De maatschappelijke stage

De maatschappelijke stage

>> Ervaringen, keuzes en kansen in het vmbo-groen

Voorwoord Clemens Cornielje

Inhoudsopgave

Voorzitter AOC Raad Groenhorst College Almere: Project Huydecoper

> 5

Citaverde College Roermond: Project Landschapsbeheer Limburg

> 8

AOC Terra Meppel: Project Blote Voetenpad

> 12

CSG Beilen: Project Westerbork

> 14

“In 2011 nemen alle leerlingen in het vmbo-groen deel aan een maatschappelijke stage en gaan we ons inzetten voor de inzet van mbo leerlingen bij groene maatschappelijke stages.” Dat was de belofte van alle AOC’s op de conferentie in Maasland in oktober 2007. We zijn nu bijna twee jaar verder en we kunnen zeggen dat we deze doelstellingen ruimschoots halen. Dat is goed nieuws. Voor de leerlingen, die door een leerzame kennismaking met vrijwilligerswerk ervaren hoe de maatschappij in elkaar zit en welke bijdrage zij daaraan kunnen leveren. Voor de stageaanbieders, die kunnen rekenen op extra handen en gelijk een andere -veel jongere- doelgroep bereiken. En voor de scholen, want het halen van de doelstellingen betekent dat zij de maatschappelijke

Clusius College vmbo Amsterdam-Noord: Project Botonde

> 18

Wellantcollege Amsterdam & Calvijn Junior College Sloten: Project De Vrije Geer

> 22

stage met succes een plek hebben kunnen geven binnen de organisatie. Nog niet alle hobbels zijn overwonnen. De onderwijsinstellingen krijgen te maken met de begeleiding van leerlingen en het organiseren van stageplekken. Ook zijn er onderwijskundige vragen: hoe pas ik de stage in het curriculum? Hoe verhoudt de maatschappelijke stage zich tot de beroepsgerichte

Prinsentuin College en vmbo-scholen Breda: Studenten begeleiden leerlingen

> 26

De maatschappelijke stage: Keuzes en kansen

> 30

stage? En gebruik ik de maatschappelijk stage voor het aanleren van competenties? Voor het praktijkgerichte groene onderwijs geldt ook hier: al doende leert men. Dit schooljaar worden bij alle AOC’s maatschappelijke stages georganiseerd. In totaal liepen 3588 leerlingen de eerste helft van het afgelopen schooljaar stage en het totaal voor dit schooljaar komt nog flink hoger uit. De ‘maatschappelijke stage in het groen’ wordt steeds populairder. Niet verwonderlijk, het groene domein kent vele mogelijkheden voor leerlingen om kennis te maken met vrijwillige inzet voor een maatschappelijk

Deelname leerlingen vmbo-groen aan de maatschappelijke stage

belang. Gelukkig, want het is belangrijk dat jongeren de kans krijgen de natuur en het milieu te ontdekken en ervan te leren. De groene stagebieders creëren steeds meer stageplekken, dat is prachtig. In diverse projecten wordt door de AOC’s samenwerking gezocht met niet-groene middelbare

Eerste helft schooljaar 2008-2009

Prognose tweede helft schooljaar 2008-2009

Leerlingen

3.588

5.539

scholen. Vrijwilligerswerk in het groen combineert moeiteloos met bijvoorbeeld techniek of zorg. Groen is immers overal en een onlosmakelijk deel van onze samenleving. Steeds vaker ook, worden mbogroen leerlingen ingezet om de vmbo-ers te begeleiden. In deze publicatie vindt u een aantal aansprekende voorbeelden uit de praktijk. Docenten, leerlingen,

Aantal AOC’s dat maatschappelijk stages organiseert 9

stagebegeleiders, stagebieders en kenners van de maatschappelijk stage komen aan het woord en

12 (allen)

geven een kijkje in de keuken. De verhalen leiden tot veel praktische tips. Maar bovenal zijn ze erg inspirerend!

2 > Maatschappelijke stage in het groen

3

Verzorging

Op de eerste dag van de maatschappelijke stage maken de leerlingen in alle vroegte op de dag kennis met de begeleiders van de organisatie, in aanwezigheid van de stagecoördinator van school, die ook op de dagen erna regelmatig op de locatie te vinden is. Bij Kindersbouwspeelplaats Jeugdland in Almere hebben scholieren in het kader van de maatschappelijke stage allerlei onderhoudstaken uitgevoerd, zoals hokken bouwen en opknappen. Bij De Huydecoper, een boerderij in Baarn met paarden, geiten, ezels en andere dieren, verzorgen de leerlingen de dieren. Op De Huydecoper verblijven ook verstandelijk gehandicapten. De leerlingen maken hier niet alleen kennis met dieren maar ook met verstandelijk gehandicapten. Het enthousiasme van de deelnemers na afloop van de stage is groot. Britt: “Ik wil niet meer naar school, ik wil altijd naar stage.”

Groenhorst College Almere: Project

Huydecoper

Derdejaars leerlingen van het Groenhorst College in Almere hebben bij verschillende non-profit organisaties hun maatschappelijke stage gevolgd. De maatschappelijke stage heeft op deze school een duur van 36 uur. De leerlingen mogen zelf bepalen hoe ze de stageweek invullen, in dagdelen of in een week. Volgens Susanne Tuenter, coördinator maatschappelijke stages van het Groenhorst College, komt er heel wat bij kijken om een maatschappelijke stageweek van de grond te krijgen. De school heeft zelf contact opgenomen met enkele stageaanbieders, waaronder Kinderbouwspeelplaats Jeugdland en boerderij Huydecoper. “De werkzaamheden die de leerlingen bij deze organisaties uitvoeren sluiten erg goed aan bij het type leerling van onze school”, aldus Tuenter.

