meer over.

“In Assen zijn we nu al een aantal jaar bezig

en met derde leerjaar. Goede afstemming en

met de maatschappelijke stages. De organisaties

samenwerking tussen school, lokaal steunpunt

“Het project voor maatschappelijke stage ‘Get

Dit project wordt uitgevoerd door drie samen-

hadden in eerste instantie een beetje drem-

en maatschappelijke organisaties. Goede inbed-

Started!’ hebben we uitgevoerd in het school-

werkende vrijwilligerscentrales in de gemeenten

pelvrees. Dat zie je veranderen als de eerste

ding in het onderwijscurriculum en enthousiaste

jaar 2004/2005, 2005/2006 en tijdens dit school-

Doetinchem, Montferland en Oude IJsselstreek.

gemotiveerde jongeren zijn geweest.

leerlingen. Dat maakt dit project zo bijzonder.”

jaar. Het bestaat uit verschillende onderdelen.

Schasfoort vertelt dat er inmiddels vier verschil-

Zo krijgen de leerlingen een introductie over

lende middelbare scholen mee hebben gedaan

vrijwilligerswerk. Er wordt dan ook gevraagd

aan dit project. “De scholen die meededen,

of ze zelf vrijwilligerswerk zouden willen doen.

hebben allemaal financieel bijgedragen aan

Doormiddel van een vragenlijst inventariseren

het project. De vrijwilligerscentrales hebben

we hun interesses.”

een deel van het werk uit de reguliere uren gedaan.”

Nadat de wensen geïnventariseerd zijn, pre-

Van links naar rechts: Margrit Poelma (Vrijwilligerscentrale Assen), Josy Spauwen (AOC Terra), Marcel Geerdink (AOC Terra), Isabel Reneman (Vrijwilligerscentrale Assen) en Marjan Dijkema (AOC Terra)

senteren de vrijwilligersorganisaties zich op de

De leerlingen liepen stage in een museum, bij

vacaturemarkt. “We letten erop dat het vrijwilli-

diverse zorginstellingen, op de kinderboerderij,

gerswerk is dat de jongeren aanspreekt. Tijdens

bij het dierenasiel en dagverblijven voor mensen

deze markt kunnen de leerlingen een keuze

met een verstandelijke beperking. Ze gingen

maken uit het aanbod. Ze gaan in tweetallen

zelfs mee met de boottocht van de Zonnebloem

of in groepjes naar de organisaties toe. Vooraf

en hielpen Natuurmonumenten bij het boson-

wordt door de vrijwilligerscentrales een gastles

derhoud. Volgens Schasfoort zijn de reacties van

gegeven om vervolgens gedurende een dagdeel

leerlingen overwegend positief.

stage te lopen.”

***



***

alleen, omdat de scholen de maatschappelijke

activiteiten. Daar kunnen we veel vrijwilligers

stage op een verkeerde dag plannen. De pe-

bij gebruiken. Er zijn heel veel leerlingen die het

riode is ook te kort. Het vraagt van de vrijwil-

leuk vinden om met kinderen te werken, maar

ligersorganisaties soms een flinke investering,

de school wil niet dat ze in de vakantie stage

voordat een stagiaire echt productief wordt.

lopen. En de regie moeten de scholen echt bij

Zeker als het om complexere taken gaat. Voor

het steunpunt laten liggen. Zo voorkom je dat

die tijd is de stageperiode vaak al afgelopen.”

vrijwilligersorganisaties knettergek worden van alle telefoontjes van scholieren die bij ze stage

“In het begin van het project was er voldoende

willen lopen. Als er één punt is, is dat veel mak-

animo bij de vrijwilligersorganisaties. Natuurlijk

kelijker voor zowel de school als de vrijwilligers-

communiceer je over het project en weten ze

organisatie.”

dat het een klus van één dag is. Gaandeweg blijkt toch dat het lastiger is. Er is weinig rendement voor de vrijwilligersorganisaties. De gekozen werkwijze is erg arbeidsintensief en het Links: Edith Starreveld (SVW Oude IJsselstreek) Rechts: Jeroen Schasfoort (SVW Oude IJsselstreek)

levert eigenlijk te weinig op voor de organisaties. Ze steken veel tijd in de begeleiding van de studenten, maar het heeft heel weinig rendement. Dan gaan organisaties zich dus afvragen

“Ze hebben echt het gevoel dat ze iets nuttigs

willen het liefst dat alle leerlingen, bijvoorbeeld

of ze het niet beter zelf kunnen doen.” Een

hebben gedaan tijdens hun maatschappelijke

honderd, op één dag op maatschappelijke stage

ander punt waar de vrijwilligerscentrales tegen

stage.”

gaan. Praktisch gezien is het erg lastig om grote

aan lopen is het feit dat er al zoveel stagiaires

aantallen leerlingen op één moment aan de slag

van beroepsopleidingen zijn.

Maar naast die positieve geluiden van de

te hebben. Bij de ene organisatie kan men op

leerlingen, zijn er de negatieve van de vrijwil-

woensdag hulp gebruiken, bij een ander op vrij-

Op dit moment zijn de vrijwilligerscentrales

ligersorganisaties. Schasfoort is in de loop van

dag en weer een ander zoekt juist mensen voor

bezig met het ontwikkelen van een nieuw

de jaren tegen diverse knelpunten aangelopen.

in het weekend. Ook gebeurt er veel vrijwilli-

concept. Schasfoort legt uit dat ze meer digitaal

Zo zijn de scholen helemaal niet flexibel. “Zij

gerswerk buiten de reguliere lesuren. Dat willen

gaan werken. “Er moet een site komen waarop

de scholen niet. De meeste scholen zijn hier echt

de vrijwilligersorganisaties hun vacatures

heel star in.”

kunnen zetten en waarop de leerling dan kan

- Scholen tonen weinig flexibiliteit. - Vrijwilligersorganisaties haken af. - Arbeidsintensieve werkwijze voor vrijwilligersorganisaties.

***


reageren. Als de leerling reageert, krijgt de Volgens Schasfoort kijken de scholen te veel

opleiding daar ook een bevestiging van. Op

naar hun eigen wensen en letten ze niet op

die manier gaat het allemaal veel sneller, want

het feit dat de maatschappelijke stage ook een

nu worden er heel veel brieven over en weer

meerwaarde moet hebben voor de vrijwilligers-

gestuurd, maar dat duurt te lang.”

organisatie. “Door de maatschappelijke stages komt er voor organisaties die hulp kunnen

Volgens Schasfoort moeten de scholen op een

gebruiken extra mankracht vrij. Alleen matchen

andere manier met de maatschappelijke stages

vraag en aanbod niet met elkaar. Dit komt niet

omgaan. “Er zijn in de vakantie zoveel leuke

Vier middelbare scholen doen mee aan het project ‘Get Started!’. Dit project wordt uitgevoerd door drie samenwerkende vrijwilligerscentrales in de gemeenten Doetinchem, Montferland en Oude IJsselstreek. Het wordt steeds lastiger om geschikte klussen voor de leerlingen te vinden, omdat vrijwilligersorganisaties van deelname afzien.


