2.1
LES: EEN TREIN MET VLEUGELS
1 De Transrapid In China zoeft op dit moment de Transrapid met een enorme snelheid door het landschap. De trein rijdt van het vliegveld van Shanghai naar een nieuwe zakenwijk. Van rijden kun je 5 trouwens niet spreken: de trein zweeft boven de rails. Met een topsnelheid van 552 kilometer per uur is de trein wereldrecordhouder op het spoor. 1
Zweven De Transrapid is een ander soort trein dan je gewend bent. Hij heeft namelijk geen wielen. Onder de trein zitten magneten. Die stoten de trein af van het spoor. Daardoor komt hij iets boven de grond te hangen. De trein 15 ondervindt zo geen weerstand van wielen die over het spoor rollen. En daarom kan hij een stuk sneller dan gewone treinen. Onderweg haalt de magneettrein 430 kilometer per uur. Hij zou nog veel harder kunnen: de 30 kilo20 meter lange baan waarover de trein nu rijdt, is te kort om zijn topsnelheid te halen. 10
Snelheidsmonster De Transrapid is een snelheidsmonster. Dat bleek in 1999, toen de trein het snelheids25 record van de TGV verbrak. Die snelle trein was recordhouder met 515 kilometer per uur (en is nog altijd de snelste trein op wielen). Maar de Transrapid haalde 552 kilometer en werd daarmee de allersnelste trein ter wereld. 30 Zijn topsnelheid is ongeveer het dubbele van de opstijgsnelheid van een Boeing 747. Als de trein vleugels had, zou hij vliegen!
Amsterdam – Groningen De Nederlandse regering wil misschien ook 35 een Transrapid laten rijden op het traject tussen Groningen en Amsterdam. Mensen kunnen dan in Groningen gaan wonen en in Amsterdam werken. Dan wordt de Randstad wat rustiger. En met een iets langere baan is 40 Duitsland makkelijk bereikbaar. Goederen kunnen dan supersnel vervoerd worden en dat is weer goed voor de economie.
2 Zweven naar Groningen? Ja! 1
5
10
15
Nederland wil geen zweeftrein van de Randstad naar Groningen laten rijden. De ministers vinden dat dit plan te veel geld kost. Jammer, het is een geweldig plan. Volgens mij is de Transrapid helemaal niet zo duur. De magneettrein raakt niets aan. Daardoor verbruikt hij minder energie: ongeveer de helft van de TGV! En de banen en de treinen slijten minder dan die van de huidige hogesnelheidslijnen. Bovendien bloeit het noorden van Nederland van zo’n project erg op. Mensen kunnen in het noorden gaan wonen en in de Randstad werken. Nu slibt de Randstad dicht en staan er elke dag lange files op de wegen. De Transrapid moet er gewoon komen!
16 Naar: Zo zit dat
i Televisie kijken is niet duf! Ik hou heel erg van televisiekijken. Maar nou zijn er veel mensen die zeggen dat je daar duf en sloom van wordt. En dat je dus andere dingen moet doen. Ik vind dat onzin. Op de tv kun je van alles bekijken. Ik kijk ook bijvoorbeeld naar het jeugdjournaal en naar natuurprogramma’s. Daar leer je veel van. Hoezo duf? Ik kijk per dag ongeveer 1,5 uur tv. Dus niet de hele middag en de hele avond. Is dat sloom? Ik vind alleen mensen die de hele dag aan de beeldbuis geplakt zitten sloom. Die maken gewoon niets meer mee! Van televisie word je dus niet duf en sloom! Het gaat erom wat je kijkt en hoelang je kijkt!
Lees alleen de buitenkant van de teksten.
1
Kijk eens goed naar de titels en de plaatjes van tekst 1 en 2. Waar gaan beide teksten over, denk je? Schrijf op.
Lees de twee teksten nu helemaal.
2
Klopt de keuze van je onderwerp bij vraag 1? Een bepaald woord kom je steeds tegen in beide teksten. Dat moet het onderwerp wel zijn. Hoeveel keer lees je het onderwerp in tekst 1 en 2 samen? Vul in. keer.