4 > De maatschappelijke stage Ervaringen, keuzes en kansen in het vmbo-groen

>> “Ik wil niet meer naar school, ik wil altijd naar stage.”

5

Groenhorst College Almere:

Beoordeling

Project Huydecoper >> “Volgend jaar willen we wel drie Brams!”

Run op stageplaatsen

Tuenter: “Hoe de maatschappelijke stage er vanaf volgend jaar uit gaat zien is nog niet duidelijk. Tot dit jaar mochten kinderen zelf een geschikte stageplek zoeken. Of dit volgend jaar nog steeds kan is de vraag. Alleen in Almere zijn er elf vmbo-instellingen met in totaal ongeveer 7.000 leerlingen die vanaf dan allen een stageplek nodig zullen hebben vanwege de verplichte invoering. Wij verwachten een run op de organisaties. Met andere scholen in Almere overleggen hoe wij die toestroom gezamenlijk gaan coördineren.” Vanaf volgend jaar schakelt het Groenhorst College een vrijwilligerscentrale in voor de bemiddeling van stageadressen. Tuenter: “Dit betekent niet dat de school de coördinatie helemaal uit handen geeft, want er is al veel geïnvesteerd in de samenwerking met enkele aanbieders van groene stageplaatsen en deze samenwerking bevalt erg goed.”

Sinds vier jaar heeft het Groenhorst College ervaring met maatschappelijke stages, maar het blijft zoeken naar een goede inpassing van de stage in het curriculum. Tuenter: “Hoe wij het doen? Tot nu toe beginnen de voorbereidingen op de maatschappelijke stage al in het tweede jaar tijdens de mentorlessen. Leerlingen worden ter oriëntatie verwezen naar de site www.samenlevenkunjeleren.nl, vooruitlopend op het derde jaar waarin tijdens de mentorlessen meer uitleg wordt gegeven over de stage en ook de ouders erbij betrokken worden via ouderavonden. Vervolgens zoeken de leerlingen zelf een stageplek en dienen ze een voorstel in voor een project. Leerlingen die er niet in slagen krijgen om zelfstandig een stageplek te regelen krijgen extra begeleiding. Na afronding van de stage leveren de leerlingen een stageboek in en presenteren zij op de informatiemarkt de resultaten van hun stage.” Volgens Susanne Tuenter vormt de behoefte aan extra stageplekken een flinke uitdaging die vraagt om creativiteit van alle betrokkenen. “Het is voor stageaanbieders vast niet altijd gemakkelijk om met een groep pubers te werken, daar dienen scholen begrip voor op te brengen. Zij moeten het voor de stageaanbieders zo aantrekkelijk mogelijk maken om samen te werken. Gelukkig krijgen we ook regelmatig positieve reacties: “Volgend schooljaar willen we wel drie Bram’s.”

Het Groenhorst College heeft een bijzondere manier gevonden om leerlingen te motiveren voor de maatschappelijke stage. Leerlingen die al een maatschappelijke stage gevolgd hebben, geven hierover op een informatiemarkt op school een presentatie aan tweedejaars leerlingen. Ook de stageaanbieders worden uitgenodigd. Tuenter: “Dit werkt motiverend omdat door deze praktijkervaringen bij de jongere groep leerlingen enthousiasme wordt opgewekt. Ik zie zelfs nog meer mogelijkheden voor de informatiemarkt op school. Wanneer we dit evenement uitbreiden, kunnen wij meer maatschappelijke organisaties uitnodigen om deel te nemen.”


7

Citaverde College Roermond: Project

Landschapsbeheer Limburg Oriëntatie via internet

“Bomen omzagen en uittrekken. Pfff, zwaar werk, helemaal omdat we het met de hand moesten doen”, verzucht een leerling van het Citaverde College in Roermond. “Maar ik weet nu wat een prunus is en waarom die verwijderd moet worden op de heide.” In het kader van de maatschappelijke stage helpen leerlingen van het Citaverde College de Stichting Instandhouding Kleine Landschapselementen in Limburg (IKL) bij onderhoudswerk op de heide. IKL werkt provinciebreed aan de zorg voor een zichtbaar ecologisch en cultuurhistorisch waardevol landschap in de Limburgse buitengebieden. Het cultuurlandschap is gebaat bij regelmatig beheer en onderhoud omdat anders de afwisseling en de belevingswaarde aanzienlijk afneemt.


Jos Abels is coördinator maatschappelijke stages bij het Citaverde College Roermond. Leerlingen volgen een maatschappelijke stage van 30 uur in het derde lesjaar als onderdeel van het vak Maatschappijleer. De bedoeling is dat ze zelf een stageplek zoeken. Daartoe verwijzen wij ze naar een aantal sites waaronder www.welkom.nu, de site www.experience-roermond.nl of de site van enkele aanbieders waaronder het IKL. Wij hebben voor deze aanpak gekozen omdat leerlingen gemotiveerder zijn wanneer zij een stage volgen waar ze zelf achter staan. Leerlingen houden tijdens hun stage een digitaal logboek bij dat door de coördinator gelezen wordt. Deze neemt soms contact op met de stageaanbieder. Een evaluatieformulier wordt na afloop van de stage door zowel de stageaan bieder als de leerling ingevuld.

>> “Ik heb geleerd om voor mezelf op te komen, want ik wilde iets anders doen dan alleen bomen zagen, en dat heb ik toen ook gezegd.”