***

Jeugd gevangen door eendenkooi Rietschermen vlechten, het bos onderhouden en takkenrillen maken voor kleine vogels – twee enthousiaste leerlingen van het OSG Singelland helpen Landschapsbeheer Friesland, It Fryske Gea en de eendenkooivrijwilligersgroep bij het opknappen van een oude eendenkooi in de gemeente Tytsjerksteradiel. Zestig havo- en vmbo-scholieren in de leeftijd

op te knappen. Eendenkooien werden vroeger

van veertien en vijftien jaar van OSG Singelland,

gebruikt om eenden te vangen voor de

locatie Burgum, moeten verplicht een maat-

consumptie: een eeuwenoude vorm van lok-

schappelijke stage lopen. Els Bultsma van de

jacht. Tegenwoordig worden de eendenkooien

vrijwilligerscentrale Tytsjerksteradiel vertelt dat

in stand gehouden vanwege de natuur- en

de leerlingen zelf een activiteit mochten uitkie-

cultuurhistorische waarde. De kooibossen en

zen. “Ze gingen alleen of in duo’s aan de slag.

plassen zijn pareltjes in het landschap.”

Twee leerlingen gingen met Landschapsbeheer Friesland de natuur in.”

Maar wat hebben de leerlingen nu precies gedaan? De Boer: “Ze hebben geholpen met

“Landschapsbeheer Friesland, de school en de vrijwilligerscentrale waren vooraf al meteen enthousiast over deze maatschappelijke stage in het landschap. Omdat Landschapsbeheer Friesland zo actief bezig is met maatschappelijke stages, verwacht je dat er iets wordt georganiseerd dat geschikt en leuk is voor de leerlingen. Jan Piet de Boer van Landschapsbeheer Friesland legt uit wat de maatschappelijke stage in de natuur nu eigenlijk inhoudt. “De leerlingen

- Stagelopen in de natuur. - Stageconcept sluit aan bij de beleving van jongeren. - Er is draagvlak bij de vrijwilligersorganisatie en lokale afdelingen.

hebben meegeholpen een oude eendenkooi

***



***

het bosonderhoud en takkenrillen maken voor

informatie hebben gezocht en gevonden over

verwelkomen. Verder is dit project volgens mij

wat ze moeten doen. Ze moeten ook weten

kleine vogels. Verder hebben ze meegeholpen

de eendenkooien.”

zo’n succes, omdat alle partijen tevreden zijn

waar ze met vragen terecht kunnen. Ook de

met het resultaat. Het uiteindelijke doel is en-

maatschappelijke organisaties moeten goed op

bij het vlechten van rietschermen. Deze deden vroeger dienst als afscherming van de vang-

De Boer is erg te spreken over de leerlingen.

thousiasme kweken voor deze vorm van vrijwil-

de hoogte zijn van wat ze van de stage kun-

pijpen. De leerlingen hebben in totaal twee

“Ze waren ontzettend enthousiast. Dit kwam

ligerswerk en daar zijn we goed in geslaagd.”

nen verwachten. Een goede samenwerking en

dagen meegewerkt. Ze zijn zo’n tien tot twaalf

doordat ze ook echt een band met de natuur

uur bezig geweest.” Normaal gaan de leerlin-

hadden. In eerste instantie was de vrijwilligers-

Maar volgens Bultsma is er ook nog een andere

partijen is van groot belang. Als je als orga-

gen gedurende drie weken één dagdeel per

groep een beetje afwachtend, maar na afloop

succesfactor. “De leerlingen mogen zelf hun

nisatie een uitnodigende houding aanneemt

week op maatschappelijke stage. In dit geval

waren ze ook tevreden. Dat laatste kwam

maatschappelijke stage kiezen. De kans is

tegenover de leerling is de kans ook veel groter

waren de leerlingen maar twee dagen bezig,

vooral doordat deze leerlingen echt geschikt

daardoor groter dat ze het leuk vinden. Het

dat het project slaagt. De deelnemer moet zich

omdat het hele werkdagen betrof.

waren voor deze klus. Het is zaak om de juiste

enthousiasme van de organisatie en de andere

welkom voelen.”

goede communicatie tussen alle deelnemende

leerlingen op de juiste plek te krijgen. Dus de

deelnemende partijen doet ook een hoop!”

In het voortraject hebben de leerlingen contact

leerlingen die al iets met natuur en landschap

Andere factoren die voor het succes zorgen, zijn

gehad met It Fryske Gea, de eigenaar van de

hebben, moeten een dergelijke stage doen. Dat

een goede lokale coördinatie en een breed aan-

eendenkooi in het kleine natuurgebied. De jon-

werkt voor iedereen motiverend. Het is dus be-

bod van stageplaatsen. Verder zijn de afspraken

geren zijn volgens De Boer ongetwijfeld meer

langrijk om duidelijk te zijn in de voorlichting

tussen de school, organisaties en het coördi-

over de kooi te weten gekomen. “Verder ga ik

over de klus. Dat is bij dit project echt gebeurd,

natiepunt vastgelegd. Er is begeleiding vanuit

er vanuit dat de deelnemers zelf op internet

zodat we geschikte stagiaires mochten

de school. Er is een groot aanbod van diverse stageplekken in diverse sectoren. Daarnaast is er draagvlak bij vrijwilligersorganisaties en lokale afdelingen en de gemeente heeft maatschappelijke stages opgenomen in haar gemeentelijk beleid. Een punt waar vrijwilligersorganisaties volgens De Boer op moeten letten is het doel van de klus. Wat moeten de jongeren nu precies doen? “Heel belangrijk is het om het doel van de werkzaamheden uit te leggen. Het opknappen van een eendenkooi vanwege de natuur- en cultuurhistorische waarde is duidelijk. Biotoopverbetering voor een ringslang ook. Maar laat de jeugd niet onzinnig bomen zagen, omdat er een dunning plaats moet vinden volgens het beheersplan. Dat motiveert ze niet. Het moet echt een uitdagende klus zijn, waar ze meteen bij aankomst zin in hebben.”

Twee leerlingen van OSG Singelland hebben meegeholpen bij de opknapbeurt van een oude eendenkooi in de gemeente Tytsjerksteradiel. Verder waren hier de Vrijwilligerscentrale Tytsjerksteradiel, Landschapsbeheer Friesland, de eendenkooivrijwilligersgroep en eigenaar It Fryske Gea bij betrokken.