3
Tekst 1 bestaat uit vier delen. Ieder deel bestaat uit hetzelfde aantal alinea’s. Hoeveel alinea’s telt elk deel? Onderstreep. 1|2|3
4
Schrijf van elke alinea van tekst 1 de kernzin op. Doe dat door alleen de eerste twee woorden van een kernzin te geven. Schrijf op. 1:
3:
2:
4:
17
5
Het eerste deel van tekst 1 is een inleiding. Hierin maak je kennis met het onderwerp. In de kern vind je uitleg over het onderwerp. Maar wat lees je in het slot? Kruis aan. 왏 왏 왏 왏
6
China is niet zoals Nederland, het is veel groter. In Nederland wil men deze trein misschien ook laten rijden. In Duitsland hoopt men ook dat Nederland de Transrapid krijgt. In Groningen willen veel mensen met de Transrapid naar Amsterdam reizen.
Het is een feit dat de Transrapid 552 km/u haalt. Dat is namelijk gewoon waar! Het is te controleren. Een mening is, anders dan een feit, een persoonlijke overtuiging van iemand. Een mening is niet juist of onjuist. Sommige mensen zeggen: In Nederland kunnen we ook zo’n snelle trein gebruiken. Is dit een feit of een mening? Onderstreep en maak af. Deze uitspraak is
7
een feit | een mening, omdat
In het eerste deel van tekst 1 staan vier zinnen. Welke zinnen beschrijven een feit? Onderstreep. zin 1 | zin 2 | zin 3 | zin 4
8
Tekst 1 en tekst 2 zijn met twee verschillende bedoelingen geschreven. Met welke doelen zijn ze geschreven? Verbind. Tekst 1
Om je te vermaken
Tekst 2
Om je te informeren Om je te overtuigen
9
10
18
Die Transrapid moet er gewoon komen!
In tekst 2 heeft de schrijver een duidelijke mening. Wat is die mening? Wat wil hij? Schrijf op.
Argumenten horen bij een mening. Met een argument maak je duidelijk waarom je iets vindt. Zoek twee argumenten in tekst 2. Schrijf ze op.
Ik vind van niet, want …
2.2
LES: DE KINDERTELEFOON
1 Luisteren helpt! ‘Bij mij op school deed een meisje in groep zeven een spreekbeurt over de Kindertelefoon. We kregen allemaal een sticker van haar. Ik plakte hem op mijn kledingkast. Op die 5 sticker staat het nummer van de Kindertelefoon. De eerste keer dat ik dat nummer belde, was een maand geleden. Ik zat toen al in groep acht. 1
geholpen! Het pesten is nog niet helemaal opgehouden, maar wel minder geworden. Ik vind de Kindertelefoon echt heel goed. Je durft beter te praten. Beter dan met de meester op school. En deze mevrouw snapte 30 me ook meteen. Dat komt omdat er iedere dag kinderen met problemen bellen. Dat zijn ze daar gewend en dus kunnen ze ook heel goed luisteren. Ik wil tegen iedereen zeggen dat je niet 35 bang moet zijn om de Kindertelefoon te bellen. En weet je wat handig is? De Kindertelefoon is gratis. Dus je kunt gerust bellen! Ook om het een keer uit te proberen. Doe het maar!’ Carlijn, 12 jaar. 25
2 Op een rijtje 1
5
In onze klas werd een jongen best erg gepest. Ik wist het en zag het, maar deed er niets aan. Ik was veel te bang dat ze anders mij zouden gaan pesten. Ik heb het tegen mijn moeder gezegd en die heeft het aan de meester verteld, maar er veranderde niet veel. 15 Op een avond zag ik die sticker van de Kindertelefoon op mijn kast. Ik dacht eigenlijk dat je alleen kon bellen als je iets ergs had meegemaakt, maar ik heb toch maar gebeld. Ik vond het best eng, maar het viel mee. 20 Er kwam een mevrouw aan de lijn die heel vriendelijk was. Ze vroeg veel dingen en toen ging ik vanzelf alles vertellen. Ik heb in totaal vier keer gebeld, want je krijgt ook tips en die probeerde ik uit. En weet je … het heeft echt 10
10
15
20
De Kindertelefoon is er voor alle kinderen van acht tot achttien jaar. Je kunt bellen omdat je graag het adres van de fanclub van je favoriete popgroep wilt weten, of omdat je verliefd bent. Maar ook omdat je ruzie hebt met je moeder. De Kindertelefoon is elke dag te bereiken van 14.00 tot 20.00 uur, ook op feestdagen en in de vakanties. Er zijn zestien Kindertelefoons in Nederland. Je vraagt je nu misschien af of die allemaal rinkelen als jij belt. Dat is niet zo. Als je naar de Kindertelefoon belt, krijg je de Kindertelefoon die het dichtst bij jou in de buurt is. Dus als je in Friesland belt, krijg je de Kindertelefoon in Friesland aan de lijn. De mensen van deze Kindertelefoon weten goed waar welke hulp te vinden is, als je die wilt of nodig hebt. In totaal werken er zevenhonderd mensen bij de Kindertelefoon. Het zijn bijna allemaal vrijwilligers. Vrijwilligers doen hun werk zonder dat ze ervoor worden betaald. Je kunt vrijwilliger worden bij de Kindertelefoon als je ouder bent dan achttien jaar.