9

Praktijkgerichte of maatschappelijke stage

Abels: “Met het oog op de verplichte maatschappelijke stages gaan wij nu ook met de leerlingen van het eerste en tweede jaar aan de slag. Ik maak mij zorgen over de toekomstige situatie waarin meer vraag naar stages ontstaat en organisaties overspoeld zullen worden door leerlingen. Wij moeten zowel de praktijkgerichte als de maatschappelijke stages zo goed mogelijk zien te organiseren. In Roermond is een databank met stageadressen in ontwikkeling, waar wij in de toekomst hoogstwaarschijnlijk een beroep op zullen doen. Het is de bedoeling dat vanaf volgend jaar de verschillende locaties van het Citaverde College meer gaan samenwerken op het gebied van de maatschappelijke stage.”

Citaverde College Roermond:

Project Landschapsbeheer Limburg Uitlaatklep in de natuur

Het werken met jonge vrijwilligers vereist een speciale aanpak. Deze groep heeft in eerste instantie meer begeleiding nodig. Wij weten dat de maatschappelijke stage op scholen verplicht wordt en IKL kan een grotere vraag naar stageplaatsen opvangen want er is genoeg werk. Wat wij van scholen verlangen is een betere begeleiding en planning. In het broedseizoen is het veel lastiger om tientallen leerlingen aan het werk te zetten dan in bijvoorbeeld de herfst. Wij zijn ervan overtuigd dat een uitlaatklep in de natuur voor jongeren, bijdraagt aan de vorming van hun karakter. Het is fijn dat wij daaraan kunnen bijdragen. Wij steunen de maatschappelijke stages in de groene sector dan ook van harte.

Het voortbestaan van groen

Wouter Jansen van IKL: “Kinderen leren door een maatschappelijke stage bij IKL dat onderhoud en beheer noodzakelijk is voor het voortbestaan van het groen in de eigen leefomgeving. Door leerlingen te laten helpen bij allerlei onderhoudstaken zoals het snoeien, knotten en zagen van bomen, worden natuurlijke verbintenissen gelegd met de omgeving. De meeste kinderen vinden het een kick om bomen te zagen. De fysieke inspanning en blozende wangen dragen bij aan een voldaan gevoel aan het eind van de dag en ze hebben tegelijkertijd een bijdrage geleverd aan de verfraaiing van het Limburgse landschap. Uitgangspunt van IKL is dat mensen het Limburgse landschap gemaakt hebben tot wat het is en dat ook de toekomst van dit landschap door mensen bepaald wordt. En dat besef proberen we de jongeren bij te brengen.”


>> “Ik weet nu wat een prunus is waarom die verwijderd moet worden.”

11

AOC Terra Meppel: Project

>> Wij hechten grote waarde aan de ontwikkeling van vaardigheden als zelfwerkzaamheid en zelfontplooiing.

Blote Voetenpad Je mag er met blote voeten op lopen. Het Blote voetenpad, of Blôde Fuottenpaad. Het pad ligt in de Doezumermieden. Dat is een natuurgebied in het Westerkwartier, ten zuidwesten van de provincie Groningen. Twee leerlingen natuur- en bosbeheer van AOC Terra Meppel bedachten een maatschappelijke stage. Ze kwamen zelf op het idee om gehandicapten rond te leiden op het Blote Voetenpad. Wat dit project zo bijzonder maakt? Het feit dat leerlingen het helemaal zelfstandig georganiseerd hebben. Van idee tot uitvoering. Ze legden zelf de contacten met Staatsbosbeheer en de gehandicaptenorganisatie. Het plan hebben zij vervolgens ook zelf uitgevoerd en in de klas met een powerpointpresentatie presenteerden zij de resultaten. AOC Terra Meppel heeft al vele jaren ervaring met maatschappelijke stages. Zelf spreekt de school van ‘het toepassen van maatschappelijke betrokkenheid’.


Vierdejaars studenten

Op het AOC Terra in Meppel is Harmana Keimpema onder meer docente Maatschappijleer en Duits en zij begeleidt maatschappelijke projecten. “We hebben er bewust voor gekozen om leerlingen pas in het vierde leerjaar een maatschappelijke stage te laten volgen. Op die leeftijd zijn zij beter in staat om zelfstandig te werken en verantwoordelijkheid te nemen in een maatschappelijke functie. We kijken niet zo strikt naar het verplichte aantal uren maar vooral naar de manier waarop leerlingen de stage invullen. Het project Blote Voetenpad was een groot succes, ook voor Staatsbosbeheer.” Hun reactie: “Goh wat een leuk project, wij overwegen om het in ons eigen programma op te nemen.”

Andere aanpak jongere scholieren

De school werkt voor de maatschappelijke stage samen met onder meer Staatsbosbeheer, zorgboerderijen en hondenverenigingen. Een contract met een vrijwilligerscentrale is er nog niet, in de toekomst misschien wel. “Wij willen niet dat stagemakelaars alles uit handen nemen, juist de zelfstandige aanpak van leerlingen vinden wij zo belangrijk. Wij hechten grote waarde aan de ontwikkeling van vaardigheden als zelfwerkzaamheid en zelfontplooiing. Als een jongere groep scholieren maatschappelijke stages gaat volgen, vraagt dit van ons een andere organisatie en begeleiding.”

13

Ook leerlingen van ‘niet-groene’ scholen volgen groene maatschappelijke stages. Een goede ontwikkeling, omdat je daarmee leerlingen die wellicht wat verder van afstaan van hun natuurlijke leefomgeving, in aanraking brengt met natuur en milieu. Een goed voorbeeld hiervan is de groene maatschappelijke stage van CSG Beilen. In opdracht van Staatsbosbeheer dachten de vmbo-leerlingen na over een opknapbeurt van het Melkweg- en Bospad, vlakbij het Herinneringscentrum Kamp Westerbork in Hooghalen. Deze paden waren in de jaren zeventig aangelegd en nogal gedateerd. Ongeveer veertig leerlingen uit klas 1A en 1B richtten een GroenTeam op voor de stageopdracht en hebben nagedacht over hoe de paden er beter uit konden zien.