Els Bultsma (Vrijwilligerscentrale Burgum)

Bultsma heeft ook nog een aantal tips. “Het is niet alleen belangrijk dat de leerlingen weten

***



***

Tennisvereniging Alexanderstad heeft een visie: ‘Stilzitten is niks’ “Onwennig tasten we elkaar af. Zij mij en ik hen. Wat de meiden niet weten, is dat het voor mij net zo spannend is. Onze vereniging heeft dan wel ja gezegd tegen dit plan, maar hebben we ze ook genoeg te bieden?”, vraagt Marie-José van den Oever van Tennisvereniging Alexanderstad in Rotterdam zich af bij aanvang van de maatschappelijke stage van tien vmbo-leerlingen. De gemeente Rotterdam is tot het besluit ge-

STAP heeft gevraagd of Tennisvereniging Alexan-

komen dat vrijwilligerswerk gestimuleerd moet

derstad hieraan mee wil werken. De club voelt

worden. Dit kan bereikt worden door middel

zich volgens Marie-José van den Oever, secretaris

van verplichte stageplaatsen voor scholieren. Op

en vrijwilligerscoördinator, betrokken bij de

deze wijze maken ze tijdens hun schooltijd al

samenleving. Het inwerken en begeleiden van

kennis met vrijwilligerswerk.

jongeren is een grote verantwoordelijkheid voor de vrijwilligers, maar de vereniging zegt toch ja.

“Jongeren leren dat ‘burger zijn’ meer is dan

Vanaf januari tot en met maart 2007 lopen tien

‘klant zijn van de overheid en/of vereniging’.

allochtone vmbo-leerlingen uit de Rotterdamse

Kennismaking met vrijwilligerswerk stimuleert

binnenstad wekelijks twee uur stage bij de

jongeren bij het vormen van een beeld over hun

vereniging.

rol in en bijdrage aan de samenleving van mor-

***


gen. Ook is het een belangrijke extra gelegen-

De leerlingen komen voor het eerst in aanraking

heid om kinderen vertrouwd te maken met de

met een tennisclub. Ze maken niet alleen kennis

waarden en normen van onze maatschappij. Het

met tennis, maar leren zo ook alle aspecten ken-

belangrijkste is dat het een positieve ervaring

nen van het vrijwilligerswerk binnen een vereni-

wordt. Want dan pas is er een kans dat jongeren

ging. “Ze zien dat zonder al deze vrijwilligers de

later uit zichzelf vrijwilligerswerk gaan doen”,

club niet draaiende gehouden kan worden. Er-

vertelt Wil Venema van STAP, STedelijk Advies

varing met deze groep jongeren hebben we al.

en ondersteuningsPunt voor Vrijwilligerswerk.

We geven nu voor het tweede jaar schooltennis


***

De leerlingen gaan samen met kinderen die les

geweldig om te zien hoe goed die meiden het

hebben op de foto. Op het eind van de dag ma-

oppakken.”

ken we de afspraak dat we samen iets van deze stageperiode gaan maken.”

De scholieren beleven zichtbaar veel plezier aan hun stage bij Tennisvereniging Alexanderstad.

Vol enthousiasme beginnen de meiden een

Het gevarieerde programma zorgt ervoor dat ze

week later aan de tweede stagedag. “Verzin

zich nooit vervelen. Zo krijgen ze tijdens de vier-

een beginspelletje dat gebruikt kan worden

de dag een tennisclinic, helpen ze de volgende

als warming-up bij de tennisles, krijgen ze als

stagedag de trainers, leren ze wat de jeugdcom-

opdracht. Ik zie meteen dat er meiden bij zit-

missie en flex-vrijwilligers nu precies doen en

ten die heel wat in hun mars hebben. Daarna

oefenen ze vergaderen. De laatste dag sluiten ze

helpen de stagiaires twintig minuten met ballen

af met een toernooi en een verrassing.

aangooien. De kinderen moeten achter elkaar

Links: Wil Vennema (STAP) Rechts: Ton de Vette (Scholengemeenschap Nieuw Rotterdam)

forehand, backhand spelen. Stil staan is er niet

Marie-José van den Oever is na afloop tevreden

bij. Gelukkig vangen de trainers het goed op.

over de gang van zaken. “Ik ben vol lof over

Het zijn tenslotte hun lesgroepen waar de leer-

deze groep. Ze doen het echt geweldig. Ze heb-

lingen actief zijn. Daarna leren ze alles over het

ben het goede voorbeeld gegeven aan de jonge

tennisspel,” vertelt Van den Oever.

kinderen die iedere woensdagmiddag op de club aanwezig zijn.”

Wat doen een voorzitter, secretaris en penaan zo’n 120 vmbo-leerlingen per week uit de

De uitvoering van het project is geheel in han-

ningmeester nu allemaal? Wat gebeurt er bij

binnenstad van Rotterdam. Een aantal van onze

den van Alexanderstad. Zij hebben dit project

de ledenadministratie? Tijdens de derde dag

vrijwilligers heeft bij Train/Mcp, organisatie voor

gecoördineerd samen met STAP en de school.

krijgen de stagiaires hier antwoorden op.

participatie en integratie, een cursus omgaan

Volgens Van den Oever is zo’n project ontzet-

Zelf gaan ze ook aan de slag. Ze moeten een

met allochtonen binnen de vereniging gevolgd.

tend spannend. “Niet alleen de stagiaires zijn

toernooi openen en de aanwezigen na afloop

Ook de drie avonden durende cursus Etterbak-

zenuwachtig. Ik vroeg me ook af of we de deel-

bedanken voor hun komst. Van den Oever: “De

ken via Rotterdam Sportsupport was een goede

nemers wel genoeg te bieden hadden.”

één houdt een geweldig praatje. Een ander is

aanvulling,” vertelt Van den Oever.

wat verlegen, maar doet het toch. Deze meiden Die vraag had Van den Oever zich eigenlijk niet

- Tennisvereniging voelt zich betrokken bij de samenleving. - Goede voorbereiding en veel ervaring. - Een afwisselend programma werkt.

***


komen er wel.”

hoeven stellen. De club heeft een uitgebreid programma opgesteld voor de negen dagen

’s Middags gaan de scholieren zelf aan het werk.

waarop de leerlingen zich op het tennisveld

Van den Oever: “Ik vond het heel spannend nu

verzamelen. De eerste dag krijgen de leerlin-

de meisjes zelf met kinderen moesten werken

gen een rondleiding op de club en wordt hun

alsof ze al jaren dit werk doen. De kinderen die

uitgelegd wat voor vrijwilligerstaken er binnen

komen tennissen staan bij ons op de wachtlijst,

de club zijn. “Zo’n eerste dag die hoofdzake-

maar tijdens de stageperiode mogen ze voor

lijk uit theorie bestaat, is natuurlijk een beetje

1,50 euro per keer komen lessen met gebruik

saai. Toch is de eerste dag interessant als er

van racket en ballen van de vereniging. Die 1,50

een journalist komt samen met een fotograaf.

euro moeten wij aan baanhuur betalen. Het is

‘Stilzitten is niks’! Tien vmbo-leerlingen lopen stage bij Tennisvereniging Alexanderstad in Rotterdam. Zij zijn bij elkaar gebracht door STAP, Steun en adviespunt voor vrijwilligers.