19 Naar: www.kindertelefoon.nl
i HELP DE ORANG DE BOOM IN! Het WNF is het Wereld Natuur Fonds. Het is de grootste wilde dierenclub van de wereld. Speciaal voor kinderen vanaf zes jaar heeft het WNF de Ranger Club. Er zijn nu al meer dan tachtigduizend leden. Maar om de bedreigde dieren te helpen, zijn er nog veel meer leden nodig. Jij wilt toch ook meedoen? Wil je graag Ranger van het WNF worden? Dat kan voor maar twintig euro per jaar! Bel dan 0900-1962. Vraag thuis of het mag!
Lees alleen de buitenkant van de teksten.
1
De titel van een tekst is een belangrijk tekstsignaal. Die van tekst 2 is: ‘Op een rijtje’ en hij gaat over de Kindertelefoon. Wat verwacht je nu? Hoe leg je deze titel uit? Kruis aan en maak af. 왏 Bij ‘Op een rijtje’ verwacht ik een tekst die informatie geeft. 왏 Bij ‘Op een rijtje’ verwacht ik een tekst die me overtuigt om iets te gaan doen. De titel betekent volgens mij dat
Lees de twee teksten nu helemaal.
2
Een tekstsignaal kan betekenen: let op! De schrijver laat iets vet drukken of plaatst een uitroepteken. Maar hij kan ook een vraag gebruiken. Dat gebeurt in de laatste alinea van tekst 1: en weet je wat handig is? Wat weet je door dit tekstsignaal? Maak af. Hierdoor weet ik dat
3
Een goede alinea heeft maar één onderwerp. Daarom kun je van alinea 3 van tekst 1 best twee alinea’s maken. Waar zou jij deze alinea opsplitsen? Kruis aan. 왏 Bij de zin: Ik vond het best eng… 왏 Bij de zin: Ik heb in totaal vier keer gebeld, … 왏 Bij de zin: Het pesten is nog niet helemaal opgehouden …
4
Tekst 2 bestaat uit drie alinea’s. Van waar tot waar loopt de 2e alinea? Wat is de kernzin van deze alinea? Vul in en maak af. De 2e alinea loopt van het woord tot het woord De kernzin van de 2e alinea is:
20
5
6
7
Tekst 1 is een lange tekst zonder tussenkopjes. Door tussenkopjes te plaatsen, wordt de opbouw van de tekst duidelijker. Hieronder lees je een aantal tussenkopjes. Zet ze boven de juiste zin in de tekst. Verbind. Tussenkopjes
Begin alinea’s
Bel ook, ’t helpt!
Op een avond zag ik die sticker …
De kindertelefoon
In onze klas werd een jongen heel erg …
Pesten
Ik vind de Kindertelefoon echt heel goed.
In tekst 1 geeft Carlijn haar mening. Door welke zin in de laatste twee alinea’s weet je dat het om een mening gaat? Schrijf op.
De Kindertelefoon is er voor alle kinderen van 8 tot 18 jaar. Er zijn zestien Kindertelefoons in Nederland en in totaal werken er 700 mensen bij de Kindertelefoon. Wat voor soort informatie lees je hierboven? Onderstreep het juiste antwoord. Dit zijn feiten | meningen.