Betrokken bij Buiten Na een week van voorbereiding presenteerden twee groepen leerlingen met enthousiasme hun ideeën over een nieuwe inrichting van het gebied. De uitgewerkte ideeën kwamen terecht in een maquette van het nieuwe Melkweg- en Bospad, compleet met boompjes, gebouwen, speelplaatsen en informatieborden. De uitvoering van de groene maatschappelijke stage in Hooghalen is één van de pilots die wordt uitgevoerd binnen het landelijke project Betrokken bij Buiten.


CSG Beilen: Project

Westerbork Dit door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit gefinancierde project is een initiatief van de zogenaamde Groene Coalitie, een coalitie van Geldersch Landschap & Geldersche Kasteelen, IVN, Landschapsbeheer Nederland, Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer. De Groene Coalitie wil een effectief stageconcept ontwikkelen om te kunnen voldoen aan de (aankomende) vraag naar maatschappelijke stages. Met het oog op de verplichte maatschappelijke stage vanaf 2011, vinden er in 2008 en 2009, verspreid over Nederland, verschillende pilots plaats om het stage concept Betrokken bij Buiten in de praktijk uit te testen. Daarbij is gekozen voor een werkwijze met hele klassen, een stageduur van 36 uur en de aanpak van de stageopdracht via de oprichting van een GroenTeam.

>> Jongeren zijn niet belast met allerlei beleidsnota’s en proberen vanuit hun eigen beleving en creativiteit te bedenken hoe de natuur er in de toekomst beter uit kan zien.

15

>> Het leuke aan het werken met jongeren is hun onbevangenheid.

CSG Beilen:

Project Westerbork

Stage in context

Arjan Woertink van IVN is lid van de landelijke projectgroep Betrokken bij Buiten en organisator van de pilot in Hooghalen. “IVN is al jaren bezig met actieve benadering van jongeren. Het leuke aan het werken met jongeren is hun onbevangenheid. Zij zijn niet belast met allerlei beleidsnota’s en beperkingen, maar proberen vanuit hun eigen beleving en creativiteit te bedenken hoe de natuur er in de toekomst beter uit kan zien. Wanneer je jongeren een echte stageopdracht geeft waarin ze verantwoordelijkheid moeten nemen, in plaats van alleen een middagje hakken en zagen, versterk je hun betrokkenheid. Wanneer een veldopdracht goed gemotiveerd wordt, sorteer je met een maatschappelijke stage aanzienlijk meer effect.”


Begeleiding Extra helpende handen kunnen voor natuurorganisaties nuttig zijn, maar het streven om de jeugd daadwerkelijk te betrekken bij de natuur is voor ons van doorslaggevende reden om deel te nemen aan de maatschappelijke stages. Voor ons zou het prettig zijn wanneer scholen hun leerlingen niet ‘over de schutting gooien’ waardoor de verantwoordelijkheid uitsluitend bij de natuurorganisaties terecht komt. Het is in ieders belang dat er naar tevredenheid wordt samengewerkt.

17

Clusius College vmbo Amsterdam-Noord: Project

Botonde

>> De binnenste ringen zijn ontworpen door leerlingen.

Amsterdam is één van de twintig pilotprojecten van het ministerie van Onderwijs in het schooljaar 2008-2009. Sinds mei 2008 loopt er een pilot van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. In dit kader wordt het project ‘Scharrelkinderen in de proeftuin Amsterdam’ uitgevoerd. Dit project richt zich op het bemiddelen van 100 leerlingen naar groene maatschappelijke stageplaatsen (zoals bij Artis, kinderboerderijen en volkstuinen) en de vormgeving van de bemiddelingsinfrastructuur. Dat zijn er uiteindelijk 248 geworden.

Project Botonde

Het Clusius College heeft in samenwerking met het stadsdeel Amsterdam-Noord het maatschappelijke stageproject Botonde ontwikkeld. De Botonde is een project waar leerlingen in opdracht van het stadsdeel een eigen groenplan bedachten. De Botonde dankt haar naam aan het bot vormige patroon waarin twee rotondes met

elkaar verbonden zijn. De binnenste ringen zijn ontworpen door leerlingen. Het stadsdeel onderzoekt of het winnende ontwerp uitgevoerd kan worden. Het Clusius College wil het onderhoud van de Botonde onder haar beheer met leerlingen uit voeren.


19

>> “Wij kunnen ons het onderwijs zonder maatschappelijke stage niet meer voorstellen.”

Clusius College vmbo Amsterdam-Noord:

Project Botonde

Greenpoint

Het Clusius College heeft verschillende manieren gevonden om vraag en aanbod van stageplaatsen op elkaar af te stemmen. Voorbeeld hiervan is het Greenpoint. Dit is een plaats in de school waar onderwijs en bedrijfsleven samenkomen. Iedere organisatie die een ‘groene’ vraag of opdracht heeft, kan hier terecht. Maatschappelijke organisaties kunnen er hun stageplaatsen aanbieden. Binnen het Greenpoint wordt dan gekeken of de opdracht haalbaar en uitvoerbaar is.