***

Scholingsboulevard kiest voor brede opzet

Om in 2008 goed te kunnen beginnen, is de voorbereiding op de brede invoering al in september 2006 gestart. Van Heerde: “Het project maatschappelijke stages wordt gesubsidieerd door de gemeente Enschede. In november 2006 is in samenwerking met het Servicepunt

Johan van Heerde, projectleider maatschappelijke stages van de Scholingsboulevard in Enschede, is er maar druk mee. Per 1 augustus 2008 gaan de leerlingen gebruikmaken van een nieuwe onderwijsvorm en moeten er stageplaatsen zijn voor ruim vijfhonderd leerlingen per jaar. “Samen met het Servicepunt Vrijwilligerswerk Enschede werken we hier keihard aan, zodat er voldoende plaatsen beschikbaar zijn als we van start gaan.”

Vrijwilligerswerk Enschede een eerste werkconferentie georganiseerd voor medewerkers van maatschappelijke organisaties en docenten van de onderwijsinstellingen. Doel was om met elkaar in gesprek te komen over de stages, kennismaking en de start van een duurzame relatie tussen maatschappelijke organisaties en scholen. Dit leverde veel sympathie op voor de maatschappelijke stage, veel aandachtspunten en het spontane aanbod van stageplaatsen.” Een onderdeel van het project is een pilot waar-

- Steun vanuit de gemeente telt. - Er is goede lokale afstemming. - Ouders worden bij stages betrokken.

ontstaat een ononderbroken leerweg van het

aan ruim honderd leerlingen vrijwillig deel-

derde leerjaar vmbo tot niveau 2 op het mbo.

nemen. “Op deze manier willen we inzichten

De andere leerjaren blijven gewoon onderge-

verzamelen op basis waarvan we de maat-

bracht bij de deelnemende scholen”, legt Van

schappelijke stages met ingang van het nieuwe

Heerde uit.

schooljaar breed kunnen invoeren. Het gaat om

Van links naar rechts: Alie Rozenberg (Stedelijk Lyceum), Raymond Andres (Bonhoeffer College) en Johan van Heerde (Scholingsboulevard).

inzicht in mogelijke knelpunten bij het invoeren

keuze maken en deze met hun docent bespre-

Van Heerde schetst het doel van de Scholings-

van de stages tijdens de overgangsperiode naar

ken en zelf contact opnemen met de maat-

boulevard: “Iedere leerling ziet zijn of haar

de Scholingsboulevard. En inzicht in de begelei-

schappelijke organisatie. Dit gebeurt allemaal

leerweg bekroond met een diploma en een

ding van leerlingen binnen de maatschappelijke

via de procedure die hiervoor is vastgelegd.

startkwalificatie voor de arbeidsmarkt. Wij ver-

organisaties. Maar ook om ideeën rondom de

Scholingsboulevard Enschede is een samenwer-

wachten dat door dit concept ook minder leer-

gewenste contacten tussen scholen en maat-

Voor leerlingen die geïnteresseerd zijn, is er ook

kingsverband van drie onderwijsinstellingen.

lingen vroegtijdig met hun opleiding stoppen.”

schappelijke organisaties om tot een duurzame

een informatieboekje. Hierin staat alles wat de

samenwerking te komen. In deze pilot gaat het

leerlingen moeten weten over de stages. Ook de

Het Bonhoeffer College, het Stedelijk Lyceum en het ROC van Twente hebben hun krachten

“Een integraal onderdeel van de nieuwe oplei-

om eerder geplande en nieuwe stages”, legt

ouders worden bij het project betrokken. Van

gebundeld en zijn samen met de gemeente

ding is de karaktervorming. Dit zal mede vorm-

Van Heerde uit.

Heerde: “Zij ontvangen een informatiebrief van

Enschede tot een plan gekomen. “Het is een

gegeven worden door maatschappelijke stages.

moderne vorm van beroepsonderwijs in een

Op het Bonhoeffer College en het Stedelijk

Verder is er een ‘Vacatureboekje Maatschap-

de bedoeling dat de stage wordt afgesloten met

inspirerende leeromgeving waarin de leer-

Lyceum is al enige ervaring opgedaan”, vertelt

pelijke Stages’ ontwikkeld. Het boekje wordt

een presentatieavond, waarvoor de leerling, als

ling centraal staat. De laatste twee leerjaren

Van Heerde. Het is de bedoeling dat alle vmbo-

regelmatig geactualiseerd. In een later stadium

deze de stage goed heeft volbracht, een certi-

van het vmbo en de eerste leerjaren van het

leerlingen uit het derde en vierde jaar minimaal

moet dit ook beschikbaar zijn via een speciale

ficaat ontvangt. Ook hier mogen de ouders bij

mbo, zowel niveau 1 als 2, zitten bij elkaar. Zo

veertig uur op stage gaan.

website. Leerlingen kunnen op deze manier een

aanwezig zijn. We luisteren goed naar de

***


de coördinator maatschappelijke stages. Het is


***

reacties van ouders, zodat we daar in de

Tijdens de pilot wordt de betrokken schoolbe-

toekomst ook iets mee kunnen doen. Op dit

geleiders, stagebegeleiders en leerlingen om

moment merken we dat de ouders positief

ideeën gevraagd. Ze mogen aangeven wat er

tegenover de stages staan.”

beter kan. Tijdens een tweede werkconferentie worden de ervaringen gepresenteerd en

De steun en betrokkenheid vanuit de gemeente

zal er verder vorm worden gegeven aan een

is volgens Van Heerde erg belangrijk. “Gemeen-

duurzame samenwerking. Van Heerde heeft er

tebreed wordt er veel aandacht aan de maat-

vertrouwen in en werkt enthousiast verder aan

schappelijke stages besteed. De gemeente stelt

de brede invoering van maatschappelijke stages

zelfs stageplaatsen beschikbaar. Zo is er een

in de Scholingsboulevard.

aantal plaatsen waarbij de leerling direct meewerkt met de wethouder. Ook is er periodiek overleg met de gemeenteambtenaren.” Op dit moment is er een heel divers aanbod van stageplaatsen. Zo kunnen leerlingen terecht bij speeltuinverenigingen, scoutingclubs, sportverenigingen, zorginstellingen, natuurorganisaties en de gemeente. Volgens Van Heerde zit er voor elk wat wils bij. Zelfs voor leerlingen techniek zijn er volgens hem interessante mogelijkheden.