8
De tekst van Carlijn over de Kindertelefoon is een overtuigende / activerende tekst. Er zijn zinnen waarin Carlijn haar mening geeft. Er zijn ook zinnen waarin Carlijn jou in actie wil laten komen. Ze spoort je aan om zelf ook eens te bellen. Zijn de volgende zinnen overtuigende of activerende zinnen? Onderstreep het juiste antwoord. 1 Dus je kunt gerust bellen. Ook om het een keer uit te proberen. 2 Ik wil tegen iedereen zeggen dat je niet bang moet zijn om de Kindertelefoon te bellen. 3 Doe het maar! Hallo, eh, met Peter, overtuigende zinnen | activerende zinnen.
ik heb een probleem. Ik word soms een beetje gepest.
Hallo met de Kindertelefoon, met Paula.
9
Vergelijk tekst 1 nu eens met tekst 2. Komen er in tekst 2 ook overtuigende of activerende zinnen voor? Denk ook nog eens aan de titel van tekst 2. Wat is het doel van deze tekst? Onderstreep. Tekst 2 wil je vooral:
informeren | activeren.
21
2.3
LES: HET BERENBOS
1 Bedreigde beren In grote delen van de wereld leven beren in het wild. Maar het zijn er steeds minder. Bruine beren komen voor in de bossen van Europa, Azië en Noord-Amerika. In Europa zijn 5 nog ongeveer achtduizend beren over. In de meeste landen worden beren door de wet beschermd. Mensen mogen niet op ze jagen. Maar toch gebeurt dat vaak nog wel. De bruine beer dreigt over de hele wereld uit 10 te sterven. Niet alleen door de jacht, maar vooral doordat er nog maar weinig rustige gebieden voor hem over zijn. Mensen kappen steeds meer bossen om steden en industriegebieden te bouwen. Zo worden de beren 15 verdreven uit hun oorspronkelijke woongebied. 1
In andere gevallen worden beren gevangen genomen om op te treden in het circus. Of om te vechten met honden. Dat levert geld op, want daar is publiek voor. 40 Ten slotte wordt in Aziatische landen op beren gejaagd vanwege hun gal. Dat is een bittere vloeistof die uit de lever komt. Mensen denken dat gal een geneeskrachtige werking heeft en ze maken er medicijnen van.
Steun Het Berenbos Gelukkig worden beren niet aan hun lot overgelaten. In Ouwehands Dierenpark in Rhenen is een speciaal bos voor bruine beren: Het Berenbos. Dit bos is bedoeld om bruine beren 50 een veilig onderkomen te geven. Alle beren die er nu zitten, zijn in gevangenschap opgegroeid. Sommige zijn door hun eigenaren mishandeld. Andere beren komen uit dierentuinen waar de behuizing te klein of te oud 55 was geworden. Het Berenbos heeft steun nodig om ook in andere landen ‘Berenbossen’ op te richten. Zo kunnen er nog meer beren opgevangen en in veiligheid gebracht worden. Dit is helaas 60 hard nodig, omdat veel beren ook nu nog gevangen en mishandeld worden. Op de site van Alertis kun je lezen hoe ook jij een steentje kan bijdragen om beren te helpen die het slecht hebben. 45
20
25
30
35
Dansende beren Beren worden om verschillende redenen gevangen genomen. Bijvoorbeeld om op te treden als ‘dansende beer’ voor toeristen. Dat gebeurt nog in sommige landen in OostEuropa en in Azië. Bij beren die daar in het wild leven, worden de jonge beertjes weggehaald, zodat ze niet wennen aan een leven in de vrije natuur. De jonge beertjes krijgen meteen een ring door hun neus. Daaraan wordt een ketting vastgemaakt. Een beer is beresterk, daarom is die ring nodig. Als de oppasser eraan trekt, doet dat pijn. Zo leert de beer om te gehoorzamen. Het ‘dansen’ leren beren op een hete plaat. Door de pijn onder hun voeten springen ze steeds omhoog. Later is die hete plaat niet meer nodig. Dan weten de beren dat ze een beloning krijgen als ze een beetje op en neer springen. De beren moeten dansen om voor hun baasjes geld te verdienen.