Ep Zuidema is teamleider van het Clusius College vmbo-Amsterdam-Noord. “Dankzij het Greenpoint is de maatschappelijke stage duidelijk zichtbaar ingebed in de school. Het is de bedoeling dat organisaties ons weten te vinden voor vragen en voor het aanbieden van stageplaatsen. Wanneer organisaties eenmaal overtuigd zijn van de voordelen van het Greenpoint, zullen stageaanbieders in toenemende mate de weg naar onze school weten te vinden. Kleinere opdrachten kunnen uitstekend ge schikt zijn voor een maatschappelijke stage, zoals het maken van kerststukjes samen met de bewoners van een verzorgingstehuis of het opknappen van een oude speeltuin. Alleen al met het verbeteren of schoonhouden van de directe leefomgeving kan zoveel bereikt worden. Het werkt stimulerend wanneer je leerlingen laat meedenken over een omgeving die ze mede zelf hebben vormgegeven.”


www.stagevoorjou.nl

Een middel waar het Clusius College dankbaar gebruik van maakt is de website www.stagevoorjou.nl. Deze site is ontwikkeld door de Vrijwilligerscentrale Amsterdam in nauw overleg met de leerlingen zelf. Daardoor is het een site geworden die jongeren aanspreekt, waarop ze snel een leuke stage kunnen vinden, ervaringen van andere leerlingen kunnen bekijken en tips kunnen vinden over het vinden van een passende stage. De site is voor bedrijfsleven en stagezoekenden ook een nuttig middel om met elkaar in contact te komen. In andere projectvormen deed het Clusius College al ervaring op met het werven van stageplaatsen. ‘Noord zoekt kruiwagens’ is een project waarin scholen in AmsterdamNoord en hun leerlingen op zoek gaan naar kruiwagens: mensen die hun kennis en ervaring op werkgebied willen delen met jongeren uit dit stadsdeel. Het project is er onder meer op gericht om leerlingen te helpen aan kwalitatief goede stageplaatsen of opdrachten.

Competentiegericht onderwijs De maatschappelijke

stage is binnen het Clusius College opgenomen in het competentiegericht onderwijs in nauwe aansluiting met het onderwijsconcept levensecht leren. Van leerlingen wordt verwacht dat zij initiatief tonen. Bij de invulling van de maatschappelijke stages wordt rekening gehouden met het vakgebied waarbinnen de stage wordt uitgevoerd maar ook met het maatschappelijke karakter van de opdracht. Zuidema: “Wij kunnen ons het onderwijs zonder maatschap pelijke stage niet meer voorstellen.”

21

Natuurpark De Vrije Geer in Amsterdam is lange tijd verwaarloosd. Er kwamen nauwelijks nog mensen, ondanks dat het midden in een drukke buurt ligt. Stadsdeel Osdorp klopte aan bij het Wellantcollege met het voorstel om leerlingen via een maatschappelijke stage het onderhoud van het park te laten oppakken. De school ligt op vijf minuten lopen van het park. Stageproject De Vrije Geer is voortgekomen uit de samenwerking tussen het stadsdeel Osdorp, het Amsterdams Steunpunt Wonen, het Wellantcollege Osdorp, Calvijn Junior college Sloten en het kenniscentrum Gemengde Scholen.

Wellantcollege Amsterdam & Calvijn Junior College Sloten: Project

De Vrije Geer >> Deze maatschappelijke stage is een uitgelezen mogelijkheid voor leerlingen om te leren in een multiculturele sfeer samen te werken.

Op vrijwillige basis en onder begeleiding spanden de leerlingen zich in om het natuurpark op te knappen en meer bekendheid te geven. De stageduur bedroeg vier keer twee hele dagen verspreid over een schooljaar. De ingang van het natuurparkje is aangepakt en het parkmeubilair opgeknapt. Ook is er een ooievaarsnest geplaatst. De leerlingen zijn hierdoor betrokken bij hun directe leefomgeving en deze kennismaking leidt er hopelijk toe dat de jongeren vaker de natuur in gaan.


23

>> Ze ontwikkelen vaardigheden als verantwoordelijkheid, belangeloos zorgen voor bijvoorbeeld natuurbehoud. Wellantcollege Amsterdam & Calvijn Junior College Sloten:

Project De Vrije Geer

Intensieve begeleiding Nicky Rojer, bedrijfsleider Meetingpoint bij het Wellantcollege Sloten, weet niet exact hoeveel geld in de maatschappelijke stage is gestoken. “Tijd in ieder geval veel, alleen aan vergaderen al tien uur. Wij zorgden voor goede begeleiding op locatie door de docenten Groen en Techniek.” “Een tweede doel van deze stageopdracht is het bevorderen van participatie en actief burgerschap. Het Wellantcollege is een relatief witte school, het Calvijn College een hoofdzakelijk zwarte school. Deze maatschappelijke stage is een uitgelezen kans om de leerlingen van beide scholen te laten samenwerken, een mogelijkheid voor leerlingen om te leren in een multiculturele sfeer samen te werken en te ont-

dekken hoe leuk en zinvol het vrijwilligerswerk kan zijn. Ze ontwikkelen vaardigheden als verantwoordelijkheid, belangeloos zorgen voor bijvoorbeeld natuurbehoud. Daarnaast maken zij kennis met planten en dieren.” Rojer: “Leerlingen zijn enthousiast. Het is geweldig om te zien hoe gemakkelijk de leerlingen van beide scholen samenwerken. De eerste keer dat deze maatschappelijke stage werd uitgevoerd werden ze hierop niet voorbereid. Dat gaan wij nu anders aanpakken. In de klas wordt meer tijd besteed aan de voorbereiding. De leerlingen worden nu nadrukkelijk aangemoedigd om van tevoren te bedenken hoe ze de opdracht willen uitvoeren.”