De Scholingsboulevard Enschede is een samenwerkingsverband tussen de gemeente Enschede en drie

“Het realiseren van voldoende stageplaatsen voor onze pilot is tot nu toe geen probleem. Alle leerlingen hebben een passende stageplaats gevonden in de gemeente Enschede. We zijn zelfs benaderd door organisaties die plaatsen beschikbaar stellen. Zij hadden een artikel in de plaatselijke media gelezen over dit project. De werkconferentie in november 2006 heeft wel een goede basis gelegd. Al kwamen de stageplaatsen natuurlijk niet aanwaaien. Op dit moment werken we samen met het Servicepunt Vrijwilligerswerk Enschede. We willen het aantal stageplaatsen aanzienlijk vergroten, zodat er voldoende stageplaatsen beschikbaar zijn voor ruim vijfhonderd leerlingen per jaar,” legt Van

onderwijsinstellingen, namelijk het Bonhoeffer College te Enschede, het Stedelijk Lyceum te Enschede en het ROC van Twente. Maatschappelijke stages spelen een belangrijke rol in de karaktervormgeving van het onderwijs.

Heerde uit.

***



***

Obstakels op weg naar de maatschappelijke stages Het Centrum Vrijwilligers Ondersteuning Alkmaar verkent in overleg met de gemeente Alkmaar in hoeverre zij een centrale rol kan spelen bij de bemiddeling van maatschappelijke stages tussen scholen en organisaties in de gemeente Alkmaar. Ze organiseerden een bijeenkomst voor scholen en vrijwilligersorganisaties en gingen enthousiast aan de slag. Het bleek allemaal niet zo makkelijk als gedacht. Ingrid Warners van het Centrum Vrijwilligers Ondersteuning Alkmaar vertelt erover.

besloten om met Codename Future aan de slag

heden voor de maatschappelijke stages bij de

te gaan. Dit is een internetprogramma aan de

verschillende organisaties. Ik ben de afgelopen

hand waarvan leerlingen zelf hun maatschap-

tijd bij veel organisaties op werkbezoek ge-

pelijke stage vorm dienen te geven. Momenteel

weest. De meeste organisaties zijn overwegend

onderzoeken we of Codename Future niet een

positief, maar weten niet altijd hoe ze de leer-

aanvulling kan zijn op het aanbod dat wij willen

lingen een leuke stageplaats kunnen aanbieden.

bieden aan scholen. Het één hoeft het ander

Daar helpen we ze bij. Veel organisaties hebben

niet per definitie te bijten.”

moeite om buiten hun dagelijkse context te kijken, waardoor interessante mogelijkheden

“Een andere school had al ervaring met maat-

soms blijven liggen. Denk daarbij bijvoorbeeld

schappelijke stages bij een verzorgingshuis maar

aan de organisatie van het Sinterklaasfeest waar

dan in kleinere vorm. Nu wilden ze met een

ze anders te weinig vrijwilligers voor hadden.

grote groep rond kerst de versiering in het te-

Verder hebben de organisaties logischerwijs wel

huis gaan verzorgen. Ze dachten dat dit niet bij

een aantal aandachtspunten en voorwaarden.

diezelfde instelling zou kunnen en schakelden

Gebrek aan begeleiding van de maatschappe-

daarom onze hulp in. Na een aantal gesprek-

lijke stages blijkt bijvoorbeeld een behoorlijk

ken bleek de organisatie waar ze al contact mee

obstakel te zijn bij veel organisaties.”

hadden, hen toch te kunnen helpen. Onze rol werd daardoor heel klein. Op zo’n moment ben

Een punt waar Warners nog vaak tegenaan

je toch meer een stoorzender. Daarom zijn we

loopt, is dat organisaties denken dat het om

er tussenuit gestapt.”

een ‘echte’ (beroepsgerichte) stage gaat. De

Warners legt uit waar ze tegenaan liepen:

term maatschappelijke stage zorgt vaak voor

“Tijdens het symposium in november 2006

Ondanks de geschetste obstakels die moesten

hadden we gehoopt duidelijker te krijgen wat

worden overwonnen, is het Centrum Vrijwil-

scholen en organisaties voor beeld hebben van

ligers Ondersteuning in Alkmaar nog altijd in

de maatschappelijke stages en wat zij van ons

gesprek met de scholen. “We zijn er nog steeds

verwachten in de rol van bemiddelaar. Eén van

van overtuigd dat het verstandig is om een

Centrum Vrijwilligers

de conclusies van de bijeenkomst was echter

organisatie de centrale rol van bemiddelaar toe

Ondersteuning Alkmaar

dat er zowel bij scholen als organisaties veel

te kennen. Zeker als het straks gaat om grote

onduidelijkheid bestaat over de maatschap-

aantallen maatschappelijke stages. De scholen

moet vele obstakels

pelijke stages. Dit betekende dat wij zelf meer

worden zich hier langzamerhand ook steeds

overwinnen om de

duidelijkheid moesten gaan scheppen over de

meer van bewust. Het proces heeft blijkbaar ook

maatschappelijke stages.”

tijd nodig om te rijpen.”

”We hadden gehoopt in het schooljaar

“Met één van de scholen zijn we uitgebreid

Wat zijn de ervaringen met de organisaties waar

2006/2007 een flink aantal maatschappelijke sta-

in gesprek geweest over het realiseren van

de maatschappelijke stages moeten gaan plaats-

in Alkmaar mogelijk te

ges te bemiddelen. Dat zal dit jaar niet lukken,

maatschappelijke stages voor dit schooljaar voor

vinden? “We hebben de vrijwilligersorganisa-

maken.

maar we hebben goede hoop dat het volgend

bijna honderd leerlingen. Ze hebben een offerte

ties heel algemeen benaderd en zijn nu verder

schooljaar wel gaat gebeuren.”

van ons ontvangen, maar hebben uiteindelijk

gegaan met het inventariseren van de mogelijk-

- Scholen en organisaties hebben andere verwachtingen van maatschappelijke stage. - Een coördinatiepunt is belangrijk. - Verwarring met beroepsgerichte stage.

bemiddeling voor maatschappelijke stages

***



***

Leerlingen maken het verschil

verwarring. ”Ze verwachten dat een leerling

Warners schetst de plannen. “In mei willen we

dan meteen lange tijd blijft én dat er een heel

met organisaties inventariseren wat de maat-

begeleidingstraject bij komt kijken. Ik leg dan

schappelijke stage voor mogelijkheden biedt

uit dat ze het gewoon moeten zien als vrijwil-

voor hen en welke randvoorwaarden hiervoor

ligerswerk. Het is geen stage. Ook bij de scholen

gecreëerd moeten worden. Ook gaan we een

Make a Difference Day! Steek de handen uit de mouwen en doe zo

heerst soms een verkeerd beeld van wat het

bijeenkomst organiseren voor de scholen om te

vrijwilligerswerk precies inhoudt.“

inventariseren wat zij verwachten van de maat-

iets voor anderen. Op 3 en 4 november 2006 droegen tienduizenden

schappelijke stages en hoe groot de behoefte

Nederlanders hun steentje bij aan MADD!, als individu, met hun

aan stageplaatsen zal zijn.”

bedrijf of vereniging. In Haarlemmermeer deden honderd leerlingen

heeft nu een ander beeld, bijvoorbeeld over de

Al met al is men er in Alkmaar wel achter

uit het voortgezet- en beroepsonderwijs mee aan deze actie.

duur van een stage. Voor organisaties wordt het

gekomen dat het opzetten van de bemidde-

er zo allemaal niet duidelijker op. Ze weten niet

ling tussen scholen en organisaties veel energie

wat er precies van hen verwacht wordt. Hier

vraagt. Inmiddels is bij het Centrum Vrijwilligers

‘Haarlemmermeer goes MADD!’ heette de actie

moet echt een standaard voor komen.”