22 Uit: Het Berenbos en www.Alertis.nl
Lees alleen de buitenkant van de tekst.
1
Hoe kun je snel zien waarover deze tekst gaat? Kruis aan. 왏 Ik kijk vooral naar de foto’s. 왏 Ik doe een gok.
왏 Ik lees de tekst helemaal. 왏 Ik lees de titel en de tussenkopjes en bekijk de foto’s.
Lees de tekst nu helemaal.
2
3
In de eerste alinea staat: Mensen mogen niet op ze jagen. Maar toch gebeurt dat vaak nog wel. In deze twee zinnen zit een tegenstelling. Een signaalwoord maakt je dat duidelijk. Onderstreep dit signaalwoord van tegenstelling. Zo worden de beren verdreven uit hun oorspronkelijke woongebied. Zo is een signaalwoord. Let dus op. Hoe worden beren verdreven? Kruis het beste antwoord aan. 왏 Omdat er steeds minder beren zijn. 왏 Door de jacht op beren.
4
왏 Omdat beren niet door de wet worden beschermd. 왏 Door de jacht op beren en het kappen van bossen.
Het tekstdeel ‘Dansende beren’ is een opsomming die uit drie delen bestaat. Kijk maar naar de signaalwoorden aan het begin van de alinea’s: Bijvoorbeeld, In andere gevallen, Ten slotte. Wat wordt er opgesomd? Onderstreep. Er worden drie verschillende
tegenstellingen | meningen | verklaringen | gevolgen
beschreven waarom men beren vangt.
5
De tekst heeft een inleiding, een kern en een slot. In de inleiding maak je kennis met het onderwerp. In de kern wordt het onderwerp verder uitgelegd, in het slot staat een oplossing. Maak af. Inleiding Kern
Beren in het wild worden Beren worden om drie redenen gevangen: 1 2 3
Slot
6
Het doel van Het Berenbos is:
Lees tekst 1 nog eens. Wat voor informatie staat er vooral in deze tekst? Onderstreep. In deze tekst staan vooral
feiten | meningen.
23
7
Mensen denken dat gal van beren een geneeskrachtige werking heeft. Is dit een feit of een mening? Maak af. Dit is een Door welke woord weet je dat? Schrijf op.
8
9
Beren moeten dansen voor toeristen en zo geld voor hun baas verdienen. Dat is een feit. Daarover kun je ook een mening hebben. Wat is jouw mening over dit feit? Schrijf op.
Hieronder staat een leerschema. Maar de hoofdvragen erin ontbreken. Jij kiest de beste vragen om in het leerschema te zetten. Onderstreep en vul in. Hoeveel geld heeft het Berenbos nodig om meer beren op te kunnen vangen? | Welke bedreigingen zijn er voor beren in het wild? | Waar in de wereld leven nog beren in het wild? | Wat wil ‘Het Berenbos’? |Hoe leren jonge beren dansen? | Waarom worden beren in sommige Aziatische landen gedood? | Waarom moet je het Berenbos steunen? | Om welke redenen wordt er op beren gejaagd?
Leerschema: Bedreigde beren
– De jacht. – Het kappen van bossen waarin ze leven.
Om geld te verdienen: – moeten ze als dansende beer optreden of als circusbeer. – moeten ze vechten tegen andere dieren. – wordt hun gal als ‘medicijn’ gebruikt. Mishandelde beren weer gezond maken en een beter leven bieden.
10
De schrijver heeft met het tekstdeel ‘Dansende beren’ en andere bedoeling dan met ‘Steun het Berenbos’. Onderstreep de juiste bedoeling van de schrijver. Het doel van ‘Dansende beren’ is
informeren | activeren.
Het doel van ‘Steun het Berenbos’ is
24
informeren | activeren.