Overdraagbaarheid

De diverse locaties van het Wellantcollege overleggen regelmatig met elkaar over allerlei projecten. De maatschappelijke stage De Vrije Geer was een pilotproject. Hier wordt een draaiboek van gemaakt opdat andere locaties van het Wellantcollege hiervan gebruik kunnen maken. Met een kant en klaar draaiboek hoeft de voorbereidingstijd maar een keer besteed te worden. ´Met het stadsdeel is afgesproken dat de stage jaarlijks wordt uitgevoerd. Er wordt zelfs nagedacht over nieuwe locaties waar leerlingen op dezelfde manier aan het werk kunnen, aan leerlingen wordt gevraagd om mee te denken over geschikte locaties.

25

Prinsentuin College en vmbo-scholen Breda:

Studenten begeleiden leerlingen Dit voorjaar worden voor het eerst groene maatschappelijke stages georganiseerd voor leerlingen van het Florijn College vmbo, het Prinsentuin College vmbo en het Tessenderlandt. Deze groepen voeren onder begeleiding van zowel eigen docenten als van mbo-studenten van het Prinsentuin College mbo werkzaamheden uit verdeeld over zeven maatschappelijke projecten. De projecten vinden allen plaats in het groen bij Basisschool De Werft en Basisschool Burchtgaarde, Breda Hippique, Stichting Amarant, Stichting De Zuidwester (Maria Rabonie) en de Boomfeestweek van Staatsbosbeheer Regio Zuid in samenwerking met de Gemeente Breda. Vierdejaars studenten van de opleidingen Tuin, Park & Landschap en Natuur, Milieu en Ruimte hebben hun huidige stageperiode volledig besteed aan de voorbereidingen voor de tweedaagse stages.


>> Het onderwijs is belangrijk voor onze organisatie.

Milieueducatie

Het project dat mbo-studente Syrche en haar medestudenten Fons en Edwin voor leerlingen van het Prinsentuin College vmbo verzorgden, kwam tot stand na contact met de Gemeente Breda. “We zochten namelijk een afstudeeropdracht en moesten zelf bedenken wat we graag wilden doen. Het moest in ieder geval te maken hebben met het vakgebied milieucommunicatie. Het trok ons niet zo aan om ons in te zetten op het gebied van milieu en afval omdat daar al zo veel projecten voor bestaan. Liever wilden we bomen planten. We hebben toen contact gezocht met de Gemeente Breda die ons attent maakte op de Boomfeestweek. Het leek ons direct een erg leuk project.” Tijdens de Boomfeestweek vieren 18 scholen met ruim 850 leerlingen de Bredase boomfeestweek. In de verschillende wijken zijn routes uitgezet met vijf opdrachten over bomen, vogels, water, zwerfvuil en eten en gegeten worden. Het doel van deze opdrachten is om de kinderen alles te laten ontdekken over de natuur en de bomen in de eigen woonomgeving. Voor de invulling van de maatschappelijke stage helpen de vmbo-leerlingen bij de uitvoering van vijf opdrachten in Zaartpark en Markdal.

27

Prinsentuin College en vmbo-scholen Breda:

Project Studenten begeleiden leerlingen Presenteren in de klas

Syrche: “We hadden helemaal geen ervaring met het begeleiden van leerlingen. Eerst hebben we in de klas kennis gemaakt met de vmbo-leerlingen en een presentatie gegeven over het project en wat er van hen verwacht werd tijdens de twee stagedagen. We hebben ze uitgelegd dat ze straks kinderen van de basisschool rondleiden in de buurt en hen helpen met opdrachten over hun leefomgeving. Vragen die in de vijf opdrachten voorkomen gaan bijvoorbeeld over verschillende veren die gevonden zijn. De vraag is dan bij welke vogels de veren horen. Een andere vraag gaat over hondenpoep. Het schijnt dat er in de Gemeente Breda 10.000 honden zijn die elk per dag drollen draaien van 200 gram. De basisscholieren moeten uitrekenen hoeveel kilo poep je op een dag krijgt. Ze waren bij onze uitleg allemaal stil en aandachtig aan het luisteren. Het was duidelijk dat ze het hartstikke leuk vonden om met het project te beginnen. Ik vind het vooral leuk dat ik met deze opdracht zo veel ruimte krijg voor het communicatieve aspect, want ik heb er plezier in met mensen om te gaan. Ik heb nu geleerd dat ik er plezier in heb om andere mensen te helpen en te begeleiden.”

>> We hebben de leerlingen laten uitrekenen hoe veel hondenpoep er wordt geproduceerd.


Make a Difference Day

Het leuke van de invulling van hun stage op deze manier is dat de studenten veel breder bezig zijn dan puur op hun eigen vakgebied. Ze leren organiseren, samenwerken en feedback geven en komen in een andere omgeving dan welke ze gewend zijn. Dat laatste geldt zeker ook voor de betrokken vmbo-leerlingen. Extra feestelijk is dat de acti viteiten gedeeltelijk worden uitgevoerd tijdens de landelijke Make A Difference Day, de dag waarop alle Nederlanders worden opgeroepen zich voor een ander in te zetten.

Certificaat

Met een terugkomdag van de mbo-studenten bij de vmbo-klassen worden de maatschappelijke stages afgesloten. Dan reiken de studenten aan de leerlingen een certificaat uit voor de door hen voltooide maatschappelijke stage. Voor de mbo-studenten volgt ook een evaluatie op hun eigen school en zij sluiten hun stage af met een verslag.