Ondersteuning in Alkmaar een nieuwe betaalde

waar de jonge vrijwilligers aan mee hebben

De huidige plannen van het kabinet om de

medewerker aangenomen die zal worden ingezet

gedaan in het teken van hun maatschappelijke

maatschappelijke stages drie maanden te laten

als extra ondersteuning voor de maatschappelijke

stage. Ze gingen bij tien maatschappelijke orga-

duren, ziet Warners niet als realistisch. “Het

stages.

nisaties in de gemeente aan de slag. “Zo hebben

Warners zou graag zien dat er één norm komt voor de maatschappelijke stages. “Iedere school

standpunt van het kabinet zorgt alleen nog

ze internetles gegeven aan ouderen, geholpen

maar voor meer onduidelijkheid.”

bij een inzamelingsactie van de voedselbank en een sporttoernooi begeleid voor mensen met een verstandelijke beperking,” vertelt Annelijn de Ligt, die als Vliegende Brigadier betrokken is bij

- Koppeling van stages aan MADD. - Goede begeleiding vanuit de school is noodzakelijk. - Leerlingen blijven vrijwilligerswerk doen.

dit project. “De organisatie van ‘Haarlemmermeer goes MADD!’ maakt onderdeel uit van het project

de toekomst zal gaan, is daarom nog onduide-

maatschappelijke stages dat Centrum Bedrijf

lijk,” legt De Ligt uit.

en Samenleving Haarlemmermeer (CBSH)

Ingrid Warners (Centrum Vrijwilligers Ondersteuning)

***


in 2006 heeft uitgevoerd. De gemeente wil

In de zomer van 2006 zijn alle scholen in de

jongeren stimuleren om maatschappelijke

gemeente benaderd met de vraag of ze belang-

stages te volgen en heeft CBSH gevraagd om

stelling hadden voor de actie. In overleg werd

te inventariseren wat de plannen en wensen

daarna vastgesteld hoeveel leerlingen er moch-

van scholen en vrijwilligersorganisaties zijn als

ten meedoen. Deelname was niet verplicht. In

het gaat om de stages. Het resultaat van dit

overleg met de scholen werd besloten om alleen

onderzoek zal mee worden genomen in het

op vrijdag 3 november te participeren, omdat

toekomstplan voor maatschappelijke stages in

veel leerlingen op zaterdag al andere verplich-

de gemeente. Het CBSH is inmiddels overge-

tingen hebben. CBSH was het centrale coördina-

nomen door stichting Meerwaarde. Hoe het in

tiepunt van deze actie. Zij regelden de stages en


***

maakten een lijst waaruit de leerlingen konden kiezen. De scholen waren verantwoordelijk voor de indeling van de leerlingen op de verschillende projecten. Door de goede voorbereiding was ‘Haarlemmermeer goes MADD!’ een groot succes. Zo organiseerde Sportservice Haarlemmermeer net als in 2005 een sport- en spelinstuif voor mensen met een verstandelijke (en een lichamelijke) beperking. Opnieuw was het voor een ieder een dag om nooit te vergeten. Tom Schutte van Sportservice Haarlemmermeer: “De deelnemers hebben ontzettend genoten van de diverse spelen, zoals golven, blikgooien en bowlen. Met als toetje een optreden en een medaille voor iedereen was een mooie middag compleet.” Natuurlijk bleek ook dat sommige zaken voor verbetering vatbaar zijn. Eén van de geplande projecten, het bollen planten voor de heemtuin in de Heimanshof, ging niet door omdat de vier

Leerlingen van het Haarlemmermeer Lyceum, Herbert Vissers College, Hoofdvaart College en ROC Airport hebben zich ingezet voor tien organisaties in de gemeente Haarlemmermeer. Dit was niet zomaar een maatschappelijke stage. Zij hielpen deze organisaties tijdens ‘Make a Difference Day!’

opgegeven leerlingen niet kwamen opdagen. Ook vertrokken leerlingen bij twee projecten vroegtijdig. Na evaluatie met de betrokken scho-

***


len is de conclusie getrokken, dat het belangrijk

het rapport. Eén van de betrokken schreef in

is dat leerlingen door scholen goed worden

zijn evaluatie: “De wisselwerking tussen oude-

voorbereid en begeleid èn dat er duidelijke

ren en jongeren verliep heel erg goed. Ik denk

afspraken gemaakt worden. En vooral dat leer-

ook dat de jongeren wat opgestoken hebben

lingen weten dat ‘vrijwillig niet vrijblijvend’ is.

over de omgang met ouderen.”

Ondanks die punten waren de maatschappelijke

De betrokken scholen waren tevreden over de

organisaties toch tevreden. De contactpersonen

samenwerking met de coördinator van de maat-

zijn over het algemeen heel positief over de

schappelijke stages. Ze geven aan dat ze denken

inzet van de leerlingen voor hun organisatie:

dat de leerlingen hun deelname aan de ‘Haar-

allen geven aan in de toekomst vaker leerlingen

lemmermeer Goes MADD!’ als zeer positief en

vrijwilligerswerk te willen laten doen binnen

leuk hebben ervaren. “De leerlingen waren echt

hun organisaties. De inzet van de leerlingen

enthousiast en de thuisgebleven andere klassen

vonden zij over het algemeen goed, blijkt uit

waren erg jaloers!”, schrijft een docent.


***

Maar wat vonden de leerlingen er nu eigenlijk

geworden en zetten zich nu actief in als redac-

zelf van? Een aantal uitkomsten uit de eind-

tielid bij Meer4U. Tijdens het project hebben de

rapportage: 89 procent van de jongeren vond

leerlingen bij deze radio- en tv-zender verslag

het leuk, 66 procent denkt dat zijn of haar

gedaan van de projecten die tijdens ‘Haarlem-

hulp echt nodig was, 52 procent is anders gaan

mermeer goes MADD!’ plaatsvonden. Ze werden

denken over vrijwilligerswerk en 34 procent wil

begeleid door redactieleden van MeerRTV.”