2.4
LES: TUSSEN HEMEL EN AARDE
1 Wat draait daar om de zon?
Het zonnestelsel De zon heet samen met de planeten die om de zon heen draaien ons ‘zonnestelsel’. De aarde draait in een jaar in een baan om 5 de zon met een snelheid van honderdduizend kilometer per uur. In ons zonnestelsel draaien nog acht andere planeten om de zon, elk in hun eigen tempo. Zo doet Neptunus er wel honderdvijfenzestig jaar over voordat hij de 10 volledige baan heeft afgelegd. Dat is een gevolg van de enorme afstand tot de zon. Neptunus staat vier miljard kilometer van de zon af; onze aarde ‘maar’ honderdvijftig miljoen kilometer. 1
Dag en nacht Lang geleden dachten de mensen dat de zon om de aarde draaide. Tegenwoordig weten wij dat de aarde om de zon draait. Bovendien draait onze planeet om haar eigen as. Aan de 20 zijde waarop de zon schijnt, is het dan dag. Onze planeet hangt ook een beetje schuin in haar baan om de zon. Het gevolg is dat de zon ’s winters lager staat dan in de zomer. Dezelfde bundel zonnestralen moet dan een 25 groter oppervlak verwarmen: in het winterseizoen is het daarom kouder dan in het zomerseizoen.
Sterren Sterren zijn zonnen die in groepen aan de 30 hemel staan: de sterrenbeelden. Wij hebben de sterrenbeelden namen gegeven. Doordat de aarde ronddraait, verandert de positie van de sterrenbeelden aan de hemel voortdurend. Het meest bekende sterrenbeeld is de Grote 35 Beer in de vorm van een steelpan. Vlak bij dit sterrenbeeld staat de Poolster.
15
Onze buurvrouw de maan De verschijning van de maan verandert elke nacht. Al die verschillende verschijningen 40 noemen we de schijngestalten van de maan. Als de maan niet zichtbaar is, is ze er natuurlijk wel. We kijken dan naar het deel van de maan waar geen zonlicht op valt: nieuwe maan. Daarna groeit de gestalte van de maan 45 geleidelijk weer aan tot volle maan. De maan draait in bijna een maand om onze aarde heen. Daardoor wordt de maan soms wel en soms niet door de zon verlicht.
25 Frans van Brussel e.a. – Naar: Het staat in de sterren
Lees alleen de buitenkant van de tekst.
1
Bekijk de tekst en de tekeningen. Waar gaat deze tekst over? Schrijf op.
Wat weet jij hier al van? Kruis aan. 왏 왏 왏 왏 왏
De maan draait in één maand om de aarde. De aarde draait om de zon. De Grote Beer is een sterrenbeeld. De maan heeft verschillende schijngestaltes. Neptunus staat vier miljard kilometer van de zon af.
Lees de tekst nu helemaal.
2
3
Zo doet Neptunus er wel honderdvijfenzestig jaar over voordat hij de volledige baan heeft afgelegd. Deze zin is een voorbeeld bij iets anders. Dat zie je aan het signaalwoord zo. Waar is deze zin een voorbeeld bij? Schrijf een stuk van deze zin op.
Doordat de aarde ronddraait, verandert de positie van de sterrenbeelden aan de hemel voortdurend. Deze zin staat in ‘Sterren’. Doordat is een signaalwoord. Het betekent dat er sprake is van oorzaak en gevolg. Wat is de oorzaak? Kruis aan. 왏 De aarde draait niet. 왏 De sterren draaien rond. 왏 De aarde draait rond. Wat is het gevolg? Maak af. Het gevolg is dat
4
Tussenkoppen geven je belangrijke informatie. Wat bedoelt de schrijver met de tussenkop ‘Onze buurvrouw de maan’? Kruis aan. 왏 왏 왏 왏
26
Onze buurman is dan zeker de zon. De maan is een vrouw. De maan staat vlak naast de aarde. De aarde heeft nog meer buren.
5
In iedere tekst zit een opbouw. Tussenkopjes bijvoorbeeld geven deze opbouw aan. In het tekststukje eronder staat de informatie. Waar wordt onderstaande informatie in de tekst beschreven? Schrijf het juiste tussenkopje erachter. De maan staat dicht bij de aarde. Wij zien de maan steeds in een andere vorm. Mensen hebben groepen sterren namen gegeven. De aarde draait om haar as.