29

De maatschappelijke stage:

Keuzes en kansen De maatschappelijke stage: 1. vanaf het schooljaar 2010-2011 hebben alle scholieren die van het voorgezet onderwijs komen een maatschappelijke stage gedaan; 2. de stage is verplicht voor alle scholieren en duurt minimaal 72 uur; 3. de school mag zelf beslissen of een stage binnen of buiten schooltijd valt; 4. in een stagecontract tussen scholier, school en stageaanbieder worden de begeleiding en aansprakelijkheid geregeld; 5. aan de inhoud van de stage worden geen eisen gesteld, behalve dan dat het nadrukkelijk niet de bedoeling is dat het een beroepsgerichte stage wordt. Of dat stagiairs worden ingezet als goedkope arbeidskrachten; 6. de scholier moet vooral eerst zelf moeite doen om een stageplek te vinden; de school, ouders of een andere partij helpen alleen als de scholier steun nodig heeft; 7. de school zorgt voor de voorbereiding van de stage, de stageaanbieder zorgt voor begeleiding op de werkplek; de meeste scholieren zullen maar weinig begeleiding nodig hebben. En anders zijn de werkzaamheden misschien toch niet zo geschikt voor een maatschappelijke stage; 8. scholen kunnen gebruik maken van lokale steunpunten voor vrijwilligerswerk; 9. in het schooljaar 2007-2008 zijn verschillende pilotprojecten gestart. Aan het eind van het schooljaar 2008-2009 is er een officieel evaluatiemoment waarin vooral wordt gekeken naar de haalbaarheid, uitvoerbaarheid en het maatschappelijk rendement van de maatschappelijke stage.


>> Gewoon…. iets doen, voor niks.

“Gewoon…. iets doen, voor niks. Leerzaam en nog leuk ook!” Camiel is helemaal enthousiast over zijn stage in het verzorgingshuis. Nooit gedacht dat hij het werken met ouderen nog leuk zou vinden ook. Maar ja, zijn eigen oma zit in het verzorgingshuis. En wat is er leuker dan haar uitleggen hoe ze kan mailen met haar kleinzoon! De maatschappelijke stage. Bedacht door het kabinet om meer maatschappelijke betrokkenheid te creëren bij leerlingen op de middelbare scholen. Wim Stegehuis, van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit: “Minister Gerda Verburg heeft deze uitdaging enthousiast vertaald voor het groene onderwijs. Zij ziet het ook als een uitgelezen kans om meer jongeren kennis te laten maken met de wereld van voedsel en groen. Daarnaast enthousiasmeert zij het vmbo-groen om de maatschappelijke stage in te voeren. Dat pakken de scholen goed op.” Karen Laarveld is beleidsadviseur voor het vmbo bij de AOC Raad: “Binnen het platform vmbo komt de maatschappelijke stage veelvuldig ter sprake. Ten opzichte van enkele jaren geleden is het accent van deze discussies verlegd. Speelde aanvankelijk de vraag hoe aan voldoende stageplaatsen te komen een centrale rol

31


binnen deze discussies, nu is vooral de inhoudelijke invulling van de maatschappelijke stages het onderwerp. De scholen willen dat de stages goed in het lesprogramma geïntegreerd raken en van goede kwaliteit zijn.” Dat de AOC’s overtuigd zijn van het nut van de maatschappelijke stage blijkt uit de aantallen. In het schooljaar 2008/2009 is meer dan het dubbele aantal maatschappelijke stages uitgevoerd ten opzichte van de doelstelling.

Onderwijsinstellingen en stageaanbieders Aafke Hoek is adviseur bij CPS onderwijsontwikkeling en advies. CPS is vanaf het begin van de maatschappelijke stage betrokken bij de pilotprojecten en de begeleiding van scholen. “De ervaring leert dat er veel bij komt kijken om een maatschappelijke stage succesvol uit te voeren. Een maatschappelijke stage heeft vaak meer kans van slagen wanneer scholen zich bereid tonen te investeren in de relatie met stageaanbieders. In de pilotprojecten beschikken de scholen over extra middelen. Zij benutten dit geld soms uitsluitend voor het regelen van de stagebemiddeling, terwijl een kritische houding ten aanzien van de besteding van deze middelen op z’n plaats is. Soms is de stageaanbieder dichterbij dan je denkt en loont het de moeite om zelf relaties op te bouwen.” Camiel bijvoorbeeld, zag bij de bezoekjes aan zijn oma de computers altijd ongebruikt en verlaten in de recreatieruimte staan. Hij vroeg zich af waarom er niets mee werd gedaan en kwam er achter dat het verplegend personeel noch de kennis, noch de tijd had om de bewoners wegwijs te maken in de wereld van internet en e-mail. Camiel ging met zijn verhaal naar zijn it-docent, toevallig óók coördinator maatschappelijke stages op zijn school. Het contact was snel gelegd en nu verzorgen leerlingen elke vrijdagmorgen een lesje computerkunde voor Camiels oma en de medebewoners van het verzorgingshuis.