Eigen initiatief wordt gestimuleerd op het Thorbecke De Thorbecke Scholengemeenschap in Zwolle is ver gevorderd

vaker vrijwilligerswerk gaan doen. Wanneer hun gevraagd wordt om in drie trefwoorden

CBSH kwam verder tot de conclusie dat zowel

te beschrijven wat ze vonden van het vrijwilli-

scholen als maatschappelijke organisaties een

gerswerk dat ze gedaan hebben, worden vooral

voorstander zijn van het invoeren van een centraal

leuk, gezellig, goed en leerzaam genoemd.

coördinatiepunt voor maatschappelijke stages in

Andere kwalificaties zijn: interessant, nieuwe

de gemeente Haarlemmermeer. “Om de verdere

ervaring, behulpzaam, stimulerend, dankbaar,

ontwikkeling van maatschappelijke stages in de

noodzakelijk, grappig en apart.

gemeente Haarlemmermeer de komende jaren te

op het gebied van maatschappelijke stages. De leerlingen hoor je er niet over klagen. Zij krijgen de vrijheid om zelf een leuke stageactiviteit te zoeken. Doe je al vrijwilligerswerk? Dan wordt dat op het Thorbecke ook beloond.

waarborgen en in goede banen te leiden, wordt Een aantal organisaties was heel erg succesvol

aangeraden om een coördinator maatschappelijke

De leerlingen van Thorbecke Scholengemeen-

sen. Dinsdag tot donderdag gaan ze aan de slag

in het ‘vasthouden’ van vrijwilligers, weet De

stages aan te stellen in de gemeente Haarlemmer-

schap in Zwolle lopen in 4 havo, 4 atheneum

op hun stageplaats en op vrijdag geven ze een

Ligt te vertellen. “Vier van de vijf leerlingen die

meer”, eindigen ze hun conclusie. Hoe dat verder

en 3 vmbo-tl een maatschappelijke stage als

presentatie over hun ervaringen. Daarnaast is er

bij Meer4U aan de slag gingen, zijn vrijwilliger

gaat, weet De Ligt (nog) niet.

vast onderdeel van het onderwijsprogramma.

een afsluitend debat over de zin en onzin van

Leerlingen uit de vijfde klassen kunnen hier ook

maatschappelijke stages.

voor kiezen in hun vrije deel. In 2005 is deze scholengemeenschap hiermee begonnen, omdat

Waar de vmbo’ers een georganiseerd pro-

ze het belangrijk vinden dat leerlingen ook bui-

gramma hebben, mogen de leerlingen van de

ten de schoolmuren leren en dat ze deelnemen

havo en het atheneum zelf beslissen waar en

aan de maatschappij.

wanneer ze stage lopen. De school vindt het belangrijk dat de leerlingen echt een baantje

In totaal moeten de vierdeklassers veertig uur

zoeken dat bij hen past. Een project dat je leuk

stage lopen. Deze uren mogen ze invullen met

vindt en waar je ook écht iets nuttigs doet. “Als

één grote vrijwilligersactiviteit of met verschil-

je mensen of organisaties kunt helpen, dan

lende projecten die veertig uur vullen. De

geeft dat een goed gevoel”, staat in de speciale

leerlingen kunnen in 5 havo kiezen voor twintig

gids die voor de leerlingen gemaakt is. In deze

uur. En in de laatste twee jaar van het athe-

handleiding is alle informatie die ze nodig heb-

neum kun je kiezen voor zestig uur, eventueel

ben gebundeld.

verdeeld over twee jaar. Zo krijgen de leerlingen tips bij het zoeken naar

Van links naar rechts: Machiel Doeleman (Herbert Vissers college), Tom Schutte (Sportservice Haarlemmermeer) en Patricia Lampe (Herbert Vissers College)

***


De vmbo-tl leerlingen maken minimaal vijftien

een stageplaats. “Begin met eens om je heen

uur. Deze stage vindt plaats in de projectweek.

te vragen wie er iets voor je weet: je ouders,

Op maandag krijgen de leerlingen informatie

vrienden van je ouders, maar ook bij de sport-

over vrijwilligerswerk en het aanbod van plaat-

club, in het wijkcentrum, bij de kinderboerderij,


***

Ik heb een trainingscursus gedaan en de E-2tjes

- De leerling krijgt veel vrijheid. - Goed uitgewerkt materiaal voor de leerlingen. - Erg betrokken coördinatoren vanuit school.

getraind. Het was hartstikke leuk om met kleine kinderen om te gaan en hun instructies te geven.” Roel hielp tijdens het bevrijdingsfestival. “Hard werken heb ik daar geleerd. Ik heb gesjouwd met dranghekken. We werkten in een groep en dat was hartstikke gezellig. Via de website van het Bevrijdingsfestival heb ik me opgegeven voor deze klus.” Lisanne werkt met demente bejaarden: “Ik leer met situaties omgaan die ik anders nooit was tegengekomen.

enzovoort.” Leerlingen die niets vinden worden

Een demente bejaarde vrouw had een roos van

verwezen naar de Vrijwilligerscentrale Zwolle.

een andere vrouw ‘gestolen’. Ik heb de roos weer afgepakt en ervoor gezorgd dat alle vrou-

Bianca Talen werkt bij de vrijwilligerscentrale

wen van de roos konden genieten.”

en vindt het project op het Thorbecke echt een succes. Talen is intensief bij het voortraject betrokken en ziet dat de school erg haar best doet om alles goed te regelen. “Ze hebben alles bijzonder goed georganiseerd. Er liggen goede draaiboeken, goed uitgewerkt leerlingenmate-

De Thorbecke

riaal en er wordt goed gecommuniceerd met de

Scholengemeenschap

ouders en de pers.” Met de creativiteit zit het bij de leerlingen ook wel goed. Talen vertelt dat een aantal enthou-

in Zwolle heeft sinds 2005 ervaring met

siastelingen laatst een rollatorwastraat heeft

maatschappelijke stages.

gemaakt in een verzorgingshuis. Verder lopen

Vooral de havo/vwo-

ze stage bij diverse organisaties. “Zo hebben de vmbo’ers de kinderzolder van de bibliotheek

leerlingen krijgen veel

opgeknapt. Andere leerlingen hielpen bij het

vrijheid bij het kiezen van

koffieschenken in een bejaardenhuis. Twee jongens zijn daarna nog gebleven, omdat ze het

een stageplek. Leerlingen

zo gezellig vonden.

die al vrijwilligerswerk

In de handleiding staan reacties van leerlingen,

doen, worden hier ook

bijvoorbeeld van Sjoerd die de E-tjes traint bij

voor beloond.

de plaatselijke voetbalclub. “Mijn trainer zei dat ze wel vrijwilligerswerk voor me hadden.

***



***

Conclusie Wij hopen dat u door het lezen van de voorbeelden inzicht heeft gekregen in hoe maatschappelijke stages succesvol kunnen zijn. Zo laten de voorbeelden uit Tilburg, Assen, Enschede en Zwolle zien hoe belangrijk coördinatie en samenwerking zijn. En vertellen de ervaringen uit Tiel, Valkenswaard, Burgum, Rotterdam en de Haarlemmermeer ons wat leuke stageconcepten zijn voor goede doelen, de zorg, natuur & milieu en de sport. Van links naar rechts: Hans Veldink (Thorbecke College), Liesbeth Rischen (Thorbecke College) en Bianca Talen (Vrijwilligerscentrale Zwolle).