6
Een tekst kan feiten en meningen bevatten. De tekst ‘Wat draait daar om de zon’ is een informatieve tekst. Wat kom je daarin vaker tegen, feiten of meningen? Onderstreep. feiten | meningen
7
8
Lang geleden dachten de mensen dat de zon om de aarde draaide. Tegenwoordig weten we dat de aarde om de zon draait. Kleur in bovenstaande zinnen het woord dat een mening weergeeft, geel. Kleur het woord dat een feit weergeeft, blauw. Bekijk het leerschema. De antwoorden en twee vragen staan er al in. Bedenk de andere twee vragen. Maak ook de uitwerkingen op de antwoorden in kolom 3 af. Schrijf op en vul aan. Leerschema: Wat draait daar om de zon?
Vraag
Antwoord
Uitwerking antwoord.
Uit de zon met de negen planeten die er omheen draaien.
De planeten zijn:
Doordat de aarde om haar eigen as draait
Aan de kant van de aarde die door de zon wordt beschenen is het
Hoe ontstaat op aarde zomer en winter?
Doordat de aarde schuin hangt in haar baan om de zon.
Daardoor staat de zon ’s winters lager. Het is kouder, omdat dezelfde bundel een groter oppervlak moet
Wat zijn de schijngestalten van de maan?
De verschillende vormen die de maan iedere nacht heeft.
De verschijningen zijn:
27
2.5
LES: DE OLYMPISCHE SPELEN (TOETS)
Ingezonden brief
1 Meer Paralympics graag! 1
5
10
15
20
Om de vier jaar zijn er Olympische Spelen: winterspelen en zomerspelen. Daar wordt in de media veel aandacht aan besteed. Tenminste, als het over de ‘gewone’ Olympische Spelen gaat. Want er zijn ook Paralympics: de Olympische Spelen voor topsporters met een handicap. Ook die worden om de vier jaar gehouden. Waarom zie je eigenlijk veel minder van deze Paralympics? Men denkt dat het publiek niet graag kijkt naar gehandicapte sporters. Maar gehandicapten leveren ook topprestaties die je kunt bewonderen. Er doen maar liefst meer dan honderd Nederlandse sporters aan die Spelen mee. En zij winnen veel gouden medailles! We zouden daar veel gemakkelijker aan wennen als er op de televisie méér wedstrijden worden uitgezonden. Rolstoeltennis of rolstoelbasketbal zijn óók spannend. Dus televisiemakers van Nederland, laat ons het alsjeblieft zien!
vier jaar te houden. Er kwamen geleidelijk meer sporten bij: paardrijden, boksen, worstelen, speerwerpen en verspringen. De meeste sporters die toen meededen, waren soldaten. De sporten waren dan ook dingen die je goed moest kunnen als je in het leger zat! 15 In die tijd werd er in Griekenland veel oorlog gevoerd. Maar als het tijd was voor Olympische Spelen, legde iedereen de wapens neer. Anders konden de sporters en het publiek niet veilig naar Olympia reizen.
10
20
Bart Mekenkamp, Alkmaar 25
30
35
2 De geschiedenis van de Spelen Zo’n drieduizend jaar geleden werden de eerste Olympische Spelen in Griekenland gehouden. Die eerste keer werd er alleen een hardloopwedstrijd gehouden in de plaats 5 Olympia, ter ere van de oppergod van de Grieken: Zeus. De hardloopwedstrijd was zó’n succes, dat de Grieken besloten om hem voortaan elke 1
40
45
Steeds meer De Spelen werden meer dan duidend jaar in Griekenland gehouden. In 393 na Christus was een Romeinse koning de baas in Griekenland. Hij geloofde niet in Zeus, maar in God. Daarom verbood hij de Olympische Spelen. Pas in 1896 werden er opnieuw Olympische Spelen gehouden. Het was het idee van een Fransman: Pierre de Coubertin. Hij vond dat mensen te weinig sportten. En hij wilde dat jongeren uit verschillende landen elkaar beter leerden kennen. In Athene in 1896 stonden er negen sporten op het programma. Nu zijn dat er al achtentwintig. Pas als een sport in een groot aantal landen wordt beoefend, kan het een Olympische sport worden. Daarom is bijvoorbeeld korfbal geen Olympische sport, maar zie je er wel om de vier jaar een paar nieuwe sporten bijkomen.
28 Naar: Stichting Kennisnet informatieblad en www.sport.nl