De leerling kiest Scholen krijgen ruimte om vast te stellen wat voor hen een geschikte stageplaats is. Hierbij is richtinggevend wat de school met deze stage wil bereiken. Binnen deze context is het van groot belang dat een leerling aan de slag gaat met een stage die hem of haar zinvol lijkt. De ervaring leert dat de meeste leerlingen prima in staat zijn hun eigen stageadres te regelen. Als de leerling kiest, is de motivatie stukken groter. De praktijk wijst uit dat goed voorbeeld doet volgen. Na een succesvol project kan het enthousiasme gemakkelijk overslaan op een nieuwe groep leerlingen. Omdat leerlingen zelf kiezen, ligt een groene stage in het >> Soms is de stageaanbieder groen onderwijs soms voor de hand. Het risico bestaat dat de dichterbij dan je denkt. maatschappelijke stage veel in het verlengde komt te liggen van de beroepsgerichte stage. Hans Blankestijn van de AOC Raad benadrukt dat de maatschappelijke stage vooral ook maatschappelijk moet zijn, uit werk moet bestaan dat normaal niet door betaalde krachten wordt verricht. De AOC Raad onderhoudt hierover goede contacten met diverse stageaanbieders, zoals LTO en Staatsbosbeheer. Begeleiding van leerlingen op de stageplek, zowel door scholen als stageaan bieder, is belangrijk. Soms gebeuren er dingen die je als school niet ziet aankomen en die toch een grote invloed kunnen hebben op je leerlingen. Op de stageplek van Camiel overleed mevrouw Baarslag, één van de bewoonsters. Zij had een heel leuk en intensief contact met een klasgenootje van Camiel, Mariska. Het was voor haar voor het eerste dat iemand in haar nabije omgeving, waar ze een band mee had, overleed. Deze leerling had na deze ingrijpende gebeurtenis extra begeleiding nodig, die de school haar gelukkig prima kon geven.

Inpassen in het curriculum

Wanneer de maatschappelijke stage onderdeel van het curriculum is, wordt voor zowel leerlingen, docenten als ouders duidelijk welk belang de stage wordt toegekend. Een prestatieplicht

33


Veel nuttige informatie is te vinden op: www.maatschappelijkestages.nl en www.samenlevenkunjeleren.nl

verbinden aan de stage? Opnemen als project of als onderdeel van de loopbaanoriëntatie? De keuze is aan de scholen. Hoe maatschappelijke stages in het onderwijssysteem worden ingepast, verschilt nogal. Steeds vaker worden leerdoelen in de stages uitgewerkt in competenties. Hierbij is van belang welk gedrag van leerlingen wordt verwacht in specifieke situaties, in dit geval het uitvoeren van een maatschappelijke stage. Over het algemeen bepalen de scholen zelf welke competenties en vaardigheden van leerlingen verwacht worden. De overheid is niet van plan dit erg te sturen. Er bestaan lijsten van competenties en vaardigheden. Beter is het wanneer de scholen zelf bepalen welke competenties en vaardigheden zij belangrijk achten. Aafke Hoek (CPS): “verwacht vooral niet dat alle leerlingen op deze lijst goed scoren. Dat is ook niet het uiteindelijke doel van de maatschappelijke stage.”

>> De maatschappelijke stage moet vooral ook maatschappelijk zijn.

Groene maatschappelijke stages

Mede dankzij de inspan ningen van het ministerie van het ministerie van LNV om de groene sector beter onder de aandacht te brengen neemt het aantal groene stages en ook de belangstelling daarvoor toe. Inmiddels hebben enkele duizenden leerlingen een groene maatschappelijke stage gelopen. Wim Stegehuis: “Het ministerie van LNV hecht veel waarde aan het dicht bij elkaar brengen van stad en platteland. Meer aandacht voor de productie van voedsel, het effect op de gezondheid en het milieu.” Hierbij zijn er kansen voor leerlingen van het groen mbo en vmbo in de ondersteuning van groene stages voor leerlingen uit andere onderwijssectoren. Blankestijn: “Neem nu de smaaklessen. Dit is een lesprogramma voor het basisonderwijs, gesteund door het ministerie van LNV. Het doel van smaaklessen is kinderen al op jonge leeftijd te interesseren voor voedsel door er op een leuke en praktische manier mee bezig te zijn. Leerlingen van het vmbo-groen zouden als mentoren ingezet kunnen worden bij de smaaklessen. Hierdoor kunnen zij bijdragen aan de educatie van voedselkwaliteit en gezondheid. De maatschappelijke stage is een prachtig middel voor leerlingen om te laten zien wat ze kunnen en wie ze zijn en bovendien: hoe leuk het is om te werken in de wereld van voedsel en groen!”


Tien praktische tips 1. Zet vanaf het begin in op draagvlak in de school, iedereen moet het begrip maatschappelijke stage kennen. 2. Maak gebruik van het netwerk van de school en de mensen die er werken. 3. Breng in kaart wat je allemaal al doet wat kan vallen onder de noemer maatschappelijke stage. 4. Zoek stageplaatsen dicht bij huis, de kans dat de leerling dan op die stageplaats blijft is veel groter. 5. Beloon het initiatief van de leerling. 6. Als je met kleine klussen werkt denk dan eens aan een strippenkaart. 7. Werk samen in de regio en probeer eens een gezamenlijke klus met andere scholen 8. Maak de maatschappelijke stage niet te bureaucratisch, het gaat om doen, niet om grote verslagen. 9. Betrek ouders bij de ideevorming. Zij kunnen misschien stageplaatsen bieden, helpen bij de begeleiding, en vooral hun kinderen stimuleren. 10. Wees creatief en ontwikkel zelf projecten, de helft van de leukste stageplaatsen is nog niet bedacht.

35

Colofon Redactie > AOC Raad, Mirjam Kuggeleijn, Postbus 458, 6710 BL Ede, www.aocraad.nl Met dank aan > Groenhorst College Almere, Citaverde College Roermondurg, AOC Terra Meppel, CSG Beilen, Clusius College vmbo Amsterdam-Noord, Wellantcollege Amsterdam & Calvijn Junior College Sloten, Prinsentuin College en vmbo-scholen Breda

Tekst > MB Tekst – Soest Vormgeving > YON-Vormgeefwerk – Blaricum Fotografie > Met dank aan alle scholen voor het beschikbaar stellen van fotomateriaal Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit

De maatschappelijke stage

Recommend Documents