Maar ook uit de voorbeelden waar het minder goed is gegaan, valt veel te leren. Maatschappelijke stages verlopen minder goed als er geen goede afspraken zijn gemaakt tussen de organisatie en de school. En veel vrijwilligersorganisaties haken af als de aangeboden stageconcepten hun te veel werk bezorgen en te weinig rendement opleveren.

Jongeren die al vrijwilligerswerk doen, worden

konden toch geen leerlingen gebruiken. Dan sta

beloond. ”Als je lid bent van een sportvereni-

je daar met allemaal leerlingen die op project-

ging en je doet daar vrijwilligerswerk, dan kun

week moeten. De begeleiders zaten echt met

Kansen

je dat invullen als een maatschappelijke stage.

hun handen in het haar. Dan is het heel fijn dat

Uit de beschreven situaties blijkt dat maatschappelijke stage kansen biedt voor leerlingen,

Je krijgt daar tien uur voor. Daarnaast moet

ze ons weten te vinden. We hebben voor alle

scholen, het vrijwilligerswerk en de overheid. Leerlingen kunnen kennismaken met de

je dertig uren maken voor niet clubgebonden

leerlingen nog een plaats gevonden.”

veelzijdigheid en het belang van het vrijwilligerswerk. Scholen kunnen bijdragen aan actief burgerschap en zich profileren als een maatschappelijk betrokken organisatie. Maat-

vrijwilligersactiviteiten. Als je lid bent van een andere vereniging, bijvoorbeeld van de scou-

Talen is erg te spreken over de maatschap-

schappelijke organisaties krijgen de kans hun organisatie in te richten voor nieuwe, jonge

ting, dan worden de uren die gelden voor de

pelijke stages van de school. “Ze regelen alles

vrijwilligers en nieuwe vaardigheden binnen te halen. De overheid heeft in maatschappe-

maatschappelijke stage vastgesteld in overleg

zorgvuldig. Zorgen zelfs voor een attentie voor

lijke stage een instrument om participatie van jongeren in de samenleving te bevorderen.

met de stagebegeleiders van school. Leerlingen

de meewerkende organisaties achteraf. Als er

die al actief vrijwilligerswerk doen, kunnen dat

iets niet goed gaat, wordt dat ook uitgebreid

Succesfactoren

natuurlijk blijven doen”, staat te lezen in de

geëvalueerd.”

Maatschappelijke stages zijn vaak leuk, voor alle betrokkenen. Het kleurt de maatschappij

leerlingenhandleiding.

op een bijzondere en positieve manier. De voorbeelden in dit boekje laten zien hoe divers maatschappelijke stages kunnen zijn.

Toch gaat er ook wel eens iets mis. Talen vertelt over het moment waarop een maatschappelijke organisatie op het laatste moment afzegde. “Ze

***



***

Maar, hoe verschillend ze ook kunnen zijn, het zijn wel steeds dezelfde factoren die voor succes zorgen. Samengevat gaat het om de volgende succesfactoren:

- Er is sprake van een goede lokale coördinatie. - De afspraken tussen de scholen, organisaties en het coördinatiepunt zijn vastgelegd. - Er is begeleiding vanuit de school. - Er is keuzevrijheid voor de leerlingen. - De maatschappelijke stage is goed ingebed in het curriculum van de school. - Er is een goede verdeling van de stageplekken door het schooljaar heen èn er is een goed verdeling van de stageplekken tussen de scholen onderling. - De stageconcepten sluiten aan bij de beleving van jongeren. - De stageconcepten passen bij de organisaties. - Er is een groot aanbod van diverse stageplekken in diverse sectoren. - Er is draagvlak bij de vrijwilligersorganisaties en lokale afdelingen. - Er is sprake van bovenlokale afstemming. - De financiering is goed geregeld. - Er is een goede terugkoppeling na de stage met de leerlingen. - De gemeente heeft maatschappelijke stage opgenomen in het gemeentelijke beleid.

Meer informatie Wie u ook bent en wat uw rol ook is, u vindt op www.maatschappelijkestages.nl methodieken en hulpmiddelen die u helpen maatschappelijke stages tot in de puntjes te regelen. Wij wensen u veel succes met het organiseren van maatschappelijke stage! We weten hoe het wél moet, toch? De Vliegende Brigade

***



***

Fotoverantwoording Op alle foto’s die van de stages zijn gemaakt, staan leerlingen van het Beatrix College in Tilburg. Met uitzondering van de foto’s die gemaakt zijn op de

MOVISIE, kennis en advies voor maatschappelijke ontwikkeling

Mytylschool. Hier liepen leerlingen van 2College Wandelbos stage. MOVISIE is het nieuwe kennisinstituut voor maatschappelijke ontwikkeling. Onze missie

voorkant: De Zeven Geitjes, Tilburg

is om de participatie en zelfredzaamheid van burgers te bevorderen. Dit doen we door professionele organisaties, vrijwilligersorganisaties en overheden op het terrein van wel-

pagina 5: Vliegbasis Gilze-Rijen

zijn, zorg en sociale veiligheid te ondersteunen en adviseren. Vijf thema’s staan centraal

pagina 8: Basisschool Jan Ligthartschool Driecant, Tilburg pagina 12: Sportinstituut Ooms, Tilburg

in ons werk: leefbaarheid, vrijwillige inzet, mantelzorg, kwetsbare groepen en huiselijk en seksueel geweld. MOVISIE bestaat sinds januari 2007 en is het resultaat van een fusie tussen CIVIQ, instituut vrijwillige inzet, Kenniscentrum Lesbisch en Homo-emanicipatiebeleid (KCLH), Landelijk

pagina 18: Dierenopvangcentrum Tilburg e.o.

Centrum Opbouwwerk (LCO), TransAct, X-S2 Kennisnetwerk Sociaal Beleid en onderdelen

pagina 23: Zorgcentrum de Bijsterstede, Tilburg

van het Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn (NIZW).

pagina 28: Basisschool De Heerevelden, Tilburg pagina 32: CZ actief in gezondheid, Tilburg pagina 39: Mytylschool, Tilburg pagina 44: Manege Thielen, Tilburg pagina 49: De Zeven Geitjes, Tilburg pagina 52: Mytylschool, Tilburg

Met dank aan alle organisaties en leerlingen die hebben meegewerkt aan de fotoreportage en in het bijzonder aan Hans Ebbing van Contour.

***


Kijk voor meer informatie op www.movisie.nl.


***

De Vliegende Brigade. Twaalf verhalen over maatschappelijke stage

Recommend Documents